ธีร์วรา สุตัณฑวิบูลย์

ห น้ า | 187 บริษทั สขุ ใจ จำกดั งบดลุ (เฉพาะบางสว่ นของผถู้ อื หนุ้ ) วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x0 หนว่ ย : บาท สว่ นของผูถ้ อื หนุ้ ทุนเรอื นหุ้น ทุนจดทะเบียน : มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห้นุ สามัญ 10,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท 1,000,000 หุน้ บุรมิ สทิ ธ์ิ 8% 10,000 หนุ้ มูลค่าหนุ้ ละ 100 บาท 1,000,000 2,000,000 ทนุ ท่อี อกและเรียกชำระแลว้ : หนุ้ สามัญ 10,000 หนุ้ มูลค่าหนุ้ ละ 100 บาท เรยี ก ชำระเต็มมูลคา่ แล้ว 1,000,000 หนุ้ บุริมสิทธิ 8% 10,000 หุน้ เรียกชำระครบ 9,000 หุ้น 900,000 1,900,000 ส่วนเกินทนุ : สว่ นเกินมูลคา่ หุน้ สามัญ 50,000 ส่วนเกนิ ทนุ จากการตีราคาที่ดนิ เพิม่ 230,000 ส่วนเกินทุนจากการขายหุ้นทถี่ ือไว้เอง 10,000 290,000 กำไรสะสม : จดั สรรแล้ว : สำรองตามกฎหมาย 50,000 สำรองเพ่ือการขยายงาน 50,000 สำรองเพื่อการไถถ่ อนหุ้น 40,000 140,000 ยงั ไมไ่ ด้จดั สรร 250,000 390,000 รวมส่วนของผู้ถอื หุ้น 2,589,000 หกั ห้นุ สามัญซ้อื คืน 50,000 2,530,000 2. การจา่ ยเงนิ ปันผล 2.1 การจา่ ยเงินปนั ผล เงินปันผล (Dividend) หมายถึง เงินสด สินทรัพย์อื่น ๆ หรือหุ้นของบริษัทเองที่บริษัท จ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นเป็นการแบ่งกำไร ตามส่วนของจำนวนหุ้นซึ่งแต่ละคนถืออยู่ การจ่ายเงินปันผลจะv มีผลทำให้กำไรสะสมลดลงการจ่ายเงินปันผลอาจจะจ่ายให้ในลักษณะดังนี้ คือ จ่ายเงินปันผลเป็น เงินสดจ่ายเงินปันผลเป็นสินทรัพย์อื่นที่มิใช่เงินสดจ่ายเงินปันผลในลักษณะคืนทุนจ่ายเงินปันผลเป็น เอกสารแสดงการเป็นหนี้ และจ่ายเงินปันผลเป็นหุ้นทุนของบริษัทเอง การจ่ายเงินปันผลตามปกติ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 188 บริษัทจะจ่ายเงินปันผลเป็นเงินสด (Cash Dividend) การจ่ายเงินปันผลจะกระทำได้ก็ เมื่อคณะกรรมการบริหารของบริษัทได้ประกาศจ่ายอย่างถูกต้อง ภายหลังจากที่ได้ปฏิบัติตาม ข้อกำหนดของกฎหมายว่าดว้ ยบรษิ ัทจำกัดและพจิ ารณาฐานะการเงินของบริษทั อยา่ งรอบคอบแล้วยัง ต้องคำนึงถึงฐานะทางการเงินของบริษัทความต้องการใช้เงินทุนในการดำเนินงานภาร ะหนี้สิน ตลอดจนความต้องการสินทรัพย์ทง้ั ในปจั จบุ ันและในอนาคต (เกษรี ณรงค์เดช, 2541, หน้า 85) ตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์บรรพ 3 มาตรา 1200 - 1205 ของประเทศไทย ไดม้ ีขอ้ บงั คับเก่ยี วกับการจา่ ยเงินปันผลพอจะสรปุ ไดด้ งั น้ี 1. จะต้องได้รับอนุมัติจากที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้นของบริษัทและคณะกรรมการการ บริหารเสยี ก่อน 2. เงินปันผลจะต้องจ่ายจากผลกำไรอันแท้จริงที่บริษัททำมาหาได้เท่านั้น แต่ถ้าหาก บริษัท ขาดทุน จะจ่ายเงนิ ปนั ผลได้กต็ อ่ เมื่อมกี ำไรมาชดเชยผลขาดทนุ ที่เกดิ ขนึ้ ท้ังหมดก่อน กำไรส่วน ทีเ่ หลอื จงึ จะนำไปจา่ ยเงินปันผลได้ 3. ทุกครั้งที่ประกาศจ่ายเงินปันผล บริษัทจะต้องจัดสรรกำไรไว้เป็นทุนสำรองตาม กฎหมายอยา่ งน้อย 5% ของกำไรสทุ ธปิ ระจำปี จนกวา่ ทนุ สำรองตามกฎหมายมีจำนวน 10% ของทุน จดทะเบียนของ บริษัท 4. การจ่ายเงินปนั ผลทุกครัง้ จะตอ้ งโฆษณาในหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น หรอื ส่งจดหมายแจ้ง ไปยงั ผถู้ ือหนุ้ ทกุ คน 5. การคำนวณเงินปันผล จะตอ้ งตดิ ตามส่วนท่ผี ู้ถือหนุ้ ได้ชำระเงินคา่ หนุ้ ในแต่ละหุ้นแล้ว เวน้ แตจ่ ะตกลงกันเปน็ อยา่ งอื่น 6. ห้ามมิให้ผู้ถือหุ้นที่ยังไม่มารับเงินปันผล คิดดอกเบี้ยจากเงินปันผลที่ค้างจ่ายไว้กับ บริษทั 7. ถ้าบริษัทไม่จ่ายเงินปันผลตามที่ประกาศ ผู้ถือหุ้นซึ่งมีฐานะเป็นเจ้าหนี้ของบริษัทมี อำนาจฟ้องรอ้ งเอากับบริษัทได้ จะเห็นไดว้ า่ การทบ่ี ริษทั ประกาศจา่ ยเงนิ ปันผลไปนน้ั ทำให้บริษัทตกอย่ใู นสภาพหน้ีสิน ซ่ึงไมส่ ามารถยกเลกิ ได้ หน้ีสนิ ดังกลา่ ว เรยี กวา่ “เงนิ ปันผลค้างจ่าย” ทกี่ ิจการถอื เปน็ หน้ีสนิ หมุนเวียน ของบริษทั ท่ีเกิดขน้ึ ในงวดบัญชปี ีทป่ี ระกาศจ่ายเงนิ ปันผลวันที่เก่ียวข้องกบั การประกาศจ่ายเงินปันผล มีดังน้ี การประกาศจ่ายเงินปันผลจะมีวันที่เกี่ยวข้อง 4 วัน คือ (พรศิริ คงแก้ว, 2543, หน้า 92-93) 1. วันทีบ่ รษิ ทั ประกาศจา่ ยเงินปนั ผล ซง่ึ เป็นวนั ที่ก่อให้เกดิ หนีส้ ินขอ้ ผกู พนั กบั บริษัท 2. วันที่บริษัทบันทึกชื่อผู้มีสิทธิรับเงินปันผลลงในทะเบียน ปกติจะห่างจากวันประกาศ จ่ายเงนิ ปนั ผล 2-3 สปั ดาห์

ห น้ า | 189 3. วันบริษัทปิดรับโอนหุ้น เป็นวันที่บริบทงดรับการโอนหุ้น ก่อนที่จะทำการรวบรวม รายชื่อผู้ถอื หุ้นทม่ี ีสิทธิไดร้ ับเงนิ ปันผล 4. วันที่บริษัทจ่ายเงินปันผลโดยปกติจะเป็น 2-4 สัปดาห์ถัดจากวันที่บันทึกชื่อผู้มีสิทธิ ได้รับเงนิ ปนั ผล การบนั ทึกบัญชีเกีย่ วกบั การจัดสรรกำไรสะสมไมว่ ่าลกั ษณะใด จะเป็นดังน้ี เดบิด กำไรสะสม XX มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงเครดติ สำรองต่าง ๆ XX XX เงนิ ปันผลคา้ งจ่าย จดั สรรกำไรสะสมเป็นสำรองตา่ ง ๆ 1. การจา่ ยเงินปันผลเป็นเงินสด เมื่อสิ้นปีบริบทมีกำไรจากการดำเนินงาน บริษัทจะต้องจ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้น การจ่ายเงนิ ปนั ผลเป็นเงนิ สด เปน็ วิธกี ารจ่ายปันผลท่บี รษิ ัทต่าง ๆ นยิ มใช้มากในปจั จุบันเพราะเงินปัน ผลที่เป็นเงินสดจะจูงใจให้ผู้ถือหุน้ ซื้อหุน้ มากขึ้นคือผู้ถือหุ้นยิ่งซื้อหุ้นมากก็จะได้เงินปันผลมากข้ึนด้วย แต่การจ่ายเงินปันผลเป็นเงินสดจะทำใหก้ ำไรสะสม สดลดลง ดังนั้นบริษัทจะต้องจ่ายเงินปันผลอย่าง ถูกต้องตามนโยบายของบริษทั ตัวอย่าง บริษัท ซันนี่ จำกัด จดทะเบียนทุนหุ้นสามัญ 400 หุ้นมูลค่าหุ้นละ 100 บาท ออกจำหน่ายในราคา 105% หุ้นบุริมสิทธิจำนวน 400 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท จำหน่ายราคา 102% และเรียกเก็บค่าหุ้นครบแล้ว เมื่อวันที่ 30 เมษายน 25x0 บัญชีกำไรสะสมมีขอดยกมา 100,000 บาท มติที่ประชุมใหญ่ของบริษัทให้ประกาศจ่ายเงินปันผล 30% พร้อมตั้งสำรองตาม กฎหมาย 5% และได้จา่ ยเงินปันผล เม่ือวนั ที่ 10 พฤษภาคม 25x0 กำไรสุทธปิ ระจำปี 2549 มจี ำนวน 48,000 บาท สิ้นปี 2550 บริษัทมีกำไรสุทธิประจำปี 50,000 บาท การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับ การจัดสรรกำไรสะสม จะเป็นดังนี้ วนั ท่ีประกาศจ่าย 25x0 เม.ย. 30 เดบิต กำไรสะสม 26,400 เครดติ เงนิ ปนั ผลหุ้นสามัญคา้ งจ่าย (40,000 x 30%) 12,000 12,000 เงนิ ปนั ผลห้นุ บรุ มิ สิทธิค้างจ่าย (40,000 x 30%) 2,400 สำรองตามกฎหมาย (48,000 x 5%) ประกาศจ่ายเงนิ ปนั ผลในอตั รา 30% พรอ้ มตงั้ สำรองตามกฎหมาย 5%

ห น้ า | 190 วันท่จี ่ายเงินปันผล 12,000 25x0 12,000 พ.ค. 10 เดบิต เงินปนั ผลห้นุ สามญั คา้ งจา่ ย 24,000 เงินปันผลหนุ้ บุริมสิทธคิ ้างจา่ ย เครดติ เงนิ สด จา่ ยเงนิ ปนั ผลให้แกผ่ ูถ้ อื หุน้ ทัง้ 2 ชนิด มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงณ วันสิ้นปี 25x0 ธ.ค. 31 เดบิต กำไรขาดทุน 50,000 เครดติ กำไรสะสม 50,000 โอนปิดบญั ชีกำไรขาดทุนเข้าบัญชกี ำไรสะสม หมายเหตุ การคำนวณเงนิ ปนั ผลนัน้ จะคำนวณจากเงินทนุ ทชี่ ำระคา่ หนุ้ ครบแลว้ 2. การจา่ ยเงนิ ปนั ผลเปน็ สินทรพั ยอ์ ่ืน การจ่ายเงินปันผลของบริษัทนอกจากจ่ายเงินปันผลเป็นเงินสดแล้ว ในบางครั้งบริษัท อาจมีเงินสดไม่พอที่จะจ่ายปันผลได้ บริษัทสามารถจ่ายเงินปันผลเป็นสินทรัพย์อื่นก็ได้ เช่น สินค้า อุปกรณ์ เปน็ ตน้ สำหรับราคาของสินทรัพย์น้ันให้ถือเอาราคาตลาดของสินทรัพย์เป็นราคาจ่าย ผลต่าง ระหว่างราคาตลาดกับราคาตามบัญชีเรยี กวา่ กำไรจากการจ่ายเงนิ ปนั ผลเป็นสนิ ทรัพย์ (พรศริ ิ คงแก้ว, 2543, หนา้ 9-4) ตัวอย่าง บริษัท มณีหยก จำกัด มีทุนจดทะเบียนเป็นหุ้นสามัญ 200 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท บรษิ ทั ประกาศจ่ายเงนิ ปนั ผลเป็นสินคา้ ราคาตามบัญชี 10,000 บาท สินคา้ มรี าคาตลาด ณ วันน้รี าคา 11,000 บาท การบันทกึ รายการบญั ชจี ะเป็นดงั นี้ วนั ประกาศจ่ายเงนิ ปนั ผล เดบิต กำไรสะสม 11,000 เครดิต เงินปันผลค้างจา่ ย - สนิ ค้า 11,000 ประกาศจา่ ยเงนิ ปันผลเปน็ สินค้า วันทจ่ี ่ายสนิ ทรพั ย์ปันผล 11,000 เดบิต เงินปนั ผลคา้ งจา่ ย - สนิ ค้า เครดติ สนิ คา้ /ซอ้ื สนิ ค้า 10,000 กำไรจากการจา่ ยเงินปนั ผลเป็นสินทรัพย์ 1,000 จา่ ยเงนิ ปันผลตามที่ประกาศจา่ ย

ห น้ า | 191 3. การจ่ายเงินปันผลในลกั ษณะจา่ ยคนื ทุน การจ่ายเงินปันผลในลักษณะจ่ายคืนทุนนี้ เป็นเงินปันผลที่ไม่ได้จ่ายจากกำไรสะสมแต่ จ่ายจากส่วนเกินทุน ซึ่งโดยทั่วไปบริษัทจะประกาศจ่ายเงินปันผลในลักษณะนี้เมื่อบริษัทกำลังจะเลกิ กิจการ หรือลดขนาดการดำเนินงาน หรือบริษัทที่ดำเนินกิจการเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติซ่ึง มีอายุจำกัด บริษัทอาจจ่ายเงินปนั ผลเทา่ กับกำไรสะสม บวกมูลค่าเสื่อมสิน้ ซึง่ มูลคา่ เส่ือมสิน้ นี้ถือเปน็ สว่ นท่จี ่ายคืนทุนแก่ผูถ้ ือหนุ้ จะเหน็ ไดว้ า่ การจา่ ยเงนิ ปนั ผลตามวธิ นี ้ี จำนวนเงินที่จ่ายออกไปน้นั เป็นการจา่ ยจากยอด มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ของบัญชีกำไรสะสม และจำนวนมลู ค่าเสื่อมสนิ้ ทต่ี ัดบญั ชใี นแตล่ ะปีด้วย ตัวอย่าง เมื่อวันที่ 31 ธันวาคม 25x0 บริษัท พารา จำกัด มีข้อมูลเกี่ยวกับงบแสดง ฐานะทางการเงิน ดงั นี้ บรษิ ทั พารา จำกดั งบแสดงฐานะทางการเงนิ ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x0 สนิ ทรพั ย์ หนส้ี นิ และสว่ นของผเู้ ปน็ หนุ้ สว่ น เงินสด 24,500 เจา้ หนี้ 12,500 ลกู หน้ี 80,000 ทนุ - หนุ้ สามญั 350,000 เหมืองแร่ 450,000 กำไรสะสม 12,500 หกั มูลคา่ เส่ือม 179,500 270,500 375.000 ท้งั สิ้น 375,000 375,000 ในปี 25x0 บริษัทตัดมูลค่าเสื่อมสิ้นของเหมืองแร่จานวน 30,000 บาท ดังนั้นในปีนี้ บรษิ ทั สามารถประกาศจ่ายเงินปันผลได้ถึง 42,500 บาท (12,500 + 30,000) คือ จำนวนกำไรสะสม รวมกับมูลค่าเสื่อมสิ้น แต่เนื่องจากมีเงินสดไม่พอจ่ายจึงสามารถจ่ายคืนทุนได้เพียง 12,000 บาท (24,500 - 12,500) การบนั ทึกบัญชีจะเป็นดังนี้ ธ.ค. 31 เดบิต กำไรสะสม 12,500 เงนิ ทุนจา่ ยคืนผถู้ ือหุน้ 12,000 เครดติ เงินสด 24,500 บนั ทกึ การจา่ ยเงนิ ปนั ผลและจ่ายคนื ทุนใหผ้ ถู้ ือหุ้น หมายเหตุ บัญชีเงนิ ทุนจ่ายคนื ผ้ถู ือหนุ้ จะนำไปหักบญั ชีทุนในส่วนของผถู้ ือห้นุ

ห น้ า | 192 4. การจ่ายเงินปนั ผลเปน็ เอกสารแสดงหนี้สินของบรษิ ัท ในการจ่ายเงินปันผลที่เป็นเอกสารแสดงหนี้สิน มักจะเกิดในกรณีที่บริษัทมีกำไรสะสม เป็นจำนวนมาก แตก่ ิจการไม่มีเงนิ สดหรือเงินลงทุนชว่ั คราวพอทจ่ี ะจา่ ยเงนิ ปนั ผลได้ บริษทั จงึ จ่ายเงิน ปันผลในลักษณะเป็นหนี้สิน โดยทั่วไปบริษัทจะออกเอกสารสัญญาว่าจะจ่ายเงินให้แก่ผู้ถือหุ้นตาม จำนวน และภายในระยะเวลาท่รี ะบุไวใ้ นเอกสารนั้น เอกสารดังกล่าวจะมีลักษณะเป็นตัวเงินระยะสั้น ได้แก่ ตั๋วสัญญาใช้เงิน ตั๋วแลกเงิน จ่ายไปพลางก่อน ปกติตั๋วเงินทีอ่ อกให้มักจะมีดอกเบี้ยด้วย ดังน้ัน ในวันจ่ายเงินตามตว๋ั จำนวนทบี่ รษิ ทั ตอ้ งจ่ายจะรวมจำนวนเงินตน้ บวกดอกเบ้ียตามต๋ัว มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตัวอยา่ ง บริษัท ลำโพง จำกดั ประกาศจ่ายเงนิ ปันผลเป็นตวั เงินจำนวน 100,000 บาท กำหนดชำระภายใน 6 เดือน นับแต่วันประกาศจา่ ย อัตราดอกเบี้ย 8% ต่อปี การบันทึกบัญชีจะเปน็ ดังน้ี ณ วันประกาศจา่ ยเงินปันผล เดบิต กำไรสะสม 100,000 เครดิต เงนิ ปนั ผลคา้ งจา่ ย - ตั๋วเงินจา่ ย 100,000 ประกาศจ่ายเงินปนั ผลเปน็ ตัว๋ เงนิ จา่ ย 8% อายุ 6 เดือน ณ วนั จ่ายเงนิ ปันผลพรอ้ มดอกเบ้ีย เดบิต เงนิ ปันผลค้างจา่ ย - ตวั เงินจา่ ย 100,000 ดอกเบ้ียจ่าย (100,000 x 8% x 6/12) 4,000 เครดิต เงนิ สด 104,000 จ่ายเงนิ สดชำระตั๋วเงนิ ปันผลคา้ งจ่ายพรอ้ มดอกเบ้ีย 6 เดอื น 5. การจ่ายเงนิ ปนั ผลเปน็ หุน้ ปนั ผล เมื่อบริษัทจ่ายเงินปันผลเป็นหุ้นปันผลให้ถือว่าเป็นการเพิ่มทุนอย่างหนึ่ง และ ขณะเดียวกันก็ไม่ทำให้สินทรัพย์ของกิจการเปลี่ยนแปลงเลย การจ่ายเงินปันผลในลักษณะนี้เหม าะ สำหรับบรษิ ทั ที่ไมท่ ่ีไม่ต้องการจ่ายเงินสดปันผลแต่ต้องการใหห้ ุ้นปันผลตอบแทนแก่ผู้ถือหุ้น วิธีการท่ี เหมอื นกบั การจ่ายเงนิ ปนั ผลเป็นเงินสด เพียงแต่กิจการจะโอนกำไรสะสมมาเปน็ ทุนเท่านั้น จะต่างกัน ก็เฉพาะส่วนที่บริษัทจ่ายหุ้นทุนแทนการจ่ายเงินสด หุ้นปันผลนี้มักจ่ายกันเป็นหุ้นสามัญและในทาง ปฏิบัติให้ถอื เอาราคาตลาดเปน็ หลกั ในการบันทึกบัญชี ซ่งึ ในบางคร้ังอาจถือเอาราคาขายครั้งแรก หรอื ราคาตามมูลค่าหุ้นก็ได้ หากบริษัทมีหุ้นทุนเพียงชนิดเดียว การจ่ายหุ้นปันผลจะทำให้จำนวนหุ้นของ ผู้ถือหุ้นแต่ละคนมีมากขึ้น แต่สิทธิส่วนได้เสียยังคงเดิม ลักษณะเช่นนี้เปรียบเสมือนกับการแบ่งแยก หุ้น (Stock split-up) แต่หากบริษัทมีหุ้นทุนมากกว่าหนึ่งชนิด การจ่ายหุ้นปันผลให้กับผู้ถือหุ้นชนิด หนึง่ อาจทำใหส้ ทิ ธิส่วนไดเ้ สยี ของผู้ถือหุน้ เปล่ียนแปลงไดโ้ ดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าหนุ้ ปันผลที่จ่ายน้ันเป็น หุ้นทุนชนดิ หนึ่ง (เกษรี ณรงคเ์ ดช, 2541, หน้า 60)

ห น้ า | 193 ตัวอยา่ ง บริษัท เอกชัย จำกัด จดทะเบียนทุนหุ้นสามญั จำนวน 2,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ออกจำหน่ายในราคา 107 บาท หุ้นบุริมสิทธิ จำนวน 4,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ออกจำหน่ายในราคา 109 บาท บรษิ ัทไดร้ ับชำระเงินคา่ หุน้ ครบแลว้ ต่อมาบรษิ ัทประกาศจ่ายหุ้นปัน ผลในอัตรา 20% ของหุ้นที่ออกจำหน่ายแล้ว โดยจ่ายเป็นหุ้นสามัญที่จดทะเบียนเพิ่มขึ้นใหม่ ราคา ตามมลู ค่าหนุ้ ละ 100 บาท ราคาหนุ้ ทอ่ี อกขายในครง้ั แรกหนุ้ ละ 105 บาท หุ้นสามัญมีราคาตลาดหุ้น ละ 110 บาท ในวนั นี้ การคำนวณก่อนการบันทึกบัญชี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง จำนวนหุ้นปนั ผลทจ่ี า่ ย = จำนวนหุ้นทีอ่ อกจำหนา่ ยแลว้ x อัตราเงินปันผล หนุ้ สามญั = 2,000 x 20% = 400 หนุ้ หุ้นบุรมิ สิทธิ = 4,000 x 20% = 800 ห้นุ รวมห้นุ สามัญจ่ายเปน็ หนุ้ ปนั ผล = 1,200 หุน้ ถ้าบรษิ ทั ประกาศจ่ายหุน้ ปนั ผลในราคาตามราคาตลาด คำนวณหาจำนวนเงินทุนทีบ่ รษิ ทั จะตอ้ งกนั ออกจากบัญชีกำไรสะสม จำนวนเงินทนุ ทจ่ี า่ ย = จำนวนห้นุ ปนั ผล x ราคาทปี่ ระกาศจ่าย = 1,200 x 110 = 132,000 บาท การบันทึกบญั ชใี นสมุดรายวนั ท่วั ไปเปน็ ดังนี้ เดบิด กำไรสะสม 132,000 เครดติ ทนุ ห้นุ สามญั (1,200 x 100) 120,000 12,000 สว่ นเกินมูลค่าหุ้นสามญั (1,200 x 10) จ่ายเงินปนั ผลเป็นหนุ้ สามญั 1,200 หุน้ ราคาหุน้ ละ 110 บาท ถ้าบริษัทประกาศจา่ ยหุ้นปนั ผลในราคาตามมลู ค่า คำนวณหาจำนวนเงินทุนทีบ่ ริษทั จะต้องกันออกจากบัญชีกำไรสะสม จำนวนเงนิ ทนุ ท่จี า่ ย = จำนวนหุ้นปันผล X ราคาทีป่ ระกาศจา่ ย = 1,200 x 100 = 120,000 บาท

การบันทึกบญั ชีในสมดุ รายวันท่วั ไปเป็นดงั น้ี ห น้ า | 194 120,000 เดบิต กำไรสะสม 120,000 เครดิต ทุน - หุ้นสามัญ (1,200 x 100) จา่ ยเงนิ ปนั ผลเปน็ หนุ้ สามญั 1,200 หนุ้ ราคาหนุ้ ละ 100 ถ้าบริษัทประกาศจ่ายหุ้นปันผลในราคาตามราคาหุ้นทอี่ อกขายในคร้ังแรก คำนวณหาจำนวนเงนิ ทุนทีบ่ รษิ ัทจะตอ้ งกนั ออกจากบญั ชีกำไรสะสม จำนวนเงินทนุ ทีจ่ า่ ย = จำนวนหนุ้ ปันผล X ราคาที่ประกาศจา่ ย = 1,200 x 105 = 126,000 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การบนั ทกึ บัญชีในสมดุ รายวันทว่ั ไปเปน็ ดังน้ี เดบิต กำไรสะสม 126,000 เครดติ ทุน - หุ้นสามญั (120 x 100) 120,000 ส่วนเกนิ มลู คา่ ห้นุ สามญั 6,000 จ่ายเงนิ ปนั ผลเปน็ ห้นุ สามญั 1,200 หุ้น ราคาหุ้นละ 105 บาท หมายเหตุ หากวันประกาศจ่ายกับวันจ่ายมิใช่วันเดียวกัน จะบันทึกเป็นเงินปันผล คา้ งจา่ ยไว้ในบัญชีของบริษทั ก่อนกไ็ ด้ 6. สิทธไิ ด้รบั หนุ้ ปันผลไมเ่ ต็มหนุ้ เมือ่ บริษัทออกห้นุ ปนั ผลมักมีปญั หาในทางปฏบิ ัติบ่อยคร้ังท่ีการจา่ ยหุ้นปันผลประสบกับ ปัญหาว่าผู้ถือหุ้นมีสิทธิได้รับหุ้นปันผลไม่เต็มหุ้น เช่น บริษัทประกาศจ่ายหุ้นปันผลใน อัตรา 10% แสดงวา่ ผูถ้ อื หนุ้ 10 หนุ้ จะไดร้ ับห้นุ ปนั ผล 1 หุน้ เช่น ถา้ อารถี อื หนุ้ อยู่ 25 หุ้น อารมี ีสิทธไิ ด้หนุ้ ปันผล 2 หุ้น ครึ่งสำหรับส่วนเกินที่ไดร้ บั หุน้ ไม่เตม็ หุ้นน้ี บริษัทจะออกใบมอบสิทธิ หรือเรียกอีกอย่างหน่งึ ว่า เอกสารเศษส่วนหุ้น (Fractional Share Certificate มอบให้แทนเพื่อแสดงว่าอารีมีสทิ ธิได้หุ้นปันผล ครึ่งหุ้น เอกสารเศษส่วนนีอ้ าจซื้อขายกันได้ เป็นต้น ถ้าอารีจะซื้อสิทธเิ อกสารเศษส่วนหุ้นซึง่ มีสิทธิได้ หุ้นปนั ผลอกี ครง่ึ หนุ้ จากผถู้ อื หุ้นคนอน่ื หรอื อารอี าจจะขายเอกสารเศษสว่ นหุ้นของตนใหผ้ ูถ้ ือหุ้นคนอ่ืน ต่อไปก็ได้ นอกจากน้บี รษิ ทั ยงั อาจจะแก้ไขปัญหาในเร่ืองสิทธิไดร้ บั หุน้ ปนั ผลไม่เตม็ ห้นุ ผู้รบั จะไม่มีสิทธิ ออกเสียงลงคะแนน หรือมีสิทธิรับเงินปันผลใดๆเพิ่มขึ้นแต่มีสิทธิซื้อขาย เพื่อให้มีจำนวนน้อยโดย การชดใช้ส่วนเกินของหุ้นด้วยเงินสด หรืออาจจะออกหุ้นให้ไปเต็มหุ้น แต่คิดเงินค่าหุ้นจากผู้ถือหุ้น สำหรบั ส่วนทเี่ ขาไมม่ ีสทิ ธไิ ดร้ ับ

ห น้ า | 195 ตัวอย่าง เมื่อวันที่ 5 มกราคม 25x0 บริษัทได้ประกาศจ่ายเงินปันผลเป็นหุน้ สามัญของ บริษัท จำนวน 4,000 หุน้ มูลคา่ หุ้นละ 100 บาท ราคาตลาดหนุ้ ละ 110 บาท วันที่ 20 มกราคม 25x0 บริษัทได้ออกหุ้นปันผลให้กับบรรดาผู้ถือหุ้นไปเต็มหุ้น (Full Share) รวม 2,800 หุ้น ส่วนที่เหลือได้ออกเป็นเอกสารเศษส่วนหุ้นมอบให้ไปก่อน โดยกำหนดให้นำมาเปลี่ยนเปน็ ใบหุ้นสามญั เต็มหุ้นภายใน วนั ที่ 20 กมุ ภาพันธ์ 2550 วันที่ 20 กุมภาพันธ์ 25x0 ปรากฏว่าจนถึงวันนี้มีผู้ถือหุ้นนำเอกสารเศษส่วนหุ้น มาขอเปลี่ยนเป็นหุ้นสามัญรวม 800 หุ้น ส่วนที่เหลืออีก 400 หุ้น ซึ่งมิได้นำมาเปลี่ยนเป็นหุ้น ภายในกำหนดนั้น บริษัทได้ยกเลิกและตัดออกจากบัญชีในวันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2550 การบันทึก บญั ชใี นสมดุ รายวันท่ัวไป ดงั น้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 25x0 รายการ สมดุ รายวันทว่ั ไป เดบิต หนา้ 1 เดอื น วัน กำไรสะสม (4,000 x 110) เลขท่ี บาท สต. เครดติ ม.ค. 5 บัญชี บาท สต. 440,000 - ม.ค. 20 หุ้นสามัญปนั ผลค้างจ่าย (4,000 x 100) 400,000 - 400,000 - 40,000 - ก.พ. 20 ส่วนเกนิ มลู ค่าหนุ้ สามัญ (4,000 x 10) 80,000 - 280,000 - ประกาศจ่ายหุ้นเป็นผลจำนวน 4,000 หุ้น ราคา 120,000 - ตลาดหุ้นละ 110 บาท 40,000 - หนุ้ สามัญปันผลค้างจา่ ย (4,000 x 100) 4,000 - 80,000 - ทนุ ห้นุ สามัญ (2,800 x 100) 44,000 - เอกสารเศษส่วนหุ้น (1,200 x 100) บริษัท ออกหุ้นสามัญจำนวน 2,800 หุ้น และ เอกสารเศษส่วนหนุ้ เอกสารเศษสว่ นหุ้น (800 x 100) ทุน - หนุ้ สามญั ผู้ถือหุ้นนำเอกสารเศษส่วนหุ้นมาขอเปลี่ยนเป็น หุน้ สามญั เอกสารเศษส่วนหนุ้ (400 x 100) ส่วนเกินมลู ค่าหนุ้ สามัญ (400 x 10) กำไรสะสม (400 x 110) ยกเลกิ เอกสารเศษสว่ นหุ้น

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 196 7. สิทธพิ เิ ศษของหุ้นบุริมสิทธิ ในการจ่ายเงินปันผลให้ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิที่มีสิทธิเหนือหุ้นสามัญในเรื่องเงินปันผล คือ ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิมีสิทธิได้รับเงินปันผลก่อนผู้ถือหุ้นสามัญ ส่วนจำนวนเงินปันผลที่จะได้รับนั้นขึ้นอยู่ กับประเภทของหุ้นบุริมสิทธิ ถ้าบริษัทมีผู้ถือหุ้น 2 ประเภท คือ ผู้ถือหุ้นสามัญและหุ้นบุริมสิทธิแล้ว ผู้ถอื หุ้นบรุ มิ สทิ ธจิ ะมีสิทธิพิเศษเก่ียวกบั การรับเงนิ ปนั ผลก่อนผถู้ ือหนุ้ สามญั เสมอ สิทธิพิเศษของผู้ถือ หุ้นบุริมสทุ ธเิ กี่ยวกับการปันผลสามารถแบ่งออกเปน็ 4 ประเภทดงั น้ี 1. หุ้นบุริมสิทธ ิปร ะเภ ท ไม ่ส ะส มแล ะ ไ ม่ร ่ว ม รับ ( Noncumulative and Nonparticipating preferred stocks) ผู้ถือหุ้นบุริสิทธิประเภทนี้จะได้รับเงินปันผลตามอัตราที่ระบุ ไว้เฉพาะปีที่ประกาศจ่ายเท่านั้น (ไม่มีสิทธิที่จะรับเงินปันผลในปีที่ค้างจ่าย และไม่มีสิทธิที่จะขอร่วม รบั เงินปนั ผลกบั ผถู้ อื หนุ้ สามญั อกี ) เงินปันผลเหลอื อีกเท่าใดจะนำมาจา่ ยใหแ้ ก่ผู้ถือหุ้นสามญั ท้ังหมด 2. หุ้นบุริมสิทธิประเภทสะสม แต่ไม่ร่วมรับ (Cumulative but Nonparticipating preferred stocks) ผู้ถือหุ้นบุริมสุทธิประเภทนี้จะได้รับเงินปันผลในปีที่บริษัทมิได้ประกาศจ่ายเป็น การย้อนหลังเป็นอันดับแรก และถ้ามีเงินปันผลเหลือให้นำเงินมาจ่ายแก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิสำหรับปีที่ ประกาศจ่ายอีกตามอัตราที่ระบุไว้และเงินปันผลเหลืออีกเท่าใดจะนำมาจ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญ ท้งั หมด 3. หุ้นบุริมสิทธิประเภทไม่สะสมแต่ร่วมรับ (Noncumulative but Participating preferred stocks) การจ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิประเภทนี้ บริษัทจะจ่ายตามลำดับ ดังตอ่ ไปน้ี 1) จ่ายเงินปันผลให้ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิ สำหรับปีที่ประกาศจ่ายเงินปันผลตามอัตราท่ี ระบุไว้ 2) ถ้ามีเงินปันผลเหลือ ให้นำมาจ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญในอัตราเดียวกันกับที่ผู้ถือ หุ้นบุริมสทิ ธิได้รับ โดยจ่ายตามมูลค่าของหุ้นสามญั ทีไ่ ด้ชำระแล้ว 3) ถา้ มเี งนิ ปันผลเหลืออีก ใหน้ ำมาจ่ายตอนรว่ มรับให้กบั ผู้ถอื หนุ้ ท้ังสองประเภทโดย คำนวณจากมูลค่าของหุ้นแตล่ ะประเภท 4. หุน้ บุรมิ สิทธปิ ระเภทสะสมและร่วมรับ (Cumulative and Participating preferred stocks) การจ่ายเงนิ ปนั ผลใหแ้ ก่ผู้ถอื หุ้นบุริมสิทธปิ ระเภทน้ี บรษิ ทั จะจา่ ยตามลำดับดังนี้ 1) จ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิ ตามอัตราที่ระบุไว้สำหรับปีที่บริษัทยังมิได้ ประกาศจ่ายเงินปันผลหรอื ค้างจา่ ย 2) จ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิ ตามอัตราที่ระบุไว้สำหรับปีที่ประกาศ จ่ายเงินปนั ผล 3) จ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญให้อัตราเดียวกันกับที่จ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้น บุริมสิทธิโดยคำนวณจากมลู ค่าของหุ้นสามญั ท่ีได้ชำระแลว้

ห น้ า | 197 4) เงินปันผลเหลืออีกเท่าใด ให้นำมาจ่ายตอนร่วมรับให้แก่ผู้ถือหุ้นทั้งสองประเภท โดยคำนวณจากมลู ค่าของหุ้นแตล่ ะประเภท ตัวอย่าง บริษัท อนุชา จำกัด มีทุนจดทะเบียนหุ้นบุริมสิทธิ 5% จำนวน 12,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท หุ้นสามัญ 16,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 50 บาท หุ้นทั้งสองประเภทนี้ได้ชำระ มูลค่าเพิ่มแล้ว ในวันที่ 31 ธันวาคม 25x0 บริษัทมีกำไรสุทธิ 1,800,000 บาท แต่มีผลขาดทุนยกมา จากปีก่อน ๆ จำนวน 400,000 บาท บริษัทไม่ได้จ่ายเงินปันผลปี 2548 และปี 2549 เพราะมีผล ขาดทุน ทป่ี ระชมุ ผ้ถู ือหนุ้ ไดม้ ีมตใิ ห้นำกำไรมาจา่ ยเป็นเงินปนั ผลในปี 2550 จำนวน 400,000 บาท ให้คำนวณการจ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้นแต่ละประเภทจะได้รับเงินปันผลไปจำนวน เงินเท่าใดถา้ หนุ้ บุรมิ สิทธเิ ปน็ ประเภทต่าง ๆ ดังต่อไปน้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การคำนวณกรณีจ่ายเงินปันผลให้แกห่ นุ้ บรุ ิมสิทธิประเภทไม่สะสมและไม่รว่ มรับ เงนิ ปนั ผล หนุ้ บรุ มิ สทิ ธิ หนุ้ สามญั รวม กำไรทป่ี ระกาศจา่ ยปี 2550 400,000 400-000 หัก หุน้ บรุ ิมสทิ ธิ (1,200,000 x 5%) 60,000 60,000 60,000 หกั หุ้นสามญั (ส่วนทเี่ หลือ) 340,000 400-000 340,000 340,000 รวมเงินปันผลท่ีได้รบั 60,000 340,000 400,000 ในกรณีนี้จะเห็นได้ว่าผู้ถือหุ้นบรุ ิมสิทธิจะได้รับเงินปันผลเฉพาะปี 25x0 เท่านั้นตามอัตรา 5% ก่อนผูถ้ ือหุ้นสามัญเงินปนั ผลเหลือเท่าใดให้ถือวา่ เปน็ เงินปนั ผลของหุ้นสามญั กรณกี ารจา่ ยเงินปัน ผลใหห้ นุ้ บุรมิ สิทธิประเภทสะสมแต่ไม่ร่วมรบั การคำนวณ ดงั นี้ กำไรที่ประกาศจา่ ยปี 2550 เงนิ ปนั ผล หนุ้ บรุ มิ สทิ ธิ หนุ้ สามญั รวม หกั หุน้ บรุ มิ สิทธิป์ ี 2548 5% 400,000 60,000 220,000 180,000 2549 5% 60,000 400,000 220,000 220,000 2550 5% 60,000 180,000 400,000 หัก ห้นุ สามัญ (สว่ นทเี่ หลอื ) 220,000 400-000 รวมเงินปนั ผลทไ่ี ด้รับ 180,000

ห น้ า | 198 ในกรณีนี้จะเห็นได้ว่าผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิจะได้รับเงินปันผลค้างจ่ายของปี 25x8 และ 25x9 ด้วยรวมทั้งของปปี ัจจุบนั ก่อนจ่ายเงนิ ปันผลใหผ้ ู้ถือหุ้นสามัญ ส่วนเงินปนั ผลทีเ่ หลือเทา่ ใดให้ถือว่าเป็น เงินปันผลของหุ้นสามัญ 210 60.000 กรณีการจ่ายเงินปันผลให้แก่หุ้นบุริมสิทธิประเภทไม่สะสมแต่ ร่วมรบั การคำนวณ ดงั นี้ กำไรทีป่ ระกาศจ่ายปี 2550มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงเงนิ ปนั ผลหนุ้ บรุ มิ สทิ ธิหนุ้ สามญัรวม 400,000 หกั หนุ้ บรุ ิมสิทธิ (1,200,000 x 5%) 60,000 60,000 40,000 60,000 340,000 400,000 120,000 เหลือ 40,000 160,000 40,000 300,000 180,000 หัก หุ้นสามญั (800,000 x 5%) 180,000 400-000 180,000 120,000 240,000 120,000 เงนิ ปนั ผลท่จี ะรว่ มรบั ท่เี หลือ 400,000 หกั หุ้นบุริมสทิ ธิ 1,200,000×300,000 2,000,000 หัก หุ้นสามัญ 800,000×300,000 2,000,000 รวมเงินปันผลท่ไี ดร้ บั ในกรณีผู้ถือหุ้นนี้จะเห็นได้ว่าผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิจะได้รับเงินปันผล 5% ก่อนผู้ถือหุ้น สามญั โดยไดร้ ับเงินปนั ผล 5% เท่ากับห้นุ บุริมสทิ ธิ์ส่วนเงนิ ปนั ผลทเี่ หลืออีก 300,000 บาท จะร่วมรับ เงินปนั ผลโดยแบง่ ตามอัตราส่วนทุนของหุ้นแตล่ ะชนิดและนำไปรวมกบั เงินปันผล 5% ท่ีคำนวณไว้ใน ตอนแรกจะเป็นเงินปันผลรวมทั้งสิ้นที่ผู้ถือหุ้นแต่ละประเภทได้รับ กรณีการจ่ายเงินปันผลให้แก่ห้นุ บรุ ิมสทิ ธปิ ระเภทสะสมและร่วมรบั การคำนวณ ดงั นี้ เงนิ ปนั ผล หนุ้ บรุ มิ สทิ ธิ หนุ้ สามญั รวม กำไรทปี่ ระกาศจ่ายปี 2550 400,000 180,000 หกั หนุ้ บุรมิ สทิ ธิ ปี 2548 5% 60,000 2549 5% 60,000 2550 5% 60,000 180,000 เหลอื 220,000 400,000 หกั หนุ้ สามญั (800,000 x 5%) 40,000 40,000 40,000 เงนิ ปนั ผลทจ่ี ะร่วมรบั ท่เี หลอื 180,000 หัก หุ้นบุริมสิทธิ 108,000 108,000 (1,200,000 x 300,000) / 2,000,000 หกั หุน้ สามัญ 72,000 400-000 72,000 72,000 (800,000 x 300,000) / 2,000,000 รวมเงนิ ปนั ผลทไ่ี ด้รับ 288,000 112,000 400,000

ห น้ า | 199 ในกรณีนี้จะเหน็ ได้วา่ ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิได้รับเงินปันค้างจ่ายของปี 2548,2549 และปีท่ี ประกาศจา่ ยกอ่ นผู้ถือหนุ้ สามัญ ต่อมาหนุ้ สามญั ได้เงินปันผล 5% เท่ากับอัตราของหุน้ บุรมิ สิทธิ์เงินปัน ผลเหลือเท่าใดให้ร่วมกับหุ้นสามัญ จำนวน 180,000 บาท การร่วมรับเงินปันผลจะคำนวณแบ่งตาม อัตราส่วนทุนของหุน้ แต่ละชนิดและนำไปรวมกับยอดเดิม จะได้เป็นเงินปันผลรวมทัง้ สิ้นที่ผู้ถือหุน้ แต่ ละประเภทไดร้ บั กำไรสะสม มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง กำไรสะสมเป็นกำไรที่ยังไม่ได้แบ่งปนั และยงั สะสมไวใ้ นบัญชีของกิจการซึ่งส่วนหนึ่งของ งบการเงินและจะแสดงรายละเอียดเกี่ยวกับการเก็บรวบรวมกำไร (Earnings) ของแต่ละปีไว้ด้วยกัน โดยการนำผลกำไรไปจ่ายเป็นเงินปันผล การปรับปรุงกำไรในงวดก่อน (Prior period adjustment) ซึ่งกิจการบันทึกรายการผิดพลาดไว้ รวมทั้งรายการหักอื่น ๆ การแสดงงบกำไรสะสมอาจจัดทำได้ ดังน้ี 1. แสดงเป็นส่วนหนึง่ ของงบดุล กำไรสะสมตามวิธีนี้จะแสดงรายละเอียดเกี่ยวกับการเพิ่มขึ้นและลดลงของกำไร สะสม โดยแสดงไว้ในส่วนของผู้ถือหุ้น เป็นรายการต่อจากส่วนเกินทุนต่าง ๆ การรายงานกำไรสะสม ตามวิธีนม้ี ักใช้ในกรณีทีไ่ ม่มีรายการเปลี่ยนแปลงในบัญชีกำไรสะสมมากนัก การแสดงรายละเอียดของ กำไรสะสมของบริษัท สายัณห์ จำกัด ซึ่งแสดงไว้ภายใต้สว่ นของผู้ถือหุ้นในงบแสดงฐานะทางการเงิน ดงั ตอ่ ไปนี้ บรษิ ทั สายณั ห์ จำกดั งบแสดงฐานะทางการเงนิ (เพยี งบางสว่ น) ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 2550 ส่วนของผถู้ ือหุ้น : ทนุ - ห้นุ สามัญ XX ส่วนเกนิ มูลคา่ หุ้นสามญั XX กำไรสะสม : กำไรสะสมต้นงวด XX บวก กำไรสุทธิ XX XX หัก เงนิ ปนั ผล XX XX รวมส่วนของผถู้ ือหนุ้ XX

ห น้ า | 200 2. แสดงเปน็ ส่วนหนึ่งของงบกำไรขาดทุน กำไรสะสมตามวิธนี ้ีเปน็ การแสดงรายละเอยี ดของกำไรสะสมทีแ่ สดงต่อท้ายจากการ กำไรสุทธิประจำงวดในงบกำไรขาดทุนซ่ึงเป็นการแสดงรายละเอียดเกยี่ วกับกำไรสะสมของ บริษทั ใน งบกำไรขาดทนุ ดงั นี้ บรษิ ทั สายณั ห์ จำกดั งบกำไรขาดทนุ (เพยี งบางสว่ น) สำหรับงวด 1 ปสี นิ้ สดุ ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 2550 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง กำไรสทุ ธิ XX กำไรสะสมต้นงวด XX XX หกั เงินปันผล XX กำไรสะสมปลายงวด XX การคำนวณมลู คา่ หนุ้ ของบริษทั ในการบริหารงานของบริษัทการคำนวณมูลค่าหุ้นของบริษัท จะทำให้ผู้ถือหุ้นทราบถึง มูลค่าหุ้นของบริษัทที่คนเป็นเจ้าของอยู่ว่ามีมูลค่าต่อการลงทุนต่อไปหรือไม่ หรือเพื่อนำมาใช้ใน การพิจารณาบริษัทที่ตนจะตัดสินใจลงทุนว่าการลงทุนในบริษัทดังกล่าวให้ผลตอบแทนคุ้ม ค่าหรือไม่ และหากจะลงทุนในบริษัทที่ดำเนินกิจการมาแล้วควรจะจ่ายซื้อหุ้นในราคาเท่าใด สำหรับบริษัทเอง การคำนวณมูลค่าหุ้นของบริษัทจะทำให้ทราบว่าถ้าบริษัทต้องการจะออกใบหุ้นใหม่เพิ่มเติม บริษัท ควรจะกำหนดราคาขายประมาณหุ้นละเท่าใด ในการคำนวณมูลค่าหุ้น จะคำนวณจากงบการเงนิ ของ บริษัท ซึ่งมีวธิ คี ำนวณ 2 วิธี คอื 1. การคำนวณราคาตามบัญชตี อ่ หุน้ (Book value per share) การคำนวณหาราคาตามบัญชตี ่อห้นุ ของบริษัทที่มผี ลการดำเนนิ งานมาตลอดระยะเวลา หนึ่งงวดบัญชีนั้น บริษัทคงจะคิดมูลค่าทางบัญชีต่อหุ้นว่าการลงทุนคุ้มค่าต่อการลงทุนหรือไม่เพราะ อะไร ดงั นัน้ ราคาตามบญั ชตี ่อหุน้ จึงเปน็ สทิ ธสิ ว่ นได้เสยี ในเงนิ ทนุ ของผู้ถือหุน้ รายหน่งึ ๆ ท่ีไดค้ อื หุ้น จากงบดุลของบริษัท ณ วันใดวันหนึ่ง ซึ่งคำนวณราคาเป็นจำนวนเงินที่ผู้ถือหุ้นมีสิทธิได้รับคืน โดย สมมติว่าหากบริษัทเลิกกิจการ ณ วันนั้น สินทรัพย์ทั้งหมดของบริษัทจะต้องนำออกขายได้ในราคา ตามบัญชีซึ่งปรากฏในงบดุล และต้องชำระหนี้สินที่มีอยู่ทั้งหมดในจะต้องนำออกขายได้ในราคาตาม บัญชีซึ่งปรากฏในงบดุล และต้องชำระหนี้สินท่ีมีอยู่ทั้งหมดในวันนี้ การคำนวณราคาตามบัญชีต่อหนุ้ จะต้องคำนวณจากงบดุลที่ปรับปรุงแก้ไขรายการที่มีข้อผิดพลาดทางบัญชีให้ถูกต้องเสียก่อน การ คำนวณราคาตามบัญชีต่อหุ้น กิจการจะพิจารณาว่าบริษัทมีหุ้นสามัญเพียงชนิดเดียว หรือมีทั้งสามัญ และหุ้นบุริมสิทธิ คือ

ห น้ า | 201 กรณีที่บริษัทมีหุ้นทุนชนิดเดียว ในกรณีนี้บริษัทมีหุ้นทุน หุ้นสามัญเพียงชนิดเดียวการ คำนวณราคาตามบัญชที ำไดง้ า่ ย โดยใช้สตู รตอ่ ไปน้ี ราคาตามบัญชตี ่อหุ้น ส่วนของผถู้ ือหุ้นทั้งหมด = จำนวนหนุ้ ท่ีถอื อยใู่ นมือผู้ถอื หนุ้ ในกรณที ่ีบรษิ ทั มหี ุ้นทุนท่ีไดร้ บั คืนมา จะตอ้ งนำมาหักจากส่วนของผู้ถือหุ้นทั้งหมดด้วยและ ให้นำมาหักออกจากจำนวนหุ้นที่ออกจำหน่ายแล้ว เพื่อให้ได้จำนวนหุ้นที่อยู่ในมือผู้ถือหุ้นจริง ๆ เทา่ กบั ในงบดุล มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ตัวอย่าง บริษัท อิงอร จำกัด มีทุนหุ้นสามัญที่ออกจำหน่ายและออกใบหุ้นให้เรียบร้อย แลว้ จำนวน 4,000 หุ้น และมีส่วนของผถู้ อื ห้นุ ณ วันท่ี 31 ธนั วาคม 2550 ดงั น้ี ทนุ หุ้นสามญั มลู คา่ หนุ้ ละ 100 บาท ออกจำหนา่ ยและ ออกใบหนุ้ ให้เรยี บร้อยแล้ว 4,000 หนุ้ 400,000 บาท สว่ นเกนิ มูลคา่ หุ้นสามัญ 100,000 บาท กำไรสะสม 200,000 บาท รวมส่วนของผถู้ อื ห้นุ 700,000 บาท ราคาตามบัญชีตอ่ หุ้น = 700,000/4,000 = 175 บาท ตัวอย่าง บริษัท รามา จำกัด มีทุนหุ้นสามัญที่ออกจำหน่ายและออกใบหุ้นให้เรียบร้อย แลว้ จำนวน 30,000 ห้นุ และมีส่วนของผ้ถู ือหุ้น ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2550 ดังนี้ ทุนหนุ้ สามัญ มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ออกจำหน่ายและ ออกใบหุ้นให้เรียบรอ้ ยแล้ว 20,000 หนุ้ 2,400,000 บาท ห้นุ สามัญสั่งจอง 10,000 หนุ้ 1,000,000 บาท ส่วนเกินมลู คา่ หุน้ สามญั 200,000 บาท กำไรสะสม 600,000 บาท 4,200,000 บาท หกั หนุ้ สามญั ได้รับคนื มา 2,000 หุ้น ราคาทนุ 200,000 บาท รวมส่วนของผูถ้ อื หนุ้ 4,000,000 บาท ราคาตามบัญชีต่อหุน้ = 4,000,000/30,000 = 133.33 บาท

ห น้ า | 202 กรณีบริษัทมีหุ้นทุนทั้งหุ้นสามัญและหุน้ บุรมิ สิทธิ ในกรณีที่บริษัทมีหุ้นทั้งสองชนิด คือ หนุ้ สามญั และหุน้ บรุ มิ สทิ ธิ จะคำนวณราคาห้นุ บุริมสิทธกิ ่อนแล้วจึงนำส่วนของหุน้ บรุ ิมสิทธิไปหักออก จากส่วนของผู้ถือหุ้นทง้ั ส้ิน ส่วนทเ่ี หลือจะเป็นของหนุ้ สามัญทง้ั หมด (พรศริ ิ คงแก้ว, 2543, หน้า 10- 2) โดยใช้สตู รดังต่อไปนี้ ราคาตามบญั ชีตอ่ หนุ้ บุรมิ สทิ ธิ = สว่ นของผู้ถือหนุ้ บุรมิ สิทธิ จำนวนหนุ้ บุริมสทิ ธิทีอ่ ยู่ในมือผูถ้ อื ห้นุ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงราคาตามบัญชตี ่อหุ้นสามัญส่วนของผูถ้ ือหุ้น − ส่วนของผถู้ อื หนุ้ บุรมิ สทิ ธิ = จำนวนหุ้นบรุ มิ สทิ ธทิ อี่ ยใู่ นมือผถู้ ือหุน้ การคำนวณส่วนในเงินทุนที่เป็นของหุ้นบุริมสิทธิ จะต้องตั้งอยู่บนข้อสมมติฐานที่ว่าถ้า บริษทั เลิกกจิ การ ณ วนั ท่ีคำนวณราคาตามบญั ชีต่อหุ้นนี้ ผู้ถอื หุน้ บุรมิ สทิ ธิหนึ่งหุ้นจะได้รับคืนทุนเป็น เงนิ เทา่ ใด มีหลักเกณฑ์ในการพจิ ารณาดงั ต่อไปนี้ (จรรจา บญุ จนาถบพธิ , 2540, หนา้ 10-3) 1. มูลค่าที่จะได้รับคืนเมื่อเลิกกิจการ (Liquidation value) ซึ่งเป็นราคาที่บริษัทได้ กำหนดไว้ล่วงหนา้ อาจเป็นราคาตามมลู ค่า หรอื ราคาที่ขายหุ้นได้ ซึ่งหมายถึงราคาตามมูลค่าบวกด้วย ส่วนเกินมูลค่าหุน้ หรืออาจเปน็ ราคาใดก็ได้ท่ีบริษัทได้กำหนดขึ้นตามที่เห็นสมควร แต่ในกรณีที่บริษัท ไม่ไดก้ ำหนดมลู คา่ ทจี่ ะได้รบั คืนเม่ือเลกิ กิจการ 2. สิทธิในเงินปันผล การคำนวณราคาตามบัญชีต่อหุน้ ของหุ้นบุริมสิทธิ จะต้องคำนึงถึง ประเภทของหุ้นบุรมิ สทิ ธิดว้ ยว่า ห้นุ บุริมสทิ ธิมสี ิทธิพเิ ศษเกี่ยวกบั การจ่ายเงนิ ปนั ผลหรอื ไม่ ตวั อย่าง บรษิ ทั ชา้ งไทย จำกัด มสี ว่ นของผู้ถือห้นุ ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 2550 ดงั นี้ หุน้ บรุ มิ สทิ ธิ 10% มลู คา่ หนุ้ ละ 100 บาท จำนวน 20,000 หนุ้ 2,000,000 บาท ห้นุ สามญั มลู ค่าห้นุ ละ 50 บาท จำนวน 40,000 หุ้น 2,000,000 บาท สว่ นเกินมลู ค่าหุ้นบรุ ิมสิทธิ 400,000 บาท สว่ นเกินมลู คา่ หุ้นสามญั 600,000 บาท กำไรสะสม 3,000,000 บาท รวมส่วนของผูถ้ อื หนุ้ 8,000,000 บาท บริษัทกำหนดให้มลู คา่ ทีจ่ ะไดร้ บั คืนเมือ่ เลิกกิจการของหุน้ บุรมิ สิทธิไว้เป็นหุ้นละ 120 บาท หุน้ บุริมสทิ ธเิ ปน็ ประเภทไม่สะสม และไม่รว่ มรบั

ห น้ า | 203 การคำนวณราคาตามบญั ชตี ่อห้นุ จะเปน็ ดงั นี้ ราคาตามบัญชีตอ่ หนุ้ ของหนุ้ บุรมิ สิทธิ = 120 + 10 = 130 บาท เงนิ ทุนท้งั หมดของหุ้นบรุ มิ สทิ ธิ = 130 x 20,000 = 2,600,000 บาท ราคาตามบญั ชตี ่อหุ้นของหนุ้ สามญั = (8,000,000 – 2,600,000) / 40,000 = 135 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง สมมติให้หุ้นบุริมสิทธิ 10% เป็นประเภทสะสมแต่ไม่ร่วมรับการรับเงินเงินปันผลของ หุ้นบุริมสิทธิ์ค้างจ่ายจนถึงปีปัจจุบัน รวมเป็นเวลา 3 ปี และบริษัทได้กำหนดมูลค่าที่จะได้รับเมื่อเลกิ กิจการของห้นุ บุรมิ สทิ ธิเทา่ กบั ราคาขายหุ้นบรุ ิมสทิ ธิ การคำนวณราคาตามบัญชตี อ่ หุ้นจะเป็นดังนี้ ราคาตามบัญชตี อ่ หนุ้ ของหุ้นบุรมิ สทิ ธิ = 110 + (10 x 3) = 140 บาท เงินทนุ ทง้ั หมดของหุ้นบุรมิ สิทธิ = 140 x 20,000 = 2,800,000 ราคาตามบัญชตี ่อหุน้ ของหุ้นสามญั = (8,000,000 – 2,800,000) / 40,000 = 130 บาท สมมติให้หุ้นบุริมสิทธิ 10% เป็นประเภทสะสมและร่วมรับการรับเงินปันผลของ หุ้นบุริมสิทธิค้างจ่ายจนถึงปีปัจจุบัน รวมเป็นเวลา 3 ปี และบริษัทไม่ได้กำหนดมูลค่าที่จะได้รับเม่ือ เลิกกจิ การ ในกรณีนี้การคำนวณหาราคาตามบัญชีจะถือตามข้อสมมติฐานว่าจะเลิกกิจการด้วย ดังนั้น ตามตัวอย่างนี้กำไรสะสมที่เหลืออยู่ทั้งหมดนั้น หุ้นบุริมสิทธิก็มีสิทธิร่วมรับกับหุ้นสามัญด้วย โดยคำนวณแบ่งกำไรสะสมท่ีมีอยทู่ งั้ หมด 3,000,000 บาท ให้กบั ผู้ถอื หนุ้ ท้งั สองชนิดดังน้ี การคำนวณราคาตามบัญชีตอ่ หนุ้ จะเป็นดังน้ี หนุ้ บรุ ิมสทิ ธิ หนุ้ สามญั รวม เงนิ ปนั ผลทใี่ หห้ นุ้ บุริมสิทธิ 10% รวม 3 ปี 600,000 600,000 เงินปนั ผลคิดใหห้ นุ้ สามญั ในอัตราของ ห้นุ บรุ มิ สิทธิ (10%) 600,000 600,000 กำไรสะสมทเ่ี หลืออกี 1,800,000 บาท แบ่งใน อตั ราส่วนทุน คือ 1 : 1 900,000 900,000 1,800,000 รวมกำไรสะสมที่เปน็ ของผู้ถือหุน้ 1,500,000 1,500,000 1,500,000

ห น้ า | 204 เงนิ ปันผลคา้ งจา่ ยของหุ้นบุริมสิทธติ อ่ หนุ้ = 1,500,000 / 20,000 ราคาตามบัญชตี อ่ หุ้นของหุน้ บรุ ิมสทิ ธิ = 110 + 75 = 185 บาท เงนิ ทุนทัง้ หมดของห้นุ บุริมสิทธิ์ = 175 x 20,000 = 3,500,000 บาท ราคาตามบัญชีต่อหุน้ ของหนุ้ สามญั = 8,000,000 - 3,500,000/40,000 = 112.50 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 2. การคำนวณกำไรตอ่ ห้นุ (Earning per share) ในการประกอบการธุรกจิ ของบริษทั นั้น เมื่อมีการขายสินคา้ หรือบรกิ ารที่เป็นรายได้ ของธุรกิจแล้วก็จะต้องมีค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นประจำงวดสิ้นปีปิดบัญชีรายได้ และค่าใช้จ่ายเมื่อรับรู้ใน กำไรหรอื ขาดทุนจากการดำเนินงานและน่ากำไรที่ได้มาจัดสรรแบ่งให้แก่ผู้ถือหุ้นซึ่งจะต้องคำนวณหา กำไรตอ่ หุน้ ที่ไดจ้ ากการดำเนนิ การของบริษัท กำไรต่อหุ้น หมายถึง จำนวนเงินกำไรต่อหนึ่งหุ้นของหุ้นสามัญของบริษัท คำนวณกากกำไรในแต่ละงวด บริษัทจะใช้กำไรต่อหุ้นเป็นเครื่องวัดความสามารถในการดำเนินงานของกิจการ นักลงทุนจึงใช้กำไรต่อหุ้นเป็นเครื่องชี้และพยากรณ์เกี่ยวกับราคาตลาดปัจจุบันและในอนาคต รวมทั้งความสามารถในการบริหารกิจการของผูบ้ ริหาร ถ้าบริษัทมีหุ้นทุนถือหุ้นสามัญเพียงชนิดเดียว กำไรหุ้นของหุ้นสามัญจะคำนวณได้จากการทำกำไรสทุ ธทิ ้ังหมด หารด้วยจำนวนหุ้นทอ่ี ย่ใู นมือผู้มาหัก ออกจากกำไรสุทธิ สว่ นที่เหลอื ก็จะเป็นของผถู้ ือห้นุ สามัญ การคำนวณกำไรต่อหุ้นจะต้องคำนวณจาก งบกำไรขาดทุนที่ บริษัท ปรับปรุงรายการผิดพลาดเมอ่ื วนั สิ้นงวดบัญชเี รียบรอ้ ยแลว้ ตัวอย่าง บริษัท โคกคูน จำกัด มีทุนจดทะเบียนเป็นหุ้นสามัญ 20,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาทนำออกจำหน่ายและไดร้ ับชำระมลู คา่ หุ้นครบแลว้ ในปี 2550 บรษิ ัท มีกำไรสทุ ธิ 600,000 บาท การคำนวณหากำไรต่อหุ้นเป็นดงั น้ี กำไรต่อหุน้ = กำไรสทุ ธ/ิ จำนวนหุน้ = 600,000 / 20,000 = 30 บาท

ห น้ า | 205 ตัวอย่าง บริษัท ศิริพร จำกัด ได้จดทะเบียนหุ้นสามัญ 10,000 หุ้น ราคาตามมูลค่า หุ้นละ 1,000 บาท และหุ้นบุริมสิทธิ์ 6% ชนิดสะสมเงินปันผลค้างจ่าย แต่ไม่ร่วมรับจำนวน 5,000 ห้นุ ราคาตามมูลค่าหนุ้ ละ 100 บาท มีผลกำไรสุทธปิ ระจำปี 2550 จำนวน 1,000,000 บาท การคำนวณหากำไรต่อหนุ้ จะเปน็ ดังน้ี กำไรสทุ ธิ = 1,000,000 บาท เงินปันผลหุ้นบรุ มิ สิทธิปีปัจจบุ ัน (500,000 x 6%) = 30,000 บาท กำไรสทุ ธสิ ว่ นของหนุ้ สามญั = 970,000 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง กำไรต่อหนุ้ ของหุน้ สามัญ = 970,000/10,000 บาท = 97 บาท สรปุ ในการดำเนินของบริษัทที่มีการรับรู้รายได้และค่าใช้จ่าย เมื่อถึงวันสิ้นงวดบัญชีบริษัท จะต้องทำการปิดบัญชีของบริษัทเพื่อหากำไรขาดทุนที่เป็นการแสดงผลการดำเนินงานตลอด ระยะเวลา 1 งวดบัญชี ไม่ว่า บริษัทมีผลกำไรหรือขาดทุนสทุ ธิอยู่จำนวนเงนิ เท่าใดก็ตาม จะต้องโอน บัญชีกำไร (ขาดทุน) สุทธิ ไปยังบัญชีกำไรสะสม ถ้าหากกิจการมีบัญชีกำไรสะสมคงเหลืออยู่ทาง ด้านเครดิตบริษัทสามารถที่จะจ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้นได้ ในการนี้บริษัทจะต้องทำการจัดสรร กำไรสะสมไปตั้งเป็นสำรองต่าง ๆ ได้แก่ สำรองตามกฎหมาย สำรองเพ่ือการขยายงาน หรือสำรอง ตามข้อตกลงและสัญญา หรือสำรองตามนโยบายของคณะกรรมการ ดังนน้ั ผู้ถอื หุ้นจะไดร้ ับเงินปันผล จากกำไรส่วนที่เหลือหลงั จากการจดั สรรแล้วเท่านั้น ในกรณีที่บริษทั ไม่ต้องการที่จะจ่ายเงินสดไปเป็น เงินปันผลแต่ต้องการที่จะให้ผลตอบแทนแก่ผู้ถือหุ้น บริษัทมักจะจ่ายผลตอบแทนไปเป็นหุ้นปันผล และหากผถู้ ือหุ้นต้องการทราบถึงมูลค่าหุ้นทตี่ นถืออยู่ กส็ ามารถคำนวณไดโ้ ดยคำนวณราคาตามบัญชี ตอ่ หนุ้ และคำนวณกำไรต่อหนุ้ ซ่ึงจะรับร้ใู นผลดำเนนิ ทผ่ี ู้บริหารได้ดำเนนิ งานตลอดระยะเวลาหน่ึงงวด บญั ชี แบบฝึกหดั 1. การตัง้ สำรองจากกำไรสะสมมกี ชี่ นดิ อะไรบา้ ง และมวี ตั ถุประสงค์อยา่ งไร 2. เมื่อวันที่ 31 ธันวาคม 25x1 บริษัท อินเตอร์ จำกัด มีงบแสดงฐานะการเงิน (บางส่วน) ซงึ่ แสดงเฉพาะสว่ นของผู้ถือหุ้นดังนี้ ทนุ – หนุ้ สามญั จดทะเบียนจำนวน 25,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท นำออกจำหน่าย และออกใบหุ้นครบแล้ว 20,000 หุ้น 2,000,000 บาท ส่วนเกินมูลค่าหุ้นสามัญ 100,000 บาท กำไรสะสม (รวมกำไรสุทธิปีนี้ 90,000 บาท) 710,000 บาท เมื่อวันที่ 25 กุมภาพันธ์ 25x1 บริษัทประกาศจ่ายเงินปันผลตามมติของที่ประชุมผู้ถือหุ้น โดยจ่ายเงินสดในอัตรา 20%

ห น้ า | 206 ตั้งสำรองตามกฎหมาย 5% สำรองเพื่อขยายงาน 10% และสำรองเพื่อผลขาดทุนในอนาคต 5% บรษิ ัท จ่ายเป็นปันผลในวันท่ี 10 มนี าคม 25x1 ให้ทำ บนั ทึกรายการเกีย่ วกับกำไรสะสมในปี 25x1 ทุกรายการ 3. สว่ นของผ้ถู อื หุ้นในบรษิ ัท อนิ เนอร์ จำกดั มียอดเมอ่ื วันที่ 1 มกราคม 25x1 ดงั นี้ ทุน - หุ้นสามัญ (20,000 หนุ้ มลู ค่าหุ้นละ 100 บาท) 2,000,000 บาท ส่วนเกนิ มลู ค่าหุ้นสามัญ 200,000 บาท มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง สำรองตามกฎหมาย 100,000 บาท กำไรสะสม 1,600,000 บาท เมื่อวันที่ 20 มกราคา 2550 ทปี่ ระชุมผถู้ ือหุ้นไดม้ มี ตใิ ห้จดั สรรกำไรสะสมดงั นี้ 1. ตงั้ สำรองเพอ่ื ขยายงาน 80,000 บาท 2. ตั้งสำรองเพอื่ สวัสดิภาพพนกั งาน 60,000 บาท 3. ตงั้ สำรองตามกฎหมาย 20,000 บาท ใหท้ ำ บันทึกรายการในสมดุ รายวนั ท่วั ไปสำหรบั วันที่ 20 มกราคม 25x1 4. บริษทั อนิ คา จำกัด มที นุ หุ้นสามญั 10,000 หนุ้ มูลคา่ หนุ้ ละ 100 บาท ไดน้ ำออกจำหน่าย ในราคาหุ้นละ 105 บาท และหุ้นบุริมสิทธิชนิด 8% จำนวน 2,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ออกจำหน่ายในราคาหนุ้ ละ 95 บาท ได้รับชำระเงนิ คา่ หนุ้ ครบแลว้ ในปี 2550 ซึ่งเป็นปีแรกของการทำธุรกิจ ปรากฏว่าบริษัทมีกำไรสุทธิจำนวน 180,000 บาท เมือ่ วนั ท่ี 15 มีนาคม 25x1 บริษทั มมี ตใิ หจ้ ่ายเงนิ ปันผลแกผ่ ู้ถือห้นุ สามัญ 6% และหุ้นบุริมสิทธิตามที่ กำหนด และให้จัดสรรกำไรเป็นสำรองตามกฎหมาย 5% ของกำไรสุทธิประจำปี และในวันน้ีบริษัทได้ ตั้งสำรองเพื่อขยายงานขึ้นจำนวน 10,000 บาท และในวันสิ้น ปี 25x1 บริษัท มีกำไรสุทธิประจำปี จำนวน 120,000 บาท ใหท้ ำ 1. บันทึกรายการข้างต้นในสมุดรายวันทั่วไป เกี่ยวกับการจัดสรรกำไรสะสมและ การจ่ายเงินปันผล 2. ทำงบกำไรสะสมของบรษิ ัท สำหรับปสี ิน้ สดุ วันท่ี 31 ธันวาคม 25x1

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 207 5. บรษิ ัท อนิ นา จำกดั มรี ายการค้าดังน้ี 25x1 ธ.ค. 1 จดทะเบยี นหนุ้ สามญั 36,000 หุ้น มูลค่าห้นุ ละ 75 บาท 8 ขายห้นุ สามญั 16,000 หุ้น ในราคาหุ้นละ 76.25 บาท 12 รบั จองหุน้ สามัญ 12,000 หุน้ ในราคาสูงกวา่ มลู ค่า 25% 20 รับชำระค่าหุ้น 50% ของมลู คา่ พร้อมส่วนเกิน 28 ออกหุน้ 200 หุ้น เพ่ือแลกเปลีย่ นสนิ คา้ ซง่ึ มรี าคาตลาด 15,200 บาท 30 ผจู้ องห้นุ ทกุ รายชำระคา่ หุ้นครบแลว้ บริษทั ออกใบหุ้นใหแ้ ลว้ ในวนั น้ี 25x2 เม.ย. 1 ประกาศจ่ายเงินปันผลเปน็ หนุ้ 20% ราคาหุ้นในตลาดหุน้ ละ 78.15 บาท 15 จา่ ยใบหุน้ ตามทีป่ ระกาศจา่ ยไดเ้ พยี ง 2,120 หนุ้ ท่เี หลือออก ใบรบั รองเศษหุ้น 20 ออกใบห้นุ ใหแ้ ก่ผู้ถอื ใบรบั รองเศษห้นุ มาขึน้ ในหุ้น 420 หนุ้ 30 ใบรับรองเศษหุ้นหมดอายุ บริษัทมีมติให้ยกเลิกการประกาศจ่ายเงินปันผล เฉพาะทีม่ ีปัญหาไม่สามารถออกใบหนุ้ ให้ได้ ให้ทำ บันทกึ รายการข้างตน้ ในสมดุ รายวนั ท่ัวไป เอกสารอา้ งอิง ธารินี พงศ์สุพัฒน์. (2559). การบัญชีขั้นกลาง 2. ภาควิชาบัญชี คณะบริหารธุรกิจ มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ พมิ พ์พนา ปตี ธวัชชัย และคณะ. (2563). การบัญชขี ้นั กลาง 2. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรงุ เทพฯ : สำนักพิมพ์ แห่งจฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลยั สุปริญญา ชุกะวัฒน์. (2561). การบัญชีขั้นกลาง 2. พิมพ์ครั้งที่ 8. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลัยรามคำแหง สุภาณี อินทน์จันทร์. (2558). การบัญชีหนี้สินและส่วนของเจ้าของ. คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลยั ราชภัฎนครปฐม อรชุมา มูลศรี. (2558). การบัญชีขั้นกลาง 2. คณะวิทยาการจัดการ มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั อุดรธานี แบบฝึกปฏิบัติชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน : หน่วยที่ 1-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัด การ (สำนักพิมพ์ มหาวิทยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธิราช, 2007) เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 1 : หน่วยที่ 1-8 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวิทยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช, 2007)

ห น้ า | 208 เอกสารการสอนชุดวิชา การบัญชีขั้นกลาง 2 และการรายงานทางการเงิน เล่มที่ 2 : หน่วยท่ี 9-15 มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สาขาวิชาวิทยาการจัดการ (สำนักพิมพ์ มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช, 2007) Beans, F.A., Anthony, J.H., Bettinghaus, B., and smith, K.A. (2012). Advanced Accounting. 11th ed. New Jersey : Pearson Prentice Hall. Christensen, T.E., Cottrell, D.M., amd Baker, R.E. (2014). Advanced Financial Accounting. 10th ed. Singapore : McGraw-Hill. Keiso, D., Weygandt, J., & Warfield,T. (2 0 1 0 ) . FUNDAMENTALS OF INTERMEDIATE ACCOUNTING. America : John Wiley & Son. Williams, J.R., and others. (2015). Financial accounting. 15th ed. Singapore : McGraw- Hill. มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

มหาวทิ ยาลยั ราชภัฎหม่บู า้ นจอมบงึ ห น้ า | 172

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 209 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 8 หวั ขอ้ เนือ้ หา 1. การจ่ายเงนิ ปนั ผล 1.1 การจา่ ยเงินปนั ผลเปน็ เงนิ สด 1.2 การจา่ ยเงินปนั ผลเปน็ หนสี้ ินผกู พันบริษัท 1.3 การจา่ ยเงินปันผลเป็นสนิ ทรัพยอ์ นื่ ทมี่ ิใชเ่ งินสด 1.4 การจ่ายเงินปนั ผลเป็นหนุ้ ทนุ 1.5 การบนั ทกึ บัญชีการจา่ ยเงินปนั ผลเป็นหุ้นทุน 2. การเพิม่ ทุน 2.1 สิทธใิ นการซอื้ หุน้ ใหมก่ อ่ น 2.2 การมอบใบเอกสารสทิ ธซิ ้ือห้นุ 2.3 การคำนวณค่าการสิทธใิ นการซ้อื หุ้น 2.4 การบันทกึ บัญชเี ก่ยี วกับการออกสิทธิในการซ้ือหนุ้ 3. การลดทนุ 3.1 วธิ กี ารปฏบิ ัตเิ ก่ยี วกับการลดทุน 3.2 การบันทกึ บัญชเี กยี่ วกบั การลดทุน สาระสำคัญ 1. บริษัทมีการจ่ายเงนิ ปันผลเปน็ หุ้นทุนของบริษัท โดยจ่ายหุ้นที่จดทะเบียนเพิ่มทุนจากหุ้น ที่ยงั มไิ ดน้ ำออกจำหน่ายหรอื จากหนุ้ ทุนท่บี รษิ ัทไดร้ บั คืน 2. เมื่อบริษัทจดทะเบียนเพิ่มทุนแล้ว บริษัทจะให้สิทธิแก่ผู้ถือหุ้นในการซื้อหุ้นได้ใน ราคาตำ่ กวา่ ราคาที่บริษัทเสนอขายใหแ้ ก่บุคคลภายนอก 3. การลดทุนของบริษัท โดยวิธีการจ่ายเงินสดคืนทุนให้แก่ผู้ถือหุ้น การลดทุนโดยนำมาตัด กับผลขาดทุนสะสมของบริษัท การลดทุนโดยการนำมาตัดกับสินสินทรัพย์ และการลดทุนโดย การไถถ่ อนหุ้นบรุ มิ สิทธิ วัตถุประสงค์การเรียนรู้ 1. เพื่อให้ทราบถึงวิธกี ารจา่ ยเงนิ ปันผลของบริษทั จำกดั 2. เพ่อื ให้สามารถบันทึกบญั ชีการจ่ายเงนิ ปนั ผลได้อยา่ งถูกต้อง 3. เพอ่ื ให้ทราบวธิ กี ารเพมิ่ ทนุ และลดทนุ ของบริษทั ได้อยา่ งถูกต้อง

ห น้ า | 210 วธิ สี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วธิ ีการสอน 1.1 วธิ กี ารสอนบรรยาย 1.2 วธิ ีการสอนอภปิ ราย 1.3 วธิ กี ารแลกเปลยี่ นเรยี นรู้ 1.4 วธิ กี ารสอนออนไลน์ 2. กจิ กรรมการเรียนการสอน 2.1 นักศกึ ษาแลกเปลีย่ นเรียนรู้ 2.2 ผูส้ อนบรรยาย 2.3 ให้นกั ศกึ ษาแบ่งกลุม่ อภิปราย 2.4 การเรียนการสอนแบบออนไลน์ การวดั ผลและการประเมนิ ผล 1. การสงั เกตพฤตกิ รรมของผเู้ รยี นระหวา่ งการแลกเปลยี่ นเรยี นรู้ 2. การซกั ถามและการตอบคำถามของผูเ้ รียนในช้ันเรียน / ออนไลน์ 3. ตรวจงานของนกั ศึกษาที่ฝึกปฏบิ ตั แิ บบฝึกหดั ทา้ ยบทเรียน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

ห น้ า | 211 บทที่ 8 การเปลี่ยนแปลงในสว่ นของผถู้ อื หนุ้ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ในการดำเนินงานของบริษัทในบางครั้ง บริษัทต้องการที่จะขยายกิจการหรือขยายสาขา ซึ่งจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในส่วนของผู้ถือหุ้นโดยการเพิ่มทุนหรือต้องการลดขนาดกิจการลง หรือต้องการแปลงสภาพหุ้นทีส่ ามารถทำได้ภายหลังจากที่บริษัทไดจ้ ัดต้ังข้ึนและมีการจำหน่ายหุ้นทุน เรียบร้อยแลว้ ต่อมากจิ การอาจจะมีการเพ่ิมทุนเพื่อขยายกิจการหรือลดทุนเพ่ือลดโครงสร้างกิจการก็ ได้ ซึ่งสว่ นของผถู้ ือหุ้น (Stockholder's equity) หมายถึง สนิ ทรพั ยข์ องบรษิ ัทส่วนที่เป็นของผู้ถือหุ้น ซึ่งคงเหลือหลังจากนำสินทรัพย์ทั้งสิ้นหักด้วยหนี้สิน หรือเรียกว่าสินทรัพย์สุทธิ หลังจากการจัดต้ัง บริษัทตามข้อกำหนดของกฎหมายแล้ว ส่วนของผู้ถือหุ้นอาจเปลี่ยนแปลงได้เนื่องจากการเพิ่มทุน การลดทุน การได้สิทธิในการซื้อห้นุ หุ้นทนุ ท่ไี ด้รับคืนมาการไถ่ถอนหุ้นบุริมสิทธิ การแปลงสภาพหุ้นกู้ ตลอดจนการเปล่ียนแปลงในส่วนของผู้ถอื หุน้ ซ่ึงเป็นการปรบั โครงสรา้ งทนุ ของหา้ งใหมอ่ ีกดว้ ย 1. การจา่ ยเงนิ ปนั ผล บรษิ ทั จะจ่ายเงินปันผลได้เม่ือมยี อดเครดิตในบัญชีกำไรสะสม ดงั นัน้ แมว้ ่าบรษิ ัทมผี ลขาดทุน จากการดำเนินงานในปีปัจจุบันก็ตาม บริษัทอาจจ่ายเงินปันผลได้ถ้าบริษัทมีกำไรสะสมยกมา จากปีก่อนเป็นจำนวนเพียงพอ ทุกคราวที่ประกาศจ่ายเงินปันผลบริษัทต้องจัดสรรกำไร ไว้เป็น สำรองตามกฎหมายในอัตราร้อยละ 20 ของกำไรสทุ ธปิ ระจำปีจนกวา่ สำรองตามกฎหมายจะมีคำนวณ ถึงร้อยละ 10 ของทุนจดทะเบียนในทางปฏิบัติถ้าบริษัทมีกำไรเป็นจำนวนเพียงพอ บริษัทมัก จัดสรรกำไรเป็นสำรองตามกฎหมายให้มีจำนวนถึงร้อยละ 10 ของทุนจดทะเบียนโดยเร็วที่สุด แม้ว่า จะไม่มีการประกาศจ่ายเงินปันผลเป็นเงินสดบริษัทอาจมีข้อตกลงพิเศษเป็นอย่างอื่น เป็นต้นว่า ให้ จ่ายเงินปันผลเป็นหุ้นหรือสินทรัพย์อื่น ๆ การคำนวณเงินปันผลนั้นจะคิดเป็นร้อยละของเงินทุนที่ ได้รบั ชำระแลว้ เว้นแตจ่ ะได้ตกลงกนั ไวเ้ ป็นอยา่ งอ่นื ในเรื่องหุ้นบรุ มิ สทิ ธิ วนั สำคัญทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั การจา่ ยเงนิ ปนั ผล ดังนี้ 1) วันประกาศจ่ายเงินปันผล เป็นวันที่คณะกรรมการประกาศจ่ายเงินปันผล ถ้าบริษัทโดย มีนโยบายแน่นอนในการจ่ายเงินปันผลในอัตราที่สม่ำเสมอกันทุกปี คณะกรรมการจะเป็นผู้ตัดสินใจ โดยไมต่ อ้ งรอใหท้ ่ีประชุมใหญ่ลงมติ และสามารถประกาศจา่ ยเงินปันผลในวนั ส้นิ ปไี ด้ทันทีแต่ถ้าบริษัท ใดมนี โยบายไมแ่ น่นอนก็ต้องรอมตจิ ากทป่ี ระชมุ ใหญซ่ ึ่งจะมีการประชุมใหญภ่ ายใน 120 วัน หลังจาก วันปิดบัญชีประจำปี ดังนั้น วันประกาศจ่ายเงินปันผลจึงต้องเป็นวันต้นปีต่อมา เมื่อประกาศ จ่ายเงินปนั ผลบริษัทจะมีหนีส้ ินเกิดขน้ึ คอื เงินปนั ผลคา้ งจ่าย

ห น้ า | 212 2) วันจ่ายเงินปันผล เป็นวันหลังจากการประกาศจ่ายเงินปันผลแล้ว ผู้ถือหุ้นจะมารับ เงินปันผลจากบริษัทตามวันและเวลาที่ทางบริษัทแจ้งให้ทราบ ซึ่งอาจจะเป็นหลังวันประกาศ จ่ายประมาณ 2-3 สัปดาห์ เมื่อบริษัทจ่ายเงินปันผลให้ผู้ถือหุ้นแล้ว หนี้สินที่เกิดขึ้นในวันที่บริษัท ประกาศจ่ายเงินปนั ผลกจ็ ะหมดไป ตัวอย่าง บริษัท เอมี่ จำกัด มีทุนจดทะเบียนดังนี้ ทุน-หุ้นบุริมสิทธิ 400 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท จำหน่ายในราคาหุ้นละ 110 บาท ทุน-หุ้นสามัญ 800 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท จำหน่ายใน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ราคาหุ้นละ 105 บาท บริษัทดำเนินกิจการโดยมีผลกำไรสุทธิประจำปี 25x9 จำนวน 33,830 บาท บริษัทประกาศจ่ายเงินปันผลเป็นเงินสดแก่ผู้ถือหุ้นในอัตรา 20% และได้จ่ายเงนิ ปนั ผลเรียบร้อยแล้ว ถ้าประกาศจา่ ยเงนิ ปนั ผลในวนั สิน้ ปี 25x9 การบนั ทกึ บญั ชี จะเป็นดังน้ี 25x9 ธันวาคม 31 กำไรขาดทุน 33,830 กำไรสะสม 33,830 โอนกำไรสุทธเิ ข้าบญั ชีกำไรสะสม กำไรสะสม 6,766 สำรองตามกฎหมาย 6,766 ตั้งสำรองตามกฎหมาย 20% ของกำไรสุทธิ กำไรสะสม 24,000 เงนิ สดปันผลคา้ งจา่ ย-หุ้นบรุ มิ สิทธิ 8,000 เงนิ สดปันผลค้างจ่าย-หนุ้ สามัญ 16,000 ประกาศจ่ายเงินปันผล 20% ตน้ ปี 25x0 8,000 วนั จา่ ยเงนิ ปนั ผล 16,000 เงินสดปันผลค้างจ่าย-หนุ้ บรุ มิ สิทธิ 24,000 เงินสดปันผลค้างจ่าย-หนุ้ สามัญ เงินสด จา่ ยเงนิ ใหแ้ กผ่ ถู้ ือหุ้น

ห น้ า | 213 บัญชกี ำไรสะสม 25x9 25x9 ธ.ค. 31 สำรองตามกฎหมาย 6,766 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 26,000 - 33,830 - เงินสดปนั ผลคา้ งจ่าย-หุน้ บุริมสิทธ์ิ 8,000 - ธ.ค. 31 กำไรสทุ ธิ ยอดยกไป 16,000 - 29,064 - มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 59,830 - 59,830 - หมายเหตุ ถ้าประกาศจ่ายเงินปันผลในต้นปีต่อมา (ปี 25x0) เมื่อสิ้นปี 25x9 จะบันทึก รายการเฉพาะการโอนกำไรสุทธิเข้าบัญชีกำไรสะสมเท่านั้น ส่วนการประกาศจ่ายและการจ่าย เงินปันผลจะมวี ธิ ปี ฏิบัตใิ นการบันทกึ บญั ชเี ชน่ เดยี วกับขา้ งต้นนี้ แตจ่ ะบนั ทกึ รายการในปี 25x0 สทิ ธพิ ิเศษของหุน้ บุริมสทิ ธเิ ก่ยี วกบั การรับเงินปนั ผล ถ้าบริษัทมีผู้ถือหุ้น 2 ประเภทคือ ผู้ถือหุ้นสามัญและ ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิแล้ว ผู้ถือหุ้นบุริมจะ มีสิทธิพิเศษเกยี่ วกบั การรบั เงินปันผลกอ่ นผู้ถอื หุน้ สามัญเสมอ สทิ ธพิ ิเศษของผู้ถอื หุ้นบรุ มิ สิทธิเกี่ยวกับ การรบั เงนิ ปนั ผลสามารถแบ่งออกเป็น 4 ประเภทดงั น้ี 1. หุ้นบุริมสิทธิประเภทไม่สะสมและไม่ร่วมรับ (Noncumulative and Nonparticipating Preferred Stocks) ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิประเภทนี้จะได้รับเงินปันผลตามอัตราที่ระบุไว้เฉพาะปีที่ ประกาศจ่ายเท่านั้น (ไม่มีสิทธิที่จะรับเงินปันผลในปีที่ค้างจ่ายและไม่มีสิทธิที่จะขอร่วมรับเงินปันผล กับผู้ถอื หุน้ สามัญอีก) เงนิ ปันผลเหลอื อกี เทา่ ใดจะนำมาจา่ ยให้แก่ผ้ถู อื หนุ้ สามัญทงั้ หมด 2. หุ้นบุริมสิทธิประเภทสะสมแต่ไม่ร่วมรับ ( Cumulative but Nonparticipating Preferred Stocks) ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิประเภทนี้จะได้รับเงินปันผลในปีที่บริษัทยังมิได้ประกาศจ่าย เป็นการย้อนหลังเป็นอันดับแรกและถ้ามีเงินปันผลเหลือให้นำมาจ่ายแก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิสำหรับ ปีท่ี ประกาศจ่ายอีกตามอัตราที่ระบุไว้และเงินปันผลเหลืออีกเท่าใดจะนำมาจ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญ ท้ังหมด

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 214 3. หุ้นบุริมสิทธิประเภทไม่สะสมแต่ร่วมรับ ( Noncumulative but Participating Preferred Stocks)การจ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิประเภทนี้บริษัทจะจ่ายตามลำดับ ดงั ตอ่ ไปนี้ ลำดบั ท่ี 1 จ่ายให้แก่ผ้ถู ือหุน้ บรุ ิมสทิ ธิสำหรับปีที่ประกาศจ่ายเงินปันผลตามอัตราท่รี ะบุไว้ ลำดับท่ี 2 ถ้ามีเงินปันผลเหลือนำมาจ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญในอัตราเดียวกันกับที่ผู้ถือหุ้น บุริมสทิ ธไิ ดร้ ับโดยจ่ายตามมลู คา่ ของหุ้นสามญั ทไี่ ดช้ ำระแล้ว ลำดับที่ 3 ถ้ามีเงินปันผลเหลืออีกนำมาจ่ายตอนร่วมรับให้กับผู้ถือหุ้นทั้งสองประเภทโดย คำนวณจากมูลคา่ ของห้นุ แตล่ ะประเภท 4. หุ้นบุริมสิทธิ์ประเภทสะสมและร่วมรับ (Cumulative and Participating Preferred Stocks) การจา่ ยเงนิ ปันผลให้แกผ่ ถู้ ือห้นุ บุริมสิทธปิ ระเภทนบ้ี รษิ ัทจะจ่ายตามลำดบั ดังน้ี ลำดับที่ 1จ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิตามอัตราที่ระบุไว้สำหรับปีที่บริษัทยังมิได้ประกาศ จ่ายเงินปนั ผลหรอื ค้างจ่าย ลำดับที่ 2 จา่ ยให้แก่ผู้ถือหุ้นบรุ มิ สทิ ธิ ตามอตั ราท่รี ะบไุ วส้ ำหรับปีที่ประกาศจ่ายเงินปนั ผล ลำดับที่ 3 จ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญ ในอัตราเดียวกันกับที่จ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิโดย คำนวณจากมลู คา่ ของหุ้นสามัญทไ่ี ดช้ ำระแล้ว ลำดับที่ 4 เงินปันผลเหลืออีกเท่าใด ให้นำมาจ่ายตอนร่วมรับให้แก่ผู้ถือหุ้นทั้งสองประเภท โดยคำนวณจากมลู คา่ ของหุน้ แต่ละประเภท ตวั อย่างการคำนวณจา่ ยเงินปันผล บริษัท เอ็มม่า จำกัด มีทุนหุ้นบุริมสิทธิ 5% จำนวน 4,000 หุ้นมูลค่าหุ้นละ 200 บาทและ หุน้ สามญั จำนวน 5,000 หุ้นมูลค่าห้นุ ละ 100 บาทหุ้นทงั้ สองประเภทน้ีไดช้ ำระมูลคา่ เตม็ แล้ว เมื่องบบัญชี 31 ธันวาคม 25x4 บริษัทมีกำไรสุทธิ 800,000 บาทแต่มีผลขาดทุนยกมาจาก ปีก่อนๆจำนวน 200,000 บาทบริษัทไม่ได้จ่ายเงินปันผลปี 25x2 และ 25x3 เพราะมีผลขาดทุนที่ ประชุมผู้ถือหุ้นไดม้ มี ติใหน้ ำกำไรมาจา่ ยเปน็ เงนิ ปนั ผลในปี 25x4 จำนวน 300,000 บาท ให้คำนวณว่าผู้ถือหุ้นแต่ละประเภทจะได้รับเงินปันผลไปรวมเท่าใดถ้าหุ้นบุริมสิทธิเป็น ประเภท 1. ไมส่ ะสมและไมร่ ว่ มรับเงินปันผล 2. สะสมแต่ไม่ร่วมรบั เงนิ ปันผล 3. ไมส่ ะสมแต่ร่วมรบั เงินปนั ผล 4. สะสมและร่วมรบั เงนิ ปันผล

ห น้ า | 215 วิธที ำ 1) หนุ้ บรุ มิ สทิ ธิประเภทไม่สะสมและไมร่ ่วมรับเงินปนั ผลเงินปันผล จำนวน300,000บาทจะนำมาจ่ายให้แก่ผู้ถอื หนุ้ ดังนี้ การคำนวณการจ่ายเงนิ ปนั ผล ลำดบั รายการจา่ ย หนุ้ บรุ มิ สทิ ธิ์ หนุ้ สามญั รวม 1 จา่ ยใหแ้ ก่ผถู้ ือหุน้ บรุ มิ สทิ ธิ์ สำหรบั งวดปี 25x4 - 40,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง = 800,000 x 5 / 100 40,000 260,000 260,000 260,000 300,000 2 เงนิ ปนั ผลเหลืออกี 300,000-40,000=260,000 บาท นำมาจ่ายให้แกผ่ ู้ถือหนุ้ สามญั ทงั้ หมด - ผู้ถอื หุน้ แต่ละประเภทไดร้ บั รวม 40,000 2) หุ้นบุริมสทิ ธิประเภทสะสมแต่ไมร่ ว่ มรับเงนิ ปันผล เงินปนั ผลจำนวน 300,000 บาท จะนำมาจ่ายให้แก่ผ้ถู อื ห้นุ ดงั น้ี การคำนวณการจ่ายเงนิ ปนั ผล หนุ้ บรุ มิ สทิ ธิ หนุ้ สามญั รวม ลำดบั รายการจา่ ย 80,000 - 80,000 40,000 - 40,000 1 จ่ายใหแ้ กผ่ ู้ถือหุ้นบรุ ิมสทิ ธิ สำหรับงวดปที คี่ า้ งจ่ายคือปี - 180,000 25x2 และ 25x3 รวม 2 ปี = 800,000 x 5 / 100 180,000 120,000 300,000 2 จา่ ยให้แกผ่ ูถ้ ือหุ้นบรุ มิ สทิ ธิ สำหรับงวดปี 25x4 180,000 = 800,000 x 5 / 100 3 เงนิ ปนั ผลเหลืออีก 300,000-120,000=180,000 บาท จา่ ยให้แก่ผ้ถู ือหุ้นสามญั ไปทั้งหมด ผถู้ ือห้นุ แต่ละประเภทได้รับรวม

ห น้ า | 216 3) หุ้นบรุ มิ สทิ ธปิ ระเภทสะสมแต่ร่วมรับเงินปนั ผล เงินปนั ผลจำนวน 300,000 บาท จะนำมาจ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้น ดังน้ี การคำนวณการจ่ายเงนิ ปนั ผล ลำดับ รายการจา่ ย หนุ้ บรุ ิมสทิ ธิ หนุ้ สามญั รวม 1 จ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิ สำหรับงวดปีที่ค้างจ่าย 40,000 - 40,000 คือปี 25x4 = 800,000 x 5 / 100 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 2 จ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญ % เดียวกันกับที่จ่ายให้แก่ - 25,000 25,000 ผ้ถู อื หนุ้ บุรมิ สทิ ธิ สำหรับงวดปี 25x4 = 800,000 x 5 / 100 3 ตอนร่วมรับเงนิ ปันผลเหลอื อกี 300,000-65,000=235,000 บาทนำมาจ่ายให้แก่ ผู้ถอื หนุ้ ท้งั สองประเภทตามอัตราสว่ นคือ ก) หนุ้ บรุ มิ สทิ ธิ 144,615.38 - 144,615.38 = 235,000 x 800,000 /1,300,000 ข) หุ้นสามัญ = 235,000 x 500,000 /1,300,000 - 90,384.62 90,384.62 ผูถ้ ือหุ้นแตล่ ะประเภทได้รับรวม 184,615.38 115,384.62 300,000

ห น้ า | 217 4) หุ้นบุริมสิทธิประเภทสะสมและร่วมรับเงินปันผล เงินปันผลจำนวน 300,000 บาท จะ นำมาจา่ ยใหแ้ กผ่ ู้ถอื หุน้ ดังน้ี การคำนวณการจ่ายเงนิ ปนั ผล ลำดับ รายการจ่าย หนุ้ บรุ ิมสทิ ธิ หนุ้ สามญั รวม ท่ี 1 จ่ายให้แก่ผ้ถู ือหุน้ บรุ มิ สิทธิ สำหรบั งวดปที ย่ี ังมิได้ 80,000 - 80,000 มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง จา่ ยคือปี 25x2 และปี 25x3 = 800,000 x 2 x 5 / 100 2 จ่ายใหแ้ กผ่ ถู้ ือห้นุ บุริมสทิ ธิ สำหรบั งวดปี 25x4 40,000 - 40,000 = 800,000 x 5 / 100 3 จา่ ยให้แกผ่ ูถ้ ือหุ้นสามญั % เดียวกันกับท่ีจ่ายให้แก่ - 25,000 25,000 ผถู้ ือหุน้ บุรมิ สิทธิ สำหรับงวดปี 25x4 = 500,000 x 5 / 100 4 ตอนรว่ มรบั เงินปันผลเหลอื อีก 300,000-145,000=155,000 บาท นำมาจา่ ยให้แก่ ผถู้ อื ห้นุ ทัง้ สองประเภทตามอัตราส่วนคอื ก) หนุ้ บรุ มิ สิทธิ 95,384.62 - 95,384.62 = 800,000 x 155,000 / 1,300,000 ข) ห้นุ สามัญ - 59,615.38 59,615.38 = 500,000 x 155,000 / 1,300,000 ผู้ถือหุ้นแตล่ ะประเภทได้รบั รวม 215,384.62 84,615.38 300,000 1.1 การจา่ ยเงนิ ปนั ผลเปน็ เงนิ สด การจ่ายเงินปันผลเป็นเงินสด เป็นวิธีที่นิยมมากที่สุด แต่บริษัทจะจ่ายเงินปันผลในรูป เงินสดได้ก็ต่อเมื่อบริษัทมีเงินสดมากพอที่จะจ่าย และไม่กระทบกระเทือนต่อเงินทุนหมุนเวียนของ บรษิ ทั ดว้ ย การบนั ทกึ บัญชีจะเปน็ ดงั น้ี ก. เมอ่ื บรษิ ัทประกาศจา่ ยเงินปันผล เดบิต บญั ชกี ำไรสะสม เครดติ บญั ชเี งนิ สดปันผลค้างจ่าย-ห้นุ สามญั หรอื บรุ ิมสทิ ธิ

ห น้ า | 218 ข. เมอ่ื บรษิ ัทจา่ ยเงินปนั ผล เดบติ เงนิ สดปนั ผลคา้ งจ่าย-หุ้นสามัญหรอื บรุ ิมสิทธิ เครดิต บัญชเี งินสด ตัวอย่าง บริษัท เอลล่า จำกัด มีกำไรสุทธิสำหรับปี 2539 จำนวน 800,000 บาท และมีผลขาดทุน ยกมาจากปีก่อนๆ จำนวน 200,000 บาท เมื่อวันที่ 5 มกราคม 25x0 ที่ประชุมผู้ถือหุ้นได้มีมติให้ ประกาศจ่ายเงินปันผลเป็นเงินสดรวม 300,000 บาท โดยจ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิ 5% ประเภทสะสมและร่วมรับเงินปันผลจานวน 216,000 บาท และจ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญ จำนวน 84,000 บาท วันท่ี 15 มกราคม 25x0 บริษัทจา่ ยเงินสดให้กบั ผู้ถือหุ้นตามสิทธิท่ีแต่ละคนจะ ได้รับการบนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทั่วไป และแสดงงบบัญชีกำไรสะสม เปน็ ดังน้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง สมดุ รายวนั ทว่ั ไป เลขท่ี เดบติ เครดติ วนั รายการ บัญชี เดอื น ปี 25x0 300,000 - ม.ค. 5 กำไรสะสม 84,000 - เงินสดปันผลค้างจ่าย-หุน้ สามัญ 216,000 - เงนิ สดปันผลค้างจา่ ย-หุ้นบุรมิ สิทธิ ประกาศจ่ายเงินปนั ผลสำหรบั ปี 25x9 รวม 64,000 - 300,000 บาท 216,000 - 15 เงนิ สดปนั ผลค้างจา่ ย-หุ้นสามัญ เงินสดปันผลค้างจา่ ย-หุ้นบรุ มิ สทิ ธิ 300,000 - เงินสด จ่ายเงนิ สดปนั ผลให้กับผถู้ ือห้นุ

ห น้ า | 219 บญั ชกี ำไรสะสม (Retained Earnings) 25x9 25x9 ม.ค. 1 ธ.ค. 31 ยอดยกมา (ขาดทนุ สะสม) 200,000 - ธ.ค. 31 โอนมาจากบญั ชีกำไรขาดทุน 25x0 ยอดยกไป 600,000 - (กำไรสทุ ธปิ ี 2539) 800,000 - ม.ค. 5 800,000 - 800,000 - 600,000 - 25x0 600,000 - เงนิ สดปันผลคา้ งจ่าย-หุ้น ม.ค. 1 ยอดยกมา สามญั 84,000 - เงินสดปันผลค้างจ่าย-หุ้น มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง บรุ ิมสทิ ธิ 261,000 - ยอดยกไป 300,000 - 600,000 - 1.2 การจ่ายเงนิ ปนั ผลเปน็ หน้สี ินผูกพันบริษัท ในกรณีที่บริษัทมีกำไรสะสมมากพอที่จะจ่ายเงินปันผลได้แต่ไม่มีเงินสดหรือเงินลงทุนใน หลกั ทรพั ย์มากพอท่ีจะจ่ายได้บริษัทอาจจะออกต๋ัวเงนิ จ่ายเช่นต๋ัวสัญญาใช้เงินต๋ัวแลกเงินจ่ายเป็นเงิน ปันผลไปพลางก่อนเมื่อตั๋วครบกำหนดผู้ถือหุ้นสามารถนำตั๋วมาขึ้นเงินกับบริษัทหรือถ้า ผู้ถือหุ้น ต้องการเงินสดก่อนกำหนดเวลาตามตัว๋ ก็สามารถนำตัว๋ ไปขายลดให้กบั ธนาคารไดป้ กติต๋ัวเงินที่บริษัท ออกใหม้ ักจะมีดอกเบย้ี ด้วยดงั น้ันเมื่อครบกำหนดบริษัทจะต้องไถ่ถอนตัวตามราคาตัว๋ บวกดอกเบยี้ ตัวอย่าง บริษัท ธัญญ่า จำกัด ประกาศจ่ายเงินปันผลเป็นตั๋วเงินมูลค่า 300,000 บาท ตั๋วเงินอายุ 2 เดือนนบั ต้งั แต่วนั ที่ออกตัวและคิดดอกเบ้ียในอัตรา 10% ต่อปีการบันทึกบัญชีจะเป็นดังน้ี ก. เม่อื บริษัทประกาศจ่ายเงนิ ปันผล บัญชีกำไรสะสม 300,000 บญั ชีเงินปนั ผลคา้ งจ่าย-ต๋ัวเงินจา่ ย 300,000 ข. เมอื่ บรษิ ัทออกตัว๋ เงนิ มอบให้บรรดาผู้ถือหนุ้ รับไปจริงเม่ือใด บัญชเี งนิ ปนั ผลคา้ งจ่าย-ต๋ัวเงินจ่าย 300,000 บญั ชตี ั๋วเงนิ จา่ ย 300,000 ค. เมือ่ ตวั เงินครบกำหนดบริษัทจา่ ยเงนิ สดตามต๋วั เงินพร้อมดอกเบย้ี บัญชีตวั๋ เงนิ จา่ ย 300,000 บัญชดี อกเบยี้ จา่ ย 5,000 บญั ชเี งินสด 305,000

ห น้ า | 220 1.3 การจา่ ยเงนิ ปนั ผลเปน็ ทรพั ยส์ นิ อน่ื ที่มใิ ชเ่ งนิ สด ในบางครั้งบริษัทอาจจะจ่ายเงินปันผลในรูปของทรัพย์สินอื่นที่มิใช่เงินสดเช่น จ่ายเป็น ใบห้นุ หรือพนั ธบัตรของบริษัทอื่นซึ่งบริษัทได้ลงทุนซ้อื ไว้การจ่ายเงนิ ปนั ผลเป็นทรัพย์สินอ่ืนมักจะจ่าย ในกรณีที่บริษัทมีกำไรพอที่จะจ่ายเงินปันผลได้แต่ไม่มีเงินสดมากพอที่จะจ่ายเป็นเงินสดได้จึงตกลง นำใบหุ้นหรอื พนั ธบตั รที่ลงทุนซอ้ื ไว้น้ันมาจ่ายเปน็ เงนิ ปันผลแทนตัวเงนิ สดการลงบัญชีจะเป็นดังน้ี ก. เมื่อบรษิ ัทประกาศจา่ ยเงนิ ปนั ผล เดบิต บญั ชีกำไรสะสม เครดิต บัญชีเงินปันผลคา้ งจ่าย-หุ้นสามญั ในบรษิ ัท.....จำกัด ข. เม่ือบรษิ ัทจ่ายเงินปนั ผลเป็นหลกั ทรพั ยล์ งทุนไปจรงิ เดบิต บัญชเี งินปนั ผลคา้ งจ่าย-หนุ้ สามญั ในบรษิ ัท.......จำกัด เครดิต บญั ชเี งนิ ลงทุนในหลักทรพั ย์-หุ้นสามัญในบริษทั .......จำกัด หมายเหตุ ราคาทรัพย์สินหรือหลักทรัพย์ลงทุน (Investment securities) ที่นำมาจ่ายเป็น เงนิ ปันผลใหถ้ อื ราคาตามบัญชี (Book Value) ของทรพั ย์สินนนั้ ๆเปน็ หลกั โดยไม่คำนึงถึงราคาตลาดท่ี ทำการซอื้ ขายทรพั ย์สินหรอื หลกั ทรัพยล์ งทุนอยู่ในขณะนนั้ เขา้ มาเกี่ยวข้อง ตัวอย่าง บริษัท อัสมัน จำกัด มีกำไรสุทธิสำหรับปี 25x9 จำนวน 600,000 บาทบริษัทมีผู้ถือหุ้น 2 ประเภท คือ หนุ้ บุรมิ สทิ ธิ 6% สะสมและร่วมรับเงนิ ปันผลจำนวน 5,000 หนุ้ มูลค่าหุ้นละ 100 บาท และหนุ้ สามญั จำนวน 7,000 หนุ้ มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ห้นุ ทงั้ 2 ประเภทได้ชำระมูลค่าครบถ้วนแล้ว บริษัทยังมิได้จ่ายเงินปันผลสำหรับปี 25x8 เนื่องจากมีผลขาดทุนยกมาจากปีก่อนจำนวน 90,000 บาทวันที่ 15 มกราคม 25x0 บริษัทประกาศจ่ายเงนิ ปันผลเป็นหุ้นสามัญของบริษัท ก จำกัด (ซึ่งบริษัทถืออยู่) จำนวน 2,000 หุ้นมูลค่าหุ้นละ 100 บาทราคาตามบัญชี (Book Value) หนุ้ ละ 90 บาท วันท่ี 15 กุมภาพนั ธ์ 25x0 บริษทั มอบหุ้นสามัญของบริษัท ก จำกัด ให้กับผู้ถือหุ้นแต่ ละคนรบั ไปตามสทิ ธกิ ารคำนวณการจ่ายเงินปนั ผลและการบันทกึ รายการในสมุดรายวนั ทัว่ ไปมีดังนี้ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง

ห น้ า | 221 วธิ ที ำการคำนวณการจา่ ยเงนิ ปนั ผล บริษัทจ่ายเงินปันผลเป็นหุ้นสามัญของบริษัท ก จำกัด จำนวน 2,000 หุ้นราคาตาม บญั ชีห้นุ ละ 90 บาทดงั นน้ั เงนิ ปนั ผลที่บรษิ ัทประกาศจา่ ยจึงมจี ำนวนเท่ากบั 2,000 หุ้น 90 บาท หรือ 180,000 บาทและจา่ ยให้กบั ผู้ถอื หุน้ ดงั น้ี ลำดบั ที่ รายการ หนุ้ บรุ มิ สทิ ธิ หนุ้ สามญั รวม 1 จา่ ยให้หนุ้ บรุ มิ สิทธิสำหรบั ปี 25x8 = 6% x 500,000 30,000 - 30,000 2 จา่ ยให้หุ้นบุริมสทิ ธิสำหรบั ปี 25x9 = 6% x 500,000 30,000 - 30,000 3 จ่ายให้หุ้นสามัญในอัตรา 6% เท่ากบั ที่จา่ ยใหห้ ้นุ - 42,000 บรุ มิ สทิ ธิสำหรับปี 25x9 = 6% x 700,000 42,000 4 จา่ ยตอนรว่ มรบั เงนิ ปนั ผลเหลอื อีก 32,500 180,000-102,000 = 78,000 บาทจา่ ยให้ 45,500 ก) หุ้นบรุ มิ สิทธิ = 500,000 x 78,000 / 1,200,000 180,000 ข) หุน้ สามญั = 700,000 x 78,000 / 1,200,000 ผู้ถอื หุ้นแตล่ ะประเภทได้รับเงินปนั ผลจำนวน มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 32,500 - - 45,500 92,500 87,500 วนั เดอื น ปี สมดุ รายวนั ทว่ั ไป เลขที่ เดบติ เครดติ รายการ บัญชี 25x0 180,000 - มกราคม 15 กำไรสะสม 92,500 - 87,500 - เงนิ ปนั ผลคา้ งจา่ ย-หนุ้ สามัญบริษัท ก หนุ้ บุริมสิทธิ เงนิ ปันผลคา้ งจา่ ย-หุน้ สามัญบรษิ ทั ก หนุ้ สามัญ ประกาศจ่ายเงินปันผลเปน็ หุ้นสามัญของ บรษิ ัท ก จำกดั กมุ ภาพันธ์ เงนิ ปนั ผลคา้ งจา่ ย-หนุ้ สามญั บรษิ ทั ก 92,500 - 15 หุน้ บุริมสทิ ธิ เงนิ ปนั ผลค้างจ่าย-หุ้นสามญั บรษิ ัท ก 87,500 - ห้นุ สามญั เงินลงทุนในหลกั ทรพั ย์-หนุ้ สามัญ บริษัท ก มอบหุน้ สามญั ใหก้ ับผู้ถือห้นุ 180,000 -

ห น้ า | 222 1.3 การจา่ ยเงนิ ปนั ผลเปน็ หุ้นทุน ในกรณีที่บริษัทมีกำไรสะสมมากแต่มีเงินสดไม่เพียงพอแก่การจ่ายเงินปันผลเป็นเงินสดหรือ บริษัทอาจจะต้องการเก็บเงินสดไว้เพื่อขยายกิจการบริษัทอาจจะจ่ายเงินปันผลได้อีกวิธีหนึ่งคือ การจ่ายให้เปน็ หุ้นทุนของบริษทั หุ้นปันผลอาจจะจ่ายจากหุน้ ที่จดทะเบียนเพ่ิมทุนหรือหุ้นทีย่ ังมิไดน้ ำ ออกจำหน่ายหรือหุ้นที่บริษัทได้รับคืนมาหุ้นปันผลที่จ่ายให้ไปนี้จะต้องถือว่าเป็นหุ้นที่ได้ชำระเต็ม มูลค่าแล้วการจ่ายเงินปันผลเป็นหุ้นทุนของบริษัทเป็นการโอนกำไรสะสมขึ้นเป็นทุนของบริษัทอ ยา่ งถาวร มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง การคำนวณหาจำนวนหนุ้ ปนั ผล บรษิ ัทจะออกหุ้นปันผลไดจ้ ำนวนหุ้นน้นั สามารถคำนวณได้ดงั น้ี ก) ในกรณีทีส่ ามารถทราบราคาตลาดของห้นุ ที่นำมาจา่ ยเป็นหุน้ ปนั ผล การคำนวณหา จำนวนหนุ้ ปันผลเป็นดงั นี้ จำนวนหุน้ ปนั ผล = กำไรสะสมทีจ่ ะนำออกเปน็ หุน้ ปนั ผล ราคาตลาดของหนุ้ ปนั ผลตอ่ หนุ้ ข) ในกรณีทไี่ ม่ทราบราคาตลาดของหุ้นที่นำมาจ่ายเปน็ หนุ้ ปนั ผลใหค้ ำนวณหาจำนวนหุ้นปัน ผลตามข้นั ตอนดงั นี้ (1) หาราคาเฉลี่ยของหุ้นตามบญั ชตี ามประเภททจี่ ะออกเป็นหุ้นปันผล ณ วนั ทอี่ อกห้นุ ปัน ผลเสยี ก่อนดงั น้ี ราคาเฉลยี่ ของหุ้นสามัญตามบญั ชีต่อหุ้น = ยอดรวมทนุ หนุ้ สามญั + (ส่วนเกนิ มลู คา่ หุ้นสามญั −ส่วนต่ำกว่ามลู คา่ หนุ้ สามญั ) จำนวนห้นุ สามญั ทีไ่ ดน้ ำออกจำหน่ายแลว้ ราคาเฉลี่ยของหนุ้ บุริมสิทธติ ามบญั ชตี อ่ หุ้น ยอดรวมทนุ หุ้นบุริมสทิ ธิ + (ส่วนเกนิ มูลค่าหุ้นบรุ ิมสทิ ธิ−ส่วนต่ำกวา่ มลู คา่ ห้นุ บรุ มิ สิทธิ) = จำนวนหนุ้ บุรมิ สิทธทิ ไี่ ดน้ ำออกจำหน่ายแลว้

ห น้ า | 223 (2) เมื่อคำนวณหาราคาเฉลย่ี ของหนุ้ ตามบญั ชตี ามข้อ (1) ได้แล้วใหน้ ำมาคำนวณหาจำนวน หนุ้ ปันผลดังน้ี จำนวนหุน้ ปนั ผล = กำไรสะสมท่ีจะนำมาจ่ายเป็นหนุ้ ปนั ผล ราคาเฉลีย่ ของหุ้นตามบญั ชี (ตามประเภททีจ่ ะออกหนุ้ ปันผล) หมายเหตุ การคำนวณราคาเฉลยี่ ของหุ้นตามบญั ชีในกรณีนี้แตกต่างจากการคำนวณหาราคาตามบัญชี ต่อหุ้น (Book Value Per Share) ที่บริษัทประมาณว่าจะจ่ายคืนให้แก่ผู้ถือหุ้นเมื่อเลิกกิจการการ คำนวณราคาเฉลี่ยของหุ้นตามบัญชจี ะนำเฉพาะเงินทุนและสว่ นเกินทนุ ท่ีเกี่ยวกับการออกหุ้นนั้นๆมา พิจารณาว่าจำนวนเงินที่บริษัทได้รับมาซึ่งเกิดจากหุ้นนั้นจะมีค่าเฉลี่ยประมาณหุ้นละเท่าใดโดยไม่ รวมถงึ สำรองตา่ งๆและกำไรสะสม มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 1.5 หลกั การลงบญั ชกี ารจา่ ยเงนิ ปนั ผลเปน็ หนุ้ ทนุ ดงั นี้ ก) เมื่อบริษทั ประกาศจา่ ยเงินปันผลเป็นหุ้นทนุ ของบริษัทให้ บัญชกี ำไรสะสม (จำนวนหนุ้ ท่ีออกให้ x ราคาตลาดหรือราคาเฉลย่ี ตามบัญชีต่อห้นุ ) บญั ชีหุน้ ปนั ผลค้างจา่ ย (จำนวนหุ้นทีอ่ อกให้ x มลู ค่าหุน้ ) บัญชสี ่วนเกนิ มลู ค่าหุน้ สามัญ หรอื บญั ชสี ่วนเกนิ มลู คา่ บรุ มิ สิทธิ หรอื บัญชสี ่วนเกินทนุ จากการออกหุน้ ปันผล ข) เมื่อบรษิ ัทจา่ ยหุน้ ปนั ผลจริง เดบิต บญั ชีหุ้นปนั ผลค้างจา่ ย (จำนวนหุ้นท่อี อกให้xมูลค่าหุ้น เครดิต บญั ชีทุนหุ้นสามญั หรือบุริมสทิ ธิ (จำนวนหนุ้ ที่ออกให้ x มลู ค่าหนุ้ ) ตัวอย่าง บริษัท โชติกุล จำกัดมีทุนจดทะเบียนเป็นหุ้นสามัญจำนวน 20,000 หุ้นมูลค่าหุ้นละ 100 บาทบริษัทได้นำหุ้นสามัญออกจำหน่ายและรับชำระมูลค่าหุ้นเต็มแล้วจำนวน 16,000 หุ้นเนื่องจาก บริษัทมีกำไรสะสมมากพอที่จะนำมาจา่ ยเงินปนั ผลได้ท่ีประชุมผู้ถอื หุ้นจึงได้ลงมติให้ประกาศจ่ายเงนิ ปันผลเปน็ หุ้นสามัญของบริษัทเองในอตั รา 10% ของห้นุ สามัญทน่ี ำออกจำหน่ายแล้ว (Outstanding Shares) เมือ่ วนั ท่ี 10 มกราคม 25x0 ราคาตลาดหุ้นสามญั ของบริษัทในวันนรี้ าคาห้นุ ละ 150 บาท วันที่ 20 มกราคม 25x0 บริษัทได้ออกหุ้นสามัญมอบให้ผู้ถือหุ้นไปตามสิทธิที่แต่ละคนจะ ได้รับโดยครบถ้วน

ห น้ า | 224 การบนั ทกึ บญั ชใี นสมดุ รายวนั ทว่ั ไปเปน็ ดงั น้ี สมดุ รายวนั ทว่ั ไป วนั เดอื น ปี รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ บัญชี 2540 มกราคม 10 กำไรสะสม (1,600 x 150) ห้นุ สามัญปันผลค้างจ่าย (1,600x100) สว่ นเกนิ มลู ค่าหุ้นสามญั (1,600x50) หรือสว่ นเกินทนุ จากการออกหุ้นปันผล ประกาศจ่ายเงนิ ปันผลเป็นหุ้นสามัญของบรษิ ัท 20 หุ้นสามญั ปันผลค้างจ่าย (1,600x100) ทนุ -ห้นุ สามัญ ออกห้นุ สามัญใหผ้ ู้ถือหุน้ ตามสทิ ธิ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง 240,000 - 160,000 - 80,000 - 160,000 - 160,000 - สทิ ธิไดร้ บั หุ้นปนั ผลไมเ่ ต็มหนุ้ (Fractional Shares) ในทางปฏิบัติเมื่อบริษัทออกหุ้นปันผลมักจะประสบกับปัญหาเกี่ยวกับผู้ถือหุ้นมีสิทธิได้รับ หุ้นปันผลไม่เต็มหุ้นตัวอย่างเช่นบริษัทประกาศจ่ายหุ้นปันผลในอัตรา 10% แสดงว่าผู้ถือหุ้นเดิม 10 หุ้นจะได้รับหุ้นปันผล 1 หุ้นถ้านายกถือหุ้นอยู่ 45 หุ้นนายกจะได้รับหุ้นปันผลเต็มหุ้น จำนวน 4 หุ้นส่วนเกินทจ่ี ะได้รบั หุ้นปันผลไม่เต็มหุ้นนี้บรษิ ัทจะออกเอกสารเศษส่วนหนุ้ มอบให้แทนเพื่อแสดง ว่ามีสิทธิได้รับหุ้นปันผล 1/2 หุ้นเอกสารเศษส่วนหุ้นนี้อาจซื้อขายกันได้เป็นต้นว่านายกอาจจะหา ซื้อเอกสารเศษส่วนหุ้นซึ่งมีสิทธิ์ได้รับหุ้นปันผลอีก 1/2 หุ้นจากผู้ถือหุ้นคนอื่นหรือนายกอาจจะขาย เอกสารเศษส่วนของตนใหก้ บั ผู้อื่นก็ได้ เอกสารเศษส่วนหุ้นที่ผู้ถือหุ้นได้รบั สำหรับสทิ ธิรับหุน้ ปันผลไม่เต็มหุ้นน้ีผู้รับจะไม่มีสิทธิออก เสียงลงคะแนนหรือมีสิทธิรับเงินปันผลใด ๆ เพิ่มขึ้นเพียงแต่นำไปสำหรับซื้อขายกันเพื่อให้มีจำนวน ครบสามารถรับหุน้ ปนั ผลไดเ้ ตม็ หุน้ จากบริษทั เทา่ น้ัน

ห น้ า | 225 ตัวอย่าง เมื่อวันที่ 1 ม. ค. 25x5 บริษัทได้ประกาศจ่ายเงินปันผลเป็นหุ้นสามัญของบริษัทจำนวน 2,000 หุ้นมูลค่าหนุ้ ละ 100 บาทราคาตลาดหนุ้ ละ 120 บาท วันที่ 15 ม. ค. 25x5 บริษัทได้ออกหุ้นปันผลให้กับบรรดาผู้ถือหุ้นไปเต็มหุ้น รวม 1,400 หุ้นส่วนที่เหลือออกเป็นเอกสารเศษส่วนหุ้นมอบให้ไปก่อนโดยกำหนดให้นำมาเปลี่ยนเป็นใบ หนุ้ สามัญเตม็ ห้นุ ภายในวันท่ี 15 ก.พ. 25x5 วันที่ 15 ก. พ. 25x5 ปรากฏว่าจนถึงวันนี้มีผู้ถือหุ้นนำเอกสารเศษส่วนหุ้นมาขอเปลี่ยนเป็น หุ้นสามญั รวม 400 หนุ้ ส่วนท่ีเหลอื อีก 200 หนุ้ ซ่งึ มไิ ดน้ ำมาเปล่ยี นเป็นหนุ้ ภายในกำหนดน้นั บริษัทได้ ยกเลิกและตัดออกจากบญั ชีในวนั ที่ 20 ก.พ. 25x5 การลงบญั ชีในสมดุ รายวนั ท่ัวไปดงั น้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง สมดุ รายวนั ทวั่ ไป วนั เดอื น ปี รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ 240,000 - บญั ชี 200,000 - 200,000 - 40,000 - 25x5 40,000 - 140,000 - ม.ค. 1 กำไรสะสม (2,000 x 120-) 20,000 - 60,000 - 4,000 - ห้นุ สามญั ปันผลค้างจ่าย (2,000x100) 40,000 - ส่วนเกินมูลค่าห้นุ สามัญ (2,000x20) 24,000 - ประกาศจ่ายหุ้นปันผลจำนวน 2 ,000 หุ้น ราคาตลาดห้นุ ละ 120 บาท 15 ห้นุ สามัญปนั ผลคา้ งจ่าย ทนุ -หุน้ สามัญ (1,400x100) เอกสารเศษสว่ นหุ้น (600x100) บริษัทออกหุ้นสามัญจำนวน 1,400 ห้นุ และ เอกสารเศษสว่ นหนุ้ ม.ค.-ก.พ. เอกสารเศษส่วนหุ้น (400x100) 15 หุ้น-หนุ้ สามัญ ผถู้ ือหุ้นนำเอกสารเศษสว่ นหุ้นมาขอเปลีย่ นเป็น หนุ้ สามัญ 20 เอกสารเศษสว่ นหนุ้ (200x100) ส่วนเกินมูลค่าหุ้นสามญั (200x20) กำไรสะสม (200x120) ยกเลกิ เอกสารเศษสว่ นหุ้น

ห น้ า | 226 กำไรตอ่ ห้นุ (Earnings Per Share) กำไรตอ่ หนุ้ หมายถึงจำนวนเงินกำไรต่อหน่งึ หุน้ ของหุ้นสามัญของบริษทั คำนวณจากกำไรสุทธิ ในแต่ละงวดกำไรต่อหุ้นนอกจากจะใช้เป็นเครื่องวัดมูลค่าหุ้นแล้วยังแสดงให้เห็นถึงนโยบายการ จา่ ยเงนิ ปนั ผลของบรษิ ทั โดยการเปรยี บเทยี บกำไรต่อห้นุ กบั เงนิ ปนั ผลต่อหุ้นท่ีจา่ ยในแต่ละงวด การคำนวณหากำไรต่อห้นุ อาจแยกพิจารณาตามขอ้ เท็จจริงดังต่อไปนี้ 1) ถ้าบรษิ ัทมีหนุ้ ทนุ เพียงชนดิ เดียว มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง กำไรต่อหุน้ กำไรสทุ ธิท้ังหมด = จำนวนห้นุ ทอี่ ยู่ในมือผู้ถือหนุ้ 2) ถ้าบรษิ ัทมีหุ้นทนุ 2 ชนดิ คือหุ้นสามญั และหนุ้ บุรมิ สิทธจิ ะต้องนำสว่ นท่ีเป็นของหุน้ บรุ มิ สิทธิ์หกั ออกจากผลกำไรสุทธิให้คงเหลือเป็นสว่ นของหุ้นสามัญ กำไรต่อห้นุ = กำไรสุทธทิ ้ังหมด−สทิ ธิในเงินปันผลของผถู้ ือหุ้นบรุ ิมสทิ ธิ จำนวนหุ้นสามัญท่ีอยู่ในมอื ผู้ถือหุ้น ตวั อยา่ ง บรษิ ทั หทยั ทิพย์ จำกัด มีกำไรสุทธปิ ระจำปี 25393,000,000 บาทสมมุตวิ ่าบริษัทมีหนุ้ ทุน เพียงชนิดเดียวคือหนุ้ สามัญจำนวน 30,000 หุ้นมูลค่าหุ้นละ 100 บาทจำหน่ายและออกใบหุ้นแลว้ กำไรต่อหุน้ = 3,000,000 / 30,000 = 100 บาท ตัวอย่าง บริษัทมีหุ้นทุน 2 ชนิดคือหุ้นบุริมสิทธิ 10% ชนิดสะสมแต่ไม่ร่วมรับจำนวน 20,000 หุ้น มูลคา่ หนุ้ ละ 100 บาทและห้นุ สามญั จำนวน 40,000 หุ้นมูลคา่ หนุ้ ละ 100 บาท การคำนวณกำไรต่ อ่ หนุ้ ของหนุ้ สามญั จะเปน็ ดงั น้ี กำไรสุทธิ 3,000,000 หัก กำไรสุทธทิ ่ีต้องจ่ายเป็นเงนิ ปันผล งวดปจั จบุ นั ของหุน้ บุริมสิทธ์ิ (10% ของ 2,000,000) 200,000 กำไรสทุ ธิคงเหลือเป็นส่วนของห้นุ สามัญ 2,800,000 กำไรต่อหนุ้ = 2,800,000 / 40,000 = 70 บาท

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 227 2. การเพ่มิ ทุน (Capital Increase) บริษัทอาจจะทำการเพิ่มเงินทุนได้โดยการไปจดทะเบียนเพิ่มทุนขึ้นจากจำนวนท่ี จดทะเบียนไวเ้ ดิมการเพิม่ ทนุ อาจทำโดยวิธีใดวธิ ีหนงึ่ ดงั นี้ (1) เพมิ่ จำนวนหุ้นขึ้นจากทมี่ อี ยู่เดมิ หรอื (2) เพิม่ มูลค่าเพมิ่ ขึ้นหรอื (3) เพม่ิ ท้งั จำนวนหนุ้ และมูลค่าหุ้น สำหรับประเทศไทยการเพิ่มทุนจะต้องปฏิบัติให้ถูกต้องตามประมวลกฎหมายแพ่ง และพาณิชย์เป็นช้นั ๆดังต่อไปน้ี 1. เงื่อนไขในการออกหุ้นใหม่จะทำได้โดย (ก) ต้องมมี ติพเิ ศษของที่ประชุมใหญผ่ ถู้ ือห้นุ ใหเ้ พ่ิมทนุ (มาตรา 1220) (ข) ต้องออกหุ้นที่ให้ใช้ด้วยเงินสดแต่ถ้าจะออกหุ้นโดยให้ใช้ด้วยทรัพย์สินหรือ แรงงานแทนตัวเงินแล้วจำต้องมีมติพิเศษของที่ประชุมใหญ่ผู้ถือหุ้นเฉพาะการนั้นอีก (มาตรา 1221) (ค) ต้องจดทะเบียนมติพิเศษการเพิ่มทุนนี้ภายใน 14 วันนับแต่วันที่ได้ลงมติ (มาตรา 1228) 2. วธิ เี ข้าชอ่ื ซือ้ หุ้นใหม่จะทำไดโ้ ดย (ก) หนุ้ ที่จะออกเพิ่มทนุ ต้องนำเสนอขายแกผ่ ู้ถือหุ้นเดิมของบริษัทก่อนตามส่วนของ จำนวนหุน้ ท่ีเขาถืออยู่เพื่อใหโ้ อกาสซื้อหุน้ ใหม่ไดก้ ่อนบุคคลภายนอกเว้นแต่ที่ประชุมใหญ่จะ ไดว้ นิ จิ ฉัยเปน็ อยา่ งอนื่ คำเสนอเชน่ นี้ตอ้ งกระทำตามมาตรา 1223 (ข) เมื่อเสนอต่อผู้ถือหุ้นเดิมแล้วหุ้นใหม่ถ้าจำหน่ายไม่หมดก็ให้จัดการเสนอขายต่อ บคุ คลภายนอก (มาตรา 1222 วรรคสาม) การเสนอขายต่อบุคคลภายนอกจะตอ้ งกระทำตามมาตรา 1223 คือทำหนังสือชชี้ วน ทำหนังสอื บอกกล่าวป่าวร้องหรือหนงั สืออย่างอื่นซึ่งชวนให้บคุ คลภายนอกเข้าซื้อหุ้นใหมน่ ั้น กรรมการต้องลงลายมือชื่อและลงวันท่แี ล้วนำไปจดทะเบียนก่อนจงึ จะนำออกโฆษณาได้ หลักการลงบัญชีเกี่ยวกับการเพิ่มทุนกรณีออกหุ้นใหม่เพิ่มทุนคงปฏิบัติเช่นเดียวกัน กับการออกหุน้ ทุนจำหน่ายเม่ือเรม่ิ ต้นตัง้ บริษัท 2.1 สทิ ธิในการซ้ือหุ้นใหม่ก่อน (Pre-Emptive Rights) เมื่อบริษัทต้องการเงินทุนเพิ่มขึ้นก็จะจดทะเบียนเพิ่มทุนในทางปฏิบัติบริษัทจะให้ สิทธิพิเศษแก่บรรดาผู้ถือหุ้นเดิมในการจองซื้อหุ้นใหม่ได้ก่อนในราคาต่ำกว่าราคาที่บริษัท เสนอขายแกป่ ระชาชนทวั่ ไปโดยท่ัวไปบริษทั จะกำหนดให้ผู้ถือหุน้ แต่ละคนได้รับสิทธ์ิ (Right) 1 สิทธิต่อหุ้นเดิมที่ตนถืออยู่ 1 หุ้นเช่นถ้านายก. ถือหุ้นอยู่ 20 หุ้นก็จะได้รับสิทธิจำนวน เท่ากบั 20 สทิ ธ์เิ ปน็ ต้น

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 228 เม่ือบริษทั ไดก้ ำหนดใหผ้ ู้ถือหุ้นมีสทิ ธิ (Right) เทา่ ใดแล้วผู้ถือหุ้นเดิมแต่ละคนมีสิทธิ กี่สิทธิ์หรือมี Right ที่ Right แล้วก็บันทึกไว้ในทะเบียนและออกเอกสารสิทธิ (Warrants) มอบให้ไปทุกๆคนถ้าเปน็ ผู้ถอื หุ้นชนดิ ไมร่ ะบชุ ือ่ ผถู้ ือก็ใหถ้ ือใบหุน้ มารับ Warrant ได้ทบี่ รษิ ทั หลักประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1222 หรือ (ป.พ.พ.มาตรา 1222) ระบุว่าถ้าหากว่าที่ประชุมใหญ่มิได้วินิจฉัยไว้เป็นสถานอื่นไซร้บรรดาหุ้นที่ออกใหม่นั้นต้อง เสนอขายใหแ้ ก่ผถู้ ือหุ้นท้ังหลายตามส่วนของจำนวนหุ้นทีเ่ ขาถืออยู่ นั่นคือกฎหมายได้เข้ามาช่วยกำหนดให้การขายหุ้นใหม่ที่เพิ่มขึ้นให้ขายแก่ผู้ถือหุ้น เดมิ กอ่ นตามส่วนเช่นถ้าหุ้นเดิมมี 30,000 หนุ้ จดทะเบียนเพ่ิมอีก 10,000 หุ้นแสดงให้เห็นว่า ผู้ถือหุ้นเดมิ 3 หุ้นมีสิทธิซื้อหุ้นใหม่ได้ 1 หุ้นถ้าผู้ถอื หุ้นเดิมไมใ่ ช้สิทธิในเวลาที่กำหนดกใ็ หน้ ำ หุ้นท่ีเหลือขายแก่ประชาชนทว่ั ไปได้ วัตถุประสงคข์ องกฎหมายในการให้สิทธผิ ู้ถือหนุ้ เดมิ ซือ้ ห้นุ ใหม่ไดก้ ่อนกเ็ พ่ือ 1.รักษาสิทธิเกี่ยวกับการออกเสียงลงมติ (ในที่ประชุมผู้ถือหุ้นเพื่อควบคุมการ ดำเนินงานของบริษัท) ตามส่วนของหุ้นที่แต่ละคนถืออยู่ไม่ให้เปลี่ยนไปเมื่อมีหุ้นใหม่ออก เพิ่มขึ้นการให้สิทธิผู้ถือหุ้นเดิมซื้อหุ้นใหม่เพื่อให้สงวนสิทธิที่เคยมีในการควบคุ มการ บริหารงานของบริษัทเพราะถ้าไม่ให้สิทธิผู้ถือหุ้นเดิมแล้วผู้ถือหุ้นเดิมก็จะเสียเสียงลงไปตาม สว่ น แต่ความมุ่งหมายนี้มักใช้ได้ผลในบริษัทเล็ก ๆ ที่มีผู้ถือหุ้นจำนวนน้อยคนถ้าเป็น บริษทั มหาชนขนาดใหญ่มีผู้ถือหุ้นจำนวนมากมกั จะไมม่ ผี ู้ถือหนุ้ คนใดทจี่ ะมหี ุ้นจำนวนมากถึง ขนาดท่ีจะดำเนนิ การควบคุมได้ 2. เพื่อมิให้ผลประโยชน์ที่ผู้ถือหุ้นเดิมจะได้รับจากบริษัทลดน้อยลงเช่นเงินปันผล ส่วนแบง่ ของเงนิ ส่วนเกินทนุ อ่นื ๆการใช้คืนทุน เป็นตน้ 2.2 การมอบใบเอกสารสิทธซิ ้อื หนุ้ (Warrants) เมื่อบริษัทให้สิทธิ์แก่ผู้ถือหุ้นในการจองซื้อหุ้นใหม่ได้ก่อนบุคคลภายนอกบริษัทจะ ออกใบเอกสารสทิ ธิ์ (Warrants) ให้แกผ่ ถู้ อื หุ้นแต่ละคนใช้เปน็ หลักฐานเพือ่ นำมาใชใ้ นการซื้อ หุน้ ใหม่ ในใบเอกสารสิทธิจะระบุถึงสิทธิและเงื่อนไขในการจองซื้อหุ้นใหม่ราคาที่จะซื้อหุ้น ใหมไ่ ด้ดว้ ยการใชส้ ิทธิตลอดจนระยะเวลาของการใชส้ ิทธิซื้อหุ้นใหม่เช่นบริษัทกำหนดให้ผู้ถือ หุ้นเดิม 6 หุ้นมีสิทธิซื้อหุ้นใหม่ได้ 1 หุ้นหรือในการซื้อหุ้นใหม่จะต้องใช้สิทธิ (Right) 6Rights จึงจะซื้อหุ้นใหม่ได้ 1 หุ้นถ้านายกถือหุ้นบริษัทอยู่ 124 หุ้นใน Warrants ที่บริษัท มอบให้นายกจะแจ้งให้ทราบว่านายกมีสิทธิ 124Rights โดยตอ้ งนำ 6Rights ไปซ้ือหุ้นใหม่ได้ 1 หุ้นดังนั้นนายกจะซื้อหุ้นใหม่โดยนำเอกสารสิทธิไปแสดงได้จำนวน 20 หุ้นส่วน Right ท่ี

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 229 เหลืออีก 4Rights นายกอาจจะขายให้บุคคลอื่นไปหรือนายกอาจขอซื้อ Rights จากผู้ถือหุ้น คนอื่นอีก 2Rights เพื่อให้ครบ 6Rights จะได้ซื้อหุ้นใหม่ได้อีก 1 หุ้นโดยนายกอาจจะแจ้ง หัวหน้าฝ่ายบัญชีของบริษัทขอแยก Warrant เพื่อการขายออกไปอีกฉบับหรือหลายฉบับได้ ซง่ึ Warrant ทกี่ ำหนดสทิ ธแิ ละจำนวน Right ฉบบั ใดไมต่ ้องการกส็ ามารถขายไปได้ ราคาขายของ Stock Right ตาม Warrant จะสูงหรือต่ำขึ้นอยู่กับราคาหุ้นใหม่ที่ซอ้ื ขายกันในท้องตลาดในช่วงเวลาที่บริษทั ให้สทิ ธิซื้อหุ้นก่อนถ้าราคาหุ้นใหม่ตกต่ำราคา Stock Right ก็ตกต่ำหรืออาจจะไม่มีราคาเลยถ้าราคาตลาดขณะนั้นเท่ากับราคาขายที่บริษัทเสนอ แก่ผูถ้ อื หนุ้ เดมิ ฉะนนั้ วนั เวลาท่สี ำคัญมี 3 วันคือ 1. วันทบี่ รษิ ทั ประกาศใหส้ ทิ ธิ์ 2. วนั ท่ีบริษทั ได้ออก Warrants ให้แกผ่ ถู้ อื หุ้น 3. วันหมดการใชส้ ิทธิตามใบเอกสารสิทธ์ิ (Warrant) ระยะเวลานับแต่วันที่บริษัทประกาศให้สิทธิจนถึงวันที่บริษัทออกเอกสารสิทธิผู้ถือ หุ้นคนใดขายหนุ้ ไปจะเปน็ การขายหุ้นรวมสทิ ธิ (Right-On) แต่เมื่อได้รับใบเอกสารสิทธิ (Warrant) จนถึงวันหมดเวลาใชส้ ิทธิแล้วผู้ถือหุ้นคนใด จะขายห้นุ อาจขายเฉพาะหุ้นหรือเฉพาะ Right หรือขายรวมกับ Right ได้ เมื่อหลังจากหมดเวลาตาม Warrant แล้วการขายหุ้นของผู้ถือหุ้นไม่รวมสิทธิแล้ว (Ex Right) เพราะบริษทั จะทำการยกเลิกสิทธติ าม Warrant ไม่มีคา่ อีกต่อไป 2.3 การคำนวณค่าของ Stock Rights: ทางด้านผู้ซื้อเมื่อบริษัทเพิ่มทุนโดยการออกหุ้นใหม่และให้สิทธิผู้ถือหุ้นเดิมซื้อหุ้น ใหม่นั้นถ้าผู้ซ้ือหุ้นใหม่นั้นเป็นผู้ถือหุ้นเดิมจะพบว่าค่าของหุ้นเดิมจะลดลงจากราคาทุนเดิม โดยถูกเฉลี่ยมาให้แก่หุ้นใหม่ทั้งนี้เนื่องจากเมื่อผู้ถือหุ้นเดิมได้รับสิทธิ (Right) ในการซื้อหุ้น ใหม่น้ันเขาไม่ได้รับทรัพย์สนิ ใด ๆ จากบริษัทเลยแต่เงนิ คา่ หุ้นเดิมท่ีจ่ายไปแล้วกลับต้องนำมา คำนวณเฉล่ยี เปน็ ค่าของสทิ ธิในการซอ้ื หนุ้ ใหม่บางส่วน การคำนวณหาค่าของ Right โดยนำราคาทุนที่ซ้ือห้นุ เดิมมาเฉล่ยี โดยใช้สูตรดังน้ี ราคารวมของ Right = (ราคาตลาดของ Right × ราคาทนุ เดิมของหนุ้ ) / (ราคาทนุ เดิมของหุ้นราคาตลาดของห้นุ ไม่รวมสิทธิ + ราคาตลาดของ Richt)

ห น้ า | 230 ตัวอย่าง นายกซื้อหุ้นสามัญของบริษัทโชคชัย จำกัด จำนวน 300 หุ้นมูลค่าหุ้นละ 100 บาทในคา 160 บาทต่อมาบริษัทโชคชัย จำกัด ได้ออกหุ้นเพิ่มทุนและให้สิทธิแก่ผู้ถือหุ้นโดยให้อกสารสิทธแิ สดง ให้ทราบว่าหุ้นที่ถืออยู่ 1 หุ้นได้ Stock Right 1Right และกำหนดให้ผู้ถือหุ้นใช้ 6Rightมาซื้อหุ้นใหม่ ได้ 1 หนุ้ ในราคาตามมลู คา่ ฉะนั้นนายกจะได้รบั สทิ ธมิ า 300Rights ซ่ึงจะซือ้ หนุ้ ใหมไ่ ด้ 50 หุน้ ถา้ ราคา ตลาดของหุ้นสามัญไม่รวมสิทธิ (Ex-Right) เป็นหุ้นละ 133 บาทและราคาตลาดของ Right หน่วยละ 7 บาทการเฉล่ยี ราคาทนุ หุ้นสามญั ใหเ้ ปน็ คาคาของ Right คำนวณไดด้ ังน้ี มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบงวิธที ำ(ราคาตลาดของ Right) / (ราคาทุนเดิมของหุ้นราคาตลาดของหุ้น ราคารวมของ Right = ไมร่ วมสิทธิ + ราคาตลาดของ Richt)×ราคาทุนเดิมของห้นุ 7 / (133+7) × 48,000 = = 2,400 เฉลย่ี ราคาของ 1 Right = 2,400 / 8 = 8 บาท การลงบัญชีทางด้านผู้ซื้อคือนายกเมื่อได้รับ Warrant มาราคาของเงินลงทุนหุ้นสามัญเดิม 300 หุ้น @ 160บาท = 48,000 บาทนั้นถือว่ารวมราคาของสิทธิไว้ด้วยเฉลี่ยหุ้นละ 8 บาทซึ่งจะต้อง ทำการโอนออกจากบญั ชีเงินลงทนุ -หุ้นสามัญในบริษทั โชคชัย จำกดั ไปเข้าบัญชี Stock Right ดงั นี้ Stock Right-ในบริษัทโชคชยั จำกดั (300x8) 2,400 เงินลงทุน-หุ้นสามญั ในบรษิ ทั โชคชัย จำกัด 2,400 (ได้รับสิทธิซื้อหุ้นจำนวน 300Right ราคาทุนของ Right @ 8 บาทสามารถซื้อหุ้นใหม่ได้ 50 หุ้น) ทางด้านบริษัทที่เพิ่มทุนในกรณีที่ไม่ทราบว่าราคาตลาดของ Right เป็นเท่าใดบริษัทจะต้อง คำนวณหาราคาของ Right ทคี่ าดวา่ จะเป็นราคาที่ซ้ือขายกันในท้องตลาด สูตรที่ 1 คา่ ของ 1Right = P x R 1+R P = ผลตา่ งระหว่างราคาหุ้นทซ่ี อื้ ขายกันในทอ้ งตลาดกับราคาทีบ่ ริษัทเสนอขายให้ผถู้ ือหุ้น R = อตั ราส่วนระหว่างจำนวนห้นุ ท่ีบริษทั ออกใหมก่ บั จำนวนหุ้นทมี่ อี ย่เู ดิม

สตู รท่ี 2 ห น้ า | 231 ค่าของ 1 Right = ราคาของหนุ้ (Right−On)−ราคาหุ้นทบี่ รษิ ทั เสนอขาย 1 + จำนวน Right ทใี่ ชซ้ ้อื หนุ้ ใหม่ 1 หนุ้ 2.4 การบันทกึ บญั ชีเก่ียวกบั การออก Stock Rights หรือ Warrant ในด้านของบริษัทเมื่อบริษัทออก Stock Rights หรือ Warrant ให้แก่ผู้ถือหุ้นเดิมเพื่อนำมา ซือ้ หุน้ ทนุ ทีจ่ ดทะเบยี นเพ่มิ ได้กอ่ นมีหลกั ในการบนั ทึกบัญชี 2 วธิ ีคอื มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง วธิ ีที่ 1 บรษิ ัท ไมม่ ีการบันทึกรับรูค้ า่ ของ Rights ตามวิธีนี้เมื่อบริษัทออก Stock Rights ให้แก่ผู้ถือหุ้นจะไม่มีการบันทึกบัญชีรับรู้ค่าของ Rights แต่อย่างใดควรจะกระทำเพียงแต่บันทึกทรงจำไว้ในสมุดทะเบียน Right ว่าได้ออก Stock Rights หรือ Warrants จำนวนเท่าใดและมอบให้แก่ใครบ้างทัง้ นี้เมื่อผู้ถือหุ้นน้ำ Warrants มาซื้อหุ้น ใหม่แล้วก็ให้บันทึกลดจำนวน Stock Rights ลงถ้าพ้นกำหนดเวลาการใช้สิทธิแล้วให้บันทึกยกเลิก Stock Right ทเี่ หลืออยูอ่ อกจากสมุดทะเบยี น ตัวอยา่ ง บริษัท ก จำกัด ไดอ้ อกหุ้นสามญั เพ่ิมทนุ จำนวน 2,000 หุ้นมูลค่าหุ้นละ 100 บาทโดยใหส้ ิทธิ ผู้ถือหุ้นสามัญเดิม 5 หุ้นสามารถซื้อหุ้นใหม่ได้ 1 หุ้นในราคาหุ้นละ 100 บาทราคาซื้อขายหุ้นสามัญ รวมสิทธิในท้องตลาดหุ้นละ 125 บาทปรากฏว่ามีผู้ใช้สทิ ธซิ ื้อใหม่ภายในกำหนดเวลาที่ให้สิทธิไวร้ วม 1,800 หุ้นส่วนห้นุ สามญั ท่ีเหลอื อกี 200 หุ้นบรษิ ทั ได้นำออกขายเป็นเงินสดในราคาหนุ้ ละ 120 บาท การลงบัญชีเมื่อออก Stock Right ให้ผู้ถือหุ้นไปแล้วไม่รับรู้ค่าของ Rights ที่ออกไปจึงไม่ บนั ทึกบญั ชีแตเ่ มือ่ ผ้ถู ือหุ้นมาซ้ือห้นุ ใหมจ่ ะลงบัญชีดงั น้ี เงนิ สด (1,800x 100) 180,000 ทุน-หุ้นสามัญ (1,800x 100) 180,000 (บริษัทขายหุ้นสามัญให้กับบรรดาผู้ถือหุ้นที่น้ำ Stock Right มาใช้สิทธิภายในกำหนดรวม 1,800 หุ้นในราคาหุน้ ละ 100 บาท) เงินสด (200x 120) 24,000 ทนุ -หนุ้ สามัญ (200x 100) 20,000 4,000 ส่วนเกินมูลคา่ หนุ้ สามัญ (200x 20) (ขายหุ้นสามญั ทเี่ หลอื จำนวน 200 หนุ้ ในราคาหุ้นละ 120 บาท)

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 232 วิธที ่ี 2 บริษัทบันทึกรบั รู้ค่าของ Rights ตามวิธีนี้เมื่อบริษัทออก Stock Rights ให้แก่ผู้ถือหุ้นจะทำการบันทึกรับรู้ค่าของ Right ใน สมุดบัญชีของบรษิ ัทวา่ ในขณะนัน้ ราคาตลาดซื้อขายกนั Right ละเท่าใดเพราะ Stock Right สามารถซ้อื ขายแยกจากหุ้นได้ 3. การลดทนุ (Capital Reduction) 3.1 วธิ ปี ฏบิ ตั เิ กีย่ วกบั การลดทุน การลดทุนหมายถึงการที่บริษทั ประสงค์จะลดทุนท่ีได้จดทะเบียนไวใ้ หน้ ้อยลงอาจเปน็ เพราะ ทุนที่บริษัทมีอยู่เดมิ มากเกินไปไม่ได้นำไปใช้ประโยชนอ์ ย่างเต็มทีห่ รือต้องการปรับปรุงภายในกิจการ (Quasi-Reorganization) การลดทุนของบรษิ ัทอาจทำไดโ้ ดยวธิ ใี ดวิธหี นึ่งดงั นี้ (1) ลดจำนวนหุ้นเดมิ ลงโดยมลู คา่ เท่าเดิมหรอื (2) ลดมลู คา่ หุน้ เดมิ ลงโดยจำนวนหนุ้ เทา่ เดมิ หรอื (3) ลดทงั้ จำนวนหุ้นและมลู คา่ หุ้นเดมิ ลง สำหรบั ประเทศไทยบริษทั ท่ที ำการลดทุนจะต้องปฏิบัตติ ามหลักเกณฑ์ของกฎหมายดังนี้ 1. ต้องมมี ติพิเศษของทป่ี ระชุมใหญ่ผู้ถือหนุ้ อนมุ ตั ิให้ลดทุนลงได้ (ตามป.พ.พ.มาตรา1224) 2. บริษทั จะลดทุนใหต้ ำ่ กว่า 1 ใน 4 ของทุนท้ังหมดไม่ได้ (ตามป.พ.พ. มาตรา 1225) 3. ต้องนำมติพิเศษเกี่ยวกับการลดทนุ ไปจดทะเบียนภายใน 14 วันนับต้ังแต่วันที่ท่ีประชุมได้ ลงมตพิ เิ ศษนนั้ (ตามป.พพ. มาตรา 1228) 4. ตอ้ งโฆษณาความประสงค์ในการลงทุนในหนังสือพมิ พ์ประจำท้องถิ่นอยา่ งน้อย 7 คร้ัง 5. ต้องมีหนังสือบอกกล่าวไปยังบรรดาเจ้าหนี้ของบริษัททุกคนถ้าเจ้าหน้ีรายใดจะคัดค้านให้ ส่งคำคัดค้านไปยังบริษัทภายใน 3 เดือนนับแต่ได้รับการส่งหนังสือดังกล่าวในกรณีที่ไม่มีใครคัดค้าน ตามระยะเวลาให้ถือว่าไม่มีใครคัดค้านแต่การที่เจ้าหนี้ไม่ได้คัดค้านเพราะไม่ทราบมิได้ถือว่าเป็น ความผิดของเจ้าหนี้แต่อย่างใดเช่นเจ้าหนี้เดินทางไปต่างประเทศผู้ถือหุ้นที่ได้รับการคืนทุนไปแล้วยัง ตอ้ งรบั ผิดชอบต่อเจ้าหนี้ตามจำนวนทุนท่ไี ด้รับคืนไปความรับผิดชอบเชน่ น้ีจะคงอยู่ในระยะเวลา 2 ปี แต่ถ้ามีเจ้าหนี้รายได้คัดค้านมาภายในระยะเวลา 3 เดือนบริษัทจะต้องจัดการชำระหนี้รายนั้นให้ เรยี บร้อยหรือรับประกนั จนเปน็ ทพ่ี อใจแก่เจา้ หน้เี สียก่อนจึงจะทำการลดทนุ ได้ 3.2 การบันทึกบัญชเี ก่ยี วกบั การลดทนุ ให้พจิ ารณาตามข้อเทจ็ จริงว่าทนุ ทลี่ ดน้นั บริษัทไดจ้ ่ายเงินสดคนื ให้ผถู้ ือหุ้นหรือนำมาตัดทอน ทรัพย์สินบางประเภทลงหรือตัดกับผลขาดทุนสะสมของบริษัทหรือเปน็ การให้สิทธิเปลี่ยนหุ้นทนุ เป็น พนั ธบตั ร

ห น้ า | 233 (ก) ลดทุนโดยวิธีจ่ายเงินสดคืนทุนให้แก่ผู้ถือหุ้นในกรณีที่บริษัทต้องการลดทุนเนื่องจาก บริษัทมีกำไรสะสมอยู่ในบัญชีมากหรือต้องการยกเลิกกิจการบางแผนกถ้าบริษัทมีเงินสดมากพอ ในทางปฏิบตั ิบริษัทจะจา่ ยเงนิ สดคืนทุนใหแ้ ก่ผูถ้ ือหุ้นไปรายการลงบญั ชีดังน้ี (1) เมอื่ ประกาศลดทุนลง บัญชีทุน-หนุ้ สามัญหรือบรุ มิ สิทธ์ิ (ทุนท่ีลดลง) บัญชีผู้ถือห้นุ สามัญหรือบุรมิ สิทธิ มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง(2) เม่ือบรษิ ัทจ่ายเงนิ สดคืนใหไ้ ป บัญชผี ูถ้ อื ห้นุ สามัญหรือบรุ มิ สิทธิ บญั ชีเงนิ สด ตัวอย่าง บริษัท ก จำกัด มีทุนที่ได้นำออกจำหน่ายแล้วเป็นหุ้นสามัญจำนวน 30,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาทบริษัทได้นำออกขายในราคาสูงกว่ามูลค่าหุ้นละ 5 บาทจึงมี ส่วนเกินมูลค่าหุ้นสามัญอยู่ในบัญชี 150,000 บาทเมื่อวันที่ 1 เมษายน 25x5 บริษัทได้จดทะเบียน ลดทุนลง 600,000 บาทและได้จ่ายเงินสดคืนทุนให้กับบรรดาผู้ถือหุ้นไปจริงเมื่อวันที่ 15 เมษายน 25x5 รายการลงบญั ชดี งั น้ี 25x5 เม. ย. 1 บัญชีทนุ -หุ้นสามญั 600,000 บญั ชผี ้ถู อื หนุ้ สามญั 600,000 บรษิ ัทประกาศลดทนุ ลง 600,000ตามมตทิ ป่ี ระชุมผู้ถือหนุ้ บัญชสี ว่ นเกินมลู คา่ หุน้ สามัญ 30,000 บญั ชีส่วนเกินทนุ จากการลดทุน 30,000 โอนสว่ นเกนิ มูลค่าหุ้นสามญั ตามส่วนของทนุ ท่ีลดลง 15 บญั ชีผู้ถอื ห้นุ สามัญ 600,000 บญั ชีเงนิ สด 600,000 บันทึกการจา่ ยเงินสดคืนทุนให้แกผ่ ู้ถือหนุ้ สามัญรวม 600,000 บาท

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 234 (ข) ลดทนุ โดยนำมาตดั กบั ผลขาดทนุ สะสมของบรษิ ัทในกรณีนบ้ี ริษัทจะตอ้ งประชมุ ขอความ ยินยอมจากผู้ถอื หุ้นก่อนเพราะการลดทุนในกรณนี ้ผี ู้ถือหุน้ จะเสียเปรยี บเน่อื งจากไมไ่ ดร้ บั เงินสดหรือ ทรพั ย์สนิ ใด ๆ จากบริษทั เปน็ การคืนทนุ เลยแต่จำนวนห้นุ หรือมูลค่าหุ้นที่ถืออยูจ่ ะถูกตดั ทอนลดลง ตามจำนวนผลขาดทุนท่ีตัดออกจากบญั ชีรายการบญั ชีเป็นดังนี้ บญั ชีทุน-หุ้นสามัญหรอื บรุ ิมสิทธ์ิ (ทนุ ทลี่ ดลง) บัญชีกำไรสะสม (ขาดทนุ ทต่ี ้องการตัด) บัญชีสว่ นเกนิ ทุนจากการลดทุน (ผลต่าง) (ค) ลดทนุ โดยนำมาตดั กบั ทรพั ยส์ นิ บางประเภทเนอื่ งจากค่าทีแ่ ท้จริงของทรพั ย์สนิ ตำ่ กว่า ราคาท่ีบนั ทึกไว้ในบัญชหี รอื จ่ายทรัพยส์ นิ คนื ทนุ ใหแ้ ก่บรรดาผู้ถือห้นุ รายการบญั ชเี ปน็ ดงั นี้ บัญชที ุน-ห้นุ สามัญหรอื บุริมสิทธิ์ (ทุนท่ีลดลง) บญั ชที รัพยส์ นิ ประเภทท่ีลดราคาหรือจ่ายคืนทนุ ให้ บญั ชีสว่ นเกินทนุ -จากการลงทุน (ผลตา่ ง) (ง) ลดทนุ โดยการไถถ่ อนหนุ้ บรุ มิ สิทธบิ างประเภทหุน้ บรุ มิ สทิ ธิประเภทใหส้ ิทธิแก่บรษิ ัทเรียก มาทำการไถ่ถอนคนื ไดท้ กุ เมือ่ คอื หุ้นประเภท Redeemable Preferred Stock โดยปกตแิ ล้วบริษทั จะทำการไถ่ถอนคนื เม่ือบรษิ ัทมีเงนิ สดมากพอท่จี ะนำมาใช้ในการไถ่ถอนคืนได้และไม่ กระทบกระเทอื นต่อเงนิ สดทใ่ี ช้ในการดำเนนิ งานตามปกติของบริษัท สรปุ การเปลี่ยนแปลงในส่วนทุนของผู้ถือหุ้นนั้นเกิดจากความต้องการของฝ่ายบริหาร ท่ี ต้องการจะขยายธุรกิจให้ใหญ่โตขึ้น โดยการระดมเงนิ ทุนจากผู้ถือหุ้น ด้วยการให้สิทธิพิเศษในการซอ้ื หุ้น แก่ผู้ถือหุ้นได้ โดยการนำไปขอจดทะเบียนเพิ่มทุนตามที่กฎหมายกำหนด แล้วบริษัทจึงนำหุ้น ออกจำหน่ายได้ ซง่ึ การใหส้ ิทธิในการซอ้ื หนุ้ ให้แก่หนุ้ สว่ นเดมิ นน้ั จะมใี บแสดงสิทธทิ สี่ ามารถบอกได้ว่า ผู้ถือหุ้นเดิมสามารถใช้สิทธิซื้อหุ้นใหม่ได้ ใบสิทธินี้อาจจะมีราคาถูกกว่าราคาตลาดก็ได้เนื่องจากเป็น การที่บริษัทให้สิทธิพิเศษให้แก่ผู้ถือหุ้นส่วนเติม ได้แก่ การให้สิทธิซื้อหุ้นกับผู้ถือเดิมหรือการให้สิทธิ ซื้อหุ้นแก่พนกั งาน หรือการให้สทิ ธิซ้ือหุน้ พร้อมกบั จำหนา่ ยหุ้นอื่น การให้สิทธซิ ือ้ หุ้นน้ันเป็นการจงู ใจ ให้นักลงทุนซื้อหุ้นของบริษัทมากขึ้น และเป็นการใช้สิทธิในการซื้อหุ้นสามัญไปพร้อม ๆ กับการขาย หุ้นกู้ หุ้นบุริมสิทธิ อาจจะมีค่าหรือไม่มีค่าที่ได้ขึ้นอยู่กับผลการดำเนินงานว่ามีผลการดำเนินงานที่ สามารถสร้างกำไรได้ดีหรือไม่ บริษัทอาจจะมีการจำหน่ายหุ้นอีกหลาย ๆ ชนิดเพื่อการระดมเงินทุน จากผถู้ ือหนุ้ เช่น การให้ต่ืนมาโดยหุน้ ทุนของบริษัททจ่ี ำหน่ายมาแล้ว จะซือ้ หุน้ กลับคืนมาหรือการรับ ชำระหนี้จากลูกหนี้ หรือมีผู้ถือหุ้นบริจาคให้ การไถ่ถอนหุ้นบุริมสิทธิการไถ่ถอนหุ้นชนิดนี้บริษัท จะต้องระบุให้ชัดเจนในใบหุ้น ส่วนใหญจ่ ะซ้ือคืนจากตลาดในราคาเท่าทุน หรือสูงกว่า ต่ำกว่าทนุ กไ็ ด้

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฎห ู่ม ้บานจอม ึบง ห น้ า | 235 ซึ่งรวมถึงการแปลงสภาพบุริมสิทธิเป็นหุ้นสามัญทำให้ผู้ถือหุ้นสามารถเข้ามาบริหารงานได้ตาม กฎหมาย ทั้งนี้ ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิอาจได้รับสิทธิพิเศษเกี่ยวกับการรับเงินปันผลได้แก่สิทธิในการสะสม และสิทธิในการร่วมรับเงินปันผลในการร่วมรับเงินปันผลกับผู้ถือหุ้นสามัญบริษัทจะจ่ายเงินปันผล ตามลำดับคือจ่ายให้แกผ่ ู้ถือหุ้นบุริมสิทธิตามอัตราที่ระบุไว้จ่ายให้แก่ผูถ้ ือหุ้นสามัญในอัตราเดียวกบั ที่ จ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิและเงินปันผลที่เหลือนำมาจ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิและผู้ถือหุ้นสามัญ ตามมลู ค่าของหุ้นแต่ละประเภท แบบฝกึ หัด 1. บริษทั จะทำการลดทุนลงเน่อื งจากสาเหตใุ ดบา้ ง 2. การเปลี่ยนแปลงในส่วนของผ้ถู อื ห้นุ เกิดขน้ึ ไดใ้ นกรณใี ดบา้ ง 3. สาเหตใุ ดบา้ งทท่ี ำให้ต้องเลิกบรษิ ทั 4. เม่อื วันท่ี 1 มกราคม 25x5 บรษิ ัท ระหวา่ งประเทศ จำกดั จดทะเบียนหุ้นสว่ นสามญั 3,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ได้ออกจำหน่ายหุ้นเมื่อวันที่ 10 มกราคม 25x5 จำนวน 2,600 หนุ้ ในราคา 100 บาท กำไรสุทธิประจำปี 25x5 มจี ำนวน 40,000 บาท และสำรองตามกฎหมาย 5% ในวันท่ี 10 มกราคม 25x6 บริษัทประกาศ จา่ ยเงินปนั ผลใน อตั ราหุ้นละ 10 บาท เงนิ ปันผลน้จี ่ายให้ ผู้ถอื หุ้นเม่อื วนั ที่ 15 มกราคม 25x6 ใหท้ ำ 1. สมุดรายวนั ท่วั ไปเพ่ือบันทกึ ก) หนุ้ ทนุ จดทะเบียนและการจำหน่ายหนุ้ ข) โอนกำไรสุทธไิ ปบญั ชีกำไรสะสม ค) การประกาศจ่ายเงินปนั ผลและการจ่ายเงินปนั ผล 2. แสดงบัญชีทุน-หุ้นสามัญ บัญชีส่วนเกินมูลค่าหุ้นสามัญและบัญชีกำไร สะสม 3. แสดงรายการที่ควรจะปรากฏในงบดลุ ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x5 เฉพาะสว่ นของผู้ถอื หนุ้ 5. บริษัทจำกัดแห่งหนึ่งมีทุนเป็นหุ้นสามัญจำนวน 1,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ออกจำหน่ายในราคาหุ้นละ 105 บาท เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2550 บริษัทมีสำรองตามกฎหมาย 100,000 บาท มีกำไรสะสม 80,000 บาท ในวันนั้นบริษัทซื้อหุ้นของตนเองจากท้องตลาดจำนวน 200 หุ้น ในราคาหุ้นละ 95 บาท บรษิ ทั ขายหุน้ เหลา่ นี้ไป 50 หนุ้ เมือ่ วนั ที่ 31 มกราคม 2550 ใหท้ ำ 1. แสดงรายการสมุดรายวันเพื่อบันทึกการซื้อขายหุ้นของบริษัทเองสำหรับ กรณีที่ขายหุ้นไดใ้ นราคาดงั ตอ่ ไปน้ี (ก) หุน้ ละ 95 บาท (ข) ห้นุ ละ 100 บาท และ (ค) หุ้นละ 90 บาท