ธีร์วรา สุตัณฑวิบูลย์

รายการจำหนา่ ยสินทรพั ยเ์ มอ่ื ชำระบญั ชีมีดงั น้ี ห น้ า | 139 25x7 มกราคม 5 ขายสินคา้ ท้ังหมดเปน็ เงนิ สด 54,000 บาท 24,000 18,000 10 เกบ็ เงนิ จากลูกหน้ไี ดท้ ้งั สนิ้ 62,000 บาท 8,000 16 ขายอปุ กรณ์สำนักงานในราคา 98,000 บาท 6,000 ผ้ชู ำระบญั ชีจะได้รับคา่ ปว่ ยการ 6,000 บาท 56,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงการบนั ทกึ บญั ชใี นสมดุ รายวนั ท่วั ไป24,00070,000 25x7 18,000 ม.ค. 1 กระแสทุน-หนึ่ง 8,000 กระแสทุน-สอง กระแสทนุ -สาม ทุน-หน่งึ ทนุ -สอง ทุน-สาม (ปดิ บญั ชกี ระแสทนุ เข้าบญั ชีทนุ ) กำไรขาดทนุ จากการจำหน่ายสนิ ทรัพย์ 6,000 ค่าชำระบัญชีคา้ งจ่าย (บนั ทกึ ค่าป่วยการผู้ชำระบญั ชคี ้างจ่าย) 5 เงินสด 54,000 กำไรขาดทนุ จากการจำหน่ายสนิ ทรพั ย์ 2,000 สนิ คา้ (ขายสนิ คา้ ) 10 เงนิ สด 62,000 คา่ เผื่อหน้สี งสัยจะสญู 6,000 กำไรขาดทนุ จากการจำหนา่ ยสนิ ทรัพย์ 2,000 ลูกหนี้ (เก็บเงนิ จากลกู หน้ี)

ห น้ า | 140 25x7 เงนิ สด 98,000 ม.ค. 16 คา่ เสอ่ื มราคาสะสม-อุปกรณส์ ำนกั งาน 76,000 อปุ กรณ์สำนักงาน 140,000 กำไรขาดทุนจากการจําหน่ายสนิ ทรพั ย์ 34,000 (ขายอปุ กรณ์สำนกั งาน) 14,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงเจ้าหนี้ 10,600 ค่านำ้ คา่ ไฟค้างจ่าย 3,400 6,000 เงินสด 12,000 (จา่ ยชาํ ระหน้ี) 8,000 4,000 คา่ ชำระบัญชคี า้ งจา่ ย 6,000 เงนิ สด 234,000 (จา่ ยคา่ ปว่ ยการให้ผู้ชำระบัญชี) กำไรขาดทุนจากการจาํ หน่ายสินทรพั ย์ 24,000 ทุน-หนง่ึ ทนุ -สอง ทุน-สาม (แบง่ กำไรในการขายสินทรพั ย์) ทนุ -หนง่ึ 106,000 ทุน-สอง 76,000 ทุน-สาม 52,000 เงนิ สด (จ่ายเงนิ สดคืนทนุ )

ห น้ า | 141 หา้ งหนุ้ สว่ นหนง่ึ สองสาม งบชำระบญั ชี สำหรับเดอื นมกราคม 25x7 รายการ เงนิ สด สนิ ทรพั ย์ หนส้ี นิ ทนุ -หนงึ่ ทนุ -สอง ทนุ -สาม อนื่ ๆ ยอดคงเหลอื ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25X6 40,000 184,000 14,000 94,000 68,000 48,000 6,000 ค่าปว่ ยการของผชู้ ำระบญั ชีค้างจ่าย 12,000 8,000 4,000 ขายสนิ ทรพั ย์ไดเ้ งนิ สด 20,000 106,000 76,000 52,000 (14,000) แบ่งกำไรจากการขายสินทรัพย์ให้ผ้เู ปน็ หุ้นสว่ น (6,000) 106,000 76,000 52,000 (106,000) (76,000) (52,000) ยอดคงเหลือ - จา่ ยชาํ ระหน้ี จ่ายค่าปว่ ยการแก่ผู้ชำระบัญชี ยอดคงเหลือหลงั จากจ่ายชำระหนี้ต่างๆ จ่ายเงนิ สดคนื ทุน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 214,000 (184,000) 254,000 - (14,000) - (6,000) 234,000 (234,000) 5. การเปลี่ยนแปลงจากหา้ งหุน้ สว่ นเป็นบรษิ ัทจำกัด ห้างหุ้นส่วนจะเปลี่ยนรูปแบบธุรกิจมาเป็นบริษัทจำกัดเมื่อต้องการขยายกิจการซึ่งอาจใช้ สมุดบัญชีชุดใหม่หรอื สมุดบญั ชีชุดเดิมถ้าเป็นการขยายกิจการห้างหุ้นสว่ นโดยยังคงใช้สมุดบัญชีชุดเดมิ จะตอ้ งบันทึกรายการปรับปรงุ สนิ ทรัพย์ต่างๆให้มีราคาที่ถกู ตอ้ ง วธิ กี ารบญั ชีเก่ียวกับการเปลี่ยนรูปแบบ ธรุ กิจจากห้างห้นุ ส่วนเป็นบรษิ ัทจำกัด แบง่ เป็น 2 วิธีคอื 1) หลงั จากเปล่ยี นเปน็ บรษิ ทั จำกดั แล้วยังคงใช้ สมุดบัญชีของห้างหุ้นส่วนเป็นสมุดบัญชีของบริษัท และ 2) หลังจากเปลี่ยนเป็นบริษัทจำกัดแล้ว บรษิ ัท ใชส้ มดุ บญั ชชี ดุ ใหม่ วิธีที่ 1 ใชส้ มดุ บญั ชขี องห้างหนุ้ ส่วนเป็นสมุดบญั ชีของบริษัทจำกดั มขี ั้นตอนในการบนั ทกึ รายการ 5 ข้นั ตอนดังน้ี (1) ปรับปรุงราคาสินทรัพย์ใหม่โดยเปิดบัญชีตีราคาใหม่หรือบัญชีทุนปรับปรุงซึ่งใช้วิธีการ เดียวกันกับการปรับปรุงตีราคาสินทรัพย์ก่อนรับหุ้นส่วนใหม่โดยถ้าปรับปรุงตีราคา สินทรพั ยเ์ พมิ่ ขนึ้ จะบนั ทึกรายการดงั น้ี เดบิต สินทรพั ย์ (ระบุประเภท) XX คา่ เผอ่ื หน้สี งสัยจะสญู (สำหรับบัญชลี กู หนี้) XX คา่ เส่อื มราคาสะสม-สินทรพั ยถ์ าวร XX เครดิต ตีราคาใหม/่ ทนุ ปรบั ปรุง XX

ถ้าปรบั ปรุงตรี าคาสินทรพั ย์ลดลงจะบนั ทึกรายการดงั น้ี ห น้ า | 142 เดบิต ตีราคาใหม่ / ทนุ ปรบั ปรงุ XX XX XX เครดติ สินทรัพย์ (ระบปุ ระเภท XX คา่ เผ่ือหน้ีสงสยั จะสญู (สำหรบั บญั ชลี กู หนี้) ค่าเส่อื มราคาสะสม-สนิ ทรพั ย์ถาวร (2) บนั ทึกรายการจา่ ยคา่ ใชจ้ า่ ยในการเปลยี่ นแปลงจากห้างหุ้นสว่ นเป็นบรษิ ทั จำกดั โดย มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เดบิต ตีราคาใหม่ทุนปรบั ปรุง XX เครดิต เงินสด XX (3) บันทึกการจ่ายคืนทุนบางส่วนในรูปของสินทรัพย์ที่ไม่ใช่เงินสดให้กับผู้เป็นหุ้นส่วนบาง คนโดย เดบิต ทนุ -ผ้เู ป็นหนุ้ ส่วนท่ีได้รับการคืนทุน (ราคาที่ตกลงกนั ) XX คา่ เสอ่ื มราคาสะสม-สนิ ทรพั ย์ถาวร (ราคาตามบญั ช)ี XX เครดติ สนิ ทรพั ยถ์ าวร (ระบปุ ระเภท) (ราคาตามบัญช)ี XX ผลต่างระหว่างราคาที่ตกลงกันในการจ่ายคืนทุนกับราคาสุทธิของสินทรัพย์ถาวรจะบันทึกเข้า บัญชีตีราคาใหม่หรือทุนปรับปรงุ (4) โอนบัญชีตีราคาใหม่หรือทุนปรับปรุงเข้าบัญชีทุนหุ้นส่วนแต่ละคนตามอัตราส่วนแบ่ง กำไรขาดทุนโดย ถ้ายอดคงเหลือของบัญชีตีราคาใหม่หรือทุนปรับปรุงเป็นยอดเครดิต (กำไร) บันทึกดงั น้ี เดบิต ตรี าคาใหมท่ นุ ปรับปรงุ XX เครดติ ทุนผเู้ ป็นห้นุ ส่วนแต่ละคน XX (ตามอัตราส่วนแบ่งกำไรขาดทนุ ) ถ้ายอดคงเหลอื ของบญั ชีดีราคาใหมห่ รอื ทนุ ปรับปรงุ เป็นยอดเดบิต (ขาดทุน) บนั ทึกดังน้ี เดบิต ทนุ ผู้เป็นหุ้นสว่ นแต่ละคน XX (ตามอัตราสว่ นแบง่ กำไรขาดทุน) เครดิต ดรี าคาใหม่หรอื ทุนปรับปรุง XX

ห น้ า | 143 (5) บนั ทึกการจ่ายคนื ทุนให้แกผ่ ู้เป็นหนุ้ ส่วนแตล่ ะคนตามยอดคงเหลือในบัญชีทุนของผู้เป็น หุน้ ส่วนโดยจ่ายเป็นหุ้นทุนของบรษิ ัทจำกัดที่ต้ังขนึ้ ใหมด่ ังนี้ เดบิต ทุนผ้เู ปน็ หนุ้ สว่ นแตล่ ะคน XX เครดติ ทุน-ห้นุ สามญั XX ส่วนเกินมลู ค่าหนุ้ สามญั XX วธิ ีที่ 2 ใชส้ มดุ บัญชีชดุ ใหม่ของบรษิ ัทจำกดั มขี ัน้ ตอนในการบันทกึ รายการดังนี้ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ทางดา้ นห้างหุ้นสว่ น จะบนั ทึกรายการ 9 ข้นั ตอน คือ (1) โอนปิดบัญชสี ินทรพั ยต์ า่ งๆยกเวน้ เงนิ สดเขา้ บญั ชจี ำหนา่ ยขายทรัพยส์ ินโดย เดบิต จำหน่ายขายทรัพยส์ ิน XX เครดติ สินทรัพย์(ระบุประเภท) XX (2) โอนบัญชีค่าเผอื่ หน้ีสงสยั จะสูญและค่าเสอ่ื มราคาสะสมสินทรัพย์ถาวรเข้าบัญชีจำหน่ายขาย ทรัพยส์ นิ โดย เดบิต ค่าเผอ่ื หน้สี งสัยจะสญู XX คา่ เสอื่ มราคาสะสม-สินทรพั ยถ์ าวร XX เครดติ จำหน่ายขายทรัพย์สนิ XX (3) บันทึกรายการจ่ายค่าใชจ้ ่ายต่างๆเกยี่ วกับการเปล่ยี นแปลงหุ้นส่วนเป็นบรษิ ทั จำกัด เดบิต จำหน่ายขายทรัพยส์ ิน XX เครดิต เงินสด XX (4) บันทึกรายการตั้งบริษัทเป็นลูกหนี้ของห้างหุ้นส่วนในจำนวนเท่ากับราคาสินทรัพย์ที่บริษทั โอนไป(ราคาท่ีบรษิ ัทคิดให้)โดย เดบิต บรษิ ทั ...จำกดั XX เครดติ จำหนา่ ยขายทรัพย์สนิ XX (5) บันทึกการจ่ายคืนทนุ บางสว่ นในรปู ของสินทรัพยอ์ น่ื ให้กับผเู้ ป็นหนุ้ ส่วนบางคนโดย เดบิต ทนุ -ผ้เู ป็นหุ้นส่วน (ราคาทตี่ กลงกัน) XX เครดิต จำหน่ายขายทรพั ย์สนิ (ราคาทีต่ กลงกนั ) XX

ห น้ า | 144 (6) บันทึกโอนปิดบัญชีจำหน่ายขายทรัพย์สินเข้าบัญชีทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนโดยแบ่ง ตามอตั ราสว่ นแบ่งกำไรขาดทุนดงั น้ี ถา้ ยอดคงเหลอื ในบัญชีจำหน่ายขายทรพั ย์สนิ เปน็ ยอดเครดติ (กำไร) จะบนั ทึก เดบิต จำหน่ายขายทรัพยส์ ิน XX เครดิต ทุนผู้เปน็ หุน้ ส่วนแตล่ ะคน XX และถา้ ยอดคงเหลือในบัญชจี ำหนา่ ยขายทรพั ยส์ ินเปน็ ยอดเดบติ (ขาดทนุ )จะบนั ทึก มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เดบิต ทุนผ้เู ปน็ หนุ้ สว่ นแตล่ ะคน XX เครดติ จำหนา่ ยขายทรพั ย์สนิ XX (7) บนั ทกึ การโอนหนส้ี นิ ของหา้ งหนุ้ ส่วนให้แก่บริษัทจำกัดโดย XX เดบิต หนส้ี ิน เครดิต บริษัทจำกดั XX (8) บันทกึ การรับมอบหุ้นทุนจากบรษิ ัทจำกดั โดย XX เดบิต เงินลงทนุ ในหลกั ทรพั ย์หนุ้ ทุนบริษัทจํากัด เครดิต บรษิ ทั จำกดั XX โอนยอดคงเหลอื ในบริษัท...จำกัดออก (9) บนั ทกึ การจ่ายคนื ทุนให้แกผ่ ู้เป็นหนุ้ ส่วนแต่ละคนโดย XX เดบิต ทุนผู้เป็นหุ้นส่วน(ตามยอดคงเหลอื ในบญั ชีทนุ ) XX เครดิต เงนิ ลงทุนในหลักทรัพย์-หุ้นทนุ บรษิ ัท...จำกดั ทางดา้ นบรษิ ทั จำกดั บนั ทึกรายการ 2 ข้ันตอนคือ (1) บันทึกการรับมอบหรือรับโอนสินทรัพย์สุทธิของห้างหุ้นส่วนและตั้งห้างหุ้นส่วนเป็นเจ้าหน้ี โดย เดบิต สินทรัพย์ XX เครดิต หน้สี นิ XX หา้ งหุ้นสว่ น...

ห น้ า | 145 (2) บนั ทึกการจา่ ยคืนทุนในรปู หุ้นทนุ หรือการจ่ายชำระค่าสินทรัพย์สทุ ธิรบั โอนจากห้างหุ้นส่วน โดย เดบิต ห้างหุ้นสว่ น... XX (จำนวนเท่ากับยอดคงเหลอื ของบัญชบี ริษัท...จำกดั ) เครดิต ทุน-หุ้นสามญั XX ส่วนเกนิ มลู คา่ ห้นุ สามญั XX 6. การตายของผู้เป็นหุน้ ส่วนมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การดำเนินกิจการหา้ งหุน้ ส่วนเม่ือผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งตาย โดยเฉพาะหุ้นส่วนประเภท ไม่จำกัดความรบั ผิด ตามกฎหมายจะถือว่าห้างห้นุ ส่วนน้ันต้องเลิกกิจการ เวน้ แตจ่ ะมีข้อตกลงในสัญญา ของห้างหุ้นส่วนที่ระบุว่า ในกรณีที่มีผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งตาย ให้ผู้เป็นหุ้นส่วนที่เหลือ ดำเนินกิจการต่อไปได้โดยไม่ต้องยกเลิกกิจการ แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อมีผู้เป็นหุ้นส่วนคนหนึ่งคนใดตาย ห้างหุ้นส่วนจะเลิกกิจการหรือไม่ก็ตาม ห้างหุ้นส่วนจะต้องมีการจ่ายเงินคืนทุนให้กับทายาทหุ้นส่วน ผู้ตาย และเพื่อให้เกิดความเป็นธรรมต่อหุ้นส่วนทุกฝ่ายกิจการควรมีการปรับปรุงมูลค่าของสินทรัพย์ และหนี้สินทั้งหมดของห้างหุ้นส่วนให้ถูกต้อง ณ วันที่ผู้เป็นหุ้นส่วนตาย รวมทั้งโอนส่วนแบ่งผลกำไร ขาดทุนที่เกิดขึ้นตั้งแต่วันต้นงวดบัญชีจนถึงวันที่ผู้เปน็ หุน้ ส่วนตายให้กับทายาทของผู้เป็นหุ้นส่วนผู้ตาย ทั้งนี้เพื่อคำนวณหาสิทธิส่วนได้เสียของผู้เป็นหุ้นส่วนผู้ตายและโอนปิดบัญชี ทุนของหุ้นส่วนผู้ตายไปตั้ง เปน็ หนี้สนิ ไวเ้ พอ่ื รอการจ่ายชำระเงนิ คืนทนุ ให้กับทายาทของผเู้ ป็นหนุ้ สว่ นผตู้ าย การลาออกกับการตายของผู้เป็นหุ้นส่วนจะแตกต่างกัน คือ การลาออกจะต้องลาออก เมื่อสิ้นงวดบัญชีเว้นแต่จะมีการตกลงกันเป็นอย่างอื่น แต่การตายของผู้เป็นหุ้นส่วนอาจเกิดขึ้นเมื่อใดก็ ไดใ้ นระหวา่ งงวดบญั ชีโดยท่ียงั มิไดม้ ีการปดิ บัญชี ดงั น้นั ในสญั ญาการจดั ตงั้ หา้ งหุ้นสว่ นอาจระบุเงื่อนไข ให้มีการยืดเวลาการคำนวณสิทธิส่วนได้เสียของผู้เป็นหุ้นส่วนผู้ตายไปจนกว่าจะปิดบัญชีตามปกติ ณ วันสิ้นงวดบัญชีก็ได้ การคำนวณหาผลกำไรขาดทุนที่เกิดขึ้นจริงในงวดน้ันแบง่ ให้หุ้นส่วนผู้ตายเทียบ ส่วนแบง่ ระยะเวลาทห่ี นุ้ สว่ นผตู้ ายยังอยู่ในห้างห้นุ ส่วน หรอื อาจจะให้ประมาณจำนวนกำไรขาดทุนของ ห้างหุ้นส่วนขึ้นล่วงหน้าจนถึงวันตายของผู้เป็นหุ้นส่วนเพื่อแบ่งกำไรขาดทุนของหุ้นส่วนผู้ตาย เข้าบัญชี ทุนของเขา และคืนทุนให้ทายาทของหุ้นส่วนผู้ตายต่อไปการประมาณกำไรขาดทุนของห้างหุ้นส่วนถึง วันท่ผี ้เู ปน็ หนุ้ ส่วนตาย อาจประมาณจากหลักเกณฑ์ต่าง ๆ ทไ่ี ดต้ กลงกนั เช่น ประมาณจากกำไรในอดีต ซง่ึ คำนวณโดยถือตามเกณฑ์ถวั เฉลี่ยของกำไรในอดตี หลาย ๆ ปี ก่อนที่ผเู้ ปน็ ห้นุ ส่วนตาย

ห น้ า | 146 ตัวอยา่ ง ชบา ษา และ ศักดิ์ เป็นทนุ สว่ นกัน แบง่ กำไรขาดทุนเทา่ น้ันสญั ญาการจัดตั้งห้าง หุน้ ส่วนกำหนดว่าในกรณีที่มผี ู้เป็นหนุ้ สว่ นตาย ส่วนแบ่งกำไรขาดทนุ ของห้างหุน้ ส่วนในงวดน้ันให้คิดถือ วนั ทีต่ ายโดยประมาณกำไรขาดทุนของงวดน้ันจากกำไรขาดทนุ ถวั เฉลยี่ ย้อนหลัง 3 ปี ศกั ด์ิ ตายเมอื่ วันท่ี 1 ตุลาคม 25x0 และกำไรสุทธิ 3 ปี ยอ้ นหลังเปน็ ดังนี้ ปี กำไรสทุ ธิ (บาท) 25x8 380,000 25x9 400,000 25x0 420,000 รวม 1,200,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การคำนวณส่วนแบ่งกำไรถงึ วนั ตายของ ศักด์ิ เป็นดงั น้ี กำไรสทุ ธถิ ัวเฉล่ยี = 1,200,000 / 3 = 400,000 ดังนนั้ กำไรสุทธติ ง้ั แต่ ม.ค. - ก.ย. 25x0 = (400,000 x 9/12) = 300,000 สว่ นแบ่งกำไรสุทธิของ ศักด์ิ = 300,000 / 3 = 100,000 การบนั ทึกบัญชจี ะเปน็ ดงั นี้ 100,000 เดบิต ส่วนแบ่งกำไรสุทธิโดยประมาณของศกั ด์ิ 100,000 เครดติ ทุน - ศักด์ิ ประมาณส่วนแบง่ กำไรโดยประมาณของศักด์ิ ปิดบญั ชที ุน – ศกั ด์ิ เพือ่ ไปต้งั เป็นหนี้สนิ ไว้เพื่อรอการจา่ ยเงินคืนทุนให้ทายาทของศักดิ์ ใน วนั ที่ 1 ตุลาคม 25x0 การบันทกึ บญั ชีจะเป็นดังน้ี 25x0 ต.ค. 1 เดบิด ทนุ - ศักดิ์ 100,000 เครดิต หนีส้ นิ คงคา้ ง – ทายาทของ ศักดิ์ 100,000 โอนปิดบัญชีทนุ – ศกั ดไิ์ ปต้งั เป็นหน้สี ิน เมื่อถึงวันสิ้นงวดบัญชีหลังจากปิดบัญชีรายได้และค่าใช้จ่ายเข้าบัญชีกำไรขาดทุนแล้วให้ ปิดบัญชี “ส่วนแบ่งกำไรสุทธิโดยประมาณของ ศักดิ์” เข้าบัญชีกำไรขาดทุน เพื่อให้ยอดคงเหลือของ บญั ชีกำไรขาดทนุ คือ กำไรสทุ ธทิ ่ีจะนำไปแบง่ ให้ผู้เป็นหุ้นสว่ นที่เหลอื อยูต่ ามอตั ราสว่ นแบ่งกำไรขาดทุน ถูกต้องตามความเป็นจริง ซึ่งในบางครั้งสัญญาการจัดตั้งห้างหุ้นส่วนอาจจะมีการระบุเงื่อนไขใน การพจิ ารณาสิทธิสว่ นได้เสยี ของหุ้นส่วนผู้ตาย โดยใหแ้ บ่งผลกำไรให้หุ้นสว่ นผู้ตายด้วยผลกำไรของปีน้ัน

ห น้ า | 147 เต็มเสมอื นหนงึ่ วา่ ห้นุ สว่ นผตู้ ายอยู่ในห้างหุน้ สว่ นเต็มรวมทัง้ อาจระบุใหค้ ิดค่าความนิยมและบันทึกบัญชี เพื่อการพิจารณาสทิ ธิสว่ นไดเ้ สยี ให้กบั หุ้นสว่ นผ้ตู าย แล้วแตก่ ารจดทะเบียนการจัดตัง้ บริษัท สรุป การรับหุ้นส่วนใหม่ถือว่าเป็นการระดมเงินทุนของห้างหุ้นส่วนเพื่อเป็นการเพิ่มทุนอย่างหน่ึง ของกจิ การ การรับหนุ้ สว่ นใหมน่ ส้ี ามารถทำได้ 2 วิธี คือ หุน้ สว่ นใหม่ซือ้ สว่ นได้เสยี ของหุ้นสว่ นเดิม และ หุ้นส่วนใหม่นำสินทรัพย์มาลงทุน ในการรับหุ้นส่วนใหม่นั้นห้างหุ้นส่วนต้องได้รับความยินยอมจาก หุ้นส่วนเดิม เพื่อการรักษาสภาพคล่องหรือเงินทุนหมุนเวียนของห้างหุ้นส่วนมีสภาพดีขึ้น หลังจาก มีการรับหุ้นส่วนใหม่เข้ามาแล้วจะต้องคำนวณหาผลตอบแทนอัตรากำไรขาดทุนที่หุ้นส่วนใหม่และ หุ้นส่วนเดิมจะได้รับตามอัตราส่วนที่นำมาลงทุน โดยมีการคิดค่าความนิยมและโบนัสให้แก่หุ้นส่วนเดมิ หรือหุ้นส่วนใหม่ เมื่อรับหุ้นส่วนใหม่เรียบร้อยแล้วอาจมีหุ้นส่วนบางคนลาออก ซึ่งหุ้นส่วนอาจนำหุ้นที่ ตนถืออยู่บายให้แก่หุ้นส่วนเดิม หรือห้างหุ้นส่วนอาจจะจ่ายเงินคืนทุนก็ได้ ซึ่งการลาออกนั้นต้องดูด้วย ว่า ห้างหุน้ ส่วนมีการคิดค่าความนยิ ม หรือโบนสั ไว้ในอดีตหรือไม่ หรือมีการคิดโบนัสและค่าความนิยม ในวนั ทผ่ี เู้ ปน็ ห้นุ สว่ นขอลาออกเพ่ือเป็นการเพ่ิมทนุ หรือลดทุนของห้างเฉพาะส่วนท่ีลาออกหรือทั้งบ้างก็ ได้ เมื่อมีผู้เป็นหุ้นส่วนคนหนึ่งคนใดตาย ห้างหุ้นส่วนก็ต้องทำการเลิกห้าง หรืออาจะมีข้อตกลงเป็น อย่างอื่น ที่ให้ดำเนินกิจการต่อไปได้ โดยการแบ่งกำไรโดยประมาณให้แก่ทายาท ของผู้เป็นหุ้นส่วนท่ี ตาย แล้วจ่ายเงินคืนทุนให้แก่ทายาท ส่วนห้างหุ้นส่วนก็สามารถดำเนินกิจการไปได้หรือไม่แล้วแต่ ข้อตกลงในการจดั ตง้ั กจิ การ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง แบบฝกึ หัด 1. เอ บี และ ซี เปน็ ห้นุ สว่ นกนั มีทนุ และอตั ราส่วนแบง่ กำไรขาดทุน ดงั น้ี หุ้นส่วน ทุน (บาท) อัตราส่วนแบ่งกำไรขาดทนุ ก 1,200,000 2/9 ข 1,300,000 3/9 ค 1,400,000 4/9 3,900,000 ให้บันทึกรายการบัญชีดังนี้ กรณที ี่ 1 ค ตกลงขายสว่ นในทุนของตนครึ่งหน่ึงให้ ง โดยรับความยินยอมจาก ก และ ข ราคา ซื้อขายเปน็ เงนิ 1,200,000 บาท ซงึ่ ชำระโดยตรงระหว่าง ค กบั ง กรณี 2 ราคาซ้อื ขายเปน็ 1,240,000 บาท ซึง่ เปน็ ราคาสงู กวา่ มลู คา่ ตามบัญชี

ห น้ า | 148 2. ห้างหุ้นส่วน อุษามณี มีทุนรวมทั้งสิ้น 500,000 บาท โดย อุษา มีทุน 300,000 บาท มณี มีทุน 200,000 บาท แบ่งกำไรขาดทุนในอัตรา 3 : 2 ต่อมาตกลงรับขวัญ เข้ามาเป็นหุ้นส่วน โดยให้ ขวัญ นำเงินสดมาลงทุนจำนวน 100,000 บาท เพื่อให้มีสทิ ธิส่วนได้เสียหรือสว่ นในทุนเท่ากับ 1/6 ของ ทุนทัง้ หมด 3. วัน ทรู และทรี เป็นหุ้นส่วนกัน มที นุ และอตั ราสว่ นแบ่งกำไรขาดทนุ ดงั น้ี หุ้นสว่ น ทนุ (บาท) อัตราส่วนแบ่งกำไรขาดทุน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงวัน300,000 2/9 ทรู 450,000 3/9 ทรี 600,000 4/9 900,000 ใหบ้ นั ทึกรายการบัญชีดังนี้ กรณที ่ี 1 ทรี ราคาซือ้ ขายเปน็ เงิน 300,000 บาท กรณี 2 ราคาซื้อขายเปน็ 360,000 บาท ถอื วา่ เปน็ คา่ ความนิยม 4. การรับหุ้นส่วนใหม่โดยมีการปรับปรุงบัญชีสินทรัพย์ของห้างใหม่เสียก่อนรับหุ้นส่วนใหม่ ห้างหุน้ ส่วน เดชขจร ตกลงเป็นห้นุ ส่วนกัน มที ุนดังนี้ เดชมีทุน 150,000 บาท ขจร 180,000 บาท และ ใหญ่มีทุน 170,000 บาท อัตราส่วนแบ่งกำไรขาดทุน 3 : 4 : 3 ตามลำดับ หุ้นส่วนทุกคนตกลงรับศักด์ิ เข้ามาเป็นหุ้นส่วนใหม่โดยท่ี ศักด์ิ นำเงินสดมาลงทุน 100,000 บาท เพื่อให้มีส่วนในทุน 1/5 ของห้างหุ้นส่วนภายหลงั รบั หนุ้ ส่วนใหม่ ผเู้ ปน็ หุ้นสว่ นให้ปรับปรุงสินทรพั ย์ก่อนรบั ห้นุ สว่ นใหม่ ดงั น้ี 1. เพ่มิ ราคาที่ดินเปน็ 159,000 บาท 2. ลดราคาสินคา้ ลง 75,000 บาท 3. มีคา่ เช่าคา้ งจ่าย 20,000 บาท 5. ห้างหุ้นส่วน เดชขจร มี เดช ขจร และ ใหญ่ เป็นหุ้นส่วนกัน มีบัญชีทุน 200,000 บาท 175,000 บาท และ 125,000 บาท ตามลำดับ และสินทรัพย์มีมูลค่าถูกต้องแล้ว อัตราส่วนแบ่งกำไร ขาดทุน 3 : 2 : 1 ผูเ้ ปน็ หุ้นส่วนตกลงชำระเงินคืนทนุ ให้ใหญ่ 150,000 บาท ส่วนเกนิ 25,000 บาทนี้ ให้ ถือเป็นโบนสั นำไปลดเงินทุนของ เดช และ ขจร เนอื่ งจากใหญ่ขอลาออก เอกสารอ้างองิ ธารินี พงศ์สุพัฒน์. (2559). การบัญชีขั้นกลาง 2. ภาควิชาบัญชี คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ พิมพ์พนา ปีตธวัชชัย และคณะ. (2563). การบัญชีขั้นกลาง 2. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ แห่งจุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย สปุ ริญญา ชุกะวฒั น.์ (2561). การบัญชขี ั้นกลาง 2. พิมพ์ครงั้ ท่ี 8. กรงุ เทพฯ : สำนกั พมิ พ์มหาวิทยาลัย รามคำแหง

ห น้ า | 149 สุภาณี อินทน์จนั ทร์. (2558). การบญั ชหี นส้ี นิ และสว่ นของเจา้ ของ. คณะวิทยาการจัดการ มหาวทิ ยาลัย ราชภฎั นครปฐม อรชมุ า มูลศร.ี (2558). การบัญชขี นั้ กลาง 2. คณะวทิ ยาการจัดการ มหาวทิ ยาลัยราชภฎั อดุ รธานี แบบฝึกปฏิบัติชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน : หน่วยที่ 1-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช, 2007) เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 1 : หน่วยที่ 1-8 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทย าการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธิราช, 2007) เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 2 : หน่วยที่ 9-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช, 2007) Beans, F.A., Anthony, J.H., Bettinghaus, B., and smith, K.A. (2012). Advanced Accounting. 11th ed. New Jersey : Pearson Prentice Hall. Christensen, T.E., Cottrell, D.M., amd Baker, R.E. (2014). Advanced Financial Accounting. 10th ed. Singapore : McGraw-Hill. Keiso, D., Weygandt, J., & Warfield,T. (2 0 1 0 ) . FUNDAMENTALS OF INTERMEDIATE ACCOUNTING. America : John Wiley & Son. Williams, J.R., and others. (2015). Financial accounting. 15th ed. Singapore : McGraw-Hill. มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหาวทิ ยาลยั ราชภัฎหม่บู า้ นจอมบงึ ห น้ า 108

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 150 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 6 หวั ขอ้ เนื้อหา 1. การจัดตั้งบรษิ ัทจำกัด 2. เงินทนุ ของบรษิ ัทจำกัด 3. หุน้ ทนุ 3.1 ชนดิ ของหนุ้ ทนุ ของบรษิ ัทจำกดั 3.2 การบนั ทึกบญั ชเี กย่ี วกบั การจำหนา่ ยหุ้นทุน 3.3 การริบหุ้น 4. ค่าใชจ้ ่ายในการจดั ตัง้ บรษิ ทั จำกัด สาระสำคญั 1. บริษทั จำกดั จะแบ่งทุนออกเป็นหนุ้ แตล่ ะหนุ้ มมี ลู ค่าเทา่ กนั โดยผู้ถือหุ้นแต่ละคนตา่ งรบั ผิด จำกดั เพยี งไม่เกนิ จำนวนเงนิ ทีย่ งั สง่ ใชไ้ ม่ครบมลู ค่าหุน้ ทตี่ นถือ 2. ใบหุ้นชนิดระบุชื่อผู้ถือ บริษัทสามารถออกใบหุ้นให้แก่ผู้ซื้อหุ้นได้ แม้ว่าผู้ซื้อหุ้นจะชำระค่า หุ้นยังไม่ครบ ส่วนใบหุ้นชนิดออกให้แก่ผู้ถือ บริษัทจะออกใบหุ้นให้ต่อเมื่อผู้ซื้อหุ้นได้ชำระค่าหุ้นครบ แลว้ วัตถุประสงค์การเรียนรู้ 1. เพื่อให้เข้าใจในลักษณะของการจัดตั้งบริษัทจำกัด การกำหนดข้อบังคับของบริษัทและหุ้น ของบรษิ ทั 2. สามารถบอกถึงความแตกตา่ งระหวา่ งหุ้นซง่ึ ออกโดยระบุชื่อผู้ถือและหุ้นออกให้แก่ผู้ถือได้ถือ หนุ้ จนกวา่ บรษิ ัทจะประกาศจ่ายเงินปันผลแล้ว วิธสี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วธิ ีการสอน 1.1 วิธีการสอนบรรยาย 1.2 วิธีการสอนอภิปราย 1.3 วิธกี ารแลกเปลยี่ นเรียนรู้ 1.4 วธิ กี ารสอนออนไลน์

ห น้ า | 151 2. กิจกรรมการเรียนการสอน 2.1 นักศกึ ษาแลกเปลยี่ นเรยี นรู้ 2.2 ผสู้ อนบรรยาย 2.3 ใหน้ กั ศึกษาแบง่ กลมุ่ อภิปราย 2.4 การเรยี นการสอนแบบออนไลน์ การวัดผลและการประเมนิ ผล 1. การสงั เกตพฤติกรรมของผ้เู รียนระหวา่ งการแลกเปล่ยี นเรยี นรู้ 2. การซกั ถามและการตอบคำถามของผู้เรยี นในชั้นเรยี น / ออนไลน์ 3. ตรวจงานของนกั ศึกษาท่ีฝึกปฏบิ ัตแิ บบฝึกหดั ท้ายบทเรียน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

ห น้ า | 152 บทที่ 6 การบญั ชบี รษิ ทั จำกดั การดำเนินธุรกิจเกี่ยวกับการจัดตั้งบริษัท นั้นจะต้องมีการระดมเงินทุนของบริษัทเป็นจำนวนมหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง มาก บุคคลทั่วไปที่มีความสนใจในการลงทุนก็สามารถเข้าร่วมในกิจการได้โดยการซื้อหุ้นสามัญของ กิจการนั้นๆ กิจการเหล่านั้น ก็ต้องทำการจดทะเบียนให้ถูกต้องตามกฎหมาย โดยมีบุคคลตั้งแต่ 7 คนขึ้นไป มาเริ่มก่อการ ทำการจัดตั้งเป็นบริษัทจำกัด และได้เข้าชื่อกันทำหนังสือบริคณห์สนธิและ จดทะเบียนหุน้ เพื่อนำหุ้นสามัญ หรือหุ้นบุริมสิทธิ ออกจำหน่ายให้แก่บุคคลท่ัวไปทีส่ นใจโดยบริษทั ตอ้ ง กำหนดมลู ค่าของหุ้นไว้ในราคาหนุ้ ละเท่าๆ กนั ในวันท่ีออกจำหนา่ ยโดยถือว่าผู้ถือหุน้ ทุกคนต้องร่วมกัน รับผิดชอบในหนี้สินจำกัดเพียงไม่เกินจำนวนเงินที่ตนยังส่งใช้ ไม่ครบมูลค่าของหุ้นที่ตนถืออยู่เท่าน้ัน และหุ้นที่ถืออยู่สามารถโอนเปลี่ยนมือได้ง่าย ส่วนการดำเนินในการประกอบธุรกิจ จะมีระยะเวลา การดำเนินงานนานกว่ากิจการ ห้างหุ้นส่วนและเจ้าของคนเดียว และสามารถขยายกจิ การให้ใหญ่ขึ้นได้ โดยการไปควบกิจการกับบริษัทอื่น ๆ โดยใช้เสียงข้างมากจากที่ประชุมใหญ่ถือหุ้นก็ได้ ซึ่งในการระดม ทุนของ บริษทั นน้ั อาจจะนำหนุ้ สามญั หรอื หนุ้ บุรมิ สิทธิมาออกจำหน่ายเป็นเงนิ สดหรือใชใ้ บจองหุ้นก่อน แล้วเรียกชำระค่าหุ้นเป็นงวด ๆ เมื่อถึงวันสิ้นงวดบัญชีบริษัทมีการจ่ายเงินปันผลซึ่งทำการจัดสรรจาก กำไรสุทธทิ ่ีบริษัทประกอบธรุ กจิ ในรอบระยะเวลา 1 ปี ดังนั้น กิจการค้าที่ต้องใช้ทุนเป็นจำนวนมาก มักจัดตั้งขึ้นในรูปของบริษัทจำกัด ซึ่งกฎหมาย รับจดทะเบียนให้เป็นนิติบุคคล บริษัทได้ทุนจากเจ้าของกิจการตั้งแต่ 7 คนขึ้นไป เรียกว่า “ผู้ถือหุ้น” ผู้ถือหุ้นแต่ละคนรับผิดชอบในหนี้สินของบริษัทเพียงคนที่ตนถือ กำไรของบริษัทยังไม่เป็นของผู้ถือหุ้น จนกว่าบริษัทจะประกาศจ่ายเงินปันผลแลว้ 1. การจดั ตงั้ บริษทั จำกดั การจดั ต้งั บริษัทจำกดั ตามกฎหมายไทยจะต้องดำเนนิ การเปน็ ขั้น ๆ ดังนี้ 1. มีผู้เริ่มก่อการจัดตั้งบริษัทตั้งแต่ 7 คนขึ้นไป เข้าซื้อกันทำหนังสือบริคณห์สนธิ (Memorandum of Association) แล้วนำไปจดทะเบียนต่อนายทะเบียนบริษัทที่สำนักทะเบียน หุ้นส่วนบริษัท (บริษัทมหาชนจำกัด ต้องมีผู้เริ่มก่อการตั้งแต่ 15 คนขึ้นไป) หนังสือบริคณห์สนธิคือ หนังสือแสดงความมุ่งหมายว่า ผู้เริ่มก่อการจะจัดตั้งบริษัทจำกัดขึ้นเพื่อวัตถุประสงค์จะทำการค้าอย่าง ใด ซึ่งต้องจัดทำขึ้นอย่างน้อย 2 ฉบับ โดยลงลายมือชื่อของบรรดาผู้เริ่มก่อการทุกคน และต้องมีพยาน อย่างน้อย 2 คน ลงชื่อรับรองลายมือชื่อเหล่านั้น ให้นำฉบับหนึ่งไปขอจดทะเบียนและมอบไว้ ณ หอทะเบียนซึ่งบริษัทตั้งสำนักงานอยู่ภายในเขตของหอทะเบียนนั้นตามประมวลกฎหมายแพ่งและ พาณชิ ย์ มาตรา 1098 ได้บญั ญตั ิไวว้ ่า \"หนังสอื บริคณหส์ นธิ\" ตอ้ งมีสาระสำคัญดงั ต่อไปน้ี 1) ช่ือของบริษัทอันคิดจะตั้งขึ้นซึ่งต้องมีคำว่า \"จำกัด\" (Limited) ไว้ปลายช่ือนั้นเสมอ ไป 2) ท่ีต้งั สำนกั งานของบรษิ ทั จะตง้ั อยู่ ณ ทใ่ี ดในพระราชอาณาจกั ร

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 153 3) วัตถปุ ระสงค์ท้ังหลายของบรษิ ัท 4) ถอ้ ยคำแสดงวา่ ความรับผดิ ของผ้ถู อื หนุ้ จะมีจำกัด 5) จำนวนทุนเรือนหุ้น ซึ่งบริษัทคิดกำหนดจะจดทะเบียนแบ่งออกเป็นหุ้น มีมูลค่า กำหนดหนุ้ ละเทา่ ใด 6) ชอื่ สำนัก อาชีวะ และสายมอื ช่อื ของผ้เู รม่ิ ก่อการทั้งจำนวนหุ้นซ่ึงต่างคนตา่ งเข้าชื่อ ซอ้ื ไว้คนละเท่าใด (ตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์ มาตรา 1100 ผูเ้ รมิ่ กอ่ การจัดตัง้ บริษัททุกคน ต้องลงชอ่ื ซื้อหุน้ ๆ หนงึ่ เป็นอยา่ งนอ้ ย) 2. เมื่อนายทะเบียนบริษัทได้รับจดทะเบียนหนังสือบริคณห์สนธิแล้ว ขั้นต่อไปผู้เริ่มก่อ การจัดตงั้ บริษัทจะต้องจัดทำหนงั สือช้ีชวน (Prospectus) ข้นึ เพอื่ โฆษณาให้ประชาชนซ้ือหุ้นและต้อง นำไปจดทะเบียนก่อนจึงจะนำออกแจกจ่ายโฆษณาได้ (สำหรับบริษัทเอกชนจำกัดไม่ต้องทำหนังสือ ชชี้ วน) ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1103 บัญญตั ิไว้เกย่ี วกับการทำหนังสือช้ีชวนว่า \"บรรดาหนังสือชีชวนและหนังสือบอกกล่าวป่าวร้อง หรือหนังสืออย่างอื่นในการชวนให้เข้าชื่อซื้อหุ้น ทุกฉบับ ต้องลงวันที่ และลายมือชื่อของบรรดาผู้เร่ิมกอ่ การจัดตั้งบริษัท และต้องนำไปจดทะเบียนก่อน แล้วจงึ โฆษณา\" ขอ้ ความทจ่ี ะต้องมีในหนงั สอื ชช้ี วนมีดังน้ี 1) ข้อความในหนังสือบรคิ ณหส์ นธิ 2) จำนวนเงนิ ท่ีจะต้องส่งใช้ในหนุ้ หน่ึง ๆ กอ่ นจดทะเบียนตง้ั บริษัท (ตามมาตรา 1105 วรรค 3 กำหนดไว้ว่า การส่งใช้ค่าหุ้นคราวแรกต้องไม่ให้น้อยกว่าร้อยละยี่สิบห้าแห่งมูลค่าของหุ้นที่ตั้ง ไว)้ 3) ห้นุ บรุ มิ สิทธิถ้ามกี ต็ ้องแถลงจำนวนมลู คา่ สิทธิและสาเหตทุ ต่ี ้องมีหุ้นชนิดน้ีในบริษัท 4) จำนวนและมูลค่าแห่งหุ้นสามัญหรือหุ้นบุริมสิทธิ ซึ่งจะออกให้เสมือนหนึ่งว่าได้ใช้ เงินครบแล้วหรือแต่เพียงบางส่วน และออกหุ้นชนิดนี้เพื่อตอบแทนบุญคุณ แรงงาน หรือทรัพย์สินท่ี บรษิ ัทรบั มาอย่างใด 5) คา่ ใชจ้ า่ ยทป่ี ระมาณวา่ จะต้องจ่ายในการรเิ ริม่ จัดตงั้ บริษัท 6) ถ้ามีเจตนาจะให้เงินแก่ผู้เริ่มก่อการ ก็ต้องแถลงว่าเป็นจำนวนเงินเท่าใด และให้ เพราะเหตุใด 7) สัญญาต่าง ๆ ที่ผู้เริ่มก่อการได้ทำไว้ในการจัดตั้งบริษัท ให้แถลงรายการและสภาพ แห่งสญั ญาน้ัน ๆ ทุกประการ 3. หุ้นทนุ จะต้องมีคนแสดงความจำนงขอซื้อจนหมดส้ินก่อนจึงจะไปขอจดทะเบียนจัดต้ังบริษัท ได้ เช่น ไปจดทะเบียน 3,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท จะต้องมีผู้ขอซื้อหุ้นครบ3,000หุ้นเสียก่อน นายทะเบียนจงึ จะรับจดทะเบยี นจัดตง้ั บริษัท 4. เมื่อประชาชนเข้าชื่อซื้อหุ้นหมดแล้ว ให้ผู้เริ่มก่อการเรียกประชุมบรรดาผู้ซื้อหุ้นประชุมนี้ เรียกว่า \"ประชมุ จดั ต้งั บริษทั (Statutory Meeting) โดยปกติจะประชุมในเรื่องดังต่อไปน้ี

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 154 1) ตกลงขอ้ บังคับตา่ ง ๆ ของบรษิ ทั (Articles of Association) 2) ให้สัตยาบันแก่สัญญาต่าง ๆ ซึ่งผู้เริ่มก่อการจัดตั้งบริษัทได้กระทำไปในส่วนที่ เกย่ี วกบั บรษิ ทั และรับรองอนุมตั คิ า่ ใชจ้ ่ายต่างๆ ทีไ่ ดจ้ า่ ยไปเน่อื งในการจัดตงั้ บรษิ ทั น้ี ความหมายของบรษิ ทั จำกดั บริษัทจำกัด คือ การที่บุคคลตั้งแต่ 3 คนขึ้นไปร่วมกันทำกิจการ โดยมีวัตถุประสงค์ เพอื่ แสวงหากำไรจากการดำเนินกจิ การนั้นมาแบ่งปันกนั โดยบรษิ ทั จำกัด จะแบง่ ทนุ ออกเป็นหุ้นมูลค่า หุน้ ละเท่าๆ กัน ผูล้ งทนุ ในบริษทั เรียกวา่ “ผถู้ อื หุ้น” โดยผู้ถือหุน้ รบั ผิดไมเ่ กนิ จำนวนเงินทีต่ นยงั ส่งใช้ไม่ ครบมูลค่าของหุ้นที่ตนถือ เมื่อจดทะเบียนบริษัทจำกัดแล้ว จะมีสภาพเป็นนิติบุคคลตามกฎหมาย แยกต่างหากจากผู้ถือหุ้น และได้รับเลขทะเบียนนิติบุคคล 13 หลัก ซึ่งจะถูกใช้เป็นเลขประจำตัว ผู้เสียภาษีอากรของกรมสรรพากรด้วย สำหรับชื่อบริษัท ถ้าจะนำชื่อไปใช้ในดวงตรา ป้ายชื่อ หนังสือ จดหมายหรือเอกสารอย่างอื่นเกี่ยวกับธุรกิจของบริษัทต้องใช้คำว่า “บริษัท” ไว้หน้าชื่อและ “จำกดั ” ไว้ทา้ ยชอื่ ด้วย ถ้าเป็นอักษรต่างประเทศต้องใชค้ ำซ่ึงมีความหมายวา่ “บรษิ ัทจำกดั ” ประกอบ ชื่อ เช่น ถ้าใช้ชื่อเป็นอักษรภาษาอังกฤษต้องใช้คำว่า “Company Limited” หรือ “Co., Ltd.” หรือ “Limited” หรอื “Ltd.” ประกอบชื่อ ประเภทบรษิ ัทจำกดั สำหรบั ประเทศไทย บรษิ ัทจำกัด แบง่ ออกเปน็ 2 ประเภท คอื 1. บริษทั เอกชนจำกดั ต้งั ข้ึนตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ 2. บรษิ ทั มหาชนจำกดั ตงั้ ข้ึนตามพระราชบญั ญตั บิ ริษัทมหาชน จำกัด พ.ศ. 2535 บริษทั เอกชนจำกดั สถานประกอบการที่จัดตั้งขึ้นโดยวิธีการแบ่งทุนเป็นหุ้น แต่ละหุ้นมีมูลค่าเท่าๆ กัน มผี ูถ้ อื ห้นุ ตัง้ แต่ 3 คนข้นึ ไป มาจัดตง้ั บริษัทรว่ มกัน ลกั ษณะของบริษทั เอกชนจำกดั 1. ทุนแบ่งเป็นหุ้น แต่ละหุ้นมีจำนวนเท่าๆ กัน ตามมาตรา 1117 กำหนดให้หุ้นหนึ่ง ไม่ต่ำกว่า 5 บาท 2. การจัดตั้งบริษัทจำกัด ต้องทำตามขั้นตอนที่ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ กำหนด มาตรา 1097 กำหนดวา่ “บุคคลใดกต็ ามตง้ั แต่ 3 คนเป็นต้นไป จะเร่มิ ก่อการและตั้งเป็นบริษัท ได้ โดยต้องเข้าชื่อทำหนังสือบริคณห์สนธิ และกระทำการอื่นๆ ตามบทบัญญัติประมวลกฎหมายแพ่ง และพาณชิ ย์” 3. ผถู้ ือหุน้ รบั ผดิ ชอบไม่เกินจำนวนเงินมูลคา่ ที่เจ้าตวั ยังส่งใชไ้ มค่ รบมูลค่าหุ้นที่ถอื 4. บริษัทเอกชนจำกัด ไม่สามารถประกาศแจ้งความเรียกระดมหุ้นจากประชาชนคน ทว่ั ไปได้ ไมส่ ามารถออกหนังสอื ช้ชี วนใหป้ ระชาชนคนท่ัวไปมาซือ้ หุ้นไม่ได้ ตามมาตรา 1102

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 155 5. ไม่ได้มีการกำหนดคุณสมบัติของผู้ถือหุ้นไว้ หากผู้ถือหุ้นตาย ล้มละลาย เป็นคนไร้ ความสามารถ บริษทั กไ็ มก่ เ็ ลกิ สามารถโอนหุ้นใหบ้ คุ คลอน่ื ได้โดยไม่ต้องไดร้ ับความยินยอมจากบริษัท 6. บรษิ ัทเอกชนจำกัด มีฐานะเป็นนิติบุคคล ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ 7. บริษทั ไม่สามารถออกหนุ้ กไู้ ด้ ตามมาตรา 1229 8. กฎหมายห้ามไม่ให้ถือหุ้นตนเอง ทำให้ไม่สามารถซื้อหุ้นของตนเองกลับคืนได้ ตาม มาตรา 1143 9. การตั้งชื่อ ต้องมีคำว่า \"บริษัท\" นำหน้าชื่อ และ คำว่า \"จำกัด\" ต่อท้าย บริษทั มหาชน บริษัทมหาชน คือ บริษัทจำกัด ซึ่งตั้งขึ้นตาม พ.ร.บ. บริษัท มหาชน พ.ศ. 2535 โดยมีข้อ กำหนดให้บริษัทซง่ึ ดำเนนิ ธุรกจิ อยู่แลว้ สามารถนำหุ้นจำนวนหนึ่งของบรษิ ัทออกจำหนา่ ยให้ประชาชน ทั่วไปได้ ประชาชนผู้ซื้อหุ้นจึงเป็นเจ้าของกิจการนั้น ตามสัดส่วนของหุ้นที่ถืออยู่ และหุ้นนี้อาจขายให้ ผู้อื่นได้ตามราคาหุ้นในแต่ละวัน ผู้ที่ดำเนินการขายและซื้อหุ้นของบริษัทจำกัด (มหาชน) คือ ตลาด หลักทรัพย์ โดยในภาษาอังกฤษใช้คำว่า Public Company Limited แล้วย่อได้เป็น Pcl หรือ PCL (Public Company Limited) เพื่อแสดงว่าเปน็ บริษัทจำกัด ประเภทมหาชน 2. เงนิ ทนุ ของบรษิ ทั จำกดั การดำเนินงานจัดตั้งของบริษัทจำกัด นั้นจำเป็นจะต้องมีการระดมเงินทุนเพื่อใช้เป็น ทุนหมุนเวียนของกิจการ โดยมีการจดทะเบียนทุนเรือนหุ้น ที่มีทั้งหุ้นสามัญและหุ้นบุริมสิทธิโดยแบ่ง ออกเป็นหุ้น ๆ มีมูลค่าที่กำหนดไว้หุ้นละเท่าๆ กัน สำหรับมูลค่าหุ้นที่กำหนดเพื่อการจดทะเบียน ผู้ที่ลงทุนบรษิ ัทจำกดั เป็นผู้มีสิทธิส่วนไดเ้ สยี ในสินทรัพย์ของบริษัทในฐานะเจ้าของบริษัท โดยจะได้รับ ใบหุ้นที่บริษัทออกให้เป็นหลักฐานที่แสดงความเป็นเจ้าของ ซึ่งตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1117 และคามพระราชบญั ญัติบริษัทมหาชนจำกัด พ.ศ. 2535 บัญญตั ิวา่ เงินทนุ ของบรษิ ทั จำกัด จะต้องแบ่งออกเป็นหุ้น แต่ละหุ้นจะต้องมีมูลค่าไม่ต่ำกว่าหุ้นละ 5 บาท และตามมาตรา 1100 ระบุว่า ผู้เริ่มก่อการทุกคนจะต้องลงชื่อซื้อหุ้นหนึ่งเป็นอย่างน้อย (รังสรรค์ แสงสุข, วิชัย สังประไพ, 2543 หน้า 290, 296) นอกจากนี้เงินลงทุนของบริษัทหรือส่วนของผู้ถือหุ้น (Stockholders’ equity) ประกอบด้วย 1. เงินทุนที่จดทะเบียนที่ออกจำหน่ายและเรียกชำระเงินแล้ว (Issued and paid-up share capital) หมายถึง ทุนจดทะเบียนตามกฎหมายให้แสดงชนิดของหุ้นจำนวนและมูลค่าหุ้นท่ี จดทะเบียน โดยหุ้นและมูลค่าหุ้นที่นำออกจำหน่าย ได้มีการรับชำระมูลค่าหุ้นแล้วให้แสดงไว้ในงบดุล แบ่งเป็นดังนี้ 1.1 เงินทนุ ตามกฎหมาย ไดแ้ ก่ จำนวนเงินของมูลคา่ ห้นุ ท่ีออกจำหนา่ ยและเรียกข้าระ เรียบร้อยแลว้ 1.2 ส่วนเกินทุนเป็นส่วนเกินมูลค่าหุ้น เป็นส่วนเกินทุนจากการขายหุ้นสูงกว่ามูลค่าท่ี ตราไวส้ ว่ นเกินทุนบริจาค ส่วนเกินมูลค่าหุ้นนจ้ี ะนำไปบวกในเงนิ ทนุ และถือเป็นสว่ นหนึ่งของสำรองตาม

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 156 กฎหมาย ที่ บริษัทไม่สามารถนำไปจ่ายเป็นเงินปันผลได้ สำหรับบัญชีส่วนลด มูลค่าหุ้นจะเป็นส่วนท่ี นำไปหักออกจากเงนิ ทนุ ตามกฎหมายเหมือนกนั 2. กำไรสะสม (Retained earnings) หมายถึง กำไรสุทธิท่เี กดิ จากการดำเนนิ งานประจำปี หักด้วยเงินปันผลเป็นผลของปีก่อน ๆ ที่สะสมไว้หรือบางครั้งเกิดการขาดทุนก็นำมาหักออกจากกำไร สะสมแบ่งเป็นดังนี้ 2.1 กำไรสะสมที่จัดสรรแล้ว ได้แก่ กำไรสะสมที่สำรองไว้เพื่อใช้ในวัตถุประสงคต์ ่าง ๆ ได้แก่ 2.1.1 สำรองตามกฎหมาย ไดแ้ ก่ เงนิ สำรองที่กันไว้จากกำไรสุทธิก่อนจ่ายเงินปัน ผลตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์ 2.1.2 สำรองอื่น ได้แก่ เงินสำรองที่จัดสรรจากกำไรสุทธิเพื่อการใด ๆ ตามมติที่ ประชุมผู้ถอื หนุ้ เชน่ เพอ่ื รกั ษาระดบั เงินปันผล เพ่อื ขยายกจิ การ ฯลฯ 2.2 กำไรสะสมที่ยังไม่ได้จัดสรร ได้แก่ กำไรสะสมและกำไรสุทธิของรอบระยะเวลา บญั ชีปจั จุบันท่คี งเหลอื จากการจดั สรร 3. ส่วนเกินทุนอันเนื่องจากการดีราคาที่ดิน อาคาร และอุปกรณ์เพิ่มขึ้น ตามปกติบริษัท จะแสดงรายการที่ดิน อาคาร และอุปกรณ์ ไว้ในงบดุลด้วยราคาทุน ที่ซื้อมาหักด้วยค่าเสือ่ มราคาสะสม แต่ในบางครั้งราคาตลาดมีราคาสูงกว่าราคาทุนมาก บริษัทจึงจำเป็นต้องดีราคาเพิ่มเพื่อให้สินทรัพย์ แสดงราคาปัจจุบันเนื่องจากสินทรัพย์ของบริษัทยังไม่ได้จำหน่ายออกไป ดังนั้น กำไรที่เกิดขึ้นจาก การตีราคาเพิ่มเป็นกำไรที่ยังไม่ได้เกิดขึ้นจริง จึงไม่สามารถนำไปจ่ายเป็นเงินปันผลได้ แต่ในทางปฏิบัติ แล้วการหากำไรที่เกิดจากการตีราคาเพิ่มเป็นเรื่องยุ่งยาก เพราะโดยหลักการบัญชีแล้ว บริษัทต้อง ทำการบันทกึ สนิ ทรัพย์ในราคาทุนซึ่งเป็นราคาท่ีมีหลักฐานแสดงไว้ในบัญชี ดงั น้ัน รายการส่วนเกินทุนนี้ จึงมกั ไม่ปรากฏในงบดลุ ของบริษัท (ธารี หิรญั รศั มี, 2544, หน้า 189-190) ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1128 ได้ระบุไว้ว่าในใบหุ้นจะต้องมี ข้อความปรากฏดงั ตอ่ ไปนี้ 1. ชื่อบริษัท 2. เลขหมายหุ้นทีก่ ล่าวถงึ ในใบหุ้นนัน้ 3. มูลคา่ หุ้นหนง่ึ เปน็ เทา่ ใด 4. ถา้ เป็นห้นุ ท่ียงั ไมไ่ ดใ้ ช้เงนิ ให้จดลงวา่ ไดใ้ ชเ้ งนิ คำห้นุ แลว้ หุ้นละเท่าใด 5. ช่ือผู้ถือหุน้ หรือคำแถลงวา่ ได้ออกใบหนุ้ นัน้ ใหแ้ ก่ผู้ถอื 3. ห้นุ ทุน ในการจัดต้งั บริษัทจำกดั จะมผี ู้ก่อการทำการจดั ตัง้ บริษัทอยา่ งน้อย 7 คนขนึ้ ไป มาจดทะเบียน และจัดตั้งบริษัทจำกัดขึ้นตามกฎหมายของประเทศไทย และต้องมีการระดมเงินทุนของกิจการโดย กำหนดทุนออกเป็นหุ้น ๆ ซึ่งในแต่ละหุ้นหนึ่ง ๆ จะมีมูลค่าหุ้นละเทา่ ๆ กัน โดยผู้ถือหุ้นต่างรับผิดชอบ จำกดั เพยี งไมเ่ กินจำนวนเงนิ ที่ตนยังส่งใช้ไม่ครบมลู ค่าทตี่ นถืออยู่ โดยถือเปน็ สนิ ทรัพยส์ ุทธิที่กิจการมีอยู่

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 157 และได้แสดงไว้ในงบดุลส่วนของผู้ถือหุ้น ได้แก่ ทุน (Capital) หรือ ทุนเรือนหุ้น (Capital stock) ของ บรษิ ัทจำกัด มกั เรยี กกนั วา่ “ห้นุ ” ซึ่งหุ้นหนึง่ ๆ ของบรษิ ทั สามารถจะแบ่งเปน็ 3 ประเภท ดังนี้ 1. หุ้นชนดิ มีมูลค่า หุ้นชนิดมีมูลค่า (Par value stock) หมายถึง หุ้นของบริษัทที่มีมูลค่าระบุไว้ในใบหุ้น แสดงสิทธิว่าในหุ้นหนึ่ง ๆ มีมูลค่าเท่าใดเช่น 5 บาท 50 บาท 100 บาท หรือ 150 บาท เป็นต้น การกำหนดมูลค่าไว้ก็เพื่อให้ทราบถึงเงินทุนตามกฎหมายของบริษัท แต่ราคาซื้อขายในท้องตลาด อาจมีราคาสูงหรือต่ำกว่ามูลค่าหุ้นก็ได้ อีกประการหนึ่ง การกำหนดมูลค่าหุ้นก็เพื่อเป็นการจำกัด ความรับผิดของผู้ถือหุ้น คือ ผู้ถือหุ้นจะรับผิดเพียงไม่เกินจำนวนมูลค่าหุ้นที่ตนถืออยู่เท่านั้น สำหรับ บางประเทศที่กฎหมายยอมให้กจิ การขายหุน้ ได้ต่ำกว่ามลู ค่าหุ้น เช่น ประเทศอเมริกา ผู้ถือหุ้นที่ซื้อห้นุ ในราคาตำ่ กวา่ มลู คา่ หุน้ จะตอ้ งรับผิดชอบในสว่ นลดมลู ค่าหนุ้ ด้วย 2. หนุ้ ชนิดไม่มีมลู ค่า หุ้นชนิดไมม่ ีมลู ค่า (No - par stock) หมายถึง หุ้นที่กิจการมอี ย่แู ต่มิไดม้ ีมูลค่าแสคงไว้ บนใบหุน้ โดยใชร้ าคาซื้อขายเป็นราคาทุนของหุ้นนนั้ ๆ 3. ห้นุ ทไี่ ม่มมี ูลค่าแตม่ รี าคาทกี่ ำหนด หุ้นที่ไม่มีมูลค่าแต่มีราคากำหนด (No - par value with a stated value) หมายถึง หุ้นทก่ี จิ การมีอยู่เปน็ ชนิดไม่มคี ่า แตก่ ฎหมายให้อำนาจแก่คณะกรรมการบริษัทในการท่ีจะกำหนดราคา ของหุ้นขึ้นได้ภายหลัง ซึ่งต้องมีมูลค่าหุ้นไม่ต่ำกว่าที่กฎหมายได้กำหนดไว้ เรียกว่า มูลค่าที่กำหนด (Stated value) เช่นประเทศสหรฐั อเมรกิ า 3.1 ชนิดของหุน้ ทุนของบริษัทจำกดั ในการระดมเงินทุนของบริษัทนั้น บริษัทจะต้องทำการจดทะเบียนหุ้นไว้กับ กระทรวงพาณิชย์ซึ่งระบุไว้ในหนังสือบริคณห์สนธิที่กำหนดไว้ในจำนวนที่เหมาะสมต่อการใช้เงินทุน หมุนเวียนของกิจการและพร้อมที่จะนำออกจำหน่าย ซึ่งตามกฎหมายกำหนดให้แสดงชนิดของ ห้นุ จำนวนหุน้ และมูลคา่ ท่บี ริษทั จดทะเบียนไว้แต่ละชนิด ซึ่งหนุ้ ทนุ ของบริษัทจะกำหนดราคาแต่ละหุ้น ไวเ้ รยี กว่า ราคาตามมูลค่า (Par value) ท่มี มี ูลคา่ หนุ้ ๆ หนึ่งไม่ตำ่ กว่า 5 บาท ฉะนนั้ เงินทุนของบริษัทที่ ไดม้ าจากการจำหนา่ ยหุ้นเรยี กวา่ หนุ้ ทนุ ซึ่งหุ้นทนุ จดทะเบียนของบริษทั จำกัด แบง่ ออกได้ 2 ชนิด ดังน้ี 1. หุ้นสามัญ หุ้นสามัญ (Common stock) เป็นหุ้นธรรมดา (Ordinary shares) เป็นหุ้นหลัก ส่วนใหญ่ของที่บริษัทจะต้องมี และเป็นหุ้นที่เปิดให้จองเม่ือเร่ิมจัดตัง้ บริษัท ซึ่งผู้ถือหุ้นของบริษัทมีสิทธิ ได้รับเงินปันผลต่อเมื่อ บริษัทมีกำไรตามอัตราที่ที่ประชุมใหญ่กำหนด ถ้าบริษัทออกหุ้นชนิดเดียว โดยต้องเป็นหุ้นสามัญทั้งหมด ผู้ถือหุ้นสามัญจะมีฐานะเป็นเจ้าของกิจการอย่างแท้จริง จึงมีสิทธิใน การเลือกต้งั หรอื อาจจะได้รบั เลือกตัง้ เปน็ กรรมการบรหิ ารงานของบริษัท และมสี ิทธใิ นการออกเสียงใน ท่ปี ระชมุ ผู้ถือหุ้น ซง่ึ มคี วามเสี่ยงในด้านของการลงทุน คอ่ นขา้ งสูง ในกรณีถา้ บริษัทมีผลการดำเนินงาน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 158 ขาดทุนจะไม่ได้รับเงินปันผล หรือแม้แต่เลิกกิจการก็อาจไม่ได้รับเงินคืนก็ได้และไม่มีสิทธิพิเศษใด ๆ เกีย่ วกับการรบั เงินปนั ผล ห้นุ สามญั มีสทิ ธิต่าง ๆ ทส่ี ำคญั ตามกฎหมาย ดังน้คี อื 1.1 สิทธทิ ีจ่ ะไดร้ บั เงนิ ปนั ผลเม่อื บริษัท ประกาศจา่ ยเงินปนั ผล 1.2. สิทธิในการออกเสียงเลือกตั้งและควบคุมคณะกรรมการบริหารงานของ บริษัท ตามสว่ นของหนุ้ 1.3 สทิ ธทิ ่ีจะได้รับการแบง่ ทรัพยส์ ินเม่อื เลก็ บรษิ ทั (ถา้ ม)ี 1.4 สทิ ธมิ ใี นการซื้อหุ้นใหม่ไดก้ อ่ นบคุ คลภายนอก (Pre-emptive right) 1.5 สทิ ธโิ อนหรอื ขายหุ้นของตนใหบ้ คุ คลอ่ืนได้ 1.6 สทิ ธิขอตรวจสอบการดำเนินงานของคณะกรรมการและการเงินของบรษิ ทั ได้ 2. ห้นุ บรุ มิ สิทธิ หนุ้ บุรมิ สทิ ธิ (Preferred stock) เปน็ หุ้นท่ผี ูถ้ ือมสี ิทธิพเิ ศษเหนอื กว่าหนุ้ สามัญเก่ียวกับ การได้รับเงินปันผล หรือสิทธิในการได้รับคืนทุนก่อนผู้ถือหุ้นสามัญในกรณีชำระบัญชีเลิกบริษัทโดยจะ ได้รับเงินปันผลในอัตราที่แน่นอนตามที่บริษัทกำหนดไว้ ณ ตอนที่จดทะเบียนและเป็นหุ้นที่บริษัท ตอ้ งการเงินลงทนุ มากขึ้น ผ้ถู อื หนุ้ ชนิดนี้ไมม่ ีสิทธิออกเสยี งเลือกต้ังคณะกรรมการบริหารงานของบริษัท แต่จะกำหนดสิทธิพิเศษเพิ่มขึ้น เกี่ยวกับเงินปันผล รวมทั้งการเปลี่ยนแปลงสภาพหุ้นได้ในภายหลัง อย่างไรก็ตามสิทธิพิเศษของหุ้นชนิดนี้จะมากน้อยเพียงใดขึ้นอยู่กับชนิดของหุ้นบุริมสิทธิที่ผู้ถือหุ้น ครอบครองอยู่ หุน้ บรุ มิ สิทธแิ บง่ ออกเป็น 9 ชนดิ ดังน้ี 2.1 หุ้นบุรมิ สทิ ธปิ ระเภทสะสมเงนิ ปันผล หนุ้ บรุ มิ สทิ ธสิ ว่ นใหญ่มักเป็นหนุ้ บุริมสทิ ธิ ชนดิ สะสมกลา่ วคอื ถ้าในปใี ดบริษทั ไม่ประกาศจ่ายเงนิ ปนั ผล เงนิ ปันผลของห้นุ บรุ ิมสิทธิน้กี ็จะสะสมเพิ่ม จำนวนขึ้นเรื่อย ๆ ทุกปี และเมื่อบริษัทประกาศจ่ายเงินปันผลในปีใดจะต้องจ่ายเงินปันผลที่สะสมไว้ จนถงึ ปัจจบุ ันให้แกผ่ ู้ถือห้นุ บุริมสิทธชิ นดิ สะสมจนครบจำนวนเสียก่อน แลว้ จึงจะประกาศจ่ายเงินปันผล ให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญสำหรับปีปัจจุบันได้ การที่กรรมการบริหารงานของบริษัทไม่สามารถประกาศ จ่ายเงินปันผลในปีใด ๆ และมีผลทำให้เงินปันผลของหุ้นบุริมสิทธิชนิดสะสมคงค้างมากขึ้นนั้น ไม่ได้ หมายความว่าบริษัทมีหนส้ี นิ ประเภทเงินปันผลคา้ งจ่ายเกิดขนึ้ ตราบใดท่ีบรษิ ทั ยงั ไมไ่ ด้ประกาศจ่ายเงิน ปนั ผล 2.2 หุ้นบรุ ิมสทิ ธิประเภทไม่สะสมเงินปันผล หมายถึง หุ้นบุริมสิทธิชนิดที่จะมีสิทธิ ได้รับเงินปันผลเฉพาะของปีที่ประกาศจ่ายเท่านั้น ไม่มีสิทธิได้รับเงินปันผลย้อนหลัง สำหรับปีที่บริษัท ไม่ไดป้ ระกาศจ่าย 2.3 หุ้นบุริมสิทธิประเภทรว่ มรับเงินปันผล เป็นหุ้นบุริมสิทธิชนิดที่มีสิทธิได้รับเงนิ ปันผลในอัตราเท่ากบั หนุ้ สามัญในกรณีท่บี รษิ ัทประกาศจา่ ยเงินปันผลเป็นจำนวนมาก ซง่ึ จะเปรียบเทียบ เฉพาะในปีปจั จบุ นั เท่าน้ัน

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 159 2.4 หุ้นบุริมสิทธิประเภทไม่ร่วมรับเงินปันผล เป็นหุ้นบุริมสิทธิได้รับเงินปันผลใน อัตราตายตัวตามที่ระบุในใบหุ้น หากมีเงินปันผลส่วนที่เหลือไม่ว่าจะเป็นจำนวนเท่าไรก็ตามจะตกเป็น ของผูถ้ ือหุน้ สามัญทงั้ หมด 2.5 หุ้นบุริมสิทธิประเภทสะสมและร่วมรับเงินปนั ผล เป็นหุ้นบุริมสิทธิทีไ่ ด้รับสิทธิ พิเศษซึ่งนับว่าได้รับประโยชน์อย่างสูงสุด เพราะในปีใดกิจการมีผลขาดทุนและไม่มียอดเครดิตในบัญชี กำไรสะสม ผู้ถือหุ้นประเภทนี้จะยังคงได้รับเงินปันผลในปีนั้น เพียงแต่จะจ่ายเงินปันผลในปีที่มี การประกาศจ่ายเงินปนั ผล และได้รับย้อนหลังนั้นเอง นอกจากนี้ในปีปัจจุบนั หากหุ้นสามญั จะได้รับเงนิ ปันผลเทียบเป็นร้อยละจะมากกว่าที่หุ้นบุริมสิทธิได้รับ หุ้นบุริมสิทธิก็ยังมีสิทธิร่วมรับเงินปันผลกับหุ้น สามัญอกี ดว้ ย 2.6 หนุ้ บุรมิ สิทธปิ ระเภทร่วมรบั เงนิ ปันผลไมเ่ กนิ อัตราทก่ี ำหนด เป็นสิทธพิ ิเศษท่ีมี เพดานสำหรบั เงินปันผลสว่ นทรี่ ่วมรับ ในกรณที ค่ี าดวา่ เงนิ ปนั ผลดงั กล่าวจะมากไปกว่าผู้ถือหุ้นสามัญซึ่ง เป็นเจ้าของกิจการโดยตรง ส่วนที่เกินเพดานที่กำหนดสำหรับหุ้นบุริมสิทธินั้นถือว่าเป็นเงินปันผลของ หนุ้ สามญั 2.7 หุ้นบุริมสิทธิประเภทสะสมเงินปันผลและร่วมรับเงินปันผลไม่เกินอัตราท่ี กำหนด วิธีดังกล่าวน้ี ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิมีสิทธิรับเงินปันผลในปีที่กิจการขาดทุนและไม่มียอดเครดิตใน บัญชีกำไรสะสม คงได้รับย้อนหลังในปีท่ีประกาศจ่ายเงินปันผล นอกจากนี้ยงั มีสิทธ์ิร่วมรับเงินปันผลใน ปจั จุบันในอัตราเดียวกับผถู้ ือหุน้ สามัญ 2.8 หุ้นบุริมสิทธิประเภทไถ่คืนได้ หุ้นบุริมสิทธิส่วนมากมักจะเรียกมาไถ่คืนได้ ใน กรณีที่บริษัทเห็นว่าจะได้ประโยชน์จากการไถ่คืนนั้น และราคาไม่คืนก็จะระบุไว้ตั้งแต่เริ่มขายหุ้น ซ่ึงมักจะสูงกว่าราคาที่นำออกขายเล็กน้อย ในการเรียกไถ่คืนหุ้นบุริมสิทธิถ้ายังมีเงินปันผลค้างอยู่ (กรณที ่เี ป็นหุ้นบรุ ิมสิทธชิ นิดสะสม) จะตอ้ งจา่ ยเงนิ ปันผลองค้างให้เรียบร้อยในวันไถ่คืนหุ้นบุริมสิทธิน้ัน ดว้ ย 2.9 หุ้นบุริมสิทธิประเภทแปลงสภาพ ในบางครั้งบริษัทที่ต้องการเงินทุนเพิ่มขึ้น อาจจะนำหุ้นบุริมสิทธิชนิดแปลงสภาพออกจำหน่ายได้เพื่อเป็นการดึงดูดนักลงทุน โดยปกติมักจะให้ สิทธใิ นการแปลงสภาพหนุ้ สามญั ตามอัตราทก่ี ำหนด 3.2 การบนั ทึกบัญชีเก่ยี วกบั การจำหนา่ ยหุ้นทนุ บริษัทจำกัดที่ได้จดทะเบียนหุ้นทุนเรียบร้อยแล้ว ก็จะนำหุ้นทุนที่จดทะเบียนแล้ว ออกจำหน่ายเป็นเงินสดหรอื สนิ ทรพั ยอ์ น่ื หรอื เปน็ การชำระคา่ บรกิ ารในการจัดตั้งบริษทั กด็ ี ในบางครั้งอาจจะออกจำหน่าย โดยการให้บุคคลภายนอกมาสั่งจองแล้วค่อยเรียกเก็บภายหลังเป็นงวด ๆ ก็ได้การบันทึกรายการบัญชีเกี่ยวกับหุ้นทุนจดทะเบียนที่บริษัทนำออกจำหน่าย เป็นข้อมูลเกี่ยวกับ หุ้นทุนท่ตี อ้ งปรากฏรายการในบญั ชีของกจิ การใหค้ รบถ้วน แมว้ า่ จะยงั ไม่ได้ดำเนินการขายหุ้นน้ันก็ตาม ในทางปฏบิ ตั กิ ารบนั ทกึ รายการเกย่ี วกับหุ้นทุนทจ่ี ดทะเบยี นสามารถกระทำได้ 5 วิธี คือ

ห น้ า | 160 1. การจำหนา่ ยหุ้นทุนเป็นเงนิ สดแล้วเรียกเกบ็ คา่ หนุ้ คร้ังเดยี วครบ บรษิ ทั จะออกใบหุ้นให้ ทันทีในวนั ทบ่ี รษิ ัทนำหุ้นออกจำหน่าย 2. การจำหนา่ ยหุน้ ทุนโดยการใหจ้ อง เรยี กเกบ็ ห้นุ เป็นงวด ๆ จนครบ บรษิ ทั จะออกใบหุ้น ให้ต่อเมอ่ื ได้รบั ชำระคา่ หุ้นครบแลว้ เท่านัน้ 3. การจำหน่ายหุน้ ทุนเพื่อแลกกบั สินทรพั ย์อ่นื ท่ีมิใช่เงินสด 4. การจำหน่ายหุ้นทนุ เพ่อื แลกกบั คำตอบแทน คา่ บริการ 5. การจำหน่ายหนุ้ ทนุ เป็นหน่วยรวม มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ในการดำเนินงานของบริษัทจดทะเบียนเมื่อได้ทำการออกจำหน่ายหุ้นสามัญและ หุ้นบุริมสิทธิแล้วจะต้องทำการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับการขายหุ้นตามชนิดนั้น ๆ ถ้าเป็นการจำหน่าย หุ้นสามัญ เรียกว่า ทุนหุ้นสามัญ แต่ถ้าเป็นการจำหน่ายหุ้นบุริมสิทธิเรียกว่า บัญชีทุนหุ้นบุริมสิทธิ์ ใน กรณีทีม่ ีหนุ้ สามญั เพียงชนดิ เดยี ว ที่ บรษิ ัทนำ้ ออกจำหนา่ ยจะเรียกว่า บญั ชีทุนเรอื นหุ้น การจำหน่ายหุน้ ของบริษัทน้ัน สามารถจำหนา่ ยได้ 3 ราคา คอื 1. ราคาตามมูลค่าหุ้น (At Par Value) เช่น จดทะเบียนทุนหุ้นสามัญ มูลค่าหุ้นละ 10 บาท จำหน่ายในราคาหุ้นละ 10 บาท ขายเทา่ กบั ทนุ 2. ราคาสูงกว่ามูลค่าหุ้น (At Premium) เช่น จดทะเบียนทุนหุ้นสามัญมูลค่าหุ้นละ 10 บาท จำหน่ายในราคาหนุ้ ละ 11 บาท คือ ชายสงู กว่ามูลคา่ หนุ้ ละ 10 เรียกวา่ สว่ นเกนิ มูลค่าหุ้น 3. ราคาต่ำกว่ามูลค่าหุ้น (At Discount) เช่น จดทะเบียนทุนหุ้นสามัญมูลค่าหุ้นละ 100 บาท จำหนา่ ยในราคาหนุ้ ละ 90 บาท คอื ขายต่ำกว่ามูลคา่ หนุ้ 10 บาท เรียกวา่ ส่วนต่ำกว่ามูลค่า หุน้ 1. การจำหน่ายหุ้นทุนเป็นเงินสด แล้วเรียกเก็บค่าหุ้นครั้งเดียวครบ บริษัทจะออกใบหนุ้ ใหท้ ันทีในวันที่ บรษิ ทั นำหุน้ ออกจำหน่าย 1.1 การจำหนา่ ยหุน้ ทนุ เป็นเงินสดโดยจำหน่ายราคาตามมลู ค่าหนุ้ ตัวอย่าง บริษัท สงกานต์ จำกัด จดทะเบียนทุนหุ้นสามัญ 10,000 หุ้น หุ้นละ 300 บาท หุ้นบุริมสิทธิ 5,000 หุ้น หุ้นละ 200 บาท บริษัทจำหน่ายหุ้นราดาตามมูลค่า และ ไดช้ ำระมลู ค่าหุน้ เป็นเงินสดเต็มจำนวนทนั ที และบริษทั ออกใบหนุ้ ใหท้ ันที การบันทกึ บัญชเี ปน็ ดังน้ี เดบิต เงนิ สด (10,000 x 300) 3,000,000 เครดติ ทุน - หุ้นสามัญ 3,000,000 รบั ชำระเงนิ คา่ หนุ้ สามัญ 10,000 หนุ้ หนุ้ ละ 300 บาท เดบิต เงินสด (5,000 x 200) 1,000,000 เครดติ ทุน - หนุ้ บรุ ิมสิทธิ 1,000,000 รับชำระเงินค่าหุ้นบุรมิ สิทธ์ิ 5,000 หนุ้ หุ้นละ 200 บาท

ห น้ า | 161 ในกรณีท่ีบริษัทไดท้ ำการตกลงยินยอมให้ผู้ถือหุน้ สามารถชำระค่าหุ้นเป็นสนิ ทรพั ย์ อื่น แทนเงินสดได้ การบันทึกบัญชีของบริษัทจะเดบิต สินทรัพย์อื่น (แทนเงินสด) ถ้าหากบริษัท มหี ้นุ ชนดิ เดียวกใ็ หเ้ ครดติ ทนุ เรอื นหุ้นได้โดยไมต่ อ้ งระบวุ ่าเป็นหุ้นชนดิ ใด 1.2 การจำหน่ายห้นุ สามัญเปน็ เงนิ สดโดยจำหน่ายราคาสงู กวา่ มูลค่าห้นุ ตัวอย่าง บริษัท สายทิพย์ จำกัด จดทะเบียนหุ้นสามัญ 10,000 หุ้น หุ้นละ 300 บาท นำออกจำหน่ายในราคาหุ้นละ 310 บาท และหุ้นบุริมสิทธิ 5,000 หุ้น มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง หนุ้ ละ 100 บาท ออกจำหน่ายในราคาสูงกว่ามลู คา่ 10% ได้รบั คา่ หุ้นเป็นเงนิ สดเต็มจำนวนทนั ที การบันทกึ บญั ชเี ป็นดงั นี้ เดบิต เงนิ สด (10,000 x 310) 3,100,000 เครดิต ทนุ - หุ้นสามัญ (10,000 x 300) 3,000,000 สว่ นเกนิ มลู ค่า - หุ้นสามญั (10,000 x 10) 100,000 รบั ชำระเงินค่าหนุ้ สามัญ 10,000 หุ้น หนุ้ ละ 300 บาท ในราคาหุน้ ละ 310 บาท เดบิต เงินสด (5,000 x 110) 550,000 เครดิต ทนุ - หนุ้ บรุ มิ สทิ ธิ (5,000 x 100) 500,000 ส่วนเกนิ มูลคา่ - หนุ้ บรุ ิมสิทธิ (5,000 x 10) 50,000 รบั ชำระเงนิ ค่าหุ้นบรุ ิมสทิ ธิ 5,000 หนุ้ หนุ้ ละ 100 บาท ในราคาหนุ้ ละ 110 บาท 1.3 การจำหน่ายหนุ้ สามัญเปน็ เงินสดโดยจำหน่ายราคาตำ่ กว่ามูลคา่ หุ้น ตัวอย่าง บริษัท ศรีไทย จำกัด (มหาชน) จดทะเบียนทุนหุ้นสามัญ 20,000 หนุ้ หุน้ ละ 200 บาท และห้นุ บุรมิ สทิ ธิ 10,000 ห้นุ หุน้ ละ 100 บาท บริษัทได้นำหนุ้ ท้งั 2 ชนิด ออกจำหนา่ ยในราคาตำ่ กว่ามูลคา่ 10% และได้รบั ชำระเงนิ สดเต็มจำนวนทันที การบันทกึ บัญชเี ป็นดงั นี้ เดบิต เงนิ สด (20,00) x 180) 3,600,000 สว่ นตำ่ กวา่ มูลคา่ - หุน้ สามัญ (20,000 x 20) 400,000 เครดิต ทนุ - หนุ้ สามัญ (20,000 x 200) 4,000,000 รับชำระเงนิ คา่ หุ้นสามัญ 20,000 หุ้น หนุ้ ละ 200 บาท ในราคาหนุ้ ละ 180 บาท เดบิต เงนิ สด (10,000 x 90) 900,000 สว่ นตำ่ กว่ามูลค่า - หนุ้ บรุ ิมสิทธิ์ (10,000 x 10) 100,000 เครดิต ทุน - หุ้นบรุ มิ สทิ ธิ (10,000 x 100) 1,000,000 รบั ชำระเงินค่าหุ้นบุรมิ สทิ ธิ์ 10,000 หุน้ หุ้นละ 100 บาท ในราคาหุน้ ละ 90 บาท

ห น้ า | 162 ในกรณีน้ี สำหรับประเทศไทยกฎหมายของประเทศไทยได้ห้ามไว้ไม่ยอมให้บริษัท จำกัด จำหน่ายหุ้นในราคาที่ต่ำกวา่ มูลค่าหุน้ ที่จดทะเบียนและไมม่ ีบัญชสี ่วนต่ำกว่ามูลค่าหุ้นสามญั หรือ บัญชีส่วนต่ำกวา่ มูลค่าหุ้นบุริมสิทธิ ยกเว้น บริษัทมหาชนจำกัด ในกรณีที่ดำเนินงานมาแล้วไม่น้อยกวา่ 1 ปี และปรากฏว่า มีการขาดทุนแต่ทั้งนี้ต้องได้รับความเห็นชอบจากที่ประชุมผู้ถือหุ้นตาม พระราชบัญญตั บิ รษิ ทั มหาชนจำกัด 2. การจำหน่ายหุ้นทุนโดยการให้องเรียกเก็บค่าหุ้นเป็นงวด ๆ จนครบ บริษัทจะออก มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ใบหุ้นให้ทนั ที ในการจำหน่ายหุ้นโดยเรียกเก็บเงินค่าหุ้นเป็นงวด ๆ นั้น บริษัทผู้ออกหุ้นจะยังไม่ออก ใบหุ้นให้แก่ผู้ซื้อทันทีจนกว่า บริษัท ชะเรียกเก็บเงินค่าหุ้นครบเรียบร้อยแล้ว ซึ่งในการเรียกเก็บค่าหุ้น งวดแรกกฎหมายยังบังคบั ใหเ้ รียกเกบ็ ไม่ตำ่ กวา่ 25% ของมลู ค่าหุ้นพร้อมส่วนเกินมูลค่าหนุ้ หรือหกั สว่ น ต่ำกว่ามูลคา่ หนุ้ การบนั ทกึ บญั ชีเปน็ ดงั นี้ 2.1 เมอ่ื มผี ู้ซ้อื หนุ้ โดยการจองห้นุ เดบิต ลูกหน้คี ่าห้นุ สามัญ XX ลูกหนคี้ ่าหนุ้ บรุ ิมสิทธิ XX เครดิต ทนุ ห้นุ สามัญท่ีจองแลว้ XX ทนุ หุ้นบุริมสิทธิทจ่ี องแล้ว XX 2.2 เมอ่ื เรียกเกบ็ คา่ หุ้นจากผถู้ อื หุ้น XX เดบิต เงินสด เครดิต ลูกหนี้ค่าหุน้ สามัญ XX ลูกหนีค้ า่ หุ้นบุริมสทิ ธิ XX 2.3 เมื่อผู้ซอื้ หนุ้ ชำระคา่ หุน้ ครบ XX เดบิต ทุนหนุ้ สามัญท่ีจองแล้ว XX ทนุ ห้นุ บุรมิ สทิ ธทิ ี่จองแล้ว เครดติ ทุนหนุ้ สามญั XX ทนุ หุ้นบุรมิ สทิ ธิ XX

ห น้ า | 163 ตัวอย่าง บริษัท ทองหล่อ จำกัด จดทะเบียนหุ้นสามัญ 5,000 หุ้น ๆ ละ 200 บาท ออกจำหน่ายในราคาหุ้นละ 250 บาท เรียกชำระค่าหุ้นงวดละ 25% ของมูลค่าหุ้น และงวดที่ 2 อกี 75% แลว้ จงึ จะออกใบหุ้นให้เมอ่ื ชา้ ระค่าห้นุ ครบ การลงบญั ชเี ปน็ ดังน้ี 1. เมอื่ มีผมู้ าซ้อื หุน้ โดยการจองหุ้น เดบิต ลกู หนค้ี ่าหนุ้ สามญั (5,000 x 250) 1,250,000 เครดติ ทุน - หนุ้ สามัญที่จองแลว้ (5,000 x 200) 1,000,000 ส่วนเกินมลู คา่ หุ้นสามัญ (5,000 x 50) 250,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง รบั จองหนุ้ สามญั 5,000 หุ้น ๆ ละ 200 บาท ในราคาห้นุ ละ 250 บาท 2. เม่ือบรษิ ัทเรียกคำหนุ้ งวดแรก 25% ของมูลค่าหุ้นพร้อมกบั ส่วนเกินมลู ค่าหนุ้ (มูลคา่ ห้นุ ) 25% ของ 200 บาท = 50 บาทตอ่ หนุ้ สว่ นเกนิ มลู คา่ หุ้น = 50 บาทต่อหุ้น เรยี กเกบ็ เงินงวดแรก = 100 บาทตอ่ หุน้ เดบิต เงินสด (5,000 x 100) 500,000 เครดติ ลกู หนคี้ ่าหนุ้ สามัญ 500,000 รับเงนิ ค่าหนุ้ ๆ ละ 25% พรอ้ มสว่ นเกิน 3. เมอ่ื บริษัทเรียกคา่ หนุ้ งวดทีส่ อง 75% ของมลู คา่ หุ้น (มูลคา่ หุ้น) 75% ของ 200 บาท = 150 บาทตอ่ หนุ้ เดบิต เงนิ สด (5,000 x 150) 750,000 เครดติ ลกู หนค้ี ่าหุ้นสามัญ 750,000 รับเงนิ ค่าห้นุ ๆ ละ 75% 4. เม่อื บรษิ ัทออกใบหุน้ ให้ผู้ชาระค่าหุ้นครบ เดบิต ทุน - หนุ้ สามัญทีจ่ องแล้ว 1,000,000 เครดติ ทุน - ห้นุ สามญั 1,000,000 ออกใบหุ้นใหผ้ ู้ถอื หนุ้ จำนวน 5,000 หนุ้ ๆ ละ 200 บาท ถ้าบริษัทมีหุ้นทั้ง 2 ชนิด ให้แยกบัญชีลูกหนี้ค่าหุ้น ทุนเรือนหุ้นที่จองแล้ว และ สว่ นเกนิ มลู คา่ หุ้นออกจากกนั ใหช้ ัดเจน

ห น้ า | 164 3. การจำหนา่ ยหุน้ ทุนเพือ่ แลกกบั สินทรัพย์อ่ืนทีม่ ิใชเ่ งนิ สด ในการจำหน่ายหุ้นของบริษัท ส่วนใหญ่จะมีการแบ่งแยก การขายหุ้นแต่ละชนิดซึ่งใน บางครั้ง บริษัทอาจจะออกหุ้นสามัญหรือหุ้นบุริมสิทธิ (ตามปกติมักจะออกหุ้นสามัญเพื่อตอบแทน ค่าของสินทรัพย์ ที่กิจการได้มาหรือแลกเปลี่ยนมา) โดยถือว่าหุ้นเหล่านั้นได้ชำระเต็มมูลค่าแล้วให้แก่ ผู้เริ่มก่อการจัดตั้งบริษัทหรือบุคคลอื่นใด เช่น ถ้ามีผู้มอบอาคารให้เป็นสถานที่ทำการบริษัท หรือ มอบรถยนต์ให้บริษัทเพื่อไว้ใช้สอยในการดำเนินงาน บริษัทก็อาจจะมอบหุ้นสามัญตอบแทน การแลกสินทรัพย์กับหุ้นของบริษัทโดยทำการตีราคาค่าของสินทรัพย์ตามราคาปัจจุบันของสินทรัพย์ท่ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง แลก หรือราคาตลาดปัจจุบันของหุ้นที่เอาไปแลก หรือราคาประเมินของสินทรัพย์หรือราคาท่ี คณะกรรมการบรษิ ัทเปน็ ผกู้ ำหนด ดงั น้ี กรณีที่ 1 ถา้ มกี ารระบุราคาหรือค่าของสนิ ทรัพย์ไว้ในสัญญาหรือข้อตกลงโดยชัดเจนให้ใช้ ราคานั้นเปน็ ราคาของสนิ ทรัพยเ์ ป็นเกณฑใ์ นการแลกกับห้นุ ของบรษิ ทั การบนั ทกึ บัญชีเป็นดังนี้ เดบิต บญั ชีสินทรัพยป์ ระเภทท่ีไดม้ า (ราคาทีต่ กลง) XX เดบิต บัญชสี ว่ นตำ่ กว่ามูลคา่ ห้นุ ที่ออกให้ XX ผลต่าง เครดิต บัญชีทุบ - หุ้นสามัญ/หนุ้ บุรมิ สิทธิ (จำนวนท่ีออกให้ x มูลค่าหนุ้ ) XX หรอื เครดติ บญั ชีส่วนเกินมูลคา่ ห้นุ ที่ออกใหผ้ ลตา่ ง XX ตัวอย่าง บริษัท แสนทวี จำกัด ได้รับรถยนต์ 1 คัน ซ่ึงนายบุญมีผู้เริ่มก่อการจัดตั้ง บริษัท เพื่อไว้ใช้สอยในการดำเนินงานของบริษัท ราคาซื้อรถยนต์ 1,060,000 บาท บริษัทได้ออก หุ้นสามัญตอบแทนให้จำนวน 10,000 หุ้น มลู ค่าห้นุ ละ 100 บาท การบันทกึ บญั ชีเปน็ ดังนี้ (1) เดบิต รถยนต์ 1,060,000 เครดิต ทนุ - หุ้นสามัญ (10,000 x 100) 1,000,000 ส่วนเกินมลู คา่ หนุ้ สามญั 60,000 บนั ทึกออกหุ้นสามญั ตอบแทนการนำรถยนต์มาลงทนุ กรณีที่ 2 กรณีที่ไม่มีการระบุราคาหรือค่าของสนิ ทรัพยไ์ ว้ให้ใช้ราคาซื้อขายหุ้นของบริษัท ที่ออกให้ ถือราคาหุ้นในท้องตลาดขณะนั้นเป็นเกณฑ์ ในวันที่ออกหุ้นเป็นหลักในการบันทึกบัญชี สินทรพั ย์น้นั การบันทึกบัญชจี ะเปน็ ดังน้ี เดบิต บญั ชสี ินทรัพยป์ ระเภททีไ่ ด้มา (จำนวนหนุ้ ท่อี อกให้ x ราคาขาย ณ วันน้นั ต่อหนุ้ ) XX เดบิต บญั ชีสว่ นตำ่ กวา่ มลู คา่ หนุ้ ท่ีออกให้ XX ผลตา่ ง เครดิต บญั ชีทุน – หนุ้ สามญั /หุ้นบรุ มิ สทิ ธิ (จำนวนท่ีออกให้ x มูลคา่ หนุ้ ) XX หรือ เครดติ บญั ชสี ่วนเกินมลู ค่าหุ้นที่ออกให้ XX

ห น้ า | 165 ตัวอย่าง บริษัท พัฒนา จำกัด นำหุ้นสามัญจำนวน 60,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ไปชำระคา่ เครื่องจักรในวันนีห้ ุ้นสามญั ขายไดห้ นุ้ ละ 105 บาท รายการบัญชจี ะเป็นดังนี้ (1) เดบิต เครอ่ื งจักร (60,000 x 105) 6,300,000 เครดติ ทนุ – หุ้นสามญั (60,000 x 100) 6,000,000 ส่วนเกินมลู ค่าหนุ้ สามญั (60,000 x 5) 300,000 บนั ทกึ ออกหุ้นสามัญตอบแทนการนำเครื่องจักรมาลงทนุ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงกรณีที่ 3 ไม่มีการระบุราคาหรือค่าของสินทรัพย์ โดยไม่ทราบราคาตลาดของสินทรัพย์ และราคาตลาดของหุ้นที่นำไปแลกใช้ในราคาที่คณะกรรมการประเมินตามสภา พเป็นจริงของสินทรัพย์ น้ัน การบนั ทกึ บญั ชเี ป็นดังน้ี เดบิต บัญชสี ินทรพั ยป์ ระเภทท่ไี ดม้ า (ราคาประเมิน) XX เดบิต บัญชีสว่ นต่ำกว่ามลู ค่าหุน้ ทอ่ี อกให้ XX ผลตา่ ง เครดิต บัญชีทนุ หุ้นสามัญ/ห้นุ บรุ มิ สิทธิ (จำนวนทีอ่ อกให้ x มลู คา่ หุน้ ) XX หรอื เครดิต บญั ชสี ่วนเกนิ มูลค่าหนุ้ ทอี่ อกให้ XX ตัวอย่าง บริษัท สายสัมพันธ์ จำกัด นำหุ้นสามัญจำนวน 2,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 10 บาท ไปแลกกับอุปกรณ์สำนักงาน ในวันที่บริษัทไม่ทราบราคาตลาดของสินทรัพย์และราคาตลาด ของหุ้นสามัญ ที่ประชุมผู้ถือหุ้นจึงมีมติให้คณะกรรมการประเมินราคาเองตามสภาพความเป็นจริง มีราคาเท่ากบั 180,000 บาท เดบิต อุปกรณ์ 180,000 เดบิต ส่วนต่ำกว่ามลู ค่าหนุ้ สามัญ 20,000 เครดิต ทุน - หุ้นสามัญ (2,000 x 100) 200,000 บนั ทกึ การออกหุน้ สามัญตอบแทนการแลกอปุ กรณ์สำนักงาน 4. การจำหน่ายห้นุ ทนุ เพ่ือแลกกบั คา่ ตอบแทน หรือค่าบรกิ าร ในการดำเนินงานของบริษัทเมื่อเริ่มจัดตั้งบริษัทขึ้นใหม่ หรอื บริษัทท่ีต้ังขึ้นมานานแล้ว ก็ตาม หรืออาจจะทำการรับช่วงมาบริหารต่อเพื่อดำเนินงานของกิจการอื่น โดยการออกหุ้นทุนของ บริษทั ใหม่ เพอื่ แลกเปลยี่ นหรอื เปน็ ค่าตอบแทนในการบริการ โดยการพจิ ารณาถึงมลู คา่ ห้นุ ทุนที่บริษัท ออกให้เพื่อแลกกับค่าบริการของบริษัท จึงต้องมีการพิจารณาถึงราคาตลาดของหุ้นทุนเพื่อเป็น การตอบแทนค่าบริการ เช่น การจำหน่ายหุ้นทุนของบริษัท อาจกระทำโดยบริษัทเองหรือจำหน่าย ผ่านนายหน้า ได้แก่ บริษัทเงินทุน บริษัท เงินทุนหลักทรัพย์ การจำหน่ายหุ้นทุนโดยผ่านนายหน้านั้น บริษัทจะได้รับเงินจากการจำหน่ายเปน็ จำนวนหลังจากหกั ค่านายหน้าแล้ว ค่านายหน้าในการจำหน่าย หุ้นทุน หรืออาจมอบหุ้นสามัญให้สำนักงานทนายความที่ช่วยในการจัดตัง้ บริษัท ให้ถือเป็นคำใช้จ่ายใน การจัดต้งั บรษิ ทั แบ่งออกเปน็ 2 กรณี คือ

ห น้ า | 166 กรณีที่ 1 มีการระบุราคาของค่าบริการที่ได้ทำการตกลงกันไว้โดยแน่นอนแล้วให้ใช้ราคา นัน้ เปน็ หลักในการพิจารณา โดยเดบิตบัญชคี า่ ใชจ้ ่ายของค่าบรกิ ารนั้น ๆ การบันทกึ บญั ชเี ป็นดังน้ี เดบิต บัญชคี ่าใช้จา่ ยตามประเภทของกิจการ (ราคาที่ตกลง) XX เดบิต บญั ชสี ่วนตำ่ กวา่ มลู ค่าหนุ้ ทีอ่ อกให้ XX ผลตา่ ง เครดิต บญั ชีทุน – ห้นุ สามัญ/หุ้นบุรมิ สิทธิ XX หรือ เครดิต บญั ชสี ว่ นเกินมลู คา่ หนุ้ ท่ีออกให้ XX มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงกรณีที่ 2 ไม่มีการระบุราคาของท่าบริการไว้ในสัญญาหรือข้อตกลงโดยแน่นอนให้ใช้ราคา ซื้อขายหุ้นในท้องตลาดขณะนั้นเป็นเกณฑ์ ในวันที่บริษัทออกหุ้นทุนใช้เป็นหลักในการบันทึกบัญชี คา่ ใชจ้ า่ ยของบริการน้ัน ๆ โดยบนั ทึกบัญชีเป็นดังน้ี เดบิต บญั ชีคา่ ใช้จา่ ยตามประเภทของ (จำนวนหุ้นทอ่ี อก x ราคาขาย ณ วนั น้นั ) XX เดบิต บญั ชสี ว่ นตำ่ กว่ามูลคา่ หุ้นทอี่ อกให้ XX เครดิต บญั ชีทนุ หุน้ สามัญหนุ้ บรุ ิมสิทธ์ิ ผลตา่ ง (จำนวนท่ีออกให้ x มูลค่าเตม็ ต่อหุ้น) XX หรอื เครดิต บัญชีสว่ นเกินมูลค่าหุ้นท่ีออกให้ท่ีดี XX ตัวอย่าง บริษัท สายใจ จำกัด จำหน่ายหุ้นบุริมสิทธิ 12% จำนวน 4,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 1,000 บาท ผ่านบริษัทเอเชียหลักทรัพย์ ในราคาหุ้นละ 1,050 บาท คิดค่านายหน้า 1% บันทึกรายการโดย เดบิต เงนิ สด 4,158,000 ค่าใชจ้ า่ ยในการจดั ตัง้ บรษิ ทั 42,000 เครดิต ทุน - หุ้นบรุ มิ สิทธิ (4,000 x 1,000) 4,000,000 ส่วนเกนิ มลู ค่าห้นุ บรุ ิมสิทธิ (4,000 x 50) 200,000 บันทึกการขายห้นุ ผ่านนายหน้า 5. การจำหน่ายหนุ้ ทุนเปน็ หนว่ ยรวม ในการดำเนินงานของบริษัทจำกัด เมื่อบริษัททำการออกจำหน่ายหุ้นทุนของบริษัท แล้วในบางครั้งบริษัทอาจจะมีการแบ่งแยกขายหุ้นเป็นแต่ละชนิด แต่บางครั้งบริษัทอาจจะมีการขาย หุ้นทุนรวมเป็นหน่วยการลงทุนซึ่งในการขายหุ้นทุนแต่ละครั้ง ใน 1 หน่วยรวมประกอบด้วยหุ้นสามัญ 2 หุ้น และหุ้นบุริมสิทธิ์ 3 หุ้น หรือ หนึ่งหน่วยอาจจะประกอบด้วยหุ้นสามัญ 2 หุ้น และหุ้นกู้ 1 หุ้น ก็ได้ ซึ่งในการขายหุ้นในแต่ละครั้ง บริษัทจำเป็นต้องแบ่งราคาขายออกเป็นราคาของหุ้นแต่ละชนิด โดยใช้ราคายุติธรรม (Fair market value) เปน็ เกณฑใ์ นการขายห้นุ เปน็ หน่วยรวมได้ 3 วธิ ี คือ

ห น้ า | 167 ก. ทราบราคาตลาดของหุน้ เพียงชนิดเดยี ว ข. ทราบราคาตลาดของหนุ้ ท้ังสองชนดิ ค. ไมท่ ราบราคาตลาดของหุ้นทั้งสองชนดิ ในกรณีท่บี ริษัทมที นุ เป็นหนุ้ สามัญและหนุ้ บรุ ิมสิทธิ เพอื่ ใหส้ ามารถขายหุ้นทัง้ สองประเภท ไดส้ ะดวก บริษทั อาจนำหุ้นทง้ั สองออกจำหนา่ ยรวมกนั เปน็ ยูนติ กไ็ ด้ ก. ทราบราคาตลาดของหนุ้ เพยี งชนดิ เดยี ว ใหเ้ อาราคาขายรวมตงั้ แลว้ เอาราคาหนุ้ ทที่ ราบ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง มาหกั ออกทเ่ี หลือจะเป็นราคาขายของหุ้นอีกชนิดหนึ่ง ดังน้ี ตัวอย่าง บริษัท หงส์เหิน จำกัด นำหุ้นสามัญ 5 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท รวมขาย กับหุ้นบรุ ิมสิทธิ 4 หนุ้ มลู ค่าหุ้นละ 200 บาท เป็นยูนติ โดยขายยนู ติ ละ 1,295 บาท ในวันที่ 1 สิงหาคม 2550 ไดข้ ายห้นุ จำนวน 4,000 ยนู ิต ถ้าโจทย์บอกเพียงเท่านั้น ฝา่ ยบัญชีจะบนั ทึกบัญชีไม่ได้ เนือ่ งจากในทางบัญชีต้องรับรู้ ว่าหุ้นประเภทใดมีส่วนเกินหรอื ส่วนต่ำกว่ามูลค่าหุน้ ละเท่าใด จึงจะนำมาบันทึกบัญชี สมมติโจทย์บอก วา่ หนุ้ สามัญ ถ้าชายโดยลำพงั จะขายไดห้ ุ้นละ 95 บาท ในกรณีน้ีสามารถคำนวณหาส่วนเกินและส่วนต่ำ กว่ามูลค่าหุ้นแตล่ ะประเภทไดด้ ังนี้ การคำนวณหาราคาขายของหนุ้ ท้ังสองชนิด ขายหุ้นสามัญ 5 หนุ้ รวมหนุ้ บุริมสทิ ธิ 4 หนุ้ เป็น 1 ยูนิต ได้เงินรวม 1,295 บาท หัก ขายหุน้ สามัญ 5 ห้นุ ๆ ละ 95 บาท เปน็ เงิน = 475 บาท ทีเ่ หลือเปน็ ราคาขายหนุ้ บุรมิ สทิ ธิ 4 หนุ้ จะได้เงิน = 820 บาท หุน้ บุรมิ สทิ ธิ 1 ห้นุ มีราคาขาย 820/4 = 205 บาท ฉะนน้ั หุ้นสามัญทีม่ ีสว่ นต่ำกว่ามูลคา่ หุน้ ละ 100 – 95 = 5 บาท หุ้นบรุ มิ สิทธิมสี ว่ นเกนิ มูลคา่ หุ้นละ 205 - 200 = 5 บาท เดบิต เงนิ สด (4,000 x 1,295) 5,180,000 สว่ นต่ำกวา่ มูลค่าห้นุ สามญั (4,000 x 5 x 5) 100,000 เครดติ ทนุ - หุ้นสามัญ (4,000 x 5 x 100) ทุน - หุ้นบุริมสทิ ธิ (4,000 x 4 x 200) 2,000,000 สว่ นเกินมลู ค่าหนุ้ บรุ ิมสทิ ธิ (4,000 x 4 x 5) 3,200,000 80,000 ถา้ บนั ทึกบญั ชีแยกสำหรบั หนุ้ แต่ละประเภท จะเป็นดังนี้ 1. บันทกึ การขายหุ้นสามัญ ถ้าขายหุ้นสามญั โดยลำพงั จะได้เงนิ ดงั นี้ เดบิต เงนิ สด (4,000 x 5 x 95) 1,900,000 สว่ นต่ำกวา่ มลู ค่าหุน้ สามญั (4,000 x 5 x 5) 100,000 เครดิต ทุน - หนุ้ สามัญ (4,000 x 5 x 100) 2,000,000

ห น้ า | 168 2. บันทึกการขายหุ้นบรุ มิ สิทธิ ถ้าขายหุน้ บุรมิ สทิ ธิโดยลำพังจะได้เงินดงั น้ี เดบิต เงนิ สด (1,000 x 4 x 205) 3,280,000 เครดิต ทุน - หุ้นบรุ มิ สทิ ธิ (4,000 x 4 x 200) 3,200,000 80,000 สว่ นค้ากว่ามูลคา่ หุน้ บุริมสทิ ธิ (4,000 x 4 x 5) ข. ทราบราคาตลาดของหุน้ ทั้งสองชนิด ให้ใช้ราคาตลาดรวมของหุ้นท้งั สองชนิดมาหาอัตราส่วน เป็นเกณฑใ์ นการแบ่ง ดงั น้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตัวอย่าง จากโจทย์ตัวอย่างของ ก. สมมติว่าในซอยะนั้นราคาตลาดของหุ้นสามัญ หุ้นละ 95 บาท และราคาตลาดหุ้นบรุ มิ สิทธิ หนุ้ ละ 205 บาท การคำนวณหาราคาขายของหุ้นทัง้ สองชนดิ ราคาตลาดของหุ้นสามญั (4,000 x 5 x 95) = 1,900,000 บาท ราคาตลาดของหุ้นบุริมสทิ ธิ (4,000 x 4 x 205) = 3,280,000 บาท ราคาตลาดรวมของหุ้นทนุ ตอ่ 1 หนว่ ย = 5,180,000 บาท แตร่ าคาที่บริษทั ขายเป็นหนว่ ยรวม (4,000 x 1,295) = 5,180,000 บาท ราคาขายของห้นุ สามญั ท้ังหมด 5,180,000 (1,900,000/5,180,000) = 1,900,000 บาท ราคาขายของหุ้นบุริมสิทธิท์ ง้ั หมด 5,180,000 (3,280,000/5,180,000) = 3,280,000 บาท การบนั ทึกบัญชีเปน็ ดงั นี้ เดบิต เงินสด (4,000 x 1,295) 5,180,000 ส่วนตำ่ กวา่ มูลคา่ หุน้ สามัญ (4,000 x5 x 5) 100,000 เครดติ ทนุ หนุ้ สามญั (4,000 x 5 x 100) 2,000,000 เครดติ ทุนหนุ้ สามญั (4,000 x 4 x 200) 3,200,000 ส่วนเกนิ มลู คา่ หนุ้ บรุ มิ สิทธิ (4,000 x 4 x 5) 80,000 ขายห้นุ ทุนทั้งห้นุ สามญั และหนุ้ บุริมสิทธเิ ปน็ หนว่ ยรวม ค. ไม่ทราบราคาตลาดของหุ้นทั้งสองชนิด ในกรณีนี้บริษัทจำเป็นต้องแบ่งราคาขายของ หุ้นทั้งสองชนิดอาจใช้ราคาตามมูลค่าของหุ้นทั้งสองมาเทียบอัตราส่วนเป็นเกณฑ์ในการแบ่งราคาขาย ดงั นี้ ตัวอย่าง จากโจทย์ตัวอย่างของ ข. สมมติว่าในขณะนั้นบริษัทไมท่ ราบราคาตลาดของ หุ้นทง้ั สองชนิด การคำนวณหาราคาขายของหุ้นทัง้ สองชนิด ราคาตลาดของหุน้ สามัญ (4,000 x 5 x 95) = 1,900,000 บาท ราคาตลาดของหุน้ บรุ ิมสทิ ธิ (4,000 x 4 x 205) = 3,280,000 บาท

ห น้ า | 169 รวมราคาตามมูลค่าของหนุ้ ทุน 1 หนว่ ย = 5180,000 บาท ราคาขายของหุน้ เปน็ หน่วยรวม (4,000 x 1,295) = 5,180,000 บาท ราคาขายของห้นุ สามัญ 5,180,000 (1,900,000/5,180,000) = 1,900,000 บาท ราคาขายของห้นุ บุริมสิทธิ 5,180,000 (3,280,000/5,180,000) = 3,280,000 บาท การบนั ทกึ บญั ชีเป็นดังน้ี เดบิต เงินสด (4,000 x 1,295) 5,180,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ส่วนตำ่ กว่ามลู ค่าหนุ้ สามญั (4,000 x 5 x 5) 100,000 เครดติ ทนุ หนุ้ สามญั (4,000 x 5 x 100) 2,000,000 3,200,000 ทนุ ห้นุ บุริมสทิ ธิ (4,000 x 4 x 200) 80,000 ส่วนเกนิ มลู ค่าห้นุ บุริมสทิ ธิ (4,000 x 4 x 5) ขายหุน้ ทนุ ท้ังหุ้นสามัญและหุ้นบุรมิ สทิ ธิเป็นหน่วยรวม 3.3 การริบหุ้น การริบหุ้น (Forfeiture of stock) ของบริษัทเกิดจาก การที่ผู้สั่งจองซื้อหุ้นไม่สามารถชำระเงิน ค่าหุ้นที่เหลือหลังจากชำระงวดแรกไปไม่น้อยกว่า 25% ของมูลค่าหุ้นพร้อมทั้งส่วนเกินมูลค่าหุ้นแล้ว ต่อมาในงวดต่อ ๆ ไปผู้ถือหุ้นไม่สามารถชำระค่าหุ้นได้ตามกำหนด บริษัทจึงยกเลิกการสั่งจองหุ้น และ นำหุ้นที่ถูกริบออกขายทอดตลาดทันที การริบหุ้นนั้นตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1121 - 1125 พอสรปุ ได้ดังน้ี 1. การเรียกเงินค่าหุ้นแต่ละคราวต้องบอกล่วงหน้าไม่ต่ำกว่า 21 วัน ด้วยจดหมาย ลงทะเบยี นไปรษณีย์ และผถู้ ือหุน้ ทุกคนตอ้ งใชเ้ งินตามจำนวนทเ่ี รียกเกบ็ 2. ผู้ถือหุ้นคนใดมิได้ส่งใช้ตามวันกำหนดนั้นต้องเสียดอกเบี้ยนับแต่วันที่กำหนดให้ส่งใช้ จนถึงวนั ท่ไี ด้สง่ เงิน ในอตั ราไมเ่ กินร้อยละ 15 ถ้ามิได้กำหนดไว้ใหค้ ดิ ในอตั รารอ้ ยละ 7.5 ตอ่ ปี 3. ถ้าผู้ถือหุ้นคนใดละเลยไม่ส่งใช้เงินที่เรียกเก็บตามกำหนดพร้อมทั้งตอกเบี้ยโดยทาง จดหมายลงทะเบยี นไปรษณยี ์ และตอ้ งแจง้ ไปด้วยวา่ ถา้ ไมใ่ ชเ้ งินค่าหุน้ ท่ีเรียกเก็บตามกำหนดเวลาบริษัท จะรบิ หนุ้ 4. ถ้าคำบอกว่ามีข้อแถลงความถึงการริบหุ้น หากไม่ชำระค่าหุ้นพร้อมทั้งดอกเบี้ยที่ค้าง ชำระดว้ ยแลว้ ตามขนั้ ตอนต่างๆกรรมการจะบอกรับหนุ้ นน้ั ๆ เมอื่ ใดกไ็ ด้ 5. ให้หุ้นที่ถูกริบนั้นออกขายทอดตลาด ได้เงินเท่าใดให้หักใช้ค่าหุ้นที่เรียกเก็บพร้อม ดอกเบี้ยและคา่ ใชจ้ ่าย ถา้ มเี งินเหลือเท่าใดให้คืนเงินใหแ้ กผ่ ู้ถือหุ้นทีถ่ ูกริบ ถ้ามเี งินไม่พอก็เรียกเก็บส่วน ขาดจากผถู้ อื หนุ้ ทถี่ กู ริบ

ห น้ า | 170 การริบห้นุ ตามกฎหมายไทยและตามกฎหมายของสหรัฐอเมรกิ า มี 4 วิธี คอื วิธีที่ 1 บริษัทนำหุ้นทีถ่ ูกรบิ ขายทอดตลาดบันทึกราคาที่จำหน่ายไว้เดิมหลังจากหักค่าหุ้น ทค่ี า้ งชำระแล้วและคา่ ใช้จา่ ยแลว้ ให้คืนเงินแก่ผู้ถอื หนุ้ ทถ่ี ูกริบ (วิธีทสี่ อดคลอ้ งกบั กฎหมายไทย) วิธีที่ 2 บริษัทออกใบหุ้นให้บางส่วนเท่ากับจำนวนเงินที่ชำระมาแล้ว โดยบริษัทคิดค่าหุ้น ให้ในราคาท่อี อกจำหน่ายครั้งแรก ส่วนเงนิ ทีเ่ หลอื จากการออกใบหุ้นให้คนื ให้แกผ่ ถู้ ือหุน้ เดมิ วธิ ีท่ี 3 บรษิ ัทคนื เงนิ ให้แกผ่ ู้ถือหนุ้ ทถ่ี ูกรบิ ดว้ ยเงนิ ที่ชำระมาแลว้ ท้งั หมด วธิ ที ี่ 4 บริษทั ริบเงนิ ที่ผสู้ ่ังจองซอื้ หุน้ ได้ชำระมาแลว้ ทงั้ หมด มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตัวอย่าง บริษัท สมหวัง จำกัด นำหุ้นสามัญออกจำหน่ายจำนวน 1,000 หุ้น มูลค่าหนุ้ ละ 100 บาท จำหน่ายในราคา 120 บาท บริษัทได้เรียกเก็บเงินค่าหุ้นงวดแรก 25% พร้อมส่วนเกิน มูลค่าหุ้นต่อมาบริษัทเรียกให้ชำระอีก 75% ผู้ถือหุ้นจำนวน 200 หุ้น ผิดนัดค้างชำระ บริษัทจึงริบหุ้น แล้วนำออกขายทอดตลาดหุ้นละ 109 บาท เสียค่าใช้จ่ายในการขายหุ้นที่ถูกรับ 1,000 บาท และคิด ดอกเบี้ยอัตรา 12% ต่อปี (ระยะเวลา 1 เดอื น) ใหท้ ำ บันทึกรายการข้างต้นในสมุดรายวนั ทัว่ ไป การบนั ทึกบัญชเี กย่ี วกบั การจำหน่ายหนุ้ และการรบิ ห้นุ มดี ังน้ี วิธีที่ 1 บริษัท นำหุ้นที่ถูกริบขายทอดตลาด บันทึกราคาที่จำหน่ายไว้เดิม หลังจากหักค่า หุ้นที่ค้างชำระและค่าใช้จ่ายแล้ว ให้คืนเงินแก่ผู้ถือหุ้นที่ถูกริบ (วิธีนี้สอดคล้องกับกฎหมายไทย) มี ขน้ั ตอนการบันทกึ บัญชี ดงั น้ี 1. บนั ทกึ การรบั จองหุ้น สมุดรายวนั ทวั่ ไป หนา้ 1 เครดติ 25x5 รายการ เลขที่ เดบิต บาท สต. เดือน วนั บัญชี บาท สต. 100,000 - ลูกหนี้ค่าห้นุ สามัญ (1,000 x 120) 120,000 - 20,000 - ทุนหุ้นสามัญที่จองแล้ว (1,000 x 100) ส่วนเกินมูลค่าหุ้นสามัญ (1,000 x 20) รับจองหุ้นสามัญจำนวน 1,000 หุ้นมูลค่าหุน้ ละ 100 บาทในราคาหนุ้ ละ 120 บาท

ห น้ า | 171 2. บันทึกการชำระเงนิ งวดแรก 25% พรอ้ มส่วนเกนิ มูลค่าหุ้น 25x5 รายการ สมดุ รายวนั ท่วั ไป เดบิต หน้า 1 เดอื น วนั เลขที่ บาท สต. เครดติ บัญชี บาท สต. 45,000 - เงนิ สด (1,000 x 45) 45,000 - ลกู หนคี้ ่าหนี้สามัญ (1,000 x 45) มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง รับชำระเงินงวดแรก 25% พร้อมส่วนเกิน มลู ค่าหนุ้ 100 x 25% = 25 + 20 = 45 บาทตอ่ หุ้น 3. บนั ทกึ การชำระเงนิ อีก 75% ไดร้ บั ชำระพร้อมผู้ซ้อื หุ้นเพียง 800 หุ้น 25x5 รายการ สมดุ รายวนั ทั่วไป เดบติ หน้า 1 เดือน วัน เลขที่ บาท สต. เครดติ บัญชี บาท สต. 60,000 - เงนิ สด (800x75) 60,000 - ลูกหนค้ี ่าหน้สี ามัญ (800 x 75) รบั ชำระคา่ ห้นุ อีก 75% จากผซู้ อ้ื หุ้น 800 หุ้น ในราคาหุ้นละ 100 x 75% = 75 บาท 4. บนั ทึกออกหุ้นสามัญใหแ้ ลผ้ถู อื หุ้นท่ชี ำระคา่ หุ้นครบตามจำนวน สมุดรายวนั ทว่ั ไป หนา้ 1 เครดติ 25x5 รายการ เลขท่ี เดบิต บาท สต. เดอื น วนั บัญชี บาท สต. 80,000 - ทนุ หนุ้ สามัญท่ีจองแลว้ (800 x 100) 80,000 - ทนุ ห้นุ สามญั (800 x 100) ออกหุ้นสามัญให้ผู้ถือหุ้นที่ชำระค่าหุ้นครบ แลว้

ห น้ า | 172 5. บันทึกการริบหุ้นจากผู้สั่งจองซื้อหุ้นที่ผิดนัดค้างชำระจำนวน 200 หุ้น โดยมีขั้นตอน การริบหุน้ ดังนี้ ขน้ั ท่ี 1 ยกเลิกการจองหนุ้ ปดิ บัญชที ุนเรือนหุน้ ทจี่ องแล้วพร้อมส่วนเกินปิดบัญชีลูกหน้ี ค่าหนุ้ ดว้ ยเงินทคี่ า้ งชำระและตงั้ บัญชีเจ้าหน้ีผ้ถู ือห้นุ ทีถ่ กู ริบดว้ ยจำนวนเงินท่ไี ด้ชำระค่าหุน้ มาแลว้ สมุดรายวนั ทัว่ ไป หน้า 1 25x5 รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ เดือน วัน บญั ชี บาท สต. บาท สต. มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ทุนห้นุ สามญั ทจี่ องแลว้ (200 x 100) 20,000 - สว่ นเกนิ มลู ค่าหนุ้ สามญั (200 x 20) 4,000 - ลกู หน้คี ่าห้นุ สามญั (200 x 75) 15,000 - เจ้าหน้ผี ้ถู อื หุน้ ทถี่ กู ริบ (260 x 45) 9,000 - ยกเลิกการจองหุ้นโดยริบหุ้นที่ค้างชำระ จำนวน 200 หุ้น ขั้นที่ 2 นำหุ้นที่ถูกริบออกขายทอดตลาดในราคาหุ้นละ 109 บาท การบันทึกบัญชีใน วันที่จำหน่ายหุ้นเท่ากับราคาที่จำหน่ายครั้งแรกคิดส่วนขาดจากเจ้าหนี้ผู้ถือหุ้นที่ถูกริบ ถ้าหากเงินที่ได้ จากการขายทอดตลาดมีไม่พอชำระค่าหุ้นท่ีค้างและดอกเบยี้ บรษิ ัทควรระบไุ วข้ อ้ บงั คับบริษัทให้ผู้ถูกรับ หุ้นชดใชเ้ งินทขี่ าดดว้ ย สมุดรายวันท่ัวไป หน้า 1 25x5 รายการ เลขท่ี เดบิต เครดติ เดือน วัน บัญชี บาท สต. บาท สต. เงนิ สด (200 x 109) 21,800 - เจ้าหนผ้ี ู้ถอื หนุ้ ทีถ่ ูกริบ (200 x 11) 2,200 - ลกู หนี้ค่าหนุ้ สามัญ (200 x 100) 20,000 - สว่ นเกินมูลค่าหนุ้ (200 x 20) 4,000 - นำหุ้นที่ถูกริบออกขายทอดตลาดในราคาหุ้น ละ 100 บาท ขน้ั ที่ 3 บันทกึ ค่าใช้จา่ ยในการขายหุ้นท่ีถูกรบิ 1,000 บาท สมดุ รายวันท่ัวไป หนา้ 1 เครดติ 25x5 รายการ เลขที่ เดบิต บาท สต. เดอื น วัน บัญชี บาท สต. 1,000 - เจา้ หนี้ผู้ถอื หุน้ ท่ถี กู รบิ 1,000 - เงนิ สด คา่ ใชจ้ ่ายในการขายหุน้ ทีถ่ กู ริบ

ห น้ า | 173 ขั้นที่ 4 บันทึกการคิดดอกเบี้ยจากเงินที่ค้างชำระในอัตรา 12% ต่อปี (ระยะเวลา 1 เดอื น) สมดุ รายวันทวั่ ไป หน้า 1 25x5 รายการ เลขท่ี เดบิต เครดติ เดอื น วัน บญั ชี บาท สต. บาท สต. เจา้ หน้ีผู้ถอื หนุ้ ทีถ่ กู ริบ 90 - ดอกเบ้ยี รบั (9,000 x 1/12 x 12/100) 90 - มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง คิดดอกเบี้ยจากลูกหนี้ค่าหุ้นที่ค้างชำระใน อตั รา 12% ต่อปี ระยะเวน 1 เดือน ขั้นที่ 5 จ่ายเงินที่เหลือคืนผู้ถือหุ้นที่ถูกริบหลังหักชดใช้ค่าหุ้น ค่าใช้จ่าย และดอกเบ้ีย แล้ว สมดุ รายวนั ทวั่ ไป หน้า 1 25x5 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดือน วัน บัญชี บาท สต. บาท สต. เจา้ หนี้ผู้ถือหนุ้ ท่ถี ูกรบิ 5,710 - เงินสด 5,710 - จ่ายเงินที่เหลือคืนหลังจากหักค่าใช้จ่ายและ ดอกเบย้ี (9,000 - 2,200 - 1,000 - 90) วิธีที่ 2 บริษัทออกใบหุ้นให้บางส่วนเท่ากับจำนวนเงินที่ชำระมาแล้ว โดยบริษัทคิดค่าหุ้น ให้ในราคาท่ีออกจำหน่ายครงั้ แรก ส่วนเงนิ ท่เี หลอื จากการออกใบหนุ้ ใหค้ นื ให้แกผ่ ู้ถอื หุ้นเดิม การรับจองหุ้นและการรับชำระเงินจะบันทึกเช่นเดียวกับวิธีที่ 1 ซึ่งจะแตกต่างในเรื่อง การรบิ หนุ้ ซ่งึ มวี ธิ ีการและขนั้ ตอนดงั น้ี ขัน้ ที่ 1 ยกเลกิ การจองหนุ้ พร้อมท้งั คำนวณการออกไปหนุ้ ให้บางสว่ นเทา่ กับจำนวนเงิน ที่ชำระค่าห้นุ มาแลว้ หกั ดว้ ยค่าใช้จา่ ยและดอกเบี้ย ซงึ่ คิดให้เทา่ กบั ราคาขายคร้งั แรก จำนวนใบหุน้ ท่อี อกให้ = (9,000 - 1,000 - 90) / 120 = 65 หุ้น จำนานโบหุน้ ทีถ่ ูกริบ = 200 - 65 = 135 หุ้น

ห น้ า | 174 สมดุ รายวนั ท่ัวไป หนา้ 1 เครดติ 25x5 รายการ เลขท่ี เดบิต บาท สต. เดือน วนั บัญชี บาท สต. 6,500 - ทุนหุ้นสามญั ท่จี องแลว้ (200 x 100) 20,000 - 15,000 - 2,700 - 1,200 - ส่วนเกินมลู คา่ หุ้นสามัญ (135 x 20) ทุนหนุ้ สามัญ (65 x 100) ลกู หนคี้ ่าหนุ้ สามัญ (200 x 75) มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง เจ้าหน้ผี ู้ถือหุ้นท่ถี ูกริบ รับหุ้นโดยยกเลิกการจองหุ้นและออกใบหุ้น ให้ 65 หุ้น ขน้ั ที่ 2 นำหุน้ ทถี่ ูกริบออกขายทอดตลาด 135 หุ้นขายในราคาหนุ้ ละ 10 บาทไม้บนั ทึก เท่ากบั ราคาทีข่ ายจริง สมุดรายวนั ทั่วไป หน้า 1 เครดติ 25x5 รายการ เลขท่ี เดบิต บาท สต. เดือน วนั บญั ชี บาท สต. 13,500 - เงินสด (135 x 109) 14,715 - 1,215 - ทุนหนุ้ สามัญ (135 x 100) สว่ นเกนิ มูลคา่ หุ้นสามญั (135 x 9) นำหุ้นที่ถูกริบออกขายทอดตลาด 135 หุ้น ขายในราคาหุน้ ละ 109 บาท ข้นั ท่ี 3 จ่ายคา่ ใชจ้ า่ ยในการขายหนุ้ ทถ่ี กู รบิ 1,000 บาท 25x5 รายการ สมดุ รายวันทว่ั ไป เดบติ หน้า 1 เดือน วัน เลขที่ บาท สต. เครดติ บัญชี บาท สต. 1,000 - เจา้ หนี้ผ้ถู ือหนุ้ ท่ถี ูกริบ 1,000 - เงินสด จ่ายค่าใช้จ่ายในการขายหุ้นที่ถูกริบ

ห น้ า | 175 ขน้ั ท่ี 4 บันทึกดอกเบี้ยจากผูถ้ อื หนุ้ ทถ่ี กู รบิ 25x5 รายการ สมุดรายวนั ท่วั ไป เดบิต หน้า 1 เดือน วนั เลขที่ บาท สต. เครดติ บญั ชี บาท สต. 90 - เจา้ หน้ีผ้ถู อื หนุ้ ท่ีถูกรบิ 90 - ดอกเบ้ียรับ (9,000 x 12 / 100 / 12) มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง คิดดอกเบี้ยจากลูกหนี้ค่าหุ้นที่ค้างชำระใน อตั รา 12% ตอ่ ปี ระยะเวลา 1 เดอื น ขัน้ ท่ี 5 คืนเงนิ ทเ่ี หลอื ใหผ้ ถู้ อื หุ้นทถ่ี ูกรบิ 25x5 รายการ สมดุ รายวันท่ัวไป เดบิต หน้า 1 เดอื น วัน เลขที่ บาท สต. เครดติ บัญชี บาท สต. 110 - เจ้าหนี้ผูถ้ อื หุ้นที่ถูกรบิ 110 - เงนิ สด จ่ายเงินที่เหลือคืนหลังจากหักค่าใช้จ่ายและ ดอกเบย้ี (1,200 – 1,000 - 90) วธิ ีที่ 3 บริษทั คนื เงินใหแ้ ก่ผู้ถือหนุ้ ที่ถูกริบด้วยเงินที่ชำระมาแลว้ ทั้งหมด มีขั้นตอนในการ บันทึกการริบหนุ้ ดงั น้ี ข้ันที่ 1 ยกเลกิ การจองห้นุ พรอ้ มทัง้ คืนเงินทั้งหมด ให้แกผ่ ู้จองซ้อื หนุ้ ของบริษัท สมุดรายวนั ทั่วไป หนา้ 1 เครดติ 25x5 รายการ เลขท่ี เดบิต บาท สต. เดือน วัน บัญชี บาท สต. 15,000 - ทุนหุน้ สามญั ท่จี องแลว้ (200 x 100) 20,000 - 9,000 - 4,000 - สว่ นเกนิ มูลค่าหนุ้ สามญั (200 x 20) ลูกหน้คี ่าหนุ้ สามัญ (200 x 75) เงินสด (200 x 45) ยกเลิกการของหุ้นและริบหุ้นทีค่ ้างช้าระ 200 หุ้น และจ่ายเงินคืนผู้จองซื้อหุ้นซึ่งชำระ มาแล้วหนุ้ ละ 45 บาท

ห น้ า | 176 ขน้ั ท่ี 2 นำหุ้นทีถ่ กู รบิ ออกขายทอดตลาดในวนั ท่มี รี าคาหนุ้ ละ 109 บาท สมดุ รายวันท่ัวไป หนา้ 1 เครดติ 25x5 รายการ เลขที่ เดบิต บาท สต. เดอื น วัน บญั ชี บาท สต. 20,000 - เงนิ สด (200 x 109) 21,800 - 1,800 - ทุนหนุ้ สามัญ (200 x 100) ส่วนเกนิ มูลค่าหนุ้ สามัญ (200 x 9) มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง นำหุ้นที่ถูกรีบออกขายทอดตลาดในราคาหุ้น ละ 109 บาท ขั้นที่ 3 จนทำใช้จ่ายในการขายหุ้นที่ถูกริบ 100 บาท เนื่องจากบริษัทได้คืนเงินให้ผู้ จองซือ้ หุน้ แล้ว บรษิ ัทจงึ ต้องรบั ภาระค่าใช้จา่ ยในการขายหุ้น 25x5 รายการ สมุดรายวันทั่วไป เดบติ หนา้ 1 เดอื น วนั เลขท่ี บาท สต. เครดติ บัญชี บาท สต. 1,000 - ค่าใช้จา่ ยในการขายหุน้ 1,000 - เงนิ สด จ่ายค่าใช้จ่ายในการขายหุ้นที่ถูกริบ ขนั้ ท่ี 4 และ ข้ันที่ 5 ไม่มีการคิดดอกเบยี้ เนอ่ื งจากคนื เงนิ ใหผ้ ู้จองซื้อหุ้นไปแล้ว วิธีท่ี 4 บริษัทรบั เงินทีผ่ ้จู องซอื้ ห้นุ ไดช้ ำระมาแล้วทั้งหมด มขี ัน้ ตอนการรบิ หุน้ ดังน้ี ขน้ั ท่ี 1 ยกเลกิ การจองหุน้ พรอ้ มทงั้ รบิ เงินที่ได้ชำระมาแล้ว สมุดรายวันทว่ั ไป หน้า 1 เครดติ 25x5 รายการ เลขที่ เดบติ บาท สต. เดือน วัน บญั ชี บาท สต. 15,000 - ทนุ หุ้นสามัญทจี่ องแลว้ (200 x 100) 20,000 - 9,000 - 4,000 - สว่ นเกนิ มูลค่าหุ้นสามัญ (200 x 20) ลกู หนีค้ ่าหนุ้ สามญั (200 x 75) ส่วนเกินทุนจากการริบหุ้น (200 x 45) ยกเลิกการจองหุ้นและริบหุ้นท่ีค้างช้าระ 200 หุ้น พร้อมทั้งริบหุ้นที่ค้างชำระ 200 หุ้น พร้อมทั้งรับเงนิ ท่ีส่งใชม้ าแล้ว

ห น้ า | 177 ขั้นที่ 2 นำหุ้นท่ถี ูกรบิ ออกขายทอดตลาดในราคาห้นุ ละ 109 บาท 25x5 รายการ สมุดรายวันทว่ั ไป เดบติ หนา้ 1 เดือน วนั เลขที่ บาท สต. เครดติ บญั ชี บาท สต. 21,800 - เงนิ สด (200 x 109) 20,000 - 1,800 - ทุนหุ้นสามัญ (200 x 100) มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ส่วนเกินมูลค่าหนุ้ สามัญ (200 x 9) นำหุ้นที่ถูกรีบออกขายทอดตลาดในราคาหุ้น ละ 109 บาท ข้นั ที่ 3 จา่ ยค่าใช้จา่ ยในการขายหุ้นท่ถี กู รีบ 100 บาท 25x5 รายการ สมุดรายวนั ทวั่ ไป เดบติ หนา้ 1 เดอื น วัน เลขที่ บาท สต. เครดติ บัญชี บาท สต. 1,000 - ค่าใชจ้ า่ ยในการขายหุ้น 1,000 - เงนิ สด จ่ายค่าใช้จ่ายในการขายหุ้นที่ถูกริบ ขัน้ ท่ี 4 และ ข้ันท่ี 5 ไมม่ เี พราะคิดดอกเบย้ี เนื่องจากริบเงินผจู้ องซ้อื หุ้นหมดแล้ว 4. คา่ ใช้จ่ายในการจัดต้ังบริษทั จำกดั ค่าใช้จ่ายในการจัดตั้งบริษัท (Organization expertise) หรือที่เรียกว่าเป็นค่าใช้จ่ายในการ จำหน่ายหุ้น เป็นค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในการดำเนินการจัดตั้งบริษัทจำกัด ในระยะที่เริ่มดำเนินกิจการ จัดต้ังในครงั้ แรก โดยบรษิ ทั ยังมิได้ดำเนินธุรกจิ หรอื ในขณะทที่ ำการจดทะเบียนและในการจำหน่ายหุ้น ซึ่งบริษัทยังมิได้มีรายไดเ้ กิดขึ้นแต่มีจ่ายค่าใช้จ่ายเกิดขึ้นไปกอ่ นที่จะมีการดำเนนิ กิจการทางการค้าเป็น ค่าใช้จ่ายในการจัดตั้ง บริษัท เช่น ค่าแบบฟอร์มคำขอจดทะเบียนจัดตั้งบริษัท ค่าพิมพ์ใบหุ้น ค่าพิมพ์ หนังสือชีช้ วนใหซ้ ้ือหนุ้ และแบบพมิ พต์ า่ ง ๆ ค่าธรรมเนยี มการจดทะเบียน ค่าธรรมเนยี มทนายความ ค่า พาหนะ และรับรองในการประชุมจัดตั้งบรษิ ัทจำกัด ค่าธรรมเนียมในการปฏิบัติทางบัญชขี องค่าใช้จ่าย ในการจดั ตั้งบรษิ ัทจำกดั มี 2 วธิ ี คือ

ห น้ า | 178 1. บันทึกเป็นค่าใช้จ่ายในการจัดตั้งบริษัท คือ ค่าใช้จ่ายในปีแรก ถ้าค่าใช้จ่ายนี้มีจำนวน นอ้ ย จะบันทึกบญั ชีโดย เดบิด คา่ ใชจ้ ่ายในการจดั ตั้งบริษทั XX เครดิต เงินสด XX บญั ชีคา่ ใชจ้ ่ายในการจัดตง้ั บรษิ ัทโอนปิดเขา้ บัญชีกำไรขาดทนุ ในวนั ส้ินงวด 2. บันทกึ เปน็ ค่าใช้จ่ายในการจัดตั้งบริษทั ถือเป็นสินทรพั ย์รอตดั จา่ ย เพราะมีจำนวนเงิน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง สูงถ้าตัดเป็นค่าใช้จ่ายในปีแรกกำไรสุทธิจะต่ำกว่าความเป็นจริงมากจึงต้องเฉล่ียตัดค่าใช้จ่ายภายใน ระยะเวลาไมต่ ่ำกว่า 5 ปี ซึง่ บนั ทกึ บญั ชโี ดย เดบิต ค่าใชจ้ ่ายในการจัดต้งั บริษัท XX เครดติ เงนิ สด XX ในวนั สิน้ งวดบัญชีจะต้องปรบั ปรงุ ตดั บัญชีคา่ ใช้จา่ ยดังน้ี เดบิต ค่าใช้จา่ ยในการจัดต้งั บริษัทตัดบัญชี เครดิต คา่ ใชจ้ า่ ยในการจดั ตัง้ บญั ชี ค่าใช้จ่ายในการจัดตั้งบริษัทตัดบัญชีถือเป็นค่าใช้จ่ายโอนเข้าบัญชีกำไรขาดทุนส่วน ค่าใช้จ่ายในการจัดต้ังบริษัทส่วนที่เหลือจากตัดบัญชี จะแสดงเป็นสินทรัพย์ในงบดุลภายใต้หัวข้อ สนิ ทรพั ย์อนื่ ๆ ตัวอย่าง บริษัท สุวิทย์ จำกัด ได้เริ่มกิจการดำเนินการจัดตั้งบริษัทจำกัด มีรายการ เก่ียวกับค่าใช้จ่ายในการจัดตั้งบริษทั จำกัดเกดิ ขน้ึ ดังนี้ พ.ค. 4 ซอ้ื แบบฟอรม์ คำขอจดทะเบียนจดตัง้ บรษิ ัท 150 บาท 7 จ่ายค่าพาหนะในการติดตอ่ 200 บาท 9 ซอ้ื แบบพิมพ์ตา่ งๆ 6,000 บาท เป็นเงินเชื่อจากร้านศิลป์อุปกรณ์ 15 ได้รบั บิลคา่ พมิ พ์หนังสือช้ีชวนใหซ้ อ้ื หุน้ 15,000 บาท จากโรงพิมพ์สมดุ ไท 20 จ่ายคา่ พิมพ์ใบหนุ้ 3,000 บาท และคา่ รบั รองในการประชมุ บรษิ ทั 5,000 บาท 25 จ่ายค่าธรรมเนียมจดทะเบียนและค่าธรรมเนียมทนายความเป็นเงิน 5,510 บาท ให้ สำนกั งานทนายความ พรี ะและเพ่ือน ให้ทำ 1. บันทึกรายการข้างต้นในสมุดรายวันทั่วไป และปรับปรุงค่าใช้จ่ายในการจัดตั้งบริษัท ใน วันท่ี 31 ธนั วาคม 25x5 โดยถอื วา่ ตัดบญั ชคี ่าใช้จ่ายเป็นเวลา 5 ปี

ห น้ า | 179 สมดุ รายวันทัว่ ไป หน้า 1 เครดติ 25x5 รายการ เลขท่ี เดบิต บาท สต. เดือน วนั บัญชี บาท สต. 150 - ม.ค. 4 คา่ ใชจ้ า่ ยในการจดั ต้งั บริษทั 150 - 200 - 6,000 - เงินสด 200 - 15,000 - 8,000 - จ่ายค่าแบบฟอรม์ คำขอทะเบียน 6,000 - 5,510 - 7 คา่ ใช้จ่ายในการจัดตง้ั บริษทั 15,000 - มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 6,972 - เงนิ สด 8,000 - จ่ายค่าพาหนะในการติดต่อ 5,510 - 9 ค่าใชจ้ ่ายในการจดั ตั้งบริษทั 6,972 - เจา้ หนี้ - รา้ นศลิ ป์อุปกรณ์ ซือ้ แบบพมิ พต์ ่าง ๆ เปน็ เงินเชอ่ื 15 ค่าใชจ้ ่ายในการจดั ตั้งบริษทั เจ้าหน้ี - โรงพิมพ์สมุดไท ได้รับบิลคา่ พิมพห์ นังสอื ชช้ี วนใหซ้ ื้อหุ้น 20 ค่าใชจ้ ่ายในการจัดตง้ั บริษทั เงนิ สด จ่ายค่าพิมพ์ใบหุ้น 3,000 บาท ค่ารับรอง 5,000 บาท 25 ค่าใชจ้ ่ายในการจัดตงั้ บริษทั เงนิ สด คา่ ธรรมเนยี มตา่ ง ๆ 31 ค่าใช้จ่ายในการจัดตั้งบริษัทตัดบัญชี (150 + 200 + 6,000 + 15,000 + 8,000 + 5510) = 34,860/5 ค่าใช้จ่ายในการจดั ต้งั บริษทั ตดั ค่าใชจ้ ่ายในการจดั ตงั้ บรษิ ัทระยะเวลา 5 ปี สรุป บริษัทจำกัดเป็นกิจการที่ต้องจดทะเบียนและจัดตั้งขึ้นตามกฎหมาย โดยมีผู้เริ่มก่อการ อย่างน้อย 7 คนขึ้นไป โดยมีมูลค่าหุ้นละเท่า ๆ กัน และต่างรับผิดชอบในหนี้สินของบริษัทจำกัดเพียง ไม่เกินจำนวนค่าหุ้นที่ตนยังชดใช้ไม่ครบเท่ามูลค่าหุ้นที่ตนถืออยู่เท่านั้น ซึ่งการจัดตั้งกิจการในรูปของ บรษิ ัทจำกัด เปน็ การระดมทนุ จากบุคคลภายนอก ผ้ลู งทุนจะอยใู่ นฐานะของผู้ถือห้นุ ซึ่งประกอบไปด้วย ทุนหุ้นสามัญ และทุนหุ้นบุริมสิทธิ มีการจำหน่ายหุ้นตามราคามูลค่าหรือราคา ประกอบไปด้วย

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 180 ทุนหุ้นสามัญ และทุนหุ้นบุริมสิทธิ มีการจำหน่ายหุ้นตามราคามูลค่าหรือราคาสูงกว่ามูลค่า หรือ ราคาต่ำกว่ามูลค่า ซึ่งตามกฎหมายไทยไม่อนุญาตให้ขายต่ำกว่ามูลค่า และมีการเรียกเก็บเงินค่าหุ้นใน ครั้งแรกไม่กว่า 25% ของมูลค่าหุ้นพร้อมทั้งส่วนเกิน (ถ้ามี) ซ่ึงไม่มีหน้าที่ในการบริหารงานบริษัท หน้าที่การบริหารงานจะดำเนินการโดยคณะกรรมการบริษัทชุดหนึ่ง ซึ่งได้รับการแต่งตั้งจากผู้ถือหุ้น ผู้ถือหุ้นจะได้รับผลตอบแทนจากการลงทุนจากผลกำไรบางส่วนที่บริษัทได้มีการประกาศจ่ายให้เป็น คราว ๆ ไปซึ่งเรียกว่า “เงินปันผล” บริษัทจำกัดจะต้องดำเนินการตามข้อบังคับของบริษัทและตาม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ในหมวดที่ว่าด้วยบริษัทจำกัดเปน็ สำคัญ สำหรับการบัญชีของบรษิ ทั จำกัดจะมีส่วนแตกต่างไปจากธรุ กิจเจา้ ของคนเดียว และห้างหุ้นส่วนกเ็ ฉพาะในส่วนท่ีเกี่ยวข้องกับสว่ น ของผเู้ ป็นเจา้ ของ คือ ในส่วนท่ีเกี่ยวกับการขายหุ้น และการแบ่งผลกำไรเทา่ นั้น ส่วนการดำเนินการต่าง ๆ ก็มีวธิ กี ารบันทกึ รายการทางบญั ชีเชน่ เดยี วกับธรุ กิจประเภทอ่นื แบบฝกึ หดั 1. จงอธิบายวธิ กี ารจัดต้งั บรษิ ัทมาโดยสงั เขป 2. จงบอกลกั ษณะทีส่ ำคญั ซึ่งทำให้บริษทั จำกดั แตกตา่ งไปจากกจิ การห้างหุน้ สว่ น 3. บริษัทแห่งหนึ่งจดทะเบียนทุนแบ่งออกเป็นหุ้นสามัญจำนวน 8,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท และหุ้นบุริมสิทธิจำนวน 6,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท บริษัทเรียกให้ชำระหุ้นในราคา ตามมูลค่า และได้รับชำระมูลหุ้นเป็นเงินสดเต็มจำนวนทันที บริษัทออกใบหุ้นให้ผู้ถือหุ้นเรียบร้อยแล้ว ใหท้ ำบนั ทกึ รายการสมดุ รายวันทว่ั ไป 4. บริษัทแห่งหนึ่งจดทะเบียนทุน โดยแบ่งออกเป็นหุ้นสามัญจำนวน 30,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท และหุ้นบุริมสทิ ธิจำนวน 10,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท บริษัทเรียกชำระค่าหุ้นในราคา ทุนสูงกว่ามูลค่า 10% และได้รับชำระมูลค่าหุ้นเป็นเงินสดเต็มจำนวนทนั ที บริษัทออกใบหุ้นให้ผู้ถือหุ้น เรยี บรอ้ ยแล้ว ใหท้ ำบันทึกรายการสมดุ รายวนั ท่วั ไป 5. บรษิ ัทแห่งหนงึ่ มที ุนหุ้นสามัญจำนวน 6,000 หนุ้ มลู ค่าหุ้นละ 200 บาท ออกจำหนา่ ยในราคา หุ้นละ 250 บาท บริษัทรับชำระหุ้นเป็นเงินสดเต็มจำนวนทันที จากผู้ถือหุ้น 4,000 หุ้น ส่วนผู้ถือหุ้นที่ เหลือชำระค่าหุ้นเป็นเครื่องใช้สำนักงาน บริษัทออกใบหุ้นให้ผู้ถือหุ้นทั้งหมดแล้ว ให้ทำบันทึกรายการ สมุดรายวันทวั่ ไป เอกสารอ้างอิง ธารินี พงศ์สุพัฒน์. (2559). การบัญชีขั้นกลาง 2. ภาควิชาบัญชี คณะบริหารธุรกิจ มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ พิมพ์พนา ปีตธวัชชัย และคณะ. (2563). การบัญชีขั้นกลาง 2. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั

ห น้ า | 181 สปุ ริญญา ชกุ ะวฒั น.์ (2561). การบญั ชีข้ันกลาง 2. พิมพค์ รงั้ ท่ี 8. กรงุ เทพฯ : สำนักพมิ พ์มหาวิทยาลัย รามคำแหง สุภาณี อินทน์จนั ทร์. (2558). การบญั ชหี นส้ี นิ และสว่ นของเจ้าของ. คณะวทิ ยาการจดั การ มหาวิทยาลยั ราชภัฎนครปฐม อรชุมา มูลศร.ี (2558). การบัญชีข้ันกลาง 2. คณะวทิ ยาการจัดการ มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั อุดรธานี แบบฝึกปฏิบัติชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน : หน่วยที่ 1-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช, 2007) เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 1 : หน่วยที่ 1-8 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรม าธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวิทยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธิราช, 2007) เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 2 : หน่วยที่ 9-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธิราช, 2007) Beans, F.A., Anthony, J.H., Bettinghaus, B., and smith, K.A. (2012). Advanced Accounting. 11th ed. New Jersey : Pearson Prentice Hall. Christensen, T.E., Cottrell, D.M., amd Baker, R.E. (2014). Advanced Financial Accounting. 10th ed. Singapore : McGraw-Hill. Keiso, D., Weygandt, J., & Warfield,T. (2 0 1 0 ) . FUNDAMENTALS OF INTERMEDIATE ACCOUNTING. America : John Wiley & Son. Williams, J.R., and others. (2015). Financial accounting. 15th ed. Singapore : McGraw-Hill มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหาวทิ ยาลยั ราชภัฎหม่บู า้ นจอมบงึ ห น้ า 52

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 182 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 7 หัวขอ้ เนื้อหา 1. กำไรสะสม 1.1 ลักษณะและทมี่ าของกำไรสะสม 1.2 การจดั สรรกำไรสะสม 2. เงนิ ปนั ผล 2.1 การจา่ ยเงนิ ปนั ผล 2.2 การคำนวณมูลค่าหนุ้ ของบรษิ ทั สาระสำคัญ 1. การที่บริษัทมีบัญชีกำไรสะสมยังเป็นบัญชีสำหรับปรับปรุงข้อผิดพลาดของบริษัทเกิดข้ึน ในงวดบัญชีปกี ่อน ๆ แต่กิจการมาตรวจพบในงวดปัจจุบนั ซึ่งผลที่เกิดจากการปรับปรุงบัญชีดังกลา่ ว อาจทำใหบ้ ญั ชีกำไรสะสมเพ่ิมขน้ึ หรือลดลงก็ได้ รายการทีม่ ผี ลกระทบกบั บญั ชกี ำไรสะสม 2. บริษัทอาจคำนวณมูลค่าหุ้นของบริษัทและจ่ายเงินปันผลเป็นหุ้นทุนของบริษัท โดยการ จ่ายหุน้ ทีจ่ ดทะเบียนลกั ษณะตา่ ง ๆ วตั ถุประสงค์การเรียนรู้ 1. เพอื่ ใหท้ ราบถงึ ลกั ษณะและท่ีมาของกำไรสะสม รวมทงั้ วธิ กี การจดั สรรกำไรสะสม 2. เพือ่ ให้สามารถบนั ทึกเกี่ยวกบั การจา่ ยเงนิ ปันผลในลักษณะต่าง ๆ อยา่ งถูกตอ้ ง 3. เพอ่ื ใหท้ ราบถึงวธิ กี ารจา่ ยเงนิ ผลของบริษัทจำกดั 4. เพื่อใหท้ ราบถึงลักษณะการคำนวณมูลคา่ ห้นุ ของบรษิ ัทได้อย่างถกู ต้อง วธิ สี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วธิ ีการสอน 1.1 วธิ ีการสอนบรรยาย 1.2 วธิ กี ารสอนอภปิ ราย 1.3 วธิ กี ารแลกเปล่ยี นเรียนรู้ 1.4 วิธกี ารสอนออนไลน์

ห น้ า | 183 2. กจิ กรรมการเรียนการสอน 2.1 นักศึกษาแลกเปลยี่ นเรียนรู้ 2.2 ผูส้ อนบรรยาย 2.3 ให้นักศกึ ษาแบ่งกลมุ่ อภปิ ราย 2.4 การเรยี นการสอนแบบออนไลน์ การวัดผลและการประเมนิ ผล 1. การสังเกตพฤติกรรมของผ้เู รยี นระหว่างการแลกเปลีย่ นเรยี นรู้ 2. การซักถามและการตอบคำถามของผูเ้ รียนในชั้นเรยี น / ออนไลน์ 3. ตรวจงานของนักศึกษาที่ฝึกปฏิบตั ิแบบฝึกหดั ท้ายบทเรยี น มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

ห น้ า | 184 บทที่ 7 การจา่ ยเงนิ ปนั ผล มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การดำเนินธุรกิจในรูปแบบของบริษัท มีวัตถุประสงค์ที่จะแสวงหากำไรสูงสุด ให้กับองค์กร ซึ่งเมื่อถึงวันสิ้นงวดบัญชี บริษัทก็จะโอนผลกำไรขาดทุนเข้าไปบัญชีกำไรสะสมที่เป็น ส่วนของเจ้าของที่เรียกว่าส่วนของผู้ถือหุ้นนั้น จะแยกแสดงให้เห็นทั้งจำนวนเงินลงทุน และ ส่วนที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงานอย่างชัดเจน ซึ่งจำนวนที่เกิดจากการดำเนินงานนั้นจะนำไปแสดงไว้ ใน “บัญชีกำไรสะสม” ดังนั้น จึงทำให้ทราบว่าบริษัทสามารถจ่ายค่าตอบแทนแก่ผู้ถือหุ้นจาก ผลการดำเนินงานหรือจากเงินลงทุนไปเป็นเงินปันผลด้วยจำนวนเงินอย่างละเท่าใดโดยทั่วไปแล้ว กิจการในรูปบริษัทจำกัดสามารถนำส่วนของเจ้าของเฉพาะส่วนที่มาจากการดำเนินงานเท่านั้นไป จ่ายเงินปันผลได้ ซึ่งบริษัทจะจ่ายเงินปันผลได้ก็เมื่อบริษัทมียอดกำไรสะสมอยู่ ด้านเครดิตแม้ว่า ในปัจจุบัน บริษัทมีผลขาดทุน จากการดำเนินงาน แต่ บริษัท อาจจะจ่ายเงินปันผลได้ถ้าบริษัท มีกำไรสะสมยกมาจากปกี ่อนเหลืออยูอ่ ยา่ งเพยี งพอ บริษทั จะประกาศจา่ ยเงินปันผลให้แก่ผ้ถู อื หนุ้ 1. กำไรสะสม 1.1 ลักษณะและท่มี าของกำไรสะสม กำไรสะสม คือ ส่วนของทุนทั้งสิ้นที่เกินกว่าเงินลงทุนของผู้ถือหุ้น หรืออีกนัยหนึ่งก็คือ ส่วนเกินอนั เกิดจากการดำเนินงานเพื่อหารายได้ของบริษัท นบั ตั้งแตเ่ รม่ิ ต้ังต้ังบรษิ ทั จนถึงปจั จบุ ัน การดำเนินงานของกิจการทุกวันสิ้นงวดบัญชีนั้น บริษัทจะทำการปิดบัญชีรายได้ และค่าใช้จ่ายเพื่อหาผลกำไรหรือขาดทุนสุทธิการดำเนินงาน แล้วโอนไปยังบัญชีกำไรสะสม หากผลการดำเนินงานท่ีไดเ้ ป็นกำไรสทุ ธิก็จะโอนเข้าบัญชีกำไรสะสมโดยจะบันทึก เดบติ กำไรขาดทุน เครดิต กำไรสะสม แต่หากผลการดำเนินงานที่ได้เป็นขาดทุนสุทธิจะโอนไปบัญชีกำไรสะสมโดย เดบิต กำไรสะสม เครดิต กำไรขาดทุน กำไรสุทธิที่บริษัทเก็บสะสมไว้นี้ก็เพื่อที่จะได้นำไปจัดสรรเปน็ เงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้น หรือเป็นทุนสำรองกฎหมายหรือเพื่อวัตถุประสงค์อื่น ๆ ของบริษัท สำหรับ กำไรสะสมทจ่ี ัดสรรไปเพ่ือวัตถุประสงค์อนื่ ๆ ของบริษัทนน้ั เมื่อบรษิ ทั ได้ปฏบิ ัตติ ามวัตถุประสงค์ของ การจัดสรรจนบรรลุผลเรียบร้อยแล้ว ให้โอนบัญชีกำไรสะสมจัดสรรกลับคืนไปยังบัญชีกำไรสะสม เชน่ เดมิ นอกจากนี้บัญชีกำไรสะสมยังเป็นบัญชีสำหรับปรับปรุงข้อผิดพลาดของบริษัทเกิดขึ้นใน งวดบญั ชีปกี ่อน ๆ แตก่ ิจการมาตรวจพบในงวดปจั จุบนั ซ่ึงผลทีเ่ กดิ จากการปรับปรุงบัญชีดังกล่าวอาจ ทำให้บญั ชีกำไรสะสมเพ่มิ ขน้ึ หรือลดลงกไ็ ด้ รายการทมี่ ผี ลกระทบกบั บัญชีกำไรสะสม ได้แก่

ห น้ า | 185 บญั ชกี ำไรสะสม 1. ขาดทนุ สทุ ธิ 1. กำไรสทุ ธิ 2. รายการปรับปรุงของงวดบัญชีกอ่ นท่ีลดลง 2. รายการปรับปรงุ ของงวดบญั ชีก่อนที่เพิม่ ข้นึ 3. จา่ ยเงินปันผลเป็นเงนิ สด 4. จา่ ยเงนิ ปนั ผลเป็นสนิ ทรัพยอ์ ่นื 5. จ่ายเงินปนั ผลเปน็ หนุ้ ปันผล 6. การจัดสรรเปน็ สำรองตา่ ง ๆ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 7. รายการเกยี่ วกบั หุน้ ทุนกบั ผ้ทู ไี่ ด้รับคนื 1.2 การจัดสรรกำไรสะสม การจัดสรรกำไรสะสม (Appropriation of retained earning) เป็นการแบ่งแยกกำไร สะสมส่วนหนึ่งออกมาเพื่อเป็นการตั้งสำรองต่าง ๆ ให้เป็นตามวัตถุประสงค์และนโยบายของบริษัท เมื่อกิจการดำเนินงานมาจนครบรอบระยะเวลา 1 ปี บริษัทก็จะทำการปิดบัญชีกำไรขาดทุนเพื่อโอน เข้าบัญชีกำไรสะสมแล้ว คณะกรรมการบริษัทก็จะเรียกประชุมผู้ถือหุ้นเพ่ือทำการแบ่งกำไรสะสม ออกมาในรูปของการตั้งสำรองต่างๆการแบ่งกำไรสะสมไปตั้งเป็นสำรองตามวัตถุประสงค์ต่าง ๆ เรียกว่า “กำไรสะสมจัดสรร” ทั้งนี้เพื่อป้องกันมิให้ผู้ถือหุ้นเรียกร้องให้บริษัทนำผลกำไรส่วนที่มี วัตถุประสงค์ในการใช้ที่ชัดเจนมาว่ายเป็นเงินปันผลนัน่ เอง ดังนั้น หาก บริษัทต้องการจ่ายเงินปันผล ใหแ้ ก่ผถู้ อื หนุ้ ก็จะนำกำไรสะสมเฉพาะสว่ นทยี่ ังมิได้จัดสรรเท่านัน้ มาจา่ ยเป็นเงินปันผล ซง่ึ การจัดสรร กำไรสะสม สามารถจำแนกได้เปน็ 2 ประเภทใหญ่ ๆ คอื 1.2.1 กำไรสะสมท่ีจดั สรรแล้ว กำไรสะสมที่จัดสรรแล้ว (Appropriated retained earning) หมายถึง กำไร สะสมที่กันไว้เพื่อวัตถุประสงค์เฉพาะหรือวัตถุประสงค์อื่น โดยแยกบัญชีออกต่างหาก ทั้งนี้เพื่อมิให้ นำไปจ่ายเงนิ ปนั ผลหรือเพ่ือเปน็ หลักประกันต่อเหตุการณ์ตา่ ง ๆ ท่อี าจเกิดขึน้ ซึ่งเป็นส่วนที่กิจการได้ กันออกมาจากบัญชีกำไรสะสมส่วนกลางมาแลกไว้ต่างหากอีกบัญชีหนึ่งตามความจำเป็นหรือตาม ข้อบังคับของกฎหมาย เช่น สำรองต่าง ๆ ฯลฯ ในการจัดสรรกำไรสะสม เป็นนโยบายของบริษัทโดย ต้ังเป็นสำรองต่าง ๆ ขึ้นเพ่ือบริษัทจะทำการกันเงินกำไรส่วนหนึ่งไวส้ ำหรับผลประโยชนข์ องบริษัทเอง และการจดั สรรกำไรสะสมโดยการต้ังสำรองน้ีจะมผี ลทำใหย้ อดกำไรสะสมลดลง ซงึ่ กิจการสามารถต้ัง สำรองไดห้ ลายลกั ษณะ ดังน้ี 1.2.2 สำรองตามกฎหมาย สำรองชนิดนี้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1202 บังคับไว้ว่าให้ บริษัทตั้งสำรองตามกฎหมายเป็นจำนวน 5% ของกำไรสุทธิประจำปีทุกครั้งที่มีการประกาศจ่ายเงิน ปนั ผลจนกวา่ สำรองจะมียอดเป็น 10% ของทนุ ท่ีจดทะเบียนซึ่งทุกครั้งทบี่ ริษัทมีการประกาศจ่ายเงิน นัน้ บรษิ ัทจะตอ้ งทำการสำรอง ตามกฎหมายจนครบยอดเงินทุนตามทีก่ ฎหมายกำหนด

ห น้ า | 186 1.2.3 สำรองตามขอ้ ตกลงหรอื สญั ญา สำรองตามขอ้ ตกลงหรือสญั ญา เป็นการจัดสรรกำไรสะสมไปเพอ่ื เปน็ หลักประกัน ในการชำระหนีแ้ กเ่ จ้าหนี้ เชน่ สำรองเพ่ือไถถ่ อนหุน้ กสู้ ำรองเพื่อการไถค่ นื ห้นุ บรุ ิมสิทธิ เป็นตน้ 1.2.4 สำรองตามนโยบายของคณะกรรมการ ฝ่ายบริหารและคณะกรรมการบริษัทอาจมีนโยบายให้จัดสรรกำไรสะสมทั้งหมด หรือทำการกันกำไรบางส่วนกันไว้เพื่อความมั่นคงของบริษัททั้งในปัจจุบันและในอนาคต เช่น สำรอง เพ่ือผลขาดทนุ ในภายหนา้ สำรองเพื่อขยายงานในอนาคต สำรองเพ่อื สวสั ดกิ ารพนักงาน เปน็ ต้น มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับการจัดสรรกำไรสะสมไม่ว่าบริษัทจะจัดสรรกำไรตาม วัตถุประสงคใ์ ดก็ตาม มหี ลกั การบนั ทกึ บัญชเี หมือนกัน ดังนี้ 1) การบันทกึ บญั ชีเมอื่ จัดสรรกำไร เดบิต สะสมกำไรสะสม XX เครดติ สำรองต่างๆ XX 2) การบันทกึ บญั ชีเม่อื หมดความจำเปน็ ในการจดั สรรกำไรสะสมแลว้ เดบิต สำรองต่างๆ XX เครดิต กำไรสะสม XX 2. กำไรสะสมที่ยังไม่ได้จัดสรร (Unappropriated retained earnings) หมายถึง กำไรสะสมที่เหลืออยูห่ ลงั จากหักกำไรสะสมจัดสรรออกไปเป็นกำไรสะสมในสว่ นที่ยังไม่ได้ถูกจัดสรรไว้ เพื่อวัตถุประสงค์อย่างหนึ่งอย่างใด บริษัทสามารถนำกำไรสะสมในส่วนนี้ไปจ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือ หุ้น หรือนำไปลดยอดในกรณีที่มีการเปลี่ยนแปลงเงินทุนหรืออื่น ๆ เช่น การไถ่ถอนหุ้นบุริมสิทธิ การแปลงสภาพหนุ้ ทุน การขาย Treasury Stock เปน็ ตน้ ตัวอย่าง การแสดงกำไรสะสมที่อยู่ในงบดุล (บางส่วน) เป็นการแสดงเฉพาะส่วนของ ผู้ถอื หุ้นของบรษิ ัท สุขใจ จำกัด