ธีร์วรา สุตัณฑวิบูลย์

ห น้ า 90 5. วัชระ และ อัจฉรา เป็นหุ้นส่วนกัน จัดตั้งห้างหุ้นส่วนจำกัด วัชระ ในวันที่ 1 มกราคม 25x1 โดย ลงทุนคลละ 500,000 บาท ในระหวา่ งปีผู้เป็นหุ้นส่วนมกี ารเพ่ิมทนุ และถอนทุนดังน้ี วัชระ อจั ฉรา 30 มี.ค. 25x1 เพิ่มทุน 120,000 150,000 1 พ.ค. 25x1 ถอนทนุ - (90,000) 1 ก.ค. 25x1 ถอนทนุ (50,000) มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 1 ต.ค. 25x1 เพิ่มทุน 75,000 60,000 สิ้นปี 25x1 บริษัทเปิดบัญชีหาผลการดำเนินงาน ปรากฏว่ามีกำไรสุทธิ 375,000 บาท ตามสัญญา ของห้างหุน้ ส่วนตกลงของห้างหุ้นสว่ นตกลงแบง่ กำไรขาดทนุ ดังนี้ 1. คดิ เงินเดอื นใหว้ ชั ระเดอื นละ 3,000 และอจั ฉราเดือนละ 5,000 บาท 2. คดิ ดอกเบย้ี ทุน 8% ของเงนิ ทุนถวั เฉลี่ย 3. คิดโบนัสให้วัชระ 20% ของกำไรสุทธิก่อนการหักเงินโบนัส คิดโบนัสให้อัจฉรา 10 % ของกำไรสทุ ธกิ ่อนหกั โบนัส 4. กำไรท่เี หลอื แบ่งตามอตั ราสว่ นทนุ ส้ินงวด ให้ทำ 1. คำนวณทนุ ถวั เฉลยี่ ของผูเ้ ป็นหุน้ สว่ นแต่ละคน 2. แสดงการแบง่ กำไรใหแ้ ก่ผเู้ ปน็ หนุ้ ส่วน 3. บันทกึ การแบ่งกำไรขาดทนุ เอกสารอ้างอิง ธ า ร ิ นี พ ง ศ ์ ส ุ พ ั ฒ น ์ . (2559). ก า ร บ ั ญ ชี ข ั ้ น ก ล า ง 2. ภ า ค ว ิ ช า บ ั ญ ช ี ค ณ ะ บ ร ิ ห า ร ธ ุ ร กิ จ มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ พิมพ์พนา ปีตธวัชชัย และคณะ. (2563). การบัญชีขั้นกลาง 2. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์แห่ง จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย สุปริญญา ชุกะวัฒน์. (2561). การบัญชีขั้นกลาง 2. พิมพ์ครั้งที่ 8. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัย รามคำแหง สุภาณี อินทน์จันทร์. (2558). การบัญชีหนี้สินและส่วนของเจ้าของ. คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัย ราชภัฎนครปฐม อรชมุ า มูลศรี. (2558). การบัญชีข้นั กลาง 2. คณะวทิ ยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฎอุดรธานี แบบฝึกปฏ ิบัติชุดวิชา ก า ร บัญช ีข ั้นกลาง 2 แ ล ะ การรายงานทางก ารเงิน : หน่วยท่ี 1-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช, 2007)

ห น้ า 91 เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 1 : หน่วยที่ 1-8 ม ห า ว ิ ท ย า ล ั ย ส ุ โ ข ท ั ย ธ ร ร ม า ธ ิ ร า ช . ส า ข า ว ิ ช า ว ิ ท ย า ก า ร จ ั ด ก า ร ( ส ำ น ั ก พ ิ ม พ์ มหาวทิ ยาลยั สุโขทัยธรรมาธิราช, 2007) เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 2 : หน่วยท่ี 9-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลยั สุโขทัยธรรมาธิราช, 2007) Beans, F.A., Anthony, J.H., Bettinghaus, B., and smith, K.A. (2012). Advanced Accounting. 11th ed. New Jersey : Pearson Prentice Hall. Christensen, T.E., Cottrell, D.M., amd Baker, R.E. (2014). Advanced Financial Accounting. 10th ed. Singapore : McGraw-Hill. Keiso, D., Weygandt, J., & Warfield,T. (2 0 1 0 ) . FUNDAMENTALS OF INTERMEDIATE ACCOUNTING. America : John Wiley & Son. Williams, J.R., and others. (2015). Financial accounting. 15th ed. Singapore : McGraw-Hill. มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 92 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 4 หวั ขอ้ เน้ือหา 1. การแบ่งกำไรขาดทุน 1.1 การแบง่ กำไรขาดทนุ ตามกฎหมาย 1.2 การแบ่งกำไรขาดทุนตามแบบต่าง ๆ ซึ่งผูเ้ ป็นห้นุ ส่วนตกลงกนั 2. การคิดโบนสั ให้ห้นุ ส่วน 2.1 โบนสั คดิ จากกำไรก่อนหักโบนสั 2.2 โบนสั คดิ จากกำไรสทุ ธิหลงั หักโบนสั 3. รายการปรบั ปรุงและปิดบญั ชีของหา้ งหนุ้ สว่ น 4. งบการเงนิ ของห้างหุ้นส่วน 4.1 งบกำไรขาดทนุ 4.2 งบดลุ 5. งบเงนิ ทนุ ของผูเ้ ป็นห้นุ ส่วน สาระสำคัญ 1. หา้ งหุ้นส่วนทไ่ี ม่ได้ตกลงการแบ่งกำไรขาดทนุ ไว้ในสัญญาห้างหุน้ ส่วน และตามกฎหมายท่ี กำหนดให้แบง่ กำไรขาดทุนใหก้ บั ผเู้ ปน็ ห้นุ สว่ นตามสว่ นทุนของผเู้ ปน็ หุ้นส่วน 2. งบการเงินของหา้ งหนุ้ สว่ น ประกอบดว้ ย งบกำไรขาดทนุ และงบดุล 3. งบเงินทุนของผู้เป็นหุ้นส่วน โดยมีการแสดงรายละเอียดที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลง ทนุ ของผเู้ ป็นห้นุ ส่วนแตล่ ะคน เพ่ือแสดงเป็นงบประกอบรายการทุนของผู้เป็นห้นุ ส่วนของ แตล่ ะคนในงบดุล วัตถปุ ระสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. เพอื่ ให้เข้าใจในหลกั เกณฑ์การแบง่ กำไรขาดทุนให้แกผ่ เู้ ป็นหุ้นสว่ น 2. เพื่อให้สามารถจัดทำงบเงนิ ทุนของผูเ้ ปน็ หนุ้ ส่วนได้ วธิ สี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วิธีการสอน 1.1 วธิ กี ารสอนบรรยาย 1.2 วิธีการสอนอภิปราย 1.3 วธิ กี ารแลกเปลีย่ นเรยี นรู้ 1.4 วธิ กี ารสอนออนไลน์

ห น้ า | 93 2. กจิ กรรมการเรยี นการสอน 2.1 นักศกึ ษาแลกเปลีย่ นเรยี นรู้ 2.2 ผู้สอนบรรยาย 2.3 ใหน้ กั ศึกษาแบ่งกลมุ่ อภปิ ราย 2.4 การเรียนการสอนแบบออนไลน์ การวดั ผลและการประเมนิ ผล 1. การสังเกตพฤตกิ รรมของผเู้ รียนระหว่างการแลกเปลย่ี นเรยี นรู้ 2. การซักถามและการตอบคำถามของผ้เู รยี นในชนั้ เรยี น / ออนไลน์ 3. ตรวจงานของนกั ศึกษาทฝ่ี กึ ปฏิบตั แิ บบฝกึ หัดท้ายบทเรยี น มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

ห น้ า | 94 บทท่ี 4 การแบง่ กำไรขาดทนุ ในประเทศไทยมีการจดั ตั้งธุรกิจหลายประเภทดว้ ยกัน ไม่วา่ จะเปน็ กจิ กรรมท่ีมีเจ้าของคนเดียวมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง หรือจัดตั้งร่วมกับผู้อื่นในรูปแบบห้างหุ้นส่วนทั้งนี้ขึ้นอยู่กับเงินลงทุนและวัตถุประสงค์ของ การจัดตัง้ รวมท้งั เมอ่ื สนิ้ งวดบญั ชี หา้ งหนุ้ ส่วนจะต้องทำการหาผลกำไรขาดทนุ และแบ่งผลกำไรขาดทุน นั้นให้แก่หุ้นส่วนตามที่ตกลงกัน ส่วนแบ่งกำไรหรือขาดทุนนี้ให้บันทึกไว้ในบัญชีทุนของผู้ถือหุ้นส่วน แต่ละคน 1. หลักเกณฑก์ ารแบง่ กำไรขาดทนุ 1.1 การแบง่ กำไรขาดทนุ ตามกฎหมาย 1) แบ่งตามส่วนทุน ผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนอาจนำทุนมาลงไม่เท่ากัน ผู้ที่ลงทุนมาก ควรได้รับส่วนแบ่งผลกำไรมากกว่าผู้เป็นหุ้นส่วนที่ลงทุนน้อย แต่จะต้องทราบทุนของผู้เป็นหุ้นส่วน แตล่ ะคนแน่นอน 2) หุ้นส่วนบางคนทราบทุนแน่นอน แต่ทุนของหุ้นส่วนบางคนไม่ทราบแน่นอน กฎหมายให้แบ่งกำไรขาดทุนให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนที่ไม่ทราบทุนด้วยส่วนถัวเฉลี่ยของหุ้นส่วนที่ทราบทุน 1.2 แบ่งตามแบบตา่ งๆ ซง่ึ ผู้เป็นห้นุ สว่ นอาจตกลงกันซึ่งมีดงั ต่อไปน้ี 1) การแบ่งกำไรขาดทุนเท่ากัน ผเู้ ปน็ หุ้นสว่ นทุกคนย่อมมีส่วนในผลกำไรขาดทุนเทา่ เทยี มกัน โดยไม่ได้คำนึงถึงทุนที่ แตล่ ะคนนำมาลงทนุ และงานทีเ่ ปน็ ผหู้ ุ้นส่วนบางคนทำใหแ้ กห่ ้างหุ้นสว่ น ตวั อยา่ ง สม้ และองุน่ ตง้ั ห้างหุน้ ส่วน ส้ินปมี ีกำไรสทุ ธิ 20,000 บาท ตกลงแบ่งกำไรขาดทุนกนั การแบง่ กำไรสุทธิ : สม้ และองุ่น จะได้รบั สว่ นแบง่ คนละเท่ากนั คือ 20,000 / 2= 10,000 บาท 2) แบง่ กำไรขาดทนุ ตามอตั ราสว่ นท่ีตกลงกนั สำหรับห้างหุ้นส่วนที่ประกอบกิจการบริการ เช่น สำนักงานตรวจสอบบัญชี หรือ สำนักงานทนายความ ซึงต้องใช้ความรู้ความสามารถพิเศษของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคน เพื่อให้เกิดความ เป็นธรรมแก่หุ้นส่วนที่สละเวลาทำงานให้แก่ห้างหุ้นส่วน ผู้เป็นหุ้นส่วนจึงควรแบ่งกำไรขาดทุนตาม อัตราสว่ นท่ตี กลงกนั

ห น้ า | 95 ตวั อย่าง ส้มและองุ่น ตกลงเข้าหนุ้ สว่ นกนั ส้นิ ปมี ีกำไรสุทธิ 60,000 บาท และตกลงใหแ้ บง่ กำไขาดทุน ในอตั รา 2 : 3 การคำนวณการแบ่งกำไรสุทธิ ส้ม : 60,000 × 2 / 5 = 24,000 บาท องุ่น : 60,000 × 3 / 5 = 36,000 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง3) แบง่ กำไรขาดทนุ ตามอตั ราสว่ นทนุ ทุนที่ผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนนำมาลงทุนเป็นส่วนสำคัญยิ่งของห้างหุ้นส่วน ผู้ที่นำมา ลงทุนมากก็ควรได้รับผลตอบแทนมาก ผู้ที่ลงทุนน้อยก็ควรได้รับผลตอบแทนน้อย อัตราการแบ่งกำไร ขาดทุนแบบน้ีเหมาะสมอยา่ งย่ิง แตค่ วรตกลงกันให้แน่นอนว่าใช้ทุนเมื่อไหร่ ซ่ึงอาจตกลงตามเกณฑด์ งั น้ี 1) อัตราส่วนทุนเม่ือวันเริ่มตง้ั กจิ การ 2) อัตราส่วนทุนเม่ือวันตน้ งวดบญั ชี 3) อตั ราส่วนทนุ เม่ือวันสิน้ งวดบญั ชี 4) อัตราส่วนทนุ ถวั เฉล่ยี สำหรับงวดบัญชีน้นั อตั ราสว่ นทนุ เมอื่ วนั เริ่มตง้ั กจิ การ ตวั อยา่ ง วันที่ 1 มกราคม 25X5 สม้ และองุ่นตกลงกนั ตั้งห้างห้นุ ส่วน มีกำไรสทุ ธิ 90,000 บาท ส้มและ องนุ่ ตกลงให้แบ่งกำไรขาดทุนกันตามอตั ราส่วนทนุ เมื่อวันเรมิ่ ต้ังกจิ การบัญชที นุ ของห้นุ สว่ นมดี งั น้ี 25X5 บ/ช ทุน – ส้ม 40,000 พ.ย. 1 ถอนทนุ 40,000 25X5 20,000 ม.ค. 1 ลงทนุ เป็นเงินสด มิ.ย. 1 เพิม่ ทุน 25X5 บ/ช ทนุ – องุ่น 200,000 ต.ค. 1 ถอนทนุ 20,000 25X5 20,000 ม.ค. 1 ลงทนุ เป็นเงินสด ก.ย. 1 เพิม่ ทนุ

การคำนวณการแบง่ กำไรสทุ ธิ ห น้ า | 96 ส้ม จะไดร้ ับ 1 สว่ น องนุ่ จะได้รับ 5 สว่ น = 15,000 บาท ส้ม จะได้รบั ส่วนแบ่งกำไร 90,000 × 1 / 6 อง่นุ จะได้รับส่วนแบง่ กำไร 90,000 × 5 / 6 = 75,000 บาท อตั ราสว่ นทนุ เมอื่ วนั ตน้ งวดบญั ชี ถ้าหุ้นส่วนตกลงกันให้แบ่งผลกำไรขาดทุนตามอัตราส่วนทุนเมื่อวันต้นงวดบัญชี หาก ผู้เป็นหนุ้ สว่ นแต่ละคนได้นำทุนมาเพ่ิมในระหว่างปี ก็จะต้องหายอดทุนใหม่ทุกๆต้นปี และถืออัตราส่วน นน้ั เป็นเกณฑใ์ นการแบ่งผลกำไรขาดทุน ตัวอย่าง 1 มกราคม 25X4 ส้มและองุ่นตกลงกันตั้งห้างหุ้นส่วน โดยส้มนำทุนมาลง 20,000 บาท องุ่น 30,000 บาท ในระหว่างปี ส้มเพิ่มทุน 20,000 บาท องุ่นเพิ่มทุน 20,000 บาท ในวันสิ้นปี 25X4 มีกำไรสุทธิ 70,000 บาท ในวนั สิ้นปี 25X5 มีกำไรสุทธิ 90,000 บาท การคำนวณการแบง่ กำไรสทุ ธิ ปี 25X4 ส้ม จะไดร้ บั ส่วนแบ่งกำไรสุทธิ 70,000 × 2 / 5 = 28,000 บาท องุ่น จะไดร้ ับส่วนแบง่ กำไรสุทธิ 70,000 × 3 / 5 = 42,000 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ปี 25X5 ส้ม จะไดร้ ับส่วนแบ่งกำไรสุทธิ 90,000 × 4 / 9 = 40,000 บาท องุ่น จะไดร้ บั สว่ นแบง่ กำไรสุทธิ 90,000 × 5 / 9 = 50,000 บาท อตั ราสว่ นทนุ เมอื่ วนั สน้ิ งวดบญั ชี หากหุ้นส่วนตกลงกันให้แบ่งกำไรขาดทุนในอัตราสว่ นน้ี ถา้ ในระหวา่ งปผี ูเ้ ป็นหุ้นส่วนลงทุนเพ่ิม หรอื ถอนทุน ก็จะต้องหาอัตราส่วนทนุ เมอื่ วันสน้ิ งวดใหม่ และนำมาเปน็ เกณฑ์ในการแบ่งกำไรขาดทนุ ตัวอยา่ ง 1 มกราคม 25X5 ส้มและองนุ่ ตกลงกันต้ังหา้ งหุ้นส่วน โดยส้มนำเงินสดมาลงทนุ 20,000 บาท องุ่นนำเงินสดมาลงทุน 30,000 บาท ในระหว่างปี ส้มเพิ่มทุน 20,000 บาท สิ้นปีมีกำไรสุทธิ 70,000 บาท การคำนวณการแบ่งกำไรสุทธิ สม้ จะได้รบั ส่วนแบง่ กำไร 70,000 × 4 / 7 = 40,000 บาท องุ่น จะไดร้ ับสว่ นแบ่งกำไร 70,000 × 3 / 7 = 30,000 บาท

ห น้ า | 97 อตั ราสว่ นทนุ ถวั เฉลยี่ สำหรบั งวดบัญชนี นั้ การคำนวณทุนถัวเฉลี่ยของผู้เป็นหุ้นส่วน อาจใช้เกณฑ์ถัวเฉลี่ยเป็นวัน เป็นสัปดาห์แต่อาจ ยุ่งยาก หุ้นส่วนจงึ มักนิยมคำนวณทนุ ถวั เฉลยี่ เป็นเดือน เพราะทำไดง้ า่ ยและใกลเ้ คียงความจริงมาก และ หากมีรายการเปลี่ยนแปลงทุนเกิดขึ้นในระหว่างเดือน ผู้เป็นหุ้นส่วนอาจตกลงกันว่ารายการ เปลี่ยนแปลงก่อนวันกลางเดือนให้ถือว่าเกิดขึ้นเมื่อวันต้นเดือน และรายการหลังวันกลางเดือนให้ถือว่า เกดิ ขนึ้ ในวนั ต้นเดือนใหม่ หรืออาจตกลงกันว่ารายการระหว่างเดือนใดให้ถือว่าเกิดข้นึ ในวันต้นเดือนนั้น กไ็ ด้ การคำนวณทนุ ถวั เฉลีย่ เปน็ เดอื น จะคำนวณไดด้ ังน้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตวั อยา่ ง เมือ่ วนั ที่ 1 มกราคม 25X5 สม้ และองุ่นตกลงกันตั้งห้างหุน้ ส่วน โดยมรี ายการดังน้ี สม้ 1 ม.ค. 25X5 นำเงนิ สดมาลงทุน 30,000 บาท 1 ก.ค. 25X5 เพม่ิ ทนุ 20,000 บาท 1 ก.ย. 25X5 ถอนทนุ 6,000 บาท องนุ่ 1 ม.ค. 25X5 นำเงนิ สดมาลงทุน 20,000 บาท 1 เม.ย. 25X5 เพิ่มทนุ 20,000 บาท 1 ต.ค. 25X5 เพมิ่ ทนุ 9,000 บาท สิ้นปมี กี ำไรสุทธิ 2000,000 บาท สม้ จำนวนทนุ ระยะเวลาท่ที นุ คงที่ ผลคูณ (บาท-เดอื น) 30,000 6 180,000 วนั ท่ี 40,000 2 100,000 1 ม.ค. 25X5 44,000 4 76,000 1 ก.ค. 25X5 12 456,000 1 ก.ย. 25X5 จำนวนทนุ 20,000 ระยะเวลาที่ทนุ คงท่ี ผลคูณ (บาท-เดอื น) องนุ่ 40,000 3 60,000 วนั ท่ี 49,000 6 240,000 3 147,000 1 ม.ค. 25X5 12 447,000 1 เม.ย. 25X5 1 ต.ค. 25X5 ส่วนแบง่ กำไรสุทธขิ องสม้ 200,000 x 456 / 903 = 100,996.67 บาท ส่วนแบ่งกำไรสุทธขิ ององนุ่ 200,000 x 447 / 903 = 99,003.33 บาท

ห น้ า | 98 4) แบง่ กำไรขาดทนุ โดยคิดดอกเบยี้ ทุนก่อน แลว้ จึงแบง่ กำไรขาดทนุ ทเี่ หลอื ตามเกณฑ์ ทต่ี กลงกัน เมื่อหุ้นส่วนตกลงคิดดอกเบี้ยทุนแล้ว ต้องระบุให้แน่นอนว่า จะคำนวณดอกเบี้ยจาก ทุนตน้ งวด ทนุ ปลายงวด หรือทนุ ถัวเฉลี่ยทงั้ งวด ตัวอย่าง 1 มกราคม 25X5 ส้มและองุ่นตกลงกันตั้งห้างหุ้นส่วน ส้มนำเงินสดมาลงทุน 60,000 บาท องุ่นนำเงนิ สดมาลงทนุ 50,000 บาท ไดต้ กลงกันให้คดิ ดอกเบ้ยี ทนุ ให้แก่หุน้ ส่วน 6% ต่อปี กำไรที่เหลือ แบ่งเท่ากัน สน้ิ ปมี กี ำไรสุทธิ 20,000 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ดอกเบยี้ ทนุ สม้ 60,000 × 6 / 100 = 3,600 บาท ดอกเบี้ยทนุ องนุ่ 50,000 × 6 / 100 = 3,000 บาท รวมดอกเบย้ี ทุนของส้มและอง่นุ 3,600 + 3,000 = 6,600 บาท กำไรสทุ ธเิ หลอื 20,000 – 6,000 = 13,400 บาท ส้มและองุน่ จะได้ส่วนแบ่งกำไรคนละ 13,400 / 2 = 6,700 บาท 5) แบ่งกำไรขาดทุนโดยคิดดอกเบี้ยทุน เงินเดือน หรือเงินบำเหน็จรางวัลให้หุ้นส่วน กอ่ น แล้วจงึ แบ่งกำไรสุทธหิ รือขาดทุนสุทธทิ ่ีเหลอื ตามอตั ราท่ีตกลงกนั เพื่อเป็นหุ้นส่วนอาจตกลงกนั ให้แบ่งกำไรส่วนหนึ่งเป็นดอกเบีย้ ทนุ และเงินเดือนให้แก่ ผู้เป็นหุ้นส่วน กำไรสุทธิที่เหลืออาจแบ่งเท่ากันหรือตามอัตราส่วนอื่นที่ตกลงกันก็ได้ การคิดเงินเดือน ให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนถือเป็นการแบ่งกำไรขาดทุนอย่างหนึ่งเช่นเดียวกับดอกเบี้ยทุน การคิดดอกเบี้ยทุน และเงนิ เดอื นให้แก่ หุน้ สว่ นไม่ถือเป็นคา่ ใชจ้ า่ ยของหา้ งหุน้ สว่ น นอกจากจะคิดดอกเบี้ยทุน และคิดเงินเดือนให้แก่หุ้นส่วนแล้ว อาจตกลงให้เงินบำเหน็จรางวลั แก่หุ้นส่วนผู้จัดการก็ได้ ซึ่งมักตกลงกันไว้เป็นอัตราร้อยละของกำไรสุทธิ เพื่อป้องกันความยุ่ง ยากท่ี อาจจะเกิดขน้ึ จงึ ควรตกลงกันให้แนน่ อนว่าเปน็ กำไรสุทธกิ อ่ นหรือหลงั การคิดดอกเบี้ยทุน และเงินเดือน ให้แก่หนุ้ สว่ น

ห น้ า | 99 ตัวอย่าง ส้มและองุ่น ตั้งห้างหุ้นส่วน เมื่อ 1 ม.ค. 25X5 โดย ส้มนำเงินสดมาลงทุน 20,000 บาท อง่นุ นำเงินสมมาลงทนุ 30,000 บาท สนิ้ ปมี ีไรสทุ ธิ 20,000 มขี อ้ ตกลงดังนี้ 1) คดิ เงินเดอื นใหส้ ้ม 2,000 บาท 2) คดิ ดอกเบย้ี ทนุ ใหแ้ ก่หุน้ ส่วน 10% ตอ่ ปี 3) คิดโบนัสให้องุ่นในฐานะหุ้นส่วนผู้จัดการ 10% จากกำไรสุทธิหลังหักเงินเดือนและดอกเบยี้ ทนุ แล้ว 4) กำไรแบ่งเท่ากัน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง วิธกี ารคำนวณสว่ นแบ่งกำไรสุทธิ สม้ อง่นุ รวม 2,000 3,000 5,000 ดอกเบีย้ ทนุ 2,000 เงนิ เดือน - 2,000 โบนัส 13,000 × 10 / 100 5,850 1,300 1,3000 ส่วนแบง่ ผลกำไร 11,700 / 2 5,850 11,700 9,850 10,150 20,000 2. การคดิ โบนสั ให้หุ้นส่วน การคดิ โบนัสให้หุ้นส่วนจะให้เฉพาะหนุ้ สว่ นผู้จัดการหรือหุ้นส่วนท่มี ารว่ มทำงานในห้างหุ้นส่วน เพื่อเป็นผลตอบแทนให้หุน้ สว่ น โดยปฏบิ ัติใหเ้ ป็นไปตามข้อตกลงหรอื สัญญาท่รี ะบุไว้ มหี ลักการคำนวณ โบนสั ดงั นี้ 2.1 โบนสั คดิ จากกำไรก่อนหกั โบนัส ตัวอย่าง ส้ม องุ่น กล้วย จัดตั้งห้างหุ้นส่วน ลงทุนเป็นเงินสดคนละ 1,000,000 บาท ตกลงให้ ส้มเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ มีสิทธิได้รับโบนัสในอัตรา 10% จากกำไรก่อนหักโบนัส กำไรที่เหลือแบ่งให้ หุ้นสว่ นเทา่ ๆ กัน หา้ งหุ้นสว่ นมีกำไรสทุ ธิ 400,000 บาท การคำนวณโบนัสและแบง่ กำไรใหห้ นุ้ สว่ นดังน้ี คิดโบนสั ให้ ส้ม 10% (400,000 × 10 / 100) / 1.1 สม้ องนุ่ รวม แบ่งกำไรทเ่ี หลอื เท่ากัน (360,000 x 1 / 3) 40,000 - - 120,000 120,000 120,000 160,000 120,000 120,000

ห น้ า | 100 Dr. กำไรขาดทุน 400,000 Cr. ทนุ - ส้ม ทนุ - องุ่น 160,000 ทุน - กลว้ ย 120,000 120,000 2.2 โบนสั คดิ จากกำไรสทุ ธหิ ลงั หักโบนสั ตามวิธีนี้ถือว่ากำไรสุทธิทั้งหมดรวมโบนัสในผลกำไรด้วย จำนวนเงินโบนัสที่คิดให้หุ้นส่วน คำนวณได้ดงั นี้ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง โบนัสคดิ จากกำไรสทุ ธหิ ลงั หกั โบนสั = (กำไรสทุ ธิ ×อตั ราเปอรเ์ ซน็ โบนัส) / (1+อตั ราเปอร์เซ็นโบนสั ) ตวั อยา่ ง ใชโ้ จทย์จากตัวอยา่ งทแี่ ลว้ คิดโบนัสให้ ก หุ้นสว่ นผู้จดั การ และแบง่ ผลกำไรท่ีเหลอื ให้หุ้นส่วน คนละเทา่ กนั การคำนวณโบนสั และแบง่ กำไรใหห้ นุ้ สว่ น สม้ องนุ่ กลว้ ย คดิ โบนัสให้ ก 10% (400,000 × 10 / 100) /1.1 36,363.64 - - แบ่งกำไรที่เหลอื เท่ากัน ( 363,636 × 1/3 ) 121,212.12 121,212.12 121,212.12 157,575.76 121,212.12 121,212.12 การคดิ โบนสั ใหห้ ุ้นส่วน นิยมใหใ้ นกรณที ่ีห้างหนุ้ สว่ นมผี ลกำไรเทา่ นั้น ไม่นิยมคิดในกรณีที่หา้ ง หุ้นส่วนมผี ลขาดทนุ ดังนน้ั การทำสญั ญาควรมีขอ้ ตกลงการคิดโบนสั เฉพาะกรณีท่มี ีกำไรจากการดำเนนิ ธุรกจิ และถือวา่ ไม่มีการคิดโบนัสในกรณีทห่ี ้างหุ้นส่วนมผี ลขาดทนุ เนือ่ งจากไม่มผี ลกำไรท่ีจะนำมาแบง่ ใหน้ นั่ เอง 3. รายการปรบั ปรงุ และปดิ บญั ชีของหา้ งหนุ้ สว่ น ปกติเมื่อสิ้นงวดบัญชีหนึ่งห้างหุ้นส่วนจะต้องทำการคำนวณหากำไรสุทธิและขาดทุนสุทธิ เพอ่ื ให้ได้กำไรสุทธิหรือขาดทนุ สุทธทิ ่ถี ูกตอ้ ง จะตอ้ งทำการปรับปรุงรายได้และค่าใช้จา่ ยตา่ งๆ ให้ถูกตอ้ ง ตรงกับความเป็นจริง ซึ่งปฏิบัติเช่นเดียวกับกิจการเจ้าของคนเดียว มีส่วนที่แตกต่างกับเจ้ากิจการ เจ้าของคนเดียวคือ การแบ่งกำไรสุทธิ เนื่องจากห้างหุ้นส่วนมีผู้ลงทุนหลายคน จึงจำเป็นจะต้อง

ห น้ า | 101 แบ่งกำไรสุทธิตามข้อตกลงท่ีมีไว้และนำไปบนั ทึกบัญชีทุน อาจจะเป็นบญั ชีกระแสทุนของหุ้นส่วนแต่ละ คน หรือบญั ชที นุ ของหนุ้ สว่ นแต่ละคน ซง่ึ แล้วแตห่ ้างห้นุ สว่ นจะใชว้ ิธกี ารบนั ทึกทุนแบบไหน การบนั ทกึ บญั ชแี บบทนุ คงท่ี การบนั ทกึ บญั ชแี บบทนุ เปลยี่ นแปลง เม่ือคิดดอกเบ้ียทุนให้หนุ้ สว่ น Dr. กำไรขาดทุน XX Dr. กำไรขาดทนุ XX มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงCr. กระแสทุน - กXX Cr. ทุน - ก XX กระแสทนุ - ข XX ทนุ - ข XX เม่ือคิดเงนิ เดือนใหห้ นุ้ ส่วน Dr. กำไรขาดทุน XX Dr. กำไรขาดทนุ XX Cr. กระแสทนุ - ก XX Cr. ทุน - ก XX กระแสทุน - ข XX ทุน - ข XX เมื่อแบ่งกำไรสุทธใิ หห้ ุ้นสว่ น Dr. กำไรขาดทุน XX Dr. กำไรขาดทุน XX Cr. กระแสทุน - ก XX Cr. ทนุ - ก XX กระแสทุน - ข XX ทุน - ข XX 4. งบการเงนิ ของหา้ งหนุ้ สว่ น เมือ่ สิ้นงวดบญั ชี หา้ งหุ้นส่วนสามารถจดั ทำงบการเงิน ดังน้ี 4.1) งบกำไรขาดทนุ ห้างหุ้นส่วนจะต้องจัดทำบัญชีเช่นเดียวกับธุรกิจเจ้าของคนเดียว แต่งเนื่องจากห้างหุ้นส่วน มผี ้เู ป็นเจา้ ของมากกว่า 1 คน การแบ่งกำไรขาดทนุ ของหา้ งห้นุ สว่ นจึงต้องแสดงไว้ในตอนท้ายของบัญชี การคา้ และกำไรขาดทนุ หรอื งบกำไรขาดทนุ โดยแสดงรายระเอียดดังน้ี 1) ดอกเบ้ยี ทนุ 2) เงินเดือน 3) เงนิ บำเหนจ็ 4) สว่ นแบ่งกำไรสทุ ธหิ รอื ขาดทุนสทุ ธิ ตัวอย่าง ห้างหุ้นส่วน ส้ม, องุ่น ได้เริ่มดำเนินการเมื่อ 1 ม.ค. 25X5 โดย ส้ม นำเงินมาลงทุน 200,000 บาท องนุ่ นำเงนิ มาลงทนุ 50,000 บาท โดยมขี ้อตกลงไวด้ งั นี้ 1) คิดดอกเบ้ยี ทุนให้หุ้นสว่ น 10% ของทนุ ต้นงวด 2) คดิ เงินเดือนให้ สม้ ปลี ะ 2,000 บาท 3) แบ่งกำไรเท่ากัน

หา้ งหนุ้ สว่ น สม้ องุ่น ห น้ า | 102 งบกำไรขาดทนุ (บาท) สำหรบั ปี สน้ิ สดุ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25X5 400,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงขาย 300,000 70,000 2,000 หกั รับคนื 3,000 398,000 ขายสุทธิ 301,000 ต้นทนุ สินคา้ ที่ขาย 303,000 371,000 351,000 2,000 20,000 47,000 สินคา้ ตน้ ปี ซอ้ื สินคา้ 2,000 15,800 บวก ค่าขนสง่ เขา้ 2,300 31,200 7,000 3,000 หัก ส่งคนื 2,500 34,200 สินค้าทม่ี เี พ่อื ขาย 2,000 3,420 หกั สนิ ค้าปลายปี 30,780 กำไรขนั้ ตน้ 20,000 ค่าใช้จา่ ยในการดำเนนิ งาน 2,000 23,890 คา่ ขนสง่ ออก 1,890 6,890 ภาษีการคา้ 5,000 30,780 เงินเดอื น 1,890 คา่ ใชจ่ ่ายเบด็ เตล็ด วสั ดสุ ำนกั งานใชไ้ ป กำไรสุทธจิ ากการดำเนนิ งาน ดอกเบ้ยี รับ กำไรสทุ ธกิ อ่ นหักภาษเี งนิ ได้ ภาษเี งนิ ได้ กำไรสุทธิ การแบง่ กำไรสทุ ธิ สม้ ดอกเบ้ยี ทนุ เงนิ เดอื น สว่ นแบง่ กำไร องนุ่ ดอกเบ้ยี ทุน ส่วนแบง่ กำไร

ห น้ า | 103 4.2) งบแสดงฐานะทางการเงนิ เมื่อสิ้นปีการค้าทุกปีห้างหุ้นส่วนจะต้องจัดทำงบดุลเพื่อแสดงฐานะการเงินของห้าง ซึ่งต้อง จัดทำเช่นเดียวกับกิจการเจ้าของคนเดียว มีส่วนที่แตกต่างจากกิจการเจ้าของคนเดียวอยู่ประการหนึ่ง คือ การแสดงยอดเงินทุนของห้างหุ้นส่วน ห้างหุ้นส่วนที่ใช้วิธีการบัญชีแบบคุณคงที่ จะมีบัญชีทุน และบัญชีกระแสทุน โดยอาจแสดงยอดบัญชีทุนของหุ้นส่วนแต่ละคนตอนหนึ่ง และยอดสิ้นปีใน บัญชีกระแสทุนของหุ้นสว่ นแต่ละคนอกี ตอนหน่งึ กไ็ ด้ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงหา้ งหนุ้ สว่ น สม้ องนุ่ งบแสดงฐานะทางการเงนิ (บางสว่ น) ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25X5 หนส้ี นิ และสว่ นของผเู้ ปน็ หุน้ สว่ น หนสี้ นิ ระยะสน้ั 20,000 23,600 เจ้าหน้ี 3,600 ภาษเี งนิ ไดค้ ้างจ่าย 296,000 230,000 28,000 319,600 สว่ นของผเู้ ปน็ หนุ้ สว่ น 50,000 16,000 ทุน - ส้ม 6,000 ทุน - องุ่น 10,000 กระแสทุน - สม้ กระแสทนุ - อง่นุ หา้ งหุ้นสว่ นบางแห่งอาจแสดงรายการเปล่ียนแปลงทุนของผู้เป็นหนุ้ ส่วนแต่ละคนอย่างละเอยี ด เชน่ งบดุลด้านหนีส้ นิ และสว่ นของผู้เป็นห้นุ สว่ น ซ่ึงมรี ายละเอียดดงั นี้ 1. ทนุ ของผเู้ ปน็ ห้นุ สว่ นแตล่ ะคนเมอื่ วนั ต้นงวด 2. เงนิ ทนุ ทผี่ ้เู ป็นหุ้นส่วนแตล่ ะคนนำมาเพิ่มทนุ หรอื ถอนทุนออกไป 3. ส่วนแบ่งกำไรขาดทุนในงวดบญั ชขี องผเู้ ปน็ หนุ้ สว่ นแต่ละคน 4. กำไรท่ผี ูเ้ ป็นหุ้นสว่ นถอนไปใช้ลว่ งหนา้ ระหวา่ งปี

หา้ งหนุ้ สว่ น สม้ องนุ่ ห น้ า | 104 งบแสดงฐานะทางการเงนิ (บางสว่ น) 23,600 ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25X5 หนส้ี นิ และสว่ นของผเู้ ปน็ หนุ้ สว่ น 296,000 319,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงหนสี้ นิ หมนุ เวยี น200,000 20,000 เจา้ หนี้ 30,000 3,600 ภาษีเงนิ ไดค้ า้ งจา่ ย 12,000 242,000 236,000 สว่ นของผเู้ ปน็ หนุ้ สว่ น 6,000 สม้ ยอดยกมา 40,000 60,000 ลงทนุ เพม่ิ 10,000 สว่ นแบง่ กำไร 12,000 62,000 หกั เงนิ ถอน 2,000 องุ่น ยอดยกมา ลงทนุ เพิ่ม ส่วนแบ่งกำไร หกั เงนิ ถอน สำหรับห้างหุ้นส่วนที่ไม่ได้จดทะเบียน การแสดงงบดุลตอนที่เป็นส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วน จะแสดงเฉพาะส่วนของผเู้ ป็นหุ้นส่วน ซึ่งได้รวมการจดั สรรกำไรไวแ้ ล้วก็ได้

สว่ นของผเู้ ปน็ หนุ้ สว่ น หา้ งหนุ้ สว่ น สม้ องนุ่ ห น้ า | 105 ทนุ - ส้ม งบแสดงฐานะทางการเงนิ (บางสว่ น) 296,000 ทุน - อง่นุ ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25X5 หนสี้ นิ และสว่ นของผเู้ ปน็ หุ้นสว่ น 236,000 60,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 5. งบเงนิ ทนุ ของผเู้ ปน็ หนุ้ สว่ น สำหรบั ห้างห้นุ สว่ นที่แสดงสว่ นของผ้เู ปน็ หุน้ ส่วนสั้นๆ เพื่อมใิ ห้งบดลุ ยาวเกินไปและไม่ต้องการ ให้บุคคลภายนอกทราบฐานะการเงินของหุ้นส่วนแต่ละคนอย่างละเอียด ควรจัดทำงบเงินทุนของผู้เปน็ หุ้นส่วน งบเงินทุนนี้แสดงให้เห็นว่า ส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนได้เปลี่ยนแปลงไปในงวดบัญชีนั้น อย่างไรบ้าง หา้ งหนุ้ สว่ น สม้ องนุ่ งบเงนิ ทนุ ของผูเ้ ปน็ หนุ้ สว่ น สำหรับปี สน้ิ สดุ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25X5 สม้ องนุ่ รวม 240,000 ทุน 1 มกราคม 25X5 200,000 40,000 40,000 บวก เงินลงทุนเพม่ิ 24,000 30,000 10,000 304,000 สว่ นแบ่งกำไร 8,000 12,000 12,000 296,000 หัก เงินถอน ทุน 31 ธันวาคม 25X5 242,000 62,000 6,000 2,000 236,000 60,000

ห น้ า | 106 ตวั อยา่ งงบแสดงการเปลยี่ นแปลงฐานะการเงนิ หา้ งหนุ้ สว่ น สม้ องนุ่ งบแสดงการเปลยี่ นแปลงฐานะการเงนิ สำหรบั ระยะเวลา 1 ปี สน้ิ สดุ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25X5 แหล่งท่มี าของเงนิ ทนุ หมุนเวยี นมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง130,000 จากการดำเนินงาน 56,000 บวก ค่าเส่อื มราคา รวมเงินทุนหมนุ เวยี นจากการ 186,000 216,000 ดำเนนิ งาน 30,000 100,000 จากการลงทนุ เพ่มิ ของหุ้นส่วน 116,000 60,000 แหลง่ ใชไ้ ปของเงนิ ทนุ หมนุ เวยี น 40,000 จากการถอนใช้ส่วนตวั ของห้นุ ส่วน จ่ายชำระหนี้ต๋วั เงนิ จา่ ยระยะยาว เงินหมุนเวียนเพ่ิมขน้ึ ตวั อยา่ งงบกำไรขาดทนุ แบบรายงาน และมรี ายการยอ่ ตามกฎกระทรวงพาณชิ ยก์ ำหนด หา้ งหนุ้ สว่ น...................................... XXX งบกำไรขาดทนุ XXX XXXX สำหรบั ปี สนิ้ สดุ วนั ท.่ี ......................................... XXX 1. รายได้ XXX 1.1 รายได้จากการขาย XXX 1.2 รายได้อนื่ XXX รวมรายได้ XXXX 2. ค่าใช้จ่าย 2.1 ต้นทนุ ขาย 2.2 คา่ ใช้จ่ายในการขายและบริการ 2.3 ดอกเบ้ยี จา่ ย 2.4 ภาษเี งนิ ได้ รวมค่าใชจ้ ่าย

ห น้ า | 107 3. กำไรหรือขาดทนุ กอ่ นรายการพิเศษ XXX 4. รายการพิเศษ XXX 5. กำไรหรือขาดทุนสุทธิ XXX หา้ งห้นุ ส่วนจดทะเบียนอาจแสดงรายละเอยี ดตน้ ทุนขาย หรือค่าใชจ้ า่ ยในการขายและ บริหารในตัวงบ หรอื อาจทำรายละเอียดประกอบงบก็ได้ การแสดงรายการภาษเี งินได้นั้นอาจแสดง เป็นรายการหกั จากกำไรก่อนภาษีเงนิ ไดด้ งั น้ี คอื 3. กำไรก่อนหกั ภาษีเงนิ ได้ XXX มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 4. ภาษเี งนิ ได้ XXX 5. กำไรหรอื ขาดทุนกอ่ นรายการพเิ ศษ XXX 6. รายการพิเศษ XXX 7. กำไรหรือขาดทุนสุทธิ XXX การแสดงรายการในงบกำไรขาดทุนของห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียน และห้างหุ้นส่วนจำกัด จะตอ้ งแสดงให้ถูกตอ้ งภายในขอบเขตความหมาย ดงั น้ี 1. รายได้ 1.1 รายได้จากการขาย หมายถึง รายได้ที่เกิดจากการขายสินค้าหรือบริการ อันเป็น รายได้ปกตขิ องกจิ การ 1.2 รายได้อน่ื หมายถึง รายไดท้ ม่ี ใิ ชร่ ายไดจ้ ากการขายสนิ ค้าหรือบริการตาม 1.1 2. คา่ ใช้จา่ ย 2.1 ต้นทุนขาย หมายถึง ต้นทุนของสินค้าหรือบริการที่ขาย ซึ่งรวมราคาสินค้าที่ซ้ือ และค่าใช้จ่ายเก่ียวกับการซื้อและการผลติ เปน็ ต้น 2.2 ค่าใช้จ่ายในการขายและการบริการ หมายถึง ค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นอันเนื่องมาจาก การขายสนิ ค้าและบริการ และคา่ ใชจ้ า่ ยทเี่ กิดขึน้ เน่อื งจากการบริหารกิจการอันเป็นสว่ นรวม 2.3 ดอกเบี้ยจ่าย หมายถึง ดอกเบี้ยธนาคารหรือเงินค่าตอบแทน เนื่องจากการใช้ ประโยชนจ์ ากการกู้ยมื หรอื หนส้ี ินอืน่ 2.4 ภาษเี งินได้ หมายถึง ภาษีเงนิ ได้นติ บิ ุคคลตามประมวลรัษฎากร ภาษีเงนิ ไดจ้ ำนวน ทจี่ ะแสดงในรายการน้ี คำนวณกำไรสทุ ธกิ อ่ นภาษีเงินไดเ้ สียก่อน แลว้ จึงจะคำนวณภาษเี งินได้ทจี่ ะแสดง 3. รายการพเิ ศษ รายการพเิ ศษ หมายถงึ รายไดห้ รอื คา่ ใชจ้ ่ายทีม่ ีลักษณะ 2 ประการดังนี้ 1) มิไดเ้ กดิ ขน้ึ จากการดำเนินงานตามปกติของกจิ การ 2) ไม่อาจคาดได้ว่าจะเกิดข้ึนบอ่ ยหรือเป็นประจำหรือไม่ ดังนั้น รายการพิเศษจะต้องเข้าลักษณะทั้ง 2 ประการข้างต้น ถ้าเพียงแต่เข้าลักษณะใด ลักษณะหนึ่งก็ยังไม่ถือเป็นรายการพิเศษ หรือการตัดหนี้สูญหรือสินค้าที่ล้าสมัย แม้จะมิได้เกิดขึ้นบ่อย หรอื เปน็ ประจำ แตก่ ็เปน็ ปกติของการดำเนินกจิ การท่ตี ้องมีหนส้ี ูญและการตัดบัญชสี นิ ค้าลา้ สมยั ก็ไม่ถือ

ห น้ า | 108 เป็นรายการพิเศษเช่นกัน ตัวอย่างของรายการที่เข้าลักษณะ 2 ประการข้างต้น และถือว่าเป็นรายการ พเิ ศษ เช่น ก. ขาดทนุ จากไฟไหม้ นำ้ ท่วม หรอื ภยั ธรรมชาติอย่างอน่ื ข. กำไรหรือขาดทุนจากการขายโรงงาน เนื่องจากเลิกผลิตหรือเฉพาะงานที่หยุด ดำเนนิ การ ค. กำไรจากการขายเงินลงทุนในกิจการอื่นที่มิได้มีวัตถุประสงค์ในการจัดหามาเพื่อ จำหนา่ ยต่อ ง. การตัดบัญชีคา่ ความนิยม และสินทรัพย์ทีไ่ ม่มีตัวตนอื่นที่มิใช่เหตุการณ์ปกติในงวด บญั ชีน้ัน จ. สนิ ทรพั ยท์ ี่ถกู เวนคนื หรือถูกยึด ฉ. การลดค่าของเงินตราต่างประเทศอย่างมาก ซึ่งมิใช่เป็นการเปลี่ยนแปลง คา่ ตามปกติ ฯลฯ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 4. กำไรหรอื ขาดทนุ สุทธิ กำไรหรือขาดทุนสุทธิ หมาย ถึงกำไรหรือขาดทุนหลังจากหักหรือรวมรายการพิเศษแล้ว หากมีผลขาดทนุ สุทธิ ใหแ้ สดงจำนวนเงนิ ในเครือ่ งหมายวงเล็บ ตวั อยา่ งงบดลุ แบบรายงาน และมรี ายการยอ่ ตามกระทรวงพาณชิ ยก์ ำหนด หา้ งหนุ้ สว่ น...................................... XXX งบดลุ XXX XXX ณ วนั ท.่ี ......................................... XXX สนิ ทรพั ย์ XXX XXX 1. สนิ ทรพั ย์หมนุ เวยี น XXX 1.1 เงินสดและเงนิ ฝากธนาคาร XXXX 1.2 เงินลงทนุ ระยะสน้ั 1.3 ลกู หนก้ี ารค้าและต๋ัวเงนิ รับ 1.3.1 หกั ค่าเผอ่ื หนี้สงสยั จะสูญ 1.3.2 ลกู หนี้การคา้ และต๋ัวเงินรับสุทธิ 1.4 สนิ ค้าคงเหลอื 1.5 สนิ ทรัพย์หมนุ เวียนอืน่ รวมสินทรพั ยห์ มนุ เวยี น

2. ลูกหน้ีและเงินให้กูย้ ืมแกผ่ เู้ ปน็ หุ้นสว่ นและลูกจ้าง ห น้ า | 109 3. ท่ีดิน อาคาร และอปุ กรณ์ 4. สนิ ทรพั ย์อืน่ XXX XXX รวมสินทรัพย์ XXX XXXX หนสี้ นิ และสว่ นของผเู้ ปน็ หุ้นสว่ นมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงXXX 1. หนีส้ นิ หมนุ เวียน XXX XXX 1.1 เงนิ เบกิ เกินบัญชีและเงนิ ก้ยู มื จากธนาคาร XXX 1.2 เจา้ หนก้ี ารคา้ และตั๋วเงนิ จ่าย XXXX 1.3 ส่วนของหนีร้ ะยะยาวทีถ่ ึงกำหนดชำระภายในหน่ึงปี XXX 1.4 หน้ีสินหมนุ เวยี นอ่ืน XXX XXX รวมหนสี้ นิ หมนุ เวียน XXX 2. เงินทุนเลย้ี งชีพและบำเหน็จ XXXX 3. เงินกูย้ มื ระยะยาว 4. เจา้ หนแ้ี ละเงนิ กู้ยืมจากผู้เป็นห้นุ สว่ น XXX 5. หนีส้ ินอน่ื XXX XXX รวมหนี้สนิ XXX 6. สว่ นของผู้เปน็ ห้นุ สว่ น XXX XXXX 6.1 ทุน - ก ทนุ - ข ทนุ - ค 6.2 กำไรสทุ ธยิ งั ไม่ไดแ้ บง่ รวมส่วนของผ้เู ปน็ หุน้ ส่วน รวมหนส้ี ินและส่วนของผู้เปน็ หนุ้ ส่วน สรุป ในประเทศไทยมีการจัดตั้งธุรกิจหลายประเภทด้วยกัน ไมว่ า่ จะเป็นกจิ กรรมทม่ี ีเจา้ ของคนเดียว หรือจัดตั้งร่วมกับผู้อื่นในรูปแบบห้างหุ้นส่วนทั้งนี้ขึ้นอยู่กับเงินลงทุนและวัตถุประสงค์ของการจัดตั้ง รวมทั้ง เมื่อสนิ้ งวดบญั ชี ห้างหุ้นสว่ นจะต้องทำการหาผลกำไรขาดทนุ และแบ่งผลกำไรขาดทุนน้ันให้แก่ หุ้นส่วนตามที่ตกลงกัน ส่วนแบ่งกำไรหรือขาดทุนนี้ให้บันทึกไว้ในบัญชีทุนของผู้ถือหุ้นส่วนแต่ละคน หลักเกณฑ์การแบ่งกำไรขาดทุน 2 ประเภท คือ 1) แบ่งตามกฎหมาย ประกอบด้วย แบ่งตามส่วนทุน ผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนอาจนำทุนมาลงไม่เท่ากัน ผู้ที่ลงทนุ มากควรได้รับสว่ นแบ่งผลกำไรมากกวา่ ผู้เป็น หุ้นส่วนที่ลงทุนน้อย แต่จะต้องทราบทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนแน่นอน และหุ้นส่วนบางคนทราบ ทุนแน่นอน แต่ทุนของหุ้นส่วนบางคนไม่ทราบแนน่ อน กฎหมายให้แบ่งกำไรขาดทุนให้แก่ผู้เป็นห้นุ ส่วน

ห น้ า | 110 ทไี่ มท่ ราบทนุ ดว้ ยส่วนถวั เฉลีย่ ของหุ้นสว่ นทีท่ ราบทนุ และ2) แบ่งตามแบบต่างๆ ซึ่งผู้เป็นหุ้นส่วนอาจ ตกลงกันซึ่งมีดังต่อไปนี้ คือ การแบ่งกำไรขาดทุนเท่ากัน ผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนย่อมมีส่วนในผลกำไร ขาดทนุ เทา่ เทยี มกัน โดยไมไ่ ด้คำนึงถึงทุนที่แต่ละคนนำมาลงทุนและงานท่ีเป็นผู้หุน้ ส่วนบางคนทำให้แก่ หา้ งหนุ้ สว่ น แบบฝกึ หดั 1. นายส้มและนายแดง ตกลงกนั ตั้งหา้ งหุน้ ส่วน “สองเกลอ” เมื่อ 1 มิถนุ ายน 25x5 โดยนาย ส้มนำเงินสดมาลงทุน 125,000 บาท และ รถยนต์ 325,000 บาท และนายแดงนำเงนิ สดมาลงทุน 185,000 บาท เมอ่ื สิน้ ปีปรากฏว่าได้กำไรสทุ ธิ 200,000 บาท ใหแ้ สดงการคำนวณการแบ่งกำไรใหก้ บั ผู้ เปน็ หุน้ สว่ นตามข้อตกลงดงั นี้ 1. แบ่งกำไรในอัตรา 2 : 6 ตามลำดบั 2. แบ่งกำไรในอัตรา 30% และ 70% ตามลำดบั 3. แบง่ กำไรในอตั ราสว่ นทนุ เมือ่ ดำเนนิ กิจการ 2. นายเอและนายบี ตกลงกันตั้งห้างหุ้นส่วน “เอบี” เมื่อ 1 มกราคม 25x5 โดยนายเอนำเงิน สดมาลงทุน 250,000 บาท และรถยนต์ 500,000 บาท และนายบรนำเงินสดมาลงทุน 885,000 บาท เมื่อสิ้นปีปรากฏว่าได้กำไรสุทธิ 1,200,000 บาท ให้แสดงการคำนวณการแบ่งกำไรให้กับผู้เป็นหุ้นส่วน ตามข้อตกลงดงั นี้ 1. แบง่ กำไรในอตั รา 3 : 5 ตามลำดบั 1. แบ่งกำไรในอัตรา 20% และ 50% ตามลำดับ 2. แบ่งกำไรในอัตราสว่ นทนุ เมอื่ ดำเนนิ กิจการ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 3. นายทะเล และนางสาวทราย เข้าหุ้นกันทำการค้า สิ้นปีการค้าได้กำไรสุทธิ 337,000 บาท บัญชที นุ ของหนุ้ ส่วนมีดังน้ี วนั ท่ี รายการ หนา้ บญั ชี บญั ชที นุ -นายทะเล เลขที่ 301 หนา้ บญั ชี เครดติ 25x5 เดบติ วนั ท่ี รายการ ก.ค. 1 ถอนทุน 150,000 - ก.ย. 1 ถอนทุน 25x5 130,000 - 12,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 143,000 - 14,000 - เม.ย. 1 ลงทุนเพม่ิ มิ.ย. 1 ลงทุนเพม่ิ

ห น้ า | 111 บญั ชที ุน-นางสาวทราย เลขที่ 302 หนา้ บญั ชี เครดติ วนั ท่ี รายการ หนา้ บญั ชี เดบติ วนั ท่ี รายการ 1,200,000 - 25x5 25x5 140,000 - ก.ค. 1 ถอนทุน 120,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 120,000 - ต.ค. 1 ถอนทนุ 120,000 - ม.ี ค. 1 ลงทนุ เพ่ิม พ.ค. 1 ลงทนุ เพ่มิ ใหแ้ สดงการคำนวณกำไรตามหลกั เกณฑ์การแบง่ กำไร ในกรณีดังต่อไปน้ีมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 1. แบง่ กำไรใหผ้ เู้ ปน็ หนุ้ ส่วนตามอัตราสว่ นทุนตน้ ปี 2. แบง่ กำไรใหผ้ ู้เปน็ ห้นุ สว่ นตามอตั ราสว่ นทนุ ปลายปี 3. แบ่งกำไรใหผ้ ู้เปน็ หุ้นส่วนตามอัตราส่วนทุนถัวเฉลี่ย 4. นายโอห์ม และนางสาวแอมป์ เข้าหุ้นกันทำการค้า สิ้นปีการค้าได้กำไรสุทธิ 300,000 บาท บัญชที ุน ของหนุ้ สว่ นมีดงั นี้ บญั ชที นุ -นายโอหม์ เลขท่ี 301 วนั ท่ี รายการ หนา้ บญั ชี เดบติ วนั ท่ี รายการ หนา้ บญั ชี เครดติ 25x5 25x5 50,000 - ก.ค. 1 ถอนทุน 2,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 30,000 - ก.ย. 1 ถอนทนุ 4,000 - เม.ย. 1 ลงทนุ เพม่ิ 43,000 - มิ.ย. 1 ลงทุนเพ่มิ บญั ชที ุน-นางสาวแอมป์ เลขท่ี 302 หนา้ บญั ชี เครดติ วนั ท่ี รายการ หนา้ บญั ชี เดบติ วนั ที่ รายการ 200,000 - 25x5 25x5 40,000 - ก.ค. 1 ถอนทุน 20,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 20,000 - ต.ค. 1 ถอนทนุ 20,000 - ม.ี ค. 1 ลงทุนเพมิ่ พ.ค. 1 ลงทุนเพิ่ม ใหแ้ สดงการคำนวณกำไรตามหลักเกณฑก์ ารแบ่งกำไร ในกรณดี ังตอ่ ไปน้ี 1. แบง่ กำไรให้ผเู้ ป็นหนุ้ สว่ นตามอตั ราส่วนทุนต้นปี 2. แบง่ กำไรให้ผ้เู ปน็ หนุ้ ส่วนตามอัตราสว่ นทุนปลายปี 3. แบง่ กำไรใหผ้ เู้ ปน็ หนุ้ ส่วนตามอัตราสว่ นทุนถวั เฉลย่ี 4. แอนและออย เข้าหุ้นกันทำการค้า สิ้นปีการค้าได้กำไรสุทธิ 70,000 บาท บัญชีทุน ของ หุ้นสว่ นมีดงั น้ี

ห น้ า | 112 วนั ที่ รายการ หนา้ บญั ชี บญั ชที นุ -แอน เลขท่ี 301 หนา้ บญั ชี เครดติ 25x5 เดบติ วนั ที่ รายการ มิ.ย. 1 ถอนทนุ 200,000 - ส.ค. 1 ถอนทุน 25x5 50,000 - ก.ย. 1 ถอนทนุ 20,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 40,000 - 7,000 - ก.พ. 1 ลงทนุ เพิ่ม 20,000 - พ.ค. 1 ลงทนุ เพม่ิ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงวนั ที่ รายการหนา้ บญั ชีบญั ชที นุ -ออยเลขที่ 302 หนา้ บญั ชี เครดติ 25x5 เดบติ วนั ท่ี รายการ เม.ย.1 ถอนทนุ 90,000 - ก.ค. 1 ถอนทนุ 25x5 23,000 - 7,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 30,000 - 20,000 - มี.ค. 1 ลงทนุ เพมิ่ มิ.ย. 1 ลงทนุ เพิ่ม ให้แสดงการคำนวณกำไรตามหลกั เกณฑ์การแบง่ กำไร ในกรณีดงั ตอ่ ไปน้ี 1. แบง่ กำไรให้ผ้เู ป็นห้นุ สว่ นตามอัตราสว่ นทนุ ต้นปี 2. แบง่ กำไรให้ผเู้ ปน็ หนุ้ ส่วนตามอตั ราส่วนทุนปลายปี 3. แบ่งกำไรให้ผู้เป็นห้นุ ส่วนตามอตั ราส่วนทนุ ถัวเฉล่ยี เอกสารอา้ งองิ ธารินี พงศ์สุพัฒน์. (2559). การบัญชีขั้นกลาง 2. ภาควิชาบัญชี คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ พิมพ์พนา ปีตธวัชชัย และคณะ. (2563). การบัญชีขั้นกลาง 2. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั สุปรญิ ญา ชุกะวัฒน.์ (2561). การบัญชีขั้นกลาง 2. พิมพ์คร้งั ที่ 8. กรงุ เทพฯ : สำนกั พมิ พ์มหาวิทยาลัย รามคำแหง สภุ าณี อนิ ทน์จันทร์. (2558). การบัญชหี นส้ี นิ และสว่ นของเจา้ ของ. คณะวิทยาการจัดการ มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั นครปฐม อรชุมา มูลศรี. (2558). การบัญชขี นั้ กลาง 2. คณะวทิ ยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภฎั อุดรธานี แบบฝึกปฏิบัติชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน : หน่วยที่ 1-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวิทยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธิราช, 2007)

ห น้ า | 113 เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 1 : หน่วยที่ 1-8 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช, 2007) เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 2 : หน่วยท่ี 9-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธิราช, 2007) Beans, F.A., Anthony, J.H., Bettinghaus, B., and smith, K.A. (2012). Advanced Accounting. 11th ed. New Jersey : Pearson Prentice Hall. Christensen, T.E., Cottrell, D.M., amd Baker, R.E. (2014). Advanced Financial Accounting. 10th ed. Singapore : McGraw-Hill. Keiso, D., Weygandt, J., & Warfield,T. (2 0 1 0 ) . FUNDAMENTALS OF INTERMEDIATE ACCOUNTING. America : John Wiley & Son. Williams, J.R., and others. (2015). Financial accounting. 15th ed. Singapore : McGraw-Hill. มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหาวทิ ยาลยั ราชภัฎหม่บู า้ นจอมบงึ ห น้ า | 114

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 114 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 5 หวั ขอ้ เนื้อหา 1. การซอ้ื สว่ นในทุนโดยจ่ายแกห่ ้นุ ส่วนเดมิ คนเดยี วหรือหลายคน 2. การทห่ี ุน้ สว่ นใหม่นำเงินสดหรอื สินทรพั ยอ์ ืน่ ๆ มาลงทุนในหา้ งหุ้นสว่ น 3. การเปลยี่ นแปลงหุน้ ส่วนเมื่อหุ้นส่วนตายหรือลาออก 4. การเลิกหา้ งหนุ้ สว่ น 5. การเปลีย่ นแปลงจากห้างหนุ้ สว่ นเป็นบรษิ ัทจำกัด 6. การตายของผู้เปน็ หุ้นสว่ น สาระสำคญั 1. เมือ่ หุ้นสว่ นใหม่จ่ายเงินซื้อส่วนในทนุ ในห้างหนุ้ สว่ นของหุ้นสว่ นเดิมการบันทึกบัญชีเพียงแต่ บันทึกโอนบญั ชที นุ ของห้นุ ส่วนเดมิ ไปยังบัญชที ุนหุน้ สว่ นใหมโ่ ดยไม่ตอ้ งบนั ทึกเก่ยี วกับการรับเงนิ 2. การลงทุนเป็นเงินสดหรือสินทรัพย์อื่น ๆ ของหุ้นส่วนใหม่อาจก่อให้เกิดค่าความนิยมหรือ โบนสั ในห้างหุ้นสว่ นโดยค่าความนิยมหรือโบนสั อาจเป็นของหุ้นส่วนเดมิ หรือหุ้นสว่ นใหม่กไ็ ด้ 3. ในกรณที ห่ี นุ้ สว่ นตายและทายาทไมไ่ ด้เข้าสวมสทิ ธิแทนห้างหุ้นสว่ นต้องคนื เงินให้แก่หุ้นส่วน ตามท่คี งเหลือแก่ทายาทหรืออาจปรบั ปรุงรายการการคืนเงนิ ให้เพม่ิ มากขึ้นและการคนื เงินให้แก่ทายาท นั้นถ้าหา้ งหุน้ ส่วนยังไม่ไดค้ ืนให้ต้ังทายาทผู้ตายเปน็ เจ้าหนี้นอกจากนี้ห้างหุ้นส่วนอาจแนะนำให้หุน้ ส่วน ใหมซ่ ื้อส่วนในทุนของผ้ตู ายจากทายาทผูต้ าย 4. เมื่อมีการเลิกห้างหุ้นส่วนผู้เป็นหุ้นส่วนต้องจัดการให้มีการชำระบัญชีโดยเริ่มแก่ บุคคลภายนอกชำระหน้ผี เู้ ป็นหุน้ สว่ นและชำระคนื ทนุ 4. การเปลี่ยนรูปแบบของห้างหุ้นส่วนเป็นบริษัทจำกัดมีวิธีการบัญชี 2 วิธีคือวิธีที่ 1 หลังจาก เปลย่ี นเปน็ บริษทั จำกัดแลว้ ยังคงใช้สมุดบญั ชีของห้างหนุ้ ส่วนเปน็ สมุดบัญชขี องบริษัท ตอ่ ไปและวิธีที่ 2 หลงั จากเปล่ยี นเปน็ บรษิ ัทจำกดั แลว้ ใชส้ มดุ บญั ชเี ล่มใหม่ของบรษิ ทั ในการบนั ทึกรายการ วัตถปุ ระสงค์การเรยี นรู้ 1. เพอื่ ใหส้ ามารถบันทึกรายการเก่ียวกับการซื้อสว่ นในทนุ ในห้างหุ้นส่วนได้อย่างถกู ต้อง 2. เพื่อให้สามารถบันทึกรายการเกี่ยวกับการคืนทุนให้ทายาทหุ้นส่วนผู้ตายได้อย่างถูกต้อง และเขา้ ใจถึงการคืนเงนิ ใหแ้ ก่ทายาทเมอ่ื หุ้นส่วนตาย 3. เพื่อให้ทราบถึงวิธีการบัญชีเกี่ยวกับการลาออกของหุ้นส่วนและสามารถปฏิบัติได้อย่าง ถูกตอ้ ง

ห น้ า | 115 วิธสี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วธิ กี ารสอน 1.1 วิธกี ารสอนบรรยาย 1.2 วิธกี ารสอนอภิปราย 1.3 วธิ กี ารแลกเปลยี่ นเรยี นรู้ 1.4 วิธีการสอนออนไลน์ 2. กจิ กรรมการเรียนการสอน 2.1 นักศกึ ษาแลกเปลีย่ นเรียนรู้ 2.2 ผู้สอนบรรยาย 2.3 ให้นกั ศึกษาแบง่ กลุ่มอภปิ ราย 2.4 การเรยี นการสอนแบบออนไลน์ การวดั ผลและการประเมนิ ผล 1. การสังเกตพฤตกิ รรมของผู้เรยี นระหว่างการแลกเปลยี่ นเรยี นรู้ 2. การซกั ถามและการตอบคำถามของผู้เรียนในชั้นเรียน / ออนไลน์ 3. ตรวจงานของนักศึกษาทฝี่ ึกปฏิบัตแิ บบฝกึ หดั ท้ายบทเรยี น มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

ห น้ า | 116 บทที่ 5 การเปล่ียนแปลงหา้ งหนุ้ สว่ น หลังจากจัดตั้งห้างหุ้นส่วนเรียบร้อยแล้วกิจการสามารถดำเนินงานตลอดไปจนกว่าจะมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง มีการเปลยี่ นแปลงหา้ งหนุ้ ส่วนอาจเปลย่ี นแปลงให้มีทุนเพ่ิมขน้ึ หรือลดลงซงึ่ เกี่ยวโยงถงึ การเปลี่ยนแปลง ตัวหุ้นส่วนด้วย การเปลี่ยนแปลงทุนของห้างหุ้นส่วนอาจเกิดจาก การรับหุ้นส่วนใหม่ การลาออกของ หุ้นส่วน และการตายของหุน้ ส่วน รวมท้ังการเปลีย่ นแปลงกิจการหา้ งหุน้ ส่วนไปเปน็ บรษิ ัทจำกดั 1. การซื้อส่วนในทนุ โดยจ่ายแก่หุ้นส่วนเดิมคนเดยี วหรือหลายคน หุ้นส่วนใหมอ่ าจซ้ือสว่ นในทนุ จากหุ้นส่วนเดิมเพียงคนเดยี วโดยไดร้ ับความยินยอมจากหุ้นสว่ น เต็มทุกคนกรณีนี้ถือว่าห้างหุ้นส่วนใหม่จัดตั้งขึ้นแล้วการชำระเงินในการซื้อส่วนในทุนจะตกลงกัน ระหว่างผู้โอนและผู้รับโอนการชำระจะเป็นเงินสดหรือสินทรัพย์อื่นโดยไม่เกี่ยวข้องหรื อไม่ปรากฏใน สมดุ บัญชีของห้างหนุ้ สว่ นดงั น้นั ไมว่ ่าหนุ้ ส่วนใหม่จะซื้อส่วนในทุนจากหุ้นส่วนเดิมเทา่ กับมูลค่าตามบัญชี ทุนของหุ้นส่วนสูงกว่าหรือต่ำกว่ามูลค่าตามบัญชีรายการที่จะบันทึกในสมุดบัญชีของห้างหุ้นส่วนจะ บันทึกเพียงรายการโอนบัญชีทุนของหุ้นส่วนเต็ม (ผู้ชาย) ไปยังบัญชีทุนของหุ้นส่วนใหม่ (ผู้ซื้อ) ตาม ส่วนแห่งมูลค่าที่ปรากฏในบัญชีซึ่งหลักการนี้ใช้กับกรณีการซือ้ ส่วนในทุนจากหุ้นส่วนเดิมหลายคนด้วย การที่หุ้นส่วนใหม่ซื้อสิทธิส่วนได้เสียจากผู้เป็นหุ้นส่วนเดิมจะมีการบันทึกบัญชีด้วยการโอนเงินทุนของ ผู้เป็นหุ้นส่วนเพิ่มในส่วนที่ขายสิทธิส่วนได้เสียในทุนของตนไปยังบัญชีทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนคนใหม่ ท่ี เป็นผู้ซื้อส่วนได้เสียในทนุ สำหรับการชำระเงินท่ีทำงานซื้อขายกันนั้น ห้างหุ้นส่วนถือว่าเป็นรายการซ้อื ขายระหว่างกัน จะไม่มีรายการรับเงินจากการขายในบัญชีของห้างหุ้นส่วน แต่จะมีบัญชีทุนของผู้เป็น หุ้นส่วนใหม่เพิ่มขึ้น และบัญชีทุนของหุ้นส่วนเดิม (เฉพาะคนที่ขาย) ลดลงตามส่วนที่ขายไป ซึ่งอาจจะ มกี ารซ้ือขายส่วนได้เสียในทุนตามราคาบัญชีหรืออาจจะสงู กว่าหรือต่ำกว่าราคาตามบัญชีก็ได้ ขึ้นอยู่กับ ความเจรญิ รุ่งเรอื งและความม่นั คงของกจิ การทบี่ ุคคลภายนอกอยากจะเขา้ มาเปน็ หุ้นสว่ นกไ็ ด้ อย่างไรก็ตาม การจ่ายซื้อส่วนในทุนด้วยราคาสูงกว่ามูลค่าตามบัญชี วิธีการบัญชีนอกจากจะ บันทึกการโอนบัญชีทุนของหุ้นส่วนเพิ่ม (ผู้ชาย) ไปยังบัญชีทุนหุ้นส่วนใหม่ (ผู้ซื้อ) ตามส่วนแห่งมูลค่า ที่ปรากฏในบัญชีดังกล่าวข้างต้นแล้วนั้นอาจจะบันทึกด้วยวิธีการปรบั ปรุงสนิ ทรัพย์เพิ่มถ้าหากแน่ใจว่า เกิดจากการตีราคาสินทรัพย์ต่ำไปหรือบันทึกค่าความนยิ ม แต่ถ้าเป็นการจ่ายซื้อส่วนในทนุ ด้วยราคาต่ำ กว่ามลู ค่าตามบญั ชีวิธกี ารบญั ชีนอกจากจะบนั ทกึ โอนบัญชีทนุ ของหุ้นส่วนเต็มไปยงั บัญชีทุนหุ้นส่วนใหม่ ตามส่วนแห่งมูลค่าที่ปรากฏในบัญชีแล้วยังอาจจะบันทึกด้วยวิธีการปรับปรุงสินทรัพย์ลดลงถ้าแน่ใจว่า เกิดจากการตีราคาสินทรัพย์สูงไปหรืออาจถือเป็นการให้โบนัสแก่หุ้นส่วนใหม่ (ผู้ซื้อ) หลักการน้ีใช้ได้ทัง้ ในกรณกี ารซอ้ื ส่วนในทนุ จากห้นุ ส่วนเดิมคนเดยี วและจากหนุ้ สว่ นเดิมหลายคนดงั ตวั อย่างตอ่ ไปนี้

ห น้ า | 117 ตัวอยา่ ง เอม อร และ แอม เป็นหุน้ ส่วนกันมที ุนและอัตราสว่ นแบง่ ผลกำไรขาดทนุ ดังน้ี หุ้นสว่ น ทนุ (บาท) อตั ราสว่ นแบง่ กำไรขาดทุน เอม 200,000 2/9 อร 300,000 3/9 แอม 400,000 4/9 900,000 กรณีที่ 1 แอม ตกลงขายส่วนในทุนของตนครึ่งหนึ่งให้ โอม โดยได้รับความยินยอมจากมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เอม และ อร ราคาซ้อื ขายเป็นเงนิ 200,000 บาท ซ่ึงชำระโดยตรงระหวา่ ง แอม กับ โอม ราคาเงินสดท่ีจ่ายซื้อ 200,000 บาท เป็นราคาเท่ากับมูลคา่ ตามบัญชีรายการบัญชที ีจ่ ะปรากฏ ในสมดุ บญั ชีของห้างหุ้นสว่ นเปน็ ดังนี้ เดบิต ทนุ – แอม 200,000 เครดติ ทุน – โอม 200,000 แอม โอนขายส่วนในทุนครงึ่ หน่งึ ให้ โอม กรณที ี่ 2 ราคาซอื้ ขายเปน็ 240,000 บาท ซ่งึ เป็นราคาสูงกวา่ มูลค่าตามบัญชี รายการบัญชีอาจบันทึกตามวิธีแรกคือ โอนบัญชีทุนของหุ้นส่วนเดิม (ผู้ชาย) ไปยังบัญชี ทุนหุ้นส่วนใหม่ (ผู้ซื้อ) ตามส่วนแห่งมูลค่าที่ปรากฏในบัญชีทุน หรืออาจใช้วิธีปรับปรุงสินทรัพย์เพ่ิม (ระบุชื่อสินทรัพย์นั้น) หรือบันทึกค่าความนิยมแล้วแบ่งให้หุ้นส่วนเดิมทุกคนตามอัตราส่วนแบ่งกำไร ขาดทุน จากนนั้ จึงโอนบัญชีทุนหนุ้ สว่ นเดมิ (ผู้ชาย) ไปยงั บญั ชีทนุ หนุ้ สว่ นใหม่ (ผซู้ ือ้ ) ตามราคาจ่ายซื้อ เดบิต คา่ ความนิยม 180,000 เครดิต ทนุ – เอม 40,000 60,000 ทุน – อร 80,000 ทนุ – แอม แบง่ ค่าความนิยมให้ เอม อร และแอม ตามอตั ราสว่ นแบ่งผลกำไรขาดทุน เดบิต ทนุ – แอม (400,000 + 80,000) x 1/2 240,000 เครดติ ทนุ – โอม 240,000 แอม โอนขายส่วนในทนุ คร่ึงหนึ่งให้ โอม

ห น้ า | 118 วธิ คี ำนวณหาค่าความนยิ ม แอม ขายสิทธิประโยชนค์ รงึ่ หน่งึ ให้ โอม = 1/2 x 4/9 = 2/9 สทิ ธปิ ระโยชนข์ อง โอม = 2/9 คิดเปน็ เงิน 240,000 บาท ดังน้นั สิทธปิ ระโยชนข์ องหนุ้ ส่วนทุกคนรวม = 1 1,080,000 บาท 900,000 บาท คดิ เป็นเงนิ = 240,000 x 9/2 = 180,000 บาท แต่ทนุ จริงรวม (200,000 + 300,000 + 400,000) = ดงั นั้น ค่าความนิยมทจ่ี ะต้ังขนึ้ = มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง กรณที ่ี 3 ราคาซอื้ ขายเปน็ 180,000 บาท ซึ่งเป็นราคาตำ่ กว่ามูลคา่ ตามบัญชี รายการบญั ชอี าจบันทกึ ตามวธิ ีแรกกลา่ วคือ โอนบญั ชีทุนของหุ้นส่วนเดิมไปยังบัญชีทุนหุ้นส่วน ใหม่ตามส่วนแหง่ มูลค่าท่ีปรากฏในบัญชที ุน หรืออาจใช้วิธปี รับปรุงลดราคาสินทรัพย์ (ระบุชื่อสินทรพั ย์ นัน้ ) ซงึ่ มผี ลทำให้บัญชีทนุ หุน้ ส่วนเดิมลดลงทกุ คนตามอัตราส่วนแบง่ กำไรขาดทนุ ต่อจากนั้นจึงโอนบัญชี ทุนห้นุ ส่วนเดิมไปยงั บัญชีทนุ หุน้ สว่ นใหม่ตามราคาจา่ ยซอ้ื เดบิต ทนุ - เอม (2/9 x 90,000) 20,000 ทุน – อร (3/9 x 90,000) 30,000 ทนุ – แอม (4/9 x 90,000) 40,000 เครดติ สินทรพั ย์ 90,000 ปรบั ปรุงลดราคาสินทรัพยก์ อ่ นรบั หนุ้ สว่ นใหม่ โอม เดบิต ทนุ – แอม (400,000-40,000) x 1/2 180,000 เครดิต ทนุ – โอม 180,000 แอม ขายสิทธปิ ระโยชนข์ องตนครงึ่ หน่งึ วิธีคำนวณหาคา่ สินทรัพย์ลดลง แอม ขายสิทธิประโยชน์คร่ึงหน่งึ ให้ โอม = 1/2 x 4/9 = 2/9 สทิ ธิประโยชนข์ อง โอม = 2/9 คดิ เป็นเงนิ 180,000 บาท ดังนั้น สิทธปิ ระโยชน์ของหา้ งฯ =1 บาท บาท คิดเป็นเงิน = 180,000 x 9/2 = 810,000 บาท แตท่ ุนจริงรวม (200,000 + 300,000 + 400,000) = 900,000 ดังนนั้ สินทรัพยร์ าคาสูงไป (900,000 – 810,000) = 90,000

ห น้ า | 119 เหตผุ ลท่ีบคุ คลภายนอกเขา้ มาเป็นหนุ้ สว่ นและยอมจ่ายเงินสงู กว่าสิทธิส่วนได้เสียท่ีเขาจะได้รับ มี 2 ประการ (ก) ราคาสินทรพั ย์ที่ปรากฏในบัญชีของห้างหุ้นสว่ นเกา่ มีราคาตำ่ กว่าความเปน็ จรงิ ทั้งนีอ้ าจจะ มาจากการหักค่าเสื่อมราคาสินทรัพย์ถาวรในจำนวนสูงเกินสมควรทำให้สินทรั พย์มีราคาตาม บัญชีต่ำกว่าที่ควรหรือการตีราคาสินค้าคงเหลือใช้หลักความระมัดระวัง (Conservative) คือราคาทุน หรือราคาตลาดที่ต่ำกว่าเมื่อหุ้นส่วนใหม่เข้ามาย่อมมีกรรมสิทธิ์ร่วมในสินทรัพย์นั้นด้วยและถ้าการ จำหน่ายออกไปภายหลังได้ราคาสูงกว่ามูลค่าตามบัญชีเขาก็มีสิทธิในส่วนแบ่งผลกำไรที่จำหน่าย สนิ ทรัพยน์ ้นั สูงกว่าราคาตามบญั ชตี ามอตั ราสว่ นแบ่งผลกำไรและขาดทุนที่ตกลงกันไว้ (ข) สินทรัพย์ประเภทไม่มีตัวตน (Intangible Assets) เช่น ค่าความนิยม ยังมิได้มีการตีราคา และบันทึกบัญชี ดังนั้น บัญชีเงินทุนของห้างหุ้นส่วนเก่าจึงมียอดต่ำกว่าที่ควรผู้ที่จะเข้ามาเป็นหุ้นส่วน ใหมเ่ หน็ ว่าหนุ้ ส่วนเก่าไดด้ ำเนนิ กจิ การคา้ มาด้วยดี มชี ่ือเสยี ง และคาดว่าจะสามารถทำการคา้ หากำไรใน อนาคตมีอตั ราสูงกวา่ ปกติ (Excess profit) เหตุผลที่บคุ คลภายนอกเข้ามาเป็นหุ้นส่วนใหม่ และจ่ายเงินนอ้ ยกว่าสทิ ธิประโยชน์ที่ได้รับจาก หา้ งหุ้นส่วนเก่ามี 2 ประการ (ก) สินทรัพย์ตีราคาสูงไป (ข) หุ้นสว่ นเกา่ มคี วามประสงคจ์ ะชักจงู หุ้นสว่ นใหมเ่ ข้ามาร่วมกจิ การ กรณที ี่หนุ้ สว่ นใหม่ซื้อสิทธิส่วนไดเ้ สียจากหุ้นสว่ นเก่ามากว่า 1 คน หรือเป็นการรับหุ้นส่วนใหม่ โดยให้หุ้นสว่ นเก่าทุกคนเฉลีย่ ส่วนของตนใหจ้ ะต้องตกลงแบ่งส่วนในทุนของแต่ละคน ดังตัวอย่างตอ่ ไปน้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตัวอยา่ ง ห้นุ สว่ นใหมต่ ้องการซ้ือส่วนในทุนเท่ากับ 1/4 ของทุนหา้ งหุ้นสว่ น ดังนัน้ ห้นุ สว่ นเดิม แต่ละคน จะตอ้ งโอนสว่ นในทุนของตนใหห้ ุ้นส่วนใหมค่ นละ 1/4 บญั ชีทุนของห้นุ ส่วนเดมิ และอตั ราส่วนแบง่ กำไรขาดทนุ กอ่ นรับห้นุ สว่ นใหม่ โอม มีดงั นี้ หุ้นสว่ น ทุน อตั ราส่วนแบ่ง _______ ______ ผลกำไรขาดทุน เอม 30,000 บาท 50% อร 20,000 บาท 30% แอม 10,000 บาท 20% 60,000 บาท 100%

ห น้ า | 120 กรณที ่ี 1 โอม ซอ้ื สว่ นในทนุ เทา่ กบั มลู คา่ ตามบัญชี = 1/4 ของ 60,000 = 15,000 บาทรายการ บัญชีเม่ือรบั หุ้นส่วน โอม เป็นดังน้ี เดบิต ทนุ - เอม (30,000 x 1/4) 7,500 ทนุ - อร (20,000 x 1/4) 5,000 ทุน - แอม (10,000 x 1/4) 2,500 เครดติ ทุน – โอม (60,000 x 1/4) 15,000 เอม อร แอม โอนสว่ นในทุนของตนให้ โอม คนละ 1/4 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เงินจำนวน 15,000 บาท แบ่งระหว่าง เอม อร แอม ตามจำนวนเท่ากับการโอนส่วนในทุนให้ โอม โดย เอม ไดร้ ับ 7,500 บาท อร ไดร้ ับ 5,000 บาท และ แอม ได้รบั 2,500 บาท รวม 15,000 บาท เงินท่ี โอม จา่ ยซือ้ นีไ้ ม่เกีย่ วกับห้างหุ้นส่วน กรณีท่ี 2 โอม ซื้อสิทธสิ ว่ นไดเ้ สีย 1/4 แต่จา่ ยเงิน 20,000 บาท โดยจ่ายสูงกว่ามูลค่าตามบัญชี (การที่ เก๋ จ่าย 20,000 บาทเพื่อส่วนในทุนเพียง 1/4 ในห้างหุ้นส่วนก็ด้วยเหตุผล 2 ประการคือห้าง หุ้นส่วนตีราคาสินทรัพย์ต่ำกว่าความเป็นจริง และห้างหุ้นส่วนไม่ได้ตีราคาและบันทึกสินทรัพย์ไม่มี ตัวตน) รายการบัญชีเกย่ี วกบั การรบั เก๋ บันทึกได้ 2 วธิ ี วธิ ีที่ 1 ห้นุ สว่ นตกลงตง้ั คา่ ความนยิ มขึน้ เมื่อ โอม ตกลงจา่ ย 20,000 บาท เพอ่ื ส่วนได้ เสียในห้างหุ้นส่วน 1/4 ซึ่งเงินทุนแท้จริงทั้งหมดจะเป็น 80,000 บาท เนื่องจาก 1/4 ส่วนเท่ากับ 20,000 บาท ดังนั้น 1 ส่วนจะเท่ากับ 80,000 บาท สมมติว่าสินทรัพย์ต่าง ๆ ของห้างหุ้นส่วนได้บันทึก ในราคาทเ่ี หมาะสมจงึ ตอ้ งบนั ทกึ คา่ ความนิยมข้ึนเพ่ือแสดงราคาสนิ ทรัพย์ได้ถูกต้อง เดบิต ค่าความนิยม (80,000 – 60,000) 20,000 เครดติ ทนุ – เอม (50% x 20,000) ทนุ – อร (30% x 20,000) 10,000 ทุน – แอม (20% x 20,000) 6,000 4,000 แบ่งค่าความนิยมให้ เอม อร แอม ตามอัตราสว่ นแบง่ ผลกำไรขาดทุน 50% 30% และ 20% ตามลำดบั เดบิต ทุน – เอม (30,000 + 10,000) 1/4 10,000 ทุน – อร (20,000 + 6,000) 1/4 6,500 ทุน - แอม (10,000 + 4,000) 1/4 3,500 เครดิต ทนุ - โอม (1/4 x 80,000) 20,000 เอม อร แอม โอนขายสว่ นทุนให้ โอม โดยเฉลีย่ คนละ 1/4

แสดงบญั ชีทุนของหา้ งหุ้นสว่ นภายหลงั รบั หนุ้ สว่ นใหมเ่ ป็นดังน้ี ห น้ า | 121 เอม อร แอม โอม รวม - ทนุ เดมิ 30,000 20,000 10,000 60,000 - ต้ังค่าความนิยมขน้ึ - 20,000 20,000 80,000 และแบง่ ในอัตรา 20,000 -- 50% 30% 20% 10,000 6,000 4,000 80,000 รวม 40,000 26,000 14,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง โอนทนุ ให้ โอม (10,000) (6,500) (3,500) ทนุ ภายหลงั รับ โอม 30,000 19,500 10,500 เงินสดที่ โอม จ่ายชำระให้ เอม อร แอม นั้น ไม่มีการบันทึกบัญชี โดยหุ้นส่วนเก่าจะได้รับเงิน เท่ากบั จำนวนเงนิ ทนุ ท่โี อนขาย เดบิต ทนุ – เอม 7,500 ทนุ – อร 5,000 ทุน - แอม 2,500 เครดติ ทนุ – โอม 15,000 เอม อร แอม แบง่ หนุ้ ของตนเฉล่ยี ให้ โอม ตามอตั ราสว่ นในทนุ เงินทชี่ ำระ 20,000 บาท จะแบ่งระหว่าง เอม อร แอม ดังน้ี เอม อร แอม รวม 15,000 ทุนทโี่ อน 7,500 5,000 2,500 5,000 - 20,000 กำไรแบง่ ในอัตรา 50% 30% 20% 2,500 1,500 1,000 รวม 10,000 6,500 3,500 เปรียบเทียบวิธีการบัญชีวิธีที่ 1 และวิธีที่ 2 โอม ซ้ือส่วนในทุน 1/4 ของห้างหุ้นส่วน เอม อร แอม ในราคาที่สูงกวา่ มูลคา่ ตามบัญชี ดว้ ยวธิ ีการตัง้ คำความนยิ ม และไม่ตั้งค่าความนิยม เงินที่ชำระให้ เอม อร แอม นั้น ไม่คำนึงถึงทั้ง 2 วิธี ทุนหุ้นส่วนโดยวิธีตั้งค่าความนิยมและไม่ ต้งั คา่ ความนิยมเปรียบเทยี บไดด้ งั น้ี

ห้นุ ส่วน วิธตี ้งั คา่ ความนยิ ม ห น้ า | 122 เอม 30,000 อร 19,500 วิธีไมต่ ั้งคา่ ความนิยม แอม 10,500 22,500 โอม 20,000 15,000 80,000 7,500 รวม 15,000 60,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงวิธีตั้งค่าความนิยมหรือไม่ตั้งค่าความนิยม ผลลัพธ์เท่ากันไม่ก่อให้เกิดการได้เปรียบเสียเปรียบ กันถ้าขอ้ ตกลงอยู่ภายใต้เงือ่ นไข 2 ประการดังนคี้ อื 1. หุ้นส่วนใหม่ได้รับอัตราส่วนแบ่งกำไรขาดทุนเท่ากับอัตราส่วนในทุนที่ได้รับในห้างหุ้นส่วน ใหมแ่ ละ 2. หุน้ สว่ นเกา่ มอี ัตราสว่ นแบง่ กำไรขาดทนุ เทา่ เดิม ตวั อย่าง แสดงให้เห็นการไม่ได้เปรียบเสียเปรียบกันถ้าอยูภ่ ายใต้เงื่อนไข 2 ประการดงั กลา่ วข้างต้นและ แสดงใหเ้ ห็นผลของการไมด่ ำเนินการตามเงอ่ื นไขท้ัง 2 ข้อดงั นคี้ อื กรณี ก ข้อตกลงรับหุ้นส่วนใหม่เป็นไปตามเงื่อนไข 2 ประการคือ โอม ได้ทุน 20,000 บาท ตามที่จ่ายซื้อ 25% ของทุนหุ้นส่วนท้ังหมด 80,000 บาท และ ง มีอัตราส่วนแบ่งผลกำไรขาดทุน 25% ด้วย และหนุ้ ส่วนเท่าใชอ้ ตั ราสว่ นแบง่ ผลกำไรขาดทนุ ระหว่างกนั ตามเดมิ หนุ้ ส่วน อตั ราสว่ นแบ่งผลกำไรเดิม อตั ราส่วนแบง่ ใหม่ เอม 50% 50% x 75% =37.5% อร 30% 30% x 75% =22.5% แอม 20% 20% x 75% =15% โอม - 25% รวม 100% 100% งบแสดงบญั ชีทุนของหนุ้ ส่วนแต่ละคนภายหลังตัดค่าความนิยมออกตามอัตราสว่ นแบ่งผลกำไร ขาดทุน 37.5% 22.5% 15% และ 25% เอม อร แอม โอม รวม ทุนภายหลังรบั โอม ตามวธิ ี 19,500 10,500 (4,500) (3,000) ต้ังค่าความนิยม 30,000 15,000 7,500 20,000 80,000 (5,000) (20,000)- ตดั ค่าความนยิ มออก (7,500) 15,000 60,000 ทนุ เทา่ กบั วิธไี ม่ตงั้ คา่ ความนยิ ม 22,500

ห น้ า | 123 แสดงให้เห็นว่าการตั้งค่าความนิยมหรือไมต่ ้งั ค่าความนิยมมผี ลเทา่ กนั กรณี ข เปล่ียนอัตราส่วนแบ่งผลกำไรขาดทุนเปน็ ดังน้ี หุน้ สว่ น ก่อนรับหุ้นส่วนใหม่ หลงั รบั หุ้นสว่ นใหม่ 50% x 80% =40% เอม 50% 30% x 80% =24% 20% x 80% =16% อร 30% 20% แอม 20% 100% มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง โอม - รวม 100% เปลี่ยนอัตราส่วนแบ่งของ โอม เหลือ 20% โดยผู้เป็นหุ้นส่วนเดิมคงใช้อัตราส่วนแบ่งผลกำไร ตามอัตราเดมิ งบเงินทุนหุ้นส่วนภายหลังตัดคา่ ความนิยมออกตามอัตราส่วนแบ่งผลกำไร 40% 24% 16% และ 20% เอม อร แอม โอม รวม ทนุ ภายหลังรบั โอม ตามวธิ ี ตัง้ ค่าความนยิ ม 30,000 19,500 10,500 20,000 80,000 ตดั คา่ ความนยิ มออก (8,000) (4,800) (3,200) (4,000) (20,000)- ทนุ ภายหลงั รบั โอม 22,000 14,700 7,300 16,000 60,000 เปรียบเทียบกบั วิธี ไมต่ ้งั คา่ ความนยิ ม 22,500 15,000 7,500 15,000 60,000 อธิบายได้ว่า โอม ได้รับสิทธสิ ่วนได้เสียเป็น 1/4 คือ 20,000 บาท ของเงินทุนทั้งหมดที่คิดรวม คา่ ความนิยม 20,000 บาท แลว้ แตส่ ่วนแบง่ กำไรขาดทุน ง รบั 1/5 หรอื 20 เปอรเ์ ซ็นตด์ ังน้ันเม่ือตัดค่า ความนิยมออก โอม ย่อมรับเฉลี่ยตัดเงินออกเพียง 1/5 ของ 20,000 บาททำให้ได้เปรียบเทียบเท่ากับ 1,000 บาทซง่ึ เป็นสว่ นเสียเปรยี บท่ีจะแบ่งระหวา่ งหนุ้ สว่ นเก่า กรณี ค เปล่ียนอัตราสว่ นแบ่งผลกำไรขาดทนุ ของห้นุ ส่วนเก่าเป็นดงั นี้ หุ้นส่วน ก่อนรบั หุ้นส่วนใหม่ หลงั รบั หุ้นส่วนใหม่ เอม 50% 35% อร 30% 20% แอม 20% 20% โอม - 25% รวม 100% 100%

ห น้ า | 124 เงอ่ื นไขข้างต้นไดเ้ ปลี่ยนอตั ราสว่ นแบ่งผลกำไรระหว่างหุ้นสว่ นกล่าวสว่ นหุ้นส่วนใหม่ได้รับสิทธิ ส่วนไดเ้ สยี 25% เทา่ กับอัตราส่วนแบ่งผลกำไรซ่งึ เปน็ ไปตามเง่อื นไขขอ้ แรก งบเงินทุนหุ้นส่วนภายหลังตัดค่าความนิยมออกตามอัตราส่วนแบ่งกำไรขาดทุน 35% 20% 20% และ 25 เปอรเ์ ซน็ ต์ เอม อร แอม โอม รวม ทุนภายหลงั รับ โอม ตามวิธี ตั้งคา่ ความนยิ ม 30,000 19,500 10,500 ตดั คา่ ความนิยมออก (7,000) (4,000) (4,000) ทนุ ภายหลงั รบั โอม 23,000 15,500 6,500 เปรียบเทยี บกบั วิธี ไมต่ ง้ั ค่าความนิยม 22,500 15,000 7,500 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 20,000 80,000 (5,000) (20,000)- 15,000 60,000 15,000 60,000 ผลต่างเนื่องจากในการบันทึกค่าความนิยมจะเครดิตเข้าบัญชีทุนหุ้นส่วนเก่าโดยใช้อัตราส่วน ต่างกบั ในการตดั คา่ ความนยิ ม การรบั หนุ้ สว่ นใหม่เข้ามาด้วยวธิ กี ารซ้ือสทิ ธิสว่ นได้เสียแมจ้ ะอยภู่ ายใตเ้ งื่อนไข 2 ขอ้ คือหุ้นส่วน ใหม่ได้รับส่วนแบ่งกำไรในอัตราเดียวกับอัตราส่วนทุนที่ได้รับในห้างหุ้นส่วนใหม่และหุ้นส่วนเก่าใช้ อัตราส่วนแบ่งผลกำไรในอัตราเดิมก็ไม่ได้หมายความว่าไม่ควรตั้งค่าความนิ ยมเพราะในทางปฏิบัติควร ตั้งค่าความนิยมไว้เนื่องจากเหตุการณ์ในอนาคตไม่แน่นอนข้อตกลงต่างๆอาจเปลี่ยนแปลงซึ่งจะทำให้ เกิดการไดเ้ ปรียบเสยี เปรยี บกันขนึ้ 2. การท่ีหุ้นสว่ นใหม่นำเงนิ สดหรอื สนิ ทรัพยม์ าลงทนุ ในหา้ งหนุ้ ส่วน การรับหุ้นส่วนใหม่ของห้างหุ้นส่วน โดยให้หุ้นส่วนใหม่นำเงินหรือสินทรัพย์มาลงทุนใน ห้างหุ้นส่วน จะมีผลทำให้สินทรัพย์และเงินลงทุนของห้างหุ้นส่วนเพิ่มขึ้น ซึ่งการที่หุ้นส่วนใหม่ นำสินทรัพย์มาลงทุนในห้างหุ้นส่วนนั้น หุ้นส่วนใหม่อาจจะได้รับสิทธิส่วนได้เสียในห้างหุ้นส่วนเท่ากับ หรือมากกว่า หรือน้อยกว่าสินทรัพย์นำมาลงทุนก็ได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับชื่อเสียงและความสามารถใน การแสวงหากำไรของห้างหุ้นส่วน รวมทั้งความสามารถของผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่ด้วย ดังนั้นการที่หุ้นส่วน ใหม่ได้รับสิทธิส่วนได้เสียในห้างหุ้นส่วนไม่เท่ากับสินทรัพย์ที่เขานำมาลงทุนนั้น แสดงว่าอาจเกิด ค่าความนิยม หรือโบนัสขึ้น ซึ่งค่าความนิยมและโบนัสที่เกิดขึ้นนี้อาจจะตกเป็นของหุ้นส่วนเดิมหรือ หนุ้ สว่ นใหม่กไ็ ด้ ทงั้ นข้ี น้ึ อยกู่ ับขอ้ ตกลงของผูเ้ ป็นหนุ้ ส่วนทุกฝา่ ยในการรบั หุน้ ส่วนใหม่ โบนัส (Bonus) หมายถงึ เงินพเิ ศษหรือเงินเพิ่มท่กี จิ การจ่ายให้แก่ผเู้ ปน็ ห้นุ ส่วนนอกเหนือจาก ค่าตอบแทนปกตทิ ี่ทำงานใหก้ จิ การ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 125 ค่าความนิยม (Goodwill) หมายถึง เงินในส่วนที่กิจการดำเนินการตามปกติสามารถทำกำไร ได้สูงกว่าระดับปกติ ในกิจการประเภทเดียวกัน เช่น ชื่อเสียงของกิจการ ชื่อเสียงของสินค้าและของ กจิ การ สถานท่ีต้งั การผกู ขาดในการจำหน่ายสินคา้ ประสิทธิภาพในการบริหารงาน เปน็ ตน้ ตามวธิ นี ี้มขี ้อสงั เกตคอื 1) ทุนของหา้ งหุน้ สว่ นใหม่จะเพมิ่ ข้นึ 2) เงนิ สดหรือสินทรพั ย์อนื่ ท่ีผเู้ ป็นหนุ้ ส่วนใหม่นำมาลงทุนจะต้องมีการบันทึกในสมุดบัญชีของ ห้างหนุ้ สว่ น 3) ค่าความนิยมหรือโบนสั เกดิ ขน้ึ ซงึ่ แยกออกไดเ้ ปน็ 5 กรณคี อื 3.1) เมอื่ รบั หุน้ ส่วนใหมไ่ มม่ คี ่าความนิยมหรือโบนัสเกดิ ข้ึน เป็นการลงทุนของหุ้นส่วนใหม่ที่กำหนดหุ้นส่วนใหม่มีสิทธิส่วนได้เสียในทุน เท่ากับเงินลงทุน และกำหนดให้ทุนทั้งสิ้นของห้างหุ้นส่วนใหม่มีจำนวนเงินเท่ากับเงินทุนเดิมบวกเงิน ลงทุนของผเู้ ปน็ หุ้นส่วนใหมร่ วมกัน และหุ้นสว่ นใหม่นำเงนิ สดหรือสินทรัพยม์ าลงทุนในห้างหนุ้ ส่วน โดย ถือตามราคาในบัญชีแล้ว และให้ห้างหนุ้ สว่ นมสี นิ ทรพั ย์และส่วนในทุนของตนจำนวนเทา่ กนั 3.2) เมอ่ื รับหุ้นสว่ นใหม่มีค่าความนยิ มเกดิ ขน้ึ แตต่ กเปน็ ของห้นุ สว่ นเดมิ เป็นการลงทุนที่กำหนดให้หุ้นส่วนใหม่มีสิทธิส่วนได้เสียในทุนเท่ากับเงินสด หรือสินทรัพย์ที่นำมาลงทุน และกำหนดให้ทุนทั้งสิ้นของห้างใหม่มีจำนวนเงินสูงกว่าเงินทุนเดิมบวก เงินทุนของหุ้นส่วนใหม่รวมกัน ถ้าในวันที่รับหุ้นส่วน ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่นั้นราคาสินทรัพย์ต่างๆ ของ ห้างหุ้นส่วนที่มีราคาถูกต้องตามที่เป็นจริง และมีราคาสูงกว่าราคาบัญชี ผู้เป็นหุ้นส่วนเดิมควรแสดงใน ราคาท่ีสูงตามจริง ซึ่งผูเ้ ปน็ หนุ้ สว่ นทีเ่ ข้ามาใหม่อาจจะต้องลงทุนในกิจการด้วยจำนวนที่สูงกว่าส่วนที่ตน จะมีสิทธิในสินทรัพย์ที่มีตัวตน เพราะกิจการมีค่าความนิยมให้กับผู้เป็นหุ้นส่วนเดิม ห้างหุ้นส่วนจึงตั้ง บัญชคี วามนยิ มข้ึนแล้วโอนเข้าบัญชีทนุ ของผู้เปน็ หุ้นส่วนเดิมตามอตั ราสว่ นแบ่งกำไรขาดทนุ ที่ตกลงกนั 3.3) เม่อื รบั หุ้นส่วนใหม่มีค่าความนยิ มเกิดขนึ้ และตกเป็นของหุน้ ส่วนใหม่ เป็นการกำหนดให้ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่มีส่วนในทุนสูงกว่าเงินทุนที่นำมาลงทุน และกำหนดให้ทุนท้งั สนิ้ ของห้างภายหลังรับหุ้นส่วนใหม่ มีจำนวนสงู กว่าเงินทุนของหุ้นส่วนเต็มบวกกับ เงินทุนของหุ้นส่วนใหม่รวมกัน ซึ่งส่วนเกินทุนเป็นผลต่างเกิดขึ้นในจำนวนที่เท่ากัน และค่าความนิยม เป็นของหุ้นส่วนเดิม ส่วนโบนัสเป็นของหุ้นส่วนใหม่ หุ้นส่วนเดิมจึงไม่ขอรับค่าความนิยม โดยโอน ค่าความนิยมให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่รับแทนซึ่งกิจการให้ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่นำเงินมาลงทุนแล้วมี ค่าความนิยม ซึ่งผู้เป็นหุ้นสว่ นใหม่อาจมีความรูค้ วามสามารถพิเศษ หรือผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่นำประโยชน์ มาให้แก่หา้ งหนุ้ ส่วนมากข้ึนในอนาคต 3.4) เมื่อรบั ห้นุ ส่วนใหมม่ ีโบนสั เกดิ ขึน้ และตกเปน็ ของหนุ้ สว่ นเดิม เป็นการกำหนดให้หุ้นส่วนใหม่มีส่วนในทุนต่ำกว่าเงินที่นำมาลงทุนและ กำหนดให้ทุนทั้งสิ้นของห้างหุ้นส่วนใหม่ มีจำนวนเงินทุนเท่ากับเงินทุนเดิมบวกกับเงินทุนของหุ้นส่วน ใหม่รวมกันจะมีการคิดโบนัส หรือเงินเพิ่มพิเศษที่คิดให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนเดิม เพราะผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 126 ต้องจา่ ยเงนิ ลงทนุ ในห้างหุ้นสว่ นใหม่สูงกว่าจำนวนเงินทุนที่ตนจะได้รับ จำนวนเงินที่จ่ายสูงกว่าทุนหรือ ผลต่างนี้ เรียกว่า โบนัส หรือ เงินเพิ่มพิเศษ ซึ่งจะโอนเข้าบัญชีทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนเดิมตามอัตราส่วน แบง่ กำไรขาดทุนทต่ี กลงกัน 3.5) เมือ่ รบั หนุ้ ส่วนใหม่มีโบนัสเกดิ ข้นึ และตกเปน็ ของหุน้ สว่ นใหม่ เป็นการกำหนดให้ผู้เป็นหุ้นส่วนใหมม่ ีส่วนในทุนสูงกว่าเงินท่ีนำมาลงทุนและ กำหนดให้ทุนทั้งสิ้นของห้างภายหลังรับหุ้นส่วนใหม่มีจำนวนเท่ากับเงินลงทุนเดิมบวกเงินลงทุนของ ผเู้ ป็นหนุ้ ส่วนใหมร่ วมกนั ในกรณนี ้กี ารดำเนนิ งานถา้ ห้างหุ้นสว่ นเติมไม่ค่อยมีกำไรและสินทรัพย์ท่ีมีอยู่ดี ราคาสูงเกินความเป็นจริง ผู้เป็นหุ้นส่วนเดิมยอมรับผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่เข้ามาโดยให้นำเงินมาลงทุนน้อย กว่าที่จะเครดิตบัญชีทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่ ทั้งนี้ เนื่องจากกิจการกำลังต้องการเงินสดอย่างมาก เพื่อรักษาสภาพคล่องและเงินทุนหมุนเวียนของกิจการ โดยไม่สามารถตั้งบัญชีค่าความนิยมได้ เนื่องจากกิจการไม่มีสมรรถภาพในการหากำไรได้อย่างปกติและผู้เป็นหุ้นส่วนเดิมเต็มใจที่จะขายสิทธิ ส่วนได้เสียของตนให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่ในราคาที่ตำกว่าในบัญชีเพราะกิจการกำลังต้องการเงินสด อย่างมาก ฉะน้นั ส่วนที่เพม่ิ พิเศษใหแ้ กผ่ ูเ้ ป็นห้นุ สว่ นใหม่ จงึ ควรนำไปหักจากบัญชที ุนของผู้เป็นหุ้นส่วน เดิมตามอตั ราส่วนแบ่งกำไรขาดทนุ ทตี่ กลงกนั 4) ค่าความนิยมจะเกิดข้ึนเม่ือทนุ ของห้างหุ้นส่วนใหม่ไม่เท่ากับทนุ ของห้างหุ้นสว่ นเดิมบวกกับ เงนิ สดหรือสนิ ทรัพยอ์ น่ื ท่ีหนุ้ สว่ นใหม่นำมาลงทนุ จำนวนผลต่างคือคา่ ความนิยม 5) โบนัสหรือบำเหน็จรางวัลจะเกิดขึ้นเมื่อทุนของห้างหุ้นส่วนใหม่เท่ากับทุนของห้างหุ้นส่วน เดิมบวกกับเงินสดหรือสินทรัพย์อื่นที่หุ้นส่วนใหม่นำมาลงทุนและเป็นหุ้นส่วนใหม่ได้รับส่วนนายทุน ไมเ่ ทา่ กบั จำนวนเงินสดหรือสนิ ทรพั ยอ์ ่ืนทห่ี ุ้นส่วนใหมน่ ำมาลงทุน การปรับปรงุ ตีราคาสนิ ทรัพย์ของห้างหนุ้ สว่ นกอ่ นการรับหุ้นส่วนใหม่ เมื่อห้างหุ้นส่วนมีความประสงคจ์ ะรับหุ้นส่วนใหม่ เพื่อระดมเงินทุน ซึ่งผู้เป็นหุ้นสว่ นอาจตกลง กันว่าจะประเมินราคาสินทรัพย์ใหม่ เพื่อให้ตรงตามความเป็นจริงซึ่งส่วนใหญ่สินทรัพย์ประเภทที่ดิน อาคาร มักจะมีราคาสูงกว่าราคาตามบัญชีที่บันทึกไว้ ส่วนบัญชีสินค้าอาจปรับปรุงให้เป็นไปตามราคา ตลาด สินทรัพย์ถาวรประเภทอื่น เช่น เครื่องใช้สำนักงาน อุปกรณ์สำนักงาน ควรปรับปรุงให้ใกล้เคียง กับราคาตลาดในขณะนั้น การปรับปรุงสินทรัพย์ของห้าง เพ่ือให้ความยุติธรรมแก่หุ้นส่วนเดิมหรือ หุ้นส่วนทุกคน ก่อนรับหรือก่อนที่จะให้หุ้นส่วนใหม่ลาออก ให้มีการปรับปรุงบัญชีดังกล่าวอาจจะมีทั้ง เพิ่มและลดราคาของสินทรัพย์ ผลต่างเกิดขึ้นให้นำไปแบ่งแก่หุ้นส่วนตามอัตราส่วนแบ่งกำไรขาดทุน โดยบันทกึ ยอดสุทธิท่หี นุ้ ส่วนแต่ละคนจะไดร้ ับ ในการรับหนุ้ ส่วนใหม่ต้องปรับปรุงสินทรัพย์ก่อนและมา พิจารณาเงินลงทุนของหุ้นส่วนใหม่ ซึ่งหลักการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับการปรับปรุงตีราคาสินทรัพย์แบ่ง ออกเป็น 2 วิธดี ังนี้

วิธีท่ี 1 เปดิ บญั ชตี ีราคาใหมห่ รือทนุ ปรบั ปรุง ห น้ า | 127 1) เม่ือปรับปรงุ ตีราคาสินทรพั ยใ์ ดๆเพมิ่ ขึ้น xxx เดบิต สินทรัพยป์ ระเภทนั้น(ระบชุ อ่ื ) xxx เครดติ ตีราคาใหมห่ รือทนุ ปรบั ปรุง หรือ เดบติ คา่ เผอื่ หน้ีสงสยั จะสญู xxx เครดติ ตรี าคาใหมห่ รือทนุ ปรับปรงุ xxx มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง กรณีปรับปรุงบัญชีลูกหนีใ้ ห้มียอดเพิ่มขึ้นจะบันทึกรายการลดยอดบัญชีค่าเผือ่ หนี้สงสัยจะสญู เมื่อคา่ เผ่อื หนีส้ งสยั จะสูญลดลงจะมีผลทำให้ยอดลกู หนส้ี ุทธเิ พิม่ ขึ้น หรือ เดบติ คา่ เสือ่ มราคาสะสม-สินทรัพย์ถาวร(ระบุประเภท) xxx เครดติ ตีราคาใหมห่ รือทนุ ปรับปรุง xxx กรณีปรับปรุงบัญชีสินทรัพย์ถาวรให้มียอดเพิ่มขึ้นจะบันทึกรายการลดยอดบัญชีค่าค่าเสื่อม ราคาสะสมของสินทรัพย์ถาวรประเภทนานๆและเมื่อค่าเสื่อมราคาสะสมลดลงจะมีผลทำให้ยอด สนิ ทรัพยถ์ าวรสทุ ธิเพ่มิ ข้ึน 2) เม่ือปรับปรุงตีราคาสินทรัพยใ์ ดลดลง xxx เดบิต ตรี าคาใหมห่ รือทุนปรับปรงุ xxx เครดติ สินทรัพย์ประเภทน้ัน(ระบุช่ือ) หรอื เดบติ ตีราคาใหม่หรอื ทุนปรับปรุง xxx เครดติ คา่ เผ่อื หนส้ี งสยั จะสญู xxx กรณีปรับปรุงบัญชีลูกหนี้ให้มียอดลดลงจะบันทึกรายการเพิ่มยอดบัญชีค่าเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ เมอื่ คา่ เผอื่ หนสี้ งสยั จะสญู เพ่มิ ขนึ้ จะมีผลทำให้ยอดลกู หนส้ี ทุ ธลิ ดลง หรอื เดบิต ตรี าคาใหม่หรอื ทนุ ปรบั ปรงุ xxx เครดิต คา่ เสื่อมราคาสะสม-สินทรพั ยถ์ าวร(ระบปุ ระเภท) xxx กรณีปรับปรุงบัญชีสินทรัพย์ถาวรให้มียอดลดลงจะบันทึกรายการเพิ่มยอดบัญชีค่าเสื่อมราคา สะสมของสินทรัพย์ถาวรประเภทนั้นๆและเมื่อค่าเสื่อมราคาสะสมเพิ่มขึ้นจะมีผลทำให้ยอดสินทรัพย์ ถาวรสุทธลิ ดลง

3) เมือ่ ปรบั ปรุงเพมิ่ หน้สี นิ ประเภทใด ห น้ า | 128 เดบิต ตรี าคาใหมห่ รอื ทุนปรบั ปรงุ เครดิต หนสี้ ินประเภทนัน้ xxx xxx 4) เมอ่ื ปรบั ปรุงลดหน้ีสนิ ประเภทใด xxx เดบิต หน้ีสินประเภทนน้ั xxx เครดติ ตรี าคาใหมห่ รือทนุ ปรับปรงุ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 5) เม่อื มคี า่ ใชจ้ ่ายเกดิ ขึน้ ในการปรบั ปรงุ ตรี าคาสนิ ทรพั ย์และหน้ีสนิ เดบติ ตรี าคาใหม่หรอื ทนุ ปรบั ปรุง xxx เครดติ เงนิ สด xxx 6) เมอ่ื ปรบั ปรงุ ตีราคาสินทรัพยแ์ ละหน้ีสนิ เรียบร้อยแล้วให้ปิดบัญชตี ีราคาใหมห่ รือทุนปรับปรุง เขา้ บญั ชีทุนของผเู้ ปน็ หุ้นสว่ นแต่ละคนตามสทิ ธใิ นส่วนแบ่งผลกาํ ไรขาดทนุ โดย 6.1) ยอดคงเหลอื ของบญั ชตี ีราคาใหม่หรอื ทุนปรบั ปรุงเป็นยอดเดบติ เดบติ ทุนของผูเ้ ป็นหุ้นส่วนแตล่ ะคน xxx เครดิต ตีราคาใหมห่ รอื ทนุ ปรับปรงุ xxx 6.2) ยอดคงเหลือของบญั ชีตรี าคาใหมห่ รือทนุ ปรบั ปรุงเป็นยอดเครดติ เดบิต ตรี าคาใหมห่ รอื ทุนปรับปรุง xxx เครดิต ทุนของผ้เู ป็นหุ้นส่วนแตล่ ะคน xxx วธิ ที ่ี 2 วธิ ลี ัดไมเ่ ปดิ บัญชีตรี าคาใหมห่ รือทุนปรับปรงุ ซง่ึ มีหลกั เกณฑ์ดงั น้ี 1) เมอ่ื ต้องการเพ่มิ คา่ ของสินทรัพย์เปน็ จำนวนเท่าใดให้บนั ทกึ เดบิตบัญชีสนิ ทรัพยน์ ้นั 2) เมื่อตอ้ งการลดคา่ ของบัญชีสนิ ทรัพยเ์ ป็นจำนวนเท่าใดให้บนั ทึกเครดิตบัญชีสินทรพั ยน์ น้ั 3) เม่อื ต้องการเพ่มิ หนีส้ ินคา่ เส่ือมราคาสะสมสินทรัพยถ์ าวรและคา่ เผ่อื หนี้สงสยั จะสูญให้บันทึก เครดิตบัญชนี ้ันๆ 4) เมื่อต้องการลดหนสี้ นิ ค่าเสื่อมราคาสะสมสินทรัพย์ถาวรและค่าเผ่ือหน้ีสงสัยจะสูญให้บันทึก เดบิตบัญชีนั้น 5) ผลต่างที่เกิดขึ้นจากการปรับปรุงตีราคาสินทรัพย์และหนี้สินถือเป็นผลกำไรหรือขาดทุนให้ โอนไปยังบญั ชที นุ หรอื บญั ชกี ระแสทุนของผู้เปน็ หนุ้ ส่วน

ห น้ า | 129 ตัวอย่าง การบันทึกรายการเกี่ยวกับการปรับปรุงตีราคาสินทรัพย์และหนี้สินก่อนรับหุ้นส่วน ใหม่ ห้างหุ้นส่วนตระกูลออ มีนายออกัสและนายออก้าเป็นหุ้นส่วนกัน เมื่อวันที่ 1 มกราคม 25X7 ได้ตกลงกับนายออแกนมาเข้าร่วมเป็นหุ้นส่วนด้วยกันก่อนรับนายออแกนเข้ามาร่วมได้ปรับปรุงตีราคา สนิ ทรพั ยข์ องหา้ งหุ้นสว่ นใหม่ดงั นี้ ลกู หนีป้ ระมาณวา่ เกบ็ เงินได้จริง 560,000 บาท สนิ ค้าตีราคาใหม่ 220,000 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เคร่ืองตกแต่งตีราคาใหมเ่ ป็น 150,000 บาท รถยนต์ตีราคาใหมเ่ ป็น 500,000 บาท อาคารตรี าคาใหมเ่ ป็น 1600,000 บาท ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x6 ยอดคงเหลอื ในบัญชตี า่ งๆของห้างหนุ้ สว่ นเปน็ ดงั นี้ ลกู หนี้ 600,000 บาท คา่ เผ่ือหนีส้ งสัยจะสญู 30,000 บาท สินคา้ 199,600 บาท เครื่องตกแต่ง 200,000 บาท คา่ เสอื่ มราคาสะสม-เครอื่ งตกแตง่ 30,000 บาท รถยนต์ 720,000 บาท การบันทกึ บญั ชแี บบวธิ ที ่ี 1 ในสมดุ รายวนั ทว่ั ไป 10,000 25x7 10,000 ม.ค. 1 ตีราคาใหม่ คา่ เผอื่ หนี้สงสัยจะสูญ (ปรับปรงุ ลกู หนลี้ ดลง) สินค้า 20,400 ตรี าคาใหม่ 20,400 (ปรับปรงุ ราคาสินค้าเพิ่มขน้ึ ) ตรี าคาใหมค่ า่ 20,000 คา่ เส่ือมราคาสะสม-เครือ่ งตกแตง่ 20,000 (ปรับปรุงราคาเคร่ืองตกแต่งลดลง)

ตีราคาใหม่ 28,000 ห น้ า | 130 ค่าเสือ่ มราคาสะสม-รถยนต์ 28,000 (ปรบั ปรุงราคารถยนตล์ ดลง) คา่ เสื่อมราคาสะสม-อาคาร 80,000 ตีราคาใหม่ 80,000 (ปรับปรุงราคาอาคารเพมิ่ ข้ึน) มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การบันทกึ บัญชีแบบวธิ ที ่ี 2 ในสมุดรายวันท่วั ไป 25x7 ม.ค. 1 สินค้า 20,400 ค่าเสื่อมราคาสะสม-อาคาร 80,000 คา่ เผื่อหน้สี งสัยจะสูญ 10,000 20,000 ค่าเส่อื มราคาสะสม-เครอ่ื งตกแต่ง 28,000 25,440 ค่าเสอ่ื มราคาสะสม-รถยนต์ 16,960 ทุน-นายออกสั ทนุ -นายออก้า (ปรับปรงุ ราคาสนิ ทรัพยแ์ ละหนี้สิน) เมอื่ ผเู้ ป็นหุ้นสว่ นใหม่นำเงนิ สดหรอื สนิ ทรพั ย์อ่นื มาลงทุนในหา้ งหนุ้ ส่วน ตัวอย่าง ณ วันที่ 1 มกราคม 25X7 บัญชีทุนของนายอ๊อดมียอดยกมา 1,521,200 บาท และ ทุนของนายอ๋องมียอดยกมา 1,098,400 บาทต่อมารับนายต้อยเข้ามาเป็นหุ้นส่วนใหญ่โดย นายต้อยจ่ายเงินซือ้ ส่วนในทุนจากนายอ๋องครึ่งหน่ึงของทุนยกมาหลังจากปรับปรุงตีราคาสนิ ทรพั ย์ใหม่ แล้วและนายต้อยนำเงินสดมาลงทุนเป็นจำนวน 120,000 บาทจากตัวอย่างก่อนทุนนายอ๋องหลัง การปรับปรุงดีราคาสนิ ทรัพย์มียอดเพิ่มขึ้น 16,000 บาทดังนั้นทุนของนายอ๋องหลังการปรับปรุงดีราคา สินทรัพย์จงึ มจี ำนวนเทา่ กับ 1,098,400, 16,000 = 1,114,400 บาท ดงั น้ัน นายอ๋องขายส่วนในทุนของ ตนไปคร่งึ หนงึ่ ให้กับนายสนิท บันทกึ บัญชโี ดย 25x7 ม.ค. 1 ทนุ - นายอ๋อง 557,200 ทนุ -นายต้อย 557,200 (นายตอ้ ยซ้อื ส่วนในทนุ ของนายอ๋องคร่งึ หนึง่ )

ห น้ า | 131 25x7 ม.ค. 1 เงนิ สด 120,000 ทุน-นายต้อย 120,000 (นายต้อยนาํ เงนิ สดมาลงทุน) 3. การเปล่ียนแปลงหุน้ สว่ นเมือ่ ห้นุ สว่ นตายหรือลาออก หุ้นส่วนจำกัดความรับผิดในห้างหุ้นส่วนตาย ทายาทผู้ตายย่อมเข้าสวมสิทธเิ ป็นหุ้นส่วนแทน ผู้ตายได้เวน้ แตว่ า่ หา้ งหนุ้ สว่ นจำกัดได้มีสัญญาระบวุ า่ หา้ งหนุ้ ส่วนจำกดั ถ้าหนุ้ ส่วนจำกัดความรับผิดตาย ใหเ้ ลกิ กจิ การถา้ มสี ัญญาระบไุ ว้ ทายาทก็ไมส่ ามารถเข้าสวมสิทธิได้ ในกรณีที่หุ้นส่วนตายและทายาทไม่ได้เข้าสวมสิทธิ์แทน โดยห้างหุ้นส่วนยังดำเนินธุรกิจต่อไป ห้างหุ้นส่วนต้องคืนเงินให้แก่หุ้นส่วนตามที่คงเหลือแก่ทายาท หรืออาจปรับปรุงรายการคืนเงินให้ เพิม่ มากข้นึ ก็ไดก้ ารคนื เงินให้แก่ทายาทหุน้ ส่วนมกั พิจารณารายการต่างๆประกอบดังน้ี 1) กำไรขาดทุนในระหว่างที่หุ้นส่วนผู้ตายร่วมดำเนินธุรกิจจนถึงวันที่หุ้นส่วนผู้นั้นตายเพ่ือ พิจารณาว่าหุ้นส่วนผู้ตายควรได้รับส่วนแบ่งผลกำไรขาดทุนเท่าใด การแบ่งกำไรขาดทุนให้แก่ทายาท ผู้ตายในกรณีที่ห้างหุ้นส่วนยังไม่ได้ปิดบัญชีสามารถคำนวณได้จากการปิดบัญชีจริงหรือจา กประมาณ การหรือจากผลกำไรขาดทนุ ถัวเฉลี่ยในปีก่อน ๆ 2) การให้เงินพิเศษชดเชยหุ้นสว่ นผู้ตายจะพิจารณาจากระหว่างที่หุน้ ส่วนผู้ตายยังมชี วี ิตอย่ใู ต้ สร้างคุณประโยชนแ์ กก่ ิจการห้างหนุ้ สว่ นควรจะใหเ้ งนิ พิเศษชดเชยเป็น Bonus หรอื Goodwill เทา่ ไร 3) การปรับปรุงราคาสนิ ทรัพย์เมื่อหุน้ ส่วนตายควรมีการปรบั ปรุงราคาสินทรัพยท์ ีม่ ีอยู่ให้อย่ใู น ราคาทีเ่ ปน็ ไปได้เพื่อมิให้ผู้หญงิ ส่วนผูห้ น่งึ ผู้ใดไดเ้ ปรยี บเสียเปรียบเน่ืองจากราคาสนิ ทรพั ยท์ ี่บันทึกไว้เดิม ไมถ่ ูกต้อง มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง วิธกี ารบญั ชีเกย่ี วกับหุน้ สว่ นผู้ตาย XX 1. กำไร(ขาดทุน)ที่ได้รับ เดบติ กำไรขาดทนุ หรือกำไรขาดทุนโดยประมาณ XX เครดิต ทุนหนุ้ สว่ น หรอื เดบติ ทนุ หนุ้ สว่ น XX เครดิต กำไรขาดทนุ XX 2. การให้เงินชดเชยแกห่ ุ้นสว่ นผู้ตาย XX เดบิต ค่าความนยิ ม XX เครดติ ทุนหุ้นสว่ นผตู้ าย

3. การตรี าคาสินทรพั ย์เพมิ่ ขน้ึ ห น้ า | 132 เดบติ สนิ ทรพั ย์ เครดติ ทุนหนุ้ ส่วน XX XX หรือตรี าคาสนิ ทรัพยล์ ดลง เดบิต ทุนหุ้นสว่ น XX เครดิต สนิ ทรัพยห์ รือคา่ เส่ือมราคาสะสม XX มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การคืนทุนให้แก่หุ้นส่วนผู้ตาย เมื่อห้างหุ้นส่วนทราบจำนวนเงินทุนท่ีต้องคืนและจ่ายเงินให้แก่ ทายาทผู้ตาย เดบิต ทุนหนุ้ ส่วนผ้ตู าย XX เครดติ เงนิ สด XX ถา้ ยังมิได้จา่ ยชำระทนั ทใี ห้ตั้งทายาทผู้ตายเป็นเจา้ หน้ีแทน เดบิต ทนุ หนุ้ สว่ นผ้ตู าย XX เครดติ เจา้ หนีเ้ งนิ กู้ XX ตัวอย่าง ออกัส ออก้า และออกู๊ด เป็นหุ้นส่วนกันมีทุนในการดำเนินงานจำนวน 1,200,000 บาท 1,000,000บาท และ 800,000 บาท มีส่วนแบ่งผลกําไรขาดทุน 6 : 5 : 4 ณ วันที่ 30 มิถุนายน 25x1 ซึ่งเป็นงวดครึ่งปีของกิจการ หุ้นส่วนออกู๊ดได้ถึงแก่กรรมและทายาทไม่ขอ เขา้ ร่วมกิจการให้หา้ งห้นุ สว่ นแทนบดิ าของตน ห้างหุ้นส่วนพิจารณาแล้วเห็นควรคืนเงินใหแ้ ก่ทายาท โดยพิจารณาว่ากำไรขาดทุนที่ควรได้ใน งวด 6 เดือน จะพิจารณาจากกำไรในปีก่อน 3 ปี ซึ่งมีดังนี้ ปี 25x2 มีกำไร 1,000,000บาท ปี 25x3 มีกำไร 600,000 บาท ปี 25x4 มกี ำไร 200,000 บาท หา้ งหนุ้ ส่วนใดพจิ ารณาใหช้ ดเชยเงินแก่หุ้นสว่ นประเสรฐิ 5% ของทนุ คงเหลอื และควรปรับปรุง ราคาสินทรัพย์คือทีด่ ินเพิ่มขึ้นอีก 300,000 บาท ให้ทำ บันทึกรายการชำระคืนทุนให้แก่ทายาทหุน้ ส่วน ดังนี้ ก. คืนเป็นเงนิ สด ข. ตง้ั ทายาทเปน็ เจ้าหน้ี กำไรสุทธถิ ัวเฉลีย่ ปี 25x2 กำไร = 1,000,000 บาท ปี 25x3 กำไร = 600,000 บาท ปี 25x4 กำไร = 200,000 บาท รวม = 1,800,000 บาท

กำไรสุทธิถัวเฉลี่ย 1,800,000/3 600,000 ห น้ า | 133 กำไรงวด 6 เดอื น (600,000 x 6/12 ) 300,000 กำไรส่วนของออกู๊ด 4/15 x 300,000 80,000 บาท บาท บาท ค่าความนยิ มคดิ ใหแ้ ก่ออกดู๊ 800,000 x 5% 40,000 บาท บาท การปรบั ปรุงราคาสนิ ทรัพยเ์ พิ่มและแบง่ ให้ออกู๊ด 300,000 x 4/15 80,000 บาท รวมออกู๊ดได้รับทนุ เพ่มิ 200,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เดบติ กำไรขาดทนุ โดยประมาณ 80,000 เครดิต ทุน-ออกู๊ด 80,000 เดบิต คา่ ความนิยม 40,000 เครดิต ทนุ -ออกูด๊ 40,000 เดบิต สินทรพั ย์ (ทด่ี นิ ) 80,000 เครดติ ทนุ -ออกู๊ด 80,000 ก. เดบิต ทุน-ออกู๊ด 1,000,000 เครดติ เงนิ สด 1,000,000 คืนทนุ ใหแ้ ก่ทายาทเน่อื งจากหนุ้ สว่ นออก๊ดู ถงึ แก่กรรม ข. เดบติ ทุน-ออกู๊ด 1,000,000 เครดิต เงินกูจ้ ากทายาทออกู๊ด 1,000,000 โอนทุนของห้นุ ส่วนใหแ้ ก่ทายาทโดยถอื เป็นการก้ยู ืม หุ้นส่วนที่ตายและทายาทแม่ขอเข้าร่วมเป็นหุ้นส่วนต่อไปห้างหุ้นส่วนต้องคืนเงินให้แก่ทายาท ของหุ้นส่วน หรืออาจแนะนำให้หุ้นส่วนใหม่ซื้อส่วนลงทุนในห้างหุ้นส่วนผู้ตายจากทายาททั้งหมดหรือ บางสว่ นก็ได้ วิธีการบันทกึ บัญชีปฏิบัตเิ ช่นเดียวกับท่ีเคยปฏบิ ัติมาดังน้ี 1. บันทกึ รายการสว่ นทหี่ ุ้นส่วนผตู้ ายควรเงนิ ได้รับ 2. โอนส่วนของผู้ถอื หุ้นส่วนผู้ตายให้คณุ สว่ นใหม่ 3. ทนุ หนุ้ ส่วนผู้ตายทเี่ หลือ ห้างหุ้นส่วนต้องคนื ใหแ้ ก่ทายาทผตู้ าย

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 134 การลาออกของหุ้นส่วน การลาออกจากหุ้นส่วน (Retirement of partner) ในการดำเนินกิจการเมื่อกิจการ ประสบปัญหาต่าง ๆ อาจจะมีผู้เป็นหุ้นสว่ นบางคนขอลาออกจากกิจการ และจะต้องปฏิบัติตามสัญญา ห้างหุ้นส่วนโดยได้รับความยินยอมจากผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ อย่างเป็นเอกฉันท์ และอาจทำให้ หา้ งหนุ้ ส่วนตอ้ งเลกิ กจิ การไป หรอื กจิ การอาจจะดำเนนิ งานต่อไปตามปกติก็ได้ ในทางการบญั ชีสามารถ ปฏบิ ัตไิ ด้ 2 กรณี ดังน้ี 1. ผูเ้ ปน็ หุ้นสว่ นเดิมคนอ่ืน ๆ รบั ซื้อสทิ ธิส่วนไดเ้ สยี ของผลู้ าออก 2. ชำระคนื ทนุ ดว้ ยการจา่ ยเงินสด หรือสินทรัพย์ของหา้ งหุน้ ส่วนออกไป ในกรณีที่ผู้เป็นหุ้นสว่ นขอลาออกแล้วผู้เป็นหุ้นส่วนเดิมที่เหลืออยู่เป็นผู้ซ้ือสิทธิส่วนได้เสีย ในทุนของหุ้นส่วนผู้ลาออก เป็นการโอนสิทธิส่วนได้เสียในทุนของหุ้นส่วนผู้ลาออกไปให้แก่หุ้นส่วนเพ่มิ ผ้ซู ื้อส่วนการชำระเงินในการซ้ือขายถือเปน็ รายการทางการเงินส่วนตัวระหว่างกนั จงึ ไม่มรี ายการรับเงิน สดในสมดุ บญั ชีของหา้ งหุ้นสว่ นโดยห้างหนุ้ สว่ นจะบนั ทึกเฉพาะสิทธสิ ว่ นได้เสียในเงนิ ทุนเท่านัน้ ในกรณผี เู้ ปน็ หนุ้ สว่ นขอลาออกโดยห้างห้นุ สว่ นจา่ ยชาระคืนทนุ ใหแ้ กห่ ุ้นส่วนผู้ลาออกด้วย สินทรัพย์ของห้าง จะเป็นผลให้สนิ ทรพั ย์ของหา้ งห้นุ สว่ นลดลง ในขณะเดยี วกันสทิ ธสิ ่วนไดเ้ สียในทุนของ ผเู้ ปน็ หุ้นส่วนผู้ลาออกก็จะถูกปิดไปดว้ ย ถา้ การชำระคืนทุนจะตอ้ งยดื เวลาออกไปจากวันทผี่ ู้เป็นหุ้นส่วน ลาออก ห้างหุ้นส่วนก็ควรจะปิดบัญชีเงินทุนของหุ้นส่วนที่ลาออกและตั้งหุ้นส่วนที่สาคอกเป็นบัญชี เจ้าหนี้ขึ้นแทนด้วยจำนวนเงินที่ห้างหุ้นส่วนจะต้องชำระคืนทุนตามข้อตกลงของการจัดตั้งห้างหุ้นส่วน กิจการควรระบุให้ชัดเจนเกี่ยวกับวิธีการปฏิบัติในการวัดมูลค่าของสิทธิส่วนได้เสียในทุนของหุ้นส่วน ผู้ลาออก กล่าวคือ ควรมีนัยตกลงเกี่ยวกับการปรับปรุงสินทรัพย์ให้มีราคาถูกต้องตามราคาปัจจุบัน ตลอดจนมูลค่าของค่าความนิยมของห้างหุ้นส่วน เพื่อให้ได้จำนวนสิทธิส่วนได้เสียในทุนของหุ้นส่วน ผู้ลาออกที่ถูกต้อง นอกจากนย้ี ังควรระบุถึงวธิ ีการชำระคืนทุนอีกดว้ ย ถ้าหากไม่มีข้อตกลงในปัญหาต่าง ๆ ดังกล่าวมานี้ ในสัญญาเข้าเปน็ ห้างหุ้นส่วน ณ วันที่จัดตัง้ ห้างหุ้นส่วนจะกอ่ ให้เกิดข้อถกเถยี งข้ึนได้ใน ระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วนด้วยกัน ในวันที่ผู้เป็นหุ้นส่วนขอลาออก ห้างหุ้นส่วนควรตกลงกันถึงการชำระคนื ทุนให้เรียบร้อยและควรทำสัญญาการลาออกของผู้เป็นหุ้นส่วนขึ้นเป็นพิเศษเกี่ยวกับการจ่ายเงินชำระ คืนทุนให้เรียบร้อย ข้อพิจารณา ในการลาออกของผู้เป็นหุ้นส่วนนั้น ผู้เป็นหุ้นส่วนที่ลาออกยังคง มีความรบั ผดิ ชอบในหน้ีสินของห้างหุน้ สว่ นจนถงึ วันท่ตี นลาออก ไม่ยกเวน้ แต่จะมีข้อตกลงกันกับเจ้าหนี้ ของห้างเป็นอย่างอื่น ซึ่งโดยปกติแล้วผู้เป็นหุ้นส่วนผู้ลาออกมักจะขอให้มีการประเมินราคา สินทรัพย์ หนี้สิน ของห้างใหม่ โดยทำการปรับปรุงเงินทุนของห้างก่อนที่ผู้เป็นหุ้นส่วนจะลาออกเสียใหม่ เพื่อให้ มีสิทธิสว่ นได้เสียในทนุ ถูกต้อง กำไรหรอื ขาดทุนจากการประเมินราคาดงั กลา่ วจะถกู ปดิ ไปสูบ่ ญั ชีทุนของ ผู้เป็นหุ้นส่วนในอัตราสว่ นแบ่งกำไรขาดทุน ซึ่งการปรับปรุงดังกล่าวจะเป็นการรับรู้ถงึ การเปล่ียนแปลง ในมูลค่าของสินทรพั ย์ และหนี้สิน สำหรับงวดเวลาท่ีผู้เป็นหุ้นส่วนผู้ลาออกมีสว่ นร่วมในการดำเนนิ งาน อยู่ในห้างหุ้นส่วนโดยทำการเปลีย่ นแปลงมูลค่าของสินทรัพย์เหลา่ นี้อยา่ งถูกต้อง โดยปกติของกิจการท่ี ดำเนินงานอยู่ตลอดจะไม่มีการรับรู้บัญชีเหล่านี้ จนกว่าจะได้มีการจำหน่ายสินทรัพย์นั้นออกไปจริง ๆ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 135 การประเมนิ ราคาสินทรัพยใ์ หมน่ ม้ี ิใชจ่ ะทำให้ไดส้ ิทธิส่วนไดเ้ สยี ในทนุ ของห้นุ สว่ นผลู้ าออกถกู ต้องเท่าน้ัน ยังทำใหไ้ ด้สทิ ธิสว่ นไดเ้ สยี ในทุนของหุ้นสว่ นทีเ่ หลืออยู่ถกู ตอ้ งดว้ ยและสามารถดำเนินงานต่อไดด้ ว้ ย โดย การลาออกของผู้เป็นหุ้นส่วนอาจทำให้ห้างหุ้นส่วนเดิมเลิกล้ม และเกิดห้างหุ้นส่วนใหม่แทนก็ได้ ดังน้ัน ห้างหุ้นส่วนจึงควรมีสัญญาข้อตกลงใหม่โดยเฉพาะเกี่ยวกับอัตราส่วนแบ่งกำไรขาดทุนในอนาคต หลังจากผู้เป็นหุน้ สว่ นลาออก จะทำให้สทิ ธสิ ่วนไดเ้ สียในเงินทนุ ของผู้เปน็ หนุ้ ส่วนที่จะร่วมดำเนินงานกัน ต่อไปในห้างหุ้นส่วนใหม่ก็ควรจะเป็นยอดเงินลงทุนตามสิทธิส่วนได้เสียที่ถูกต้องของแต่ละคน ซ่ึงการชำระคืนทุนให้แก่หุ้นส่วนผู้ลาออกนั้น อาจมีจำนวนเท่ากับยอดบัญชีหลังจากการปรับปรุงมูลค่า สนิ ทรัพย์แลว้ หรืออาจมากกว่า หรอื นอ้ ยกวา่ ในบญั ชที นุ ผเู้ ปน็ ห้นุ ส่วนท่ลี าออกกไ็ ด้ ดังนี้ 1. การชำระคนื ทนุ ให้แกห่ ุน้ ส่วนผูล้ าออกดว้ ยจำนวนเงนิ ทสี่ งู กวา่ ยอดในบญั ชีทนุ การ ด ำเ น ิ น งาน ห ้ างห ุ ้ น ส ่ว น สำห รั บ กิ จ การ ที่ ป ระส บ คว ามสำเ ร ็ จน ั ้ น ส่ วน ให ญ่จะ มกี ารดำเนินงานมีประสิทธิภาพและประสทิ ธิผลที่ทำให้กิจการมีกำไรมากขึ้นเร่ือย ๆ ผเู้ ป็นส่วนผู้มาออก อาจเรียกร้องให้ห้างหุ้นส่วนชำระเงินให้แก่ตนสูงกว่ายอดในบัญชีทุนตามส่วนได้เสียในทุนของตนเอง หลังจากการปรับปรุงมูลค่าสินทรัพย์ให้มีราคาตามราคาตลาดในปัจจุบันแล้ว ผู้เป็นหุ้นส่วนที่เหลืออยู่ อาจยินยอมตามข้อเรียกร้องเพราะยังดีกว่าจะต้องเลิกล้มกิจการไป ห้างหุ้นส่วนวิธีการปฏิบัติในกรณี ดังกล่าวน้ี อาจเลือกกระทำอย่างใดอยา่ งหน่งึ ดังต่อไปน้ี 1) ผู้เป็นหุ้นส่วนตกลงให้ถือว่าส่วนที่เกินไปนั้นถือเป็นการจ่ายโบนัส ซึ่งจะนำไป ลดยอดเงินทนุ ของผู้เปน็ หนุ้ ส่วนที่เหลืออยู่ 2) ส่วนที่เกินไปนั้น ถือเป็นจำนวนเงินที่จะเป็นเกณฑ์ในการบันทึกค่าความนิยมของ ห้างห้นุ สว่ น 2. กรณีการจ่ายเงนิ ใหห้ นุ้ สว่ นท่ลี าออกด้วยวธิ กี ารจา่ ยโบนัส การลาออกของผู้เป็นหุ้นส่วนนั้น ห้างหุ้นส่วนจะจ่ายเงินคืนทุนให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนที่ ลาออก สามารถแยกออกเป็นวิธโี บนสั และวิธที ำความนิยม กล่าวคือ วิธีโบนัส ถ้าหากได้รับเงินมากกวา่ ส่วนได้เสยี ในทนุ ท่ีมีอยู่ ผู้เป็นหุ้นส่วนท่ีเหลือจะต้องโอนส่วนได้เสียในทุนของหุ้นส่วนที่ยังเหลืออยู่ไปให้ หุ้นส่วนที่ลาออกไปตามอัตราส่วนแบ่งกำไรขาดทนุ ให้เทา่ กับจำนวนเงนิ ท่ีขาดไปก่อน เมื่อนำเงินไปรวม กับเงนิ ทนุ ของเขาแล้วค่อยจ่ายเป็นเงินสดหรือตามข้อตกลงอยา่ งอื่นในทางตรงกนั ข้ามถ้าผเู้ ป็นหุ้นส่วนท่ี ลาออกไปได้รับเงินนอ้ ยกว่าสว่ นได้เสียในทนุ ของตนเองผลต่างท่ีเกิดขึ้นจะโอนไปยงั บญั ชที ุนของหุ้นส่วน ท่เี หลอื อยู่ โดยผเู้ ป็นหนุ้ สว่ นท่เี หลือจะแบง่ กันในอัตราสว่ นแบ่งกำไรขาดทนุ ตามท่ีตกลงกัน วิธีการบัญชีคือคำนวณวา่ จะตอ้ งคนื ทนุ ให้แกห่ ุ้นสว่ นจำนวนเท่าไหร่และจัดการคืนทนุ หรือตั้งให้ หุ้นสว่ นท่ลี าออกเป็นเจา้ หนีจ้ นกวา่ จะชำระหนี้

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 136 4. การเลกิ ห้างห้นุ สว่ น สาเหตุของการเลกิ กจิ การห้างห้นุ สว่ นสาเหตขุ องการเล็กกิจการห้างหุ้นส่วนมี 2 ประการคอื 1) ผ้เู ปน็ หนุ้ สว่ นทุกคนตกลงเลิกกิจการ 2) สาเหตตุ ามท่รี ะบุไว้ในประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์ ไดแ้ ก่ 2.1) เกดิ กรณียา่ งใดอย่างหนึ่งท่ีระบุไว้ในสัญญาหา้ งหุ้นสว่ นวา่ จะเล็กกจิ การ 2.2) ครบกำหนดเวลาท่รี ะบุไว้ในสัญญาหา้ งหนุ้ สว่ น 2.3) ดำเนินกจิ การสำเรจ็ ตามวตั ถปุ ระสงคท์ ก่ี ำหนดไวแ้ ล้ว 2.4) ถ้าสัญญาห้างหุ้นส่วนมิได้กำหนดอายุของห้างหุ้นส่วนไว้ผู้เป็นหุ้นส่วนคนในคน หนึง่ อาจบอกเลิกสัญญาได้โดยต้องบอกให้ทราบลว่ งหนา้ 6 เดือนกอ่ นการเลก็ กจิ การ 2.5) ผู้เป็นหุ้นสว่ นคนใดคนหนึ่งตายล้มละลายตกเป็นผู้ให้ความสามารถหรือเสมือนไร้ ความสามารถ 2.6) ศาลสัง่ ให้เลกิ กจิ การด้วยสาเหตุต่อไปนี้ 2.6.1) ผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งละเมิดสัญญาโดยเจตนาหรือโดยประมาท อยา่ งรา้ ยแรง 2.6.2) กจิ การไม่มโี อกาสดำเนินงานใหไ้ ดผ้ ลกำไร 2.6.3) ห้างหุ้นสว่ นไม่สามารถดำรงอยตู่ ่อไปได้ เมื่อห้างหุ้นส่วนเลิกกิจการแล้วต้องจัดการชำระบัญชี ซึ่งอาจดำเนินการโดยผู้เป็นหุ้นส่วน ด้วยกันหรือบุคคลอื่นซึ่งผู้เป็นหุ้นส่วนแต่งตั้งขึ้น เรียกว่าผู้ชำระบัญชี และการแต่งตั้งผู้ชำระบัญชีจะ วินจิ ฉยั ชี้ขาดโดยคะแนนเสียงขา้ งมากของผู้เป็นหนุ้ สว่ นหรือจะขอใหศ้ าลแต่งต้ังให้ก็ได้ สำหรับห้างหุ้นส่วนสามัญไม่ต้องมีการชำระบัญชีเมื่อเลิกกิจการเพียง แต่ตกลงคืนทุนกันใน ระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วน แต่ห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคลและห้างหุ้นส่วนจำต้องชำระบัญชีเสมอเมื่อเลิก กิจการโดยเมื่อตกลงเลิกกิจการห้างจะขายสินทรัพย์ต่าง ๆ จ่ายชำระหนี้และจ่ายเงินคืนทุนให้แก่ผู้เป็น ห้นุ สว่ นโดยผู้ชำระบัญชีเป็นผู้ดำเนนิ การ ผลของการเลิกสัญญาหา้ งหุ้นสว่ น เมื่อเลิกสัญญาห้างหุ้นส่วนอันเน่ืองมาจากผูเ้ ปน็ หุน้ ส่วนคนใดคนหนึ่งตายลม้ ละลายตกเป็นผูไ้ ร้ ความสามารถหรือเสมือนไร้ความสามารถห้างหุ้นส่วนอาจดำเนินงานต่อไปได้ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนที่เหลือ รบั ซือ้ สว่ นของผเู้ ปน็ หนุ้ สว่ นท่ีออกไปหรือจา่ ยคืนทุนใหผ้ ู้เป็นห้นุ ส่วนที่ออกไปซ่ึงมีผลทำให้ทุนของผู้เป็น หนุ้ สว่ นท่อี อกไปหมดไปจากบญั ชี เมือ่ ผู้เป็นห้นุ ส่วนคนใดคนหน่ึงออกไปจากกจิ การและผู้เป็นหุ้นสว่ นท่ีเหลือรับซ้ือส่วนของผู้เป็น หนุ้ ส่วนทอ่ี อกไปนั้นต้องบันทึกรายการโอนทุนของผูเ้ ป็นหุ้นส่วนที่ออกไปยังบัญชีทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนที่ รับซื้อไว้

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 137 สว่ นกรณที เี่ ลกิ สัญญาห้างหุ้นส่วนอันเนอ่ื งมาจากสาเหตอุ น่ื หา้ งหนุ้ สว่ นต้องจัดการชำระบัญชีซึ่ง ผู้เปน็ หุ้นส่วนทกุ คนดำเนินการเองหรือแต่งตั้งผูช้ าระบัญชีให้เป็นผู้ดำเนินการก็ได้โดยจำหน่ายสินทรัพย์ ต่าง ๆ ของห้างหุ้นส่วนจ่ายชำระหนี้สินของห้างหุ้นส่วนและจ่ายคืนทุนให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนบางกรณี ห้างหุ้นส่วนอาจขายกิจการให้กับบุคคลอื่นและให้บุคคลนั้นหรือผู้รับซื้อกิจการจัดการจ่ายชำระหนี้สิน ของห้างหุ้นส่วนระยะเวลาของการชำระบัญชีตั้งแต่การนำสินทรัพย์ออกขายและการจ่ายชำระหนี้สิน ขนึ้ อย่กู บั จำนวนและชนิดของสินทรพั ย์รวมทงั้ ความสามารถในการจา่ ยชำระหนี้ เมื่อเลิกกิจการห้างหุ้นส่วนต้องบันทึกรายการปรับปรุงและปิดบัญชีโยนกำไรสุทธิหรือขาดทุน สทุ ธิเข้าบญั ชีทนุ ของผเู้ ป็นห้นุ ส่วนแต่ละคน กำไรขาดทุนจากการจำหน่ายสินทรัพย์จะแบ่งให้ผู้เป็นหุ้นส่วนตามอัตราส่วนแบ่งผลกำ ไร ขาดทุนและก่อนการจ่ายคืนทุนให้ผู้เป็นหุ้นส่วนต้องจ่ายชำระหนี้สินของห้างหุ้นส่วนให้ครบถ้วนก่อน ถา้ ห้างหนุ้ สว่ นมีเงินสดไม่เพยี งพอแก่การจ่ายชำระหนส้ี ินเจ้าหนสี้ ามารถบังคับให้ผู้เป็นหุ้นส่วนตนได้คน หนง่ึ ชา่ ระหนี้ดว้ ยสินทรัพย์สว่ นตวั ขอ้ สังเกตเก่ียวกับการชำระบัญชี 1) การจำหน่ายสินทรัพย์ย่อมได้ราคาต่ำกว่าราคาตามบัญชีห้างหุ้นส่วนมีเงินสดไม่เพียงพอ แก่การจา่ ยคนื ทุนใหแ้ กผ่ ้เู ป็นหนุ้ ส่วนเตม็ จำนวน 2) กรณีห้างหุ้นส่วนจา่ ยชำระหนีส้ นิ ที่ไมไ่ ด้ลงบัญชีไว้หรือลงบัญชีไม่ครบถ้วนใหถ้ ือเป็นขาดทนุ ในการชำระบัญชีและแบ่งผลขาดทุนนี้ให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนตามอัตราส่วนแบ่งผลกำไรขาดทุนเจ้าหนี้ให้ ส่วนลดในการชำระหนใ้ี นส่วนลดนีจ้ ะถอื เป็นกำไรในการชำระบญั ชแี ละแบ่งให้ผู้เป็นหุ้นส่วน 3) กำไรหรือขาดทุนจากการจำหน่ายสินทรัพยแ์ บง่ ใหผ้ ูเ้ ปน็ หนุ้ ส่วน 4) รายได้และค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในระหว่างการชำระบัญชีให้ปิดโอนไปยังบัญชีทุนของผู้เป็น ห้นุ ส่วน 5) ตอ้ งจ่ายชำระหนีส้ นิ ใหแ้ ก่บุคคลภายนอกก่อนผเู้ ป็นหุ้นสว่ นและก่อนการคืนทนุ 6) กำไรหรือขาดทุนจากการชำระบญั ชตี ้องแบ่งให้แก่ผูเ้ ปน็ หุ้นสว่ นก่อนการจ่ายชำระเงินผู้และ จา่ ยคนื ทุนใหแ้ ก่ผู้เปน็ หนุ้ ส่วนเพ่ือใหผ้ ้เู ปน็ หนุ้ ส่วนไดร้ ับเงินตามจำนวนท่ีตนมสี ิทธจิ ะได้รับเทา่ น้ัน การจ่ายเงนิ คืนทนุ หลงั จากขายสินทรพั ย์ท้ังหมดแลว้ เม่อื ห้างห้นุ สว่ นเลิกกจิ การและชำระบัญชโี ดยการขายสนิ ทรัพย์ต่างๆกำไรหรือขาดทุนท่ีเกิดขึ้น จะแสดงในบัญชีกำไรขาดทุนจากการจำหน่ายสินทรัพย์ (Gain and Loss on Realization account) หรือบัญชีจำหน่ายขายทรัพย์สินและโอนไปยังบัญชีทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนตามอัตราส่วน แบ่ง กำไรขาดทุน

ห น้ า | 138 ตัวอย่าง หนึ่ง สอง และสาม เป็นหุ้นส่วนกันตกลงเลิกกิจการในวันที่ 31 ธันวาคม 25X6 โดยมีอัตราส่วนแบ่งผลกำไรขาดทุน 3 : 2 : 1 งบแสดงฐานะทางการเงินของห้างหุ้นส่วนหนึ่งสองสาม ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25X6 เป็นดังนี้ หา้ งหนุ้ สว่ นหนงึ่ สองสาม งบแสดงฐานะทางการเงนิ ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25X6 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง สินทรพั ย์ สนิ ทรัพยห์ มนุ เวียน : เงนิ สด 40,000 64,000 ลูกหน้ี 70,000 56,000 140,000 หัก คา่ เผื่อหนีส้ งสัยจะสญู 60,000 76,000 สินค้า 10,600 160,000 3,400 64,000 ทีด่ ินอาคารและอุปกรณ์ 224,000 160,000 อปุ กรณ์สำนกั งาน 14,000 50,000 หกั ค่าเส่ือมราคาสะสม-อุปกรณ์สำนกั งาน 210,000 224,000 รวมสินทรัพย์ หนส้ี ินและสว่ นของผูเ้ ป็นหุน้ ส่วน หนส้ี ินระยะสนั้ : เจ้าหน้ี คา่ นำ้ คา่ ไฟค้างจา่ ย สว่ นของผู้เปน็ หนุ้ ส่วน : ทุน-หนึ่ง 70,000 ทุน-สอง 50,000 ทุน-สาม 40,000 กระแสทนุ -หนึ่ง 24,000 กระแสทนุ -สอง 18,000 กระแสทุน-สาม 8,000 รวมหน้ีสินและสว่ นของผเู้ ป็นหนุ้ ส่วน