วิจิตรา เงินบาท

เอกสารประกอบการสอนมหา ิวทยาลัยราชภัฏหมู่ ้บานจอมบึง รายวิชา ลลี า จังหวะและการเคล่อื นไหวสาหรบั เด็กปฐมวยั วจิ ติ รา เงินบาท สาขาวิชาการศกึ ษาปฐมวัย คณะครุศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั หมบู่ ้านจอมบึง ปกี ารศึกษา 2564

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง เอกสารประกอบการสอน รายวิชา ลีลา จังหวะและการเคล่อื นไหวสาหรับเดก็ ปฐมวัย วิจิตรา เงินบาท กศ.ม.(การศกึ ษาปฐมวัย) สาขาวชิ าการศึกษาปฐมวยั คณะครศุ าสตร์ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั หมู่บ้านจอมบึง ปีการศึกษา 2564

(1) คานา เอกสารประกอบการสอน รายวิชา EE62608 ลีลา จังหวะและการเคลื่อนไหวสาหรับเด็ก ปฐมวัย เล่มน้ี ได้จัดทาข้ึนเพ่ือใช้ประกอบการเรียนการสอนนักศึกษา หลักสูตรครุศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาการศกึ ษาปฐมวัย ของมหาวทิ ยาลยั ราชภัฏหมู่บ้านจอมบงึ ในระดบั ปรญิ ญาตรี โดยเอกสาร ประกอบการสอนเล่มนี้ ได้แบ่งเน้ือหาออกเป็น 9 บท ได้แก่ พัฒนาการของเด็กปฐมวัย ความรู้ พ้นื ฐานเกย่ี วกบั สมอง กิจกรรมเคล่ือนไหวและจงั หวะสาหรับเด็กปฐมวัย ทฤษฎีทางดนตรีและการ เคลอ่ื นไหว ดนตรสี าหรบั เดก็ ปฐมวยั เพลงสาหรับเดก็ ปฐมวยั การจัดกจิ กรรม ลีลา จังหวะ สาหรับ เด็กปฐมวัย การบูรณาการ ลีลา จังหวะและการเคล่ือนไหว และ แผนการจัดประสบการณ์ลีลา จังหวะและการเคลื่อนไหวตามลาดบั ผ้เู ขียนหวงั เปน็ อย่างยงิ่ ว่า เอกสารประกอบการสอนเลม่ น้ี จะเป็นประโยชน์แก่นักศึกษา ใน รายวิชา EE62608 ลีลา จังหวะและการเคลื่อนไหวสาหรับเด็กปฐมวัย และรายวิชาอื่น ๆ ที่ เกี่ยวข้อง รวมถงึ ผ้สู นใจทวั่ ไป และหากมขี อ้ ผดิ พลาดประการใด ผู้เขียนขอน้อมรับด้วยความยินดียิ่ง และขอขอบคณุ ในความอนเุ คราะหน์ นั้ มา ณ โอกาสนีด้ ้วย และจะนาไปปรับปรงุ เพ่ือให้เกิดประโยชน์ ตอ่ การศกึ ษาต่อไป วจิ ิตรา เงินบาท 25 มกราคม 2565 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏหม่บู า้ นจอมบงึ (2)

(3) สารบญั หน้า (1) คานา.... ................................................................................................................................................... สารบญั ................................................................................................................................................... (3) สารบญั ภาพ............................................................................................................................................. (8) สารบัญตาราง.......................................................................................................................................... (10) แผนบริหารการสอนประจาวิชา..................................................................................................... ... มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง (11) แผนบรหิ ารการสอนประจาบทที่ 1.................................................................................................. 1 บทที่ 1 พฒั นาการของเด็กปฐมวยั ........................................................................................................ 3 3 ความหมายเด็กปฐมวยั .............................................................................................................. 3 ความสาคญั ของเดก็ ปฐมวัย....................................................................................................... 4 ความหมายของพฒั นาการ........................................................................................................ 5 ลักษณะพฤตกิ รรมเด็กตามพัฒนาการ....................................................................................... 6 ปัจจัยที่มีผลกระทบตอ่ พัฒนาการของเดก็ .................................................................................. 7 ทฤษฎที ี่เกี่ยวข้องกับพัฒนาการเด็กปฐมวัย................................................................................ 15 สรุปท้ายบท .............................................................................................................................. 16 คาถามทา้ ยบท .......................................................................................................................... 16 เอกสารอา้ งอิง........................................................................................................................... แผนบรหิ ารการสอนประจาบทท่ี 2......................................................................................................... 19 บทที่ 2 ความรพู้ น้ื ฐานเกยี่ วกับสมอง .................................................................................................... 21 โครงสรา้ งและหนา้ ทขี่ องสมอง.................................................................................................. 21 การทางานของสมองและสารเคมี.............................................................................................. 24 ปจั จยั ทส่ี ่งผลกระทบตอ่ การพฒั นาศกั ยภาพสมองและการเรียนรู้ ............................................ 26 ปจั จยั หลกั ในการพฒั นาความสามารถทางสมอง........................................................................ 26 หลกั การในการจดั การเรียนรูท้ ่ีใชส้ มองเป็นฐาน........................................................................ 28 รูปแบบการสอนที่สอดคล้องกบั การเรยี นรขู้ องสมอง (Brain-Targeted Model)..................... 28 ดนตรีกับประสิทธภิ าพของสมอง................................................................................................ 30 สรุปทา้ ยบท .............................................................................................................................. 31 คาถามทา้ ยบท .......................................................................................................................... 31 เอกสารอ้างองิ .......................................................................................................................... 32

(4) สารบญั (ต่อ) หนา้ 33 แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี 3.................................................................................................. บทท่ี 3 กิจกรรมเคล่ือนไหวและจงั หวะสาหรับเด็กปฐมวยั .................................................................... 35 35 ความหมายของการเคลอ่ื นไหว................................................................................................... 35 ความสาคัญของกจิ กรรมการเคล่ือนไหวสาหรบั เด็กปฐมวัย........................................................ ขอบขาย/เน้ือหา/กจิ กรรม ......................................................................................................... 36 วิธีจัดกจิ กรรมการเคลอ่ื นไหวสาหรบั เด็กปฐมวัย ........................................................................ 41 องคป์ ระกอบของการเคลื่อนไหว................................................................................................ ประโยชนข์ องกจิ กรรมการเคล่อื นไหวสาหรบั เด็กปฐมวยั ........................................................... 42 แนวการจัดกิจกรรมการเคลอ่ื นไหวสาหรับเด็กปฐมวยั ............................................................... 43 บทบาทของครใู นการจดั กจิ กรรมการเคลอื่ นไหว........................................................................ 43 สรุปท้ายบท................................................................................................................................ คาถามทา้ ยบท............................................................................................................................ 44 เอกสารอ้างองิ ............................................................................................................................ 44 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 45 45 แผนบริหารการสอนประจาบทที่ 4......................................................................................................... 47 บทที่ 4 ทฤษฎีทางดนตรีและการเคล่อื นไหว.......................................................................................... 49 การสอนดนตรตี ามแนวคิดของโคดาย(Kodaly Approach)...................................................... 49 หลักการของโคดาย........................................................................................................... 50 วิธีการของโคดาย.............................................................................................................. 50 การสอนดนตรีของดาลโครซ (Dalcroze Approach ) ........................................................... 51 การสอนดนตรตี ามแนวคิดของดาลโครซ ......................................................................... 52 การสอนดนตรีตามแนวคดิ ของออร์ฟ (Orff Schulwerk Approach)...................................... 53 หลกั การของออรฟ์ ............................................................................................................ 54 54 การสอนดนตรีของซูซกู ิ (Suzuki Approach)........................................................................ 55 หลกั การการสอนตามแนวคิดของซซู ูกิ.............................................................................. 56 รูปแบบการจัดการเรยี นการสอนของซนิ อชิ ิ ซซู กู .ิ ............................................................ 57 การสอนดนตรแี บบมอนเตสซอรี (Montessori Approach)..................................................... 58 ทฤษฎีที่เก่ียวขอ้ งกบั กจิ กรรมการเคลอื่ นไหวสาหรับหรบั เดก็ ปฐมวยั ......................................... 60 สรุปทา้ ยบท .............................................................................................................................. 60 คาถามท้ายบท .......................................................................................................................... 61 เอกสารอา้ งอิง.............................................................................................................................

(5) สารบญั (ตอ่ ) หนา้ แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี 5.................................................................................................. 63 บทท่ี 5 ดนตรีสาหรับเด็กปฐมวัย............................................................................................................ 65 ความหมายของดนตรี ................................................................................................................ 65 คุณคา่ ของดนตรี......................................................................................................................... 66 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง คณุ ค่าของดนตรกี บั เด็กปฐมวยั .................................................................................................. 66 องคป์ ระกอบของดนตรี.............................................................................................................. 68 บทบาทของครอบครัวกบั การสง่ เสริมความสามารถทางดนตรี................................................... 69 การจัดกิจกรรมเพอ่ื ชว่ ยพัฒนาเดก็ ปฐมวัยในด้านดนตร.ี ............................................................ 71 สรุปท้ายบท ............................................................................................................................... 75 คาถามท้ายบท ........................................................................................................................... 75 เอกสารอ้างอิง............................................................................................................................ 76 แผนบรหิ ารการสอนประจาบทที่ 6......................................................................................................... 77 บทท่ี 6 เพลงสาหรบั เด็กปฐมวัย............................................................................................................. 79 ความหมายและความสาคัญของเพลง ........................................................................................ 79 ความหมายของเพลง ...................................................................................................... 79 ความสาคญั ของเพลง ..................................................................................................... 79 เดก็ ปฐมวยั กบั การรอ้ งเพลง ....................................................................................................... 80 ประเภทของเพลงสาหรับเดก็ ปฐมวัย ......................................................................................... 81 เพลงกล่อมเดก็ .............................................................................................................. 81 เพลงประกอบเด็ก.......................................................................................................... 82 เพลงเด็กเล่น ................................................................................................................. 82 บทรอ้ งประกอบการเลน่ ................................................................................................. 83 เพลงเด็กแตง่ ขนึ้ ใหม่...................................................................................................... 83 การใชเ้ พลงกับเด็กปฐมวัย........................................................................................................... 84 84 การเลอื กเพลงสาหรับเดก็ ปฐมวัย................................................................................... 84 วธิ กี ารแนะนาเพลงให้เด็ก.............................................................................................. 85 การใชเ้ พลงประกอบการจดั กจิ กรรม .......................................................................................... 85 หลักการใชเ้ พลงประกอบการจดั กจิ กรรม...................................................................... 86 วตั ถุประสงคข์ องการใชเ้ พลงประกอบการจดั กจิ กรรม................................................................ 87 การแตง่ เพลงประกอบกจิ กรรมการเรยี นร.ู้ ................................................................... 87 ประโยชนก์ ารนาเพลงมาใช้ประกอบการจดั กิจกรรม..................................................................

(6) สารบญั (ตอ่ ) หนา้ พัฒนาการกับการคัดเลอื กบทเพลงสาหรับเดก็ ปฐมวัย................................................................ 87 สรุปทา้ ยบท................................................................................................................................. 90 คาถามทา้ ยบท............................................................................................................................. 91 เอกสารอา้ งองิ ............................................................................................................................. 91 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี 7 ................................................................................................ 93 บทที่ 7 การจดั กจิ กรรม ลลี า จงั หวะ สาหรับเด็กปฐมวัย...................................................................... 95 การจดั ประสบการณ์สาหรับเดก็ ปฐมวยั .................................................................................... 95 ความหมายของการจัดประสบการณ์ .......................................................................... 95 ความสาคัญของการจดั ประสบการณ์ .......................................................................... 96 แนวคดิ พน้ื ฐานเก่ยี วกบั การจดั ประสบการณสาหรบั เดก็ ปฐมวยั ............................................... 96 แนวทางการจดั ประสบการณ์สาหรบั เด็กปฐมวยั ....................................................................... 97 หลักการจัดประสบการณ์สาหรบั เด็กปฐมวัย............................................................................. 98 ธรรมชาติและการแสดงออกของเด็กปฐมวัย ............................................................................. 99 รปู แบบการจัดกิจกรรม ลีลา จงั หวะสาหรับเด็กปฐมวยั ............................................................ 99 กิจกรรมละครสรา้ งสรรค์............................................................................................... 100 กิจกรรมรอ้ ง เล่น เต้นรา................................................................................................ 101 ความสาคญั ของลีลาและจังหวะตอ่ พัฒนาการเด็กปฐมวยั .......................................................... 105 สรปุ ทา้ ยบท .............................................................................................................................. 107 คาถามท้ายบท .......................................................................................................................... 107 เอกสารอา้ งองิ ........................................................................................................................... 108 แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี 8.................................................................................................. 109 บทที่ 8 การบูรณาการ ลีลา จงั หวะและการเคล่ือนไหว........................................................................ 111 แนวคดิ การจัดประสบการณก์ ารเรยี นรู้สาหรับเด็กปฐมวัย........................................................ 111 ความสาคญั ของการบรู ณาการ ลลี า จังหวะและการเคลอื่ นไหวกับการเรียนรู้.......................... 113 แนวทางการบรู ณาการ ลีลา จังหวะและการเคล่ือนไหวกบั การเรยี นรู้...................................... 115 ลลี า จงั หวะและการเคล่อื นไหวกับการสง่ เสรมิ พัฒนาการ........................................................ 117 บทบาทครใู นการจัดกิจกรรมลีลา จงั หวะและการเคลอื่ นไหว................................................... 122 บทบาทผู้ปกครองในการสง่ เสริมลลี า จงั หวะและการเคล่ือนไหวให้กบั เด็ก .............................. 123 สรปุ ทา้ ยบท .............................................................................................................................. 124 คาถามท้ายบท .......................................................................................................................... 125 เอกสารอ้างองิ ........................................................................................................................... 125

(7) สารบญั (ตอ่ ) หนา้ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงแผนบริหารการสอนประจาบทท่ี 9..................................................................................................127 บทที่ 9 แผนการจดั ประสบการณ์ลลี า จังหวะและการเคลอ่ื นไหว ........................................................ 129 129 แผนการจัดประสบการณ์ .......................................................................................................... 129 การออกแบบแผนการจดั ประสบการณ์การเรียนรู้สาหรบั เดก็ ปฐมวัย ....................................... 130 ข้นั ตอนการจดั ทาแผนการจดั ประสบการณ์.................................................................... 132 การเขียนแผนการจัดประสบการณ์................................................................................. 134 แผนการจดั ประสบการณ์ท่ีดี..................................................................................................... 134 แผนการจัดประสบการณ์ลีลา จงั หวะ และการเคลอ่ื นไหว....................................................... 135 องค์ประกอบของแผนการจดั ประสบการณล์ ีลา จงั หวะ และการเคลอื่ นไหว.................. 135 การวเิ คราะหป์ ระสบการณ์สาคัญในการเขียนแผน......................................................... 136 รูปแบบการเขียนแผนการจดั ประสบการณล์ ีลา จงั หวะและการเคลอ่ื นไหว............................... 139 สอ่ื อุปกรณแ์ ละเคร่ืองประกอบจังหวะสาหรบั เด็ก....................................................................... 140 ส่อื ประกอบกิจกรรมลลี า จังหวะและการเคล่ือนไหว...................................................... 141 142 บทบาทและคณุ คา่ ของสอื่ ............................................................................................... การวัดและประเมนิ พฒั นาการของเดก็ ปฐมวยั ............................................................................ 142 142 ความหมายของการวดั และประเมินผล........................................................................... 142 แนวปฏิบตั ิในการวัดและประเมินพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย............................................................. 143 หลักการประเมินพฒั นาการ............................................................................................ 143 แนวทางการประเมนิ พัฒนาการ...................................................................................... 144 ข้ันตอนการประเมินพัฒนาการ....................................................................................... 144 144 การกาหนดเกณฑ์การประเมินและระดับคณุ ภาพ........................................................... การดาเนินการเก็บรวบรวมขอ้ มูล................................................................................... 145 การสรุปผลการประเมินพัฒนาการเด็ก........................................................................... 145 สรุปทา้ ยบท................................................................................................................................ 146 คาถามท้ายบท............................................................................................................................ 147 เอกสารอ้างอิง ............................................................................................................................ บรรณานุกรม ..........................................................................................................................................

(8) สารบญั ภาพ ภาพท่ี หนา้ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง1.1 สว่ นประกอบของสมอง....................................................................................................... 21 1.2 สมองแบ่งออกเป็น 2 ซกี คือซ้าย และ ขวา ........................................................................ 22 1.3 เซลล์ประสาท (neuron)...................................................................................................... 24 3.1 การยดื เหยียดตัว (Stretching) .......................................................................................... 36 3.2 การกระโดดเขยง่ (Hopping)............................................................................................... 37 3.3 การเคลือ่ นไหวประกอบริบบนิ้ ผ้า......................................................................................... 38 3.4 การเคล่ือนไหวกับลกู โปง่ ..................................................................................................... 39 3.5 เดก็ ทาทา่ เลยี นแบบกระตา่ ย ................................................................................................ 41 4.1 โซลตาน โคดายในทศวรรษท่ี 1930.................................................................................... 49 4.2 สญั ญาณมอื แทนระดับเสียงของโคดาย ................................................................................ 50 4.3 เอมิล ชาคส์ ดาลโครซ....................................................................................................... 53 4.4 คาร์ล ออร์ฟ ......................................................................................................................... 53 4.5 ชนิ อิชิ ซูซูกิ ......................................................................................................................... 56 4.6 แพทย์หญิงมาเรยี มอนเตสซอรี .......................................................................................... 58 5.1 การฟังเพลงของเด็กขณะอย่ใู นครรภ์ ................................................................................... 67 5.2 แม่กล่อมทารกนอ้ ยด้วยเสียงเพลง ....................................................................................... 67 5.3 บรรยากาศในการเรียนการสอน........................................................................................... 72 5.4 เครอ่ื งดนตรีสาหรับเด็ก........................................................................................................ 73 5.5 กจิ กรรมและประสบการณ์ดา้ นดนตรี................................................................................... 73 5.6 การแสดงอารมณ์และลลี าประกอบเพลง ............................................................................. 74 7.1 การจัดประสบการณ์สาหรับเดก็ ปฐมวัย............................................................................... 96 7.2 การจดั ประสบการณ์แบบบรู ณาการ .................................................................................... 98 7.3 เด็กปฐมวยั แสดงละครสร้างสรรค์ ........................................................................................ 100 7.4 การสอนรอ้ งเพลงให้แก่เด็กปฐมวยั ...................................................................................... 102 7.5 การเล่นเป็นธรรมชาติของเดก็ .............................................................................................. 103 7.6 การเตน้ ราของเด็กปฐมวยั .................................................................................................... 104 7.7 การแสดงทางอารมณ์ของเด็ก............................................................................................... 106 8.1 การจัดกิจกรรม ลีลา จงั หวะและการเคล่อื นไหวในชัน้ เรียน ................................................ 114 8.2 การเขา้ ร่วมกจิ กรรมและประสบการณท์ างดนตรี................................................................. 122 9.1 การกาหนดรายละเอยี ดของหน่วยการจัดประสบการณ์....................................................... 131 9.2 แผนการจดั ประสบการณร์ ายสปั ดาห์................................................................................... 132 9.3 แบบบนั ทกึ หลังการจัดประสบการณ์.................................................................................... 133

(9) สารบญั ภาพ (ตอ่ ) ภาพที่ หนา้ 9.4 แผนการเคล่อื นไหวตามจนิ ตนาการประกอบคาบรรยาย ..................................................... 138 9.5 แผนการเคลอ่ื นไหวหรือการแสดงท่าทางตามคาส่ัง ............................................................. 138 9.6 แผนการเคลื่อนไหวพร้อมอปุ กรณ์........................................................................................ 139 9.7 ส่ือทใ่ี ช้ในการกากับจังหวะและประกอบการเคลอ่ื นไหว ...................................................... 141 9.8 ภาพเด็กเคล่ือนไหวประกอบอุปกรณ์ ................................................................................... 141 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

(10) สารบญั ตาราง ตารางท่ี หนา้ 1.1 การทางานของสมอง 2 ซกี ................................................................................................. 23 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

(11) แผนบริหารการสอนประจาวชิ า รายวชิ า ลีลา จังหวะและการเคลอื่ นไหวสาหรบั เด็กปฐมวัย รหัสวิชา EE62608 Movement Activities for Early Childhood Students จานวนหน่วยกติ -ช่ัวโมง 3(2-2-5) มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงคาอธิบายรายวิชา ออกแบบก าร จัดกิจก รร มลีลา จังหวะ และ การ เคลื่อ น ไหวสาหรับเด็กปฐมวัย โดยประยุกต์ใช้ความรู้เรื่องความสัมพันธ์ของสมองและระบบประสาทวิทยาของ ซีรีเบลลัม (Cerebellum) หรือสมองน้อย กับการพัฒนากล้ามเนื้อมัดใหญ่และกล้ามเนื้อมัดเล็กสาหรับเด็ก ปฐมวัย ศึกษา/วิเคราะห์แนวคิดทฤษฎีเก่ียวกับกิจกรรมเคลื่อนไหวและจังหวะสาหรับเด็กปฐมวัย ถอดบทเรียนกิจกรรมการจัดกิจกรรมการเคลื่อนไหวผ่านการร้องเพลง เล่นเครื่องดนตรี เพื่อ พัฒนา ลีลา จังหวะ และการเคล่ือนไหว ทางด้านร่างกายสาหรับเด็กปฐมวัยอายุต่ากว่า 8 ปี โดย คลิปวิดีโอและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องในประเทศและต่างประเทศ ฝึกปฏิบัติลีลา จังหวะ และการ เคลื่อนไหว ทางด้านร่างกายเบื้องต้นผ่านศิลปะการแสดงที่หลากหลาย เพื่อวิเคราะห์ ประเมิน วางแผน ออกแบบการจัดกิจกรรมลีลา จังหวะและการเคลื่อนไหว / สื่อ อุปกรณ์ ที่ถูกต้องตาม หลักการทางานของสมอง สาหรับเด็กปฐมวัย โดยทางานร่วมกับครอบครัว ชุมชน ท้องถิ่น พร้อม ออกแบบประเมินเพื่อใช้ในการจัดกิจกรรม นากิจกรรมที่ออกแบบไว้ไปทดลองกับกลุ่มใหญ่ กลุ่ม ย่อย หรือรายบุคคล เพื่อสะท้อนคิดในการพัฒนาปรับปรุงการออกแบบกิจกรรมเพื่อแก้ปัญหา ช่วยเหลือ ส่งเสริม พัฒนาการเด็กปฐมวัยให้ตรงวัตถุประสงค์ และสะท้อนความคิดเพื่อให้มี ทักษะในการออกแบบโปรแกรมเพื่อสร้างรอยเชื่อมต่อการจัดกิจกรรมเพื่อพัฒนา ลีลา จังหวะ และการเคล่ือนไหวสาหรับเด็กปฐมวัยท่ีมีอายุตา่ กว่า 8 ปี ได้อย่างต่อเนื่อง และประยุกต์ใช้ความรู้ ท่ีทันสมัยเพ่ือพัฒนาตนเองให้เป็นครูที่ดี มีความรอบรู้ทันต่อการเปล่ียนแปลง จุดประสงคร์ ายวชิ า เพ่อื ให้นักศึกษามีความรู้ความเข้าใจ ถึงความสาคัญ บทบาท และหน้าท่ี รวมถึงประโยชน์ ของการดาเนินกจิ กรรมในหัวขอ้ การเรียนรูต้ ่าง ๆ ตอ่ ไปนไี้ ด้อยา่ งถกู ต้อง 1. อธิบาย/วเิ คราะห์หลักการทางานของสมองกับการเคล่อื นไหวร่างกายของเด็กปฐมวัยอายุ ต่ากว่า 8 ปี 2.นาความรู้ที่ได้จากการวิเคราะห์มาใช้ในการออกแบบลีลา จังหวะและการเคลื่อนไหว สาหรับเดก็ ปฐมวัย 3. สามารถสืบคน้ /วเิ คราะห์ขอ้ มูลในงานวิจัยได้อย่างหลากหลายตรงวตั ถปุ ระสงค์ในการใชง้ าน 4. สามารถนาผลงานวิจัยไปใช้ในการแก้ปัญหา ช่วยเหลือ ส่งเสริม ออกแบบ ปรับปรุง กจิ กรรมเพื่อพัฒนาการจดั การเรยี นรู้ในระดบั ปฐมวยั ได้

(12) 5. สามารถอธิบาย/วิเคราะห์ประสิทธิภาพปฏิสัมพันธ์เชิงบวกในการพัฒนาเด็กปฐมวัย รว่ มกบั ผปู้ กครองและชุมชน ท้องถ่นิ ได้ 6.สามารถประยุกต์ใชอ้ งคค์ วามรหู้ ลักการทางานของสมองในการออกแบบการใช้การส่ือสาร เชงิ บวกและการแก้ปญั หาแบบสนั ตวิ ธิ ีในการพฒั นาเด็กปฐมวัยร่วมกับผู้ปกครองและชุมชน ท้องถ่ิน ไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ งเหมาะสมในระดบั ดีขึ้นไป 7. สามารถประยุกต์ใชก้ ารสะทอ้ นผลการปฏิบัตกิ ิจกรรมมาพัฒนาองคค์ วามรู้ใหม่ 8. สามารถประยกุ ตใ์ ช้ผลการปฏิบตั กิ จิ กรรมมาพฒั นาทกั ษะในการทางาน 9. สามารถประยกุ ต์ใช้ผลการปฏบิ ัตกิ ิจกรรมเพ่ือพฒั นาเจตคตทิ ี่ดตี อ่ วิชาชพี และผเู้ รยี น มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง เนือ้ หา บทที่ 1 พฒั นาการของเดก็ ปฐมวัย 4 ชว่ั โมง ความหมายเดก็ ปฐมวัย ความสาคัญของเด็กปฐมวยั ความหมายของพฒั นาการ ลักษณะพฤติกรรมเดก็ ตามพัฒนาการ ปัจจัยทีม่ ีผลกระทบต่อพฒั นาการของเดก็ ทฤษฎีทเ่ี กย่ี วข้องกบั พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย สรุปทา้ ยบท คาถามท้ายบท เอกสารอา้ งองิ บทท่ี 2 ความรูพ้ ืน้ ฐานเกีย่ วกบั สมอง 4 ชวั่ โมง โครงสร้างและหนา้ ท่ีของสมอง การทางานของสมองและสารเคมี ปจั จัยท่ีส่งผลกระทบตอ่ การพัฒนาศักยภาพสมองและการเรียนรู้ ปัจจยั หลักในการพัฒนาความสามารถทางสมอง หลกั การในการจดั การเรยี นรทู้ ี่ใช้สมองเป็นฐาน รูปแบบการสอนที่สอดคลอ้ งกบั การเรยี นรู้ของสมอง (Brain-Targeted Model) ดนตรกี ับประสทิ ธิภาพของสมอง สรุปทา้ ยบท คาถามทา้ ยบท เอกสารอ้างอิง บทท่ี 3 กิจกรรมเคลอ่ื นไหวและจงั หวะสาหรบั เด็กปฐมวัย 8 ชั่วโมง ความหมายของการเคลือ่ นไหว ความสาคัญของกิจกรรมการเคลือ่ นไหวสาหรบั เด็กปฐมวยั ขอบขาย/เนือ้ หา/กิจกรรม วิธจี ดั กิจกรรมการเคลอื่ นไหวสาหรบั เด็กปฐมวัย

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง(13) 4 ชั่วโมง 8 ช่วั โมง องค์ประกอบของการเคลอ่ื นไหว 8 ชวั่ โมง ประโยชนข์ องกิจกรรมการเคลื่อนไหวสาหรับเดก็ ปฐมวยั แนวการจดั กิจกรรมการเคล่อื นไหวสาหรบั เด็กปฐมวยั บทบาทของครใู นการจดั กิจกรรมการเคล่ือนไหว สรุปทา้ ยบท คาถามทา้ ยบท เอกสารอ้างองิ บทที่ 4 ทฤษฎที างดนตรแี ละการเคลอ่ื นไหว การสอนดนตรีตามแนวคิดของโคดาย(Kodaly Approach) การสอนดนตรีของดาลโครซ (Dalcroze Approach ) การสอนดนตรีตามแนวคดิ ของออร์ฟ (Orff Schulwerk Approach) การสอนดนตรขี องซูซูกิ (Suzuki Approach) การสอนดนตรีแบบมอนเตสซอรี (Montessori Approach) ทฤษฎีทเ่ี กี่ยวข้องกับกิจกรรมการเคล่อื นไหวสาหรบั หรับเดก็ ปฐมวัย สรุปท้ายบท คาถามทา้ ยบท เอกสารอา้ งอิง บทท่ี 5 ดนตรสี าหรบั เดก็ ปฐมวยั ความหมายของดนตรี คณุ ค่าของดนตรี คณุ ค่าของดนตรกี ับเดก็ ปฐมวัย องคป์ ระกอบของดนตรี บทบาทของครอบครัวกับการส่งเสรมิ ความสามารถทางดนตรี การจดั กจิ กรรมเพื่อชว่ ยพัฒนาเด็กปฐมวยั ในดา้ นดนตรี สรปุ ท้ายบท คาถามทา้ ยบท เอกสารอ้างอิง บทที่ 6 เพลงสาหรับเด็กปฐมวยั ความหมายและความสาคญั ของเพลง เด็กปฐมวัยกับการรอ้ งเพลง ประเภทของเพลงสาหรับเดก็ ปฐมวัย การใช้เพลงกับเด็กปฐมวัย การใชเ้ พลงประกอบการจัดกจิ กรรม ประโยชนก์ ารนาเพลงมาใชป้ ระกอบการจดั กิจกรรม การคัดเลือกบทเพลงสาหรับเด็กปฐมวัย พัฒนาการกับการคดั เลอื กบทเพลงสาหรบั เด็กปฐมวยั

(14) สรุปทา้ ยบทมหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 8 ชวั่ โมง คาถามทา้ ยบท 8 ช่วั โมง 8 ชั่วโมง เอกสารอา้ งองิ บทท่ี 7 การจัดกิจกรรม ลลี า จงั หวะ สาหรบั เดก็ ปฐมวยั การจัดประสบการณ์สาหรบั เดก็ ปฐมวัย แนวคิดพ้ืนฐานเกีย่ วกับการจดั ประสบการณสาหรับเด็กปฐมวยั แนวทางการจดั ประสบการณส์ าหรับเด็กปฐมวัย หลกั การจดั ประสบการณ์สาหรบั เดก็ ปฐมวยั ธรรมชาตแิ ละการแสดงออกของเด็กปฐมวัย รปู แบบการจดั กิจกรรม ลีลา จงั หวะสาหรบั เดก็ ปฐมวยั ความสาคญั ของลลี าและจังหวะตอ่ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย สรปุ ท้ายบท คาถามท้ายบท เอกสารอ้างอิง บทท่ี 8 การบรู ณาการ ลีลา จงั หวะและการเคลื่อนไหว แนวคดิ การจัดประสบการณก์ ารเรียนรู้สาหรบั เดก็ ปฐมวยั ความสาคญั ของการบรู ณาการ ลีลา จงั หวะและการเคลอ่ื นไหวกับการเรียนรู้ แนวทางการบรู ณาการ ลีลา จังหวะและการเคลือ่ นไหวกบั การเรียนรู้ ลีลา จงั หวะและการเคลือ่ นไหวกับการส่งเสริมพฒั นาการ บทบาทครูในการจดั กิจกรรมลลี า จังหวะและการเคลอื่ นไหว บทบาทผูป้ กครองในการสง่ เสรมิ ลีลา จังหวะและการเคลอ่ื นไหวใหก้ ับเด็ก สรุปทา้ ยบท คาถามท้ายบท เอกสารอ้างอิง บทที่ 9 แผนการจัดประสบการณ์ลลี า จังหวะและการเคลือ่ นไหว แผนการจัดประสบการณ์ การออกแบบแผนการจัดประสบการณก์ ารเรียนรู้สาหรบั เด็กปฐมวัย แผนการจัดประสบการณ์ท่ดี ี แผนการจดั ประสบการณ์ลีลา จังหวะ และการเคลือ่ นไหว รปู แบบการเขยี นแผนการจัดประสบการณ์ลลี า จังหวะและการเคลอื่ นไหว สื่ออปุ กรณ์และเครือ่ งประกอบจงั หวะสาหรับเดก็ การวัดและประเมินพัฒนาการของเด็กปฐมวยั แนวปฏิบัตใิ นการวดั และประเมินพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั สรุปท้ายบท คาถามทา้ ยบท เอกสารอ้างอิง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง(15) วิธีสอนและกจิ กรรมการเรียนการสอน 1. ศกึ ษาเอกสารประกอบการสอน วิชา ลลี า จงั หวะและการเคลือ่ นไหวสาหรับเด็กปฐมวยั และงานวิจยั ท่เี กย่ี วข้องล่วงหนา้ 2. บรรยายเนอ้ื หาทีเ่ ข้าใจยาก 3. อภปิ รายซกั ถามกลุม่ ใหญใ่ นชั้นเรียนและอภปิ รายกล่มุ ยอ่ ย 4. ใชเ้ ทคนิคกล่มุ สมั พันธ์ประกอบดว้ ย กิจกรรมระดมสมอง เกม บทบาทสมมตุ ิการทางาน ร่วมกนั การฝกึ ปฏิบัติ การจัดทาแผนท่ีความคิด ฯลฯ 5. จดั การเรยี นรูแ้ บบรว่ มมือร่วมใจ (Cooperative Learning) 6. สาธติ การรอ้ งเพลง /สาธิตการจัดกิจกรรมเคลื่อนไหว 7. ศกึ ษารปู แบบการสง่ เสรมิ ลลี า จงั หวะและการเคล่ือนไหวจากบคุ คลผู้เป็นภูมิปญั ญา ท้องถิน่ โดยการสังเกต สอบถาม และสมั ภาษณ์ นาเสนอดว้ ยเอกสารเปน็ รูปเลม่ และบรรยายสรุป 8. ศกึ ษาประสบการณ์ด้วยตนเองจากแหล่งความรตู้ า่ งๆ อาทิ บทความ Website งานวจิ ยั 9. มอบหมายใหอ้ ่านหนงั สอื และสรุปจากการอา่ นนอกเวลา 10. ทาแบบฝึกหดั คาถามท้ายบทเป็นการบา้ น 11. ร่วมจดั แสดงกิจกรรมลลี าท่าทางประกอบเพลงท่ีโรงเรยี นสาธิต สือ่ การเรยี นการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. มคอ.3 3. ตารา งานวจิ ัยทเี่ กีย่ วข้อง 4. แผนภมู ิเพลง 5. รปู ภาพ 6. คลิปวดิ ีโอ 7. แบบฝกึ หัดทา้ ยบท 8. ใบงานประกอบกิจกรรม 9. แบบรายงานการศกึ ษาคน้ ควา้ 10. เกม/เพลงเด็กปฐมวัย 11. อปุ กรณ์ประกอบการเคลื่อนไหว 12. อุปกรณป์ ระกอบการแสดง 13. กจิ กรรมกลุ่ม 14. โรงเรียนสาธติ 15. บคุ คลผู้เปน็ ภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ 16. ภาพเด็กชว่ งวัยตา่ งๆ 17. POWER POINT

(16) การวัดผลและประเมนิ ผล ผูส้ อนและนักศึกษาร่วมกนั ประเมนิ เจตคติและการนาความรไู้ ปใช้ปฏิบัติงานโดยการสังเกต และบนั ทกึ ผลเป็นระยะ จากสภาพจริงในชัน้ เรยี นและนอกหอ้ งเรียนรวมกับการประเมนิ ความรู้ความ เขา้ ใจจากการทาแบบฝกึ หดั และการสอบขอ้ เขียน กาหนดคะแนนการวัดผลดังนี้ การวัดผล 1. การวัดผลระหว่างเรยี น 1.1 พฤติกรรมการเรียน 1.2 การร่วมกจิ กรรมในชั้นเรยี น 1.3 การร้องเพลงสาหรบั เดก็ 1.4 จัดกจิ กรรมลีลาท่าทางประกอบเพลง 1.5 การจัดกจิ กรรมเคลื่อนไหวและจังหวะประกอบสอ่ื ตามหลกั สตู ร 1.6 สอบกลางภาค 2. การวดั ผลปลายภาคเรยี น 2.1 สอบปลายภาค มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง รอ้ ยละ 70 รอ้ ยละ 10 ร้อยละ 10 ร้อยละ 10 ร้อยละ 10 รอ้ ยละ 10 ร้อยละ 20 รอ้ ยละ 30 ร้อยละ 30 การประเมนิ ผล เกณฑ์การใหร้ ะดับคะแนน แบ่งเปน็ 8 ระดบั ดงั ต่อไปนี้ ระดับคะแนน A = 85-100 หมายถึง ดเี ยย่ี ม Excellent ระดบั คะแนน B+ = 80-84 หมายถงึ ดีมาก Very Good ระดบั คะแนน B = 75-79 หมายถึง ดี Good ระดับคะแนน C+ = 70-74 หมายถึง ดีพอใช้ Fairly Good ระดบั คะแนน C = 65-69 หมายถงึ พอใช้ Fair ระดบั คะแนน D+ = 60-64 หมายถึง อ่อน Poor ระดับคะแนน D = 55-59 หมายถงึ อ่อนมาก Very Poor ระดับคะแนน E = 0-54 หมายถึง ตก Failure

(17) แผนการสอนตลอดรายวชิ า สัปดาหท์ ่ี รายการสอน จานวน ชั่วโมง 1 บทท่ี 1 พัฒนาการของเดก็ ปฐมวยั 2 บทที่ 2 ความรพู้ ื้นฐานเกี่ยวกบั สมอง 4 3-4 บทที่ 3 กจิ กรรมเคลื่อนไหวและจงั หวะสาหรบั เด็กปฐมวยั 4 5 บทท่ี 4 ทฤษฎีทางดนตรีและการเคล่ือนไหว 8 6-7 บทท่ี 5 ดนตรีสาหรบั เด็กปฐมวัย 4 8-9 บทท่ี 6 เพลงสาหรบั เด็กปฐมวยั 8 10-11 บทท่ี 7 การจัดกจิ กรรม ลีลา จังหวะ สาหรับเด็กปฐมวยั 8 12-13 บทที่ 8 การบรู ณาการ ลลี า จังหวะและการเคลือ่ นไหว 8 14-15 บทท่ี 9 แผนการจดั ประสบการณล์ ีลา จังหวะและการคลื่อนไหว 8 16 สอบปลายภาคเรยี น 8 รวม 60 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

1 แผนบรหิ ารการสอนประจาบทที่ 1 จานวนชว่ั โมงที่สอน 4 สปั ดาห์ที่ 1 หวั ขอเน้ือหาประจาบท 1. ความหมายเด็กปฐมวัย 2. ความสาคญั ของเด็กปฐมวยั 3. ความหมายของพัฒนาการ 4. ลกั ษณะพฤตกิ รรมเดก็ ตามพัฒนาการ 5. ปัจจัยท่มี ผี ลกระทบตอ่ พฒั นาการของเด็ก 6. ทฤษฎีท่ีเก่ียวขอ้ งกบั พฒั นาการเด็กปฐมวัย มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง วัตถปุ ระสงคเ์ ชิงพฤตกิ รรม เมื่อผเู้ รยี นไดศึกษาบทเรียนน้แี ลว ผเู รยี นสามารถแสดงพฤติกรรมตอ่ ไปนไ้ี ด้ 1. อธิบายความหมายและความสาคญั ของเดก็ ปฐมวยั ได้ 2. อธบิ ายและยกตวั อยา่ งลักษณะพฤติกรรมเด็กตามพฒั นาการได้ 3. อธิบายปจั จัยที่มผี ลกระทบตอ่ พัฒนาการของเด็กได้ 4. สรุปแนวคิดสาคัญของทฤษฎที ี่เก่ยี วข้องกับพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั ได้ กิจกรรมการเรยี นการสอนประจาบท 1. ชมคลิปการแสดงออกทางดนตรีของเด็กปฐมวัยแต่ละช่วงวยั 2. จับควู่ ิเคราะห์การแสดงออกทางดนตรีของเดก็ แต่ละชว่ งวยั 3. นกั ศกึ ษาสรปุ ประเด็นสาคญั 4. ผู้สอนสรปุ เพม่ิ เตมิ เกยี่ วกับแสดงออกทางดนตรีของเด็กและความสาคัญของพัฒนาการของเดก็ 5. แบง่ ผเู้ รียนเป็นกลมุ่ ย่อย ศึกษาพฒั นาการด้านตา่ งๆของเดก็ ปฐมวยั 6. ให้กลุม่ สง่ ตัวแทนนาเสนอ 7. ผสู้ อนสรุปประเดน็ เสริมแนวคดิ สาคัญของทฤษฎีที่เก่ียวข้องกับพฒั นาการเด็กปฐมวยั และ เชื่อมโยงความรู้ทผี่ ู้เรยี นสรปุ กับความรู้ที่เตรียมมา 8. วิเคราะหค์ วามสามารถในการรับรเู้ สยี งดนตรีของทารก 9. อภปิ รายกลมุ่ ใหญ่ 10. ศกึ ษาเอกสารพัฒนาการทางดา้ นดนตรขี องเดก็ ปฐมวยั และสรปุ ในสมุดบันทึก 11. ใหผ้ เู้ รียนตอบคาถามทา้ ยบท

2 สือ่ การเรยี นการสอน 1. คลิปวดี โิ อ 2. Power point 3. เอกสารประกอบการสอน 4. ฉลาก/สมาร์ทโฟน 5. สมุดบันทึก การวดั ผลและการประเมินผล 1. การสังเกต 1.1 ผลจากการอภปิ รายซักถามในกล่มุ ใหญ่ 1.2 ผลจากการอภิปรายรว่ มกนั ในกลุ่มย่อย 1.3 การต้ังคาถามและตอบคาถาม 1.4 พฤติกรรม ความกระตือรือรน้ อรนในการทากิจกรรม 2. การตรวจผลงาน 2.1 ตรวจสอบความถกู ต้องจากการนาเสนอ 2.2 ตรวจคาตอบทีไ่ ดจากการทาแบบฝึกหดั ทา้ ยบท 2.3 ตรวจคุณภาพผลงานทม่ี อบหมาย มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 3 บทท่ี 1 พัฒนาการของเด็กปฐมวยั การจะพัฒนาคนได้อย่างเต็มศักยภาพน้ันต้องเริ่มจากการพัฒนาเด็ก โดยช่วงวัยท่ีสาคัญและ เหมาะสมกับการเรียนรู้มากท่ีสุดคือ เด็กปฐมวัย จากงานวิจัยต่างๆ พบว่าวัยปฐมวัยเป็นช่วงแห่งการ วางรากฐานของชีวติ เป็นช่วงวัยท่ีเด็ก มีการพัฒนาได้ดีท่ีสุด และเป็นช่วงวัยที่เหมาะสมแก่การพัฒนา เด็กให้เต็มตามศักยภาพของแต่ละบุคคล ดังน้ันเกือบทุกประเทศจึงให้ความสาคัญกับเด็กปฐมวัยเป็น อยา่ งมาก ประเทศไทยเริม่ ใหค้ วามสาคัญกบั เด็กปฐมวัยมากข้ึน เม่ือพบว่าการลงทุนในการพัฒนาคนที่ ไดผ้ ลทสี่ ดุ คอื ช่วงปฐมวัยนกั จิตวทิ ยา และนักการศกึ ษา ต่างใหค้ วามสนใจที่จะศึกษาหรือหาวิธีการท่ีจะ ทาความเข้าใจถึงลักษณะเฉพาะของวัยนี้ ด้วยเหตุท่ีว่าเป็นวัยเร่ิมต้นของชีวิต เป็นวัยที่เริ่มต้นแห่ง พัฒนาการด้านต่างๆ ดังน้ันการศึกษาพัฒนาการและการเรียนรูในเด็กปฐมวัย จึงมีความสาคัญเปน เสมือนหนึ่งแนวทางใหผูสอน ไดมีความรูความเขาใจ พัฒนาการและวิธีการเรียนรูของเด็กปฐมวัย สามารถจัดประสบการณใหเด็กในรูปแบบของกจิ กรรมเพอ่ื ใหเ้ กดิ การเรยี นรอู ยางมปี ระสิทธิภาพ ความหมายเดก็ ปฐมวัย พ.ร.บ.การพฒั นาเด็กปฐมวัย พ.ศ. 2562 ได้ให้นิยามคาว่า “เด็กปฐมวัย หมายถึง เด็กซ่ึงมี อายยุ งั ไม่ครบหกปบี ริบรู ณ์และหมายรวมถึงทารกในครรภ์มารดาด้วย และให้ความหมายรวมถึงเด็ก ซึ่งตอ้ งได้รบั การพฒั นากอ่ นเขา้ รบั การศึกษาในระดับประถมศึกษา” ส่วน มาสโซเกลยี (Massoglia. 1977 : 3) กล่าววา่ เดก็ ปฐมวัย (Early Childhood) เป็นคา ทีใ่ ชเ้ รียกเดก็ ทม่ี อี ายตุ ้ังแตป่ ฏสิ นธจิ นถึง 6 ปี ซึง่ อย่ใู นวัยท่ีคุณภาพของชีวิตท้ังด้านร่างกาย อารมณ์ สงั คม และสติปญั ญากาลังเร่ิมตน้ พัฒนาอยา่ งเต็มที่ จากความหมายข้างตน้ จะเหน็ ได้วา่ เด็กปฐมวัยหมายถงึ เด็กทมี่ ีอายตุ ั้งแตป่ ฏิสนธิจนถึง 6 ปี รวมถึงทารกในครรภ์มารดาซึ่งอยู่ในวัยที่คุณภาพของชีวิตทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และ สตปิ ญั ญากาลังเร่ิมตน้ พฒั นาอยา่ งเต็มท่ี ความสาคญั ของเดก็ ปฐมวยั ปฐมวยั หรอื ช่วงขวบปีแรกๆ ของชีวิต เป็นช่วงเวลาของการพัฒนาท่ีสาคัญท่ีสุดในชีวิตของ เด็ก โดยเป็นช่วงวัยที่เด็กจะมีพัฒนาการอย่างรวดเร็วทั้งทางสมอง การใช้ภาษา ทักษะทางสังคม ทางอารมณ์ และการเคลื่อนไหว เป็นช่วงวัยของการสร้างรากฐานสาหรับการเติบโตและการเรียนรู้ ต่อไปในชีวิต ดังน้ัน การพัฒนาและการลงทุนในเด็กปฐมวัย จึงเป็นส่ิงสาคัญอันดับต้นๆ ของทุก ครอบครัวและประเทศชาติ เพราะเปน็ โอกาสทองครั้งเดียวในชีวิตเด็ก เด็กแรกเกิดถึงช่วงอายุ 5 ปี แรกเป็นช่วงที่มีความสาคัญเน่ืองจากพัฒนาการและการเจริญเติบโตเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วซึ่งมี พัฒนาการด้านสมองสูงรอ้ ยละ 80 เมื่อเปรยี บเทยี บกบั ผ้ใู หญ่ ซึ่งพฤตกิ รรมการแสดงออกของเด็กจะ สะท้อนถงึ พัฒนาการของสมองและระบบประสาททไี่ ด้รับอิทธิพลจากปัจจัยต่าง ๆ ตั้งแต่อยู่ในครรภ์ มารดาและสภาพแวดล้อมภายหลังคลอด นอกจากนี้ยังเป็นช่วงเวลาท่ีสาคัญของการสร้างรากฐาน และคณุ ภาพชวี ิต

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 4 จากการศึกษาแนวแนะวิธีการเลี้ยงดู ดูแลและพัฒนาเด็กปฐมวัย ตามสมรรถนะเพ่ือเพ่ิม คณุ ภาพเดก็ ตามวัย 0-5 ปี สรุปความสาคัญของเดก็ ปฐมวยั ดงั น้ี 1. เป็นชว่ งวัยทพี่ ัฒนาการด้านสมองและการเรียนรู้เป็นไปอย่างรวดเร็วที่สุดในชีวิตเป็นผล การศึกษาจากประสาทวิทยาศาสตร์ (Neuron Science) นอกจากน้ันถ้าการพัฒนาในช่วงชีวิตนี้ ล่วงเลยไปแล้ว โดยไม่ได้รับการพัฒนา เด็กก็จะหลุดออกจากวงจรของการสร้างสติปัญญา บุคลิกภาพ ค่านิยม เจตคติอุปนิสัย ฯลฯ หลุดออกไปจากวงจรปกติของการพัฒนาท่ีได้ผล เปรยี บเสมอื นเครื่องทย่ี ังไมไ่ ดเ้ ดินเครื่อง “กว่าจะถงึ อนุบาลกส็ ายเสียแล้ว” 2. เป็นช่วงเวลาที่ให้ผลของการลงทุนที่คุ้มค่าที่สุดเพ่ือพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ให้เต็ม ศักยภาพ (ผลการศึกษาของ James J. Heckman วิจัยเร่ือง “The Lifecycle Benefits of anInfluential Early Childhood Program” 3. เป็นสิทธิข้ันพื้นฐานของเด็กตามอนุสนธิสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็กที่พึงได้รับสิทธิที่จะมีชีวิต รอด ไดร้ ับการพฒั นา คมุ้ ครอง ตลอดจนมสี ว่ นร่วมต่างๆ (อนสุ ญั ญาสิทธเิ ดก็ ค.ศ. 1989) 4. เปน็ รากฐานของการพฒั นาทัง้ ปวง คณุ ภาพของมนุษยท์ ่ีจะได้รับการต่อยอดในช่วงอายุ ตอ่ ๆ ไป 5. เน่ืองจากมนุษย์ในวัยเริ่มแรกของชีวิตต้องการผู้เลี้ยงดูกล่าวคือไม่สามารถอยู่ลาพังและ ดแู ลตนเองไมไ่ ด(้ เหมอื นสตั ว์อืน่ ๆ) ดังน้ัน จึงตอ้ งมีผู้เล้ียงดูและดแู ล และผ้นู เ้ี ปน็ ผู้ท่มี คี วามสาคัญท่ีสุด ในชีวติ ของทารกและเด็กเล็ก 6. ในช่วงวัยนี้เด็กมีความสามารถในการตั้งคาถาม มีข้อสงสัย ถ้าพัฒนาเด็กให้ถูกทางเด็ก ปฐมวยั ในชว่ งน้ีจะรูจ้ กั คดิ สงสัย สังเกต ถาม ซง่ี เป็นลกั ษณะของ “นักวิทยาศาสตร์” โปรดดูเอกสาร The Sciencetifics in the clip ช่ึงลักษณะของการพัฒนาการดังกล่าว จะสร้างและส่งเสริมให้เด็ก คนนั้นพัฒนารอบด้านได้อยา่ งเต็มศกั ยภาพ 7. การพัฒนาเด็กปฐมวัยทุกคนให้ทั่วถึง เป็นการช่วยลดระดับความเหล่ือมล้าทางสังคม และเศรษฐกิจ จากการศกึ ษาความสาคญั ของเดก็ ปฐมวยั สรปุ ได้ว่า ชว่ งเดก็ ปฐมวัย เป็นช่วงที่มีความสาคัญ เนอื่ งจากพฒั นาการและการเจริญเติบโตเกิดข้ึนอย่างรวดเร็ว ด้านสมองและการเรียนรู้เป็นไปอย่าง รวดเร็วท่ีสดุ ในชวี ติ เป็นวยั เริม่ แรกของชวี ติ ต้องการผู้เลี้ยงดูจึงต้องมีผู้เล้ียงดูและดูแลรวมถึงเป็นสิทธิ ขนั้ พื้นฐานของเด็กตามอนุสนธสิ ัญญาว่าด้วยสิทธิเด็กท่ีพึงได้รับสิทธิที่จะมีชีวิตรอด ได้รับการพัฒนา คุม้ ครอง ตลอดจนมสี ่วนรว่ มต่าง ๆ ความหมายของพฒั นาการ พฒั นาการเด็กเป็นความรู้พื้นฐานท่ีจาเป็นและสาคัญอย่างย่ิง สาหรับบุคคลที่อยู่แวดล้อม เด็กต้องมีความรู้ความเขาใจพัฒนาการเด็กเพ่ือนาไปสู่การจัดส่ิงแวดล้อม ประสบการณ์ตลอดจน กิจกรรมต่างๆ ท่ีเหมาะสมกับเด็กแต่ละคนเพ่ือส่งเสริมพัฒนาการเด็กให้เป็นไปตาม ศักยภาพและ เป็นฐานพัฒนาการของเด็กในข้ันต่อไป ผู้ใหญ่ต้องรู้จักธรรมชาติและความต้องการของเด็ก เข้าใจ พฤตกิ รรมตา่ ง ๆ ทแ่ี สดงออกมา การมีความรู้ความเข้าใจในจิตวิทยาพัฒนาการเด็กจะช่วยให้เข้าใจ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 5 ถึงที่มาหรือ ต้นเหตุของปัญหาและสามารถช่วยแก้ปัญหาให้เด็กได้ การเข้าใจถึงความแตกต่างของ เดก็ แตล่ ะคน พฒั นาการของเดก็ แต่ละวัย ความสามารถความสนใจตามความแตกต่างของวัย ช่วยให้ สามารถจดั กจิ กรรมและมี ปฏิสัมพันธ์ท่ีสอดคล้องกับพัฒนาการของเด็กแต่ละคนเพ่ือส่งเสริมความ เจริญงอกงามของเด็กในทุกๆ ด้านด้วย ทุกวิธี รวมถึงเป็นการเปล่ียนแปลงในตัว มนุษย์ท้ังด้าน ร่างกาย อารมณ์จิตใจ สังคม และสติปัญญา ในการทาหน้าที่ ( Function) และวุฒิภาวะ (Maturation) ของอวัยวะระบบต่างๆ ในด้านโครงสร้างการจัดระเบียบส่วนต่างๆ ของร่างกาย รวมทั้งพฤตกิ รรมที่แสดงออกมาลักษณะทิศทางที่แนน่ อนสัมพันธ์กับเวลา ทาให้สามารถทาหน้าท่ีได้ อย่างดมี ปี ระสิทธิภาพ ทาสง่ิ ทยี่ ากสลับซับซ้อนมากข้ึน ตลอดจนการเพม่ิ ทักษะใหม่ ๆ สรุปไดว้ า่ พัฒนาการ หมายถึง การเปลีย่ นแปลงทเี่ กดิ ข้ึนในตัวเด็กอย่างต่อเนื่องในด้านการ ทาหน้าท่ีของร่างกาย( function maturity) ตามอายุ ตลอดจนพฤติกรรมต่างๆที่แสดงถึง ความก้าวหน้าตามลาดับท้งั 4 ด้าน คือด้านกล้ามเนื้อมัดใหญ่ ด้านภาษา ด้านกล้ามเน้ือมัดเล็ก ด้าน สังคมและการช่วยเหลือตนเองทาให้สามารถทาหน้าที่ได้ อย่างดีมีประสิทธิภาพ ทาส่ิงที่ยาก สลับซบั ซ้อนมากข้ึน ตลอดจนการเพิ่มทกั ษะใหม่ ๆ ลักษณะพฤติกรรมเดก็ ตามพฒั นาการ ลักษณะพฤติกรรมเด็กปฐมวัยตามพัฒนาการในช่วงวัยต่างๆ ที่ครูต้องมีความรู้พื้นฐาน ตัวอยา่ งเชน่ เด็กในวยั 3-6 ขวบ จะมีพฒั นาการต่าง ๆ ดงั น้ี 1. พัฒนาการและความสามารถทางรา่ งกาย พัฒนาการดานรางกาย หมายถงึ ความสามารถในการทางานของกลามเน้ือใหญที่ใชในการ เคล่ือนไหว ทรงตัว ยืน ว่ิง รวมท้ังความสามารถในการใชกลามเนื้อเล็กและประสาทสัมพันธ เช่น การหยบิ ของ การขดี เขยี น เป็นตน เด็กอายุ 3 ขวบ สามารถวิ่ง กระโดด 2 ขา เดินเขย่งบนปลายเท้าได้ ปีนป่ายได้ ข้ึน -ลง บันไดได้ โยกตัว กระโดดตามจังหวะได้ จับดินสอ ลากเส้นได้ ต่อแท่งลูกบาศก์ได้ 8-10 แท่ง ร้อย ลกู ปดั ได้ เดก็ อายุ 6 ขวบ ฟันนา้ นมของเดก็ เร่ิมหลดุ ฟนั แท้เร่ิมข้ึนมาแทนที่สามารถปีนป่าย กระโดด เหวี่ยงแขนและห้อยโหนได้ ตีลังกา กระโดดเชือกได้ การเคลื่อนไหวทุกส่วนคล่องแคล่วขึ้นมาก เคลื่อนไหวตามจังหวะเพลงด้วยความเข้าใจดีขึ้น โยนหรือรับลูกบอลได้ ว่ิงเขย่งปลายเท้าได้ ยืนขา เดยี วได้นาน กามือ บีบมอื ทีละข้างได้ เดินถอยหลัง เลน่ ฟุตบอลได้ เขยี นรปู สามเหลี่ยมได้ ตบมือสลับ ข้างได้ หยบิ จับส่ิงของเลก็ ๆ ได้ เขยี นตวั อักษรได้ขยับน้วิ ทีละน้วิ ได้ ผกู เชือกรองเทา้ ได้ 2. พัฒนาการและความสามารถทางอารมณ์ จิตใจ พัฒนาการดานอารมณ-จิตใจ หมายถึง ความสามารถในการรูสึกและแสดงความรูสึกของ เด็ก เชน พอใจไมพอใจ รกั ชอบ สนใจ เกลียด โดยที่เดก็ รูจักควบคุมการแสดงออกอยางเหมาะสมกับ วัยและสถานการณ ตลอดจนการสร างความรู สึก ที่ดีและนับถือตนเอง เด็ก วัยนี้จะแสดงออกทาง อารมณ์อย่างเปิดเผย เป็นอิสระ เด่นชัด และมักเกิดข้ึนบ่อย ไม่ว่าจะอารมณ์โกรธ อิจฉาริษยา รัก กลัว อวดดี ด้ือร้ัน อย่างรู้อยากเห็น เป็นต้น ดังน้ัน ถ้าเด็กหวงของเล่นไม่แบ่งปันผู้ประเมินท่ีขาด ความเข้าใจอาจสรุปว่าเดก็ มพี ฤติกรรมเห็นแก่ตวั

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 6 3. พัฒนาการทางสังคมและความสามารถทางสังคม พัฒนาการดานสังคม หมายถึง ความสามารถของเด็กในการสรางสัมพันธภาพกับเพ่ือน ปรับตัวในการเล่นหรืออยูกับผูอื่นไดอยางมีความสุข ทาหนาที่ตามเวลา มีความรับผิดชอบ รูจัก กาลเทศะการชวยเหลอื ตนเองในชวี ติ ประจาวัน เดก็ ในวยั น้มี ักจะทะเลาะกันบ่อย แต่เป็นระยะสั้น ๆ และมกั ลืมการทะเลาะไดเ้ ร็วและง่าย ชอบเลน่ ละครและสมมติตนเองเป็นบทบาทของตัวละครบาง ตัว เดก็ หญิงและเดก็ ชายเพง่ิ จะเร่ิมเรยี นรบู้ ทบาททางเพศและยังเข้าใจไม่ชัดเจนมากนัก ดังน้ัน อาจ พบวา่ เดก็ ผชู้ ายเล่นตกุ๊ ตาและเดก็ ผหู้ ญงิ เลน่ ปีนต้นไม้ เป็นต้นผู้ประเมินท่ีขาดความเข้าใจอาจสรุปได้ ว่า เด็กมพี ฤติกรรมเบยี่ งเบนทางเพศ 4. พฒั นาการทางสติปัญญา พัฒนาการดานสติปญญา หมายถึง ความสามารถในการรับรูการเขาใจส่ิงตาง ๆ การใช เหตุผลการแกปัญหา ซึ่งแสดงออกโดยการใชภาษาในการสื่อความหมายการเรียนรู (Learning) หมายถึง กระบวนการทมี่ นษุ ยมีพฤติกรรมเปล่ียนแปลงไปจากเดิมเปนพฤติกรรมคอนขางถาวร การ เรยี นรูของเด็กเปนผลมาจากประสบการณจากส่งิ แวดลอมและมีการฝกฝนต้ังแตวัยทารกในการเรียน รขู องเด็กสง่ิ ท่ีมอี ทิ ธพิ ล ไดแก่ สภาพแวดลอม การมีปฏสิ ัมพนั ธความตองการและความสนใจของเด็ก การเรยี นรูของเด็กปฐมวยั มขี อบเขต คือ ใชชวงเวลาสั้นการรบั รูเนือ้ หาแบบรูปธรรม วิธีการเรียนรูใน แบบของการเลน ลงมอื ปฏบิ ตั ิสารวจสิง่ รอบตัวดวยความพอใจของตนเอง (สริ ิมา ภญิ โญอนันตพงษ. 2545 : 27 ) สรุป พัฒนาการของเด็กปฐมวยั แบง่ ออกเป็น 4 ดา้ นคอื พฒั นาการดานร่างกาย พัฒนาการ ด้านอารมณแ์ ละจิตใจ พัฒนาการดานสังคม และพัฒนาการด้านสติปัญญา ถ้าพัฒนาการของเด็ก ไดร้ ับการตอบสนองตรงตามความต้องการแลว้ พฒั นาการของเดก็ จะเป็นไปอยา่ งสมวัย ปจั จยั ทมี่ ีผลกระทบต่อพัฒนาการของเดก็ พัฒนาการเดก็ เป็นรากฐานของการพัฒนามนุษย์ไปตลอดชีวิตซึ่งพัฒนาการในแต่ละช่วงวัย เกิดจากปัจจัยที่ต่างกันพฤติกรรมของเด็กท่ีแสดงออกให้สังเกตเห็นได้ซ่ึงสะท้อนถึงพัฒนาการของ สมองและระบบประสาทท่ีได้รับอิทธิพลจากปัจจัยต่างๆ ต้ังแต่ในช่วงท่ีอยู่ในครรภ์มารดาและใน สภาพแวดล้อมภายหลังเกิด ซึ่งปัจจัยที่มผี ลกระทบต่อพฒั นาการของเดก็ มดี งั น้ี 1. ปัจจยั ดา้ นชีวภาพ ได้แก่ 1.1 พันธุกรรม เป็นการถ่ายทอดลักษณะต่างๆจากคนรุ่นหน่ึงสู่คนอีกรุ่นหน่ึงใน ครอบครวั เดยี วกันหรอื ในเช้อื สายเดียวกัน 1.2 ปัจจัยที่สมั พนั ธ์กับสุขภาพ โดยเฉพาะสภาวะแวดลอ้ มที่เกีย่ วขอ้ งต่อสุขภาพที่มีผลต่อ พฒั นาการของทารกในครรภ์มารดา 2. ปัจจยั ด้านจิตใจ ได้แก่ 2.1 ปจั จยั การรบั ร้ภู ายในตนเอง เปน็ เร่ืองของการรับรูท้ แ่ี ต่ละบุคคลได้รบั 2.2 ปจั จยั ด้านความคิดเปน็ เรื่องของประสบการณท์ ี่หล่อหลอมความคิดซึ่งเป็นผลมาจาก การเล้ียงดูต้งั แตว่ ัยทารกและวัยเด็ก

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 7 2.3 ปจั จัยดา้ นอารมณ์ เปน็ เรอ่ื งของภาวะความมัน่ คงทางอารมณ์ท่ีได้รับจากบิดามารดา ตัง้ แต่วยั ทารก 2.4 ปัจจัยด้านบุคลิกภาพ เป็นเรื่องของการเป็นต้นแบบด้านบุคลิกภาพท่ีดีของบิดา มารดาซง่ึ จะมีผลให้เด็กเลยี นแบบหรอื ซมึ ซับเปน็ พฤตกิ รรมของตน 3. ปัจจัยดา้ นสงั คมและวฒั นธรรม ได้แก่ 3.1 ปัจจยั สัมพนั ธภาพระหว่างบุคคล เป็นเรื่องของปฏิสัมพันธ์ระหว่างเด็กกับผู้อื่น เร่ิม ตงั้ แตภ่ ายในครอบครัวมสี มั พนั ธภาพตอ่ กนั 3.2 ปจั จัยด้านสังคม เป็นเรื่องของปฏิสัมพันธ์ระหว่างเด็กกับผู้อื่นในสังคมตั้งแต่วัยเด็ก การอบรมเลย้ี งดสู ่งเสรมิ ให้เด็กมกี ารปรบั ตัวกับสิ่งแวดล้อมในสังคม 3.3 ปัจจยั ด้านวฒั นธรรมเป็นเรอ่ื งของหลักคิด ค่านยิ ม ความเชอ่ื ที่มีผลทาให้พัฒนาการ ของแตล่ ะบคุ คลแตกต่างกันไป 3.4 ปัจจัยด้านมานุษยวิทยา เป็นเร่ืองของลักษณะที่แตกต่างของกลุ่มชนท่ีอยู่ร่วมกันมี อทิ ธพิ ลต่อพัฒนาการของมนุษย์ 4. ปจั จยั ที่เกีย่ วขอ้ งกับวงจรชีวิต เป็นปัจจัยวงจรชีวิตท่ีได้รับอิทธิพลของปัจจัยทางชีวภาพ ปัจจัยดา้ นจิตใจปจั จยั ดา้ นสังคมและวฒั นธรรม สรุปได้ว่า ปัจจัยท่ีมีผลกระทบต่อพัฒนาการของเด็กมี 4 ด้านคือ ปัจจัยด้านชีวภาพ ประกอบด้วย พันธกุ รรม ปัจจัยท่ีสัมพันธ์กับสุขภาพ ปัจจัยด้านจิตใจ ประกอบด้วย ปัจจัยการรับรู้ ภายในตนเอง ปจั จยั ด้านความคดิ ปจั จัยด้านอารมณ์ เป็นเรื่องของภาวะความม่ันคงทางอารมณ์ที่ ได้รับจากบิดามารดาตั้งแต่วัยทารก ปัจจัยด้านบุคลิกภาพ ปัจจัยด้านสังคมและวัฒนธรรม ประกอบด้วย ปัจจัยสมั พนั ธภาพระหวา่ งบคุ คล ปัจจัยดา้ นสงั คม ปัจจัยด้านวัฒนธรรม ปัจจัยด้าน มานุษยวิทยา และปัจจัยด้านสุดท้าย คือปัจจัยท่ีเกี่ยวข้องกับวงจรชีวิต เป็นปัจจัยวงจรชีวิตท่ีได้รับ อิทธพิ ลของปจั จยั ทางชวี ภาพ ปัจจยั ดา้ นจิตใจ ปจั จัยดา้ นสังคมและวัฒนธรรม ทฤษฎีท่เี กี่ยวขอ้ งกับพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย ทฤษฎีที่เก่ียวข้องกับพัฒนาการมีหลายทฤษฎี แต่ทฤษฎีที่เป็นพ้ืนฐานสามารถนามาใช้ใน การพัฒนาเด็กปฐมวัยและเป็นประโยชน์ต่อการสร้างความเข้าใจพื้นฐานในการประเมินพัฒนาการ เดก็ ปฐมวยั (กรมสุขภาพจติ กระทรวงสาธารณสขุ . 2557. ออนไลน์) มีดังน้ี 1. ทฤษฎพี ฒั นาการของกีเซล (Gesell) Gesell. (1880-1961;อ้างถึงใน สิริมา ภิญโญอนันตพงษ์, 2547: 35) เป็นนักจิตวิทยาชาว อเมริกัน ผู้เร่ิมก่อตั้งสถาบันพัฒนาการเด็ก (Institute of Child Development) ณ มหาวิทยาลัย เยล ระหว่างปี ค.ศ. 1930-1940 อธิบายทฤษฎีเกี่ยวกับการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็กว่า การเจริญเติบโตของเด็กทางร่างกาย เน้ือเย่ือ อวัยวะ หน้าที่ของอวัยวะต่าง ๆ และพฤติกรรมท่ี ปรากฏข้ึนเป็นรูปแบบที่แน่นอนและเกิดขึ้นเป็นลาดับขั้น ประสบการณ์ และสภาพแวดล้อมเป็น องค์ประกอบรองที่ต่อเติมเต็มเสริมพัฒนาการต่าง ๆ กีเซลเชื่อว่าวุฒิภาวะจะถูกกาหนดโดย พนั ธุกรรม และมใี นเดก็ แตล่ ะคนมาต้ังแต่เกดิ ซ่ึงเป็นสิ่งสาคัญท่ที าใหเ้ ดก็ แต่ละวยั มีความพร้อมทาสิ่ง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 8 ตา่ ง ๆ ได้ ถา้ วฒุ ิภาวะหรอื ความพรอ้ มยงั ไมเ่ กิดขึ้นตามปกติในวัยน้ัน สภาพแวดล้อมจะไม่มีอิทธิพล ตอ่ พฒั นาการของเดก็ กเี ซลไดส้ ร้างเกณฑ์มาตรฐานสาหรบั วดั พฤติกรรมของเด็กในแต่ละระดับ เน้น ความแตกต่างระหว่างบุคคลโดยใช้วิธีการสังเกตพฤติกรรม ซึ่งเขาได้แบ่งพัฒนาการของเด็กที่ ตอ้ งการวดั และประเมินออกเปน็ 4 กลุ่มใหญ่ 1. พฤติกรรมทางการเคล่ือนไหว (Motor Behavior) ครอบคลุมการบังคับอวัยวะ ต่าง ๆ ของร่างกายและความสมั พันธ์ทางด้านการเคล่อื นไหว 2. พฤตกิ รรมทางการปรบั ตวั (Adaptive Behavior) ครอบคลุมความสัมพันธ์ของการใช้มือ และสายตา การสารวจ คน้ หา การกระทาตอ่ วตั ถุ การแกป้ ัญหาในการทางาน 3. พฤตกิ รรมทางการใชภ้ าษา (Language Behavior) ครอบคลุมการที่เด็กใช้ภาษา การฟัง การพดู การอ่าน และการเขยี น 4. พฤติกรรมส่วนตัวและสังคม (Personal-Social Behavior) ครอบคลุมการฝึกปฏิบัติ ส่วนตัว เชน่ การกินอาหาร การขับถ่าย และการฝึกต่อสภาพสังคม เช่น การเลน่ การตอบสนองผอู้ ื่น จากแนวความคิดของ กีเซล สามารถนามาอธิบายพัฒนาการของมนุษย์ในด้านการ เจรญิ เติบโตพฒั นาการทางรา่ งกาย และสามารถนาไปเช่ือมโยงกับพฒั นาการทางสตปิ ัญญาได้อีกด้วย นอกจากนั้น กีเซล ได้เขียนหนังสือข้ึน 2 เล่ม คือ The First Five Year of Life และ The Child from Five to Ten ซ่ึงแนวคิดดังกล่าวน้ีมีบทบาทมากต่อการจัดกลุ่มเด็กเข้าศึกษาในช้ันอนุบาล ศึกษาและชั้นประถมศึกษา เกณฑ์มาตรฐานใช้เป็นแบบทดสอบมาตรฐานในการทานายพฤติกรรม วิเคราะห์กลุ่ม และทาวิจัย เพื่อบอกลักษณะพัฒนาการของเด็ก โดยใช้อายุทางปฏิทินเป็นเกณฑ์ นอกจากนี้มีบทบาทมากในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ให้กับเด็ก โดยการจัดกิจกรรมน้ันต้องให้ เหมาะสมกับวุฒภิ าวะของเด็กแตล่ ะคน 2. ทฤษฎพี ัฒนาการทางบคุ ลิกภาพของซิกมนั ต์ฟรอยด์ (Sigmund Freud) Freud (1939;อ้างถึงใน สิรมิ า ภญิ โญอนันตพงษ์, 2547: 67-69) ได้ใหค้ วามสาคัญของเด็ก วัย 5 ปีแรกของชีวิต ซึ่งเป็นวัยท่ีสาคัญที่สุดของชีวิตเขาเช่ือว่าวัยน้ีเป็นรากฐานของพัฒนาการด้าน บุคลิกภาพ และบุคคลที่มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดเด็กที่สุดคือ แม่จะเป็นผู้มีอิทธิพลอย่างสูงต่อ บคุ ลกิ ภาพและสขุ ภาพจิตของเด็ก ฟรอยด์ไดพ้ ฒั นาทฤษฎที ่ีเกย่ี วกบั พฒั นาการของเด็กตง้ั แต่แรกเกิด จนถึงวัยรนุ่ โดยใหช้ ือ่ วา่ ทฤษฎพี ฒั นาการทางเพศ (Psychosexual Development) ซงึ่ ทฤษฎีน้ีเช่ือ ว่า พัฒนาการทางบุคลกิ ภาพของเดก็ แต่ละคนจะขน้ึ อยู่กบั การเปลี่ยนแปลงชีวภาพของร่างกาย โดย รา่ งกายจะเปลยี่ นแปลง บริเวณแห่งความพึงพอใจเป็นระยะ ๆ ในช่วงอายุต่าง ๆ กัน และถ้าบริเวณ แห่งความพึงพอใจตา่ ง ๆ น้ี ได้รบั การตอบสนองเต็มท่ี เด็กจะมีพัฒนาการที่ดีและสมบูรณ์ แต่ในทาง ตรงกนั ข้าม ถ้าไม่ได้รบั การตอบสนองเต็มทก่ี ็จะทาให้เกิดการสะสมปัญหาและแสดงออกเม่ือเดก็ โตขนึ้ ฟรอยด์ไดแ้ บง่ ลาดับข้นั พฒั นาการทางเพศไว้ 5 ขั้น ดังนี้ 1. ข้ันความพอใจอยูบ่ รเิ วณปาก (Oral) พฒั นาการในขน้ั น้ีอยู่ในชว่ งอายุ 0-1 ปี ในขั้น น้ีจะ มีความสนใจบริเวณปาก ปากนาความสุขเมื่อได้ถูกอาหารสนองความต้องการความหิว ถ้าไม่ได้รับ การตอบสนองก็อาจจะทาให้เกิดความคบั ข้องใจ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 9 2. ข้นั ความพอใจอยู่ท่บี ริเวณทวารหนกั (Anal) พฒั นาการในขัน้ นอี้ ยู่ในช่วงอายุ 1-3 ปี ซ่ึง เปน็ ระยะขับถา่ ย เดก็ จะเรียนรู้การขับถ่าย ถ้าเด็กไม่ถูกบังคับก็จะเกิดความพอใจ ไม่ขัดแย้งและไม่ เกิดความตงึ เครยี ดทางอารมณ์ 3. ขั้นความพอใจอยู่ท่ีอวัยวะเพศ (Phallic) พัฒนาการในข้ันน้ีอยู่ในช่วงอายุ 3-6 ปี ซ่ึง เป็นระยะเกี่ยวข้องกับอวัยวะสืบพันธ์ุ สนใจ อยากรู้อยากเห็น สภาพร่างกายแตกต่างไปตามเพศ เรยี นรู้ บทบาททางเพศของตน เลียนแบบบทบาทพ่อแม่ของตน ต้องการความรัก ความอบอุ่นจาก พอ่ แม่ 4. ข้ันก่อนวัยรุ่น (Latency) พัฒนาการในข้ันนี้อยู่ในช่วงอายุ 6-11 ปี เป็นระยะสนใจ สงั คมเพ่อื นฝูง เดก็ จะพยายามปรับตวั ใหม้ ีความสัมพนั ธท์ ดี่ ีกบั บคุ คลอื่น ๆ 5. ขน้ั วยั รุ่น พัฒนาการในข้ันนอ้ี ย่ใู นช่วงตง้ั แต่วยั รุ่นถึงวยั ผู้ใหญ่ เป็นระยะทม่ี คี วามสนใจใน เพศตรงข้ามมากข้ึนและเปน็ จุดเร่มิ ต้นความรกั ระหวา่ งเพศ นอกจากน้ี ฟรอยด์ ยังกล่าวถึง โครงสร้างของบุคลิกภาพไว้ด้วยว่า บุคลิกภาพประกอบไป ด้วยอิด (Id) อีโก้ (Ego) และซุปเปอร์อีโก้ (Super Ego) ซึ่งการทางานของบุคลิกภาพอยู่ภายใต้พลัง 3 ส่ิงนี้ อิด (Id) คือ บุคลิกภาพส่วนที่เป็นจิตไร้สานึก เป็นแรงผลักดันตามธรรมชาติท่ีสั่งให้มนุษย์ กระทาสงิ่ ต่าง ๆ เพอื่ ให้ไดต้ ามที่ตนต้องการ เป้าหมาย Id คือ ความพึงพอใจ (Pleasure Principle) อีโก้ (Ego) คอื บุคลิกภาพส่วนทม่ี นุษยพ์ ฒั นาข้นึ จากการได้มีปฏิสัมพันธ์กับโลกภายนอก เป็นส่วนที่ ควบคุมให้มนุษย์ปฏิบัติตนให้สอดคล้องกับความเป็นจริง โดยใช้หลักแห่งความจริง (Reality Principle) ซุปเปอร์อีโก้ (Super Ego) คือ บุคลิกภาพท่ีมนุษย์พัฒนาข้ึนจากค่านิยมและมาตรฐาน จริยธรรมของบิดามารดา เป็นส่วนท่ีควบคุมให้มนุษย์เลือกทาแต่สิ่งที่ตนคิดว่าดี (Ego Ideal) และ หลกี เล่ยี งพฤติกรรมท่ีขัดต่อมาตรฐานจริยธรรมของตน (Conscience) บุคคลท่ีมีบุคลิกภาพที่ดี คือ บุคคลที่มีอีโก้ (Ego) สามารถปรับให้เกิดความสมดุลระหว่างแรงขับตามธรรมชาติของอิด (Id) กับ มาตรฐานจริยธรรมของซุปเปอรอ์ ีโก้ (Super Ego) 3. ทฤษฎีพัฒนาการทางบุคลิกภาพของอริ คิ สัน (Erikson) Erikson (1988; อ้างถึงใน สิรมิ า ภญิ โญอนันตพงษ์, 2547: 46-49) เป็นนักจิตวิทยาในกลุ่ม จิตวเิ คราะห์ มีอาชีพเปน็ จิตแพทย์ ในปี 1955 ได้รับการเลือกต้ังเป็นประธานของ The Division of Development Psychology อิริคสันได้เน้นความสาคัญของเด็กปฐมวัยว่าเป็นวัยท่ีกาลังเรียนรู้ สิง่ แวดลอ้ ม รอบตัว ซึง่ เป็นส่งิ ท่ีแปลกใหมแ่ ละน่าต่ืนเต้นสาหรบั เด็ก บุคลิกภาพจะสามารถพัฒนาได้ ดหี รือไมข่ ึน้ อยกู่ บั วา่ แต่ละชว่ งของอายุเด็กประสบส่ิงที่พึงพอใจตามขั้นพัฒนาการต่าง ๆ ของแต่ละ วยั มากเพียงใด ถ้าเด็กได้รับการตอบสนองต่อสิ่งที่ตนพอใจในช่วงอายุน้ัน เด็กก็จะมีพัฒนาการทาง บุคลกิ ภาพทดี่ ีและเหมาะสมและพัฒนาครอบคลุมถึงวยั ผู้ใหญ่ด้วย ซ่ึงพัฒนาการของมนษุ ยม์ ี 8 ข้นั คอื 1) ขนั้ ความเชอื่ ใจหรอื ขาดความเช่อื ใจ (Trust Versus Mistrust) อายุตั้งแต่แรกเกิดถึง 1 ปี ในขั้นน้ีเด็กจะพัฒนาความรู้สึกว่าตนเป็นท่ียอมรับและสามารถให้ความเชื่อใจเป็นมิ ตรแก่คนอื่น วธิ กี ารอบรมเลยี้ งดขู องพ่อแม่ ไม่ว่าจะเป็นการอุ้ม การให้อาหาร หรือวิธีการเลี้ยงดูต่าง ๆ จะส่งผล ไปสู่บุคลิกภาพของความเป็นมิตร เปิดเผย และเช่ือถือไว้เน้ือเช่ือใจต่อสภาพแวดล้อมและบุคคล ต่าง ๆ ถ้าเด็ก ไม่ได้รับความรักและความอบอุ่นอย่างเพียงพอ เด็กก็จะพัฒนาบุคลิกภาพของความ ตระหนี่ ปกปิดไมไ่ วว้ างใจ และมกั มองโลกในแง่รา้ ย

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง10 2) ขน้ั การควบคุมด้วยตนเองหรือสงสัย/อาย (Autonomy Versus Doubt or Shame) อยู่ ในช่วงอายุ 2-3 ปี เดก็ วัยน้ีเริม่ เรยี นรู้ท่จี ะชว่ ยตนเอง สามารถควบคุมตนเอง และสิ่งแวดล้อมรอบตัว ได้ เด็กจะสามารถทางานง่าย ๆ เหมาะสมกับวัยของเด็กให้สาเร็จด้วยตนเอง เช่น การหยิบอาหาร เข้าปาก เดิน วิ่ง หรือเล่นของเล่น ถ้าพ่อแม่บังคับหรือห้ามไม่ให้เด็กกระทาสิ่งใดด้วยตนเอง หรือ เข้มงวดเกินไปจะทาให้เด็กเกิดความสงสัยในความสามารถของตนเอง เกิดความละอายในสิ่งท่ีตน กระทาซง่ึ จะทาให้เด็กรู้สึกว่าตนไม่สามารถทาอะไรได้อย่างถูกต้องและได้ผล เกิดความย่อท้อ ชอบ พง่ึ ผู้อืน่ 3) ขั้นการริเริ่มหรือรู้สึกผิด (Initiative Versus Guilt) อยู่ในช่วงอายุ 3-6 ปี เป็นขั้น พัฒนาการความคิดริเร่ิม หรือความรู้สึกผิด (Sense of VS. of Guilt) เด็กจะมีความกระตือรือร้นท่ี จะเรียกส่งิ ตา่ ง ๆ รอบตวั เอง เดก็ มีการเลียนแบบผอู้ ยู่ใกลช้ ดิ หรอื สิ่งแวดลอ้ มท่ตี นรับรู้ เด็กเร่ิมเรียนรู้ และยอมรบั คา่ นิยมของครอบครวั และสง่ิ ถ่ายทอดสเู่ ด็ก ถ้าเด็กไม่มอี สิ ระในการค้นหากจ็ ะส่งผลไปสู่ ความคับขอ้ งใจ ที่ไม่สามารถเรียนรู้ในส่ิงที่ตนอยากรู้ ซึ่งจะส่งผลต่อจิตใจของเด็กและความรู้สึกผิด ตดิ ตวั 4) ขั้นการประสบความสาเร็จ ความขยันหม่ันเพียรหรือรู้สึกด้อย (Mastery Versus Inferiority) อยู่ในช่วงอายุ 6-12 ปี เป็นขั้นที่ทุ่มเท ขยัน เพื่อเกิดความสาเร็จ ชอบแข่งขันร่วมกับ เพือ่ นกบั กลุ่ม 5) ขั้นการรู้จักตนเองหรือความสับสนไม่รู้สึกตนเอง (Identity Versus Diffustion : Fidelity) อยู่ในช่วงอายุ 13-17 ปี (The College Years) เป็นขั้นการค้นหาความเป็นตนเอง สร้างความเป็น ตนเองโดยผ้ใู หญแ่ ละสงั คมมีอทิ ธพิ ล 6) ขั้นรู้สึกโดดเด่ียว (Intimacy Versus Isolation) อยู่ในช่วงอายุ 18-22 ปี (Early Adolescence and Self Comment) เป็นขนั้ ความรับผิดชอบ เป็นผใู้ หญ่สรา้ งตัว 7) ข้ันความรับผิดชอบแบบผู้ใหญ่หรือความรู้สึกเฉ่ือยชา (Cenerativity Versus Aborption) อยู่ในช่วงอายุ 22-40 ปี เป็นข้ันสร้างความปึกแผ่น สืบวงศ์ตระกูล รู้บทบาทหน้าท่ี รับผิดชอบ ครอบครัว ลกู 8) ข้นั ความมั่งค่ัง สมบูรณ์ หรือหมดหวัง ทอดอาลัยชีวิต (Integrity Versus Despair) อยู่ ในช่วงอายุ 40 ปี วัยชราเปน็ ข้ันมีความภูมิใจในความสาเร็จของชีวิต หรือเกิดความอาลัยท้อแท้ สิ้น หวัง ไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลงสภาพท่ีเกิดข้ึน พัฒนาการบุคลิกภาพทั้ง 8 ข้ัน ของอิริคสัน ในขั้น พัฒนาการท่ี 1-3 มคี วามเกยี่ วข้องกบั วยั ของเดก็ ปฐมวัย เด็กมคี วามสัมพันธก์ ับพอ่ แม่ และครอบครัว ดังน้นั พอ่ แม่ เป็นบคุ คลทม่ี คี วามสาคญั ต่อพัฒนาการทางบุคลิกภาพเด็กในวัยนี้เป็นอย่างมาก เด็กมี พัฒนาการทางบุคลิกภาพทสี่ มบรู ณใ์ นวัยผู้ใหญไ่ ด้ข้ึนอยู่กบั รากฐานพฒั นาการในวัยนเี้ ป็นสาคญั 3.5 ทฤษฎกี ารเรียนร้ขู องบรูเนอร์ (Jerome S. Bruner) Bruner (1956) เป็นนักจิตวิทยาในยุคใหม่ ชาวอเมริกันคนแรกท่ีสืบสานความคิด ของเพียเจต์ โดยเชื่อว่าพัฒนาการและการเรียนรู้ของเด็กเกิดจากกระบวนการภายในอินทรีย์ (Organism) เน้นความสาคัญของส่งิ แวดล้อมและวัฒนธรรมที่แวดล้อมเด็ก ซ่ึงจะพัฒนาได้ดีเพียงใด นั้นขึน้ อยู่กับประสบการณแ์ ละส่ิงแวดลอ้ มรอบตวั เด็ก และชใ้ี หเ้ หน็ ว่าการศึกษาว่าเด็กเรียนรู้อย่างไร ควรศกึ ษาตัวเดก็ ในช้นั เรียนไมค่ วรใชห้ นูและนกพริ าบ ทฤษฎขี องบรเู นอร์เน้นหลกั การ กระบวนการ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง11 คิด ซึ่งประกอบด้วย ลักษณะ 4 ข้อ คือ แรงจูงใจ (Motivation) โครงสร้าง (Structure) ลาดับข้ัน ความต่อเนื่อง (Sequence) และ การเสริมแรง (Reinforcement) สาหรับในหลักการท่ีเป็น โครงสร้างของความรูข้ องมนษุ ย์ บรูเนอร์แบ่งขั้นพัฒนาการคิดในการเรียนรู้ของมนุษย์ออกเป็น 3 ขั้นด้วยกัน ซ่ึง คลา้ ยคลึงกบั ขั้นพัฒนาการทางสติปัญญาของเพยี เจต์ ได้แก่ 1. ข้นั การกระทา (Enactive Stage) เดก็ เรยี นรู้จากการกระทาและการสัมผัส 2. ข้ันคิดจินตนาการหรือสร้างมโนภาพ (Piconic Stage) เด็กเกิดความคิดจากการรับรู้ ตาม ความเปน็ จรงิ และการคดิ จากจินตนาการด้วย 3. ขั้นใช้สัญลักษณ์และคิดรวบยอด (Symbolic Stage) เด็กเริ่มเข้าใจเรียนรู้ความสัมพันธ์ ของส่งิ ตา่ ง ๆ รอบตวั และพัฒนาความคิดรวบยอดเก่ียวกับสงิ่ ที่พบเห็น 3.6 ทฤษฎกี ารเรียนร้ทู างสังคม (Social Learning Theory) ของแบนดูรา Bandura (1986) นักจิตวิทยาร่วมสมัย (An Contemporary Phychologist) ณ มหาวทิ ยาลยั แสตนด์ฟอรด์ (Stanford University) แบนดูรา กล่าวว่า การเรียนรู้ของมนุษย์น้ันเกิด จากพฤตกิ รรมบคุ คลน้ัน มีการปฏิสัมพันธ์ (Interaction) อย่างต่อเนื่องระหว่างบุคคลนั้น (Person) และส่ิงแวดล้อม (Environment) ซึง่ ทฤษฎนี ี้เน้นบุคคลเกิดการเรียนรู้โดยการให้ตัวแบบ (Learning Through Modeling) โดยผู้เรียนจะเลียนแบบจากตัวแบบ และการเลียนแบบน้ีเป็นกระบวนการที่ เกิดขึ้นอย่างต่อเน่ือง โดยอาศัยการสังเกตพฤติกรรมของตัวแบบ การสังเกตการตอบสนองและ ปฏิกิริยาต่าง ๆ ของตัวแบบ สภาพแวดล้อมของตัวแบบ ผลการกระทา คาบอกเล่า และความ น่าเชื่อถือของตัวแบบได้การเรียนรู้ของเด็กปฐมวัยจึงเกิดข้ึนได้ ซึ่งกระบวนการต่าง ๆ ของการ เลียนแบบของเด็ก ประกอบด้วย 4 กระบวนการ คือ 1. กระบวนการดึงดูดความสนใจ (Attentional Process) กิจกรรมการเรียนรู้ที่เด็กได้ สังเกตตัวแบบ และตัวแบบน้ันดึงดูดให้เด็กสนใจท่ีจะเลียนแบบ ควรเป็นพฤติกรรมง่าย ๆ ไม่ สลบั ซับซอ้ น ง่ายต่อการเอาใจใส่ของเด็กทเ่ี กิดการเลยี นแบบและเกิดการเรยี นรู้ 2. กระบวนการคงไว้ (Retention Process) คือ กระบวนการบนั ทึกรหัสเปน็ ความจา การท่ี เดก็ จะตอ้ งมีความแม่นยาในการบันทกึ สิ่งทไี่ ดเ้ ห็นหรือได้ยินเก็บเป็นความจา ท้ังน้ี เด็กดึงข้อมูลที่ได้ จากตัวแบบออกมาใชก้ ระทาตามโอกาสที่เหมาะสม เด็กทีม่ ีอายุมากกว่าจะเรียนรู้จากการสังเกตการ กระทาที่ฉลาดของบุคคลอ่ืน ๆ ได้มากกว่า โดยประมวลไว้ในลักษณะของภาพพจน์ (Imaginal Coding) และในลักษณะของภาษา (Verbal Coding) และเด็กโตข้ึนนาประสบการณ์และสัญลักษณ์ ตา่ ง ๆ มาเช่ือมโยงและต่อมาจะใชก้ ารเรียนรมู้ ีเทคนคิ ที่ นามาชว่ ยเหลือความจา คือ การท่องจา การ ทบทวน หรือ การฝึกหัด และการรวบรวมส่ิงทเี่ ก่ยี วพนั กันในเหตุการณ์ ซงึ่ จะช่วยให้เขาได้เก็บสะสม ความร้ไู ว้ในระดับ ซง่ึ สามารถนามาใชไ้ ด้เมอ่ื ตอ้ งการ 3) กระบวนการแสดงออก (Motor Reproduction Process) คือ การแสดงผลการเรียนรู้ ดว้ ยการกระทา คอื การทีเ่ ดก็ เกิดผลสาเร็จในการเรียนรู้จากตัวแบบต่าง ๆ เพื่อให้เกิดความแม่นยา เดก็ จะตอ้ งแสดงพฤตกิ รรมได้จากการเรียนรู้ด้วยการเคลื่อนไหวออกมาเป็นการกระทาออกมาในรูป ของการใช้กล้ามเน้ือความรู้สึกด้วยการกระทาคร้ังแรกไม่สมบูรณ์ ดังน้ัน เด็กจาเป็นต้องลองทา หลาย ๆ ครั้ง เพอื่ ให้ได้ลกั ษณะพฤติกรรมที่ต้องการ แล้วเขาก็จะได้รับทราบผลของการกระทาจาก

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง12 ประสบการณเ์ หลา่ น้ัน เพื่อนามาแกไ้ ขพฤตกิ รรมทยี่ ังไมเ่ ข้ารูปเขา้ รอย สิ่งน้ีจะทาให้เกิดพัฒนาการใน การเรยี นรอู้ ย่างมี ประสิทธิภาพ เดก็ ทม่ี ีอายุมากกว่าจะมีกล้ามเน้ือที่แข็งแรงและสามารถควบคุมได้ ดกี ว่าเด็กทีม่ อี ายุนอ้ ยกวา่ 4) กระบวนการจูงใจ (Motivational Process) คือ กระบวนการเสริมแรงให้กับเด็กเพื่อ แสดงพฤติกรรมตามตัวแบบได้ถูกต้อง โดยเด็กเกิดการเรียนรู้จากการเรียนรู้จากการเลียนแบบตัว แบบที่จะมาจากบุคคลท่ีมีช่ือเสียงมากกว่าบุคคลท่ีไม่มีช่ือเสียง จากการเลียนแบบตัวแบบท่ีมาจาก บุคคลที่เปน็ เพศเดยี วกบั เด็กมากกว่าจะเป็นเพศตรงข้ามกัน จากการเลียนแบบตัวแบบที่เป็นรางวัล เช่น เงิน ชอื่ เสยี ง สถานภาพทางเศรษฐกจิ สูง จากพฤตกิ รรมของบคุ คลที่ถูกลงโทษ มีแนวโน้มที่จะไม่ ถูกนามาเลียนแบบ และจากการทเี่ ดก็ ไดร้ บั อิทธิพลจากตัวแบบทมี่ คี วามคล้ายคลึงกับเด็ก ได้แก่ อายุ หรือสถานภาพทาง สังคม แนวคิดของแบนดูรา เน้นพฤติกรรมใด ๆ ก็ตามสามารถปรับหรือเปล่ียน ได้ตาม หลกั การเรยี นรู้ เป็นการกระตนุ้ เดก็ มกี ารเรียนรู้พฒั นาการทางดา้ นสงั คม โดยใชก้ ารสังเกตตัว แบบที่เด็กเห็น เด็กมีระดับการเรียนรู้แล้ว เด็กจะมีทางเลือกใหม่ ๆ เพ่ิมมากขึ้น เพื่อเก็บสะสม พฤติกรรมทีเ่ ป็นไปไดเ้ อาไว้ และย่ิงกวา่ นั้นตวั แปรจะช่วยให้เขาเลือกสถานการณ์ที่ดีที่สุดไว้ใช้ปฏิบัติ ตอ่ ไป 3.8 ทฤษฎีพัฒนาการทางสตปิ ัญญาของเพียเจต(์ Piaget) Piaget (1971) นักจิตวิทยาชาวสวิสที่เป็นท่ีรู้จักในฐานะผู้เช่ียวชาญในทฤษฎีพัฒนาการ ทางดา้ นสตปิ ญั ญา หนงั สือและบทความท้งั หมดซง่ึ เป็นผลงานของเขาเก่ียวข้องกับความเจริญเติบโต และพฒั นาการทางสติปัญญาของเดก็ ซ่ึงทฤษฎีนเี้ นน้ ถึงความสาคญั ของความเป็นมนุษย์ อยู่ที่มนุษย์ มคี วามสามารถในการสร้างความร้ผู ่านการปรบั ตวั ให้เข้ากบั สิ่งแวดล้อม ซ่ึงปรากฏอยู่ในตัวเด็กตั้งแต่ แรก เกิด ความสามารถน้ีคือการปรับตัว (Adaptation) เป็นกระบวนการท่ีเด็กสร้างโครงสร้างตาม ความคิด (Scheme) โดยการมีปฏิสัมพันธ์โดยตรงกับสิ่งแวดล้อม 2 ลักษณะ คือ เด็กพยายาม ปรับตัวให้เข้ากับ ส่ิงแวดล้อม โดยซึมซับประสบการณ์ (Assimilation) และการปรับโครงสร้าง สติปัญญา (Accommodation) ตามสภาพแวดล้อมเพ่ือให้เกิดความสมดุลในโครงสร้างความคิด ความเข้าใจ (Equilibration) ทัง้ นี้ เพียเจต์ได้แบง่ ลาดบั ข้นั พฒั นาการทางสติปญั ญาไว้ 4 ขั้นดงั นี้ 1) ข้ันประสาทรับรู้และการเคลื่อนไหว (Sensorimotor Stage) พัฒนาการระยะนี้อยู่ ในช่วง 2 ปแี รกหลังเกิด ขัน้ นเี้ ป็นขั้นของการเรยี นรู้จากประสาทสัมผสั ในขั้นนี้พัฒนาการจะกา้ วหน้า อย่างรวดเรว็ มีการพฒั นาการเรยี นรู้ การแก้ปัญหา มีการจัดระเบียบการกระทา มีการคิดก่อนท่ีจะ ทาการ กระทาจะทาอย่างมีจุดมุ่งหมายด้วยความอยากรู้อยากเห็น และเด็กยังสามารถเลียนแบบ โดยไมจ่ าเป็นต้องมตี วั แบบให้เห็นในขณะน้ันได้ ซึง่ แสดงถึงพฒั นาการด้านความจาเพ่มิ มากขึ้นในช่วง 18-24 เดือน 2) ขัน้ กอ่ นปฏิบัตกิ ารคิด (Preoperational Stage) ขั้นน้ีจะอยู่ในช่วง 2-7 ปี ในระยะ 2-4 ปี เดก็ ยังยึดตนเองเป็นศูนยก์ ลาง มขี ดี จากัดในการรบั รู้ สามารถเข้าใจได้เพียงมิติเดียว ในระยะ 5-6 ปี เด็ก จะยา่ งเขา้ สูข่ นั้ Intuitive Thought ระยะนเ้ี ปน็ ช่วงหวั เลย้ี วหวั ตอ่ ของการคิด ที่ขึ้นอยู่กับการ รับรกู้ บั การคิด อยา่ งมเี หตุผลตามความจรงิ ซึง่ เด็กจะกา้ วออกจากการรับรู้เพียงมิติเดียวไปสู่การรับรู้ ได้ในหลาย ๆ มติ ิใน เวลาเดียวกันมากขนึ้ และจะก้าวไปสู่การคิดอย่างมีเหตุผล โดยไม่ยึดอยู่กับการ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง13 รบั รเู้ ท่านน้ั เด็กจะเร่ิมมีความคดิ รวบยอดเก่ียวกับส่ิงต่าง ๆ รอบตัวดีขึ้น แต่ยังคิดและตัดสินผลของ การกระทาต่าง ๆ จากสง่ิ ที่เหน็ ภายนอก 3) ขัน้ ปฏิบัติการคิดด้วยรูปธรรม (Concrete Operational Stage) ขั้นน้ี เร่ิมจากอายุ7-11 ปี เดก็ จะมีความสามารถคิดเหตุผลและผลที่เกี่ยวข้องกับปรากฏการณ์ท่ีเกิดข้ึน โดยไม่ยึดอยู่เฉพาะ การรบั รเู้ หมือนข้ัน ก่อน ๆ ในขั้นน้ีเด็กจะสามารถคิดย้อนกลับ (Reversibility) สามารถเข้าใจเร่ือง การอนุรักษ์ (Conservation) สามารถจัดกลุ่มหรือประเภทของสิ่งของ (Classification) และ สามารถจัดเรียงลาดับของส่ิงต่าง ๆ (Seriation) ได้ เด็กในข้ันปฏิบัติการคิดด้วยรูปธรรมจะพัฒนา จากการยึดตนเองเป็นศนู ยก์ ลาง ไปสคู่ วามสามารถทจ่ี ะเข้าใจแนวคิดของสังคมรอบตัว และสามารถ เขา้ ใจวา่ ผูอ้ น่ื คดิ อยา่ งไรมากข้ึน แมว้ า่ การคิดของเดก็ วัยนจี้ ะพัฒนาไปมากแต่การคิดของเด็กยังต้อง อาศัยพน้ื ฐานของการสัมผัสหรอื สง่ิ ทเ่ี ป็นรปู ธรรม เด็กยงั ไมส่ ามารถคดิ ในสงิ่ ที่เป็นนามธรรมท่ีซับซ้อน ได้เหมือนผู้ใหญ่ อย่างไรก็ตาม ตอนปลายของขั้นนี้เด็กจะเริ่มเข้าใจสาเหตุของเหตุการณ์รอบตัว พรอ้ มจะแก้ปญั หา ไม่เพียงแตส่ ิ่งทีส่ มั ผสั ได้หรือ เป็นรูปธรรมเท่านั้นแต่เด็กจะเริ่มสามารถแก้ปัญหา โดยอาศยั การตั้งสมมติฐานและอาศยั หลกั ของความสัมพันธข์ องปัญหาน้นั ๆ บ้างแล้ว 4) ขนั้ ปฏิบัติการคิดด้วยนามธรรม (Formal Operational Stage) ตั้งแต่อายุ 11 ปี จนถึง วัยผ้ใู หญ่เปน็ ช่วงท่ีเดก็ จะสามารถคิดไม่เพียงแต่ในสง่ิ ทีเ่ ห็นหรือไดย้ นิ โดยตรงเหมอื นระยะก่อน ๆ อีก ต่อไป แต่จะสามารถจินตนาการเงื่อนไขของปัญหาในอดีต ปัจจุบัน และอนาคต โดยพัฒนา สมมติฐาน อย่างสมเหตุสมผลเกี่ยวกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นได้ ซึ่งก็หมายถึงว่า ในระยะน้ีเด็กจะมี ความสามารถคดิ หา เหตผุ ลเหมอื นผ้ใู หญ่นัน่ เอง 3.9 ทฤษฎีพัฒนาการทางสตปิ ญั ญาของโฮเวริ ์ด การ์ดเนอร์(Howard Gardner’s View) Gardner (1995;อ้างถึงใน สิริมา ภิญโญอนันตพงษ์, 2547: 39-41) เป็นนักจิตวิทยา (Phychlolgist) และผเู้ ชีย่ วชาญทางด้านสติปัญญา (Intelligence Expert)แห่งมหาวิทยาลัยฮาวาร์ดได้ ศึกษาเก่ียวกับความหลากหลายของสติปัญญา (Theory of Multiple Intelligence: MI) โดยใช้ หลกั การ ววิ ฒั นาการทางชวี วิทยา (Biological Evolution) จาแนกความสามารถหรือสติปัญญาของคน เอาไว้ 7 ประเภท และตอ่ มาเขาเพิ่มอีก 1 ประเภท เรียกว่า สติปัญญาด้านรักธรรมชาติ (Naturalistic) ต่อมาเพิ่มอีก 1 ประเภท คือ สติปัญญาด้านการดารงชีวิต (Existential Intelligence) รวมทั้งหมด 9 ดา้ น (Sprinthall. 1998) การพัฒนามนุษย์ในทุกมิติน้ันจาเป็นต้องทราบถึงคุณลักษณะเฉพาะของแต่ละบุคคล กล่าวถึง แนวความเช่ือทฤษฎีของการ์ดเนอร์ที่เก่ียวกับความสามารถทางเชาว์ปัญญาของมนุษย์ ดังน้ี( ทิศนา แขมมณี (2547) 1. เชาว์ปัญญาของบุคคลมิได้มีเพียงความสามารถทางภาษาและทางคณิตศาสตร์ เท่าน้ัน แต่มีอยู่อย่างหลากหลายถึง 8 ประเภทด้วยกันหรืออาจมีมากกว่านี้ คนแต่ละคนมี ความสามารถเฉพาะด้านที่แตกต่างไปจากคนอื่น และมีความสามารถในด้านต่าง ๆ ไม่เท่ากัน ความสามารถท่ผี สมผสานกันออกมาทาให้บคุ คลแตล่ ะคนมีแบบแผนซง่ึ เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตน 2. เชาวน์ปัญญาของแต่ละบุคคลจะไม่อยู่คงที่อยู่ที่ระดับท่ีตนมีตอนเกิดแต่สามารถ เปล่ยี นแปลงไดห้ ากได้รับการส่งเสรมิ ทเ่ี หมาะสมในความคิดของการด์ เนอร์ เชาวน์ปัญญาของบุคคล ประกอบด้วยความสามารถ 3 ประการ คือ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง14 2.1 ความสามารถในการแก้ปัญหาในสภาพการณ์ต่าง ๆ ท่ีเป็นไปตามธรรมชาติ และตามบรบิ ททางวัฒนธรรมของบุคคลนนั้ 2.2 ความสามารถในการสร้างสรรค์ผลงานท่ีมีประสิทธิภาพและสัมพันธ์กับบริบท ทางวัฒนธรรม 2.3 ความสามารถในการแสวงหาหรือตั้งปัญหาเพื่อหาคาตอบและเพ่ิมพูนความรู้ เชาวนป์ ญั ญา 9 ด้าน ตามแนวคิดของการด์ เนอร์ มีดังน้ี 1) เชาวน์ปัญญาด้านภาษา (linguistic intelligence) เชาวน์ปัญญาด้านนี้ถูกควบคุมโดยสมองส่วนที่เรียกว่า “broca’s area” สตปิ ัญญาด้านนีแ้ สดงออกทางความสามารถในการอ่าน การเขยี น การพดู อภิปราย การส่ือสารกับ ผู้อ่ืน การใช้คาศัพท์ การแสดงออกของความคิด การประพันธ์ การแต่งเรื่อง การเล่าเร่ือง เป็นตน้ 2) เชาวน์ปัญญาด้านคณิตศาสตร์หรือการใช้เหตุผลเชิงตรรกะ (logical mathematical intelligence) ผู้ที่มีอัจฉริยภาพด้านการใช้เหตุผลเชิงตรรกะมักจะคิดโดยใช้ สญั ลกั ษณ์ มรี ะบบระเบยี บในการคิด ชอบคิดวเิ คราะห์ แยกแยะส่ิงต่าง ๆ ให้เห็นชัดเจน ชอบคิด และทาอะไรตามเหตุผล เขา้ ใจสง่ิ ทเ่ี ปน็ นามธรรมได้งา่ ย ชอบและทาคณิตศาสตร์ไดด้ ี 3) สติปญั ญาดา้ นมิตสิ มั พนั ธ์ (spatial intelligence) เชาวน์ปัญญาด้านนี้ถูก ควบคุมโดยสมองซกี ขวา และแสดงออกทางความสามารถด้านศิลปะ การวาดภาพ การสร้างภาพ การคดิ เป็นภาพ การเหน็ รายละเอยี ด การใช้สี การสร้างสรรค์งานต่าง ๆ และมักจะเป็นผู้มองเห็น วธิ แี กป้ ัญหาในมโนภาพ 4) เชาวน์ปัญญาด้านดนตรี (musical intelligence) เชาวน์ปัญญาด้านน้ี ถกู ควบคุมโดยสมองซกี ขวาแตย่ งั ไม่สามารถระบุตาแหน่งท่แี น่นอนได้ บคุ คลทมี่ สี ติปัญญาทางด้านน้ี จะแสดงออกทางความสามารถในด้านจังหวะการ รอ้ งเพลง การฟังเพลงและดนตรี การแต่งเพลง การเตน้ และมคี วามไวต่อการรับรเู้ สยี งและจังหวะตา่ ง ๆ 5) เชาวน์ปัญญาด้านการเคล่ือนไหวร่างกายและกล้ามเน้ือ ( bodily- kinesthetic intelligence) เชาวน์ปัญญาด้านน้ีถูกควบคุมโดยสมองส่วนที่เรียกว่าคอร์เท็กซ์ โดย ด้านซา้ ยควบคมุ การเคลอื่ นไหวของร่างกายซีกขวา และด้านขวาควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกาย ซีกซา้ ย สตปิ ญั ญาทางด้านนีส้ งั เกตได้จากความสามารถในการเคลื่อนไหวร่างกาย เช่น ในการเล่น กฬี า และเกมตา่ ง ๆ การใชภ้ าษาทา่ ทาง การแสดง การเต้นรา ฯลฯ 6) เชาวน์ปัญญาด้านการสัมพันธ์กับผู้อื่น (intrapersonal intelligence) เชาวนป์ ัญญาดา้ นนี้ ควบคมุ โดยสมองสว่ นหน้า ความสามารถท่ีแสดงออกทางด้านนี้เห็นได้จากการ ปฏสิ ัมพนั ธ์กบั ผูอ้ ืน่ การทางานกับผู้อืน่ การเขา้ ใจและเคารพผู้อ่ืนการแก้ปัญหาความขัดแย้ง และ การจัดระเบียบ ผู้มีความสามารถทางด้านน้ีมักเป็นเป็นผู้มีความไวต่อความรู้สึกและความต้องการ ของผู้อน่ื มีความเปน็ มิตร ชอบชว่ ยเหลือและใหค้ าปรึกษาแกผ่ ูอ้ น่ื 7) เชาวน์ปัญญาด้านตน หรือการเข้าใจตนเอง (Interpersonal Intelligence) หมายถึง บุคคลที่มีความสามารถในการเข้าใจตนเอง มักเป็นคนที่ชอบคิด พิจารณาไตร่ตรองมอง ตนเอง และทาความเข้าใจถึงความรู้สึกและพฤติกรรมของตนเอง มักเป็นคนที่มั่นคงในความคิด

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง15 ความเชื่อต่าง ๆ จะทาอะไรมักต้องการเวลาในการคิดไตร่ตรอง และชอบที่จะคิดคนเดียว ชอบ ความเงียบสงบ สติปัญญาทางด้านน้ีมักเกิดร่วมกับสติปัญญาด้านอื่น มีลักษณะเป็นปฏิสัมพันธ์ ระหวา่ งเชาวน์ปญั ญา อยา่ งนอ้ ย 2 ด้านขึน้ ไป 8) เชาวน์ปัญญาด้านความเข้าใจธรรมชาติ (naturalist intelligence) เชาวน์ปัญญา ด้านน้เี ปน็ ความสามารถในการสงั เกตสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ การจาแนกแยกแยะ จัดหมวดหมู่ส่ิงต่าง ๆ รอบตวั บคุ คลทม่ี ีความสามารถทางน้ีมักเป็นผู้รักธรรมชาติ เข้าใจธรรมชาติ ตระหนักในความสาคัญ ของสิ่งแวดล้อมรอบตวั และมักจะชอบและสนใจสัตว์ ชอบเล้ียงสตั ว์เลี้ยง เปน็ ตน้ 9) เชาวน์ปัญญาด้านการดารงชีวิต (Existential Intelligence) หมายถึง ผู้ท่ีมี ความสามารถในการไตรต่ รอง คานงึ สร้างความเข้าใจเกี่ยวกับการมีชีวิตอยู่ในโลกมนุษย์ เข้าใจการ กาหนดของชีวติ และการร้เู หตผุ ลของการดารงชีวิตอยใู่ นโลก จากทฤษฎีและแนวคิดของนักจิตวิทยาที่มีช่ือเสียงดังกล่าว นอกจากจะแสดงให้เห็นถึง ความสาคัญของเด็กในระยะปฐมวัยแล้ว ยังเป็นข้อคิดท่ีสาคัญแก่ผู้ท่ีทาหน้าที่อบรมดูแลเด็ก ทั้งผู้ท่ี เป็นพ่อแม่ ผู้ปกครอง และครูเพราะทฤษฎีและแนวคิดเหล่านี้จะช่วยให้เกิดความเข้าใจเก่ียวกับ บุคลกิ ภาพและพฤตกิ รรมของเดก็ ตลอดจนเขา้ ใจเก่ยี วกับวธิ ีการเรียนรูก้ ารแกป้ ัญหาและการคิดของ เด็ก ซ่ึงจะเป็นแนวทางให้สามารถหาทางช่วยให้เด็กได้พัฒนาทั้งการคิดและความสามารถ รวมท้ัง สง่ เสรมิ พฒั นาการทุก ๆ ด้านของเดก็ ให้ เจริญเตบิ โตไปพร้อม ๆ กัน เพื่อให้บรรลุเป้าหมายของการ พัฒนาเดก็ ตามที่ไดก้ าหนดและมุง่ หมายไว้ สรุปทา้ ยบท เด็กปฐมวยั หมายถึง เดก็ ตั้งแต่ปฏิสนธิจนถึงอายุ 5 ปี 11 เดือน 29 วัน หรืออายุต่ากว่า 6 ปีอยู่ในวยั ทีค่ ณุ ภาพของชวี ติ ท้ังด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญากาลังเริ่มต้นพัฒนาอย่าง เต็มท่ี อีกท้ังเป็นช่วงที่มีความสาคัญเนื่องจากพัฒนาการและการเจริญเติบโตเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ด้านสมองและการเรียนรู้เป็นไปอย่างรวดเร็วที่สุดในชีวิต โดยมีปัจจัยที่มีผลกระทบต่อพัฒนาการ ของเด็ก 4 ด้านคือ ปัจจัยด้านชีวภาพ ประกอบด้วยพันธุกรรม ปัจจัยท่ีสัมพันธ์กับสุขภาพ ปัจจัย ดา้ นจติ ใจ ประกอบด้วย ปัจจัยการรับรู้ภายในตนเอง ปัจจัยด้านความคิด ปัจจัยด้านอารมณ์ เป็น เรื่องของภาวะความมั่นคงทางอารมณ์ที่ได้รับจากบิดามารดาตั้งแต่วัยทารก ปัจจัยด้านบุคลิกภาพ ปัจจัยด้านสังคมและวัฒนธรรม ประกอบด้วย ปัจจัยสัมพันธภาพระหว่างบุคคล ปัจจัยด้านสังคม ปัจจัยด้านวัฒนธรรม ปัจจัยด้านมานุษยวิทยา และปัจจัยด้านสุดท้าย คือปัจจัยท่ีเก่ียวข้องกับวงจร ชีวติ เปน็ ปจั จยั วงจรชีวติ ท่ีได้รับอทิ ธิพลของปจั จยั ทางชีวภาพ ปัจจัยด้านจิตใจ ปัจจัยด้านสังคมและ วัฒนธรรม สาหรับความรู้จากทฤษฎีและแนวคิดของนักจิตวิทยา นอกจากจะแสดงให้เห็นถึง ความสาคญั ของเดก็ ในระยะปฐมวัยแล้ว ยังเป็นข้อคิดที่สาคัญแก่ผู้ที่ทาหน้าที่อบรมดูแลเด็ก เพราะ ทฤษฎีดังกล่าวจะช่วยให้เกิดความเข้าใจเก่ียวกับบุคลิกภาพและพฤติกรรมของเด็ก ตลอดจนเข้าใจ เกย่ี วกบั วิธีการเรียนรกู้ ารแก้ปัญหาและการคิดของเด็ก ซ่ึงจะเป็นแนวทางให้สามารถหาทางช่วยให้ เด็กได้พัฒนาทั้งการคิดและความสามารถ รวมท้ังส่งเสริมพัฒนาการทุก ๆ ด้านของเด็กให้ เจริญเตบิ โตไปพรอ้ ม ๆ กนั เพ่ือใหบ้ รรลเุ ปา้ หมายของการพฒั นาเด็กตามที่ได้กาหนดและม่งุ หมายไว้

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง16 คาถามทา้ ยบท 1. จงอธบิ ายความหมายของเด็กปฐมวยั 2. เดก็ ปฐมวัยมคี วามสาคญั ในการจดั การศกึ ษาและเรียนรอู้ ยา่ งไรจงอธบิ าย 3. จงสรปุ พัฒนาการโดยทว่ั ไปของเดก็ ปฐมวยั 4. เด็กปฐมวยั มคี วามสาคัญตอ่ การพฒั นาทรพั ยากรมนษุ ย์อย่างไร จงอธบิ าย 5. ทฤษฎกี ารจดั การเรยี นการสอนของบรูเนอร์ประกอบดว้ ยลักษณะสาคญั อะไรบา้ ง 6. นกั ศกึ ษาสามารถประยุกต์ใชท้ ฤษฏขี องอริ คิ สันกบั เด็กปฐมวยั ได้อย่างไร 7. ปจั จยั ท่ีมผี ลกระทบต่อพัฒนาการของเดก็ มกี ่ีด้านอะไรบา้ ง 8. ปัจจยั ด้านสังคมและวฒั นธรรมมผี ลกระทบตอ่ พัฒนาการของเดก็ อยา่ งไร 9. จงอธบิ ายพัฒนาการทางสังคมของเด็กปฐมวยั 10. จงยกตวั อย่างพฒั นาการทางอารมณ์ของเดก็ ปฐมวัย เอกสารอา้ งองิ จินตนา พัฒนพงศ์ธรและคณะ. (2561). รายงานการศกึ ษาปัจจยั ทม่ี ีผลต่อพฒั นาการเด็กปฐมวัยไทยคร้ังท่ี 6 พ.ศ.2560. กลุ่มสนับสนนุ วชิ าการและการวิจยั สานกั สง่ เสริมสขุ ภาพ กรมอนามัย. จฑุ ามาส วรโชตกิ าจร.(2556). พฒั นาการดา้ นอารมณแ์ ละสังคม. ตารางพฒั นาการและพฤตกิ รรมเด็ก เล่ม 3 การดูแลเดก็ สุขภาพด.ี พิมพค์ รง้ั ท่ี 1 บรษิ ัท บยี อนต์เอ็นเทอร์ไพรซ์จากดั . นพเนตร ธรรมบวร,และอารยา สุขวงศ์. (2541). รูปแบบการจัดการเรยี นการสอนสาหรับเด็กต่ากว่า 3 ป.ี กรุงเทพฯ : สถาบันราชภฏั สวนดุสิต พฒั นาการมนุษย์. (2559). พัฒนาการมนษุ ย์. สืบค้นเมื่อวันท่ี 14 มิถนุ ายน 2559, จาก: http://youknow.50webs.com/gp3.html พชั รี จ๋ิวพัฒนกุล. (2559). รายงานการวิจัย เรื่อง การพฒั นาแบบคัดกรองพัฒนาการสาหรับเด็กปฐมวัย มหาวทิ ยาลัยราชภัฏสงขลา. ลดาวัลย์ ประทีปชัยกรู .(2546). การพยาบาลเพอ่ื ส่งเสริมสขุ ภาพเดก็ ปฐมวยั . สงขลา.มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์. มหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช. (2560). เอกสารโสตทัศน์ชดุ วิชา จติ วิทยาและวทิ ยาการการเรยี นรูก้ าร สอนเสริมครั้งที่ 1 หนว่ ยท่ี 1-7. พิมพ์ครง้ั ท่ี 1. นนทบรุ :ี มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช. _______. (2560). พฒั นาการและการเรยี นร้ขู องเดก็ ปฐมวัย : สาขาวิชาศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสุโขทัยธรรมธิราช.นนทบรุ ี : มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช. สมชาย ดุรงค์เดช.(2543). โภชนาการและความสมั พนั ธข์ องจิตวทิ ยาสังคมต่อการพฒั นาดา้ นสติปัญญา ของเดก็ ในเขตเมือง. กรงุ เทพฯ: ภาควชิ าโภชนาการ. คณะสาธารณสขุ ศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล, สิรมิ า ภญิ โญอนันตพงษ์. (2556). การวดั และประเมนิ เด็กแนวใหม่ : เด็กปฐมวยั . พิมพครง้ั ท่ี 4. กรงุ เทพฯ : บารากซั .

17 สุจนิ ดา ขจรรุ่งศิลป์. (2550ข) การศกึ ษาปฐมวยั ร้อยดวงใจถวายในหลวง ในเอกสารประกอบการประชมุ ปฏิบัติการ.กรงุ เทพฯ: สาขาวชิ าการศึกษาปฐมวัย มหาวิทยาลัยศรีนครนิ ทรวิโรฒ หนา้ 1-31 ________.(2550). เลอื กโรงเรียนอนบุ าลใหลูกรัก. กรงุ เทพฯ : ฐานการพมิ พ สานกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา. (2560). แผนการศึกษาแหง่ ชาติ พ.ศ.2560-2579. พมิ พค์ รัง้ ที่ 1 กรงุ เทพฯ: พริกหวานกราฟฟิค. สานักงานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา.(2562). แนวแนะวิธีการเลี้ยงดู ดแู ลและพัฒนาเดก็ ปฐมวัยตาม สมรรถนะเพือ่ เพ่มิ คณุ ภาพเด็กตามวยั 0-5 ปี. กรงุ เทพฯ : บริษัท พรกิ หวานกราฟฟิค จากัด อัมพล สอู าพัน. (2538). จิตเวชเดก็ สาหรับกมุ ารแพทย.์ กรงุ เทพฯ: วทิ ยาลยั จิตแพทย์แหง่ ประเทศไทย. Massoglia, D.R. (1977). Early Childhood Education in the Home. New York : Delmar. Miller, V.(1965).The Public Administration of American School System. New York: McMillan.Riaz, Plomin R Craig l.(1997) Human behavioral genetics of cognitive abilities and disabilities. Bioessays ;19 : 111-724. มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏหม่บู า้ นจอมบงึ 18

19 แผนบรหิ ารการสอนประจาบทท่ี 2 จานวนชว่ั โมงทส่ี อน 4 สปั ดาห์ท่ี 2 หัวขอเน้ือหาประจาบท 1. โครงสร้างและหน้าท่ขี องสมอง 2. การทางานของสมองและสารเคมี 3. ปัจจยั ทสี่ ่งผลกระทบต่อการพฒั นาศกั ยภาพสมองและการเรียนรู้ 4. หลกั การในการจดั การเรียนร้ทู ใี่ ชส้ มองเปน็ ฐาน 5. รปู แบบการสอนที่สอดคล้องกบั การเรยี นรขู้ องสมอง (Brain-Targeted Model) 6. ดนตรีกับประสทิ ธิภาพของสมอง มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง วัตถุประสงคเชิงพฤตกิ รรม เมือ่ ผเู้ รยี นไดศกึ ษาบทเรยี นน้ีแลว ผเู รียนสามารถแสดงพฤตกิ รรมต่อไปนี้ได้ 1. บอกความรู้เก่ยี วกบั สมอง 2. อธบิ ายโครงสรา้ งและหน้าท่ขี องสมอง 3. วิเคราะห์ปัจจัยท่ีสง่ ผลกระทบตอ่ การพฒั นาศกั ยภาพสมองและการเรยี นรู้ 4. อธบิ ายรูปแบบการสอนที่สอดคลอ้ งกบั การเรียนรขู้ องสมอง (Brain-Targeted Model) 5. วิเคราะห์กิจกรรมดนตรกี ับประสิทธภิ าพของสมอง กจิ กรรมการเรยี นการสอนประจาบท 1. เล่นเกมจก๊ิ ซอว์สมอง 2. บรรยายโดยใช้ Power point ท่มี เี นือ้ หาเกี่ยวกบั สมองและพัฒนาการของสมอง ศกั ยภาพของสมองกบั การเรียนรู้ 3. ให้ผู้เรยี นทดสอบสมองซา้ ย-ขวา จากโปรแกรมในคอมพิวเตอร์ 4. ใหผ้ เู้ รยี นแบ่งกลุม่ ศกึ ษาใบงาน 1.โครงสร้างและหน้าท่ขี องสมองและนาเสนอ 5. ผู้สอนและผู้เรยี นรว่ มกนั สรุปประเด็นและสาระสาคัญของหวั ข้อในบทเรียน 6. ใหผ้ ู้เรยี นตอบคาถามท้ายบท สื่อการเรยี นการสอน 1. Power point 2. เกมจิ๊กซอว์สมอง 3. โปรแกรมในคอมพวิ เตอร์ 4. ใบงาน 1 โครงสรา้ งและหนา้ ที่ของสมอง 5. เอกสารประกอบการสอน

20 การวัดผลและการประเมนิ ผล 1. การสังเกต 1.1 ผลจากการอภปิ รายซกั ถามในกล่มุ ใหญ่ 1.2 ผลจากการอภปิ รายรว่ มกนั ในกลุ่มยอ่ ย 1.3 การตั้งคาถามและตอบคาถาม 1.4 พฤตกิ รรม ความกระตอื รือรนในการทากิจกรรม 2. การตรวจผลงาน 2.1 ตรวจสอบความถูกต้องจากการนาเสนอ 2.2 ตรวจคาตอบทีไ่ ดจากการทาแบบฝึกหัดทา้ ยบท 2.3 ตรวจคณุ ภาพผลงานท่ีมอบหมาย มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง21 บทท่ี 2 ความรู้พื้นฐานเก่ยี วกับสมอง ชว่ งระยะเวลาทสี่ าคัญท่ีสุดสาหรบั การเรยี นรู้ของมนษุ ย์ คือ แรกเกิดถึง 7 ปี หากมาส่งเสริม หลงั จากวยั น้ีแล้วถือได้ว่าสายเสียแล้ว เพราะการพัฒนาสมองของมนุษย์ในช่วงวัยนี้จะพัฒนาไปถึง 80% ของผใู้ หญ่ ครคู วรจดั การเรียนร้ใู ห้เหมาะสมกับวัยของเด็ก ให้เด็กเรียนรู้ผ่านการเล่น เรียนรู้ อย่างมคี วามสุข จัดสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม ดูแลด้านสุขนิสัยและโภชนาการเหมาะสม เด็กจึง จะพฒั นาศักยภาพสมองของเขาได้อย่างเตม็ ความสามารถ โครงสรา้ งและหน้าที่ของสมอง สมอง เป็นอวัยวะส่วนหนึ่งของร่างกาย มีหน้าที่เก่ียวกับ การจดจาการคิดและความรู้สึก ต่าง ๆ สมองประกอบด้วยตวั เซลล์ประมาณ 10-12 พนั ล้านตัว แต่ละตัวมีเส้นใยท่ีเรียกว่า แอกซอน (Axon) และเดนไดรต์ (Dendrite) สาหรับให้กระแสไฟฟ้าเคมี ( Electrochemical) แล่นผ่านถึงกัน การทีเ่ ราจะคดิ หรอื จดจาส่งิ ต่างๆนน้ั เกดิ จากการเช่อื มตอ่ ของกระแสไฟฟ้าในสมอง ภาพที่ 1.1 ส่วนประกอบของสมอง ท่ีมา : https://www.okmd.or.th/bbl/articles/242/ (ม.ป.ป.) สมองมสี ่วนประกอบและหน้าที่ ดงั นี้ 1. เซรบี รมั (cerebrum)เปน็ สมองสว่ นท่ใี หญ่ท่ีสุด ห่อหุ้มด้วยเซลล์ประสาทท่ีมีลักษณะเป็น เนื้อเย่ือบาง ๆ ประมาณ ร้อยละ 70 ของระบบประสาท เนื้อเย่ือน้ีเรียกว่า คอร์เท็กซ์ (cortex) หรอื นโี อคอร์เท็กซ์ (neo cortex) สมองแบ่งเปน็ 4 สว่ น แต่ละสว่ นเรยี กวา่ โลบ (lobe) ได้แก่ 1.1 ฟรอนทอลโลบ (frontal lobe) เป็นสมองส่วนหน้า ทาหน้าที่เก่ียวกับการคิดแก้ปัญหา คิดสรา้ งสรรค์ การวางแผน การจดั การ การพจิ ารณาตัดสิน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง22 1.2 เทมโพราลโลบ(temporal lobes) เป็นสมองท่ีอยู่บริเวณขมับซ้ายและขวา ทาหน้าท่ี เกย่ี วกบั การได้ยนิ การเข้าใจภาษา และความจา 1.3 พารายทอลโลบ (parietal lobe) เปน็ สมองดา้ นข้างส่วนบน ทาหน้าท่ีรับความรู้สึกทาง ประสาทสมั ผัส มาเขา้ กระบวนการในสมองและความจาระยะสัน้ 1.4 ออกซปิ ทิ อลโลบ (occipital lobe) เป็นสมองสว่ นท้ายทอย ทาหน้าท่ีส่วนใหญ่เก่ียวกับ การมองเหน็ นักวิทยาศาสตร์บางคนเชื่อว่า สมองมีส่วนที่ 5 ตั้งอยู่บริเวณกลางสมอง มีพ้ืนท่ีประมาณ ร้อยละ 20 ของสมอง สมองส่วนนี้ เรียกว่า ระบบลิมบิก (limbic system) ประกอบด้วยทาลามัส (thalamus) ไฮโปทาลามัส (hypothalamus) ฮิบโพแคมพัส (hippocampus) และอมิกดาลา (amygdala) ทาหน้าที่ควบคุมการทางานพื้นฐานของร่างกาย ควบคุมปริมาณอาหารท่ีจัดเก็บไว้ ภายในเซลลแ์ ละผลติ และควบคุมพฤติกรรมท่ีกระทาเพ่ือความอยู่รอดของมนุษย์ เช่น การกิน การ ดืม่ การมีเพศสัมพนั ธ์ สมองจะแบง่ ออกเปน็ สองซีก คอื สมองซีกซ้ายและสมองซกี ขวา สมองซีกซ้าย จะควบคุมซีกขวา สมองซีกขวาจะควบคุมร่างกายด้านซ้าย แต่สมองก็ทางานรวมกันเป็นหนึ่งเดียว ดงั ภาพ ภาพท่ี 1.2 สมองแบง่ ออกเป็น 2 ซีก คอื ซา้ ย และ ขวา ทม่ี า : https://www.blockdit.com/posts/5d88cf588796d712b0be4528 (2562) ส่ิงที่นักวิจัยค้นพบมากมายเก่ียวกับสมองซีกซ้าย และขวา นั่นคือ สมองซีกซ้ายมี ความสามารถในการวิเคราะห์และจัดการแบบแยกเป็นส่วนๆ แต่สมองซีกขวาจะจัดการโดยเป็น ภาพรวมท้ังหมด ไม่สามารถแยกเป็นส่วนๆ เหมือนสมองซีกซ้ายในการคิด สมองท้ังสองซีกจะคิด สลบั กันไปมา การค้นพบการทางานของสมองสองซีก ทาให้สามารถใช้สมองให้เป็นประโยชน์มากขึ้น สมองทง้ั 2 ซกี ทาหน้าท่ี ดังนี้

23 ตารางท่ี 1.1 การทางานของสมอง 2 ซกี สมองซกี ซา้ ย สมองซกี ขวา - - สญั ลักษณ์ ภาษา การอา่ น การออกเสยี ง - มติ สิ ัมพนั ธ์ รปู ทรงและรูปแบบที่เปน็ นามธรรม ลายมอื การฟัง และการพดู การทอ่ งจา และทีส่ ลบั ซับซอ้ น ความไวตอ่ สี การถา่ ยทอด ปากเปล่า การเขยี น ทางศิลปะ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง - การรับรู้โดยการโยงสัมพันธท์ างโสตประสาท - ดนตรี การขบั รอ้ ง - ตรรกะ/คณติ ศาสตร์ - การคิดคานวณตัวเลข - การมองเห็นรายละเอียดและข้อเท็จจริง - การสร้างสรรค์ - การทาตามคาส่งั - การหลับตาแลว้ มองเห็นภาพ/ความสามารถใน - การคิดทมี่ ีรายละเอียด การสรา้ งจินตนาการ - การเรยี งลาดับเหตกุ ารณ์ - การรบั รู้สิ่งต่างๆ การมองเห็นภาพรวม - การเคลื่อนไหวทีส่ ลบั ซบั ซอ้ นการใชเ้ หตุผล - อารมณ์ ความร้สู กึ - สมาธิ - ความเชื่อตา่ ง ๆ การเกดิ ฌานหยั่งรู้ - การระลึกได้ทัง้ ที่เกิดขน้ึ เฉพาะหนา้ และทนั ที - ประสาทสัมผัส ท่ีมา : กมลพรรณ ชีวพันธุศรี (2545 : 23-35) คลน่ื สมองแบ่งเปน็ 4 ชนดิ คอื 1. เบตาเวฟ (beta waves) เป็นคลื่นที่มีความเร็วสูงสุด มีความถี่ประมาณ 13-25 รอบ/ วินาที เกิดเม่ือร่างกายและจิตใจไม่สงบ รู้สึกสบั สน ทาใหเ้ รยี นร้ไู ด้ยากหรือช้าและจาไมไ่ ด้ดี 2. แอลฟาเวฟ (alpha waves) เป็นคล่ืนท่ีมีความเร็วสูงสุด มีความถ่ีประมาณ 8-12รอบ/ วินาที เกดิ เมื่อรา่ งกายและจิตใจสงบ ทาให้เรยี นรู้ไดง้ ่าย หรอื เรว็ ขน้ึ และจดจาได้ดี 3. ธีตาเวฟ (theta waves) เป็นคล่ืนที่มีความเร็วสูงสุด มีความถี่ประมาณ 4 – 7 รอบ/ วินาที เกดิ เมอื่ ร่างกายไดพ้ ักผ่อนมาก จติ ใจสงบ ทาใหเ้ กิดความคิดสรา้ งสรรค์ 4. เดลตาเวฟ (delta waves) เป็นคลืน่ ทีม่ คี วามเร็วสงู สุด มีความถีป่ ระมาณ 0.5 – 3 รอบ/ วินาที เกิดขึน้ เวลานอนหลับ สมองทางานน้อย เซลลส์ มองมสี ่วนประกอบ 3 สว่ น 1. ตัวเซลลส์ มอง (Cell body) 2. สายใยประสาทรบั ขอ้ มูล (Dendrite) 3. สายใยประสาทสง่ ข้อมลู (Axon)

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง24 ภาพท่ี 1.3 เซลลป์ ระสาท (neuron) ท่มี า : https://sites.google.com/site/yuwada36/(2555) การทางานของสมองและสารเคมี ในสมองมีสารเคมีบางตัวที่ทาให้เรารู้สึกดี ซึ่งจะมีผลต่อความจา การเรียนรู้ ความคิด นอกจากนี้ยังพบว่าอาหารและยาบางชนิดก็มีผลต่อสารเคมีเหล่านี้ ซ่ึงสารเคมีในสมองเหล่าน้ีมี มากกวา่ 50 ตวั ทา หน้าท่ีในการนาข้อมูลจากเซลลส์ มองหนึ่งไปสอู่ ีกเซลล์หนง่ึ กระแสไฟฟ้าจากเซลล์สมองจาทาให้ใยประสาทตัวส่ง (Axon) หลั่งสารเคมีนี้ผ่านจุดเช่ือม (Synapse) ไปสู่ใยประสาทของสมองตัวรับ ( Dendrite) ท่ีจุดรับเฉพาะ (Special receptor) ท่ี แตกต่างกันและไม่สามารถจับกับจุดรับอ่ืนๆ ได้ เพ่ือนาข้อมูลจากเซลล์สมองหน่ึงส่งผ่านไปยังอีก เซลลห์ น่ึง สารส่งสัญญาณสมอง (แบ่งตามการทางาน) มี 2 ชุด ได้แก่ 1. การกระตุ้น (Excitatory) ทาให้เซลล์สมองสง่ สญั ญาณไป 2. การกด / ยบั ยั้ง (Inhibitory) ทาให้เซลล์สมองหยุดการทางาน ทงั้ นี้เซลลส์ มอง 1 ตวั น้ันสามารถเป็นท้ังถูกกระตุ้นหรือถูกกดการทางานแต่อยู่คนละจุดกัน ภายใน 1 เซลล์ กลมุ่ ท่ถี กู กระตุน้ จะมีจดุ รบั มากกว่ากลมุ่ ถูกกด เมือ่ เซลลป์ ระสาทได้รับข่าวสารข้อมูล ซ้าๆ จะมผี ลทาให้จุดเช่ือมแขง็ แรงและจะเพ่มิ จดุ รับ (Receptor site) มากขนึ้ ทาให้การส่งผ่านข้อมูล เร็วขึ้นและง่ายข้ึนเช่นเดียวกัน สารส่งสัญญาณทั้ง 2 กลุ่มนี้จะช่วยให้เด็กมีความต้ังใจ สนใจเรียน และกาจัดสิ่งรบกวนสมาธอิ อกไป ซงึ่ การสรา้ งและการทางานของสารส่งสญั ญาณในสมองมีดงั น้ี 1. เซลล์สมองถูกกระตุ้นจากการสัมผสั ตา่ ง ๆ (ผ่านทางประสาทสัมผัสท้ัง 5) ทาให้เกิดการ หลัง่ สารนที้ ี่บรเิ วณสายใยประสาทสง่ ข้อมูล (Axon) 2. สารนจี้ ะนาขา่ วสารจากเซลล์สมองตัวหนง่ึ ไปทีเ่ ซลลอ์ กี ตวั หนงึ่ โดยผ่านจุดเชื่อมไปจับกับ ใยประสาทตวั รบั ขอ้ มูลทจ่ี ดุ รับเฉพาะ 3. เซลล์สมองตัวรับเม่ือถูกกระตุ้นจากข้อมูลต่างๆ ก็จะทาให้เซลล์สมองส่งสัญญาณต่อไป กระตนุ้ ให้เกิดการทางานหรือกดการส่งสัญญาณ ท้ังนี้สารเคมีที่หลั่งออกมาจะถูกทาลายที่จุดเชื่อม หรือถกู ดดู กลับหมดโดยเซลลส์ มองตวั สง่

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง25 ชนดิ ของสารเคมีในสมอง แบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คอื 1. กลุ่มกระตุ้นสมอง ได้แก่ 1.1 เซโรโตนิน (Serotonin) ทาให้รู้สึกอารมณ์ดี ทาหน้าที่ส่งข้อมูลเกือบทุกข่าวสาร ผา่ นที่ตา่ งๆในสมอง ถ้าขาดจะทาให้คนซึมเศร้า มองคณุ คา่ ในตนเองตา่ 1.2 เอ็นดอร์ฟิน (Endorphins) หรือ Endogenous Morphine เป็นยาชาในร่างกาย ตามธรรมชาติ ทาใหร้ ู้สกึ เจบ็ น้อยลง เช่นผหู้ ญิงในขณะคลอดจะผลิตสารน้ี 10 เท่า เป็นสารเคมีที่ทา ให้เกิดความสุข อารมณ์ดี และสมองจะเจริญเติบโตและเรียนรู้ได้ดี ถ้าขาดสารนี้จะทาให้เราขาด ความสขุ แม้ว่าจะฟงั เพลงที่ชอบ แต่ถ้ามีสารน้ีมากก็จะมอี ารมณ์ดีเปน็ พิเศษและสนุกสนาน 1.3 อะเซทลิ โคลีน (Acetylcholine) ทาหน้าท่ีควบคุมการเคล่ือนไหวของร่างกายทาให้ ขอ้ มูลสง่ ผ่านได้ดขี ้ึน มีบทบาทสาคญั ในความจาระยะยาว ช่วยให้สมองเก็บความรู้ที่เราเรียนในเวลา กลางวันไปเก็บในสมองในเวลาท่ีเรากาลังหลับ เป็นสารเคมีที่เก่ียวข้องกับความฝัน ถ้าขาดสารน้ีจะ ทาใหส้ มาธิลดลง ขี้ลมื และนอนไมค่ อ่ ยหลบั 1.4 โดปามีน (Dopamine) ทาหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหว ถ้ามีสารตัวน้ีจะมีผลต่อ ความจา ทใี่ ชก้ ับการทางาน แต่ถ้ามีสูงมากเกินไปก็จะทาให้เกิดโรคจิตประสาทหลอน และจะลดลง เม่ืออายมุ ากข้นึ โดยผู้ชายจะมอี ตั ราการลดลงมากกว่าผู้หญิงสารเคมีในกลุ่มนี้ทาหน้าที่ควบคุมความ ประพฤติ การแสดงออกและอารมณ์ ทาให้สมองตื่นตัวและมีความสุข ทาให้การอ่านข้อมูลข่าวสาร เป็นไปได้อย่างรวดเรว็ และง่ายขึน้ ทาให้รา่ งกายรู้สึกดีและมีความสุข และทาให้เกิดภูมิต้านทานรวม ไปถึงทาให้สขุ ภาพแข็งแรงด้วย สารเคมีในกลุ่มกระตุ้นสมองนีจ้ ะหลงั่ มากเม่อื ออกกาลังกาย ได้รับคา ชมเชย การร้องเพลง การเล่นเป็นกลุ่ม สิ่งแวดล้อมในห้องเรียนดี การให้ทากิจกรรมกลุ่ม การได้รับ สัมผัสท่ีอบอุ่น ( Affirmation touch) การมองเห็นคุณค่าของตนเอง มีความรู้สึกท่ีดีต่อตนเอง การ เล่นดนตรีและเรียนศิลปะโดยไม่ถูกบังคับ การได้รับสิ่งท่ีชอบ การมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน การย้ิม แย้มแจม่ ใส การให้ทาน การชว่ ยเหลอื ผู้อ่ืน เป็นต้น กลุ่มที่ 2 เป็นสารเคมีที่เกี่ยวข้องกับความเครียด จะหล่ังเม่ือสมองได้รับความกดดัน ความเครียดอยา่ งตอ่ เนอ่ื งซ่งึ ทาให้ 1. ยบั ยั้งการสง่ ขอ้ มูลของแตล่ ะเซลล์สมอง 2. ยับยัง้ การเจรญิ เติบโตของสมองและใยประสาท 3. คดิ อะไรไม่ออก ยบั ยัง้ เสน้ ทางความจาทกุ ๆ สว่ น 4. ภมู ิตา้ นทานต่า เป็นภมู ิแพม้ ะเรง็ ไดง้ า่ ย 5. ทาลายเซลลส์ มองและใยประสาท (Khalsa 1997) Cortisol สูงทาให้ 1. เดก็ Hyperactive 2. กงั วล 3. สมาธิสน้ั ควบคุมไม่ได้ 4. ความสามารถในการเรยี นลดลง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง26 ปัจจยั ท่ีสง่ ผลกระทบตอ่ การพัฒนาศกั ยภาพสมองและการเรยี นรู้ ไม่ว่าเราจะอายุเท่าไร การกระตุ้น การให้สมองได้ใช้ความคิดแก้ไขปัญหา หรือการทา กิจกรรมต่างๆ จะช่วยให้สมองเจริญเติบโตได้ดี และประสบการณ์จะทาให้สมองเจริญเติบโตดี ดงั น้นั การใส่ใจพฤติกรรมที่ควรปฏิบัติเพ่ือให้สมองทางานได้ดี จึงเป็นส่ิงที่ทุกคนควรให้ความสาคัญ เพ่อื สุขภาพทด่ี ขี องสมอง และหลีกเล่ยี งพฤติกรรมร้ายๆ ที่อาจทาลายสมอง ปัจจัยที่ทาลายสมอง ยับยั้งการเจรญิ เติบโต ประกอบดว้ ย 1. การขาดอาหารและภาวะโภชนาการ ขาดสารอาหารเนื่องจากการรับประทานอาหารไม่ ครบ 5 หมู่ การขาดสารอาหารบางอยา่ ง เชน่ ไอโอดนี ธาตุเหล็ก น้า รวมท้ังการได้รับสารพิษ เช่น การสบู บหุ รี่ การกินเหล้า 2. วิธีการอบรมเล้ียงดูของพ่อแม่และผู้เลี้ยงดู ท่ีดุด่า ไม่ให้กาลังใจ และไม่แสดงความรัก ความอบอุ่น ครอบครวั แตกแยก 3. สภาพแวดลอ้ ม สงั คม ชมุ ชน ท่ีแตกแยก มีการทะเลาะเบาะแว้ง เป็นแหล่งมั่วสุม ล้วนชัก จูงเดก็ ไปสูค่ วามเสยี หาย 4. อารมณ์ไม่ดี ขาดความสุข มีความวิตกกังวลมองตนเองในแง่ลบ ย่อมส่งผลต่อการหลั่ง สารเคมใี นสมอง 5. การอดนอน ร่างกายไม่ได้รับการพักผ่อน การออกกาลังกาย ทาให้ประสิทธิภาพในการ ทางานของสมองลดลง 6. สมองไม่ได้ถกู กระตุ้นใหใ้ ช้ความคิด ในรูปแบบตา่ ง ๆ สมองจงึ ไม่พฒั นา 7. ความเครียด ความวิตกกังวล ถ้ามีน้อย ๆ และนาน ๆ ครั้ง จะทาให้เรามีแรงกระตุ้นในการ ทางานได้สาเร็จ แต่หากมีความเครียดมาก บ่อย ๆ และนาน ๆ จะทาให้ร่างกายหล่ังสารคอร์ติซอล ซ่ึงมี ผลต่อการทางานของสมอง เช่น สมองจะรับรู้ และเรียนรู้ได้ช้าลง การทางานของสมองถูกยับย้ัง ทาลายองค์ประกอบของเซลล์สมองเช่นใยประสาท ทาให้ภูมต้านทานต่า เกิดผลกระทบต่อระบบ ย่อยอาหาร เกิดโรคความดันโลหติ และโรคหัวใจ เปน็ ตน้ ปัจจัยหลักในการพฒั นาความสามารถทางสมอง การดแู ลและสง่ เสริมให้เดก็ ฉลาด จะตอ้ งเริม่ พฒั นาต้ังแต่ในวัยเด็ก เพราะวัยเด็กโดยเฉพาะ ในช่วงแรกเกิดถึง 6 ปี เป็นช่วงท่ีสมองต้องการการเรียนรู้เป็นอย่างมาก ปัจจัยท่ีจะช่วยให้สมอง พฒั นาได้ดีน้ันอาจแบง่ ได้เปน็ 3 ด้านดงั นี้ 1. ด้านพันธุกรรม ( heredity ) การถ่ายทอดความฉลาดมาจากพ่อแม่ สมองของลูกส่วนมากมาจากการกาหนดลักษณะ ทางพันธุกรรมในเซลล์ของพ่อแม่ พ่อหรือแม่ท่ีมีความสามารถโดดเด่นในเร่ืองใด ลูกก็จะมี ความสามารถอันน้ันด้วย อาจเรียกลกั ษณะนไี้ ดว้ า่ ยีนเด่นข่มยีนด้อย ทาให้บางคนทาเร่ืองบางอย่าง ได้ง่ายกว่าคนอื่น เช่น เด็กท่ีเกิดในครอบครัวนักกีฬา ก็มักจะมีความสามารถทางด้านกีฬาไปด้วย อาจใช้เวลาฝึกหดั เพยี งเล็กน้อยกเ็ ลน่ กีฬาได้เลย ลักษณะน้ีอาจถ่ายทอดจากทางพนั ธุกรรมได้

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง27 2. ดา้ นอาหาร ( food ) เป็นปจั จยั สาคญั อย่างย่งิ ในการเจริญเตบิ โตท้งั ทางร่างกายและสมอง โดยเฉพาะในช่วงท่ี สมองกาลังเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วในเด็กต้ังแต่แรกเกิดจนถึง 6 ปี นั้นการขาดสารอาหารจะทาให้ เซลล์ของสมองเจริญไม่เต็มที่ และประสิทธิภาพในการทางานจะลดลงไป ย่ิงในเด็กเล็ก ๆ ท่ีขาด สารอาหารมาก ๆ อาจทาให้สมองพกิ ารปญั ญาออ่ นไปได้ และยังมีผลกระทบต่อสมองส่วนอ่ืน ๆ อีก คอื เมอื่ เซลล์ประสาทไม่ได้รับอาหาร การแตกกิ่งก้านสาขาของเซลล์สมองไม่เกิดข้ึน ทาให้หยุดการ เจริญแคน่ ้นั ดังนน้ั การกนิ อาหารท่ีถูกต้องเหมาะสมกบั วยั จะชว่ ยพัฒนาสมองใหฉ้ ลาดข้ึนได้ เร่ิมต้ังแต่ อาหารของทารกแรกเกิดเลย ซ่ึงต้องการน้านมแม่เป็นอาหารอย่างน้อย 4 เดือน จึงให้อาหารเสริม เพ่ิมขึ้นตามสว่ น และควรเป็นอาหารทม่ี สี ารอาหารครบถว้ นการกนิ อาหารไมถ่ กู ต้อง ปล่อยปะละเลย ในเรอ่ื งการกินอาหาร การกินอาหารไม่ได้เน่ืองจากเจ็บป่วย การกินอาหารตามใจปาก และการกิน อาหารท่ไี มม่ คี ณุ คา่ เหลา่ นีจ้ ะทาใหเ้ ด็กขาดสารอาหาร สมองเตบิ โตได้ช้า ทาให้กลายเป็นเด็กไม่ฉลาด ไปได้ 3. ดา้ นสิง่ แวดล้อม ( environment ) เป็นปัจจัยหนึ่ง ที่มีผลกระทบมากสาหรับการพัฒนาของสมอง การที่เด็กได้อยู่ในสภาพ ส่ิงแวดล้อมทด่ี ีจะช่วยใหเ้ ดก็ ไดร้ บั การเรียนรู้เพ่ิมขึ้น นัน่ คือ สภาพแวดล้อมท่ีมีส่ิงเร้ากระตุ้นให้สมอง ทางานหรือเกดิ การเรียนร้มู ากเพียงพอ ดังเช่น เด็กทารกแรกเกิดนั้นมีการรับรู้ทางสมองแล้ว สมอง ของเดก็ สามารถรบั ข้อมลู ได้ และต้องการข้อมูลป้อนเข้าสมองอย่างมาก การได้ยินเสียง ได้เห็นภาพ ได้เห็นการเคลอ่ื นไหว ได้สมั ผสั ไดด้ มกล่นิ ฯลฯ สง่ิ เหลา่ น้ีเป็นสง่ิ ที่เด็กไดเ้ รียนรู้ สมองที่ถูกกระตุ้นให้ ทางานมาก ยอ่ มได้รับความรูแ้ ละประสบการณ์มาก ทาใหเ้ ปน็ คนฉลาดได้ ดังน้ัน เราจึงต้องจัดส่ิงแวดล้อมให้เหมาะสมตามวัยของเด็ก ให้เด็กได้พบส่ิงแปลกใหม่ ขอ้ มลู ใหม่ ซ่งึ เด็กมีความสามารถที่จะเรียนรไู้ ดโ้ ดยไม่รตู้ ัว และสิ่งเหล่านี้จะช่วยพัฒนาสมองให้มีการ ทางานท่ีมีประสิทธิภาพ และสามารถสั่งการออกมาได้อย่างฉับไว คิดได้เร็ว เรียนรู้สิ่งต่าง ๆ ได้เร็ว เปน็ คนฉลาดได้อย่างทเี่ ราตอ้ งการ ปัจจัย 3 ประการท่ีกล่าวมานี้ เราจะเห็นได้ว่ามีอยู่ถึง 2 ปัจจัยที่เราสามารถสร้างเสริมให้ เกิดขึ้นได้ คือ ปัจจัยเรื่องอาหาร และส่ิงแวดล้อม เราสามารถจัดเตรียมให้พร้อมได้ แต่ปัจจัยเร่ือง พันธุกรรมน้นั ค่อนข้างยากทจ่ี ะกาหนดกฎเกณฑ์ไดม้ าก ดังน้ัน การเล้ียงลูกให้ฉลาดนั้นจึงควรทาใน สิ่งที่พ่อแม่สามารถทาได้ เช่น การศึกษาวิธีการ จัดประสบการณ์หรือสิ่งกระตุ้นท่ีจะช่วยลูกมีการ พัฒนาการทางสมอง ส่งเสริมและสนับสนุนให้ลูกได้ใช้ความสามารถของตนเองอย่างเต็มท่ี และ รับประทานอาหารทีเ่ หมาะสมตอ่ การเจรญิ และพฒั นาการทางสมอง แต่ถ้าพ่อแม่ละเลยไม่สนใจหรือ ขาดความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องจะทาให้ลูกเสียโอกาสท่ีจะพัฒนาไปเป็นเด็กฉลาด และอาจทาลาย ความสามารถท่ีเด็กมอี ยูโ่ ดยท่ไี ม่ร้ตู วั ก็เป็นได้

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง28 หลักการในการจัดการเรียนรู้ท่ใี ช้สมองเป็นฐาน ในปี 2534 ศาสตราจารย์ทางการศกึ ษาสองท่าน คือ เรเนต นมั เมลา เคน และ จอฟฟรี่ เคน (Renate Nummela Caine and Geoffrey Caine. 1990: 66-70) แห่งมหาวิทยาลัยมลรัฐ แคลฟิ อร์เนยี ได้เสนอหลกั การ 12 ประการในการจัดการเรยี นรทู้ ี่ใช้สมองเปน็ ฐาน ดงั ต่อไปนี้ 1. สมองมีระบบการเรียนรูท้ ่ีซับซ้อนมากเพราะรวมไปถึงร่างกาย การเคลื่อนไหว ความคิด อารมณส์ ิ่งแวดลอ้ มซงึ่ เกิดขึน้ พรอ้ มกัน (The brain is a parallel processor.) 2. สมองจะมีการเรียนรู้ได้ถ้ามีปฏิสัมพันธ์กับผู้อ่ืนและในสังคม สิ่งแวดล้อม (The brain/mind is social.) 3. สมองจะแสวงหาความหมาย ความเข้าใจจากประสบการณ์ในชีวิตตลอดเวลา (The search for meaning is innate.) 4. การแสวงหาความหมายและความเข้าใจในประสบการณ์โดยจัดเป็นหมวดหมู่ แบบแผน (The search for meaning occurs through patterning.) 5. อารมณม์ ีสว่ นสาคญั ในการเรยี นรู้ (Emotions are critical to patterning.) 6. การเรียนรู้ของสมองจะเรียนรู้พร้อมๆกันทั้งที่เป็นภาพรวมและที่เป็นส่วนย่อย (The brain processes parts and wholes simultaneously.) 7. การเรยี นรู้ของสมองจะเกิดจากทั้งการต้ังจุดสนใจเรื่องท่ีจะศึกษา และเกิดจากสิ่งแวดล้อมท่ี มิไดต้ งั้ ใจศึกษา (Learning involves both focused attention and peripheral perception) 8. การเรียนรู้จะมีกระบวนการที่รู้โดยรู้ตัว (มีจิตสานึก)และการรู้โดยไม่รู้ตัว (จากจิตใต้สานึก) (Learning is both conscious and unconscious.) 9. สมองมีความจาอย่างน้อย 2 แบบ คือ ความจาแบบเช่ือมโยงมิติ/ระยะ ซึ่งบันทึก ประสบการณ์ของเรา และความจาแบบท่องจา ซึ่งเกี่ยวกับข้อเท็จจริงและทักษะแบบแยกส่วน (There are at least two approaches to memory: spatial memory system, rote learning system.) 10. การเรยี นรู้ของสมองเปน็ ไปตามพฒั นาการ (Learning is developmental.) 11. การเรียนร้ทู ีส่ ูงและซับซอ้ นจะเรียนไดด้ ีในบรรยากาศท่ียัว่ ยุและท้าทายให้เสี่ยง แต่ถ้ามี บรรยากาศเครียดและกดดันมากๆ จะทาให้ไม่เกิดการเรียนรู้ (Complex learning is enhanced by challenge and inhibited by threat.) 12. สมองของแตล่ ะคนมีความเฉพาะของตน (Each brain is unique.) รูปแบบการสอนทีส่ อดคลอ้ งกบั การเรยี นร้ขู องสมอง (Brain-Targeted Model) รูปแบบการสอนที่สอดคล้องกับการเรียนรู้ของสมอง (Brain-Targeted Model) หรือBTT หรือ เป้าหมายทางสมอง (brain targets) มขี ้ันตอนการสอนและกระบวนการเรียนรู้ตามลาดับขัน้ ดังน้ี 1. เปา้ หมายสมองทห่ี นึ่ง : การสร้างบรรยากาศด้านอารมณ์เพื่อการเรียนรู้ (Establishing the emotional climate for learning) ก่อนทส่ี มองจะมีความคดิ ในระดับสูงนั้นอารมณ์ความรู้สึกจะสง่ ผลต่อความรู้ความเข้าใจเป็น อยา่ งย่งิ อกี ทั้งมีผลตอ่ การประมวลผลข้อมูลผ่านกระบวนการทางสมอง จึงจะเห็นได้ว่าเราไม่ควรท่ี

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง29 จะละเลยถึงความสาคัญของการสร้างสภาพแวดล้อมการเรียนรู้เชิงบวกซ่ึงลดผลลัพธ์เชิงลบของ ความเครียดได้ ให้นักเรียนมีทางเลือกทางการเรียนรู้ได้ตามสมควร ใช้อารมณ์ขันเพ่ือช่วยลด ความเครียดในการเรยี น แนวทาง ครูควรสร้างช่องทางการติดต่อส่ือสารกับครูท่ีสะดวก สร้างความเช่ือมโยงระหว่าง ครูกับ นักเรียน และทาตัวให้นักเรียนที่ต้องการความช่วยเหลือสามารถท่ีจะเข้าถึงได้อย่างสะดวก การใช้ เทคนคิ การโคช้ เพ่อื การรคู้ ิด (Cognitive Coaching ) ผสู้ อนท่ีใช้การโค้ชเพ่ือการรู้คิดยังเป็นมากกว่า ผู้อานวยความสะดวกในการเรียนรู้ (facilitator) โดยผูส้ อนจะมบี ทบาททเ่ี ปลยี่ นไปเป็นผู้คอยกระตุ้น ให้มกี ารอภปิ ราย แลกเปล่ียนเรยี นรู้ กระต้นุ ใหค้ ดิ และตัง้ คาถามเพ่ือสอ่ื สารสองทาง 2. เปา้ หมายสมองท่ีสอง : การสร้างสภาพแวดล้อมทางกายภาพ (Creating the physical learning environment) สภาพแวดล้อมทางกายภาพน้ันมีอิทธิพลต่อความใส่ใจ และการมีส่วนร่วมกับกิจกรรมการ เรียนรเู้ ช่นเดียวกับบรรยากาศทางอารมณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ความแปลกใหม่ในการจัดการเรียน การสอนสามารถใช้เป็นเคร่อื งมือทีท่ รงพลังในการเพิ่มพูนความใส่ใจได้ทาให้ระบบของสมองในการ เตรียมพรอ้ ม และการกาหนดทิศทางต่นื ตวั ทางาน แนวทาง ครูสามารถสรา้ งความแปลกใหมใ่ ห้กับนักเรียนโดยการปรับเปล่ียนการจัดท่ีนั่ง ตกแต่งห้องเรียน หรือเปลี่ยนให้ไปเรียนในส่วนอ่ืนๆ ของโรงเรียน เปลี่ยนวิธีการนาเสนอโดยการใช้ภาพแทนตัวหนังสือ รวมถึงการจดั ส่งิ แวดลอ้ มทางกายภาพยงั มีส่วนท่ีสอดคล้องกบั การเรยี นรู้อย่างมีความสุข 3. เป้าหมายสมองที่สาม : ออกแบบประสบการณ์การเรียนรู้ (Designing the learning experience) ออกแบบการเรียนรู้ต้องนาความรู้ และทฤษฎีจากวิชาต่างๆ เช่น จิตวิทยา การศึกษา การ ติดต่อสอื่ สาร ระบบ การเรียนรูแ้ ละเทคโนโลยีเพอื่ นาใช้ในการพฒั นาต่างๆ แนวทาง ระบุแก่นเรื่องหลักๆ ของเน้ือหาของรายวิชาหรือหน่วยการเรียน และแสดงความสัมพันธ์ ระหว่างแก่นเรื่องเหล่านั้นโดยใช้การเรียบเรียงเนื้อหาในรูปแผนภูมิหรือไดอะแกรมหรือ แผนท่ี ความคดิ (Thinking Maps) การมอบหมายงานทม่ี ีลกั ษณะพิเศษแทนการใช้วิธีการสอนแบบบรรยาย และการอ่าน โดยอาจแสดงกิจกรรมท่ีแตกต่างไป รวมถึงควรมีมาตรฐานในการประเมินผลงาน (district-based benchmark assessments) 4. เป้าหมายสมองท่ีสี่ : การสอนเพ่ือให้เชี่ยวชาญเรื่องเน้ือหา ทักษะ และแนวคิด (Teaching for mastery of content, skills, and concepts) ความสาเร็จของนักเรียนในการได้สาระเนื้อหาความรู้ และการจดจาเน้ือหา ทักษะและ แนวคิดตา่ งๆ ไวไ้ ด้ในระยะยาว ความเช่ยี วชาญขน้ึ อยกู่ บั กระบวนการจาอย่างมาก การเปล่ียนความ ทรงจาช่ัวคราวให้เป็นความทรงจาระยะยาวจาเป็นต้องให้สมองผลิตโปรตีนที่มีหน้าท่ีควบคุมบังคับ อีกชดุ หนึง่ ที่แตกต่างไป

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง30 แนวทาง ควรหาวิธีการที่จะกระตุ้นให้นักเรียนเรียกสิ่งที่เรียนไปในห้องเรียน และจากการทางานท่ี มอบหมายกลับมาใช้อย่างคล่องแคล่ว ใช้กิจกรรมหลากหลายเพ่ือทาให้จาข้อมูลได้ดีขึ้น โดยใช้ ประโยชน์จากศลิ ปะและเทคโนโลยี 5. เป้าหมายสมองที่ห้า : การสอนเพ่ือการขยาย และการประยุกต์ใช้ความรู้-ความคิด สร้างสรรค์ และนวัตกรรมในการศึกษา (Teaching for the extension and application of knowledge-creativity and innovation in education) กิจกรรมการคิดสร้างสรรค์ต้องใช้การดาเนินการที่ค้นพบส่ิงสาคัญ (break-through) หรือ นอกกรอบ (out-of-the-box) และเกีย่ วขอ้ งกบั รูปแบบความคิดท่ีแตกต่างจากการแก้ไขปัญหาแบบ ท่ัวไปความสามารถในการคิดแก้ไขปัญหาจะทาให้มีแนวคิด (idea) ใหม่ๆ ในการสร้างสรรค์แนว ทางการแกป้ ญั หาเหล่าน้นั แนวทาง ใหน้ กั เรยี นดาเนินการสารวจ และตรวจสอบ ใช้กระบวนการการเรียนรู้ด้วยปัญหาเป็นฐาน (problem-based learning) มีกิจกรรมท่ีส่งเสริมความคิด ครูอาจให้เนื้อหาแก่นักเรียนพร้อม ตั้งเป้าหมายว่า ให้ออกแบบการทดลองด้วยตนเอง การทาเช่นน้ีจะทาให้นักเรียนต้องตั้งสมมุติฐาน ทดสอบ และปรบั ปรงุ แก้ไขการคดิ ของตนเองโดยอาศยั ขอ้ มูล 6. เป้าหมายสมองทห่ี ก : การประเมนิ การเรียนรู้ (Evaluating learning) การประเมนิ เปน็ เครอ่ื งมอื ท่มี ปี ระโยชน์ในการสง่ เสริมการเรียนรู้ และความจาทักษะการคิด อยา่ งมวี ิจารณญาณ (critical thinking) สามารถส่งเสริมได้ด้วยการใช้การประเมินอย่างหลากหลาย ซง่ึ ทักษะการคดิ อย่างมีวิจารณญาณน้นั มที ักษะทม่ี ากกว่าการจาได้เท่าน้นั แนวทาง ครูควรให้ความเห็นป้อนกลับ (feedback) งานท่ีมอบหมายให้นักเรียนทาโดยเร็วในเวลา เหมาะสมที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ รวมถึงการให้ข้อเสนอแนะบ้างเพื่อช่วยให้นักเรียนหาคาตอบท่ี ถกู ต้องได้ด้วยตนเอง ครูสามารถเสริมสร้างการคิดสร้างสรรค์โดยการใช้การประเมินแบบทางเลือก (alternative assessments) เช่น การทาแฟม้ ผลงาน (portfolios) และโครงการ (project) ดนตรีกบั ประสิทธิภาพของสมอง เม่ือมีการกระตุ้นสมองส่วนของการได้ยิน (Auditory Area) จากการฟังดนตรีมากเท่าใด จะย่ิงเกิดผลดตี อ่ คอรป์ สั คลั ลอสซมั (Corpus Callosum) มากขึ้นเทา่ น้นั คอรป์ ัส คัลลอสซัม คือ กลุ่มใยประสาทท่ีมีหน้าท่ีเชื่อมข้อมูลข่าวสารของสมองซีกซ้ายและซีกขวาให้สื่อสารถึงกัน ทาให้ สมองทัง้ สองซีกทางานร่วมกันได้ ดังนั้นการฟังดนตรีบ่อย ๆ จะเท่ากับช่วยกระตุ้นให้มีการสื่อสาร ข้อมูลของสมองส่วนตา่ ง ๆ ทางานไดอ้ ย่างเช่ือมโยงและราบรนื่ งานวิจัยเกี่ยวกับดนตรีไม่ได้มีผลดีเพียงพัฒนาสมองส่วนท่ีทาหน้าท่ีด้านมิติสัมพันธ์เท่าน้ัน ยังชว่ ยบรรเทาโรคทีร่ กั ษาไดย้ ากดว้ ย มกี ารวิจัยเกี่ยวกับการรักษาโรคทางด้านประสาทวิทยา เช่น โรคลมชักและอัลไซเมอร์ พบวา่ ได้ผลดีมากดว้ ย

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง31 ในปี ค.ศ. 1998 นักวิจัยด้านคลินิก มหาวิทยาลัยอิลลินอยด์ ชิคาโก จอห์น ฮิวส์และ คณะทดลองนาดนตรีมาช่วยบาบัดโรคกับผู้ป่วยโรคลมชัก 36 ราย ฮิวส์ให้ฟังเพลง Mozart Sonata ของโมซาร์ตอย่างต่อเนื่อง แล้วพบว่าผู้ป่วย 29 รายจะปล่อยคลื่นสมองท่ีส่งผลให้เกิด อาการชักลดน้อยลงมาก จากนั้นเขาทดลองซ้ากับผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์ก็ให้ผลดีต่อสมองส่วนท่ีทา หน้าท่ีเกี่ยวกับมิติสัมพันธ์ (Spatial Temporal Function) ด้วย ซ่ึงสังเกตได้จากการวัดคล่ืน สมองสว่ นที่เก่ยี วกบั มติ สิ มั พันธ์ของผูป้ ่วยคอ่ ย ๆ เพมิ่ ขึน้ ขณะท่ฟี งั เพลงน้ี สรุปทา้ ยบท สมองของเด็กพัฒนาได้จากกล้ามเน้ือมัดเล็ก ทักษะความคล่องตัวของกล้ามเน้ือมัดเล็กจะ พฒั นาในช่วงระยะเวลา 10 ปี แรก ดังน้ัน ถ้าเด็กได้ฝึกฝนการใช้มือ การใช้กล้ามเนื้อมัดเล็กของมือ จะทาให้สมองสร้างเครือข่ายเส้นใยสมองและจุดเช่ือมต่อและสร้างไขมันล้อมรอบเส้นใยสมองและ เซลล์สมองทาหนา้ ทีค่ วบคมุ การทางานของกลา้ มเนื้อมัดเล็กได้มาก ทาให้เกิดทักษะการใช้กล้ามเนื้อ มือมดั เลก็ สมองมรี ะบบการทางานทซ่ี า้ ซ้อน มหี ลายช้ันมีหลายระดับท่ีทางานเชื่อมโยงกัน เครือข่าย สมองจะเชื่อมโยงสมองถึงกันหมด เครือข่ายสมองเม่ือถูกสร้างข้ึนจะช่วยให้สมองสามารถรับรู้และ เรียนรูไ้ ดท้ ้งั ในส่วนย่อยและส่วนรวม สามารถคิดค้นหาความหมายหาคาตอบให้กบั คาถามต่าง ๆ เกิด การเรียนรู้ และพัฒนาความคิดใหม่ ๆ จากการศึกษา พบว่า ความเครียดเป็นตัวขัดขวางความคิด และการเรียนรู้ เด็กท่ีเกิดความเครียดอาจจะเกิดจากการมีประสบการณ์ไม่ดี เช่น เด็กที่ได้รับความ กระทบกระเทือนทางจิตใจ ทาให้เกิดความหวาดกลัว เครียด บรรยากาศการเรียนรู้ไม่มีความสุข ขับข้อง ใจอารมณ์เสีย ครูอารมณ์ไม่สม่าเสมอ เดี๋ยวดี เดี๋ยวร้าย ครูดุ ขณะที่เด็กเกิดความเครียด สารเคมีท่ี ร่างกายปล่อยออกมาจะไปเปลยี่ นแปลงโครงสร้างของสมองและสร้างโฮโมนเกี่ยวกับความเครียด เรียกว่า คอร์ติโซล (Cortisol) ซึ่งจะทาลายสมอง หรือสมองของคอเท็กซ์หรือพ้ืนผิวสมองที่ทาหน้าท่ีเกี่ยวกับ อารมณ์และความจา ความเครียดจะทาให้สมองส่วนนี้เล็กลง เด็กท่ีได้รับความเครียดอยู่ตลอดเวลาจะ ส่งผลให้ขาดความสามารถในการเรียนรู้ หรือความสามารถในการรับรู้ลดลงท้ังที่เด็กมีสมองพร้อมจะ เรียนรู้แต่ถูกทาลายเพราะความเครียดทาให้ความสามารถในการเรียนรู้ได้หายไป คาถามท้ายบท 1. สมองส่วนใดท่ีทาหนา้ ที่เกยี่ วกบั ความคดิ และความจา 2. ส่วนประกอบใดของสมองที่ทาหนา้ ที่ควบคมุ การทางานของกลา้ มเน้ือบริเวณใบหน้า การย้ิม 3. ระบบประสาทส่วนกลางประกอบดว้ ยอะไรบ้าง 4. จงยกตัวอยา่ งพฤติกรรมท่ีเปน็ การทางานของสมอง 5. รูปแบบการสอนท่สี อดคลอ้ งกับการเรยี นรู้ของสมอง ประกอบด้วยข้นั อะไรบ้าง 6. ปจั จัยท่ีส่งผลกระทบตอ่ การพฒั นาศักยภาพสมองและการเรียนรู้ มีอะไรบ้าง 7. จงอธิบายโครงสรา้ งของสมองใหช้ ัดเจน 8. ชนิดของสารเคมีในสมอง แบง่ ออกเป็น 2 กลมุ่ อะไรบ้างและสง่ ผลตอ่ เดก็ อย่างไร 9. เซลล์สมองมีส่วนประกอบก่สี ่วน อะไรบ้าง 10. สมองส่วนท่ใี หญ่ทีส่ ุด มชี ่อื เรียกว่าอะไรและทาหนา้ ท่อี ยา่ งไร