ประภาช วิวรรธมงคล

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง เอกสารประกอบการสอน รายวชิ าวทิ ยแุ ละโทรทัศนด์ จิ ิทลั เพ่อื การศึกษา ประภาช วิวรรธมงคล คณะครศุ าสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏหมบู่ า้ นจอมบงึ

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง คำนำ การจัดการศึกษาในยุคปจั จุบันไดม้ ีการพัฒนาเปลยี่ นแปลงไปตามการหมนุ เวียนเปลีย่ นไปของ โลก และกระแสการตอบรับวัฒนธรรมตา่ ง ๆ ที่หลง่ั ไหลเขา้ มามีสว่ นรว่ มในการเปลี่ยนแปลงการจดั การศึกษา ผทู้ ม่ี หี นา้ ท่ีหรอื บทบาทในการพฒั นาการศกึ ษา จงึ ต้องปรับเปลี่ยนใหเ้ หมาะสมต่อการพัฒนา ถงึ แม้สิง่ ต่างๆ ในโลกจะมีการเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา แต่หลกั การและแนวทางการจัดการศกึ ษา และการพัฒนาองคค์ วามรู้ยงั คงเปน็ สง่ิ หนงึ่ ท่ตี กผลกึ ไวใ้ ห้พัฒนาปรบั เปลยี่ นตามกระแสสงั คม ดังนั้น การศกึ ษาหาความรใู้ นองคค์ วามรู้ใหม่ยังมคี วามสำคัญยง่ิ ในการจัดการศึกษาทกุ ระดับ และเปน็ แนวทางท่ี ใช้ในการจดั การเรียนการสอนให้บรรลุตามเปา้ หมายที่วางไว้ เอกสารประกอบการสอน รายวิชาวิทยุและโทรทัศนด์ จิ ทิ ัลเพ่ือการศึกษา ผเู้ ขียนได้ศกึ ษา คน้ ควา้ เรียบเรียงเนือ้ หาทท่ี ันสมยั และครบตามคำอธบิ ายรายวชิ าในหลักสตู รเทคโนโลยดี ิจทิ ัลเพื่อ การศึกษาและคณติ ศาสตร์ มีจำนวน 9 บท ดงั นี้ บทท่ี 1 แนวคดิ ในการผลิตรายการวทิ ยุโทรทศั น์ บทที่ 2 รูปแบบรายการโทรทัศน์ บทที่ 3 กระบวนผลิตรายการวิทยโุ ทรทัศน์ บทท่ี 4 อปุ กรณแ์ ละเครือ่ งมือใน การผลติ รายการวทิ ยุโทรทัศน์ บทที่ 5 การเขียนบทรายการวทิ ยุโทรทัศน์ บทท่ี 6 ภาพและเสยี งในงาน วิทยโุ ทรทัศน์ บทที่ 7 ฉาก สี และแสง ในการผลิตรายการวิทยุโทรทศั น์ บทท่ี 8 การลำดับภาพและเสียง ในงานผลติ รายการวทิ ยโุ ทรทัศน์ บทที่ 9 การประเมินผลการผลิตรายการวิทยโุ ทรทัศน์ สุดทา้ ยน้ี ผู้เขียนหวงั ว่าเอกสารประกอบการสอน รายวชิ าวิทยแุ ละโทรทัศน์ดจิ ิทัลเพ่ือการศึกษา นีจ้ ะเปน็ แนวทางหน่ึงทจ่ี ะชว่ ยให้การพัฒนาการศกึ ษาและเป็นประโยชนต์ อ่ นักศึกษา ครแู ละผูส้ นใจ อกี ทัง้ เป็นแนวทางการในการพัฒนาการทำวทิ ยุและโทรทัศน์เพือ่ การศกึ ษา ประภาช วิวรรธมงคล ผู้เรียบเรยี ง ก

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง สารบญั หนา้ ก คำนำ........................................................................................................................................ ข สารบัญ.................................................................................................................................... 1 แผนบริหารการสอนรายประจำวชิ า......................................................................................... 6 แผนบริหารการสอนประจำบทที่ 1.......................................................................................... 8 บทที่ 1 แนวคดิ ในการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์..................................................................... 8 11 ความหมายและความสำคัญของการผลติ รายการวิทยโุ ทรทัศน์…………………………………. 13 องคป์ ระกอบในรายการวทิ ยโุ ทรทศั น์……………………………………………………………………. 16 ขนั้ ตอนในการผลติ รายการวิทยโุ ทรทัศน์......................................................................... 20 ปัจจัยท่ีเกยี่ วขอ้ งในการผลติ รายการวทิ ยโุ ทรทศั น.์ .......................................................... 24 แนวคดิ การบรหิ ารจัดการองคก์ ารผลิตรายการวิทยุโทรทศั น.์ .......................................... 26 การบริหารจดั การผลติ รายการวิทยโุ ทรทัศน์.................................................................... 27 สรปุ .................................................................................................................................. 28 แบบฝกึ หัดท้ายบทท่ี 1………………………………………………………………………………….…….. 29 เอกสารอา้ งองิ .................................................................................................................. 31 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 2........................................................................................... 31 บทที่ 2 รูปแบบรายการโทรทัศน์ ........................................................................................... 34 รายการขา่ ว...................................................................................................................... 37 รายการสารคดี................................................................................................................. 38 รายการพูดคยุ และสนทนา............................................................................................... 39 รายการสัมภาษณ์............................................................................................................ 41 รายการอภิปราย.............................................................................................................. 42 รายการสาธิตและทดลอง................................................................................................ 43 รายการนิตยสาร.............................................................................................................. 44 รายการปกณิ กะ............................................................................................................... 46 รายการเกมโชว์................................................................................................................ 47 รายการละครโทรทัศน.์ .................................................................................................... 48 รายการเพลงและดนตรี.................................................................................................... 50 รายการเรยี ลลิต้ี................................................................................................................ 51 รายการสปอตโทรทัศน์.................................................................................................... สรุป…………………………………………………………………………………………………………………… ข

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง สารบัญ (ต่อ) หนา้ 52 แบบฝกึ หัดท้ายบทที่ 2………………………………………………………………………………………... 53 เอกสารอ้างองิ ……………………………………………………………………………………….…………… 54 แผนบริหารการสอนประจำบทท่ี 3........................................................................................... 56 บทท่ี 3 กระบวนผลิตรายการวิทยุโทรทศั น์.............................................................................. 56 ขั้นตอนการพฒั นาความคิด.............................................................................................. 57 ขั้นก่อนการผลติ รายการ.................................................................................................. 61 ขน้ั ผลิตรายการ................................................................................................................ 65 ขัน้ หลังการผลติ รายการ................................................................................................... 68 สรปุ .................................................................................................................................. 69 แบบฝึกหัดท้ายบทท่ี 3..................................................................................................... 70 เอกสารอา้ งอิง.................................................................................................................. 71 แผนบริหารการสอนประจำบทท่ี 4........................................................................................... 73 บทที่ 4 อปุ กรณแ์ ละเครอ่ื งมอื ในการผลิตรายการวทิ ยโุ ทรทัศน์ ............................................... 73 สว่ นประกอบและชนิดของกลอ้ งโทรทศั น์........................................................................ 76 วัสดุอุปกรณ์บันทกึ ภาพ………………………………………………………………………………….……. 79 อปุ กรณ์ท่เี ก่ียวขอ้ งด้านภาพโทรทศั น์............................................................................... 80 อปุ กรณด์ า้ นเสยี ง............................................................................................................. 82 อุปกรณแ์ ละเครือ่ งมอื ดา้ นแสง………………………………………………………………………….….. 84 อปุ กรณส์ นับสนนุ การผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ ............................................................. 85 สรุป.................................................................................................................................. 86 แบบฝึกหัดทา้ ยบทที่ 4………………………………………………………………………………….…….. 87 เอกสารอ้างอิง……………………………………………………………………………………………….…… 88 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 5........................................................................................... 90 บทที่ 5 การเขยี นบทรายการวิทยโุ ทรทัศน์............................................................................... 90 องค์ประกอบของบทวิทยุโทรทัศน์................................................................................... 91 ประเภทของบทวิทยุโทรทัศน์........................................................................................... 94 คำสง่ั ต่างๆ ที่ใช้ในการเขียนบทวิทยุโทรทัศน์................................................................... 95 ขน้ั ตอนการเขยี นบทวทิ ยุโทรทัศน์................................................................................... 96 หลักการเขียนบทวิทยโุ ทรทศั นแ์ ต่ละประเภท.................................................................. 102 เนอ้ื หาท่ีเหมาะสมสำหรับผลิตเป็นบทวิทยโุ ทรทัศน์......................................................... ค

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง สารบัญ (ตอ่ ) หนา้ 103 คุณสมบตั ิของผ้เู ขียนบทวิทยุโทรทัศน์.............................................................................. 104 สรุป.................................................................................................................................. 105 แบบฝึกหัดท้ายบทท่ี 5..................................................................................................... 106 เอกสารอ้างองิ ………………………………………………………………………………………………….… 107 แผนบริหารการสอนประจำบทท่ี 6………………………………………………………………….……………. 109 บทท่ี 6 ภาพและเสียงในงานวทิ ยุโทรทศั น์ ……………………………………………………………………. 109 ขนาดของภาพทางวิทยโุ ทรทัศน์ …………………………………………………………………….……. 111 ภาพจากการเคล่อื นกล้องโทรทศั น์ ................................................................................. 113 มุมกลอ้ งและการปรบั เลนส์.............................................................................................. 116 การจดั องคป์ ระกอบภาพ.................................................................................................. 118 เสียงในรายการวิทยุโทรทศั น์ …………………………………………………………………………..…… 119 เทคนิคการใช้เสียงในงานผลติ รายการวิทยุโทรทัศน์ ...................................................... 120 ศพั ท์เทคนิคด้านเสยี งในงานผลิตรายการวิทยโุ ทรทศั น์ ................................................... 121 สรปุ .................................................................................................................................. 122 แบบฝึกหัดท้ายบทที่ 6..................................................................................................... 123 เอกสารอา้ งอิง................................................................................................................... 124 แผนบริหารการสอนประจำบทที่ 7……………………………………………………………………………..…. 126 บทที่ 7 ฉาก สี และแสง ในการผลิตรายการวทิ ยุโทรทศั น์........................................................ 126 ประเภทของฉากวิทยโุ ทรทัศน์ ……………………………………………………………………………… 128 องค์ประกอบในการออกแบบฉากวทิ ยโุ ทรทศั น์ ............................................................... 129 วสั ดุอปุ กรณ์ประกอบฉากวทิ ยุโทรทัศน์ ........................................................................... 130 ขนั้ ตอนและเทคนิคการสร้างฉากในรายการวทิ ยุโทรทัศน์................................................ 133 ความรู้เรอื่ งสใี นงานวิทยุโทรทัศน์ .................................................................................... 134 ความรู้เรือ่ งแสงในงานวิทยโุ ทรทศั น์ ............................................................................... 138 สรปุ .................................................................................................................................. 139 แบบฝกึ หัดทา้ ยบทท่ี 7...................................................................................................... 140 เอกสารอ้างองิ ................................................................................................................... 141 แผนบริหารการสอนประจำบทท่ี 8............................................................................................ 143 บทท่ี 8 การลำดบั ภาพและเสียงในงานผลิตรายการวทิ ยุโทรทศั น์............................................. 143 การใชภ้ าพสื่อความหมายทางวิทยุโทรทัศน์………………………………………………………….… ง

สารบัญ (ต่อ) หนา้ 145 การใชเ้ สยี งสือ่ ความหมายทางวิทยุโทรทัศน์…………………………………………………….……… 147 อปุ กรณท์ ่ใี ช้ในการลำดับภาพ ……………………………………………………………………….…….. 149 การตดั ตอ่ ลำดับภาพในรายการโทรทัศน์ ………………………………………………………..……… 152 การตัดต่อลำดับเสียงในรายการโทรทศั น์ ……………………………………………………..……… 153 คำศัพท์ท่ีใช้ในการตัดต่อ.................................................................................................. 158 ขอ้ ควรพจิ ารณาในการตัดตอ่ .......................................................................................... 161 สรุป.................................................................................................................................. 162 แบบฝึกหดั ทา้ ยบทท่ี 8…………………………………………………………………………………..…….. 163 เอกสารอ้างองิ …………………………………………………………………………………………..………… 164 แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 9........................................................................................... 166 บทที่ 9 การประเมินผลการผลติ รายการวทิ ยุโทรทศั น์.............................................................. 166 แนวคิดการประเมนิ คณุ ภาพรายการวทิ ยุโทรทัศน์ .......................................................... 169 ประเภทของการประเมนิ การผลิตรายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ .................................................. 171 การประเมินด้านการผลติ รายการ ................................................................................... 172 การประเมินการผลิตดา้ นเนอื้ หารายการ.......................................................................... 174 การประเมนิ การผลติ ดา้ นผู้ชมรายการ ............................................................................ 175 การประเมินการผลิตด้านกฎหมายและจรยิ ธรรม ............................................................ 178 สรปุ .................................................................................................................................. 179 แบบฝึกหัดท้ายบทที่ 9…………………………………………………………………………………………. 180 เอกสารอ้างอิง……………………………………………………………………………………………..……… 181 เอกสารอ้างองิ ท้ายบท............................................................................................................... มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง จ

แผนบริหารการสอนประจำวิชา รหสั วชิ า TN62602 รายวิชา วิทยแุ ละโทรทัศนด์ จิ ทิ ัลเพื่อการศกึ ษา 3(2-2-5) Digital Radio and Television Programs for Education คำอธบิ ายรายวิชา ฝึกปฏิบัติการผลิตรายการวิทยุกระจายเสียง และผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์เพื่อการศึกษาด้วย มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง ระบบดิจิทัล โดยนำหลักการ ทฤษฎี ประเภทและรปู แบบของรายการวิทยุกระจายเสยี งและวิทยุโทรทัศน์ กระบวนการผลิตรายการวิทยุกระจายเสยี งและวทิ ยโุ ทรทัศน์ ฝึกหดั ใช้เครื่องมือ วสั ดุ อุปกรณ์ท่ใี ช้สำหรับ ผลติ รายการในแต่ละข้ันตอน ฝึกหัดประเมินผลการผลิตรายการอยา่ งมคี ณุ ภาพ วัตถปุ ระสงค์ท่ัวไป 1. นกั ศกึ ษาเข้าใจกระบวนการผลติ รายการโทรทัศน์อยา่ งถูกต้อง 2. นักศกึ ษามคี วามเข้าใจในหลกั การและเทคนคิ การผลิตรายการหลากหลายรปู แบบ 3. นักศึกษาสามารถใช้เคร่อื งมอื และอุปกรณ์ที่ใชใ้ นการผลิตรายการโทรทัศน์ได้ 4. นกั ศึกษาสามารถผลิตรายการโทรทศั น์ในรปู แบบต่างๆ ได้ 5. นกั ศกึ ษาไดเ้ รียนรู้วธิ ีการทถ่ี กู ต้องเกย่ี วกับกระบวนการผลิตรายการวิทยุโทรทศั น์ 6. นักศกึ ษาสามารถทำงานเป็นกลุ่มเพือ่ ผลิตรายการโทรทัศน์เบื้องตน้ ได้ 7. นักศกึ ษาสามารถใชท้ ักษะเบื้องตน้ เคร่อื งมือการถ่ายภาพได้ 8. นกั ศกึ ษาสามารถทำงานอย่างมีจติ สำนกึ และความรับผดิ ชอบได้ 9. นกั ศึกษาสามารถออกแบบและสรา้ งรายวทิ ยุและโทรทัศน์ได้ 10. นักศึกษาสามารถประยุกต์ใช้เทคโนโลยี คอมพิวเตอร์และวิชาต่าง ๆ ในการทำโครงงาน คอมพวิ เตอรก์ ารศกึ ษาได้ เน้ือหา บทท่ี 1 แนวคดิ ในการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ 4 ช่ัวโมง 1. ความหมายและความสำคัญของการผลิตรายการวิทยโุ ทรทศั น์ 2. องคป์ ระกอบในรายการวิทยุโทรทัศน์ 3. ขนั้ ตอนในการผลิตรายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ 4. ปจั จยั ทีเ่ กย่ี วข้องในการผลติ รายการวทิ ยโุ ทรทัศน์ 5. ธุรกจิ และการดำเนนิ การในการผลติ รายการวิทยโุ ทรทศั น์ 6. แนวคดิ การบรหิ ารจดั การองค์การผลติ รายการวิทยุโทรทัศน์ 7. การบริหารจัดการผลติ รายการวทิ ยุโทรทศั น์ 8. สรปุ 1

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงบทท่ี 2 รปู แบบรายการโทรทศั น์ 4 ชัว่ โมง 1. รายการขา่ ว 2. รายการสารคดี 8 ชว่ั โมง 3. รายการพดู คยุ และสนทนา 8 ชว่ั โมง 4. รายการสมั ภาษณ์ 8 ชวั่ โมง 5. รายการอภปิ ราย 6. รายการสาธิตและทดลอง 7. รายการนติ ยสาร 8. รายการปกิณกะ 9. รายการเกมโชว์ 10. รายการละคร 11. รายการเพลงและดนตรี 12. รายการเรียลลติ ้ี 13. รายการสปอตโทรทศั น์ 14. สรุป บทท่ี 3 กระบวนผลติ รายการวทิ ยุโทรทัศน์ 1. ขั้นตอนการพฒั นาความคิด 2. โครงงานการผลติ รายการวิทยุโทรทัศน์ 3. ข้นั กอ่ นการผลิตรายการ 4. ขั้นผลิตรายการ 5. ข้นั หลังการผลติ รายการ 6. สรุป บทที่ 4 อุปกรณแ์ ละเครื่องมือในการผลิตรายการวิทยโุ ทรทศั น์ 1. ส่วนประกอบและชนิดของกลอ้ งโทรทศั น์ 2. วัสดุอุปกรณ์บนั ทึกภาพ 3. อุปกรณ์ทเ่ี กี่ยวข้องดา้ นภาพโทรทศั น์ 4. อุปกรณแ์ ละเครอื่ งมอื ด้านเสียง 5. อุปกรณ์และเคร่ืองมอื ด้านแสง 6. อุปกรณ์สนบั สนุนการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ 7. สรปุ บทท่ี 5 การเขยี นบทรายการวิทยโุ ทรทศั น์ 1. องค์ประกอบของบทวทิ ยโุ ทรทศั น์ 2. ประเภทของบทวทิ ยุโทรทัศน์ 2

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 3. คำสง่ั ตา่ งๆ ท่ใี ชใ้ นการเขยี นบทวิทยุโทรทศั น์ 8 ช่วั โมง 4. ข้นั ตอนการเขยี นบทวทิ ยโุ ทรทศั น์ 4 ช่วั โมง 5. หลกั การเขียนบทวทิ ยโุ ทรทศั นแ์ ตล่ ะประเภท 12 ชั่วโมง 6. เนอื้ หาที่เหมาะสมสำหรบั ผลิตเปน็ บทวิทยโุ ทรทัศน์ 7. คณุ สมบัตขิ องผู้เขียนบทวิทยุโทรทศั น์ 8. สรุป บทที่ 6 ภาพและเสียงในงานวทิ ยุโทรทัศน์ 1. ขนาดของภาพทางวิทยุโทรทศั น์ 2. ภาพจากการเคล่อื นกลอ้ งโทรทัศน์ 3. มมุ กลอ้ งและการปรับเลนส์ 4. การจัดองค์ประกอบภาพ 5. เสียงในรายการวิทยุโทรทัศน์ 6. เทคนิคการใช้เสียงในงานผลิตรายการวทิ ยุโทรทัศน์ 7. ศพั ท์เทคนคิ ดา้ นเสียงในงานผลิตรายการวทิ ยุโทรทัศน์ 8. สรปุ บทที่ 7 ฉาก สี และแสง ในการผลิตรายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ 1. ประเภทของฉากวิทยโุ ทรทัศน์ 2. องคป์ ระกอบในการออกแบบฉากวิทยุโทรทศั น์ 3. วสั ดุอุปกรณ์ประกอบฉากวิทยุโทรทัศน์ 4. ขน้ั ตอนและเทคนคิ การสร้างฉากในรายการวิทยโุ ทรทศั น์ 5. ความรเู้ รอ่ื งสีในงานวิทยโุ ทรทศั น์ 6. ความรูเ้ รอ่ื งแสงในงานวทิ ยุโทรทัศน์ 7. สรุป บทที่ 8 การลำดบั ภาพและเสียงในงานผลติ รายการวทิ ยุโทรทัศน์ 1. การใชภ้ าพสอื่ ความหมายทางวิทยโุ ทรทัศน์ 2. การใช้เสียงสอื่ ความหมายทางวทิ ยโุ ทรทศั น์ 3. อปุ กรณ์ทีใ่ ชใ้ นการลำดบั ภาพ 4. การตดั ตอ่ ลำดบั ภาพในรายการโทรทศั น์ 5. การตดั ตอ่ ลำดบั เสียงในรายการโทรทศั น์ 6. คำศพั ทท์ ี่ใช้ในการตดั ตอ่ 7. ขอ้ ควรพจิ ารณาในการตัดตอ่ 8. สรุป 3

บทที่ 9 การประเมนิ ผลการผลติ รายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ 4 ชั่วโมง 1. แนวคดิ การประเมนิ คณุ ภาพรายการวิทยุโทรทศั น์ 2. ประเภทของการประเมินการผลติ รายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ 3. การประเมินด้านการผลิตรายการ 4. การประเมนิ การผลิตด้านเนือ้ หารายการ 5. การประเมินการผลติ ดา้ นผู้ชมรายการ 6. การประเมนิ การผลติ ด้านกฎหมายและจรยิ ธรรม 7. หลักการสำรวจอัตราผูช้ มรายการ 8. สรุป มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง กจิ กรรมการเรียนการสอน 1. ศึกษาเอกสารประกอบการสอน Power point และ โปรแกรมตดั ตอ่ วดิ ีทัศน์ 2. ศึกษาจากส่อื วีดทิ ัศน์ และรายการโทรทศั น์ 3. ฝกึ การใชง้ านเคร่ืองมอื และอุปกรณ์ ทีเ่ ก่ยี วกับการผลิตรายการโทรทัศน์ เชน่ กล้องโทรทัศน์, อุปกรณต์ ัดต่อ, อุปกรณ์ไฟ, Audio Console, Mixer เป็นต้น 4. ร่วมอภิปรายเนอื้ หาและทำแบบฝกึ หัดในชั้นเรยี น 5. กิจกรรมการผลติ วีดิทัศน์ โดยการใหน้ กั ศกึ ษาแบ่งกลุ่ม เพ่อื ผลิตรายการโทรทัศน์ จาก โจทยท์ ่ีผ้สู อนกำหนดให้ พรอ้ มน าเสนอผลงานต่อผูส้ อนและเพือ่ นร่วมชน้ั เรยี น เพ่ือรบั คำแนะนำจาก ผสู้ อน ผู้ท่ีเช่ียวชาญที่เชญิ มารว่ มชมการนำเสนอผลงาน 6. ผู้สอนสรปุ เนื้อหาเพิม่ เติม 7. ใชโ้ ปรแกรมคอมพิวเตอร์ สอนการลำดบั ภาพและตัดตอ่ วดี ิทัศน์ 8. พาศกึ ษาดูงานนอกสถานท่ี สือ่ การเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. Power point เนอ้ื หาการสอน 3. วดี ทิ ัศน์ และ รายการโทรทศั น์ ตัวอย่าง 4. โปรแกรมตดั ตอ่ วีดทิ ัศน์ 5. เครื่องคอมพิวเตอร์ อินเทอร์เน็ต 4

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงการวัดผลและประเมนิ ผล60% การวัดผล 10% 1. คะแนนระหวา่ งภาคเรียน 20% 1.1 สอบกลางภาค 20% 1.2 การผลิตวีดิทศั น์ ครั้งท่ี 1 10% 1.2 การผลติ วีดทิ ศั น์ คร้งั ที่ 2 40% 1.3 กิจกรรมในชั้นเรยี น 2. คะแนนสอบปลายภาคเรียน ได้ระดับ A การประเมินผล ได้ระดบั B+ คะแนนระหว่าง 80 – 100 ได้ระดับ B คะแนนระหวา่ ง 75 – 79 ได้ระดับ C+ คะแนนระหวา่ ง 70 – 74 ได้ระดบั C คะแนนระหว่าง 65 - 69 ได้ระดับ D+ คะแนนระหว่าง 60 – 64 ไดร้ ะดับ D คะแนนระหวา่ ง 55 – 59 ได้ระดบั F คะแนนระหว่าง 50 – 54 คะแนนต่ำกว่า 50 5

แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 1 แนวคดิ ในการผลิตรายการวิทยโุ ทรทัศน์ เวลาท่ใี ช้ในการเรียนการสอน 4 ช่ัวโมง หวั ข้อเน้ือหาประจำบท 1. ความหมายและความสำคญั ของการผลิตรายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ 2. องคป์ ระกอบในรายการวทิ ยุโทรทัศน์ 3. ขั้นตอนในการผลติ รายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ 4. ปจั จัยที่เกยี่ วข้องในการผลติ รายการวิทยโุ ทรทศั น์ 5. แนวคดิ การบริหารจดั การองค์การผลติ รายการวทิ ยุโทรทัศน์ 6. การบริหารจดั การผลติ รายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ 7. สรุป มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม เม่อื ศกึ ษาบทเรยี นน้ีแลว้ นกั ศึกษาสามารถ 1. อธบิ ายความหมาย ความสำคญั ในการผลติ รายการวทิ ยุโทรทศั น์ได้ 2. บอกและอธิบายถึงองค์ประกอบในรายการวทิ ยุโทรทศั น์ได้ 3. อธิบายขัน้ ตอนในการผลติ รายการวิทยุโทรทัศน์ได้ 4. วเิ คราะหป์ ัจจัยในการผลิตรายการวทิ ยุโทรทัศน์ได้ 5. บอกธุรกิจและการด าเนินการในการผลติ รายการวทิ ยุโทรทัศนไ์ ด้ 6. อธิบายแนวคิดและวธิ กี ารในการบริหารจดั การผลิตรายการวทิ ยุโทรทศั น์ได้ วิธกี ารสอนและกจิ กรรมการเรยี นการสอนประจำบท ระยะเวลาทใ่ี ชใ้ นการบรรยาย 2 ชว่ั โมง ระยะเวลาทีใ่ นการปฏบิ ตั ิหรอื จดั กิจกรรมการเรยี นรู้ 2 ชวั่ โมง 1. ผู้สอนบรรยายและอภิปรายเนือ้ หาประจำบท 2. แบ่งกลมุ่ ให้นกั ศึกษาวิเคราะห์ อภปิ ราย เกี่ยวกบั แนวคิดในการผลติ รายการวทิ ยุโทรทศั น์ 3. ให้นกั ศกึ ษาคน้ คว้าเกีย่ วกบั ธรุ กจิ วทิ ยโุ ทรทศั นแ์ ลว้ สรุปทำความเข้าใจในชน้ั เรียน 4. มอบหมายใหน้ กั ศกึ ษาทำแบบฝกึ หัด คำถามทา้ ยบท 6

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงสอ่ื การเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน บทที่ 1 2. Power Point ประกอบคำบรรยาย 3. คอมพวิ เตอร์ เครื่องฉาย LCD Projector 4. ระบบอินเทอร์เน็ต 5. หนงั สืออ้างองิ คน้ คว้าเพ่ิมเตมิ จากห้องสมดุ การวดั ผลและประเมนิ ผล 1. ซกั ถามความรู้ ความเข้าใจ 2. สังเกตจากการค้นคว้า และการสรปุ 3. สงั เกตจากการอภิปราย การวเิ คราะห์ ซกั ถามของนักศกึ ษา 4. สังเกตจากการมีสว่ นร่วมในกิจกรรมกลมุ่ 5. ประเมนิ ผลจากการตอบคำถามท้ายบท 7

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง บทที่ 1 แนวคดิ ในการผลิตรายการวิทยุโทรทศั น์ สื่อวิทยุโทรทัศน์ ถือเป็นส่วนหนึ่งในการดำเนินชีวิตประจำวันของประชาชนและเป็นสถาบัน สอ่ื มวลชนทม่ี ีบทบาทต่อสังคมไทย เนอ่ื งดว้ ยอิทธิพลของสารทีว่ ทิ ยโุ ทรทัศน์นำเสนอในรูปแบบต่างๆและ เทคโนโลยีด้านการกระจายเสียงสมัยใหม่ที่ช่วยสนับสนุนส่งเสริมให้รายการโทรทัศน์มีการพัฒนาการใน ทุกด้าน เทคนิคและอุปกรณท์ ี่มีคุณภาพสูงขึน้ เร่ือย ๆ โดยมีกระบวนการผลิตท่ีตอ้ งทำเป็นขั้นตอนอยา่ ง เป็นระบบรว่ มกัน เพอ่ื ท่จี ะทำใหก้ ารผลติ รายการวิทยุโทรทศั น์นั้นๆ สามารถท่ีจะสำเร็จตามเปา้ หมายตาม วตั ถุประสงค์ท่ีต้องการ กระบวนการผลติ จำเป็นต้องใช้ทรัพยากรร่วมกนั อยา่ งหลากหลาย เช่น บุคลากร อปุ กรณ์ ทนุ และทรัพยากรอ่ืนๆ เพือ่ ที่จะชว่ ยใหร้ ายการท่ีผลิตน้นั น่าดนู า่ ชม นำเสนอสง่ิ ท่ีต้องการไดต้ าม เปา้ หมายการผลติ รายการนั้นๆ และท่ีสำคัญอย่างยิง่ คือ พฒั นาการเกยี่ วกบั เทคโนโลยีสารสนเทศและการ สือ่ สาร สามารถท่จี ะช่วยเอ้อื ใหก้ ระบวนการในการผลิตรายการวทิ ยโุ ทรทศั นส์ ามารถท่ีจะสรา้ งสรรค์ และ เสริมสร้างคณุ ภาพการผลิตตามทสี่ ังคมต้องการได้อยา่ งไม่ยากนกั เทคโนโลยกี ารสื่อสารในปัจจบุ นั ทำใหช้ อ่ งทางในการรับข้อมูลข่าวสารของประชาชนมีทางเลือก มากขน้ึ โดยเฉพาะบทบาทของส่อื อนิ เทอร์เน็ต ที่สามารถสอื่ สารได้อยา่ งไรพ้ รมแดน เข้าถงึ ได้งา่ ย มคี วาม สะดวก สามารถลดขั้นตอนที่ยุ่งยากในการเปิดรับขอ้ มูลข่าวสาร สื่อวทิ ยโุ ทรทศั น์จึงต้องพยายามปรับตัว ใหท้ นั ต่อเทคโนโลยีดงั กล่าว บวกกับสภาวะการแข่งขันในดา้ นการนำเสนอรายการ เพื่อแยง่ ชิงตลาดผู้ชม ของแต่ละรายการ แต่ละสถานีโทรทัศน์ ดังนั้น ผู้ผลิตสื่อวิทยุโทรทัศน์จึงต้องพยายามพัฒนา ปรังปรุง สร้างสรรค์ คิดค้นสิ่งใหม่ๆ เพื่อให้ได้รายการวิทยุโทรทัศน์ที่ดี มีคุณภาพ มีความน่าสนใจ สอดคล้องกับ ความต้องการของกลุ่มผู้ชมเป้าหมาย ส่งผลต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนและพัฒนาประเทศ โดยรวมดว้ ย ความหมายและความสำคญั ของการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ รายการ หมายถึง ลักษณะการนำเสนอข้อความหรือสาระอื่นใดทางวิทยุกระจายเสียงและวิทยุ โทรทัศน์ ซึ่งลักษณะการนำเสนอนน้ั เปน็ สว่ นสัดของตนเอง ไม่ปะปนกับส่วนอืน่ เช่น มกี ารขน้ึ ต้นและการ ลงท้ายเพื่อแสดงการสิ้นสุดของรายการ รายการแต่ละรายการต้องมีรูปแบบต่างๆ กันของตนเอง (เช่น เนอื้ หา วิธกี ารนำเสนอ บคุ คลผรู้ ว่ มรายการ ตลอดจนระยะเวลา) ในด้านของระยะเวลาของรายการท่ีจะ เรียกว่าเป็นรายการนั้น ส่วนใหญ่ จะนิยมกำหนดกันว่าควรจะเป็นระยะเวลาการน าเสนอที่นานกว่า 3 นาทีเป็นต้นไป ซึ่งถ้ามีความยากมากกว่านี้ จะเรียกทับศัพท์ว่า สปอท (spot) แทนคำว่า “รายการ” (program) (กมลรัตน์ อินทรทศั น์ และ กรรพมุ บญุ ทวี, 2552) 8

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง ส่วนคำว่า “การผลิต” (Production) นนั้ เปน็ คำกริยา พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ให้นิยามว่า ทำใหเ้ กดิ มขี ้นึ ตามที่ต้องการด้วยอาศัยแรงงานหรอื เครอ่ื งจักร เปน็ ต้น เช่น การผลิต ข้าว การผลติ รถยนต์ ฯลฯ จากแนวคิดและวิวัฒนาการของการบริหารจัดการและการผลิตรายการวทิ ยุโทรทัศน์ดังที่กล่าว ขา้ งต้น จงึ อาจสรุปความหมายของการผลิตรายการโทรทัศน์ไดด้ ังตอ่ ไปนี้ 1. การผลิตรายการโทรทัศน์ คือการวางแผนและการดำเนินการผลิตรายการเพื่อตอบสนองตอ่ เปา้ หมายทางการเมอื งและการดำเนินการเชงิ พาณิชย์ 2. การผลิตรายการโทรทัศน์ คือการวางแผนและการดำเนนิ การผลติ รายการเพ่อื ตอบสนองความ ต้องการของผ้รู บั ชมในสงั คมทัง้ ในเชงิ ข่าวสารและสาระ การศกึ ษา และบนั เทิง 3. การผลิตรายการโทรทัศน์ คือการวางแผนและการดำเนินการผลิตเพื่อการนำเสนอข้อมูล ข่าวสาร สาระและบนั เทิงส่ปู ระชาชน และสงั คม 4. การผลิตรายการโทรทัศน์ คือ การวางแผนและการดำเนินการผลติ รายการเพือ่ ใหเ้ ปน็ สอื่ กลาง สกู่ ารสร้างสงั คมความรู้ ความเข้าใจและพฒั นาสังคม ประเทศชาติร่วมกนั ดงั นนั้ จึงอาจสรุปเปน็ ภาพรวมได้ว่า ความหมายของการผลติ รายการโทรทัศน์ คอื กระบวนการ ต่างๆที่ทำให้เกิดเป็นรายการขึ้นเพ่ือนำเสนอข้อความหรือสาระต่อผู้ชม โดยรายการที่ผลิตจะมลี ักษณะ การนำเสนอที่เปน็ รปู แบบ วัตถปุ ระสงค์ และเป้าหมายทีช่ ดั เจนรว่ มกัน ในดา้ นความสำคัญของการผลติ รายการวิทยโุ ทรทัศน์น้นั จากจุดกำเนดิ และความเป็นมาของการ บริหารจัดการและการผลิตรายการวิทยโุ ทรทัศน์ของประเทศไทยที่ผ่านมา ประมาณ 50 ปี วิวัฒนาการ หรือการเจริญเติบโตของการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ได้เกิดขึ้นอย่างหลากหลายมากขึ้น เพื่อมุ่ง ตอบสนองกระแสการปรบั เปลยี่ นทางสงั คมและโลกที่เปลี่ยนไป ไมว่ า่ จะเป็นสังคมของประเทศไทยเองที่ อยู่ภายใต้เจตนารมณ์แห่งมาตรา 40 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ที่มุ่งเนน้ การ เข้าถึงสื่อและการคุ้มครองสิทธเิ สรีภาพในการพดู และการแสดงออกความคิดเห็นของนักสือ่ สารมวลชน และประชาชน การสร้างเสริมความเข้มแข็งและความหลากหลายทางศิลปวัฒนธรรม เป็นต้น รวมท้ัง สังคมของโลกที่เป็น หมู่บ้านโลกเดียวกัน (global village) ที่นับวันจะเล็กลงเรื่อย ๆ ภายใต้การ เจริญเติบโตอย่างก้าวกระโดดของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารที่ทำให้สังคมไทยและสังคมโลก เปน็ สังคมความรู้ และสงั คมขา่ วสาร รวมท้งั กตกิ าของการเปดิ เสรสี ือ่ ดังทีเ่ ป็นอยู่ในปัจจบุ ัน สือ่ โทรทศั นใ์ น ฐานะที่เปน็ ส่ือมวลชนที่ไดร้ บั การยอมรับว่ามีประสิทธิภาพมากทีส่ ุดในปัจจุบัน จงึ จำเปน็ ตอ้ งทำหน้าที่ที่มี ประสิทธิภาพในการนำเสนอข้อมูลข่าวสาร รวมทั้งสาระบันเทิงที่สอดคล้องกับกระแสการเปลี่ยนแปลง กระแสความต้องการของสังคมภายใต้ภาวการณ์ของการเป็นสังคมแห่งการเรียนรู้ และประชาชนให้ ไดม้ ากทส่ี ดุ รายการวิทยโุ ทรทัศน์นบั ว่าเปน็ สื่อท่ีสำคญั ประเภทหน่ึงของสงั คม เพราะสื่อวทิ ยโุ ทรทศั น์ นับว่า เปน็ ส่อื ทีส่ ำคญั มากส่ือหนึ่งของระบบอุตสาหกรรมสื่อสารมวลชน ผูท้ ีจ่ ะผลิตรายการต้องเข้าใจธรรมชาติ และความสำคญั ของรายการโทรทศั น์ในมุมมองหลัก ดงั ต่อไปน้ี 9

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 1. การกำหนดเนือ้ หาของรายการ แนวคิดหนง่ึ นั้นคอื แนวคิดเรอ่ื งองคป์ ระกอบด้านเน้ือความสื่อ หรือเนื้อหาของสื่อเพราะในสื่อใดๆ ก็ตาม ผลผลิตของสื่อก็คือการสร้างสารหรือเนื้อหาขึ้นมาเพื่อเป็น สื่อกลางในการให้ความจริงหรือสร้างความเปน็ จริงข้ึนมา โดยบรรจุความคิด ค่านิยมมุมมองต่างๆ ไว้ใน เนื้อหาที่นำเสนอ เพื่อเนื้อหาทีส่ ื่อนำเสนอเป็นผลจากการกำหนดข้ึนมาตามที่ผู้ผลิตต้องการ (texts are determined) ซึ่งเมื่อนำมาเทียบเคียงกับการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ กล่าวได้วา่ เนื้อหารายการลว้ น แต่เป็นสงิ่ ทผี่ ู้ผลติ สร้างขึ้น เพ่อื เป็นส่อื บอกกล่าวความจรงิ ตามทผ่ี ผู้ ลติ เห็นชอบ โดยมคี า่ นยิ มและความคิด ของผผู้ ลิตแทรกอยใู่ นรายการ โดยผผู้ ลิตกำหนดเนือ้ หาหรือสาระนน้ั ๆ แนวคิดนี้ถือว่า รายการวิทยุโทรทัศน์ นับว่าเป็นสื่อที่แพร่หลายของมวลชน เป็นส่วนหนึ่งของ วัฒนธรรมยคุ ใหม่ หรอื วฒั นธรรมมวลชน เพราะรายการวทิ ยโุ ทรทัศน์เปน็ สอื่ ทีแ่ พรห่ ลายของมวลชน ทม่ี ักจะต้องทำหนา้ ทหี่ รือมีบทบาทหลักต่อสงั คมดงั ต่อไปนี้ - สื่อนำเสนอสถานการณ์ที่เกิดขึ้น เพื่อที่จะให้ผู้รับสื่อเห็นว่า โลกนี้เป็นเช่นไร โดยสร้างความ เข้าใจต่อโลกให้ผู้รับสื่อด้วยวิธีการต่างๆ เช่น เป็นตัวแทนตีความสารให้ ประเมินคุณค่าจัดความสำคัญ ของสารให้ โดยทส่ี อ่ื เป็นตวั แทนในการที่จะนำเสนอเพ่อื ให้เกดิ การรบั รู้ตา่ งๆขึน้ ตามท่ผี ู้ผลิตสอ่ื หรือผ้ผู ลิต รายการตอ้ งการ ไมว่ า่ จะเป็นการนำเสนอโดยตรง หรือการนำเสนอโดยผ่านการตีความแทนผู้ชม รวมท้ัง ทำหนา้ ที่ในการประเมินคุณคา่ ของเนอ้ื หาบางเนอื้ หา โดยใหค้ วามสำคญั พิเศษแก่เนอื้ หาบางประเด็น หรอื ลดคณุ คา่ ของเนือ้ หาประเดน็ อื่นๆ ลงไป - สอ่ื สร้างและเป็นตัวแทนบางสว่ น เพราะหลายๆ คร้ังที่รายการโทรทัศน์ไม่สามารถทีจ่ ะนำเสนอ ความเปน็ จรงิ ไดท้ ้งั หมดด้วยเหตุผลใดๆ ก็ตาม - สื่อกำหนดความเข้าใจให้กับผู้คนในสังคมร่วมกัน ซึ่งอาจเป็นความเข้าใจเกี่ยวกับผู้คน ปรากฏการณ์ เช่น การนำเสนอเกี่ยวกับกระบวนการเคลื่อนไหวต่างๆ ในสังคม เช่น สถาบันกฎหมาย วัฒนธรรม การเมือง เศรษฐกิจ โดยสื่อจะทำหน้าที่เป็นตัวกลางในการนำเสนอ หรือจัดพื้นที่เพื่อการ นำเสนอเน้ือหาของสถาบนั ต่างๆ สสู่ งั คมร่วมกนั 2. การบรหิ ารจดั การและกำหนดทิศทางสอ่ื เพราะสอ่ื ทกุ ประเภทล้วนมีเจา้ ของ ถูกควบคุมและ ถูกสรา้ งขึ้นมาโดยกลมุ่ บคุ คล คือผู้ผลติ สอ่ื ซึง่ เป็นผู้รับสอื่ และเป็นสมาชกิ อยู่ในสังคมเดียวกนั กับผรู้ ับ กลุ่ม ผ้ผู ลติ ประกอบดว้ ยเจ้าของกิจการสือ่ ผู้บรหิ ารและผจู้ ัดการธรุ กิจซึง่ ต้องการทำให้ส่อื มีกำไรบุคลากรฝ่าย สร้างสรรค์ เช่น นักเขียน ผู้กำกับ ช่างภาพ ผู้เชี่ยวชาญ Webmaster และอื่นๆ บุคลากร ฝ่ายเทคนิค ผู้ ควบคมุ เคร่ืองมือและอุปกรณก์ ารผลติ ทง้ั น้ี กลุ่มผู้ผลติ มจี ำนวนน้อยเมือ่ เปรยี บกับกลุ่มอื่น แต่เนื่องจากไดถ้ อื ครองกจิ การและสร้างสาร จึงมีโอกาสแสดงออกต่อสาธารณชนอย่างกว้างขวาง และกระท าในนามตวั แทนของสาธารณชนได้ แม้ว่า จะมีลกั ษณะแตกต่างจากคนส่วนใหญม่ ากก็ตาม 3. สื่อต้องการความนยิ ม สอื่ ต้องการรายได้ จำนวนคนดหู รอื เรตตงิ้ และกลไกการปอ้ นกลับอ่ืนๆ คือกลไกรับรองว่า เนื้อหา รูปแบบของรายการโทรทศั น์ท่ีนำเสนอเปน็ ส่งิ ท่ปี ระชาชนหรอื ผบู้ รโิ ภคตอ้ งการ หรือไมอ่ ย่างไรเพราะสือ่ ต้องสามารถท่ีจะสร้างความนยิ มใหก้ ับสาธารณชน หรือผูค้ นสว่ นใหญ่ในสังคมให้ 10

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงได้ เพื่อที่จะอยู่รอดและกา้ วหน้าในธุรกิจต่อไป สื่อจะต้องทำให้ผู้รับสื่อพึงพอใจ กลุ่มเป้าหมายทีส่ ื่อตอ้ ง สร้างความนิยมคือ ประชากรวัยทำงาน ซึ่งวิธีการในการสร้างความนิยมของสถานีโทรทัศน์เชิงพาณิชย์ นับแตย่ ุคแรกเร่มิ ในสหรัฐอเมริกาและองั กฤษ คือ เนน้ ผลิตรายการให้ความบนั เทิง จนผชู้ มสถานีโทรทัศน์ ท่ีเน้นรายการวิทยุโทรทัศน์เพ่อื สนับสนนุ การศึกษา วัฒนธรรมช้นั สูง และคา่ นยิ มของชนช้ันกลางต้องลด น้อยลง และปรากฏการณน์ กี้ เ็ กดิ ในประเทศไทยเชน่ กนั จึงสรุปได้ว่า สื่อโทรทัศน์เป็นสื่อที่มีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนทุกระดับ รวมทั้งมีบทบาทต่อการสร้างสรรค์การพัฒนาของประเทศโดยรวมด้วย และด้วยการเติบโตอย่างก้าว กระโดดของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารที่เป็นอยู่ในปจั จุบันได้ส่งผลใหส้ ื่อวทิ ยุโทรทัศน์พัฒนา รปู แบบและวธิ ีการในการนำเสนอเนอ้ื หาสาระและความบนั เทิงสู่สงั คมได้อยา่ งหลากหลายมากยิง่ ข้ึน เช่น สื่อวิทยุโทรทัศน์ประเภทบอกรับสมาชิกในรูปแบบที่หลากหลายแตกต่างกันไป เช่น เคเบิ้ล รวมท้ัง ประเทศ เคเบิ้ลท้องถน่ิ เคเบล้ิ เครือข่าย สื่อวทิ ยุโทรทศั น์ประเภทถา่ ยทอดผา่ นดาวเทียม สอ่ื วิทยุโทรทัศน์ ประเภทบอกรับผ่านสื่ออินเทอร์เน็ต หรือแม้กระทั่งสื่อโทรทศั น์แบบเดมิ ที่เป็นสื่อวิทยโุ ทรทัศน์ประเภท มวลชน (Free TV) ทมี่ กี ารปรับเปลยี่ นและพัฒนาอย่างหลากหลายและตอ่ เน่อื งตลอดเวลา เปน็ ต้น องค์ประกอบในรายการวิทยโุ ทรทศั น์ รายการวิทยุโทรทัศน์ที่นำเสนอเป็นการสื่อสารและถ่ายทอดความหมายให้กับผู้ชมซึ่งแต่ละ รายการจะมีวิธีในการนำเสนอในประเภทและรูปแบบที่แตกต่างกันออกไป ดังนั้น ผู้ผลิตรายการ จำเป็นต้องศึกษาองค์ประกอบต่างๆ ที่ปรากฏอยู่ในรายการวิทยุโทรทัศน์เพื่อเป็นแนวทางในการวาง แผนการผลติ สามารถแบ่งกลุ่มองค์ประกอบต่างๆ ได้ ดังน้ี (สมสุข หนิ วมิ าน และคณะ, 2554) 1. องค์ประกอบด้านภาพ ได้แก่ ขนาดภาพ การเคลื่อนกล้อง มุมกล้อง มุมมองกล้อง และการ ปรับเลนส์ซมู กล้อง การใช้กล้องโทรทัศน์บันทึกภาพเพื่อให้ได้ภาพเคลื่อนไหวนั้น ภาพทุกช่วงที่ปรากฏบนจอ นอกจากจะสื่อความหมายให้เข้าใจ ยังจะต้องสร้างเสริมองค์ประกอบอื่นเพื่อสร้างบรรยากาศให้เกิด อารมณ์ จนิ ตนาการ และชว่ ยดึงดูดให้ผู้ชมคล้อยตาม สนใจอย่างตอ่ เน่อื งเพื่อใชเ้ ปน็ สื่อที่ดีที่สุดไปยังผู้ชม การนำเสนอภาพทางโทรทัศนจ์ ะตอ้ งมหี ลักเกณฑ์ ในการปฏบิ ัติ ดงั นี้ (สทุ ัศน์ บรุ ภี กั ดี, 2528) 1.1 บทบาทของผู้ชม (Audience Role) ในขณะที่ชมรายการโทรทัศน์ ผู้ชมจะมี ความรู้สึกต่อภาพที่ได้เห็น บางครั้งเหมือนกับว่าผู้ชมไดเ้ ข้าไปพัวพันกับเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นหรือมี อริ ิยาบถเกดิ ข้นึ ในแบบซ่อนเรน้ ตามภาพต่างๆ กำหนดมาเพื่อให้ผู้ชมมีความรสู้ ึกหันหน้าตามดูส่ิงนั้น ก้ม หรือแหงนหน้ามองดู ความรูส้ ึกดังกล่าว เรียกว่า บทบาทของผู้ชมที่ถกู กำหนดด้วยภาพน่ันเอง ซึ่งจะทำ ใหผ้ ู้ชมเคลิบเคลิม้ ติดตามชมอย่างราบรน่ื เป็นความชาญฉลาดของผ้กู ำหนดภาพในการนำเสนอ 1.2 การนำเสนอภาพรูปแบบแทนการได้เห็น (Objective Shot) เป็นลักษณะของการ นำเสนอในรูปแบบแทนการได้เห็นเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นของผู้ชม โดยที่ตัวของผู้ชมเองไม่ได้มีส่วน ร่วมกับเหตุการณ์นั้นๆ ลักษณะของภาพที่ปรากฏเป็นแต่เพียงการแจ้งหรือบอกให้ผู้ชมได้ทราบว่าเกิด 11

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงอะไร ทไ่ี หน เมื่อไร และใครเปน็ ผู้กระทำ ผชู้ มภาพมีความรู้สกึ เหมือนมาสงั เกตการณ์เทา่ นนั้ การนำเสนอ ภาพในรปู แบบนี้เป็นการถ่ายภาพ เพอ่ื หวงั ผลเพยี งการบนั ทกึ เหตุการณ์ทุกอย่างทเี่ กิดขึ้น ส่วนใหญ่นิยม บันทึกภาพระยะไกล (Long Shot) ระยะปานกลาง (Medium Shot) และภายระยะใกล้ (Close-up) 1.3 การนำเสนอภาพ รูปแบบดึงผูช้ มเขา้ มาพัวพันกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น (Subjective Shot) เป็นวิธีการดึงผู้ชมเข้ามาร่วมในเหตุการณ์ของภาพในชว่ งนั้นๆ ตามแต่จะกำหนดให้ โดยใช้กล้อง วางในตำแหนง่ แทนสายตาของผู้แสดง ทำใหผ้ ู้ชมเขา้ มาพัวพนั หรอื อย่ใู นเหตกุ ารณ์นั้นดว้ ย 1.4 การนำเสนอภาพรูปแบบการรับรู้อย่างใกล้ชิด (Point of View Shot) เป็นการ กำหนดวิธีการถ่ายภาพ ซึ่งอยู่ในลักษณะระหว่างแทนการมองเห็นและการดึงผู้ชมเข้ามาพัวพันกับ เหตกุ ารณ์ โดยมากจะใช้กับฉากทมี่ ผี ูแ้ สดงกำลงั สนทนากัน กลอ้ งจะถา่ ยผา่ นไหล่ (Over the Shoulder) ของผ้แู สดงคนหน่ึงไปยงั หน้าของผู้แสดงอีกคนหนึ่งที่มองมายงั ทิศทางของผู้แสดงท่ีถกู ถ่ายผ่านไหล่ ภาพ ลักษณะนจี้ ะสร้างใหผ้ ้ชู มเกิดความรสู้ กึ ไดอ้ ยู่ใกล้เหตกุ ารณ์ 2. องคป์ ระกอบด้านเนื้อหา เนอ้ื หารายการเปน็ สว่ นท่ีบรรจุเนือ้ หา มีวิธีการนำเสนอตามรูปแบบ รายการที่กำหนด ซึ่งเปลี่ยนแปลงรายละเอยี ดไปในการออกอากาศแตล่ ะคร้ัง และเป็นส่วนที่จะสามารถ ดงึ ดูดผชู้ มใหต้ ดิ ตามชมรายการต่อไปเรื่อย ๆ โดยมกี ารลำดบั เน้ือหาที่จะนำเสนอ ดงั นี้ 2.1 ส่วนทน่ี ำเข้าสเู่ ร่ืองหรือแนะนำเรื่อง (introduction) เป็นตอนต้นของเร่ือง ให้ผู้ชม สนใจเร่ืองราวต่างๆ ทจ่ี ะบอกเลา่ 2.2 สวนที่เป็นการดำเนนิ เร่อื ง เป็นสว่ นทีบ่ อกถึงเรอื่ งนนั้ ๆ วา่ ดำเนนิ อย่างไร 2.3 ส่วนทเี่ ปน็ แก่นของเรอื่ ง เปน็ สว่ นทสี่ ำคญั ทสี่ ดุ สว่ นทีจ่ ะเปดิ เผยเรอ่ื ง (climax) 2.4 เป็นส่วนทส่ี รุป เมือ่ เสนอเร่ืองนั้นจบแลว้ บางครั้งอาจจะให้ผดู้ ูสรปุ เอง ขึ้นอยูก่ ับการ ออกแบบรายการ 3. องค์ประกอบดา้ นเสียง ไดแ้ ก่ เสียงบรรยาย เสยี งดนตรี เสียงบรรยากาศ เสยี งประกอบ และ เสียงเงียบ รวมถึงการทำเทคนิคพิเศษด้านเสียงท่ีใชป้ ระกอบในรายการวิทยุโทรทศั น์ ซึ่งหน้าที่ของเสยี ง คือการเล่าเรือ่ ง ให้ข้อมูล สร้างแรงดึงดูดความสนใจ และสร้างอารมณ์ เสียงมีความสำคัญและมีอิทธิพล ตอ่ การส่อื ความหมายทางโทรทัศนเ์ ป็นอย่างมาก 4. องค์ประกอบด้านแสงสี ซึ่งเป็นสิ่งที่ช่วยให้การนำเสนอภาพทางโทรทัศน์เป็นไปตามความ ตอ้ งการของผกู้ ำกับรายการ ทำใหภ้ าพมีความลกึ แสงสามารถแนะนำสิ่งท่สี ำคัญและสง่ิ ทีน่ า่ สนใจภายใน ฉาก ในขณะทีโ่ ทนสี ทำให้ฉากเกดิ อารมณ์ของการแสดง สามารถที่จะให้ผู้ชมมีความรู้สึกและได้อารมณ์ เป็นไปตามภาพทต่ี อ้ งการนำเสนอและการสอื่ ความหมาย 5. องคป์ ระกอบตวั แสดงและการแสดง ได้แก่ ผู้ที่ปรากฏตัวทางรายการวทิ ยุโทรทัศน์ เป็นบุคคล ต่างๆ ทั้งผู้ดำเนินรายการ พิธีกร ผู้ประกาศ ผู้ร่วมรายการ แขกรับเชิญ นักแสดง เพื่อสื่อข่าวสาร สาระ บันเทิง ไปสู่ผู้ชมรายการทางบ้าน ทั้งรายการสด รายการบันทึกเทป การถ่ายทำในสถานที่และนอก สถานท่ี 12

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 6. องค์ประกอบฉากและอุปกรณ์ประกอบฉาก ได้แก่ สถานที่ถ่ายทำ การสร้างฉากและตบแตง่ ฉากในลกั ษณะตา่ งๆ เพอ่ื วตั ถุประสงค์ในการการส่ือความหมายให้ผรู้ ับชมได้รับรูถ้ ึง เหตกุ ารณ์ในภาพว่า เกิดขึ้น ณ สถานทใ่ี ด เวลาใด เปน็ การบ่งบอกถึงบรรยากาศของรายการ สร้างอารมณใ์ นรายการ สรา้ งจุด สนใจ และสร้างความประทับใจใหผ้ ู้ที่ไดร้ ับชมรายการโทรทศั น์ 7. องค์ประกอบด้านการตัดต่อ ได้แก่ การใช้เทคนิคการตัดต่อ การเปลี่ยนภาพ และการลำดับ ภาพ ซึ่งเป็นการนำภาพมาร้อยเรียงลำดับอย่างสร้างสรรค์เพือ่ ให้ได้เนื้อและรายละเอียดตามบทในการ ตดั สินใจเลอื กภาพแต่ละภาพทีจ่ ะนำมาเรียงลำดับให้เปน็ เรอื่ งราว ผตู้ ัดตอ่ ตอ้ งพิจารณาว่าเม่ือตัดต่อภาพ กนั แล้ว ภาพไมส่ ะดดุ หรอื กระโดด มีจังหวะจุดเข้าจุดออกที่สมั พนั ธก์ นั รวมถึงชว่ งเวลาของภาพท่ีต่อกัน ต้องมเี หมาะสม 8. องคป์ ระกอบด้านงานกราฟิก ได้แก่ ไตเตล้ิ โลโก้ แถบช่ือ กราฟ แผนภมู ิ และเครดิตรายการ ต่างๆ รวมไปถึง ตัวอย่างรายการ (Menu) อินเทอร์ลูดหรือคีย์ซีน (Interlude/Keyscene) และท้าย รายการ (end credit) ซึง่ ในแต่ละส่วนประกอบนี้มีคุณลักษณะและหน้าทท่ี ่ีแตกต่างกันไป ส่วนประกอบ รายการโทรทศั นจ์ ะบง่ บอกถึงเอกลักษณ์ของแตล่ ะรายการไดอ้ ย่างชัดเจน ดว้ ยเหตุที่มีลักษณะเหมือนกัน ทุกครั้งในการออกอากาศ ซึ่งจะเป็นการกระตุ้นเตือนความระลึกถึงรายการทำให้ผู้ชมสามารถจดจำ รายการน้ันๆ ไดด้ ีทสี่ ุด (เมธา เสรธี นาวงศ์, 2547) ในการสร้างสรรค์รายการโทรทัศน์ สิ่งที่ผู้ผลิตรายการต้องคำนึงถึงอยู่เสมอคือ การถ่ายทอด ความคดิ แนวคิด หรอื สารแกผ่ ู้ชมรายการ โครงสร้างของรายการโทรทัศนท์ ี่ประกอบดว้ ยเนอ้ื รายการและ สว่ นประกอบรายการ จะต้องสามารถสะท้อนแนวคิดหรือแสดงสารใหเ้ ป็นท่ีปรากฏอย่างเด่นชัดท่ีสุด นั่น หมายถึง กระบวนการผลิตรายการตั้งแต่ การสรรหาเรื่องราว การศึกษาค้นคว้าหาข้อมูล การลำดับ ประเด็นการนำเสนอ การเขียนบท การถ่ายทำหรือบันทึกรายการ การกำกับ การตัดต่อ จนกระท่ังเสรจ็ ส้นิ เปน็ เน้ือรายการ ผู้ผลติ จำเปน็ ตอ้ งตระหนักตลอดเวลาว่าเนื้อหาท่ตี นผลิตต้องสามารถสะท้อนแนวคิดท่ี กำหนดไว้ได้อย่างชดั เจน ข้นั ตอนการผลติ รายการวทิ ยุโทรทัศน์ การผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ ไม่ว่าจะเป็นรายการประเภทใด มีรูปแบบการนำเสนอแบบใด หรือมีกลุม่ เป้าหมายเป็นใครก็ตาม มักจะยึดหลักการผลิตตามขัน้ ตอนของการผลิตที่เรียกว่า 3P คือ ข้ัน ก่อนการผลิต (Pre - production) ขั้นการผลิต (Production) ขั้นหลังการผลิต (Post -production) และบางครั้งอาจเพม่ิ อกี 1 E คอื การประเมนิ ผล (Evaluation) โดยมสี าระสังเขปดงั นี้ 1. ขั้นก่อนการผลิตรายการ ก่อนที่จะมีการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ไม่ว่าจะเป็นรายการ ประเภท หรือรูปแบบใดๆ จะต้องมีการเตรียมการผลิตก่อน ทั้งนี้เนื่องจากการผลิตรายการโทรทัศน์มี องค์ประกอบที่ซับซ้อน ทั้งในเรื่องของบุคลากร การดำเนินงาน งบประมาณ ฯลฯ ซึ่งหากขาดการ เตรียมการซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี ผลที่ตามมาอาจทำให้เกดิ ปัญหาหลายประการที่จะตามมา เช่น รายการ ไม่ได้คุณภาพตามทีต่ อ้ งการ การใชง้ บประมาณทีบ่ านปลาย เป็นต้น ในทางตรงกนั ขา้ ม การเตรียมการที่ดี 13

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงจะเป็นเสมือนแนวทางหรอื เข็มทิศนำทางในการผลติ รายการใหเ้ ปน็ ไปตามแผน ทำให้สามารถควบคุมการ ดำเนินงานให้มีประสิทธภิ าพภายใต้กรอบของเวลา งบประมาณและสุดท้ายคือ ได้รายการวทิ ยโุ ทรทัศน์ท่ี มีคุณภาพ โดยการเตรียมการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ประกอบด้วย การวางแผน และการเตรียมการ หรือการเตรยี มความพรอ้ มก่อนท่จี ะดำเนนิ การผลติ รายการวทิ ยุโทรทัศน์ 1.1 การวางแผนในการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ เป็นการกำหนดแนวทางในการ ดำเนินงานและเตรียมการในสิ่งที่เกี่ยวข้อง โดยประกอบด้วย การกำหนดแนวคิด วัตถุประสงค์ของ รายการ การศึกษากลุ่มเป้าหมาย การศึกษาค้นคว้าเนื้อหา การจัดทำโครงสร้างการผลิตรายการ การ กำหนดบุคลากรทเี่ กย่ี วขอ้ งในการผลิตทั้งหมด รวมไปถึง การกำหนดวสั ดุอุปกรณ์ สถานท่ใี นการถ่ายทำ รายการ งบประมาณท่ตี ้องใช้ และการกำหนดตารางเวลาในการผลติ รายการ 1.2 การเตรียมการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ เป็นขั้นตอนการเตรียมการต่อจากที่ได้ วางแผนไว้ ก่อนที่จะนำไปผลิตรายการ ซึ่งได้แก่ การเตรียมบุคลากร สถานที่ วัสดุอุปกรณ์ การ ประสานงานการผลิต และการเตรียมการประชุมกอ่ นการผลิตรายการโทรทัศน์ ส่วนผู้ที่มีบทบาทในการวางแผนการผลิตรายการ นับตั้งแต่การสร้างแนวคิด ริเริ่ม การวางแผน ด้านการผลิตเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญที่สุดของการผลิตรายการ การกำหนดงบประมาณ การกำหนดเรื่อง การพฒั นาบทรายการ การวางแผนด้านบุคลากร การออกแบบรายการ สถานที่ โดยบุคลากรกลุ่มน้ีได้แก่ ผู้อำนวยการบริหารการผลิต ผู้อำนวยการผลิต ผู้ผลิตรายการ ผู้จัดการผลิต ผู้เขียนบท ผู้กำกับรายการ เปน็ ตน้ หรอื เรยี กโดยรวมวา่ บคุ ลากรสร้างสรรค์การผลติ รายการวิทยุโทรทศั น์ 2. ขั้นการผลิตรายการ ขั้นการผลิตรายการเป็นขั้นตอนหลังจากที่ได้มีการวางแผนและ เตรียมการผลิตรายการโทรทัศน์แล้ว โดยยึดหลักการผลิตรายการที่มีโครงสร้างการผลิตรายการเป็น แนวทาง โดยอาจมีการผลิตใน 2 ลักษณะ คือ การผลิตรายการที่ยดึ ตามโครงสร้างการผลิต และสถานท่ี ในการผลติ รายการ 2.1 การผลติ รายการท่ียึดตามโครงสรา้ งการผลิต ไดแ้ ก่ วธิ ีการผลติ รายการที่เป็นส่วนๆ หรอื ผลิตทีละสว่ น และการผลติ สมบรู ณ์ตงั้ แตต่ น้ จนจบ 2.2 การผลติ รายการที่ผลติ เปน็ ส่วนๆ หรือผลติ ทลี ะสว่ นเป็นการผลติ รายการทไี่ มเ่ ปน็ ไป ตามบทรายการทวี่ างไว้ หากแตเ่ ปน็ การผลิตท่ีคำนงึ ถงึ ความสะดวกในการผลิต เชน่ ในหนง่ึ สถานท่ีอาจมี หลายฉากและในแต่ละฉากไม่มีความต่อเนือ่ งกนั แตเ่ พื่อความสะดวกจึงดำเนนิ การถ่ายฉากอื่นๆ ที่ต้องใช้ สถานทีน่ ั้นๆ กอ่ นแลว้ จึงนำมาตดั ตอ่ ลำดับภาพใหเ้ ป็นรายการโทรทัศนท์ ่ีสมบรู ณ์ตอ่ ไปภายหลัง การผลิต แบบนเ้ี หมาะสำหรับรายการโทรทัศนป์ ระเภทละคร สารคดี เป็นต้น 2.3 การผลิตรายการที่ผลิตสมบูรณ์ตั้งแตต่ ้นจนจบ เป็นการผลิตรายการตั้งแต่ต้นและ เรียงตามลำดับที่กำหนดไว้ในบทจนจบในครัง้ เดียว รายการวิทยุโทรทัศนป์ ระเภทนีม้ ักจะไม่มีความยาว หรอื ตอ่ เนอ่ื งกันหลายๆตอน ส่วนใหญจ่ ะจบในตอนเดยี วและใชเ้ วลาไมม่ ากนกั เชน่ รายการที่ถา่ ยทอดสด รายการประเภทสนทนา รายการสัมภาษณ์ เป็นต้น อย่างไรก็ตามรายการประเภทนี้อาจทำการบันทึก 14

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงรายการไว้ก่อนก็ได้และอาจมกี ารตดั ต่อบ้างแต่ไมม่ ากนกั ท้งั น้กี ารตัดตอ่ มกั มีจุดมุง่ หมายเพ่อื ให้เกิดความ กระชบั และเหมาะสมกบั เวลา 2.4 การผลิตรายการทีย่ ึดตามสถานทีใ่ นการผลิตรายการ ได้แก่ วิธีการผลิตรายการใน สถานที่ และการผลติ รายการนอกสถานที่ การผลติ รายการในสถานท่ี เป็นการผลิตรายการในสตูดิโอ หรือ ในหอ้ งสง่ เปน็ การผลิตรายการที่สามารถควบคมุ สภาพแวดล้อมในการถ่ายทำได้ โดยเฉพาะในด้าน แสง เสียงรวมทั้งมีเครื่องมือในการถ่ายทำรายการที่ค่อนข้างพร้อมสมบูรณ์ ทำให้สามารถถ่ายทำรายการได้ ตลอดเวลา แต่อย่างไรก็ตามการถ่ายรายการในสถานที่หรือห้องสตูดิโอนี้มีข้อจำกัดคือ ไม่ค่อยมีความ สมจริงเพราะส่วนใหญ่จะเป็นการจำลองฉาก หรือสถานการณ์ และการถ่ายทำรายการ แบบนี้มักใช้ บุคลากรและอุปกรณ์มาก ทำให้มีค่าใช้จ่ายสูง ส่วน การผลิตรายการนอกสถานที่ เป็นการรายการนอก สตูดิโอ หรอื หอ้ งสง่ มีลักษณะที่ค่อนข้างจะตรงกันขา้ มกบั การผลิตรายการในสถานท่ี กล่าวคือ ไม่สามารถ ควบคุมแสง เสียงได้ดเี ท่ากัน จึงทำให้การถา่ ยทำรายการค่อนข้างมีขอ้ จำกัดในเรื่องของเวลาในการถ่าย ทำที่นานบางครง้ั อาจเปน็ หลายวัน หรอื การต้องทำงานแข่งกับเวลา อย่างไรก็ตามการถา่ ยทำรายการแบบ นก้ี ม็ ีข้อดี คือ การให้บรรยากาศ หรอื อารมณข์ องรายการที่มคี วามสมจรงิ มากกวา่ 3. ขนั้ หลังการผลิตรายการ ในการผลติ รายการบางรายการอาจยังไม่มีความสมบรู ณ์ ดงั นน้ั จึง ต้องนำรายการมาทำให้สมบูรณ์ โดยมีหลักสำคัญ 2 ประการ คือ การใช้วิธีการตัดต่อที่อาจเป็นวิธีการ แบบเสน้ ตรง และแบบไมเ่ ปน็ เส้นตรง รวมถึงการผสมเสยี ง การทำกราฟิก เพ่อื ให้รายการมีความต่อเน่ือง และสมบรู ณท์ งั้ ภาพ เสียงและข้อความท่ีจะนำเสนอ และเป็นการตรวจสอบกระบวนการผลิตเบ้ืองต้นท้ัง กระบวนการว่าเปน็ ไปตามสายงานหรอื กระบวนการผลติ หรอื ไม่ 4. ข้ันการประเมินผล โดยท่วั ไปแล้วการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์นน้ั มีการประเมนิ ผลการผลิต รายการอย่ตู ลอดเวลา และเรมิ่ มกี ารประเมนิ ผลนับตงั้ แต่ ขั้นก่อนการผลติ หรอื นับตั้งแต่การวางแผนการ ผลิตรายการ ไปจนกระทั่งการผลิตรายการ และการตัดต่อเชื่อมรายการให้สมบูรณ์ในขั้นหลังการผลิต รายการ กอ่ นทีจ่ ะนำไปเผยแพร่ และสดุ ท้ายคือ การประเมนิ ผลหลังการนำไปใช้กบั กลุ่มเป้าหมายโดยใน การประเมนิ ท่เี กิดข้ึนในแต่ละขั้นตอน จะมวี ตั ถุประสงค์ท่ีเหมือนกนั คอื เพ่อื ตรวจสอบความถูกต้องของ รายการวา่ ไดด้ ำเนนิ การเป็นไปตามวตั ถุประสงค์ทต่ี ั้งไวห้ รือไม่ การประเมินในขั้นก่อนการผลิตรายการ เป็นการประเมินนับตั้งแต่ขั้นการวางแผนและการ เตรียมการโดยอาจมีการปรับแผนให้มีความเหมาะสมกับความเปน็ ไปได้เพ่ือให้เกิดปัญหาน้อยท่ีสุดในขั้น ของการผลิตรายการ การประเมนิ ในขั้นการผลิตรายการ เป็นการประเมินในขณะทกี่ ำลงั ผลติ รายการ หากพบว่ามีส่ิง ใดที่อาจเป็นขอ้ บกพรอ่ ง อาจตอ้ งดำเนนิ การปรับปรุงแกไ้ ขในทันที เชน่ หากมกี ารถา่ ยทำในฉากหรือตอน ใด ที่ไม่มีความสมบูรณ์ อาจต้องมีการถ่ายทำใหม่ในทันที ทั้งในด้านเนื้อหา วิธีการนำเสนอ และเทคนคิ การถ่ายทำ ทั้งนี้ต้องอาศัยประสบการณ์และความชำนาญของผู้ผลิตและทีมงานผลิตที่จะช่วยกัน ตรวจสอบหรือประเมนิ ในเบอื้ งตน้ 15

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง การประเมินในข้ันหลังการผลิตรายการ เป็นการประเมินรายการที่ผลิตเสร็จสมบูรณ์ ก่อนที่จะ นำไปใช้ประเมินในขัน้ การผลติ รายการและเป็นการดใู นภาพรวมของความต่อเนื่องทั้งรายการต้ังแต่ต้นจน จบ หากพบว่ามีส่วนใดท่ีต้องแกไ้ ขหรือปรับปรุงจะได้ดำเนินการก่อนนำไปใช้เผยแพร่ออกอากาศ ซึ่งจะ ประเมินโดยทีมงานผูผ้ ลติ รายการ เจ้าของงานหรือผู้ว่าจ้าง และสุดทา้ ยจะเปน็ การประเมนิ โดยเจ้าหน้าท่ี ของรฐั ในการตรวจสอบกอ่ นการเผยแพร่ผา่ นสือ่ มวลชน การประเมินผลหลังการนำไปเผยแพร่ออกอากาศ หรอื ใช้กับกล่มุ เป้าหมาย ท่ีเปน็ กลุ่มเป้าหมาย จริง และจะประเมินคุณภาพรายการในภาพรวมทัง้ หมด หลังจากที่ได้รับชมรายการแล้วมีความเขา้ ใจ มี ความคิดเห็น ความรู้สึก ทัศนคติ และมีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมไปตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้หรือไม่ เพียงใด ผลทีไ่ ด้อาจนำมาปรับปรุงหรือเปล่ียนแปลง การหาแนวทางในการผลิต ตลอดจนวธิ ีการนำเสนอ ที่เหมาะสมกับกลุ่มเป้าหมายตอ่ ไป ซึ่งวิธีการประเมินผลการผลิตรายการในขั้นตอนนี้อาจทำได้โดย การ ใหก้ ล่มุ เป้าหมายตอบแบบประเมิน แบบสอบถาม การสมั ภาษณ์ การสงั เกต เปน็ ต้น ด้วยการผลิตรายการวิทยุโทรทศั น์เปน็ งานที่มีกระบวนการรายการที่มีความซับซ้อน และต้องมี ขั้นตอนที่หลากหลายท่ีต้องอาศยั การวางแผนก่อนทีจ่ ะดำเนนิ การผลิตรายการ ไปจนถึงข้ันการผลิตและ หลังการผลิตรายการที่ต้องใช้ทั้งบคุ ลากรท่ีหลากหลายหน้าที่ และการใช้งบประมาณที่สูง หากผิดพลาด อาจทำให้เกิดความเสยี หายทั้งเวลา งบประมาณ และการถ่ายทอดเนอ้ื หาไปยงั กลุ่มเป้าหมายไม่ตรงตาม วัตถุประสงค์ ดังนั้นจงึ ต้องมีความรอบคอบในการผลิตรายการใหม้ ีความถกู ตอ้ ง และตรงกับความตอ้ งการ ของกลุม่ เปา้ หมายตามวตั ถปุ ระสงคท์ ี่ตั้งไว้ อย่างมีประสทิ ธภิ าพและประสิทธผิ ล ปจั จัยท่เี ก่ยี วขอ้ งในการผลติ รายการวทิ ยุโทรทศั น์ ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ สามารถแบ่งออกเป็น 2 ปัจจัยกว้างๆ คือ ปจั จัยภายในสถานโี ทรทศั น์ และ ปจั จัยภายนอกสถานี ดงั รายละเอียดตอ่ ไปนี้ 1. ปัจจัยภายในที่เกี่ยวข้องกับการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ อาจประมวลได้จากหลาย สถานการณ์ที่เกี่ยวข้องกับวงการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ในปัจจุบัน คือ นโยบายของสถานีโทรทัศน์ สถานโี ทรทศั นแ์ ต่ละสถานีลว้ นต่างมนี โยบายท่ีเป็นจุดยืนของตนเอง เชน่ สถานโี ทรทัศน์ ช่อง 9 อ.ส.ม.ท. ที่ได้มกี ารปรบั เปล่ยี นเพอื่ การพัฒนานโยบายการบริหารจัดการสถานีของตนเองอย่างตอ่ เนื่อง จากเดิมที่ เป็นสถานีโทรทศั นช์ ่อง 9 อ.ส.ม.ท. เป็น สถานีโทรทัศน์โมเดริ ์นไนน์ ที่มุ่งผลิตรายการวิทยโุ ทรทศั นเ์ พ่ือ ตอบสนองต่อการเป็นสังคมแห่งการเรียนรู้ และการพัฒนาความคิดของประชาชน รวมทั้งการสร้าง ศกั ยภาพของสถานีเพื่อการแข่งขันกบั สื่ออืน่ ๆ ท้งั ในและต่างประเทศ เป็นตน้ อกี ทงั้ รูปแบบในการบรหิ ารจัดการสถานี ที่จะมลี ักษณะทีแ่ ตกต่างกันออกไป รวมทัง้ สัดส่วนของ ประเภทรายการแต่ละรายการที่แตกต่างกันออกไปด้วย เช่น สัดส่วนของรายการที่สถานีผลิตเอง หรือ สดั สว่ นของรายการทม่ี บี รษิ ัทผผู้ ลติ อน่ื ๆ การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีที่ใช้ในการออกอากาศ เช่น การปรับเปลี่ยนสู่เทคโนโลยีดิจิทัล อย่างต่อเนื่อง ทำให้การลงทุนเกี่ยวกับการผลิตรายการถูกลง ทำงานได้สะดวกมากย่ิงขึน้ อันจะเปน็ การ 16

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงส่งผลต่อการเข้าถึงอุตสาหกรรมสื่อวิทยุโทรทัศน์ของผู้ประกอบการรายใหม่ได้ ทั้งจำนวนและความ หลากหลายที่มากยิ่งขึ้น ดังจะเห็นได้จากการปรับเปลี่ยนตั้งแต่แบรนด์ของสถานี (branding) การวาง ตำแหน่งของสถานี (positioning) การทำการตลาดเชิงรุก การใช้กลยุทธ์การผสานสื่อหลายประเภท เพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อกลุม่ เป้าหมายให้ได้มากที่สุด เป็นต้น อีกทั้งยังรวมถึงเทคโนโลยีสารสนเทศและ การส่อื สารตา่ งๆ ท่ีเกีย่ วข้องดว้ ย ภาวะการณ์แข่งขันในอุตสาหกรรมวิทยุโทรทัศน์ ในปัจจุบันมีความรุนแรงมากยิ่งขึ้นเนื่องจาก ปัจจัยทั้งภายในและภายนอก รวมทั้งอุตสาหกรรมสื่อมวลชนประเภทอืน่ ๆ เพราะทุกประเภทสื่อล้วนมี รายได้หลักจากการขายโฆษณา เช่น สื่อวิทยุกระจายเสียงเพราะถ้ารายการที่ผลิตไม่สามารถที่จะหา รายไดเ้ พือ่ การเล้ียงตัวเองได้ ก็จะสง่ ผลกระทบต่อการดำเนินงานของบริษัท หรอื สถานีท้ายทสี่ ดุ 2. ปัจจัยภายนอกท่เี ก่ยี วขอ้ งกบั การผลิตรายการวทิ ยุโทรทัศน์ ถอื เป็นปัจจัยทมี่ คี วามสำคัญอยา่ ง หนงึ่ ทีส่ ่งผลตอ่ การผลติ รายการวทิ ยุโทรทศั น์ สามารจำแนกได้ดังน้ี 2.1 การเมืองการปกครอง ดังที่เห็นชัดเจนได้จากมาตรา 40 ของรัฐธรรมนูญแห่ง ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 ที่มุ่งเน้นการเข้าถึงสื่อและการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพในการพูดและการ แสดงออกความคิดเห็นของนักสื่อสารมวลชนและประชาชน รวมไปถึงการสร้างเสริมความเข้มแข็งและ ความหลากหลายทางศลิ ปวัฒนธรรม เป็นตน้ 2.2 กระแสการปฏิรปู สื่อและการเปิดเสรีสื่อในปัจจุบัน สะท้อนให้เห็นกลไก ตลอดจน นโยบายตา่ งๆ ของรัฐบาลทเี่ กย่ี วขอ้ งกับการบรหิ ารจัดการ และการควบคมุ การแพรก่ ระจายเสียงของสื่อ กระจายเสียงทั้งหมดของประเทศทั้งสื่อประเภทวิทยุ และสื่อวิทยุโทรทัศน์ ตั้งแต่เหตุการณ์เมื่อเดือน พฤษภาคม 2535 ท่คี นไทยต้องเสียเลอื ดเสียเนอ้ื ในการต่อสู้เพอ่ื ประชาธิปไตย โดยในคร้ังนั้นทั้งส่ือต่างๆ และสอ่ื วทิ ยโุ ทรทัศน์ตกเปน็ จำเลยของสงั คมอยา่ งชดั เจนเพราะถูกใชเ้ ปน็ เครื่องมือของเผดจ็ การทหาร ใน การบิดเบือนข้อเท็จจรงิ อย่างมาก ทำให้ประชาชนต้องออกจากบ้านมาดูเหตกุ ารณ์จรงิ ด้วยตัวเองท่ถี นน ราชดำเนิน คร้งั นน้ั เป็นครง้ั สำคญั ทกี่ ระแสความตื่นตวั เรียกรอ้ งใหม้ ีการปฏิรูปสื่อเกิดขึ้นอย่างกว้างขวาง ทั้งจากนักวิชาการ สื่อมวลชน และองค์กรพัฒนาเอกชน ทำให้รัฐบาลนายอานันท์ ปันยารชุน ต้องตั้ง คณะกรรมการปรับปรุงสื่อของรัฐขึ้นมา โดยการอนุมัติให้มีสถานีโทรทัศน์ช่องใหม่ ภายใต้เงื่อนไขการ ประมลู แข่งขนั ไดร้ บั สมั ปทานแบบใครใหค้ ่าตอบแทนรฐั มากกไ็ ด้ไป จนกลายมาเป็นสถานโี ทรทศั น์ ไอทีวี ที่นำไปสู่การเข้ามาครอบงำสื่อสารมวลชนจากธรุ กิจโทรคมนาคม และกลายเป็นสถานี TITV เพื่อใหเ้ ปน็ สถานเี พ่ือการบรกิ ารสาธารณะของประเทศ จากกระแสดังกล่าวก่อให้เกิดการผลักดันรัฐธรรมนูญฉบับประชาชนปี พ.ศ. 2540 โดย ไดม้ ีการระบเุ กยี่ วกบั การปฏริ ปู สื่อวิทยุโทรทัศนใ์ นรัฐธรรมนูญฉบบั ประชาชนฉบบั ดังกล่าวในมาตรา 40 ที่ มีใจความสำคัญคอื 1) การต้องเปล่ยี นฐานคิดใหม่จากเดิมท่ีมองว่าเป็นส่ือของรัฐ แตแ่ ท้จริงแล้วส่ือน้ันต้อง เป็นทรัพยากรสว่ นรวมของชาติ ทตี่ อ้ งใช้เพอ่ื ประโยชนส์ าธารณะ 17

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 2) ต้องมีองค์กรของรัฐที่เป็นอิสระมาทำหน้าที่จัดสรรและกำกับดูแล ทั้งนี้เพื่อให้เกิด ประโยชน์สงู สดุ ต่อประชาชนท้งั ในระดบั ชาติและระดับทอ้ งถิน่ 3) การจัดสรรและกำกับดูแล และต้องคำนึงถึงเรื่องการศึกษา วัฒนธรรม ความมั่นคง ของรัฐและประโยชน์สาธารณะอื่นตามที่กฎหมายบัญญัติ และต้องสร้างกติกาการแข่งขันอย่างเสรีและ เป็นธรรม คณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ หรือ กสทช. เป็น องค์กรของรัฐที่เป็นอิสระซึ่งจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติองค์กรจัดสรรคลื่นความถี่และ กำกับการประกอบ กิจการวิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน์และกจิ การโทรคมนาคม พ.ศ. 2553 อันเปน็ กฎหมายท่ตี ราขน้ึ ให้เป็นไปตามมาตรา 47 ของรัฐธรรมนูญแหง่ ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2550 ท่ีบัญญัติ ว่า \"คล่ืนความถท่ี ใี่ ชใ้ นการสง่ วทิ ยุกระจายเสยี ง วิทยโุ ทรทัศน์ และโทรคมนาคมเปน็ ทรัพยากรสอ่ื สารของ ชาติเพื่อประโยชน์สาธารณะให้มีองค์กรของรัฐที่เป็นอิสระองค์กรหนึ่งทำหน้าที่จัดสรรคลื่นความถ่ตี าม วรรคหนึ่ง และกำกับการประกอบกิจการวทิ ยุกระจายเสยี ง วิทยุโทรทัศน์และกิจการโทรคมนาคม ทั้งนี้ ตามทกี่ ฎหมายบัญญตั ”ิ กสทช. มีอำนาจหน้าที่ดำเนินการจัดสรรคลื่นความถี่และกำกับการประกอบกิจการ วิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน์และกิจการโทรคมนาคมให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ประชาชน โดยมี สำนักงาน กสทช. เป็นหน่วยงานธุรการ ซึ่งได้รับโอนบรรดากิจการ ทรัพย์สิน สิทธิ หน้าที่ หนี้พนักงาน และลกู จา้ งและเงนิ งบประมาณมาจากสำนักงาน กทช. ตง้ั แตว่ ันที่ 20 ธันวาคม 2553 เป็นต้นมาและใน ระหว่างที่การแต่งตั้ง กสทช. ยังไม่แล้วเสร็จ กฎหมายกำหนดให้คณะกรรมการกิจการโทรคมนาคม แห่งชาติ หรือ กทช. ปฏิบัติหน้าที่ในฐานะ กสทช. ไปพลางก่อนตามบทเฉพาะกาล เมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2554 ก็ไดม้ ี คณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ หรือ กสทช. จำนวน 11 ท่าน อันประกอบด้วยผู้เชี่ยวชาญจากสาขาต่างๆ ที่ผ่านการสรรหาและคัดเลือกมา อย่างเข้มข้น ก่อน ที่วุฒิสภาจะมีมติเลือกภายในกรอบเวลาที่กฎหมายกำหนด จนได้รับพระบรมราช โองการโปรดเกล้าฯ แต่งตัง้ ใหเ้ ขา้ มาดำรงตำแหนง่ กสทช. เพือ่ มอี ำนาจในการกำกบั ดูแลกิจการสื่อสาร ของประเทศอย่างเต็มรูปแบบได้ในที่สุดและเพื่อให้เกิดความคล่องตัวในการปฏิบัติภารกิจ กฎหมาย กำหนดใหม้ คี ณะกรรมการย่อย 2 คณะ ปฏบิ ัตกิ ารแทนกสทช. ในดา้ นที่เก่ียวขอ้ ง กลา่ วคอื คณะกรรมการ กิจการกระจายเสียงและกิจการโทรทศั น์ หรือกสท. ปฏิบัตกิ ารแทนในสว่ นภารกิจเกี่ยวกับการกำกับดูแล กิจการกระจายเสียงและกิจการโทรทัศน์ และคณะกรรมการกิจการโทรคมนาคม หรือ กทค. ปฏิบัติการ แทนในส่วนภารกิจเกี่ยวกับการกำกับดูแลกิจการโทรคมนาคม และเนื่องจากทั้ง กสท.และกทค. เป็น คณะกรรมการย่อยในบอร์ด กสทช.การกำหนดนโยบายและตัดสินใจในเรื่องสำคัญๆ ยังต้องเป็นการ ตัดสนิ ใจ รว่ มกนั ของบอรด์ ทั้ง 11 คน และใช้บุคลากรของสำนกั งาน กสทช. ซึง่ มีเลขาธิการ กสทช. เป็น ผู้ดแู ล ในการสนับสนุนการขับเคลื่อนภารกจิ (http://www.nbtc.go.th) 2.3 การเจริญเติบโตอย่างก้าวกระโดดของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร โดยเฉพาะเทคโนโลยรี ะบบดจิ ทิ ลั ท่สี ามารถเช่อื มตอ่ โยงใยข้อมูลขา่ วสาร เหตกุ ารณ์ต่างๆ สู่กลมุ่ เปา้ หมาย 18

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงอย่างหลากหลายรปู แบบ ทำใหโ้ ลกท้งั โลกกลายเป็นโลกใบเดียวกัน หรอื ท่ีเรยี กกันวา่ หมู่บ้านโลกเดยี วกัน (global village) ท่นี ับวนั จะเลก็ ลงเร่อื ย ๆ ภายใตท้ ่ที ำให้สงั คมไทยและสังคมโลกเป็นสังคมความรู้ และ สังคมขา่ วสาร วถิ ีชีวติ ของผู้คนเปล่ียนไปสู่การบรโิ ภคสือ่ หลากหลายมากยง่ิ ขึน้ ไมว่ า่ จะเป็นการถ่ายทอด ผ่านดาวเทยี มทุกระบบทีม่ ีอย่างหลากหลายในปจั จุบัน เช่น ระบบของไทยคม ระบบของความสามารถที่ มีหลากหลายความถี่ ที่ผู้ชมสามารถที่จะเข้าถึงรายการประเภทตา่ งๆ ได้ทั้งรายการในประเทศ และจาก ตา่ งประเทศ เปน็ ตน้ 2.4 ความผนั ผวนของอตั ราการแลกเปล่ยี นเงินตราระหว่างประเทศ ทัง้ น้ี เปน็ เพราะการ เกี่ยวพันเกีย่ วกับการใช้ดาวเทียมร่วมกันไม่ว่าจะเป็นในรูปแบบของการเช่า การลงทุนร่วมกัน อีกทั้งยงั รวมถึงการจา่ ยค่าลิขสิทธิ์รายการนำเข้าจากต่างประเทศ 2.5 กระแสการแข่งขันในด้านอุตสาหกรรมวิทยุโทรทัศน์ กระแสการแข่งขันในด้านนี้ เป็นการแข่งขันเกีย่ วกับช่องทางการเข้าถึง การแข่งขันเกี่ยวกับดา้ นการตลาด และการแข่งขันกับสถาน อืน่ ๆ 1) การแข่งขันเกี่ยวกับช่องทางการเข้าถึง กระแสการแข่งขันในอุตสาหกรรมวิทยุ โทรทัศน์จะคล้ายกับการแข่งขันในปัจจัยภายใน เพราะในปัจจุบันผู้ชมมีทางเลือกในการที่จะเขา้ ถึงและ บริโภคสื่อได้อย่างหลากหลายมากยิ่งขึ้น ไม่ว่าจะเป็นช่องสาธารณะ (Free TV) ช่องบอกรับสมาชิกทั้ง ประเภททั่วไป และประเภทเฉพาะท้องถิ่น เช่น สถานีบอกรับสมาชิก ASTV ที่เป็นรายการสำหรับผู้ชม ท่วั ไป และทีเ่ ปน็ สถานี ASTV ท้องถน่ิ เช่น ASTV อสี าน เปน็ ตน้ และท่ีกำลงั อยใู่ นกระแสทีม่ าแรงมากใน ปัจจุบัน คือ การถ่ายทอดรายการโทรทัศน์ผ่านสื่อใหม่ประเภทต่างๆ เช่น ผ่านสื่ออินเทอร์เน็ต ผ่าน โทรศพั ท์มือถอื เปน็ ตน้ 2) การแขง่ ขนั เก่ียวกบั ด้านการตลาด โดยประเดน็ หลักท่ีมคี วามสำคญั อนั ดับแรกสุดของ การผลติ รายการคือ ผสู้ นับสนนุ ด้านการเงิน คือ รายไดจ้ ากการโฆษณา เพราะทกุ รายการตอ้ งมีค่าใช้จ่าย ดังนัน้ ถ้ารายการใดไมม่ โี ฆษณาหรือไมไ่ ด้รับความนิยม เรตตง้ิ ไมด่ ี รายการนน้ั กจ็ ะต้องปิดตวั เองลงไป 3) การแข่งขนั กบั สถานอี น่ื ๆ โดยเฉพาะกระแสการเปิดสถานี 24 ชั่วโมงทที่ กุ สถานีล้วน ต่างต้องพัฒนาตนเองในการท่จี ะบริหารจดั การท้ังในส่วนองค์กรและในสว่ นการผลิตเพ่อื ใหไ้ ดท้ ้ังรายการที่ มีคุณภาพและรายการที่มีผชู้ มเยอะหรือทเ่ี รียกวา่ รายการทเี่ รตตง้ิ ดี 2.6 ลักษณะของกลุ่มผู้ชมที่มีการปรับเปลี่ยนตลอดเวลา กลุ่มผู้ชมสื่อโทรทัศน์ใน ปัจจุบนั นับว่ามีความหลากหลายและละเอียดออ่ นมากย่ิงข้ึน เพราะเกอื บจะกลา่ วไดว้ ่า คนทกุ คนสามารถ ท่ีจะเข้าถึงสอ่ื และคนสว่ นใหญ่ก็สามารถที่จะเข้าถงึ ส่อื ได้ตลอด 24 ช่วั โมง เพราะสังคมไทยเริม่ กลายเปน็ สงั คมท่ตี ื่นอยู่ตลอดเวลา ทำให้คนสามารถที่จะเสพสื่อได้ตลอดเวลาเช่นกัน โดยเฉพาะสือ่ ทีวี 24ช่วั โมง ท่ี สถานีโทรทัศน์ช่อง 3 เป็นแกนนำ และตามด้วยสถานีอื่นๆ ไม่รวมทั้งรายการประเภทบอกรับสมาชิก ประเภทตา่ งๆ ทเี่ กิดขนึ้ อยา่ งหลากหลาย รวมทงั้ รายการที่ถา่ ยทอดผ่านสอ่ื ประเภทอนิ เทอรเ์ น็ตด้วย เป็น ต้น 19

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง จากการเปลี่ยนแปลงของวิถีชีวิตของผู้คนในสังคม การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีสารสนเทศและ การส่อื สารทีท่ ำให้ผู้คนในสังคมสามารถทีจ่ ะเขา้ ถึงส่อื ประเภทต่างๆ ได้อยา่ งหลากหลาย โดยเฉพาะอย่าง ยิ่งคือ สื่อวิทยุโทรทัศน์ เพราะเกือบจะทุกครอบครัวสามารถที่จะเข้าถึงสื่อประเภทนี้ได้อย่างทั่วถึง กอ่ ใหเ้ กิดความหลากหลายอย่างของกลุ่มผู้ชมรายการมากย่ิงข้ึน อกี ท้งั ยงั ก่อใหเ้ กิดกล่มุ ผู้ชมเฉพาะ เช่น กลุ่มผู้ชมรายการประเภทข่าวสารการเมือง กลุ่มผู้ชมรายการประเภทสาระสุขภาพ กลุ่มผู้ชมรายการ ประเภทบันเทิง กลุ่มผู้ชมรายการประเภทกีฬา กลุ่มผู้ชมรายการประเภทศาสนา เป็นต้น ปรากฏการณ์ ต่างๆ เหล่านี้นับว่าเป็นประเด็นที่มีความสำคัญยิ่งที่ผูผ้ ลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ ต้องทำการศึกษาอย่าง ชัดเจน ก่อนท่ีจะวางแผนการลงทนุ หรอื การผลิตรายการใดๆ ออกมา 2.7 สภาพเงื่อนไขหรือบริบททางสังคมและวัฒนธรรม กระแสสังคม การเมืองการ ปกครอง วิถีชีวติ ความเป็นอยู่ของผูค้ นในสังคม เช่น การบริโภคผ่านส่ือประเภทต่างๆ การซื้อสนิ ค้าผา่ น รายการโฆษณา TV direct การกำหนดกฎหมายใหมๆ่ เก่ียวกับการคุ้มครองผ้บู ริโภค โดยเฉพาะกลุ่มเด็ก และเยาวชน การกำหนดกฎหมายเกยี่ วกับการคุม้ ครองสิทธิของประชาชนในการเขา้ ถึงสื่อที่เท่าเทียมกัน เป็นต้น นับว่าเป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญของการพิจารณาเก่ียวกับการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ ไม่ว่าจะ เปน็ ระดับผบู้ ริหารจัดการเอง ระดบั ผู้สรา้ งสรรค์รายการ และรวมท้งั ผู้นำเข้ารายการประเภทต่างๆ จาก ตา่ งประเทศ แนวคิดการบริหารจัดการองค์กรผลิตรายการวิทยุโทรทศั น์ การผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์เป็นกิจกรรมที่เกิดขึ้นภายใต้การทำงานขององค์กร จึงจำเป็นที่ ผู้ผลิตรายการจะต้องทราบถึงการบริหารจัดการองค์กรควบคู่ไปกับความรู้ทางด้านแนวคิดและ กระบวนการการผลติ รายการ การบริหารจดั การองคก์ รท่ีทำหน้าที่ในการผลิตรายการวทิ ยุโทรทัศน์จะยึด หลักในการบริหารจัดการเช่นเดียวกับการบริหารจัดการองค์กรทั่วไป คือ หลักการที่เรียกว่า 4’M โดย ประกอบไปด้วย คน หรือบุคลากร (Man) เงิน (Money) วัสดุอุปกรณ์ (Material) และการจัดการ (Management) อยา่ งไรก็ตามนอกจากการบริหารจัดการในเชงิ องค์กรดงั กล่าวแล้ว ยังตอ้ งคำนึงถึงการ แก้ปญั หาด้วย ดงั นี้ 1. คน หรือบุคลากร เป็นทรัพยากรที่สำคัญประการหนงึ่ ในการทจี่ ะดำเนนิ การผลิตรายการให้ เกิดความราบรนื่ และบรรลุวัตถปุ ระสงค์ ซ่ึงในกระบวนการผลติ รายการวิทยุโทรทศั น์ ไมว่ ่าจะเปน็ ขน้ั ตอน ใดก็ตามลว้ นตอ้ งอาศยั บุคลากรทมี่ ีความแตกตา่ งกนั ทั้งในบทบาทและหน้าที่ เข้ามารว่ มกันทำงานในการ ผลิตรายการ ทั้งนี้ หากขาดบุคลากรรายการก็ไม่สามารถประสบความสำเร็จได้ ซึ่งบุคลากรในการผลิต รายการวิทยุโทรทศั นป์ ระกอบไปด้วย 1.1 ผ้อู ำนวยการบรหิ ารการผลิตหรอื ผู้อำนวยการผลติ (Executive Producer) เปน็ ผทู้ ่ี ทำหน้าที่ในการดูแล หรืออำนวยการผลิตทั้งหมด เช่น การกำหนดแนวคดิ ของรายการ การวางแผนการ ผลิต รวมท้ังงบประมาณในการผลติ รายการ 20

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 1.2 ผู้ผลิตรายการ (Producer)เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการควบคุมการผลิตรายการ ดูแล การทำงานของบคุ ลากรท้ังหมด บางครง้ั ผูผ้ ลติ รายการอาจเป็นทง้ั ผู้เขียนบท หรอื ผ้กู ำกบั รายการด้วย 1.3 ผู้ช่วยผู้ผลิตรายการ (Production Assistant: PA) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ช่วยผู้ผลิต รายการและผู้กำกับรายการในการเตรียมการ การชว่ ยเหลอื และการให้ข้อมูลแกผ่ ู้ผลิตรายการในขณะท่ี มีการซ้อม และการถ่ายทำรายการ 1.4 ผกู้ ำกับรายการ (Director) เปน็ ผูท้ ่ที ำหน้าที่ในการสร้างสรรค์บทใหป้ รากฏออกมา เปน็ ภาพและเสยี งเพอ่ื ถ่ายทอดไปยงั ผู้ชมกลุ่มเป้าหมาย นอกจากน้ันยังทำหน้าท่ีในการสัง่ การ การกำกับ รายการ การกำกับการแสดงของผู้ปรากฏตัวทางรายการผ่านทางผู้กำกับเวที รวมถึงการสั่งการฝ่าย เทคนคิ ผ่านผกู้ ำกับเทคนิค 1.5 ผู้เขียนบท (Script writer) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการคิดสรา้ งสรรค์เนื้อหาสาระ โดย การจนิ ตนาการใหอ้ อกมาเปน็ ภาพและเสียงในการบอกเลา่ เรื่องราวตา่ งๆ ไปยังกลุ่มผู้ชม 1.6 ผู้ประสานงาน (Coordinator) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการติดต่อการนัดหมายแก่ บุคลากรทุกฝ่ายที่อยู่ในกระบวนการผลิตรายการ นอกจากนั้นยังมีหน้าที่ในการติดต่อประสานงานกับ ภายนอก เชน่ การขออนญุ าตใช้สถานทใ่ี นการถา่ ยทำรายการ ตดิ ต่อแขกรับเชิญ เปน็ ต้น 1.7 ผู้กำกับเวที (Floor Director) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการเป็นตัวกลางในการรับคำสงั่ จากผกู้ ำกับรายการในการใหค้ ิว (cue) ในการแสดง นอกจากน้นั ยงั ทำหนา้ ที่ในการดูแลความเรยี บรอ้ ยใน ห้องสตูดโิ อรวมถึงการประสานงานกบั ผ้ปู รากฏตัวทางรายการ 1.8 เจ้าหน้าท่ีเวที ทำหน้าท่ีในการช่วยงานทวั่ ไปภายในสตูดโิ อ 1.9 ผ้แู สดง (Actor) เปน็ ผู้ทท่ี ำหนา้ ทีใ่ นการถ่ายทอดเน้อื หา เร่ืองราว หรอื สวมบทบาท ของบคุ คลทอี่ ยใู่ นบท เชน่ ผ้แู สดงละคร 1.10 ผู้ประกาศ (Announcer) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการอ่าน หรือประกาศต่างๆ ทาง โทรทศั น์ แตถ่ า้ ผปู้ ระกาศทำหน้าที่ในการอ่านตามบทรายการโดยไมป่ รากฏตัวกจ็ ะเรียกว่า ผู้บรรยายหรอื เรียกทับศัพทว์ า่ Narrator 1.11 ผู้ดำเนินรายการ (Moderator) รวมถึง พิธีกร (Master ceremony) และ ผู้รายงาน (Reporter) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการดำเนินเรื่องราวในรายการ เช่น รายการสนทนา รายการ สัมภาษณ์ 1.12 เจ้าหน้าที่กราฟิก (Graphic Artist) ทำหนา้ ที่ในการสร้างสรรค์งานศลิ ปะผ่านทาง คอมพิวเตอร์ เช่น ตัวอักษร กราฟ แผนภูมิ แผนภาพ เพอ่ื ใช้ประกอบในรายการ 1.13 ผู้กำกับศิลป์ (Art Director) ทำหน้าที่ในการสร้างสรรค์และออกแบบ ฉาก สถานท่ี ใหม้ ีความเหมาะสมและสวยงาม สมจริงตามท่ีกำหนดไว้ในบท 1.14 ชา่ งแต่งหน้า ทำผม (Makeup Artist) เปน็ ผู้ทท่ี ำหนา้ ที่ในการแตง่ หน้า ทำผมแก่ผู้ ปรากฏตัวในรายการทุกคนให้เกิดความสมจริง สวยงาม ตามบทบาทของผู้แสดง ส่วนมากแล้วจะใชช้ ่าง อาชีพทร่ี ับงานท่เี ป็นคร้งั ๆ ไป 21

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 1.15 ช่างออกแบบเสื้อผ้าและเครื่องแต่งกาย (Costume Designer) ทำหน้าที่ในการ ออกแบบและจัดหาเครื่องแต่งกายของผู้ปรากฏตัวทางรายการให้เหมาะสมกับบุคลิกและบทบาท โดยเฉพาะผ้แู สดงละคร และมกั ใช้ชา่ งอาชพี ท่รี ับงานเป็นครง้ั ๆ เช่นเดยี วกบั ชา่ งแตง่ หน้า 1.16 ผู้กำกับเทคนิค (Technical Director) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการสั่งการทางด้าน เทคนิคไปยังช่างเทคนิคตามที่ผู้กำกับรายการต้องการ นอกจากนั้นผู้กำกับเทคนิคยังทำหน้าที่ในการ ควบคมุ แผงควบคุมภาพเพือ่ ใหไ้ ด้ภาพตามทผี่ ูก้ ำกับรายการตอ้ งการด้วย 1.17 ช่างกลอ้ ง (Camera Operator) เปน็ ผู้ที่ทำหนา้ ที่ในการใช้กลอ้ งจบั ภาพใหไ้ ด้ภาพ ท่มี ีขนาด และมุมภาพตามท่ีผู้กำกบั รายการต้องการและทำการสัง่ การผา่ นทางผ้กู ำกบั เทคนิค 1.18 ช่างแสงหรือผู้กำกับแสง (Lighting Director) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการออกแบบ และจดั แสงเพ่อื ใหค้ วามสว่าง ความสมจรงิ และสวยงามตามบท 1.19 ช่างเสียง (Sound Technician) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการควบคุมเสียงจากแหล่ง ตา่ งๆ ทงั้ หมดในการผลติ รายการให้มคี วามชัดเจนเหมาะสมและสอดคลอ้ งกับรายการ 1.20 ช่างเทปโทรทัศน์ (Videotape Operator) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการควบคุมการ บันทึกเทปและขานเวลาตั้งแต่เริ่มต้นบันทึกรายการ เวลาที่ผ่านไป และเวลาที่เหลืออยู่ เพื่อให้ผู้กำกับ รายการ ผู้กำกับเทคนิค ทราบ สั่งการไปยังผู้กำกับเวทีเพื่อบอกเวลาของรายการแก่ผู้ที่ปรากฏตัวทาง รายการต่อไป 1.21 เจ้าหน้าที่พิมพ์ตัวอักษร (Character Generator : CG) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการ ออกแบบคิดสร้างสรรค์และสร้างตวั อักษรจากคอมพวิ เตอร์ และเรียกใช้เมื่อต้องการใช้ร่วมกบั ภาพ เช่น การพมิ พ์ชอ่ื รายการ ชื่อผู้ท่ีปรากฏตัวทางรายการ และบคุ ลากรอืน่ ๆ เปน็ ต้น 1.22 ช่างตัดต่อเทป (Videotape Editor) เป็นผู้ที่ทำหน้าที่ในการนำภาพที่ถ่ายทำไว้ แลว้ นำมาตดั ตอ่ ลำดับภาพ ตามที่ผู้กำกบั รายการตอ้ งการใหน้ ำเสนอตามบทรายการ อยา่ งไรก็ตามช่าง ตดั ต่อเทปโทรทัศนอ์ าจเปน็ บคุ คลเดียวกนั กับชา่ งเทปโทรทัศนก์ ็ได้ 2. เงิน หรืองบประมาณ เปน็ ค่าใช้จ่ายทีจ่ ะเกิดข้นึ ทงั้ หมดในการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ โดย การจัดทำงบประมาณนี้มักมีการจัดทำเป็นหมวดหมู่ในแต่ละด้าน แต่ส่วนใหญ่จะเป็นการจำแนก งบประมาณโดยการจัดเป็นหมวดหม่ตู ามขัน้ ตอนการผลติ รายการและจัดทำงบประมาณรวม ส่วนจะมาก หรือน้อยขึ้นกับรายละเอียดของแต่ละหมวดหมู่ รวมถงึ การจัดทำงบประมาณสำรอง งบประมาณสำหรับ การประกันภัยและภาษีไว้ด้วยเสมอ งบประมาณทใ่ี ช้ในการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ ได้แก่ งบประมาณในสว่ นของค่าตอบแทน ค่า วัสดอุ ปุ กรณ์ ค่าเช่า ค่าจัดจ้าง สรา้ ง ซือ้ ท้งั นี้งบประมาณในสว่ นของค่าตอบแทนเป็นส่วนท่ีมีการใช้จ่าย มากทส่ี ดุ โดยเฉพาะค่าตอบแทนของบุคลากรฝ่ายรายการทม่ี ักไม่มีความแน่นอน เชน่ คา่ ตอบแทนของผู้ แสดงนำในรายการจะมากหรือน้อยขนึ้ อยกู่ ับประสบการณแ์ ละความสำเรจ็ ของผู้แสดงน้นั ๆ เป็นตน้ 22

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 3. วัสดุอุปกรณ์ เป็นเครื่องมือและสิ่งของเครื่องใช้ที่มีความจำเป็นต้องใช้ในการผลิตรายการ เพ่อื ให้ดำเนนิ ไปอยา่ งราบรืน่ โดยวัสดอุ ปุ กรณจ์ ะประกอบไปดว้ ย 3 ส่วน คือ อปุ กรณท์ างเทคนิค ส่ิงของ เคร่ืองใชใ้ นฉาก และเส้อื ผ้าเคร่อื งแต่งกาย อุปกรณ์ทางด้านเทคนิค ประกอบไปด้วยอุปกรณ์ทางเทคนิคในกลุ่มการสร้างหรือการผลิตภาพ ได้แก่ กล้องโทรทัศน์และอุปกรณ์เสริม เครื่องเล่นและบันทึกเทปโทรทัศน์ เครื่องฉายภาพยนตร์ สไลด์ เครือ่ งพิมพ์อกั ษร เคร่อื งตดั ต่อเทปโทรทัศน์ อปุ กรณ์ทางเทคนิคในกล่มุ การให้แสง ได้แกช่ ุดไฟต่างๆ ทั้ง ในสตดู โิ อ และถา่ ยทำรายการนอกสถานที่ รวมถงึ เครือ่ งกำเนิดไฟฟา้ และอปุ กรณท์ างเทคนคิ ในกลุ่มที่ให้ หรอื ผลติ เสยี ง ไดแ้ ก่ ไมโครโฟนประเภทต่างๆ เครอ่ื งเล่นและบันทึกเสยี ง เคร่อื งขยายเสียง และอุปกรณ์ ทางเทคนคิ ในกลมุ่ ท่ใี ชใ้ นการควบคุมและผสมสญั ญาณ ได้แก่ เครอ่ื งควบคมุ และจา่ ยสญั ญาณภาพ เครื่อง ผสมสัญญาณภาพและเสียง เครื่องเชื่อมโยงสัญญาณภาพและเสียงอปุ กรณ์ทีเ่ ป็นส่ิงของเครื่องใช้ในฉาก เป็นสิ่งของที่ช่วยให้ฉากมีความสมจริงมากขึ้น เช่น ฉากในห้องทำงาน จะมีวัสดุอุปกรณ์ เช่น โต๊ะ เก้าอ้ี คอมพวิ เตอร์ สมดุ ปากกา แจกนั ดอกไม้ เป็นตน้ อุปกรณ์ที่เป็นเสื้อผ้าเครื่องแต่งกายเป็นส่วนสำหรับที่จะทำให้ผู้ที่ปรากฏตัวดูดี เหมาะสมกับ บทบาทหนา้ ท่ี เชน่ ผทู้ ี่เปน็ ผรู้ ่วมรายการสนทนาอาจต้องใสส่ ูทหรือหากเป็นผหู้ ญงิ จะต้องมเี คร่ืองแต่งกาย อย่างไรจงึ จะเหมาะสมกบั รายการ 4. การจัดการ เนื่องจากการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์เป็นงานที่ซับซ้อนทั้งในเรื่องของ กระบวนการ คน งบประมาณ วัสดุอุปกรณ์ จึงต้องใช้การจัดการเข้ามาช่วยเป็นสิ่งที่จะทำให้การผลิต รายการสามารถดำเนินไปไดอ้ ย่างราบร่นื และบรรลุวตั ถุประสงค์ นอกจากนี้การจดั การทดี่ ยี งั ชว่ ยในการประหยดั งบประมาณและผลติ รายการให้เสร็จตามกำหนด ด้วย ทั้งนี้ การจัดการในการผลติ รายการโทรทัศนน์ ้ัน อาจใช้แนวทางการจัดการตามหน้าท่ี ซึ่งประกอบ ไปดว้ ยหลักการ ดังนี้ (Henry Fayol, 1975) 4.1 การวางแผน ต้องคำนึงถึงวัตถุประสงคต์ ั้งแต่ระดับองคก์ ร ระดับรายการให้มีความสัมพันธ์ กนั สำหรบั ในระดับการผลติ รายการแลว้ การวางแผนจะอยูน่ ้ันตอนก่อนการผลติ รายการ 4.2 การจดั โครงสร้างงาน เป็นการกำหนดบทบาทหนา้ ที่ความรบั ผดิ ชอบของแต่ละคนในแต่ละ งาน เพอ่ื ใหเ้ ป็นไปตามวตั ถุประสงค์ 4.3 การจูงใจ เป็นการสร้างความรู้สกึ ใหก้ ับบุคลากรในการที่จะทำงานให้สามารถผลิตรายการ ตามวตั ถปุ ระสงค์ ทั้งน้กี ารจูงใจจะเป็นไปในลกั ษณะของการโนม้ นา้ ว การใหร้ างวัล การให้ความก้าวหน้า หรอื ความสำเรจ็ ของรายการทร่ี อ 4.4 การควบคมุ เป็นการตรวจสอบและประเมนิ การทำงานในกระบวนการผลิตเพอื่ ใหร้ ายการที่ ผลิตออกมานั้นมีคุณภาพ ทัง้ น้กี ารควบคุมอาจทำไดห้ ลายวกี าร เช่น การให้ผลปอ้ นกลับ ดว้ ยคำพูด การ เขียน การให้รางวัล นอกจากนย้ี ังเป็นการสร้างแรงจงู ใจไดอ้ ีกทางหน่ึงด้วย 4.5 การอำนวยความสะดวก เป็นการสนับสนุนการผลิตรายการเพื่อให้เกิดความคล่องตัว ราบรืน่ โดยการอำนวยความสะดวกนี้ครอบคลมุ ถึงด้านบุคลากร การเงินหรอื งบประมาณหรอื วสั ดอุ ปุ กรณ์ 23

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 4.6 การสื่อสาร เพื่อให้เกิดความเข้าใจที่ตรงกันในเรื่องที่แต่ละคนหรือทีมงานท่ีเกี่ยวขอ้ ง หาก การส่ือสารไมด่ หี รือเขา้ ใจไมต่ รงกันจะก่อใหเ้ กดิ ความเสียหายต่อการผลติ รายการได้ นอกจากนั้น การแก้ปญั หาถือวา่ เป็นส่ิงที่ขาดไม่ได้ในการผลิตรายการ ทั้งนี้เพราะในการทำงาน ใดๆ แมจ้ ะมีการวางแผนมาแล้วเป็นอย่างดี แตป่ ัญหาทีค่ าดไม่ถงึ หรอื ปญั หาที่เกดิ ข้นึ เฉพาะหน้าเป็นส่ิงท่ี เกิดขึ้นได้เสมอทั้งปัญหาที่เกิดจากภายในและภายนอกองค์กร ทั้งนี้ปัญหาที่จะเกิดภายในนั้นจะถูก ควบคุมไว้ค่อนข้างชัดเจนตั้งแต่ขั้นตอนวางแผนการผลิตรายการ แต่ปัญหาที่เกิดจากภายนอกที่เป็น สิ่งแวดล้อมในการผลติ รายการ เช่น สภาพการแขง่ ขัน การตลาด ก็เปน็ สิ่งทีต่ อ้ งพิจารณาประกอบกันด้วย อยา่ งไรกต็ ามเม่อื เกิดปัญหาขน้ึ จะต้องได้รบั การแกไ้ ขอยา่ งทันทว่ งที และต้องคำนงึ ถงึ กลุ่มเป้าหมายเป็น สำคัญ เช่น การผลิตรายการละครเร่ืองหนึง่ กำหนดความยาวไวท้ ั้งสน้ิ 32 ตอน แต่เม่ือออกอากาศไปแล้ว เกอื บจบพบวา่ ไดร้ ับความนยิ มจากผู้ชมเป็นอย่างมาก สถานีโทรทศั น์อาจขอให้ผู้จัดหรือผู้ผลิตทำการเพิ่ม ความยาวของละครออกไปซึ่งตอ้ งมีการขยายบละครและมกี ารถา่ ยทำเพ่ิมข้ึนได้ การบริหารจัดการผลติ รายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ การบริหารจดั การผลิตรายการวิทยุโทรทัศนน์ ้ันนอกเนอื่ งจากการบริหารจัดการในเร่ืองดังกล่าว แล้ว การบริหารจัดการจะเริ่มตั้งแต่การที่ได้รับมอบหมายให้ผลิตรายการหนึ่งรายการ โดยจะมีการ วางแผนท้ังทางดา้ นรายการ ด้านบุคลากร ดา้ นวัสดุอุปกรณ์ งบประมาณ ไปจนกระทั่งการผลิตรายการที่ แล้วเสร็จสมบูรณ์ ในการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์นั้นผู้ผลิตรายการจึงต้องคำนึงถึงการตัดสินใจ 2 ประการ คอื 1. การตัดสินใจในการผลิตรายการ การผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ในบางรายการ หรือใน บางครั้งจะมีปัจจัยและองค์ประกอบที่แตกต่างกันไป เช่น ขนาดของรายการ ความยาวของรายการ ประเภทของรายการ รวมทัง้ องค์ประกอบในการบริหารจัดการดงั ท่กี ลา่ วมาน้ัน ล้วนมีผลตอ่ การตัดสินใจ ในการผลติ รายการท้ังสิน้ โดยการตัดสินใจในการผลิตรายการประกอบด้วยการตัดสินใจผลิตรายการเอง และการวา่ จา้ งผู้อนื่ ผลิตรายการ 1.1 การผลิตรายการเอง กรณีทีผ่ ู้ผลติ รายการเปน็ บริษัท ที่มีความพรอ้ มและศักยภาพ ในการที่จะผลิตรายการเองก็จะรับงานในการผลิตรายการได้ด้วยตนเอง ตามขั้นตอนการผลิตรายการ โทรทศั น์ 1.2 การว่าจ้างผู้อื่นผลิตรายการให้ ในการผลิตรายการโทรทัศน์บางครั้งผู้ที่เป็น เจ้าของงาน หรือเจ้าของรายการมีมีวสั ดุอปุ กรณห์ รอื ทมี งานของตนเองหรอื มแี ตไ่ มค่ รบ ตลอดจนการไม่มี ประสบการณ์ในการผลิตรายการ อาจใช้วธิ วี ่าจา้ งผู้อ่ืนผลิตรายการให้ ซึ่งการว่าจา้ ง มี 2 ลกั ษณะ คือ 1) การว่าจ้างผู้ผลิตรายการยอ่ ย หรือผู้ผลิตรายการอิสระในการผลิตรายการ เป็นการว่าจ้างผู้ผลิตรายการ ขนาดเล็กใหท้ ำการผลิตรายการให้ซงึ่ อาจไดร้ ับผลที่ตามมาคือ ผผู้ ลิตรายการรายย่อยหรือผู้ผลิตรายการ อิสระ อาจมีวัสดุอุปกรณ์และทีมงานในการผลิตรายการที่ไม่ครบสมบูรณ์ หรือมีบริษัทเองแต่สามารถ ทำงานได้เพียงบางส่วนก็อาจใช้วิธีในการหาผู้ร่วมผลิตหรือหาผู้รับเหมาช่วงในการผลิตรายการต่อจาก 24

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงตนเอง ดังนั้น อาจเกดิ ปญั หาตามมาคือ หาเปน็ งานทตี่ ้องการเรง่ ด่วน มกั จะมีการไปว่าจ้างผู้อ่ืนให้มาทำ การรับเหมาชว่ ง (sub-contractor) ต่ออกี ทอดหน่งึ อาจสง่ ผลว่าจะสามารถมาทำการผลิตรายการให้ได้ ทันตามเวลาที่ต้องการหรือใหม่ การใช้ผู้ผลิตรายการอิสระ หรือผู้ผลิตรายย่อยจึงต้องพิจารณาถงึ ความ ชำนาญในการผลิต การบริหารการผลิต การประสานงานการผลิต การมีเครือข่ายและมีผลงานในการ ดำเนินงานการผลิตที่เป็นท่ียอมรบั ท่ัวไป อย่างไรก็ตามการว่าจ้างผู้ผลิตรายการในลักษณะนี้ ก็ดีข้อดีคอื ราคาค่าจ้างในการผลติ มักจะไมส่ ูงมากเมื่อเทียบกบั ผผู้ ลติ รายใหญ่ 2) การว่าจา้ งผู้ผลติ รายการรายใหญ่ใน การผลิตรายการ เป็นการว่าจ้างบริษัทผู้ผลิตรายใหญ่ที่มีวัสดุอุปกรณ์รวมทั้งบุคลากรที่ครบและพร้อม เพรยี ง กจ็ ะสามารถได้ผู้ผลิตรายการที่มีประสบการณ์ และความชำนาญ รวมทั้งอปุ กรณ์ สตูดโิ อ และลูก ทมี การผลติ รายการอย่างพรอ้ มเพรียงในคราวเดยี วกนั ดงั นัน้ การว่าจา้ งในลกั ษณะน้ีผูว้ ่าจ้างจะสามารถ ได้งานที่ตรงตามความตอ้ งการ อย่างไรกต็ ามในการว่าจา้ งงานผผู้ ลิตรายการท่ีอยใู่ นรปู ของบริษัทนี้ บรษิ ทั ทร่ี ับจ้างอาจมกี ารวา่ จา้ งผู้ผลิตรายการ (producer) ทเ่ี ป็นอสิ ระ (freelance) มาร่วมงานก็ได้ ท้ังน้ขี ้ึนอยู่ กบั ขอบขา่ ยของงานทจ่ี ะผลิตหรือขอ้ ตกลงกนั ท้ังผวู้ ่าจ้างและผผู้ ลติ 2. การตดั สนิ ใจเกย่ี วกบั งบประมาณ งบประมาณเป็นส่งิ สำคญั ประการหนง่ึ ในการผลิตรายการ วิทยุโทรทัศน์ ซึ่งการใช้งบประมาณในการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ มีแนวทางในการตัดสินใจที่จะใช้ งบประมาณ 2 ลกั ษณะ ดงั นี้ 2.1 การจัดเป็นงบประมาณแบบทั้งชุด เป็นการจัดงบประมาณในภาพรวมที่จะใช้ใน การดำเนนิ การทั้งหมดซงึ่ มผี ลดีคอื จะมีการพจิ ารณาตัดสินใจในการอนุมตั เิ พียงคร้งั เดยี วแตก่ ็มีข้อเสีย คอื มักจะถูกตัดงบประมาณ หรือถูกต่อรองให้เหลือน้อยลง ซึ่งหากจะขออนุมตั ิงบประมาณแบบนี้จะต้องมี ความรอบคอบและแจกแจงรายละเอียดให้ชัดเจนตามความจำเป็นมากท่ีสุด เพอ่ื ทีจ่ ะไม่ใหถ้ กู ตัด หรือลด งบประมาณลงจนกระทง่ั มีผลกระทบตอ่ การผลิตรายการ 2.2 การจัดงบประมาณแบบช่วง หรือแบบเป็นส่วน เป็นการจัดงบประมาณสำหรับ การว่าจ้างงานที่คิดเป็นส่วนย่อย ๆ ตามลักษณะของงานและปริมาณงานท่ีจะเกิดขึ้น ทำให้พิจารณาง่าย เชน่ การจา่ ยค่าตอบแทนเป็นงานๆ หรือเป็นรายวัน การจ่ายค่าเช่าหอ้ งสตูดิโอ หอ้ งตัดต่อท่ีคิดค่าใช้จ่าย ตามชัว่ โมง เปน็ ต้น วธิ กี ารจัดงบประมาณแบบนี้มขี อ้ ดคี ือทราบค่าใช้จ่ายที่ชดั เจน แตก่ ็มีข้อเสยี คอื มกี าร อนุมัติงบประมาณบ่อยครั้ง รวมถึงอาจเกิดงบประมาณที่บานปลายได้การบรหิ ารจัดการข้างต้นเปน็ การ พจิ ารณาเพียงบางส่วนขององค์ประกอบในการบริหารจัดการ แตก่ ็ถอื ไดว้ ่าเปน็ องค์ประกอบท่ีสำคัญที่มัก พบกนั เสมอ ซึ่งแนวคดิ ดงั กล่าวอาจใชเ้ ปน็ แนวทางในการบริหารจดั การได้ในเบอื้ งตน้ 25

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงสรปุ การผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ คือกระบวนการต่างๆที่ทำให้เกิดเป็นรายการขึ้นเพื่อนำเสนอ ข้อความหรือสาระต่อผู้ชม โดยรายการที่ผลิตจะมีลักษณะการนำเสนอที่เป็นรูปแบบ วัตถุประสงค์ และ เป้าหมายที่ชัดเจนร่วมกันซึ่งขั้นตอนการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์มี 3 ขั้นตอน คือ ขั้นก่อนการผลิต (Pre- production) ขนั้ การผลิต (Production) ขัน้ หลงั การผลติ (Post - production) และบางครง้ั อาจ เพิ่มอีก 1 E คือ การประเมินผล (Evaluation) องค์ประกอบที่อยู่ในรายการวิทยุโทรทัศน์ ประกอบไป ด้วย องค์ประกอบด้านภาพ องค์ประกอบด้านเนื้อหา องค์ประกอบด้านเสียง องค์ประกอบด้านแสงสี องค์ประกอบตัวแสดงและการแสดง องค์ประกอบฉากและอุปกรณ์ประกอบฉาก องค์ประกอบด้านการ ตัดต่อ และองค์ประกอบด้านงานกราฟกิ ปัจจัยทีส่ ่งผลต่อความสำเร็จหรือล้มเหลวของการผลิตรายการ วิทยุโทรทัศน์ มีทั้งปัจจัยภายในสถานีและภายนอกสถานี ซึ่งผู้บริหารสถานีโทรทัศน์หรือผู้ผลิตควรให้ ความสำคัญและพิจารณากอ่ นตดั สินใจผลติ รายการ นอกจากน้ัน ผูผ้ ลติ จะต้องทราบถงึ การบรหิ ารจัดการ องคก์ รทงั้ ในดา้ นบุคลากร งบประมาณ วสั ดุอปุ กรณ์ การจดั การ ควบคู่ไปกบั ความรู้ทางด้านแนวคิดและ กระบวนการการผลิตรายการ เพื่อเป็นแนวทางในการสร้างกลยุทธ์การบริหารจัดการและการตัดสินใจ ผลติ รายการให้ประสบผลสำเรจ็ ตามวตั ถุประสงคแ์ ละเป้าหมายที่วางไว้ 26

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง แบบฝึกหดั บทที่ 1 คำชแ้ี จง ขอให้นักศกึ ษาตอบคำถามตอ่ ไปนี้ 1. เหตุใดรายการวิทยุโทรทศั น์ จงึ มีความสำคัญในระบบอตุ สาหกรรมสือ่ สารมวลชน 2. องคป์ ระกอบของรายการวิทยโุ ทรทศั น์ ประกอบดว้ ยอะไรบ้าง 3. กระบวนการผลติ รายการวิทยุโทรทศั น์ทเี่ รยี กวา่ 3 P’s ประกอบดว้ ยอะไรบ้าง และแต่ละ P มี ข้ันตอนการดำเนนิ งานอยา่ งไร 4. ปัจจัยภายนอกทเี่ กย่ี วข้องกบั การผลติ รายการวิทยุโทรทศั น์ ปจั จัยใดทม่ี ีความสำคัญมากทส่ี ุด ให้ นกั ศึกษาวเิ คราะห์ และอธบิ าย 5. การบรหิ ารจัดการองคก์ ารดา้ นการผลิตรายการวิทยุโทรทศั น์ เพอ่ื ใหเ้ กิดประสิทธภิ าพในการ บริหารจดั การ ผู้ผลติ หรือผบู้ ริหาร ต้องคำนงึ ถึงเร่อื งใดบ้าง 6. สื่อวิทยุโทรทศั น์ มีบทบาทตอ่ การพฒั นาคุณภาพชวี ิตอย่างไร 7. องค์ประกอบในการวางแผนการผลิตรายการวิทยโุ ทรทศั น์ มปี ระโยชนต์ อ่ ผู้ผลติ รายการอย่างไร 8. จงยกตัวอย่างองค์กรท่ดี ำเนนิ ธรุ กิจเกี่ยวกบั การผลิตรายการวทิ ยุโทรทศั น์ขนาดกลางมา 3 ชอื่ 27

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง เอกสารอา้ งองิ กมลรัตน์ อินทรทศั น์ และ กรรพมุ บุญทว.ี (2552). แนวคดิ ประเภทและรูปแบบการผลติ รายการ โทรทัศน.์ ในเอกสารการสอนชุดวชิ า การผลติ รายการโทรทศั นเ์ บอ้ื งตน้ หน่วยท่ี 1-7, นนทบรุ ี : มหาวิทยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช พจนานุกรมฉับราชบณั ฑติ ยสถาน พทุ ธศกั ราช 2554 เมธา เสรธี นาวงศ์. (2547). การวเิ คราะห์รปู แบบสว่ นประกอบรายการโทรทศั น์. งานวจิ ัยคณะนเิ ทศศาสตร์ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั สมสขุ หินวมิ าน, ศิรมิ ิตร ประพนั ธธ์ รุ กิจ, ภทั ธีรา สารากรบริรักษ์, อารดา ครจุ ิต, กรรณกิ า ร่งุ เจริญพงษ์ และ กุลนารี เสือโรจน.์ (2554). ความรู้เบือ้ งตน้ ทางวิทยุโทรทศั น์. กรงุ เทพฯ: มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร.์ สุทศั น์ บรุ ีภกั ดี. (2528). ถา่ ยภาพและภาพยนตร์. กรงุ เทพฯ : หนว่ ยศึกษานิเทศก์ กรมการฝึกหัดครู สุภางค์ นันตา.(2552). หลกั การวทิ ยุกระจายเสยี งและวทิ ยุโทรทัศน์. มหาสารคาม : สำนกั พมิ พ์ มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม. Henry Falyo. (1975). The Principles and Practice of management / edited by E.F.L. Brech. London; New York : Longman. http://www.nbtc.go.th/wps/portal/NTC/OffNTC/History สบื ค้นเมอ่ื วนั ที่ 25 พฤศจิกายน 2555 http://edu-technocom.blogspot.com/2012/10/blog-post_1567.html สบื คน้ เมือ่ วนั ท่ี 26 พฤศจิกายน 2555 http://www.payai.com/payai/main/main/main.php?mainmenu=knowledge&submenu =kno wledge_detail&knowid=45 สบื ค้นเมือ่ วนั ที่ 14 ธนั วาคม 2555 28

แผนบริหารการสอนประจำบทที่ 2 รูปแบบรายการวิทยุโทรทัศน์ เวลาที่ใชใ้ นการเรียนการสอน 4 ชัว่ โมงมหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง หวั ข้อเน้อื หาประจำบท 1. รายการข่าว 2. รายการสารคดี 3. รายการพูดคยุ และสนทนา 4. รายการสัมภาษณ์ 5. รายการอภปิ ราย 6. รายการสาธติ และทดลอง 7. รายการนติ ยสาร 8. รายการปกณิ กะ 9. รายการเกมโชว์ 10. รายการละคร 11. รายการเพลงและดนตรี 12. รายการเรยี ลลติ ี้ 13. รายการสปอตโทรทัศน์ 14. สรุป วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม เมื่อศกึ ษาบทเรียนนี้แลว้ นักศึกษาสามารถ 1. อธิบายถึงรายการวิทยุโทรทศั นใ์ นรูปแบบตา่ งๆ ได้ 2. บง่ บอกและอธิบายถึงคณุ ลักษณะทัว่ ไปของรายการวทิ ยโุ ทรทศั น์ได้ 3. อธิบายองค์ประกอบของรายการวิทยโุ ทรทศั น์ในแตล่ ะรปู แบบได้ 4. วเิ คราะหร์ ูปแบบรายการวทิ ยุโทรทัศนท์ ี่ออกอากาศทางสถานวี ทิ ยุโทรทัศน์ในปัจจบุ ันได้ วิธีการสอนและกจิ กรรมการเรียนการสอนประจำบท ระยะเวลาท่ีใช้ในการบรรยาย 2 ชว่ั โมง ระยะเวลาท่ีในการปฏบิ ตั ิหรือจดั กิจกรรมการเรียนรู้ 2 ชว่ั โมง 1. ผู้สอนบรรยายและอภปิ รายเนือ้ หาประจำบท 2. มอบหมายให้นกั ศึกษาค้นคว้าเกยี่ วกับองคป์ ระกอบของรายการวทิ ยุโทรทศั นใ์ นรปู แบบต่างๆ ที่นักศกึ ษาสนใจ 29

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 3. แบ่งกลมุ่ ให้นักศกึ ษาวิเคราะห์ อภปิ ราย เกี่ยวกับรูปแบบรายการวิทยโุ ทรทัศนใ์ นผังรายการ ของแต่ละสถานีวิทยโุ ทรทศั น์ 4. มอบหมายให้นักศกึ ษาทำแบบฝกึ หัด คำถามท้ายบท สอื่ การเรยี นการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน บทท่ี 2 2. Power Point ประกอบคำบรรยาย 3. คอมพิวเตอร์ เครื่องฉาย LCD Projector 4. ระบบอินเทอร์เน็ต 5. หนงั สอื อา้ งองิ ค้นควา้ เพิ่มเติมจากห้องสมดุ 6. ตัวอยา่ งรายการวทิ ยุโทรทัศนร์ ูปแบบตา่ งๆ การวัดผลและประเมนิ ผล 1. ซกั ถามความรู้ ความเขา้ ใจ 2. สังเกตจากการคน้ คว้า และการสรุป 3. สงั เกตจากการอภิปราย การวเิ คราะห์ ซักถามของนักศึกษา 4. สังเกตจากการมีส่วนรว่ มในกจิ กรรมกล่มุ 5. ประเมนิ ผลจากการตอบคำถามทา้ ยบท 30

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง บทท่ี 2 รปู แบบรายการวิทยุโทรทัศน์ รายการวิทยุโทรทัศน์ในปัจจุบัน ผู้ผลิตรายการมีการคิดค้นรูปแบบการน ำเสนอเนื้อหาที่ หลากหลาย และมีความแปลกใหม่ ทันสมัยมากขึ้น รายการบางรายการอาจมีรูปแบบที่ผสมผสานกัน เพื่อให้ผู้ชมได้รับความบันเทงิ และสาระความรู้ไปพร้อมๆ กัน ดังนั้น การจำแนกประเภทรายการจึงอาจ ทำได้ยาก และมคี วามซับซอ้ นเกินกว่าจะแบง่ เป็นเพียงรายการสาระและบันเทิง เน่ืองจากธุรกิจทางด้าน วิทยุโทรทศั นม์ ีการแขง่ ขันในการผลิตรายการ ผู้ผลิตจงึ ตอ้ งหากลวิธีในการสร้างจดุ เดน่ ของรายการ สร้าง ความน่าสนใจและดึงดูดใจให้ผูร้ ับชมตดิ ตามรับชมตัง้ แต่ต้นจนจบรายการ นอกจากน้ันแล้วยงั มีรายการ โทรทศั น์ประเภทใหม่ๆ เกดิ ข้นึ อย่างต่อเน่อื งเพอื่ ตอบสนองความต้องการของผู้ชมกลมุ่ เป้าหมายนั่นเอง การเปลี่ยนแปลงวิธีการนำเสนอในรายการวิทยุโทรทัศน์ประเภทต่างๆ สามารถเกิดขึ้นได้ ตลอดเวลา เนื่องจากแวดวงวิทยุโทรทัศน์ เปิดโอกาสให้ผู้ผลิตได้ใช้ความคิดสร้างสรรค์ และทดลองสิ่ง แปลกใหม่ได้ โดยเฉพาะเมื่อสูตรหรือวิธีการเดิม ๆ ซึ่งเคยประสบความสำเร็จกลบั เส่ือมความนิยมและมี ผชู้ มนอ้ ยลง ผผู้ ลติ อาจต้องปรับเปล่ียนโดยเพ่ิมเตมิ ตัดทอนสูตรเดิม ๆ หรือคิดคน้ สง่ิ ใหม่ๆ เพ่ือนำเสนอ และเป็นทางเลือกให้กับผู้รบั สารได้รบั ความพงึ พอใจมากยิง่ ขึ้น รปู แบบรายการวิทยโุ ทรทัศน์ทีอ่ อกอากาศ ทางสถานีวทิ ยุโทรทัศน์ในปัจจบุ นั สามารถจำแนกตามการนำเสนอเนอ้ื หาของรายการได้ คอื รายการข่าว รายการสารคดี รายการพดู คุยและสนทนา รายการสมั ภาษณ์ รายการอภปิ ราย รายการสาธิตและทดลอง รายการนติ ยสาร รายการปกณิ กะรายการเกมโชว์ รายการละคร รายการเพลงและดนตรี รายการเรียลลิตี้ และ รายการสปอตโทรทัศน์ รายการข่าว เป็นรายการที่นำเสนอเหตุการณ์ เรื่องราว ข้อเท็จจริง หรือข้อคิดเห็นที่น่าสนใจ เป็นเรื่องที่สด ใหม่มีผลกระทบต่อประชาชน มีการแบ่งประเภทของข่าว เช่น ข่าวการเมือง ข่าวเศรษฐกิจ ข่าว อาชญากรรม ข่าวบันเทิง ข่าวกีฬา เป็นต้น รูปแบบรายการขา่ วโทรทัศน์ จากยุคก่อนทีเ่ ปน็ แค่เพียงการ นง่ั อ่านขา่ วของผปู้ ระกาศเพียงอยา่ งเดียว ในปัจจุบนั เปน็ ยุคแห่งขา่ วสาร สถานวี ทิ ยุโทรทัศน์เกอื บทุกช่อง จึงมีการพัฒนารูปแบบรายการข่าวให้มีความน่าสนใจและดึงดูดใจผู้รับชมมากยิ่งขึ้น จึงมีรูปแบบการ นำเสนอรายการขา่ วโทรทัศน์ท่หี ลากหลาย ดังน้ี (สมสุข หินวมิ าน และคณะ, 2554) 1. รายการขา่ ว (News programmed) เป็นรายการท่ีมีความยาวต้ังแต่ 30 นาที ถงึ 1 ชวั่ โมง หรือมากกว่า รายการข่าวนำเสนอข่าวด้วยการให้ผู้ประกาศอ่านตามบทข่าวที่เตรียมไว้ โดยเรียงลำดับ ความสำคัญของข่าวโดยทั่วไปจะใช้ผู้ประกาศ 2 คน สลับกันอ่านบทข่าว บางรายการอาจมีผู้ประกาศ มากกว่า 2 คน เพือ่ อา่ นขา่ วประเภทตา่ งๆ กนั เช่น ข่าวต่างประเทศ และ ข่าวกีฬา 31

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง ก่อนทจ่ี ะเข้ารายการขา่ วจะมกี ารพาดหวั ขา่ ว (Headline) เพือ่ กระตนุ้ ใหผ้ ชู้ มเกดิ ความสนใจและ ติดตามเนือ้ หาโดยละเอียดในรายการอกี ครั้ง รายการขา่ วจะนำเสนอโดยใช้ภาษาท่ีสน้ั กระชับ ไม่ใสค่ วาม คิดเห็นของผู้ผลิตหรือผู้รายงานข่าว บางครั้งจะเสนอรายงานข่าวด้วยการให้ผู้สื่อข่าวรายงานจากที่เกดิ เหตุ หรือมีช่วงรายงานพเิ ศษเพ่ือรายงานข่าวแบบเจาะลึก หรือนำเสนอข้อมลู เบื้องหลังเหตุการณ์ ส่วน เน้อื หาจะนำเสนอข่าวทกุ ประเภท ไม่ว่าจะเปน็ ขา่ วการเมอื ง เศรษฐกิจ สังคม อาชญากรรม ต่างประเทศ กฬี า ขา่ วในพระราชสำนัก โดยทั่วไปรายการข่าวจะเรียบเรียงลำดับประเด็นข่าวที่สำคัญท่ีสุด หรืออยู่ใน ความสนใจของสาธารณชนมากท่สี ุดจากมากไปหานอ้ ย 2. ข่าวสั้น/ขา่ วด่วน (Breaking news) หรือข่าวตน้ ชัว่ โมง เป็นรายการข่าวที่ออกอากาศทาง สถานีโทรทัศน์เป็นระยะๆ ตลอดทั้งวัน โดยทั่วไปจะออกอากาศทุกต้นชั่วโมง ความยาวของรายการ ประมาณ 3-5 นาที หากเกดิ เหตุการณ์สำคญั ข้นึ รายการปกตขิ องทางสถานอี าจถกู แทรกด้วยรายการข่าว ดว่ นเพือ่ รายงานเหตุการณ์ดังกล่าว การนำเสนอรายการข่าวสั้น/ข่าวด่วนหรือข่าวต้นชั่วโมงใช้รูปแบบใกล้เคียงกับรายการข่าว (news programmed) คือ ให้ผู้ประกาศอ่านตามบทข่าวที่เตรียมไว้โดยเรียงลำดับความสำคัญของข่าว ตามที่กองบรรณาธิการกำหนดแต่ย่อส่วนลงมาให้เหลือเพียง 3-5 นาที เพื่อรายงานข่าวเพียง 2-3 ข่าว สว่ นภาษาและวิธีการนำเสนอก็คลา้ ยกบั รายการข่าวเช่นกนั คอื มผี ู้ประกาศอา่ นจากบทข่าว ซงึ่ สอดคล้อง กับภาพข่าวที่นำเสนอ บางครั้งจะใช้ผู้สื่อข่าวรายงานสดจากที่เกิดเหตุ ทั้งนี้รายการข่าวสั้น จะใช้ผู้ ประกาศในห้องสง่ เพยี งคนเดียวเนอ่ื งจากมรี ายงานข่าวเพียงไม่กี่ขา่ ว 3. รายการสัมภาษณ์ข่าว (News interview) เป็นรายการข่าวที่นำเสนอข้อมูล ข้อเท็จจริง และความคิดเห็นผ่านการสัมภาษณ์ผู้เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์หรือบุคคลในข่าวโดยละเอียดโดยผู้ด ำเนิน รายการและผู้ถูกสัมภาษณ์จะพูดคุยในประเด็นที่กำลังเป็นที่สนใจหรือบางครั้งสนทนาในหลากหลาย ประเดน็ ผู้ใหส้ มั ภาษณต์ อ้ งมีความเกี่ยวข้องกบั ประเดน็ ท่ีนำเสนอ รายการสัมภาษณ์อาจเป็นรายการสดหรือบันทึกเทปก็ได้ แต่ส่วนใหญ่จะเปน็ รายการสดเพ่อื ให้ ทันต่อเหตุการณ์รายการสัมภาษณ์ข่าวจะนำเสนอข้อมูลโดยผู้ดำเนินรายการซักถาม และใช้การสนทนา ระหว่างผู้ดำเนินรายการ ซึ่งเป็นผู้สัมภาษณ์ ผู้ดำเนินรายการจะมีบทบาทในการควบคุมเนื้อหา โดยใช้ จังหวะ ลีลา และการป้อนคำถาม รายการข่าวประเภทนี้ไม่มีบทสำหรับอ่านแต่จะใช้คำถามที่เตรียมไว้ รวมกับคำถามท่ีผดู้ ำเนินรายการคดิ ขึน้ 4. รายการวิเคราะห์ข่าว (News analysis) เป็นรายการข่าวที่ให้สาระ และข้อมูลหลังข่าว เพื่อให้ผู้ฟังได้รับความรู้พร้อมกับการให้ข่าวสาร รายการนำเสนอเรื่องราวที่มีความสำคัญทั้งใน ระดับประเทศและระดับโลก โดยใชก้ ารวิเคราะห์ เช่น การเมือง สถานการณ์ตา่ งประเทศ หรือเหตุการณ์ ที่มีผลกระทบต่อคนจำนวนมาก เช่น เศรษฐกิจ รายการข่าวประเภทนี้อาจมีแต่การวิเคราะห์ข่าวอย่าง เดยี วจนจบรายการ หรอื อาจใชก้ ารผสมผสานหลายรูปแบบทั้งการรายงานข่าว หรือการสัมภาษณ์ควบคู่ กันไปด้วย ทั้งนี้ ผู้วิเคราะห์ข่าว ซึ่งเป็นผู้ดำเนินรายการจะต้องมีความรู้ และเชี่ยวชาญในประเด็นที่ วเิ คราะห์ เช่น ข่าวเศรษฐกจิ การเมือง หรือต่างประเทศ 32

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง รายการวิเคราะห์ข่าวเน้นให้ผู้ชมได้รู้ถึงเบื้องหน้าเบื้องหลังของเหตุการณ์รวมทั้งชี้ให้เห็นถึง ความหมายหรือนยั ของข่าว และผลกระทบท่เี กดิ ข้ึนเป็นสำคัญ เนื้อหาของรายการจะเป็นข่าวหนกั (hard news) เช่น การเมือง เศรษฐกิจ ทั้งในและต่างประเทศ การนำเสนอตลอดรายการข่าวประเภทนี้อาจมี การวเิ คราะหข์ ่าวประเด็นเดยี ว หรือหลายประเด็นกไ็ ด้ 5. รายการสนทนาข่าว (News talk) เป็นรายการที่นำเสนอข่าวสาร และความคิดเห็นของ ผู้ ดำเนินรายการ ข่าวที่รายงานอาจนำมาจากการติดตามทำข่าวของสถานีเอง หรือนำมาจากสื่ออ่ืนๆ เช่น หนังสือพิมพ์ รายการข่าว รูปแบบนี้เป็นที่นิยมในประเทศไทยในช่วง 4-5 ปีที่ผ่านมา บางครั้งเรียก รายการข่าวรูปแบบนว้ี า่ รายการเล่าข่าว หรือรายการคุยข่าว รายการสนทนาขา่ วนำเสนอรายงานข่าวดว้ ยการพูดคุยระหวา่ ผดู้ ำเนนิ รายการ ซง่ึ อาจมี 2-3 คน โดยทั้งหมดจะสนทนากันเอง และสนทนากับผู้ชม ด้วยท่าทีสบายและเป็นกันเอง นอกจากการรายงาน ขา่ วดว้ ยการเล่าเรอ่ื งราวท่เี กิดข้นึ แลว้ ผดู้ ำเนนิ รายการยงั ใชก้ ารวิจารณ์ ใส่ความคิดเหน็ ส่วนตัวในเนื้อหา ข่าวด้วย การนำเสนอรายการวิจารณ์ข่าวอาจนำภาพข่าวและรายละเอียดของเหตุการณ์จากสถานีเอง หรือหยิบมาจากหนังสือพิมพ์ และอินเทอร์เน็ต แล้วนำมาเล่าหรือวิจารณ์ โดยไม่จำเป็นต้องมีบทข่าว เพราะภาพและเสยี งจรงิ ของเหตกุ ารณไ์ มส่ ำคัญเท่ากบั ลลี าบุคลิกและความสามารถของพิธีกร 6. รายการนิตยสารข่าว (News magazine) รายการข่าวรูปแบบนี้ใช้การนำเสนอที่ หลากหลายเปรียบเหมือนนิตยสารที่มีหลากหลาย เปรียบเหมือนนิตยสารที่มีหลายคอลัมน์ รายการ นิตยสารข่าวอาจประกอบด้วยช่วงต่างๆ เช่น การรายงานข่าว การวิจารณ์ข่าว การวิเคราะห์ข่าว การ สมั ภาษณบ์ คุ คลในข่าว นิตยสารข่าวเป็นรายการที่ผสมผสานการนำเสนอข่าวรูปแบบต่างๆ ไว้ด้วยกันเพื่อดึงดูดความ สนใจของผู้ชม รายการนิตยสารข่าวอาจเริ่มรายการด้วยการรายงานข่าวสั้นหรือสรุปข่าว ( News bulletin) เพื่อรายงานเหตุการณ์ที่เป็นประเด็นสำคัญหรือนำเสนอด้วยรูปแบบการวิจารณ์ข่าว เน้นการ พูดคุยหรอื เล่าข่าวในประเด็นท่ีเป็นที่สนใจของสาธารณชนจากน้ันจงึ เข้าสูร่ ปู แบบการนำเสนออื่นๆ เช่น การวิเคราะห์ข่าว หรือการสมั ภาษณ์ เน้ือหาทปี่ รากฏในรายการนิตยสารขา่ วนน้ั ครอบคลุมขา่ วทกุ ระดับ และทกุ ประเภท เชน่ เดยี วกับ รายการขา่ ว บางชว่ งของรายการอาจเน้นทกี่ ารนำเสนอข่าวหนัก เช่น ช่วงวิเคราะหข์ า่ ว และบางช่วงอาจ เน้นการนำเสนอข่าวเบาหรอื ขา่ วสีสนั เชน่ ช่วงวิจารณข์ ่าว อยา่ งไรกต็ ามไมม่ ีกฎเกณฑท์ ่ีแน่นอนว่าช่วงใด ต้องนำเสนอขา่ วหนักหรือขา่ วเบา บางช่วงอาจผสมผสานขา่ วทกุ ระดบั หรอื ขา่ วหลายประเภทเขา้ ดว้ ยกัน การบรรยายข่าวจะมีภาพเคลื่อนไหวหรอื ภาพนิ่งประกอบเน้ือหาข่าวซึ่งเป็นภาพที่เกีย่ วข้องใน ข่าวนั้นๆ หรืออาจมีภาพกราฟิก ตัวอักษร ตัวเลข ประกอบเพื่อขยายความให้เนื้อหาข่าวมคี วามชัดเจน มากยงิ่ ข้ึนโดยสามารถขยายความองค์ประกอบด้านภาพและเสียงของรายการขา่ วโทรทัศน์ได้ดังน้ี 6.1 ภาพข่าว ภาพเคลื่อนไหวคือส่วนหนึ่งของการเล่าเรื่องในรายการข่าวใช้ภาพข่าว เพือ่ อธิบายเหตุการณท์ ่เี กดิ ขึ้นทำให้ผู้ชมเกดิ ความเข้าใจเรอ่ื งราว โดยไมต่ อ้ งอธิบายรายละเอยี ดมาก ภาพ 33

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงยงั เปน็ องคป์ ระกอบทที่ ำใหร้ ายการขา่ วมีความน่าเช่ือถือและน่าสนใจกว่าวทิ ยุ เพราะภาพ คอื หลักฐานที่ โทรทัศนม์ ีใหผ้ ู้ชม เพอ่ื ยนื ยันว่าเหตกุ ารณท์ ร่ี ายงานเกดิ ขน้ึ จรงิ (Goodwin, 1990, P 96) 6.2 กราฟกิ ภาพกราฟิกทใี่ ช้ประกอบรายการข่าวเป็นเทคนคิ ทสี่ ร้างจากคอมพิวเตอร์มี หน้าที่หลากหลายตามชนิดของกราฟิกที่ใช้ เช่น บอกชื่อ บอกตำแหน่ง หรือประเด็นของเรื่อง เช่น กราฟิกแสดงชื่อผู้ที่กำลังให้สัมภาษณ์ บอกจำนวน ตัวเลขที่มีความซับซ้อน เช่น หุ้น สถิติต่างๆ ใช้แทน ภาพเหตกุ ารณท์ ีย่ งั ไม่มีภาพข่าวประกอบ เชน่ แผ่นดินไหว เคร่ืองบนิ ตก และ เพิ่มสีสันและความนา่ สนใจ ในปัจจุบัน บางสถานีมีการนำเทคโนโลยีกราฟิกภาพ 3 มิติ (Immersive) มาใช้ประกอบการ รายงานข่าวเพื่อสร้างความน่าสนใจ เช่น ข่าววิเคราะห์ในประเด็นที่สำคัญทางช่อง 9 อ.ส.ม.ท. ข่าว พยากรณอ์ ากาศทางสถานวี ทิ ยโุ ทรทัศน์ชอ่ ง 7 เป็นตน้ 6.3 มุมกล้อง โดยทั่วไปรายการวิทยุโทรทัศน์จะใช้มุมกล้องที่หลากหลายเพื่อส่ือ ความหมายที่ผูผ้ ลติ ต้องการ เช่น รายการละคร ใช้มุมกลอ้ ง Close Up Medium Shot Long Shot เป็น ต้น ขณะที่รายการข่าวโทรทัศน์จะเน้นนำเสนอภาพระดบั สายตา (Eye-level Shot) เป็นส่วนใหญ่ ภาพ บุคคลหรือภาพเหตุการณ์จะอยู่ในระดับสายตาของผู้ชมเพื่อให้เกิดความสมจริงและน่าเชื่อถือและเป็น เทคนิคที่ทำให้ผู้ชมเข้าใจว่ากำลังดูหรือสังเกตการณ์เหตุการณ์ท่ีเกิดขึ้นจริง ดังนั้น ภาพที่ใช้ประกอบใน การรายงานขา่ วจะเป็นภาพท่ไี ม่ต้องคำนงึ ถงึ ศิลปะในการถ่ายภาพมากนัก เพยี งแตภ่ าพที่ถ่ายออกมานั้น ต้องสามารถส่ือความหมายไดว้ ่า ใคร ทำอะไร ท่ีไหน เมื่อไหร่ ผลเป็นอยา่ งไร และภาพต้องสอดคล้องกับ เน้อื หาของขา่ วนั้นๆ ดว้ ย นอกจากน้ี ภาพแอบถ่ายภาพจากกลอ้ งวงจรปิด หรือภาพทสี่ นั่ ไหว อาจนำเสนอในบางข่าว เช่น ข่าวอาชญากรรม เพ่อื ให้ผชู้ มเกิดความรู้สกึ ว่าภาพทไี่ ดร้ ับชมอยู่เปน็ เหตุการณ์จริงและทำให้การรายงาน ขา่ วนา่ สนใจมากขนึ้ รายการสารคดี สารคดี (Documentaries หรือ Feature) เป็นรายการที่นำเสนอข้อมูล ภาพ และเสียงของ เหตกุ ารณ์ หรอื สง่ิ ตา่ งๆ ท่ีมอี ยู่จรงิ โดยนำเสนอเรอื่ งราวเฉพาะเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่าละเอยี ดเจาะลึกตลอด ทั้งรายการ สารคดีจัดเป็นรายการประเภท Non-fiction เช่นเดียวกับรายการข่าว เนื่องจากเนื้อหาของ รายการมีท่ีมาจากเรอื่ งจริงและเช่อื ถอื ได้ มใิ ชเ่ รื่องทแ่ี ต่งข้ึน สารคดีจดั เป็นรายการประเภทสาระ แม้สาร คดบี างรายการจะนำเสนอโดยมีกล่ินอายของบันเทิงคดี แต่เนอื้ หาหรือขอ้ มูลท่ีนำเสนอมงุ่ หวังให้ผู้ชมเกิด ความรเู้ ขา้ ใจในเรื่องตา่ งๆ รายการสารคดีสามารถจัดอยู่ในประเภทรายการใหข้ ่าวสาร ความรู้ หรือ บันเทิงได้ทั้งหมด แต่ ส่วนมากรายการสารคดีจะมีคุณค่าทางข่าวเกี่ยวกับเหตุการณ์ปัจจุบัน ปัญหาสังคม กิจการ สาธารณะ หรือกจิ การบ้านเมือง ซึง่ จดั เปน็ สารคดีเชิงขา่ ว แต่ถา้ เป็นการให้ความรู้เชงิ เจาะลกึ ในเร่ืองธรรมชาติ เช่น รายการชีวิตสัตว์ น่าจะจัดไว้เป็นรายการประเภทความรู้หรือส่งเสริมการศึกษา ซึ่งในปัจจุบันรูปแบบ 34

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงรายการสารคดมี กี ารผสมผสานรูปแบบการนำเสนอทีห่ ลากหลาย ดังนน้ั การจำแนกประเภทรายการสาร คดี สามารถแบ่งได้ ดงั นี้ (ชนนิ ทร์ ชมะโชติ และดวงพร ทรพั ยลักษณ์, 2549) 1. สารคดีความรู้ทั่วไป เป็นสารคดีที่ไม่เกี่ยวข้องกับข่าว แต่เป็นเรื่องราวความรู้ทั่ว ๆ ไป มี เนื้อหาเน้นให้ความรู้ที่น่าสนใจและเป็นประโยชน์ต่อผู้ชมผู้ฟัง สารคดีความรู้ทั่วไปสามารถจำแนกตาม ประเภทของเน้อื หาได้ ดงั นี้ 1.1 สารคดีบุคคล (Personal Profile) คือเรื่องเกี่ยวกับบุคคล โดยสะท้อนให้เห็น บุคลิกภาพ ความเป็นอยู่ ความสามารถพิเศษ มุ่งเนน้ เผยแพร่เกรด็ ชวี ติ ตลอดจนมมุ มองและทัศนคติการ ดำเนนิ ชวี ติ ของบุคคลเหล่านัน้ 1.2 สารคดีในโอกาสพิเศษ (Seasonal Stories) คือ สารคดีเกี่ยวกับเหตุการณ์ตาม ฤดูกาลหรือเทศกาลต่างๆ เช่น สารคดีวันสำคัญทางศาสนา สารคดีปีแห่งการสง่ เสริมการท่องเท่ียว เป็น ต้น 1.3 สารคดีประวัติศาสตร์ (Historical Features) คือ สารคดีเกี่ยวกับเหตุการณ์ที่ เกดิ ขึน้ ในอดตี ประวัติความเปน็ มา ความสำคัญของสถานที่ และเอกลักษณท์ ่ีมีคุณคา่ ทางประวัติศาสตร์ 1.4 สารคดีท่องเที่ยว (Travel Features) คือ สารคดีเกี่ยวกับการเดินทางทอ่ งเทีย่ ว เพอื่ เชญิ ชวน หรอื สร้างความเพลดิ เพลิน 1.5 สารคดีแนะนำวิธีทำ (How-to-do Features) คือ สารคดีที่เกี่ยวกับการสอนให้ ผลิตส่งิ ตา่ งๆ โดยเน้นท่ขี ัน้ ตอนการผลิต ใหผ้ ้ชู มเขา้ ใจและติดตามได้งา่ ย 1.6 สารคดีเด็ก (Children Stories) คือ สารคดีที่มีเรื่องราวเกี่ยวกับเด็ก เช่น พฒั นาการเดก็ จติ วทิ ยาเดก็ เปน็ ตน้ 1.7 สารคดีสตรี (Women Stories) เป็นสารคดีที่เน้นให้เห็นถึงบทบาท ความสำคัญ ของสตรีทมี่ ตี ่อสังคมในแงม่ มุ ตา่ งๆ 1.8 สารคดีเกี่ยวกับสัตว์ (Animal Stories) คือ สารคดีที่ให้ความรู้เกี่ยวกับสัตว์ทุก ชนิดในดา้ นตา่ งๆ 2. สารคดีเชิงข่าว เป็นสารคดีที่มีลักษณะเนื้อหาเกี่ยวเนื่องมาจากข่าวท่ีกำลังเป็นที่สนใจ เป็น การเสนอขอ้ เท็จจรงิ เบอื้ งหลงั ข่าว และเร่อื งราวความเป็นมาตลอดจนสาเหตุต่างๆ หากเป็นข่าวเก่ียวกับ บุคคลสองฝ่ายต้องเสนอข้อเท็จจริงให้ความยุติธรรมกับทั้งสองฝ่าย ไม่แทรกความคิดเห็นส่วนตัวลงไป ขา่ วทมี่ าทำเป็นสารคดีนมี้ ักเปน็ ข่าวท่ีคนในสงั คมกล่าวขวญั กันและให้ความสนใจ หรอื เรอื่ งราวท่ีเป็นส่วน หนง่ึ ของขา่ วในขณะนน้ั 3. สารคดีเชงิ สถานการณ์ เป็นสารคดที ่ีเสนอสถานการณห์ รือผลกระทบจากสถานการณ์ท่ีส่งผล กบั สังคมคอ่ นข้างกวา้ งและลกึ กวา่ สารคดีเชิงข่าว เช่น สถานการณ์โลกร้อนไม่ใช่ข่าวท่ีเกดิ ข้ึนรายวัน แต่ เป็นสถานการณ์ท่อี ุบัติขึ้นทำใหเ้ กิดสภาวะโลกร้อน สถานการณข์ องโรคเอดส์ในปัจจุบนั สถานการณ์ของ ไข้หวดั นก เปน็ ตน้ เหลา่ น้ลี ว้ นเป็นสถานการณท์ ี่ต้องเจาะลึกลงไป 35

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 4. สารคดีเพื่อการประชาสัมพันธ์ เป็นสารคดีที่เน้นการให้ข้อมูล ภาพลักษณ์ ความรู้ ความ เข้าใจ และความน่าเชื่อถือขององค์การ หน่วยงาน สินค้าและ/หรือบริการต่างๆ ทำให้ผู้ชมมีความเห็น คล้อยตาม เช่น สารคดีปลูกป่าเฉลิมพระเกียรติของการปิโตรเลียมแหง่ ประเทศไทย หรือสารคดีเกี่ยวกับ การดำเนนิ ชีวิตดว้ ยเศรษฐกิจพอเพียงของบริษัท นำ้ มันบางจาก เปน็ ต้น 5. สารคดเี พอ่ื การศกึ ษา สารคดที ่เี นน้ ใหค้ วามรู้วชิ าการและการสอนในแงข่ องการให้ความรู้ คือ ม่งุ ใหค้ วามรูใ้ นเรื่องใดเรอ่ื งหนงึ่ ทเ่ี ป็นประโยชนต์ อ่ การดำเนนิ ชวี ติ สว่ นในแงข่ องการสอนคอื ม่งุ ให้ความรู้ ทางวิชาการ เป็นการสนับสนุนการจัดการเรยี นการสอนทั้งการศกึ ษาในและนอกระบบ ลักษณะรายการ คล้ายกับบทเรียนสอดคล้องกับหลักสูตรการเรียนการสอน เช่น รายการเพื่อการศึกษาของ มหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธิราช เปน็ ตน้ ในปจั จุบนั สารคดเี ป็นรายการทมี่ อี อกอากาศท้งั ทางวทิ ยุและโทรทัศน์แทบทกุ ประเทศท่ัวโลก ทงั้ ทผ่ี ลติ รายการเอง และซ้ือจากตา่ งประเทศ แม้จะไมไ่ ด้เปน็ รายการยอดนิยมหากเทียบกับรายการประเภท อื่นๆ โดยเฉพาะรายการบันเทิง สารคดีได้พัฒนารูปแบบ และวิธีการนำเสนอให้มีความน่าสนใจมากขึน้ อย่างตอ่ เน่อื ง โดยยงั คงไว้ซ่งึ หนา้ ท่สี ำคัญท่สี ดุ ของสารคดี คือ การให้ความรกู้ ับผูช้ มและผฟู้ งั รายการ หาก จะวิเคราะห์การนำเสนอรายการสารคดี สามารถทำไดห้ ลายรปู แบบ ดงั น้ี 1) รายการที่ใช้เสียงบรรยายประกอบ (Narration) โดยมีภาพและเสียงบรรยาย ประกอบเป็นหลัก วิธีการนำเสนอในลักษณะมีบทบรรยายรายละเอียดของเรื่องที่นำเสนอ และมี ภาพประกอบทีส่ อดคล้องกนั โดยภาพประกอบนนั้ เป็นการลำดบั เร่อื งราว เหตกุ ารณ์ หรอื สถานการณ์ ทำ ให้ผูช้ มเกดิ ความเขา้ ใจ 2) รายการทีใ่ ช้ผูน้ ำดำเนินรายการเป็นหลัก (On-Camera Spokesperson) วิธีการ นำเสนอลักษณะนีใ้ ชผ้ ู้ดำเนนิ รายการ (host) เป็นผู้ดำเนินเรอื่ ง พดู คุยรายละเอียดเกย่ี วกบั เนอ้ื หากับผู้ชม หรอื ให้เสยี งบรรยายตลอดรายการ บางครง้ั ผู้ดำเนินรายการอาจปรากฏตวั ตอนตน้ และตอนท้ายรายการ เพอ่ื นำเขา้ และสรปุ เนอ้ื หารายการ นอกจากน้ี หากเป็นเร่อื งเฉพาะด้าน ต้องอาศยั ผเู้ ช่ยี วชาญเฉพาะด้าน เป็นผ้ดู ำเนินรายการ เชน่ สารคดีเกยี่ วกับการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ เปน็ ตน้ 3) รายการท่ใี ช้รปู แบบละครเป็นหลัก (Drama) วธิ ีการนำเสนอลักษณะน้มี ีการสมมติ เหตกุ ารณ์ ตวั ละคร โดยถ่ายทอดเน้อื หาที่ตอ้ งการนำเสนอผ่าตวั ละคร เชน่ รูปแบบละครสัน้ นอกจากนี้ ยังมีวธิ ีการนำเสนอลักษณะคลา้ ยกนั เรียกไดอ้ ีกอยา่ งวา่ สารคดีเชิงละคร (Docu-drama) เป็นสารคดีที่ ถ่ายทอดเนื้อหาเรื่องราวผ่านรูปแบบการแสดง การเลือกใช้วิธีการนำเสนอ เนื่องจากมคี วามจำเป็นด้าน เวลา สภาพแวดล้อม กฎหมาย ดนิ ฟา้ อากาศ จึงทำใหไ้ ม่สามารถถ่ายจากเหตกุ ารณจ์ รงิ สถานทจ่ี ริงได้ จึง จำเป็นต้องสร้างในรูปแบบละครขึ้นมา เช่น ในอีกร้อยปีข้างหน้าโลกจะเป็นอย่างไร จินตนาการบน พืน้ ฐานข้อเทจ็ จริง มีการศกึ ษาทางวิชาการว่าอนาคตจะเปน็ อย่างไร จำลองภาพในอนาคตเป็นลักษณะที่ เห็นเป็นรปู ธรรมมากขึ้น 4) รายการที่ใช้วิธีการนำเสนอแบบผสมผสาน โดยการนำวิธีการ 3 วิธีข้างต้นมา ผสมผสานกัน เช่น การใช้วิธีการนำเสนอแบบละครผสมกับการใช้ผู้ดำเนินรายการ หรือใช้ผู้ดำเนิน 36

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงรายการเปน็ หลักร่วมกับการใช้เสยี งบรรยายประกอบ เป็นต้น ทั้งนี้ เทคนิควิธกี ารถ่ายทอดเรื่องราวตอ้ ง อาศัยภาพและเสียงเป็นหลัก ซึ่งภาพที่นำมาใช้รายการนอกจากการใช้ภาพที่ถ่ายมาแล้ว ยังมีภาพวาด ประกอบ ภาพทีอ่ าศัยการออกแบบด้วยคอมพวิ เตอรก์ ราฟกิ เปน็ ต้น รายการสารคดีทางวิทยุโทรทัศน์ท่ีดีจะต้องมีลักษณะสร้างสรรค์ทัง้ ในด้านการกำหนดเรื่อง หรือ ประเด็นของรายการ ศิลปะการนำเสนอเนื้อหา เทคนิคการถ่ายทำ การตัดต่อลำดับภาพ และการให้ เสยี งดนตรีและเสียงประกอบรายการ ตลอดจนการใช้เทคนิคพิเศษและภาพกราฟิกท่ีสอดคล้องกลมกลืน กับเนื้อหาสาระ บรรยากาศ และอารมณข์ องรายการ ซง่ึ จะทำให้รายการมคี วามนา่ สนใจ และนา่ ติดตาม รายการพดู คุยและสนทนา รายการพูดคุย (Talk Programmed) เป็นรูปแบบรายการที่มีผู้มาปรากฏตัวเพือ่ พดู คุยกับผู้ชม โดยการหยิบยกเอาประเดน็ เก่ียวกับข่าวสาร ความเคล่อื นไหว เหตกุ ารณ์ สาระความรู้ หรือความบันเทิง ที่กำลังอยู่ในความสนใจของผู้ชมรายการมานำเสนอและพูดคุยกับผู้ชมโดยตรง ในสหรัฐอเมริกา นิยม เรยี กกวา่ รายการทอล์คโชว์ (Talk Show) ลักษณะการนำเสนอรายการพดู คุยมีพัฒนาการที่เปลีย่ นแปลงไป แต่เดิมจะใช้การนำเสนอด้วย การพดู เปน็ หลัก และมีภาพประกอบ เพ่ือจะได้ไมเ่ หน็ หนา้ ผูพ้ ดู ตลอดรายการ ในระยะหลัง เริม่ ใชร้ ูปแบบ อื่นๆ มาผสมผสาน เช่น การสัมภาษณ์ การสนทนา ฯลฯ การพูดคุยสามารถสอดแทรกความบันเทิง ซึง่ อาจจะเปน็ การแสดงดนตรี แสดงตลก หรือแสดงมายากล เพียงแต่การแสดงเหลา่ น้ี ถอื เปน็ ส่วนประกอบ ของรายการเท่าน้ัน โดยทย่ี ังถือว่าการพูดคุยเป็นจุดเด่นกวา่ รายการพูดคุยจะมคี ุณภาพและน่าสนใจยิ่งขน้ึ หากผู้ดำเนนิ รายการหรอื ผู้ทจ่ี ะทำหน้าท่พี ดู คุยกับ ผู้ชมเปน็ ผมู้ คี วามร้คู วามสามารถในการพดู และการนำเสนอเนอ้ื หาของรายการ สามารถดำเนนิ รายการได้ อย่างราบร่ืนและเปน็ ธรรมชาติ สว่ นรายการสนทนา (Conversational Programmed) เป็นรูปแบบรายการทีม่ ีคนมาพูดคุยกัน 2 หรือ 3 คน โดยมีคนหนึ่งเป็นผู้ดำเนินรายการหรือดำเนินการสนทนา ส่วนบุคคลที่เหลือจะเป็นผู้ร่วม สนทนา ผู้ดำเนินรายการจะทำหน้าทีน่ ำการสนทนา และคอยควบคุมการสนทนาให้เป็นไปตามขอบเขต และวัตถุประสงค์ของรายการ คอยเชื่อมโยงประเด็นการสนทนา เพื่อไม่ให้ผู้ชมเกิดความสับสนกับ ประเด็นที่สนทนา ผู้ดำเนินการสนทนาอาจร่วมแสดงความคิดเห็นด้วยการพูดคุยกับผู้ร่วมรายการ ใน ขณะเดยี วกันกจ็ ะต้องคอยพูดคยุ กับผ้ชู มรายการด้วย โดยเฉพาะในช่วงต้นท่ีต้องเปดิ ประเด็นการสนทนา และชว่ งทา้ ยทต่ี อ้ งสรุปประเด็นการสนทนา รายการพูดคุยและรายการสนทนา มีทั้งผลิตเพื่อสาระและบันเทิง หรือสองประการ และเมื่อ จำแนกประเทของรายการสนทนาออกไปจะสามารถแบ่งตามลักษณะของเนื้อหา เป็น 2 ประเภทใหญ่ ดงั นี้ (สมสุข หนิ วิมาน, และคนอื่นๆ, 2554) 37

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 1. Serious talk รายการสนทนามีลักษณะที่ถามตรง ถามลึก ส่วนใหญ่จะมีผู้ดำเนินรายการ เพียงคนเดยี ว เน้นสนทนากบั แขกรบั เชญิ ต่อประเดน็ ใดประเด็นหน่งึ ตลอดท้งั รายการ ส่วนใหญ่ครอบคลุม เนอ้ื หาในเรอ่ื งของขา่ วต่างๆ เช่น ประเด็นการเมอื ง เศรษฐกิจ เป็นต้น 2. Soft talk เป็นรายการสนทนาที่มีลักษณะการสนทนาพูดคุย ฟังสบาย มีประเด็นท่ี หลากหลายและเป็นการสนทนาเรื่องทั่ว ๆ ไป ในหลายแวดวงที่ผู้คนสนใจ เน้นในด้านของความบันเทงิ แมบ้ างครัง้ จะเปน็ ประเดน็ หนักๆ เชน่ การเมอื ง หรอื สงั คม แต่ลักษณะรายการไม่ได้นำเสนอในรูปแบบท่ี จริงจงั หรอื ไม่ทำใหผ้ ู้ชมเครยี ดจนเกนิ ไป รายการสนทนา แตกต่างกับรายการพูดคุย กล่าวคือ รายการพูดคุยเป็นการพูดคุยกับผู้ชม โดยตรง ในขณะทร่ี ายการสนทนามใิ ชเ่ ป็นการพดู คยุ กับผชู้ มโดยตรง แตเ่ ป็นการสนทนากันระหว่างผู้ร่วม รายการ การนำเสนอรายการสนทนาท่ีดี มใิ ช่เพียงการนำเสนอภาพผูร้ ่วมสนทนาตัดสลบั กันไปมา เท่านั้น หากแต่ควรจะต้องมีภาพเหตกุ ารณ์หรือเรอื่ งราวทีเ่ ก่ยี วข้องกับหวั ข้อหรอื ประเดน็ ทก่ี ำลังสนทนามาตัดต่อ ประกอบในรายการด้วย รายการสมั ภาษณ์ รายการสัมภาษณ์ (Interview Programmed) เป็นรูปแบบรายการที่มีบุคคล 2 คน หรือ มากกว่ามารว่ มพดู คุย ซักถามปัญหา ข้อสงสัยหรือชีแ้ จงขอ้ เท็จจริงตามหัวขอ้ ที่กำหนดในแต่ละรายการ โดยมีผู้ดำเนินรายการ 1 คน ทำหน้าที่สัมภาษณ์หรือซักถามและผู้ร่วมรายการหรือผู้ให้สัมภาษณ์เป็น ผู้ตอบหรือชี้แจงข้อเท็จจริงต่อข้อคำถาม ผู้จัดรายการวิทยุโทรทัศน์นยิ มที่จะนำการสัมภาษณ์ไปใช้เปน็ ส่วนหนึ่งของรายการรูปแบบอื่นๆ เช่น รายการสารคดี รายการข่าว รายการพูดคุย โดยทั่วไปการ สมั ภาษณม์ วี ตั ถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1. การสัมภาษณ์เพื่อให้ได้ข้อเท็จจริง (Informational Interview) เป็นการสัมภาษณ์ท่ี ตอ้ งการให้ผชู้ มรายการได้รบั ขอ้ เทจ็ จริงท่เี กดขนึ้ และเก่ียวข้อง 2. การสัมภาษณ์เพื่อสำรวจความคิดเห็น (Opinion Interview) หรือ VOXPOP เป็นการ สมั ภาษณค์ วามคิดเห็นของประชาชนท่มี ีตอ่ เรอ่ื งราวหรือประเดน็ ปญั หาใดปญั หาหนึ่ง ซึ่งกำลงั เป็นท่สี นใจ ตอ่ สาธารณชนและสงั คม โดยอาจเป็นข้อขัดแยง้ หรอื ขอ้ สงสัยต่างๆ 3. การสมั ภาษณบ์ คุ คลผูม้ ีชอื่ เสยี ง (Celebrity Interview หรือ The Interview with a well-know person) เป็นการสัมภาษณ์บุคคลที่มีชื่อเสียงและเป็นที่ยกย่องยอมรับของ สาธารณชน เพื่อนำเสนอบุคลิกภาพ ความคิด ทัศนคติ และการดำเนินชีวิต เช่น การสัมภาษณ์บุคคล ดเี ด่นดา้ นตา่ งๆ รายการสัมภาษณ์จะแตกต่างจากรายการสนทนาตรงที่ผู้ดำเนินรายการหรือผู้สัมภาษณ์จะทำ หน้าท่ีคอยตงั้ คำถามแลว้ ให้ผู้ร่วมรายการตอบหรอื ชี้แจงขอ้ เทจ็ จริงให้มากท่สี ุดจะไม่รว่ มตอบคำถามน้ันๆ ด้วย แตอ่ าจสรปุ ข้อคำตอบใหช้ ัดเจนยิ่งขึ้น ในขณะท่รี ายการสนทนา ผดู้ ำเนนิ รายการสนทนาอาจจะร่วม สนทนาด้วยในช่วงจังหวะโอกาสที่เหมาะสม ผู้ดำเนินการสัมภาษณ์จะต้องเป็นผู้ที่มีบุคลิกดี มีความรู้ 38

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงความสามารถในเรื่องที่สัมภาษณ์สามารถตั้งคำถามได้ตรงประเด็นและครบถ้วนสมบูรณ์ เป็นคำถามท่ี สอดคล้องกันตามความตอ้ งการและความอยากรู้อยากเห็นของผู้ชมรายการส่วนใหญ่จะต้องศึกษาข้อมูล และเตรียมคำถามไว้เป็นชดุ ๆ เพื่อเลือกใช้ซักถามได้อย่างต่อเนื่องและราบรื่นตามการเปลีย่ นแปลงของ เนื้อหาและบรรยากาศในระหว่างการสัมภาษณ์ ไม่สับสน วกวน ผู้สมภาษณ์จะต้องมีไหวพริบและรู้จัก แกป้ ัญหาเฉพาะหน้าไดเ้ ป็นอย่างดี รายการอภปิ ราย รายการอภิปราย (Discussion Programmed) เป็นรูปแบบการพูดคุยลักษณะหนึ่ง แต่ไม่เป็น การพูดคุยกับผู้ชมโดยตรง หากแต่เป็นการพูดคุยระหว่างผู้ดำเนนิ รายการอภิปรายหรือผู้ดำเนนิ รายการ กบั ผรู้ ่วมรายการซ่งึ อาจจะมตี ้งั แต่ 2-4 คน ผ้รู ว่ มรายการมกั จะเป็นผู้ทรงคุณวุฒิ มคี วามรู้ ความสามารถ มีประสบการณ์ มีความเชี่ยวชาญ หรือเป็นผู้ที่เกี่ยวข้องกับหัวข้อที่อภปิ ราย ผู้ทรงคุณวุฒิที่เชิญมาร่วม รายการแต่ละครั้งควรมีความหลากหลายเพื่อผู้ชมจะได้รับรู้ในทรรศนะหรือมุมมองท่ีแตกต่างกันไป โดย หัวข้อที่หยบิ ยกมาอภิปรายในรายการ เป็นหัวขอ้ ท่ีกำลังเป็นที่สนใจของสงั คมในขณะนนั้ ซงึ่ ผู้จัดรายการ จะต้องเป็นผู้กำหนดขึ้นมา โดยวัตถุประสงค์ของรายการอภิปราย ส่วนใหญ่ต้องการให้เป็นเวทีแสดง ทรรศนะหรือความคดิ เห็นและแลกเปล่ยี นแนวความคดิ ระหวา่ งผ้รู ่วมรายการ หากเป็นรายการอภปิ รายที่ ถ่ายทอดสด (live) อาจเปิดโอกาสให้ผู้ชมทางบ้านร่วมแสดงความคิดเห็นด้วย หัวข้อหรือประเด็นที่ อภิปราย มักเป็นเร่ืองที่มีสาระทางวิชาการและเป็นประโยชน์ต่อสังคมและส่วนรวม (http://www.ipesp.ac.th) ผู้ดำเนนิ รายการอภิปรายจะเปน็ ผู้ทำหน้าที่พูดกล่าวนำถงึ หวั ข้อท่ีหยิบยกมาอภิปราย คอยป้อน ประเด็นคำถามให้ผรู้ ่วมรายการแต่ละคนได้รว่ มแสดงทรรศนะและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นทีละคนอย่าง มีกติกาและตอ้ งคอยควบคุมการอภปิ รายให้อยู่ในขอบเขตองประเดน็ ท่ีกำหนด การอภิปรายในแต่ละคร้ัง เป็นการแลกเปลี่ยนทรรศนะและความคิดเห็นของผู้เข้าร่วมอภิปรายอาจเกิดความแตกต่างทางด้าน ความคิดเห็นจนเกิดเป็นข้อโต้แย้งกันได้ ผู้ดำเนินรายการอภิปรายจึงมีบทบาทสำคัญในการดำเนินให้ รายการเปน็ ไปด้วยความราบรน่ื ตามประเด็นที่วางไว้และบรรลุวัตถปุ ระสงค์ ดังนัน้ ผดู้ ำเนินรายการต้อง เตรยี มความพร้อมกอ่ นดำเนนิ รายการอภปิ ราย ดังนี้ (จักรภพ เพญ็ แข, 2546) 1) ผูด้ ำเนนิ การอภิปราย ต้องเป็นผู้แสวงหาขอ้ มูล คน้ คว้าและเตรียมข้อมูลได้อย่างละเอียด ถูก ตอ้ งและครบถ้วน ซึ่งขอ้ มูลท่จี ะตอ้ งเตรยี มนแ้ี บง่ ออกเปน็ 2 ประเภท คอื ข้อมูลในประเดน็ (Information on Issue) เปน็ ข้อมูลเชิงประจกั ษข์ องประเด็นทเ่ี กี่ยวขอ้ ง ทค่ี ้นคว้าได้จากเอกสาร ตำรา หรอื แหล่งข้อมูล สารสนเทศ และข้อมูลแวดล้อมประเด็น (Context) เป็นข้อมูลอื่นๆ ซึ่งไม่ใช่ข้อมลู โดยตรงเกีย่ วกับเรือ่ ง นั้น แต่มีผลเกย่ี วโยงกับเรอ่ื งนน้ั 2) ผู้ดำเนินการอภิปรายไม่ควรเป็นผูช้ ีน้ ำ ชักจูงความคิด ในลักษณะโฆษณาชวนเชือ่ หรอื ตดั สนิ แทนผู้รับชม ไม่บอกว่าในที่สุดแล้วผิดหรือถูก แต่ดำเนินรายการจนกระทั่งข้อมูลออกมาอย่างชัดเจน เพอื่ ทจ่ี ะสง่ ให้กับผู้ชมเปน็ คนตดั สิน 39

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 3) ผู้ดำเนินการอภิปรายไม่ใช่วทิ ยากร ผ้ดู ำเนินการอภิปรายจะต้องเปน็ ผแู้ ทนทา่ นผูช้ มในการท่ี จะดึงสิ่งที่ดีที่สุดด้วยการใช้วิธีการต่างๆ มากกว่าที่จะเป็นผู้ตอบคำถามแทนวิทยากร หรือผู้เข้าร่วม อภปิ รายในรายการ 4) ผ้ดู ำเนนิ การอภิปรายตอ้ งมีความศรัทธา และเช่ือม่ันในวิทยากร ดว้ ยความทีผ่ ู้ดำเนินรายการ ไม่ใช่ผ้รู ู้ ไมใ่ ชว่ ทิ ยากร ผดู้ ำเนินการอภปิ รายจึงต้องมีความศรัทธา และเช่อื มนั่ ในวทิ ยากร การสนใจเร่ือง จติ วิทยา เร่อื งพฤติกรรมของคน มันจะช่วยมาก ท้ังในแง่การถามและในแงก่ ารตอบ ผดู้ ำเนินรายการต้อง ไม่แย่งวิทยากรพูด ใช้วิธีการถามแบบมูลค่าเพิ่มคือการถามไปขา้ งหน้า(Forward Questioning) เพื่อให้ คนดคู นฟังไดป้ ระโยชน์มากขึ้น 5) ผู้ดำเนินการอภปิ รายตอ้ งเป็นตวั กลางในการประสานความไม่สมบูรณ์ในเชงิ เทคนิค จะต้องมี จิตสำนึกที่พร้อมอยู่เสมอ ในการที่จะปั้นคำพูดหรอื ปรับคำพูดหรอื การส่ือสาร เพื่อจะไปอุดช่องว่างของ ความไม่พรอ้ ม หรือความไมส่ มบรู ณใ์ นเรอ่ื งของเทคโนโลยี เทคนิคตา่ งๆ ท่ีเกดิ ข้นึ น้ัน ต้องถือวา่ เป็นหนา้ ที่ ของผู้ดำเนินการอภิปรายด้วย 6) ผู้ดำเนินการอภิปราย ต้องคำนึงถึงเนื้อหาเป็นหลัก และให้ความสนใจกับวิทยากรมากกว่า ตวั เอง และเมื่อไรกต็ ามที่ผู้ดำเนนิ การอภิปรายส่งความเดน่ ให้กับวิทยากร แล้วรายการน้ันเป็นไปอย่างดี ราบรนื่ ความเด่นจะกลบั สู่ผดู้ ำเนินการอภปิ รายภายหลัง 7) ผู้ดำเนินการอภิปรายต้องเขา้ ใจเปา้ หมายของการจัดรายการ สิ่งสำคัญต่อการรักษาคุณภาพ และประสิทธิภาพ ในการดำเนนิ รายการ ก็คือผู้ดำเนินการอภิปราย ต้องทำความเข้าใจในเป้าหมายของ การจัดรายการนั้น เพราะในบางครั้งผู้ดำเนินการอภิปรายคิดว่าสิ่งที่ตนเองรับผิดชอบในการดำเนิน รายการเป็นเป้าหมายใหญ่ แต่ในความเป็นจริงแล้วการดำเนินรายการดังกล่าว เป็นหัวข้อเฉพาะเพียง ท่อนหนึ่งของการสัมมนาใหญ่ ที่ต้องการจะให้ตอบคำถามใหญ่บางส่วนเท่านั้น เพราะฉะนั้นเป้าหมาย ย่อยนี้ต้องสามารถไปตอบปัญหาใหญ่เหล่านั้นได้ จึงจะสามารถทำให้การดำเนินรายการในส่วนของเรา เป็นไปอยา่ งราบรน่ื และเป็นประโยชน์ 8) ผู้ดำเนินการอภิปรายต้องเข้าใจทุกอย่างอย่างถ่องแท้ ต้องไม่ปล่อยให้ การคาดเดาเข้ามา แทนท่กี ารค้นควา้ ขอ้ มูลจริง ไม่ปลอ่ ยให้เกดิ ช่องวา่ งเรอ่ื งความรคู้ วามเข้าใจ จนกลายเปน็ ช่องว่างของการ ดำเนนิ รายการ 9) ผู้ดำเนินการอภิปรายควรทำให้ผู้ชมได้รับประโยชน์จากการชมควรผู้ทำให้ผู้ชมรู้สึกว่าเกิด ประโยชนข์ ึน้ จากการชมในแตล่ ะครง้ั ควรจะต้องจับประเดน็ มาสผู่ ลประโยชนใ์ นระดบั ปฏบิ ัติ ของคนทรี่ บั สารของคนทชี่ มรายการนนั้ อยใู่ หไ้ ด้ จะทำใหเ้ กิดความรู้สึกวา่ ผู้ชมไดร้ บั ประโยชน์โดยตรงเป็นการสว่ นตวั 10) ผ้ดู ำเนนิ การอภปิ รายท่ดี ีตอ้ งบริหารเวลาให้ดี ต้องรู้ล่วงหน้า ว่าจะเปดิ โอกาสให้ใครพูดมาก นอ้ ยแคไ่ หน ต้องมเี วลาในการสรปุ มเี วลาในการถามตอบ และคำกล่าวในบทนำของผดู้ ำเนินการอภิปราย ต้องชี้ประโยชน์ ท่ีผู้ชมจะได้รับอย่างกระชับที่สุด แล้วก็จูงใจให้เขาอยู่กับการดำเนินรายการนั้นไปจน ตลอดรายการ 40

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง เนื่องจากรายการอภิปราย จะมรี ูปแบบการดำเนนิ รายการในลกั ษณะพดู คยุ ซกั ถาม หรือสนทนา เป็นหลัก บางรายการจะมภี าพ หรอื กราฟกิ ข้อความตวั อกั ษร ตวั เลข สถิติอา้ งอิง ผลการวิจัยท่ีเก่ียวข้อง ในประเด็นที่อภิปรายมาประกอบ หรือตัดสลับภาพระหว่างอภิปราย เพื่อไม่ให้ผู้ชมเกิดความเบื่อหนา่ ย และยังเปน็ การสรา้ งความนา่ เชื่อถือใหก้ บั รายการได้อกี ทางหน่งึ ด้วย รายการสาธติ และทดลอง รายการสาธิตและทดลอง (Demonstration and Experimental Programme) เป็นรูปแบบ รายการที่นำเสนอด้วยการอธิบายกรรมวิธี เทคนิค วิธีการ กระบวนการและขั้นตอน หรือรายละเอียด อืน่ ๆ ของการกระทำหรือการประดิษฐ์สิ่งใดสง่ิ หน่งึ ด้วยการนำเสนอภาพและเสียงประกอบการสาธิตและ ทดลองในแต่ละเทคนิคแต่ละวิธีการหรือแต่ละขั้นตอนเพื่อให้ผู้ชมรายก ารได้รับความรู้ความเข้าใจใน แนวทางและขน้ั ตอนทเ่ี ป็นรูปธรรมสามารถนำไปปฏิบัติหรอื ทำได้จริงโดยองค์ประกอบของรายการจะมีผู้ ดำเนินรายการและผู้ที่จะมาทำการสาธิตหรือทดลองท่ีมีความรู้ ความสามารถและมีความชำนาญในการ ทดลองสาธิตสง่ิ ประดษิ ฐน์ ้นั ๆ หรอื ผดู้ ำเนนิ รายการอาจเป็นคนเดยี วกนั กบั ผู้สาธติ กไ็ ด้ เช่น การสาธติ การ ทดลองทางวิทยาศาสตร์ การสาธิตปรุงอาหาร การสาธติ การประดิษฐ์ส่ิงของตา่ งๆ เป็นตน้ รปู แบบรายการสาธติ และทดลองในปัจจุบัน มีการเพิ่มสสี นั บรรยากาศของรายการ ให้เกิดความ น่าสนใจและดึงดูดผู้ชมมากยิ่งขึ้น จึงมีการนำรูปแบบรายการอื่นๆ มาผสมผสานเพื่อให้เกิดความ หลากหลายในเน้ือหา และการนำเสนอ คือ 1. รายการเกมโชว์ที่ให้ผู้เข้าร่วมแข่งขันได้ทำนายผลลัพธ์ก่อนการสาธิตหรือทดลอง ซึ่ง ผลลัพธ์หรือคำตอบจะเฉลยหลังจากที่ได้แสดงกระบวนการทดลองหรือสาธิต ผู้เข้าร่วมแข่งขันทีท่ ำนาย ถูกก็จะได้รับสิ่งตอบแทน หรือรางวัล เช่น รายการ Spong ฉลาดสุดสุด รายการต่างประเทศที่นำมา ออกอากาศทางชอ่ ง 9 อ.ส.ม.ท. เป็นต้น 2. รายการสารคดีท่มี ีการแนะนำประวัติ ท่ีมา หรือสถานท่ี ที่เก่ยี วข้องกับการสาธติ หรือทดลอง นั้น กอ่ นทจี่ ะเชือ่ มโยงเนอื้ หาเข้าสูก่ ารสาธิตหรือทดลอง เชน่ รายการภตั ตาคารบ้านท่งุ รายการตลาดสด สนามเปา้ รายการ กนิ อยู่ คอื เปน็ ตน้ 3. รายการสัมภาษณ์บุคคลผู้ที่จะมาทำการสาธิตหรือทดลอง ในกรณีที่ผลลัพธ์ของการสาธติ ดังกล่าว เกิดผลกระทบต่อผูช้ มทั้งในแงด่ ีและไม่ดี เช่น สัมภาษณ์การต่อสูช้ ีวิตของนกั มายากลที่ประสบ ความสำเรจ็ ในอาชีพแล้วโยงเนือ้ หาเข้าส่กู ารสาธิตเทคนคิ เคลด็ ลบั การแสดงมายากล หรือ การสมั ภาษณ์ ชีวิตและประสบการณข์ องผู้เล่นการพนันพรอ้ มกบั เผยความลบั โดยการสาธติ วธิ กี ลโกงไพ่ เป็นตน้ การดำเนินรายการสาธิตและทดลองส่วนใหญ่จะมีการอธิบายพร้อมแสดงวิธีการและขั้นตอน อย่างละเอียดตั้งแต่ขั้นก่อนการทดลอง เช่น การตั้งสมมติฐานก่อนการทดลองทางวิทยาศาสตร์ การ เตรียมวสั ดุ อุปกรณ์ วัตถุดิบ ในการสาธิตสิง่ ประดิษฐ์ต่างๆ เป็นต้น ส่วนกระบวนการทดลองหรือสาธติ กรณีที่มีผู้ดำเนินรายการอยู่ด้วยนั้นผู้ดำเนินรายการจะคอยซักถามเพื่อให้ผู้สาธิตหรือทดลองได้อธิบาย กระบวนการไปพร้อมๆกับการสาธิตหรอื ทดลอง จนถึงกระบวนการได้ผลลัพธ์ของการสาธิตและทดลอง 41

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบงออกมาเป็นรูปธรรม การผลิตรายการสาธิตและทดลองผู้ผลิตควรศึกษาถึงขั้นตอนของสิ่งทีจ่ ะสาธิตโดย ละเอียด จนมั่นใจว่า เข้าใจในกระบวนการสาธิตนั้นๆ อย่างชัดเจน นำสิ่งที่ได้ศึกษามาวิเคราะห์เพือ่ ให้ เหมาะสมกับการเสนอทางโทรทัศน์ทั้งในด้านรูปแบบการเสนอ เนื้อหา ระยะเวลา หากใช้ของจริงแล้ว ผู้ชมมองได้ไม่ชัดเจน ควรใช้สื่ออื่นเข้ามาประกอบด้วย เช่น ข้อความตัวหนังสือ ภาพกราฟิก ภาพประกอบที่ผู้ชมไม่สามารถเห็นรายละเอียดส่วนลึก ทั้งนี้ เพื่อเป็นการขยายความ หรือ อธิบาย รายละเอียดท่สี ลับซบั ซอ้ นใหผ้ ู้ชมเข้าใจได้งา่ ยยิ่งขึ้น (http://www.idis.ru.ac.th) การสาธิตบางอย่างอาจตอ้ งใช้เวลานานมาก ดังนั้นในบางขัน้ ตอนของการสาธิตต้องเตรยี มสิ่งที่ ทำเสร็จไว้แล้วเข้าช่วย เช่น การสาธิตการหล่อด้วยปูนปลาสเตอร์ ตอนหล่ออาจจะต้องรอให้แห้งนาน พอสมควร เราอาจเตรียมส่งิ ท่หี ล่อสำเรจ็ แล้วไวแ้ สดงต่อย่อมประหยัดเวลาไดม้ ากขน้ึ นอกจากนั้น ผู้ผลิต ควรเลือกผูส้ าธติ ท่มี ีความร้คู วามชำนาญ มปี ฏิภาณไหวพริบดี และการพูดจากคล่องแคล่วเปน็ กันเอง และ สนกุ สนานจะสร้างบรรยากาศของรายการใหด้ ีข้ึน รายการนิตยสาร รายการนิตยสาร (Magazine Programme) เป็นรูปแบบรายการที่นำเสนอเนื้อหาสาระที่ หลากหลาย ซ่งึ อาจจดั แบ่งเปน็ เรือ่ งย่อยต่างกนั หลายๆ เรือ่ ง แต่ละเรือ่ งจะเปน็ แนวเดยี วกันหรือต่างแนว กันก็ได้ และใช้รูปแบบการนำเสนอที่หลากหลายในรายการเดียวกัน เช่น อาจเริ่มต้นด้วยรายการเพลง สลับด้วยรายการสัมภาษณ์ รายการสารคดี รายการสนทนา หรือรายการละคร แต่สิ่งสำคัญของรูปแบบ นิตยสารก็คือ การเชื่อมโยงหรือการร้อยเรียงแต่ละเร่ืองย่อยหรือแตล่ ะตอนให้เป็นอันหน่ึงอันเดียวกนั มี ความสอดคล้องและกลมกลืนกันมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกับกลุ่มผู้ชมโดยตรง กลุ่มผู้ชมเป้าหมายของ รายการจะมลี ักษณะเป็นกล่มุ เฉพาะ รูปแบบการนำเสนอรายการนิตยสารทางวิทยุโทรทัศน์จะมีความคล้ายคลึงกับรายการนิตยสาร ทางอากาศที่นำเสนอทางวิทยุกระจายเสียงจะแตกต่างกันที่รายการนิตยสารทางอากา ศทาง วิทยุกระจายเสียงจะใช้เสยี งที่หลากหลายในการนำเสนอ เช่น เสียงพูด เสียงสัมภาษณ์ เสียงดนตรีเสยี ง ประกอบ เสียงเหตุการณ์จริงแต่ไม่มีภาพประกอบเหมือนกับรายการนิตยสารทางโทรทัศน์แต่มี วัตถุประสงคเ์ ดียวกัน คือ มงุ่ ใหค้ วามบันเทงิ โดยสอดแทรกสาระความรใู้ นเนื้อหาสาระของรายการ ซ่ึง รายการนิตยสารในปัจจุบัน สามารถแบง่ ออกเป็น 4 ประเภท ดงั นี้ (จารลุ นิ ทร์ มสุ กิ พงษ์, 2531) 1. นิตยสารข่าว (The News Magazine) เป็นรายการนิตยสารที่มุ่งเสนอข่าว เหตุการณ์ โดยทั่วไปสำหรับเนื้อหาของข่าวนั้นจะเป็นข่าวด้านใดก็ได้ไม่จำกัด ตั้งแต่ข่าวการเมือง การปกครอง วิทยาศาสตร์ สาธารณสุข การศึกษา กีฬา หรอื กจิ กรรมของชาวบา้ นโดยทว่ั ๆ ไปแต่จะตอ้ งทำเน้ือหาให้ เบา ไม่หนักสมองโดยใช้เทคนิคการผลิตแต่ละเนื้อหานัน้ ในรูปแบบต่างๆ กันและจัดวางไว้ในตำแหน่งท่ี เหมาะสมกลมกลนื 42

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 2. นิตยสารเฉพาะเรื่อง (The Subject Magazine) เป็นรายการนิตยสารที่มุ่งเสนอเฉพาะ ด้านใดดา้ นหน่ึง เช่น ดา้ นวิทยาศาสตร์ สขุ ภาพ ดนตรี เกษตร เปน็ ต้น โดยจะมีเน้อื หาในแงม่ มุ ต่างๆ เช่น รายการนิตยสารเกย่ี วกบั วทิ ยาศาสตร์ ก็จะมีสาระท่ีเป็นเร่อื งของวทิ ยาศาสตรส์ าขาต่างๆ 3. นิตยสารเฉพาะกลุ่มผู้ฟังหรือกลุ่มผู้ชม (The Special Audience Magazine) รายการ นติ ยสารประเภทนจ้ี ะจัดขนึ้ เพอ่ื กลมุ่ ผู้ชมกลุ่มใดกลุ่มหนง่ึ โดยเฉพาะแต่ละเรอ่ื งจะถูกคัดเลือกว่าจะเป็นท่ี สนใจของกลุ่มเป้าหมายแล้วใช้เทคนิคการผลิตในรูปแบบต่างๆ กัน เช่น การสัมภาษณ์ รายงาน สารคดี เปน็ ต้น 4. นิตยสารหลากหลาย (The Variety Magazine) รายการนิตยสารประเภทนี้มุ่งเพื่อความ บันเทิงเป็นสำคัญ โดยมีเนื้อหาสาระบ้างพอควร แต่ไม่เป็นทางการ เป็นเรื่องแปลกประหลาดเหลือเชื่อ หรือเร่ืองทฟี่ งั แลว้ ไม่หนักสมองสำหรับคนทั่วไปและเทคนิคการผลิตก็เชน่ เดียวกนั คือใช้รูปแบบต่างๆ ให้ เหมาะสมกบั เร่อื งแต่ละเร่ือง วตั ถุประสงค์ของรายการนติ ยสารสว่ นใหญ่ เพ่ือสรา้ งความบันเทิงใหก้ ับผูช้ ม และใหส้ าระความรู้ ไปพร้อมๆ กัน อย่างไรกต็ ามแม้รายการนติ ยสารจะมีความหลากหลายทั้งในแงเ่ นื้อหาสาระและรูปแบบ การนำเสนอแต่ผู้ผลิตรายการพงึ ตระหนกั ว่าจะต้องเปน็ รายการทม่ี ีเอกภาพ (Unity) นน่ั คอื ต้องคำนึงถึง เนื้อหาสาระที่เป็นแกนของรายการและแนวทางการนำเสนอรายการที่เป็นไปในทิศทางเดียวกัน และมี การให้ขอ้ มูลท่เี ปน็ ประโยชนท์ างใดทางหน่งึ ตอ่ ผู้ชมที่เปน็ กล่มุ เป้าหมาย รายการปกิณกะ รายการปกิณกะ (Variety Programme) หรือที่นิยมเรียกว่ารายการวาไรตี้ (variety) เป็น รูปแบบรายการที่มุ่งเน้นนำเสนอความบันเทิงหลากเรื่อง หลายรส โดยใช้รูปแบบการนำเสนอที่ หลากหลายคลา้ ยๆ กับรายการนิตยสาร ต่างกันเพียงรายการปกณิ กะไมจ่ ำเปน็ ต้องเช่อื มโยงหรอื รอ้ ยเรียง แต่ละช่วงแต่ละตอนของรายการใหเ้ ป็นอนั หนึ่งอันเดียวกัน รายการปกณิ กะจึงมีความหลากหลายทั้งใน ด้านเนื้อหารายการและรูปแบบการนำเสนอด้วยความมุ่งหวังที่จะสร้างความพึงพอใจ สร้างความ สนุกสนานบนั เทงิ เริงใจ ให้กบั กลุม่ ผชู้ มรายการท่มี คี วามชอบแตกตา่ งกัน รูปแบบรายการท่มี กั ปรากฏในรายการปกิณกะได้แก่ รายการแสดงดนตรีและร้องเพลง รายการ แสดงตลกหรือละครตลกเบาสมอง รายการสัมภาษณ์นักร้องหรือนักแสดงที่มีชื่อเสียงพร้อมการแสดง ความสามารถพิเศษ เป็นต้น และองคป์ ระกอบหน่งึ ท่มี ีความสำคญั ในการสร้างสรรค์รายการปกณิ กะ ก็คอื พธิ กี รประจำรายการผู้ทำหน้าท่ีเหมือนตัวแทนของผู้ชมรายการ ซึ่งจะต้องเปน็ ผ้ทู ่ีมีความสามารถในด้าน การน าเสนอ มีไหวพริบดี แก้ปัญหาเฉพาะหนา้ เกง่ และมีบุคลิกภาพเหมาะสมกับกลุม่ ผู้ชมเปา้ หมาย รายการปกณิ กะหรือรายการวาไรตี้ ในปัจจุบันไดม้ ีการพฒั นารปู แบบรายการและเทคนิคพิเศษ ต่างๆ มากข้ึนเน่ืองจากรายการดงั กล่าวเป็นรายการบนั เทงิ หลากหลายรูปแบบท่ีผชู้ มส่วนใหญ่นิยมรับชม โดยทั่วไปแลว้ จะประกอบไปดว้ ยเน้อื หาของรายการ ดังตอ่ ไปนี้ (ปมุข ศุภสาร, 2539) 1) การแสดงดนตรีและรอ้ งเพลงของดารานักรอ้ งชั้นนำยอดนยิ ม 43

มหา ิวทยา ัลยราช ัภฏห ู่ม ้บานจอม ึบง 2) การแสดงตลกและละครตลกเบาสมองอย่างสน้ั 3) การแสดงละครสัน้ 4) การเตน้ รำ เตน้ ระบำ โมเดริ ์นดานซ์ บลั เลต์ นาฏศิลป์ 5) การเชิญดารา นักร้อง นักแสดง ปรากฏตัวร่วมแสดงปรากฏตัวร่วมแสดงและ สัมภาษณ์ 6) การเลม่ เกมเบาสมองท่ีตนื่ เตน้ และการเสย่ี งโชคโดยให้ผู้ชมท้งั ในและนอกห้องส่งได้มี สว่ นรว่ มในรายการ 7) การแสดงความสามารถพิเศษของนกั แสดงบนเวที เชน่ กายกรรม วิทยากล ตลอดจน สง่ิ แปลกประหลาดหาดูยาก 8) การแสดงละครสน้ั ท้ังแบบในโรงใหญ่และขนาดย่อม 9) การแข่งขนั กฬี าเพ่อื การบนั เทิงทไ่ี มใ่ ชเ่ พ่ือการแขง่ ขันท่ีหวังแพห้ รือชนะ 10) การดำเนนิ รายการโดยพิธีกรชายหรอื หญงิ ท่มี ีช่ือเสยี งและไดร้ บั ความนยิ ม เนือ้ หาของรายการประเภทปกิณกะบนั เทงิ นั้นมักจะเก่ยี วข้องกับการนำเสนอความสามารถของ บคุ คล เชน่ ดารา นกั รอ้ ง นักดนตรี นักกีฬาหรือสนุ ทรยี ะทางดนตรี เช่น การขับรอ้ งเพลง การเต้นรำ การ แสดงรีวิวประกอบร้องเพลงที่หรูหราวิจิตตระการตาสวยงามน่าประทับใจ มีความบันเทิงหลายประเภท ผสมผสานกัน เพื่อที่จะให้ผู้ชมได้เข้าถึงความบันเทิงได้เป็นอย่างเต็มที่ ดังนั้น ความยาวของรายการ ประเภทนี้จงึ มีคอ่ นข้างมากกว่ารายการประเภทอืน่ ๆ คือ จะมีความยาวตัง้ แต่ 30 - 60นาที หรืออาจจะ ถึง 120 นาทกี ไ็ ด้ แต่รายการวาไรตบี้ างรายการจะจัดเปน็ แถวตลอดสัปดาห์ในเวลาเดียวกัน เช่น จดั เสนอ ทกุ วัน จนั ทร์-ศุกร์ วันละ 60 นาที เวลา 8.00-9.00 น. เปน็ ต้น รายการเกมโชว์ รายการเกมโชว์ (Game Show Programme) เป็นรูปแบบรายการที่จัดให้มีการแข่งขันกัน ระหว่างผู้ร่วมรายการด้วยการเล่นเกมหรือตอบปัญหาที่ผู้จัดรายการกำหนดขึ้นภายใต้เงื่อนไข กฎและ กติกาตามที่กำหนดไว้ล่วงหน้า เกมหรือกิจกรรมที่จัดอาจมีการแข่งขันทางร่างกายหรือใช้สติปัญญา ระหว่างผู้เขา้ รว่ มแขง่ ขนั ฝ่ายชนะจะได้รับรางวลั เป็นเงินหรือของรางวัลท่ีมมี ูลค่าจำนวนมาก ในขณะท่ีผู้ แพ้จะได้รับเงินหรือของรางวัลตอบแทนโดยมีพิธีกรหรือผู้ดำเนินรายการเป็นผู้อธิบายชี้แจงกติกาคอย ดำเนินการและควบคุมการแข่งขันใหเ้ กิดความสนกุ สนานและยุติธรรม รายการเกมโชว์ ประกอบดว้ ยสง่ิ สำคัญ 3 ประการ คือ มีการแข่งประลอง (Game) ของผู้แข่งขัน (Contestants) โดยมีรางวัล (Prize) เปน็ เดมิ พัน องค์ประกอบด้านผ้แู ข่งขัน เช่น ถ้าผ้แู ข่งขนั เปน็ เดก็ รายการเกมโชว์ต้องกำหนดองคป์ ระกอบท่ี เหลอื ใหส้ อดคล้องกัน เช่น เกมตอ้ งเหมาะกบั เด็กและไม่เส่ยี งอนั ตราย เป็นต้น องคป์ ระกอบดา้ นการแข่งขัน คือ เป็นการแข่งขนั แบบใด แขง่ ร้องเพลง หรือถามตอบ เป็นต้น 44