สรุปบทเรียนการดำเนินงานและกิจกรรมของKey actors

สรปุ บทเรียนการด�ำ เนนิ งาน และกจิ กรรมของ Key actors ในการลดปัจจัยเสี่ยง และการเพ่มิ ปัจจยั เสริมใน พ้นื ทภี่ าคเหนอื ตอนลา่ ง

สรปุ บทเรยี นการดำ�เนินงาน และกจิ กรรมของ Key actors ในการลดปัจจัยเสี่ยง และการเพ่ิมปัจจัยเสรมิ ใน พน้ื ทภ่ี าคเหนือตอนล่าง บรรณาธกิ าร ผศ.ดร.พีรพงษ์ บุญสวัสดก์ิ ลุ ชยั รศ.ดร.ขนษิ ฐา นนั ทบุตร กองบรรณาธกิ าร นางสาวอรอนงค์ บัวลา นางสาวรจุ ีรัฐ ทะนาวา นางพรรณภิ า ไชยรัตน ์ นางสาวนิลราวรรณ จนิ ดาคำ� ขอ้ มลู และเนอ้ื หา เทศบาลตำ� บลปา่ เซ่า อ.เมือง จ.อตุ รดิตถ์ เทศบาลตำ� บลไทรย้อย อ.เนนิ มะปรางค์ จ.พษิ ณุโลก เทศบาลตำ� บลบางไผ่ อ.บางมูลนาก จ.พิจิตร อบต.หวั ดง อ.เมือง จ.พจิ ติ ร เทศบาลตำ� บลพเุ ตย อ.วเิ ชยี รบรุ ี จ.เพชรบรู ณ ์ อบต.ทุง่ โพ อ.หนองฉาง จ.อุทัยธานี อบต.คอรุม อ.พชิ ัย จ.อุตรดติ ถ ์ อบต.หนองจอก อ.บ้านไร่ จ.อุทัยธานี อบต.วังทา่ ดี อ.หนองไผ่ จ.เพชรบูรณ ์ อบต.อทุ ัยเก่า อ.หนองฉาง จ.อุทัยธานี อบต.หนองไผ่ อ.หนองขายา่ ง จ.อทุ ยั ธาน ี อบต.วงั ประจบ อ.เมือง จ.ตาก อบต.แม่ปะ อ.แม่สอด จ.ตาก อบต.ทา่ ช้าง อ.พรหมพิราม จ.พษิ ณโุ ลก อบต.พรหมนมิ ติ ​อ.ตาคลี​จ.นครสวรรค ์ อบต.ซับสมบรู ณ์ อ.วเิ ชยี รบรุ ี จ.เพชรบูรณ์ อบต.ตากตก อ.บา้ นตาก จ.ตาก อบต.วงั กรด อ.บางมลู นาก จ.พิจิตร อบต.วงั นกแอ่น อ.วังทอง จ.พิษณโุ ลก อบต.วงั ดนิ อ.เมอื ง จ.อตุ รดิตถ ์ กราฟฟิค design ส�ำหรับแผนภาพ นางสาวกลั ลีญา บวชเดช อบต.นาทอน อ.ทุง่ หวา้ จ.สตูล นางสาวพชั รนิ จนั ทรา อบต.นาทอน อ.ทุ่งหวา้ จ.สตูล นางสาวเกศิณี ทองบุญชู ต�ำบลเกาะขันธ์ อ.ชะอวด จ.นครศรธี รรมราช นางสาวศศิมา ประเวระไพ ตำ� บลเกาะขนั ธ์ อ.ชะอวด จ.นครศรธี รรมราช นางสาวซนุ รี า สาเหมาะ อบต.บาละ อ.กาบัง จ.ยะลา นางสาวนรู อัยนิง ดอื เระ อบต.บาละ อ.กาบงั จ.ยะลา นางสาวอฮาลัม สาเหมาะ อบต.บาละ อ.กาบงั จ.ยะลา นางสาวนตั ญา สกุ แก้ว อบต.บึงคอไห อ.ลำ� ลูกกา จ.ปทุมธานี นางสาวพยอม อนิ แจ้ อบต.คอรมุ อ.พชิ ัย จ.อุตรดติ ถ์ นายจิตรกร สอาด อบต.ทุ่งโพ อ.หนองฉาง จ.อุทยั ธานี นายบณั ฑิต ชำ� นิศาสตร์ อบต.หนองชุมพลเหนือ อ.เขายอ้ ย จ.เพชรบรุ ี นายมงคล แซอ่ นุ อบต.แม่ปะ อ.แมส่ อด จ.ตาก นายวันชัย บวั นาค เทศบาลตำ� บลพุเตย อ.วิเชียรบุรี จ.เพชรบรู ณ์ นายสุเทพ มซู อ อบต.แว้ง อ.แว้ง จ.นราธวิ าส นายไพโรจน์ พวงทอง โครงการขับเคลอื่ นพษิ ณุโลกอาหารปลอดภยั อ.เมอื งพิษณุโลก จ.พิษณุโลก นายปัญญา พงษ์ถาวร ศูนย์วจิ ยั และพฒั นาระบบสุขภาพชุมชน

คำ�นำ� การประชมุ เวทสี ดุ ยอดผนู้ �ำชมุ ชนทอ้ งถน่ิ วาระลดปจั จยั เสยี่ งสขุ ภาพและเพมิ่ ปจั จยั เสรมิ สขุ ภาวะ กลุ่มจังหวัดภาค เหนือตอนล่าง ซ่ึงจัดขึ้นระหว่างวันท่ี ๓-๕ ตุลาคม ๒๕๖๑ ณ ศูนย์แสดงสินค้าและ การประชม อมิ แพ็ค เมืองธานี จังหวัดนนทบรุ ี มวี ตั ถุประสงค์เพ่ือเปน็ พน้ื ที่เรยี นรู้นวตั กรรมหรืองานเดน่ ของสุดยอดผู้น�ำ( Key Actors)จาก กลุ่มหรือองค์กรท่ีขับเคลื่อนงานในพื้นที่ พร้อมท้ังได้วิเคราะห์ เทียบเคียงการด�ำเ นินงานกับพื้นที่ตนเอง เพื่อสะท้อนให้เห็นรูปแบบการด�ำเนินงาน ความแตกต่างของ กลไกการจัดการพนื้ ท่แี ละนำ� ส่จู ินตนาการการตอ่ ยอดงานตัวเองได้ หนังสือสรุปบทเรี ยนนวัตกรรมหรือง านเด่นท่ีขับเคลื่อนโดยสุดยอดผู้น�ำชุมชนท้องถิ่นของพื้นที่ ในกลมุ่ จังหวดั ภาคกลางประกอบดว้ ยเน้อื หา ๓ ส่วน ไดแ้ ก่ สว่ นท๑่ี ภาพรวมท่แี สดงนวัตกรรมหรอื งาน เด่นใน ๕ ประเดน็ และภาพรวมสดุ ยอดผนู้ �ำจากกลุ่มและองคก์ รทข่ี บั เคล่ือนงานของแต่ละประเด็น ส่วนท่ี ๒แผนภาพแสดงภาพรวม นวัตกรรมหรืองาน เด่นของผู้น�ำจากกลุ่มและองค์กรที่ขับเคลื่อนงานในแต่ละ พน้ื ทีจ่ �ำนวน ๘๑ ภาพ และสว่ นที่ ๓ Factsheet สรปุ บทเรียนทแ่ี สดงเน้ือหาในแผนภาพจำ� นวน ๘๑ เรอ่ื ง จากพน้ื ทเ่ี ขา้ รว่ มแลกเปลยี่ นเรยี นรทู้ งั้ หมด ๒๐ พนื้ ท่ี คณะผจู้ ดั ทำ� หวงั เปน็ อยา่ งยง่ิ วา่ หนงั สอื เลม่ นจี้ ะเปน็ ประโยชนต์ อ่ ผเู้ ขา้ รว่ มแลกเปลย่ี นเรยี นรู้ นกั วชิ าการและผทู้ เ่ี กยี่ วขอ้ ง จะสามารถนำ� ใชเ้ ปน็ เอกสารประกอบ การเรียนรู้ ส�ำหรบั เวทีแลกเปลย่ี นเรียนรหู้ อ้ งยอ่ ยกลมุ่ จงั หวดั ภาคกลางในการประชมุ สดุ ยอดผูน้ �ำชุมชน ท้องถิ่นในครง้ั นแ้ี ละน�ำไปต่อยอดและพัฒนางานในพน้ื ทตี่ นเองในอนาคตต่อไปได้ ขนษิ ฐา นันทบตุ ร และคณะ กันยายน ๒๕๖๑

สารบัญ คำ� นำ� ๓ บทนำ� ๑๑ สรปุ บทเรยี นทีแ่ สดงเนอื้ หา ประเด็น “ดแู ลเด็กปฐมวัย...โดยชมุ ชนทอ้ งถิน่ ” ๑๙ ๒๒ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๒๕ ศูนยพ์ ฒั นาเด็กเล็กบา้ นคลองกลว้ ย ๒๘ โรงเรียนองค์การบริหารสว่ นตำ� บลหัวดง ๓๑ ศูนยพ์ ฒั นาเด็กเล็กต�ำบลวังท่าด ี ๓๔ ศูนยพ์ ัฒนาเดก็ เล็กบ้านทงุ่ โพ ๓๗ ศนู ย์พัฒนาเดก็ เลก็ ต�ำบลหนองไผ ่ ๔๐ โรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพตำ� บลบางไผ่ ๔๓ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำ� บลโพทะเล ๔๖ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลวงั ดนิ ๔๙ ชมรมผู้สูงอาย ุ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๕๕ ๕๘ สรุปบทเรยี นทแ่ี สดงเนอ้ื หา ประเด็น “สูงวยั สรา้ งเมือง...ปฏิบตั กิ าร ๕อ. ๕ก.” ๖๑ ๖๔ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลวงั กรด ๖๗ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๗๐ องค์การบริหารส่วนตำ� บลคอรุม ๗๓ องคก์ ารบริหารส่วนตำ� บลแมป่ ะ ๗๖ องค์การบริหารสว่ นตำ� บลอุทัยเก่า ๗๙ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลวังทา่ ดี ๘๒ ผู้ใหญบ่ า้ น หมู่ท่ี ๓ ๘๕ องค์การบริหารส่วนตำ� บลพรหมนมิ ิต ชมรมผสู้ ูงอายุ โรงพยาบาลสง่ เสริมสขุ ภาพตำ� บลบางไผ่ โรงพยาบาลสง่ เสริมสขุ ภาพต�ำบล

อาสาสมคั รดูแลผู้สงู อายุท่บี า้ น (อผส.) ๘๘ องคก์ รสวสั ดิการชมุ ชน ๙๒ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๙๕ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลวงั ประจบ ๙๘ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลตากตก ๑๐๑ องคก์ ารบริหารสว่ นตำ� บลวงั ท่าดี ๑๐๔ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลซับสมบูรณ์ ๑๐๗ องค์การบริหารส่วนตำ� บลหัวดง ๑๑๐ ชมรมผูส้ ูงอายุ ๑๑๓ สรุปบทเรียนท่ีแสดงเนอื้ หา ประเดน็ “ชมุ ชนทอ้ งถ่นิ ...ไม่ทอดทิง้ กนั ” ๑๑๙ ๑๒๒ องคก์ ารบริหารสว่ นตำ� บลวงั กรด ๑๒๕ ชมรมคนพกิ ารตำ� บลตากตก ๑๒๘ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๑๓๑ ชมรมคนพกิ ารตำ� บลแมป่ ะ ๑๓๔ ศนู ยบ์ รกิ ารคนพกิ ารเทศบาลตำ� บลพุเตย ๑๓๗ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๑๔๐ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลวังทา่ ด ี ๑๔๔ กลุ่มก้ชู พี กภู้ ัย เมอื งแม่ปะ ๑๔๖ กลุ่มอาสา NCD (โรคไมต่ ิดต่อเร้อื รัง) ๑๔๙ กลุ่มธงสามสี ๑๕๒ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๑๕๕ กลมุ่ จติ อาสาเมอื งแม่ปะ ๑๕๘ องค์การบริหารสว่ นตำ� บลวงั กรด ๑๖๑ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลแมป่ ะ เครือขา่ ยหวั ดงไม่ทอดทิ้งกัน ๑๖๗ ๑๗๐ ๑๗๓ สรุปบทเรยี นท่แี สดงเน้อื หา ประเดน็ “สรา้ งภูม.ิ ..ค้มุ นิเวศ” ๑๗๖ ๑๘๐ กลุ่มทำ� ปยุ๋ หมักบา้ นแกง่ หิน ศนู ยเ์ รยี นร้ชู ุมชนบา้ นคลองกล้วย (โรงเรียนขา้ ว) กล่มุ เกษตรปลอดสาร อาหารปลอดภัย กลมุ่ วิสาหกจิ ชุมชนปุ๋ยอินทรยี ์ กลมุ่ ผใู้ ชน้ ้�ำคลองแมร่ ะกา

องค์การบริหารส่วนตำ� บลหวั ดง ๑๘๓ กลมุ่ ปา่ ชุมชนบา้ นลานเตง็ ตามแนวพระราชดำ� ร ิ ๑๘๖ กลมุ่ อนรุ กั ษ์พนั ธกุ รรมพชื ป่าชมุ ชนตำ� บลวังทา่ ดี ๑๘๙ กลุ่มสตรแี ปรรปู บา้ นหนองไม ้ ๑๙๑ วัดล�ำชะลา่ ๑๙๕ กลมุ่ วสิ าหกิจชมุ ชนปยุ๋ อนิ ทรยี ์ ๑๙๘ เทศบาลต�ำบลพุเตย ๒๐๒ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลตากตก ๒๐๔ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๒๐๗ เทศบาลต�ำบลปา่ เซา่ ๒๑๐ เทศบาลต�ำบลพุเตย ๒๑๓ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลหนองไผ่ ๒๑๖ สรปุ บทเรียนท่ีแสดงเนือ้ หา ประเดน็ “อาหารมั่นคง...ชุมชนปลอดภัย” ๒๒๓ ๒๒๖ วสิ าหกิจชุมชนผักปลอดสารพิษบ้านเกาะไทย ๒๒๙ กลมุ่ ขา้ วใสใ่ จ ๒๓๒ กลุ่มวชิ ชาลยั ชาวนาตำ� บลหวั ดง ๒๓๕ กลุม่ สวนบุญสมั ฤทธ์ิ ๒๓๘ ศนู ยเ์ รียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงบ้านทา่ ชา้ ง ๒๔๑ องคก์ ารบริหารสว่ นตำ� บลคอรมุ ๒๔๔ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลซับสมบรู ณ์ ๒๔๗ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๒๕๐ เทศบาลต�ำบลพเุ ตย ๒๕๓ ศนู ยเ์ รียนร้เู ศรษฐกิจพอเพยี งบ้านผารงั หม ี ๒๕๕ โรงเรยี นวัดทงุ่ โพ ๒๕๘ โรงเรยี นวดั หนองนาด�ำพิทยา ๒๖๑ กองทุนสวสั ดกิ ารเพื่อการเกษตร ๒๖๔ ศูนย์ขา้ วชุมชน ๒๖๗ ศนู ยเ์ รียนรู้เศรษฐกจิ พอเพียง ดว้ ยหัวใจเพยี งพอ ๒๗๐ หมู่บ้านต้นแบบ (จดั การตนเองบา้ นหินโค้ว) ๒๗๓ คณะกรรมการปา่ ชุมชนบ้านแก่งหิน กลุ่มเกษตรกรเกษตรกรรมเชิงนิเวศบ้านไผใ่ หญ่

สารบัญแผนภาพ ภาพที่ ๑.๑ ภาพรวมนวัตกรรมหรอื งานเด่น ประเด็น “ดูแลเด็กปฐมวยั ...โดยชมุ ชนท้องถนิ่ ” ๑๖ ภาพท่ี ๑.๒ ภาพรวมสดุ ยอดผู้นำ� ชมุ ชนจากกลมุ่ หรอื องค์กรทข่ี บั เคล่อื นงาน ๑๗ ประเดน็ “ดแู ลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชุมชนทอ้ งถ่นิ ” ภาพที่ ๑.๒.๑ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๑๘ ภาพที่ ๑.๒.๒ ศนู ย์พัฒนาเดก็ เลก็ บา้ นคลองกล้วย ๒๑ ภาพที่ ๑.๒.๓ โรงเรยี นองค์การบริหารสว่ นตำ� บลหัวดง ๒๔ ภาพที่ ๑.๒.๔ ศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เล็กตำ� บลวงั ท่าด ี ๒๗ ภาพท่ี ๑.๒.๕ ศูนย์พัฒนาเด็กเลก็ บ้านทงุ่ โพ ๓๐ ภาพที่ ๑.๒.๖ ศูนยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ ตำ� บลหนองไผ่ ๓๓ ภาพท่ี ๑.๒.๗ โรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพตำ� บลบางไผ ่ ๓๖ ภาพท่ี ๑.๒.๘ โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตำ� บลโพทะเล ๓๙ ภาพที่ ๑.๒.๙ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลวังดิน ๔๒ ภาพท่ี ๑.๒.๑๐ ชมรมผู้สงู อายุ ๔๕ ภาพท่ี ๑.๒.๑๑ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๔๘ ภาพท่ี ๒.๑ ภาพรวมนวตั กรรมหรืองานเดน่ ประเด็น “สงู วยั สร้างเมือง...ปฏบิ ตั ิการ ๕อ. ๕ก.” ๕๒ ภาพท่ี ๒.๒ ภาพรวมสดุ ยอดผนู้ ำ� ชุมชนจากกลุ่มหรือองคก์ รท่ีขบั เคลื่อนงาน ๕๓ ประเด็น “สงู วัยสรา้ งเมือง...ปฏิบตั ิการ ๕อ. ๕ก.” ภาพท่ี ๒.๒.๑ องค์การบริหารส่วนตำ� บลวังกรด ๕๔ ภาพที่ ๒.๒.๒ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๕๗ ภาพที่ ๒.๒.๓ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลคอรุม ๖๐ ภาพท่ี ๒.๒.๔ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลแม่ปะ ๖๓ ภาพท่ี ๒.๒.๕ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลอุทยั เกา่ ๖๖ ภาพท่ี ๒.๒.๖ องค์การบริหารส่วนตำ� บลวงั ทา่ ด ี ๖๙ ภาพที่ ๒.๒.๗ ผใู้ หญ่บา้ น หมทู่ ่ี ๓ ๗๒ ภาพที่ ๒.๒.๘ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลพรหมนิมติ ๗๕ ภาพที่ ๒.๒.๙ ชมรมผสู้ ูงอายุ ๗๘ ภาพท่ี ๒.๒.๑๐ โรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพตำ� บลบางไผ ่ ๘๑ ภาพที่ ๒.๒.๑๑ โรงพยาบาลส่งเสริมสขุ ภาพตำ� บล ๘๔ ภาพท่ี ๒.๒.๑๒ อาสาสมัครดแู ลผสู้ งู อายทุ บ่ี า้ น (อผส.) ๘๗ ภาพที่ ๒.๒.๑๓ องคก์ รสวสั ดิการชุมชน ๙๑

ภาพท่ี ๒.๒.๑๔ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๙๔ ภาพที่ ๒.๒.๑๕ องค์การบริหารสว่ นตำ� บลวงั ประจบ ๙๗ ภาพท่ี ๒.๒.๑๖ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลตากตก ๑๐๐ ภาพท่ี ๒.๒.๑๗ องคก์ ารบริหารส่วนตำ� บลวงั ท่าด ี ๑๐๓ ภาพที่ ๒.๒.๑๘ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลซับสมบรู ณ์ ๑๐๖ ภาพท่ี ๒.๒.๑๙ องค์การบริหารส่วนตำ� บลหัวดง ๑๐๙ ภาพที่ ๒.๒.๒๐ ชมรมผสู้ งู อายุ ๑๑๒ ภาพที่ ๓.๑ ภาพรวมนวัตกรรมหรืองานเดน่ ประเด็น “ชมุ ชนทอ้ งถน่ิ ...ไม่ทอดทง้ิ กัน” ๑๑๖ ภาพท่ี ๓.๒ ภาพรวมสดุ ยอดผูน้ ำ� ชุมชนจากกล่มุ หรือองค์กรท่ขี บั เคล่ือนงาน ๑๑๗ ประเดน็ “ชุมชนท้องถนิ่ ...ไมท่ อดท้ิงกนั ” ภาพท่ี ๓.๒.๑ องคก์ ารบริหารส่วนตำ� บลวังกรด ๑๑๘ ภาพที่ ๓.๒.๒ ชมรมคนพิการตำ� บลตากตก ๑๒๑ ภาพที่ ๓.๒.๓ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๑๒๔ ภาพท่ี ๓.๒.๔ ชมรมคนพิการตำ� บลแม่ปะ ๑๒๗ ภาพท่ี ๓.๒.๕ ศนู ย์บรกิ ารคนพิการเทศบาลตำ� บลพเุ ตย ๑๓๐ ภาพท่ี ๓.๒.๖ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๑๓๓ ภาพที่ ๓.๒.๗ องค์การบรหิ ารส่วนตำ� บลวังทา่ ดี ๑๓๖ ภาพที่ ๓.๒.๘ กลมุ่ ก้ชู พี กู้ภัย เมืองแมป่ ะ ๑๓๙ ภาพท่ี ๓.๒.๙ กลุ่มอาสา NCD(โรคไม่ตดิ ตอ่ เร้ือรงั ) ๑๔๒ ภาพท่ี ๓.๒.๑๐ กล่มุ ธงสามส ี ๑๔๕ ภาพที่ ๓.๒.๑๑ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๑๔๘ ภาพที่ ๓.๒.๑๒ กลมุ่ จิตอาสาเมืองแมป่ ะ ๑๕๑ ภาพที่ ๓.๒.๑๓ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลวงั กรด ๑๕๔ ภาพที่ ๓.๒.๑๔ องค์การบริหารสว่ นตำ� บลแมป่ ะ ๑๕๗ ภาพท่ี ๓.๒.๑๕ เครอื ข่ายหวั ดงไมท่ อดท้งิ กนั ๑๖๐ ภาพที่ ๔.๑ ภาพรวมนวตั กรรมหรืองานเด่น ประเดน็ “สรา้ งภูมิ...คมุ้ นิเวศ” ๑๖๔ ภาพท่ี ๔.๒ ภาพรวมสุดยอดผ้นู ำ� ชมุ ชนจากกลุ่มหรอื องค์กรทขี่ บั เคลอ่ื นงาน ๑๖๕ ประเด็น “สร้างภมู .ิ ..คมุ้ นิเวศ” ภาพที่ ๔.๒.๑ กลุ่มท�ำป๋ยุ หมกั บ้านแก่งหิน ๑๖๖ ภาพที่ ๔.๒.๒ ศูนย์เรยี นรชู้ มุ ชนบา้ นคลองกลว้ ย (โรงเรียนข้าว) ๑๖๙ ภาพท่ี ๔.๒.๓ กลมุ่ เกษตรปลอดสาร อาหารปลอดภยั ๑๗๒ ภาพที่ ๔.๒.๔ กลุ่มวสิ าหกิจชุมชนปยุ๋ อนิ ทรีย์ ๑๗๕ ภาพท่ี ๔.๒.๕ กลุ่มผู้ใช้นำ้� คลองแม่ระกา ๑๗๙ ภาพที่ ๔.๒.๖ องค์การบรหิ ารส่วนตำ� บลหวั ดง ๑๘๒ ภาพท่ี ๔.๒.๗ กลุม่ ป่าชุมชนบา้ นลานเตง็ ตามแนวพระราชด�ำริ ๑๘๕ ภาพที่ ๔.๒.๘ กลุ่มอนุรกั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื ป่าชมุ ชนตำ� บลวงั ท่าดี ๑๘๘

ภาพที่ ๔.๒.๙ กลุ่มสตรีแปรรูปบา้ นหนองไม ้ ๑๙๑ ภาพที่ ๔.๒.๑๐ วดั ลำ� ชะล่า ๑๙๔ ภาพท่ี ๔.๒.๑๑ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนปยุ๋ อินทรยี ์ ๑๙๗ ภาพที่ ๔.๒.๑๒ เทศบาลต�ำบลพเุ ตย ๒๐๑ ภาพที่ ๔.๒.๑๓ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลตากตก ๒๐๓ ภาพท่ี ๔.๒.๑๔ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๒๐๖ ภาพที่ ๔.๒.๑๕ เทศบาลต�ำบลป่าเซ่า ๒๐๙ ภาพที่ ๔.๒.๑๖ เทศบาลต�ำบลพุเตย ๒๑๒ ภาพที่ ๔.๒.๑๗ องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บลหนองไผ ่ ๒๑๕ ภาพท่ี ๕.๑ ภาพรวมนวตั กรรมหรอื งานเด่น ประเดน็ “อาหารม่นั คง...ชุมชนปลอดภยั ” ๒๒๐ ภาพที่ ๕.๒ ภาพรวมสุดยอดผนู้ ำ� ชมุ ชนจากกล่มุ หรอื องคก์ รท่ขี บั เคล่ือนงาน ๒๒๑ ประเดน็ “อาหารมนั่ คง...ชมุ ชนปลอดภยั ” ภาพท่ี ๕.๒.๑ วสิ าหกจิ ชมุ ชนผักปลอดสารพษิ บ้านเกาะไทย ๒๒๒ ภาพที่ ๕.๒.๒ กลมุ่ ข้าวใส่ใจ ๒๒๕ ภาพที่ ๕.๒.๓ กลมุ่ วิชชาลัยชาวนาตำ� บลหวั ดง ๒๒๘ ภาพที่ ๕.๒.๔ กลุ่มสวนบญุ สัมฤทธ ์ิ ๒๓๑ ภาพที่ ๕.๒.๕ ศนู ย์เรียนรู้เศรษฐกจิ พอเพยี งบา้ นท่าช้าง ๒๓๔ ภาพที่ ๕.๒.๖ องคก์ ารบริหารสว่ นตำ� บลคอรุม ๒๓๗ ภาพท่ี ๕.๒.๗ องค์การบรหิ ารส่วนตำ� บลซบั สมบรู ณ์ ๒๔๐ ภาพท่ี ๕.๒.๘ เทศบาลต�ำบลบางไผ่ ๒๔๓ ภาพท่ี ๕.๒.๙ เทศบาลต�ำบลพุเตย ๒๔๖ ภาพที่ ๕.๒.๑๐ ศูนยเ์ รยี นรู้เศรษฐกิจพอเพียงบ้านผารังหมี ๒๔๙ ภาพที่ ๕.๒.๑๑ โรงเรยี นวดั ท่งุ โพ ๒๕๒ ภาพที่ ๕.๒.๑๒ โรงเรียนวดั หนองนาดำ� พิทยา ๒๕๔ ภาพที่ ๕.๒.๑๓ กองทุนสวัสดิการเพ่ือการเกษตร ๒๕๗ ภาพท่ี ๕.๒.๑๔ ศูนยข์ า้ วชุมชน ๒๖๐ ภาพท่ี ๕.๒.๑๕ ศูนย์เรียนรูเ้ ศรษฐกิจพอเพียง ดว้ ยหัวใจเพยี งพอ ๒๖๓ ภาพท่ี ๕.๒.๑๖ หมู่บา้ นต้นแบบ (จัดการตนเองบา้ นหนิ โค้ว) ๒๖๖ ภาพท่ี ๕.๒.๑๗ คณะกรรมการป่าชมุ ชนบา้ นแก่งหิน ๒๖๙ ภาพท่ี ๕.๒.๑๘ กลุม่ เกษตรกรเกษตรกรรมเชงิ นิเวศบ้านไผ่ใหญ ่ ๒๗๒

10

บทนำ “เวทสี ดุ ยอดผ้นู ำชุมชนท้องถิ่น วำระลดปจั จัยเสยี่ งสุขภำพ และเพ่ิมปัจจัยเสริมสุขภำวะ” กลุม่ จงั หวดั ภาคเหนือตอนลา่ ง วนั ที่ ๓-๕ ตลุ ำคม ๒๕๖๑ ณ หอ้ ง Royal Jubilee ศูนย์แสดงสนิ คำ้ และกำรประชม อมิ แพ็ค เมืองธำนี ๑. ทม่ี ำ พ้ืนที่เครือข่ายร่วมสร้างชุมชนท้องถ่ินน่าอยู่ดาเนินงานภายใต้การสนับสนุนของสานักงาน กองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยสานักสนับสนุนสุขภาวะชุมชน (สานัก ๓) ภายใต้หลักการทางาน ๒ หลักการ คือ (๑) ใช้พื้นท่ีเป็นตัวต้ัง (Area-Based Development) และ (๒) คานึงถึงสุขภาพในทุกนโยบาย (Health in all Policies)ที่มุ่งเน้นเพิ่มขีดความสามารถ ให้ชุมชนท้องถิ่นจัดการตนเองการเสริมความเข้มแข็งของชุมชนในการดูแลประชาชนทุกกลุ่มวัย จากประสบการณ์การดาเนินงานที่ผ่านมา ได้มีการพัฒนาขีดความสามารถของพ้ืนท่ีท่ีมีศักยภาพ เป็นศนู ย์จัดการเครือข่ายสุขภาวะชุมชน (ศจค.) ศูนย์ประสานงานเครือข่ายเฉพาะประเด็น (ศปง.) ศูนย์เรียนรู้ (ศรร.) ทาให้พื้นที่ท่ีมีปฏิบัติการได้ผลดีจริง เกิดองค์ความรู้ นวัตกรรมการต่อยอด ขยายงาน มีศักยภาพในการจัดการแก้ปัญหา และมีผู้นาท่ีขับเคล่ือนในแต่ละงานทาให้เห็น กระบวนการท่จี ะสามารถนาสู่การสรา้ งการเรยี นรูข้ องพ้ืนทีแ่ ละกอ่ ให้เกดิ การพัฒนาอย่างยัง่ ยืน หนังสือสรุปบทเรียนการดาเนินงานที่เป็นนวัตกรรมหรืองานเด่นท่ีขับเคลื่อนโดย สุดยอด ผู้นาชุมชนท้องถ่ิน ได้จัดทาข้ึนเพื่อใช้เป็นคู่มือประกอบการแลกเปลี่ยนเรียนรู้การประชุมสุดยอด ผู้นาชุมชนท้องถ่ิน วาระลดปัจจัยเส่ียงสุขภาพ และเพ่ิมปัจจัยเสริมสุขภาวะ เพื่อให้พื้นที่ท่ีมี รูปธรรมในการดาเนินงานเด่นและนวัตกรรมที่มีผู้นาจากกลุ่มและองค์กรที่ขับเคล่ือนปฏิบัติการ ต่างๆในชุมชนท้องถิ่น (Key Actors) ของแต่ละงานและนวัตกรรม ได้ร่วมเรียนรู้ วิเคราะห์ เทียบเคยี งการดาเนินงานกับพื้นท่ีตนเอง เพื่อสะท้อนให้เห็นรูปแบบการดาเนินงาน ความแตกต่าง ของกลไกการจัดการพื้นท่แี ละนาสู่จินตนาการการต่อยอดงานตัวเองต่อไปได้ ๒. กระบวนกำรถอดบทเรยี น Key actor การค้นหาสุดยอดผู้นาชุมชนท้องถิ่น ซ่ึงมีรูปธรรมการดาเนินงานและนวัตกรรมในการลด ปจั จยั เสย่ี งสุขภาพ และเพมิ่ ปจั จยั เสรมิ สุขภาวะชุมชนท้องถ่ิน ใช้กระบวนการถอดบทเรียนงานและ นวัตกรรมเด่นของเครือข่ายร่วมสร้างชุมชนท้องถ่ินน่าอยู่ ด้วยข้อมูลจากการวิจัยชุมชน (Rapid Ethnographic Community Assessment Process หรือ RECAP)ในแต่ละพื้นที่ เพ่ือเป็น ข้อมูลในการช้ีเป้า กลุ่มและองค์กร ที่เป็นผู้ขับเคล่ือนปฏิบัติการต่างๆในชุมชนท้องถิ่น ( Key Actors) ของแต่ละงานและนวัตกรรม ทาให้รู้จักศักยภาพของผู้นาในแต่ละ Key Actor รวมท้ัง ภาพรวมศกั ยภาพของชมุ ชนทอ้ งถน่ิ ในการสร้างสุขภาวะชมุ ชนด้วย โดยมีข้ันตอนของกระบวนการถอดบทเรียน ๖ ขั้นตอน คอื (๑) กำรสำรวจขอ้ มูลสถำนกำรณข์ องพ้นื ที่ มีเป้าหมายเพ่ือรวบข้อมูลสถานการณ์ปัญหา และความต้องการของพื้นท่ีใน ๗ ประเด็น ของการลดปัจจัยเส่ียงสุขภาพและเพ่ิมปัจจัยเสริมสุข ภาวะชุมชนท้องถิ่น อันได้แก่ ๑)การควบคุมการบริโภคยาสูบ ๒)การควบคุม เครื่องดื่มแอลกอ ฮอลเพ่ือลดอุบัติเหตุจราจร ๓)การพัฒนาระบบอาหารชุมชน ๔)การพัฒนาระบบการดูแลเด็ก ปฐมวัยโดยชุมชนท้องถ่ิน ๕)การพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุโดยชุมชนท้องถ่ิน ๖)การจัดการ  ๑ 11

ระบบนิเวศชุมชนและลดโลกร้อนโดยชุมชนท้องถิ่น และ ๗)การพัฒนาระบบการดูแลกลุ่ม เปราะบางโดยชุมชน จากน้ันจึงทาการวิเคราะห์กลุ่มเป้าหมายและบุคคล องค์กร กลุ่ม ที่ให้การ ดูแลช่วยเหลือในแต่ละประเด็นปัญหา พร้อมทั้งวิเคราะห์งานและกิจกรรมที่ได้ดาเนินการดูแล ช่วยเหลอื กลุ่มเปา้ หมายใน ๗ ประเดน็ (๒) กำรทบทวนทนุ ทำงสังคมของพื้นที่ เป็นการวิเคราะห์การดาเนินงานและบทบาทของ คนหลัก คนร่วม และคนสนับสนุน ที่เป็นทุนทางสังคมของชุมชนท้องถ่ิน ท้ัง ๖ ระดับ ซ่ึงได้แก่ ระดับบุคคลและครอบครัว ระดับกลุ่มและองค์กรชุมชน ระดับหน่วยงานองค์กรในพ้ืนที่และแหล่ง ประโยชน์ ระดับหมู่บ้าน ระดับตาบล และระดับเครือข่าย ในการจัดการปัญหาและความต้องการ ของพื้นทีใ่ นแต่ละประเด็น ของการลดปัจจยั เสยี่ งสุขภาพและเพมิ่ ปจั จยั เสริมสขุ ภาวะชุมชนทอ้ งถ่ิน (๓) กำรวิเครำะห์และสรุปงำนเดน่ และนวัตกรรมของพน้ื ที่ เป็นการวิเคราะห์รูปธรรมการ ดาเนนิ งาน ที่สะท้อนความสาเร็จ หรือแสดงให้เห็นถึงเทคนิค วิธีการดาเนินงานใหม่ที่ได้ผลดี หรือ เกิดการพัฒนาเป็นนวัตกรรม ที่สนับสนุนการแก้ไขปัญหาหรือการพัฒนาในพื้นที่ ท้ังน้ีเป็นการ ดาเนินงานและกิจกรรมของผู้นาในแต่ละกลุ่มและองคก์ รของทนุ ทางสงั คม (๔) สรุปผูน้ ำเดน่ ในกำรดำเนนิ งำน หลังจากสรปุ งานเด่นและนวัตกรรมในพื้นที่แล้วเสร็จ ทาให้เห็นผู้นาของกลุ่มหรือองค์กรท่ีเป็นทุนทางสังคมท่ีขับเคลื่อนปฏิบัติการของงานเด่นและ นวัตกรรม ซึ่งผู้นาเหล่านี้มีศักยภาพและความเช่ียวชาญในการชี้นาและจัดการปัญหาและความ ต้องการของพ้นื ท่ีร่วมกบั สมาชกิ กลมุ่ และองคก์ รน้ันๆ ในประเด็นต่างๆโดยเฉพาะใน ๗ ประเด็นของ การลดปัจจัยเสี่ยงสุขภาพและเพิ่มปัจจัยเสริมสุขภาวะชุมชนท้องถิ่น จนเกิดเป็นผลดีเป็นที่ ประจักษ์ต่อชุมชนท้องถิ่น จึงได้ทาการสรุปรวบรวมรายช่ือของผู้นาเด่นและจัดกลุ่มตามในแต่ละ ประเด็น ดังกลา่ ว (๕) จัดทำแผนที่สุดยอดผู้นำชุมชนท้องถิ่น เมื่อได้รายชื่อของผู้นาเด่นในแต่ละประเด็น เรียบร้อยแล้ว ได้นารายช่ือดังกล่าวมาจาแนกในแต่ละพื้นที่ พร้อมทั้งประสานไปยังพ้ืนที่เพื่อให้ นักวิจัยชุมชนได้ดาเนินการถอดบทเรียนงานเด่นและนวัตกรรม โดยมีสุดยอดผู้นาเป็นผู้ถ่ายทอด บทเรยี น ตามที่กาหนดไว้ (๖) กำรสรุปบทเรียน การสรุปบทเรียนสุดยอดผู้นาของแต่ละพื้นที่ กาหนดให้มีข้อมูล และความรู้ท่ีผู้นาควรถ่ายทอดได้ อย่างน้อยใน ๘ ด้าน ได้แก่ ๑) แนวคิดการพัฒนางานเด่นหรือ นวัตกรรม ๒.) กลุ่มประชากรเป้าหมาย ๓.) ผลลัพธ์ท่ีต้องการ ๔) ข้อมูลและเคร่ืองมือในการ ดาเนินงาน ๕) รูปธรรมงาน ๖) วธิ ดี าเนินงาน ๗) ผลผลิตและผลลัพธ์ และ ๘) ผลกระทบที่เกิดข้ึน ต่อชุมชนท้องถิ่น ทั้งน้ีเพื่อให้การสร้างการเรียนรู้ระหว่างผู้นาชุมชนท้องถิ่นเกิดข้ึนอย่างเป็น ธรรมชาตมิ ากทส่ี ุด ผ้นู าสามารถนาเสนอนวัตกรรมผา่ นบทเรยี นดงั กล่าวได้ ๓. องคป์ ระกอบกำรสรปุ บทเรียนของพ้นื ท่ี หนังสือสรุปบทเรียนการดาเนินงานที่เป็นนวัตกรรมหรืองานเด่นท่ีขับเคล่ือนโดยสุดยอด ผู้นาชุมชนท้องถ่ิน มีองค์ประกอบของเนื้อหาการสรุปบทเรียนจากพ้ืนที่กลุ่มจังหวัดภาคเหนือ ตอนล่าง ประกอบด้วยพื้นที่จานวน ๒๐ พื้นที่ โดยมีผู้นามานาเสนอนวัตกรรมการดาเนินงานเด่น เพ่ือแก้ปัญหาและดูแลกลุ่มประชากรทุกกลุ่มวัยในพื้นที่ ท้ังน้ีในส่วนของหนังสือเล่มนี้มีการ นาเสนอประเด็นการแลกเปลย่ี นเรยี นรู้เพียง ๕ ประเดน็ ได้แก่ 12 ๒

ประเด็นที่ ๑ ดูแลเด็กปฐมวัย...โดยชุมชนท้องถิ่น มีผู้นาจาก ๑๑ พ้ืนที่ ประกอบด้วย ฐาน การเรียนรู้ ๕ ฐาน ได้แก่ ๑)เด็กปฐมวัย “รู้ชุมชน รักษ์บ้านเกิด” ๒)เด็กปฐมวัย“เรียนรู้ คู่ ประสบการณ์” ๓) โรงเรยี นผสู้ งู อายุสอนหลาน ๔) สง่ เสริมสุขภาวะ “เด็กดี” และ๕)ศูนยพ์ ่ึงได้ ประเด็นท่ี ๒ สูงวัยสร้ำงเมือง...ปฏิบัติกำร ๕อ. ๕ก.มีผู้นาจาก ๒๐ พ้ืนท่ี ประกอบด้วยฐาน การเรยี นรู้ ๕ ฐาน ได้แก่ ๑) ท้องถ่ินใส่ใจ“สูงวัยสร้างเมือง” ๒) “เสริมพลัง คนสูงวัย ” ๓) สุขภาพ ผสู้ ูงวยั ใครๆก็ร่วม ๔)ชมุ ชน สูงวัย “รว่ มใจสร้างสวสั ดกิ าร” และ ๕) ชุมชน “สรา้ งสขุ ภาวะสงู วัย” ประเด็นท่ี ๓ ชุมชนท้องถ่ิน...ไม่ทอดทิ้งกัน มีผู้นาจาก ๑๕ พื้นท่ี ประกอบด้วยฐานการ เรียนรู้ ๕ ฐาน ได้แก่ ๑)พลังชุมชนเพ่ือคนพิการ ๒) เรื่องด่วน เราช่วยได้ ๓) เรื้อรังเราเอาอยู่ ๔) ชุมชนไม่ทงิ้ กัน แบ่งปันช่วยเหลือ และ ๕)เครอื ข่ายอมุ้ ชู ประเด็นท่ี ๔ สร้ำงภูมิ...คุ้มนิเวศ มีผู้นาจาก ๑๗ พ้ืนท่ี ประกอบด้วย ฐานการเรียนรู้ ๕ ฐาน ได้แก่ ๑) ดนิ ดี อาหารมี ๒) ปนั นา้ เพ่ิมสขุ ๓) รักษ์ป่า ตามรอยพ่อ ๔)ชุมชน คนรักษ์พลังงาน ๕)ขยะ (ทอ้ งถนิ่ )จัดการได้ ประเด็นท่ี ๕ อำหำรมั่นคง...ชุมชนปลอดภัย มีผู้นาจาก ๑๘ พ้ืนที่ ประกอบด้วยฐานการ เรียนรู้ ๕ ฐาน ไดแ้ ก่ ๑) อาหารปลอดภัย เพ่ือชุมชน ๒) ท้องถ่ิน “รักษ์โลก” ๓)อาหารกลางวันเพื่อ น้อง ๔) สวสั ดกิ ารเพอ่ื อาหาร ๕) ชุมชน “สร้างอาหาร” ดงั รายละเอียด   13 ๓

14

สรปุ บทเรียน ท่ีแสดงเน้ือหาประเดน็ ดูแลเด็กปฐมวัย... โดยชุมชนท้องถิ่นŽ 15

ภาพ1ท6่ี ๑.๑ ภาพรวมนวัตกรรมหรอื งานเดน่ ประเดน็ “ดแู ลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชมุ ชนทอ้ งถ่นิ ”

ภาพที่ ๑.๒ ภาพรวมสดุ ยอดผนู้ ำ� ชุมชนจากกลมุ่ หรือองค์กรทข่ี ับเคลอื่ นงาน ประเด็น “ดแู ลเด็กปฐมวยั ...โดยชุมชนทอ้ งถ่นิ ” 17

ภาพ1ท8ี่ ๑.๒.๑ เทศบาลต�ำบลบางไผ่

ดแู ลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชมุ ชนท้องถ่นิ  Key actors เทศบาลตาบลบางไผ่ งานเด่น ผสู้ งู วัยสอนเด็ก พน้ื ที่ เทศบาลตาบลบางไผ่ อาเภอบางมูลนาก จงั หวัดพิจิตร วทิ ยากร นางณัฏฐพัชร์ วรรณนิยม ตาแหน่ง ครู คศ. ๑ ศนู ยพ์ ฒั นาเด็กเล็ก ทต.บางไผ่ เบอรโ์ ทรศพั ท์ ๐๘๓ – ๘๗๔๔๑๖๘ ๑. ทม่ี าหรือฐานความคดิ ของการดาเนินงาน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเทศบาลตาบลบางไผ่ ได้รับการถ่ายโอนจากคณะกรรมการปฐมศึกษาแห่งชาติ (สปช.) เมือ่ พ.ศ. ๒๕๔๔ โดยมีการจดั การศึกษาและดแู ลเด็กปฐมวัยอายุ ๒ – ๓ ปี ให้บริการการอบรมเลี้ยง ดู จัดประสบการณ์และส่งเสริมพัฒนาการเรียนรู้ให้เด็กเล็กได้รับการพัฒนาท้ังด้านร่างกาย อารมณ์ จิตใจ สังคมและสติปัญญาที่เหมาะสมตามวัยตามศักยภาพของเด็กแต่ละคน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเทศบาลตาบล บางไผ่ได้มีการจดั หลักสูตรทางด้านวิชาการและกิจกรรมท่ีสอดคล้องกับการเรียนรู้และเหมาะสมตามช่วงวัย ของเด็กปฐมวัย มีการจัดสภาพแวดล้อมให้เหมาะสมต่อการเรียนรู้และมีความปลอดภัย ซ่ึงศูนย์พัฒนาเด็ก เล็กเทศบาลตาบลบางไผ่ ได้มีการจดั กิจกรรมร่วมกบั โรงเรยี นผูส้ ูงอายุ ได้แก่ โครงการผสู้ งู วยั สอนเด็ก โดยจะ มีผูส้ งู อายุในตาบลบางไผ่มาสอนเกย่ี วกบั การแต่งกายแบบวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่นและอาเซียน ร้องเพลง และ มกี ารเลา่ นทิ านพ้ืนบ้านใหก้ ับเดก็ ซ่ึงทาใหเ้ กดิ การสร้างการเรยี นรใู้ หก้ บั เดก็ ปฐมวยั ภายในศนู ย์พัฒนาเด็กเล็ก เทศบาลตาบลบางไผ่ ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย เด็กปฐมวัย ๒ – ๓ ปี ทั้งที่อยู่ในเขตเทศบาลตาบลบางไผ่และพ้ืนท่ีใกล้เคียงท่ีเข้าเรียนใน ศูนย์พัฒนา เด็กเล็กจานวน ๒๐ คน ๓. ผลท่ีต้องการใหเ้ กดิ ขนึ้ เด็กปฐมวัย ๒ – ๓ ปีที่เข้าเรียนในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กตาบลบางไผ่ ได้รับประสบการณ์การเรียนรู้วิถี วฒั นธรรมท้องถน่ิ และอาเซียนซึง่ เป็นการเสริมสร้างการเรยี นรู้ทเ่ี หมาะสมกับช่วงวยั ๔. ข้อมูลและเคร่ืองมือในการดาเนนิ งาน ข้อมูลท่ีศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเทศบาลตาบลบางไผ่นาใช้ได้แก่ จานวนเด็กปฐมวัยอายุ ๒ – ๓ ปี และ ครอบครัว จากแหลง่ ข้อมลู TCNAP , RECAP , ทะเบียนราษฎร์และเอกสารข้อมูลจากแหล่งอ่ืนๆท่ีเก่ียวข้อง ท้ังในเขตเขตเทศบาลตาบลบางไผ่และพ้ืนทใี่ กลเ้ คยี ง ข้อมลู จปฐ. กชช. ๒ค ขอ้ มลู สุขภาพจากรพ. สตบางไผ่ ๕. รปู ธรรมงาน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเทศบาลตาบลบางไผ่ดาเนินการร่วมกับเทศบาลตาบลบางไผ่ ในการจัดการศึกษา ตามหลกั สตู รการศกึ ษาปฐมวัย และมีการจัดกิจกรรมโครงการผู้สูงวัยสอนเด็กร่วมกับโรงเรียนผู้สูงอายุบาง ไผ่วิทยา ๖. วิธกี ารดาเนินงาน ศนู ยพ์ ัฒนาเดก็ เลก็ เทศบาลตาบลบางไผ่มกี ารจัดการเรยี นการสอน และเปิดการเรียนการสอนในแต่ลพ ภาคการศกึ ษารวมกันไม่น้อยกว่า ๒๓๐ วัน โดยจัดให้มีการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษาเด็กปฐมวัย ให้การดูแลเด็กปฐมวัยส่งเสริมพัฒนาการเรียนรู้ให้กับเด็กมีพัฒนาการทั้ง ๔ ด้าน ตามมาตรฐานการ ดาเนินงานศูนย์พัฒนาเด็กเล็กขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น จัดประสบการณ์ และส่งเสริมพัฒนาการ เรยี นรู้ใหก้ บั เด็กอายุ ๒ – ๓ ปี ท่เี ขา้ เรียนภายในศูนยโ์ ดยมเี ด็กปฐมวยั ท้งั ท่มี ีภูมลิ าเนาอยู่ในเขตเทศบาลตาบล บางไผ่และพืน้ ทใี่ กลเ้ คียงเขา้ เรียนภายในศูนย์ ซึ่งมีการทาโครงการร่วมกับโรงเรียนผู้สูงอายุบางไผ่วิทยา โดย จะมกี ารจดั ใหผ้ ู้สูงอายมุ าสอนเดก็ สอนเกี่ยวกับการแต่งกายตามวิถีวัฒนธรรม และอาเซียน ร้องเพลง และมี การเลา่ นทิ านพื้นบา้ นให้กับเดก็ ทศ่ี ูนย์พฒั นาการเดก็ เลก็ เพ่อื สรา้ งการเรยี นรแู้ ละสร้างการมีส่วนร่วมของทุน ๗ 19

ดูแลเดก็ ปฐมวัย...โดยชุมชนทอ้ งถนิ่  ทางสังคมที่มีอยู่ในตาบลบางไผ่ นอกจากน้ันยังมีการดูแลภาวะสุขภาพของเด็กปฐมวัยท่ีได้รับความร่วมมือ จากรพ.สต บางไผ่ ๗. ผลทเี่ กิดขน้ึ (ผลผลติ ผลลพั ธ)์ เดก็ มพี ัฒนาการท่ีเหมาะสมกบั ชว่ งวยั ครอบคลุมด้านร่างกาย จิตใจ สังคมและสติปัญญา และส่งเสริม เรียนรู้ทส่ี อดคล้องกบั สังคม วัฒนธรรมทอ้ งถน่ิ และสถานการณ์โลกปัจจบุ ัน ๘. ผลกระทบทีเ่ กดิ ขึน้ สง่ ผลตอ่ โครงสรา้ งพน้ื ฐานของชมุ ชน ไดแ้ ก่ (๑) ด้านสังคม เด็กปฐมวยั ได้เรียนร้วู ถิ ชี ีวติ วัฒนธรรมและ สถานการณ์โลกปัจจุบนั ฝกึ การอย่รู ่วมกบั ผูอ้ ื่นและการปฏบิ ัตติ นเป็นสมาชิกของสังคมทด่ี ี (๒) ด้านสุขภาพ มพี ัฒนาการการเจริญเตบิ โตเหมาะสมกับวยั (๓) ดา้ นสภาวะแวดลอ้ ม มีการสร้างสภาวะแวดล้อมท่เี อ้ือตอ่ การเรยี นรู้ และเหมาะสมสาหรบั เด็ก ปฐมวัย 20 ๘

ภาพที่ ๑.๒.๒ ศนู ยพ์ ัฒนาเดก็ เลก็ บ้านคลองกลว้ ย 21

ดูแลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชุมชนท้องถนิ่  Key actors ศูนยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ บา้ นคลองกลว้ ย งานเด่น เรียนรดู้ ้วยวถิ ธี รรมชาติ จดั การเรียนตามพฒั นาการอยา่ งสมวัย พ้นื ท่ี องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลคอรุม อาเภอพชิ ยั จังหวดั อุตรดติ ถ์ วทิ ยากร นางกาญจนา จนั ทร์ประดษิ ฐ์ ตาแหนง่ ครผู ู้ดูแลเดก็ เบอรโ์ ทรศพั ท์ ๐๘๙-๘๖๐๓๘๓๙ ๑. ท่มี าหรือฐานคดิ ของการดาเนินงาน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านคลองกล้วยก่อตั้งข้ึนเม่ือปี พ.ศ.๒๕๓๓ โดยนายพยม นาคย่านยาว อดีต ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ ๘ เนื่องจากราษฎรในหมู่บ้านประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นส่วนใหญ่ มีฐานะค่อนข้าง ยากจน จงึ ขอมตจิ ากคณะกรรมการและชาวบ้านในการจดั ตั้งศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เล็กขึ้นมา เพ่ือท่ีจะแบ่งเบาภาระ ของผู้ปกครอง และได้มีการคัดเลือกครูสอนเด็ก ๑ คน คือนางกาญจนา จันทร์ประดิษฐ์ และมีเด็กมาเรียน คร้ังแรกจานวน ๕๔ คน และยังได้รบั ความอนุเคราะห์จากโรงเรียนบา้ นคลองกล้วยในการให้ใช้อาคาร สถานที่ ในการเรียนการสอนเด็ก พร้อมงบประมาณในการจา้ งครูสอน และโครงการได้รับงบประมาณจากกรมพัฒนา ชุมชน ในปี พ.ศ.๒๕๓๖ ต่อมาในปี พ.ศ.๒๕๓๘ มีนโยบายให้ให้ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กอยู่ในความดูแลของกรม พัฒนาชมุ ชน จึงมีการได้รับสมัครครูสอนเพ่ิมเติมอีก ๑ คน มาจากการคัดเลือกของประชาชน คือนางอัญชลี พรมปัญญา ปี ๒๕๓๙ กรมพฒั นาชุมชนได้ให้งบประมาณในการสร้างอาคารเรยี น โดยมีนางมารวม ปานศักดิ์ เป็นผบู้ รจิ าคงบประมาณในการซอ้ื ทีด่ ินพรอ้ มกบั ชาวบ้านช่วยบริจาคในส่วนที่เหลือ พออาคารสร้างเสร็จเด็ก ได้ย้ายเข้ามาอยู่ท่ีศูนย์พัฒนาเด็กเล็กใหม่ ที่มีสนามเด็กเล่น ต่อมาครูกาญจนา จันทร์ประดิษฐ์ ได้เข้าร่วม กิจกรรมในการประกวดศนู ยพ์ ัฒนาเด็กเลก็ น่าอยขู่ องกรมอนามัยจนไดร้ บั รางวัลศนู ย์พฒั นาเดก็ เลก็ ในระดบั ดี ตั้งแต่ปี ๒๕๔๗ – ๒๕๔๙ ส่วนในปี ๒๕๔๙ ได้รับรางวัลระดับดีมาก รางวัลครูผู้ดูแลเด็กดีเด่น ประจาปี การศึกษา ๒๕๕๒ และผลจากการได้รับรางวัลครูผู้ดูแลเด็กดีเด่นส่งผลให้ทางมหาวิทยาลัยสวนดุสิตได้มอบ รางวัลฉลาดรู้ภาษาไทยให้อีก ๑ รางวัล และยังมีรางวัลอ่ืน ๆ อีกมากมาย ทั้งนี้เป็นเพราะการได้รับการ สนับสนุนจาก อบต.ในการจัดเข้ารับการอบรมพัฒนาศักยภาพของบุคลากรในศูนย์เด็กเล็กทาให้ครูมี ประสิทธิภาพ รวมถึงการจัดการเรียนการสอนโดยใช้หลัก ๖ กิจกรรม เพ่ือให้เด็กมีพัฒนาการตามวัย ๔ ประการ ทาให้ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านคลองกล้วยเป็นที่ยอมรับของผู้ปกครองและคนในชุมชนในการฝาก ลกู หลานมาเรียนยงั ศูนยเ์ ด็กเล็กบ้านคลองกล้วยแห่งนีเ้ สมอมา ๒. กลุม่ ประชากรเป้าหมาย เดก็ อายรุ ะหวา่ ง ๒ – ๔ ปี ในพืน้ ท่ีตาบลคอรมุ ทเ่ี ข้าเรียนในศูนย์พุฒนาเด็กเลก็ บ้านคลองกล้วย ๔๖ คน ๓. ผลทตี่ อ้ งการให้เกดิ ขนึ้ เด็กเกิดจิตสานึกรกั ษบ์ ้านเกดิ ตนเองไดเ้ รยี นรู้จากแหล่งเรียนรู้ธรรมชาตจิ รงิ และไดฝ้ กึ ปฏิบัติจรงิ และบุคลากรทางการศึกษามีความเสียสละต่อศูนย์พัฒนาเด็กที่ตนสอนอยู่ โดยมีจิตอาสา และไม่หวัง ผลตอบแทน ๔. ขอ้ มลู และเคร่อื งมือในการดาเนินงาน ๔.๑ ข้อมูลจาก ศพด.บ้านคลองกล้วย ไดแ้ ก่ ขอ้ มลู เกย่ี วกบั เดก็ ทีอ่ าศัยอยู่กับผปู้ กครอง จานวน ๒๓ คน อาศยั อยกู่ ับปู่ ยา่ ตา ยาย ๒๓ คน ๔.๒ ข้อมลู สุขภาพจากรพ.สต บึงทา่ ยวน เช่น ขอ้ มูลการไดร้ บั วคั ซีน พัฒนาการ การเกดิ โรคระบาดใน เด็กปฐมวัยซ่ึงในรอบ ๓ ปีทผ่ี ่านมา ศพด.บา้ นคลองกล้วยไม่พบเดก็ ปฐมวัยป่วยเป็นโรค มอื เทา้ ปาก ๔.๓ ข้อมลู TCNAP ได้แก่ จานวนจานวนเด็กปฐมวัยในตาบลคอรมุ มจี านวน ๑๖๕ คน 22 ๑๐

ดูแลเด็กปฐมวัย...โดยชมุ ชนท้องถน่ิ  ๕. รูปธรรมงาน เกดิ ระบบการดแู ลเด็กปฐมวยั ในพน้ื ทตี่ าบลคอรมุ อายุ ๒ - ๔ ปี ซงึ่ เสรมิ สร้างทักษะในการเตรียมพร้อม สาหรับการเข้าสูการเรียนการสอนในดับชั้นอนุบาลต่อไป มีหลักสูตรท้องถิ่นสาหรับเด็กปฐมวัย โดยมี กิจกรรม เช่น การปลกู แกว้ มังกร หอ้ งเรียนธรรมชาติ และการนาวัสดุเหลอื ใช้มาประดษิ ฐข์ องเลน่ ๖. วิธีการดาเนินงาน ศูนยพ์ ัฒนาเด็กเลก็ บา้ นคลองกลว้ ยเปิดรบั เดก็ ตงั้ แต่อายุ ๒ ปี ข้นึ ไป จดั หลกั สูตรการเรียนการสอนตาม มาตรฐานหลักสูตรการเรียนรู้เด็กปฐมวัย และมีหลักสูตรท้องถิ่น มีการทากิจกรรมเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ ของเด็ก ให้ครบ ๖ กิจกรรมในทุกๆวัน ปลูกฝังให้เด็กปฐมวัยเรียนรู้ธรรมชาติของชุมชน วิถีวัฒนธรรม ประเพณี เรียนรู้กับผู้สูงอายุ และส่งเสริมให้เด็กได้เรียนรู้จากสถานที่จริง แหล่งเรียนรู้จริง เพ่ือเสริมสร้าง พัฒนาการเด็กให้เหมาะสมตามวัย และมีการประชุมชี้แจงรายละเอียดการทากิจกรรมแก่ผู้ปกครองเด็กใน ทุกๆเดอื น ๗. ผลที่เกดิ ขึ้น (ผลผลิต ผลลัพธ์) สรา้ งจติ สานึกรักษ์บ้านเกิด การมีจติ อาสาตอ่ ตนเองและสงั คมใหก้ บั เด็กปฐมวัยที่เขา้ เรยี นในศนู ย์พัฒนา เด็กเล็กบ้านคลองกล้วย และสร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนในด้านการพัฒนาเด็ก เยาวชน ให้รักบ้านเกิด และนาความรู้มาพฒั นาชมุ ชนตนเองในอนาคต ดงั คาทีว่ ่า “ศนู ย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านคลองกล้วย พัฒนาเด็ก ใหไ้ ดค้ นดี มากกวา่ คนเกง่ ” มกี ารบูรณาการกิจกรรมร่วมกบั ผู้สูงอายุในการทากจิ กรรมในพื้นท่ีลานกิจกรรม สรา้ งสรรค์ ๘. ผลกระทบทีเ่ กิดขึน้ ส่งผลต่อโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน ได้แก่ (๑) ด้านสังคม ปลูกฝังเด็กปฐมวัยในการเรียนรู้ธรรมชาติ ของชุมชน วิถีของชุมชน เช่นการผลิตอาหาร วิถีประเพณีท้องถิ่น และเรียนรู้ข้ามกลุ่มวัย (เด็กกับผู้สูงอายุ) ทุกสปั ดาห์เฉล่ียสัปดาห์ละ ๑ ครงั้ ทาให้เดก็ เกิดการปรบั ตัวในการเรยี นรู้อยู่รว่ มกับสงั คม (๒) ด้านสุขภาพ มี พัฒนาการการเจริญเติบโตเหมาะสมกับวัย (๓) ด้านสภาวะแวดล้อม มีการสร้างสภาวะแวดล้อมที่เอ้ือต่อ การเรียนรู้ และเหมาะสมสาหรับเดก็ ปฐมวยั ในพ้นื ทีอ่ บต. คอรุม ๑๑ 23

ภาพ2ท่ี4๑.๒.๓​ โรงเรยี นองคก์ ารบรหิ ารส่วนตำ� บลหวั ดง

ดแู ลเดก็ ปฐมวัย...โดยชมุ ชนทอ้ งถิ่น Key actors โรงเรียนองค์การบริหารส่วนตาบลหวั ดง งานเดน่ โรงเรยี น ๓ สรา้ ง (สร้างปัญญา สรา้ งคุณธรรม สรา้ งสุขภาพ) พนื้ ท่ี องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลหวั ดง วิทยากร น.ส.สุพชิ ญา เงินประมวล ตาแหนง่ ครโู รงเรียนองค์การบริหารส่วนตาบลหวั ดง เบอร์โทรศัพท์ ๐๙๘-๕๔๙๐๙๕๙ ๑. ท่ีมาหรอื ฐานคดิ ของการดาเนินงาน โรงเรียน ๓ สร้าง อบต.หัวดง เร่ิมก่อต้ังขึ้นเมื่อวันท่ี ๒๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ โดยได้รับอนุมัติให้จัดตั้ง โรงเรียนในสังกัดองค์การบริหารส่วนตาบลหัวดง ช่ือว่า โรงเรียนองค์การบริหารส่วนตาบลหัวดง ท่ีต้ังอยู่ เลขที่ ๒๓๑ หมู่ท่ี ๔ ตาบลหัวดง อาเภอเมือง จังหวัดพิจิตร มีการเร่ิมเปิดทาการเรียนการสอนเม่ือวันที่ ๑๖ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๕๐ มีนักเรียนอนุบาลปีท่ี ๑ จานวน ๑๖ คน โดยมีนางรัฐติกร รักทุ่ง นักวิชาการศึกษา ดารงตาแหนง่ รกั ษาการหัวหน้าส่วนการศึกษาศาสนาและวัฒนธรรมมารกั ษาการในตาแหน่งผู้บริหารคนแรก มีจานวนครูผู้สอน ๑ คน และข้าราชการบานาญสังกัดสานักงานเขตพื้นที่การศึกษาพิจิตรเขต ๑ ได้มาเป็นที่ ปรึกษาด้านการศึกษาที่ส่วนการศึกษา เริ่มแรกของการก่อต้ังโรงเรียนน้ันได้ใช้ห้องเรียนช่ัวคราวของศูนย์ พัฒนาเดก็ เลก็ อบต. หวั ดง ตอ่ มาเมอ่ื ปี พ.ศ.๒๕๕๑ องคก์ ารบริหารส่วนตาบลหัวดงได้รับงบประมาณในการ จัดสร้างโรงเรียนจานวน ๑ หลัง จานวน ๘ ห้องเรียน เพื่อเปิดสอนในระดับอนุบาลชั้นปีท่ี ๑ - ๓ ต่อมา ในปี ๒๕๕๖ นายภูริชัย ต่ายเกิด เข้ามาดารงตาแหน่งผู้อานวยการโรงเรียน และคณะข้าราชการครูรวมทั้งหมด ๓ คน ครอู ตั ราจา้ งจานวน ๒ คน ซึง่ มีเด็กทัง้ โรงเรยี นรวมทัง้ หมด ๔๕ คน และมเี ด็กทเี่ ข้าเรยี นในศนู ย์พัฒนาเด็ก เล็กองค์การบริหารส่วนตาบลหัวดง ๔๓ คน มีการพัฒนาการเรียนการสอนอย่างต่อเน่ืองเพ่ือสร้างการ เรียนรู้ อันเป็นการวางรากฐานชีวิตและการเตรียมความพร้อมของให้กับเด็กท้ังทางร่างกาย อารมณ์ จิตใจ สังคม สตปิ ญั ญา ๒. กลุม่ ประชากรเป้าหมาย เด็กที่เขา้ เรียนในศูนย์พฒั นาเด็กเลก็ องค์การบริหารส่วนตาบลหวั ดง ๔๓ คน ๓. ผลทีต่ ้องการใหเ้ กิดข้นึ ปลูกฝงั ให้เดก็ เปน็ คนดี รู้จกั บาปบญุ คุณโทษ มีคณุ ธรรม จริยธรรม ต้ังแต่ยังเด็กโดยใช้หลัก ๓ สร้าง ๔. ข้อมูลและเครือ่ งมือในการดาเนินงาน ข้อมูลนาใชไ้ ด้แก่ จานวนเด็กปฐมวัยและครอบครวั จากแหลง่ ขอ้ มูล TCNAP , RECAP , ทะเบียนราษฎร์ และเอกสารข้อมูลจากแหล่งอ่ืนๆที่เกี่ยวขอ้ งได้แก่ ข้อมลู จปฐ. กชช. ๒ค ขอ้ มลู สุขภาพจากรพ. สต ๕. รปู ธรรมงาน ๕.๑ มีศูนย์การเรียนรู้ที่มกี ารรว่ มทากจิ กรรมต่าง ๆ นอกเวลาเรยี นรว่ มกนั ในทงั้ หมด ๑๓ ศนู ยก์ ารเรียนรู ๕.๒ มีกจิ กรรมเสริมสรา้ งทักษะวชิ าการในทุกภาคเรียนให้กับเดก็ นกั เรยี นไดเ้ รยี นรูจ้ ากปราชญช์ าวบ้าน พระและวิทยากรท่ีเชี่ยวชาญในด้านต่าง ๆ ใหเ้ ด็กได้ร่วมทากจิ กรรมวันสาคัญทางศาสนา เชน่ เข้าพรรษา ออก พรรษา งานบุญ ตา่ ง ๆ กิจกรรมวนั แม่แหง่ ชาติ ๕.๓ มกี จิ กรรมดแู ลสุขภาพ ไดแ้ ก่ ออกกาลังกายหน้าเสาธงทกุ วนั เช่น เต้นอารบิก เลน่ ฮลู าฮปู เปน็ ตน้ ๖. วิธกี ารดาเนนิ งาน จัดรูปแบบการเรียนการสอนให้เป็น โรงเรียน ๓ สร้าง โดยที่มีการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนที่ นอกเหนือจากเวลาเรียน คือการลดเวลาเรียนเพิ่มเวลาเรียนรู้ เพื่อเป็นการวางรากฐานชีวิตและการเตรียม ความพร้อมของเด็กท้ังทางร่างกาย อารมณ์ จิตใจ สังคม สติปัญญา มีการประชุมผู้ปกครองร่วมกับเด็ก นกั เรยี นในการหาแนวทางในการจดั การเรียนการสอนในแต่ละเทอมว่าเด็กอยากเรียนรู้หรืออยากทากิจกรรม ๑๓ 25

ดแู ลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชุมชนทอ้ งถ่นิ  อะไร เพื่อให้ผู้ปกครองเข้ามามีส่วนร่วมในการถ่ายทอดความรู้กิจกรรมต่าง ๆ ให้นักเรียนได้ศึกษา เพ่ือให้ นักเรียนสามารถนามาค้นคว้าหาความรู้ด้วยตัวนักเรียนเองได้ เพ่ือนาไปสู่การเพ่ิมความรู้ท่ีได้จากการลงมือ ปฏิบัติ การฟัง การสงั เกตจากครูผสู้ อน โรงเรยี น ๓ สรา้ ง สรา้ งปญั ญา สรา้ งคุณธรรม สร้างสขุ ภาพ ซง่ึ แตล่ ะ สร้างจะมีความหมายดังนี้ สร้างท่ี ๑ สร้างปัญญาจะประกอบไปด้วยศูนย์การเรียนรู้ที่มีการร่วมทากิจกรรม ต่าง ๆ นอกเวลาเรียนร่วมกันในทั้งหมด ๑๓ ศูนย์การเรียนรู้ ได้แก่ ศูนย์หนังสือ ศูนย์บ้าน ศูนย์วาดภาพสี เทียน ศูนย์กระดาษ ศูนย์ป้ัน ศูนย์สีน้า ศูนย์กิจกรรมพิเศษ ศูนย์ทักษะ (เน้นการฟัง พูด อ่าน) ศูนย์ดนตรี ศนู ยบ์ ล็อก ศูนย์เครื่องเลน่ สัมผัส ศูนย์น้า และศูนย์เล่นกับทราย สร้างที่ ๒ สร้างคุณธรรม โดยจะมีกิจกรรม เสริมสร้างทักษะวิชาการในทุกภาคเรียนให้กับเด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากปราชญ์ชาวบ้าน พระและวิทยากรท่ี เช่ียวชาญในด้านต่าง ๆ ให้เด็กได้ร่วมทากิจกรรมวันสาคัญทางศาสนา เช่น เข้าพรรษา ออกพรรษา งานบุญ ต่าง ๆ กิจกรรมวันแม่แห่งชาติ โดยมีช่ัวโมงการเรียนธรรมะท่ีวัด การปฏิบัติธรรม เป็นต้น สร้างที่ ๓ สร้าง สุขภาพ โดยจะมกี ารจัดให้เด็กนกั เรยี นมีกิจกรรมช่วงเช้าก่อนเข้าเรียนได้ออกกาลังกายหน้าเสาธงทุกวันไม่ว่า จะเปน็ การเต้นอารบิก เล่นฮูลาฮูป และในเวลาหนึง่ สัปดาหจ์ ะมีชัว่ โมงการฝึกโยคะ การฝกึ อบรมเร่ืองการดูแล ดสู ุขภาพการห่างไกลจากยาเสพติด การเรียนพลศึกษาโดยวทิ ยากรจากอบต.หัวดงและยงั มชี วั่ โมงการฝึกเด็ก นักเรยี นให้รู้จักการดแู ลชว่ ยเหลือตัวเองโดยฝึกให้รู้จักการปฐมพยาบาลเบอ้ื งต้นโดยมวี ทิ ยากรจากศูนย์ EMS อบต.หัวดงเปน็ ผู้ฝกึ สอน ๗. ผลท่เี กดิ ข้ึน (ผลผลติ ผลลัพธ์) ๗.๑ เน้นการพัฒนาทักษะชีวติ ให้กบั เด็ก ๗.๒ สร้างการมสี ่วนรว่ มของ บา้ น วดั โรงเรยี น ๗.๓ สรา้ งกิจกรรมทส่ี ร้างพฒั นาการเรยี นรู้ให้กบั เดก็ ๘. ผลกระทบทเี่ กิดขนึ้ สร้างผลกระทบต่อโครงสร้างชมุ ชนทอ้ งถ่ิน ไดแ้ ก่ ดา้ นสังคม ซ่งึ โรงเรยี น ๓ สรา้ ง ปลกู ฝงั ใหเ้ ด็กเป็นคน ดี รูจ้ ักบาปบญุ คุณโทษ มีคุณธรรม จรยิ ธรรม ต้ังแตเ่ ล็กสอนให้รู้จักการชว่ ยเหลอื ตวั เองและนาความรู้ทไ่ี ด้ จากการเรียนร้ไู ปใช้ในชวี ิตประจาวนั และใช้เวลาว่างใหเ้ กิดประโยชน์ สามารถนาความรทู้ ี่ไดไ้ ปเผยแพร่สู่คนใน ชุมชนได้ ด้านสุขภาพ เดก็ รู้จักวธิ ีปฐมพยาบาลเบอื้ งต้นรู้จักการดูแลชว่ ยเหลอื ตัวเองในการฝึกใหร้ ้จู กั การ ปฐมพยาบาลเบ้ืองตน้ ได้  26 ๑๔

ภาพที่ ๑.๒.๔ ศนู ยพ์ ัฒนาเดก็ เลก็ ต�ำบลวังท่าดี 27

ดูแลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชมุ ชนทอ้ งถ่ิน Key actors ศูนย์พัฒนาเด็กเลก็ ตาบลวงั ท่าดี งานเด่น กิจกรรมสร้างสรรคเ์ ด็กปฐมวยั พ้นื ที่ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตาบลวงั ท่าดี อาเภอหนองไผ่ จงั หวดั เพชรบรู ณ์ วทิ ยากร นางเพทาย บุญพ่งึ ตาแหน่ง หัวหน้าศูนย์พัฒนาเดก็ เล็กตาบลวังท่าดี ๑. ที่มาและฐานความคดิ ในการดาเนินงาน ปจั จบุ ันสือ่ ออนไลนไ์ ดเ้ ขา้ มามีบทบาทในชีวติ ประจาวนั ของคนในสงั คมมากขึ้น ส่งผลให้เด็กปฐมวัยได้รับ อิทธิพลจากส่ือ จนทาให้เด็กปฐมวัยใช้เวลาอยู่กับสมาร์ทโฟนมากกว่าการทากิจกรรมอ่ืน เช่น การเล่นเพ่ือ เสริมสร้างพัฒนาการ ขาดการเรียนรู้จากปัจจัยภายนอก ทาให้มีการสื่อสารกับสมาชิกในครอบครัวน้อยลง ส่ือสารกับสิ่งรอบข้างน้อยลง ซ่ึงก่อให้เกิดพัฒนาการด้านการเรียนรู้ของเด็กช้าลง มีอารมณ์ท่ีก้าวร้าว พูด และทากิจกรรมร่วมกับผู้อื่นน้อยออนไลน์ สถานการณ์ในพ้ืนท่ีตาบลวังท่าดีมีจานวนเด็กปฐมวัยอายุ ๐-๕ ปี ๒๙๒ คน เพอื่ เปน็ การสง่ เสริมให้เดก็ ปฐมวยั ไดม้ กี ิจกรรมอ่ืนๆ ท่ีเบี่ยงเบนความสนใจจากส่ือ ทางศูนย์พัฒนา เด็กเล็กตาบลวังท่าดีจึงมีการจัดให้มีการส่งเสริมการเรียนรู้จากประสบการณ์ด้านอ่ืนๆ โดยการจัดกิจกรรม สร้างสรรคเ์ ด็กปฐมวยั ไดแ้ ก่ การจดั กิจกรรมโครงการฟนั สะอาด ใหเ้ ด็กไดเ้ รียนรกู้ ารแปรงฟนั อยา่ งถูกวิธีโดย ใช้สื่อออนไลน์ประกอบเพลงในการช่วยดึงความสนใจและให้เด็กๆได้ลงมือปฏิบัติจริง มีกิจกรรมอาหาร พื้นบ้าน ให้เด็กได้เรียนรู้ได้การทาอาหารและขนมไทยเพ่ือเป็นการดึงดูดการเรียนรู้สร้างเสริมประสบการณ์ และเสรมิ สร้างประสบการณเ์ รียนรใู้ หเ้ ด็กดยี ง่ิ ขึ้นเหมาะสมตามวยั ๒. กลมุ่ ประชากรเปา้ หมาย เดก็ ปฐมวัยในศนู ย์พัฒนาเดก็ ปฐมวัยจานวน ๙๐ คน ๓. ผลทีต่ ้องการให้เกิด เดก็ ปฐมวัยมีการใช้สมารท์ โฟนอยา่ งเหมาะสม เกดิ ความร่วมมอื กันระหว่างองค์การบริหารสว่ นตาบลวงั ท่าดี โรงเรยี นชราภิบาลและศนู ยพ์ ฒั นาเด็กปฐมวัยตาบลวังท่าดี ๔. ข้อมูลและเคร่ืองมอื ในการดาเนินงาน ข้อมูลท่ีศูนย์พฒั นาเด็กเลก็ ตาบลวงั ท่าดที ี่นาใชไ้ ด้แก่ จานวนเด็กปฐมวยั และครอบครัว จากแหลง่ ขอ้ มลู TCNAP , RECAP , ข้อมูล จปฐ. กชช. ๒ค ขอ้ มลู ภาวะสขุ ภาพของเดก็ ปฐมวัยจากรพ. สต ๕. รูปธรรม เด็กปฐมวัยไดเ้ ข้ารว่ มกจิ กรรมสร้างสรรคท์ สี่ ่งเสรมิ ให้เกิดการเรียนรู้ใหเ้ หมาะสมกับชว่ งวัย เช่น กิจกรรม อาหารพื้นบ้าน ให้เด็กรู้จักชอ่ื ทาขนมไทย วธิ กี ารแปรงฟัน ๖. วธิ ีการดาเนินงาน ศูนย์พัฒนาเด็กปฐมวัยตาบลวังท่าดีมีการจัดหลักสูตรการเรียนการสอนตามมาตรฐานหลักสูตรการ เรียนรู้เดก็ ปฐมวยั มหี ลักสูตรทอ้ งถ่ิน และมีการทากจิ กรรมสรา้ งสรรค์เพอ่ื ส่งเสริมการเรียนรู้ของเด็ก โดยมี การกาหนดวัน - เวลาในการเรียนรู้ของเด็กศูนย์พัฒนาเด็กปฐมวัย และสังเกตพฤติกรรมเด็กนักเรียนจาก การสอบถามผู้ปกครองว่ามีพฤติกรรมอย่างไร ปรับวิธีการร่วมกิจกรรมโดยมีเสียงเพลงหรือสื่อการสอนท่ี น่าสนใจ มีกิจกรรมที่สร้างสรรค์ที่ให้เด็กได้ลงมือปฏิบัติกิจกรรมจริง โดยแบ่งเป็นฐานกิจกรรม ซึ่งแบ่งเป็น ๒ ฐานกิจกรรมคอื ๑.) ฟันสะอาดท่ีจะสอนเด็กๆแปรงฟันอย่างถูกวิธีและการดูแลรักษาฟนั ๒.)ขนมไทย โดย สอนใหร้ จู้ ักชือ่ ของขนม มีการสาธิตการทาขนมตัวแทนจากผูส้ ูงอายุจากโรงเรยี นชราภิบาลและให้เด็กช่วยทา ตามความเหมาะสมท่ีมกี ารคานงึ ถึงความปลอดภัยของเด็ก มีการติดตามผลพฤติกรรมการเรียนรู้ของเด็กใน ศนู ย์ทุก ๑ เดอื น เพือ่ ประเมนิ ความผดิ ปกติของการเรียนรู้ 28 ๑๖

ดแู ลเด็กปฐมวยั ...โดยชุมชนทอ้ งถิน่  ๗. ผลทีเ่ กดิ ขน้ึ (ผลผลติ ผลลัพธ์) เดก็ ปฐมวยั ในศนู ย์พฒั นาเดก็ เล็กวังท่าดีท้งั หมดมกี ารเรียนรู้เหมาะสมตามวัย สร้างความร่วมมือในการ ทากิจกรรมสรา้ งสรรคข์ องเด็กปฐมวัยรว่ มกบั คนในชุมชน และองค์การบรหิ ารส่วนตาบลวงั ทา่ ดี ๘. ผลกระทบทีเ่ กดิ ขน้ึ สง่ ผลต่อโครงสรา้ งพืน้ ฐานของชุมชน ได้แก่ (๑) ด้านสังคม เด็กปฐมวัยได้เรียนรู้วิถีชีวิต วัฒนธรรม ฝึก การอยู่ร่วมกับผู้อื่นและการปฏิบัติตนเป็นสมาชิกของสังคมที่ดี (๒) ด้านสุขภาพ ลดการเกิดฟันผุมีสุขภาพ แข็งแรงพัฒนาการการเจริญเติบโตเหมาะสมกับวัย (๓) ด้านสภาวะแวดล้อม มีการสร้างสภาวะแวดล้อมที่ เอือ้ ตอ่ การเรยี นรู้ และเหมาะสมสาหรับเดก็ ปฐมวยั ๑๗ 29

ภาพ3ท0่ี ๑.๒.๕ ศูนยพ์ ัฒนาเด็กเลก็ บา้ นทุ่งโพ

ดูแลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชุมชนทอ้ งถ่ิน Key actors ศูนยพ์ ฒั นาเด็กเลก็ บ้านทงุ่ โพ งานเดน่ เรยี นปนเล่น เน้นประสบการณต์ รง พ้นื ท่ี องค์การบรหิ ารส่วนตาบลทุ่งโพ อ.หนองฉาง จ.อุทัยธานี วทิ ยากร นางสาวสมบตั ิ ชาญธัญกรรมตาแหนง่ ครูผดู้ ูแลเดก็ เบอร์โทรศพั ท์ ๐๘๖-๐๗๘๒๖๐๐ ๑. ทีม่ าหรือฐานความคิดของการดาเนนิ งาน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านทุ่งโพ เริ่มก่อตั้งเมือปี ๒๕๓๕ โดยใช้อาคารที่ทาการสภาตาบลทุ่งโพ เป็น สถานทด่ี าเนินการมีวตั ถุประสงค์ในการก่อต้งั ศนู ย์พัฒนาเด็กเลก็ เพือ่ อบรมเลี้ยงดเู ดก็ ก่อนวยั เรยี น ในปี พ.ศ. ๒๕๔๐ ไดร้ ับสนับสนุนงบประมาณจากกรมการพัฒนาชมุ ชน เปน็ จานวนเงนิ ๕๕๐,๐๐๐ บาท และไดร้ บั บรจิ าค ทด่ี ินทใี่ ช้ในการก่อสรา้ งจาก นายดิเรก ยศนันท์ จานวนประมาณ ๒ งาน เพ่ือเป็นสถานท่ีก่อสร้างศูนย์พัฒนา เด็กเล็กบ้านทุ่งโพเพ่ือช่วยส่งเสริมพัฒนาเด็กก่อนวัยเรียนให้มีความพร้อม ทางด้านร่างกาย อารมณ์จิตใจ สังคมและสติปัญญาช่วยแบ่งเบาภาระผู้ปกครองให้สามารถไปทางานประกอบอาชีพได้ ในปี พ.ศ ๒๕๔๑ ได้ เร่ิมก่อสร้างอาคารศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านทุ่งโพจนแล้วเสร็จเม่ือปลายปี ๒๕๔๒ และในปี พ.ศ. ๒๕๔๓ ศูนย์ พฒั นาเดก็ เล็กบา้ นทุ่งโพไดร้ บั การถา่ ยโอนไปยังองค์การบริหารส่วนตาบลทุ่งโพให้เป็นผู้กากับ ดูแล ส่งเสริม และสนับสนุนในทุก ๆ ด้านเร่ือยมาจนถึงปัจจุบัน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านทุ่งโพ ต้ังอยู่ท่ี ม.๘ ต.ทุ่งโพ. อ. หนองฉาง จ.อทุ ัยธานี ซึง่ ปจั จุบันเด็กปฐมวยั ในตาบลทุ่งโพ มีทงั้ หมด ๑๙๒ คน มีศูนย์พัฒนาเด็กเล็กท้ังหมด ๕ ศูนย์ มีนักเรียนท่เี ข้าเรยี นในศูนย์พฒั นาเดก็ เลก็ ตาบลทุ่งโพทั้งหมด ๗๕ คน ซ่ึงปัจจุบันศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้าน ทงุ่ โพมีเดก็ นักเรียน ๒๔ คน มีการจัดการเรียนการสอนเด็กปฐมวัยที่มุ่งเน้นให้เด็กมีพัฒนาการทั้ง ๔ ด้าน ได้แก่ ด้านรา่ งกาย ดา้ นอารมณ์ ดา้ นสงั คม และด้านสติปญั ญา และให้เดก็ มกี ารเจริญเติบโตให้เหมาะสมกับวัย โดยยึด หลักการสอน “เรียนปนเล่น เน้นประสบการณ์ตรง มีการสอดแทรกหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร มหาภมู ิพลอดุลยเดชบรมนารถบพิตร ได้แก่ ให้เด็กปลูกพืชผักสวนครัว รู้จักความ พอเพียง รักในการออม ประหยัด และมีความรับผิดชอบ โดยการนาวัสดุท่ีเหลือใช้มาประดิษฐ์ของเล่น ซ่ึงศูนย์ พัฒนาเด็กเล็กบ้านทุ่งโพ เคยประกวดศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเศรษฐกิจพอเพียง และได้รับรางวัลรองชนะเลิศ อนั ดับที่ ๒ ศนู ย์พัฒนาเด็กเลก็ ดเี ด่นในดา้ นการส่งเสรมิ ใหเ้ ด็กในโรงเรียนทาเศรษฐกจิ พอเพียง ๒. กลมุ่ ประชากรเปา้ หมาย เดก็ ปฐมวัยทีเ่ ข้าเรียนในศนู ยพ์ ัฒนาเดก็ เลก็ บ้านทุ่งโพ จานวน ๒๔ คน และผูป้ กครอง หรอื ผูด้ แู ลเด็ก ๓. ผลที่ต้องการใหเ้ กิดขึ้น เด็กปฐมวัยได้เรียนรู้หลักปรัชญาความพอเพียง รักในการออม ประหยัด และมีความรับผิดชอบ และมี พฒั นาการทีเ่ หมาะสมกับวัย ๔. ข้อมลู และเคร่ืองมอื ในการดาเนนิ งาน ขอ้ มลู เด็กปฐมวยั และครอบครัว จากศพด. และอบต.ทุ่งโพ ข้อมูลจากแหล่งอื่นๆ เช่น TCNAP RECAP จปฐ. กชช.๒.ค. และขอ้ มูลสุขภาพของเด็กปฐมวยั จาก รพ.สต.ทงุ่ โพ ๕. รูปธรรมงาน จัดกิจกรรมการเรียนการสอนตามหลักสูตร และสอดแทรกปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงให้กับเด็กปฐมวัย เชน่ เรยี นรู้วธิ ีการปลูกผกั เกบ็ ผกั การออม ของเลน่ ท่ผี ลิตจากวสั ดุท่เี หลอื ใชใ้ นชมุ ชน ๖. วิธกี ารดาเนนิ งาน ศนู ยพ์ ฒั นาเด็กเลก็ บา้ นทุ่งโพมกี ารจัดการเรยี นการสอนตามหลักสูตรการศึกษาเด็กปฐมวัย ให้การดูแล เด็กปฐมวัยส่งเสริมพัฒนาการเรียนรู้ให้กับเด็กมีพัฒนาการท้ัง ๔ ด้าน ได้แก่ ด้านร่างกาย ด้านอารมณ์ ด้าน สังคม และด้านสตปิ ัญญา เจรญิ เติบโตให้เหมาะสมกบั วัย โดยยดึ หลักการสอน“เรียนปนเล่น เน้นประสบการณ์ ตรง” โดยยึดหลักจิตวิทยา และธรรมชาติของเด็กท่ีชอบเล่น และการใช้เทคนิควิธีบูรณาการสาระความรู้ ทักษะ ๑๙ 31

ดูแลเด็กปฐมวัย...โดยชมุ ชนท้องถ่ิน ประสบการณ์ที่ต้องการให้เกดิ กบั เด็กและการเล่นให้เขา้ ด้วยกันทาให้เดก็ ได้เล่น รสู้ ึกสนุกสนาน อยากเรียนรู้มาก ขน้ึ โดยศนู ย์พัฒนาเดก็ เล็กบ้านท่งุ โพจะมีการสอดแทรกหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระ ปรมนิ ทร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชบรมนารถบพติ ร ซ่งึ ในการสอนจะใช้ ๖ กิจกรรมหลัก มีการให้เด็กปลูกพืชผักสวน ครัวร้ัวกินได้ ปลูกพืชสมุนไพร ปลูกไม้ดอกไม้ประดับ รดน้าต้นไม้ และเก็บผลผลิตท่ีได้มาให้แม่ครัวทาเป็น อาหารกลางวัน สอนให้เด็กรู้จักความพอเพียง รักในการออม ประหยัด และมีความรับผิดชอบ โดยการนาวัสดุท่ี เหลือใชม้ าประดษิ ฐข์ องเล่น ร้จู ักวิธรี กั ษาสงิ่ ของของตนเอง มพี ฒั นาการการเจริญเตบิ โตเหมาะสมกบั ๗. ผลทีเ่ กิดขึ้น (ผลผลิต ผลลพั ธ)์ ปลกู ฝงั เด็กปฐมวัยเรยี นรหู้ ลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง เด็กปฐมวัยในศพด. ท้ังหมดมีการออม สร้างการ เรยี นรูเ้ รื่องอาหาร ได้แก่ การปลูกผกั กนิ เองในศพด. และในครัวเรือน ๘. ผลกระทบที่เกดิ ขน้ึ ประกอบด้วย ส่งผลต่อโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน ได้แก่ (๑) ด้านสังคม ทาให้เด็กในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก ผู้ปกครอง หรือผู้ดูแลเด็ก และคนในชุมชนมีความรักและสามัคคีช่วยเหลือกัน เช่น การดูแลแปลงผักในศพด. (๒) ด้าน เศรษฐกิจ ทาให้ผู้ปกครองประหยัดรายจ่ายในครัวเรือน ส่งเสริมให้เกิดการออม (๓) ด้านสภาวะแวดล้อม มี การสร้างสภาวะแวดล้อมที่เอ้ือต่อการเรียนรู้ ทาให้สภาวะแวดล้อมในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก ชุมชนดีไม่มีการใช้ สารเคมี (๔) ด้านการเมืองการปกครอง ปลูกฝังให้เด็กปฐมวัยมีความจงรักภักด์ิดี และเคารพต่อสถาบัน พระมหากษัตรยิ ์ ปลูกฝังการรจู้ ักสทิ ธ์ทิ ที่ ุกคนมีสทิ ธเิ ท่าเทยี มกนั (๔) ด้านสุขภาพ ทาให้ในเด็กในศูนย์พัฒนา เด็กเล็กไดร้ ับประทานอาหารทป่ี ลอดภัย มีสุขภาพรา่ ยกายแข็งแรง มีพัฒนาการการเจรญิ เติบโตเหมาะสมกับ วยั 32 ๒๐

ภาพที่ ๑.๒.๖ ศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ ตำ� บลหนองไผ่ 33

ดแู ลเด็กปฐมวยั ...โดยชุมชนทอ้ งถ่ิน Key actors ศูนย์พัฒนาเดก็ เล็กตาบลหนองไผ่ งานเด่น ยางโยกเยกเสริมสรา้ งพัฒนาการ พ้นื ที่ องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลหนองไผ่ อ.หนองขายา่ ง จ.อุทยั ธานี วทิ ยากร นางสาวนติ ยา สตุ โสม ตาแหน่ง ครูผดู้ แู ลเด็ก เบอรโ์ ทรศพั ท์ ๐๙๑๘๔๓๙๔๙๘ ๑. ท่ีมาหรือฐานคดิ ของการดาเนินงาน ตาบลหนองไผ่มีเด็กปฐมวัยทั้งหมด ๖๒ คน โดยศูนย์พัฒนาเด็กเล็กตาบลหนองไผ่รับดูแลเด็กปฐมวัย ตั้งแต่อายุ ๒ ขวบข้ึนไป ถึง ๔ ปี ปัจจุบันมีเด็กเข้าเรียนท้ังหมด ๑๙ คน โดยเด็กปฐมวัยอาศัยอยู่กับพ่อแม่มี จานวน ๑๔ คน คิดเป็นร้อยละ ๗๓.๖๘ เด็กปฐมวัยอาศัยอยู่กับปู่ย่าตายาย จานวน ๕ คน คิดเป็นร้อยละ ๒๖.๓๒ ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กตาบลหนองไผ่มีการจัดการเรียนการสอนตามหลักสูตร เพ่ือส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้ให้ เหมาะสมกับช่วงวัย และมีการจัดหาสื่อของเล่นของเด็กปฐมวัยเพ่ือส่งเสริมให้เกิดการสร้างพัฒนาการของ กลา้ มเน้ือตา่ งๆของร่างกาย เสริมสรา้ งความแข็งแรงของกระดูก และการทรงตัวของเด็ก มีการดูแลภาวะสุขภาพ เด็กตามมาตรฐานท่ีกาหนด โดยในช่วงปีที่ผ่านมาไม่มีการเกิดโรคระบาดภายในศูนย์ จากการที่สื่อของเล่นที่ จาหน่ายตามท้องตลาดมีราคาค่อนข้างแพง ในปี ๒๕๖๑ ทางศูนย์พัฒนาเด็กเล็กตาบลหนองไผ่ จึงคิดค้นการ ผลิตสื่อของเล่นเด็กท่ีผลิตจากวัสดุเหลือใช้ในชุมชน คือยางรถยนต์นามารีไซเคิล และดัดแปลงเป็นยางโยกเยก เนอ่ื งจากยางเกา่ ทเี่ หลือใช้ในชมุ ชนมีจานวนมาก เพื่อช่วยลดปริมาณขยะท่ีเป็นมลพิษ ยางรถยนต์เก่าถือเป็นขยะ ชิ้นใหญ่ ท่ีมีความยุ่งยากในการกาจัด จึงมีแนวคิดในการนายางรถยนต์เก่ากลับมาใช้ใหม่ เพ่ือนามาเป็นของเล่น ให้เดก็ ปฐมวยั และเป็นสื่อการเรยี นการสอนเพ่ือสรา้ งการเรียนรู้ ๒. กลมุ่ ประชากรเป้าหมาย เดก็ ปฐมวยั จานวน ๑๙ คน ๓. ผลที่ตอ้ งการใหเ้ กิดข้นึ เด็กปฐมวัยตาบลหนองไผ่มีสื่อของเลน่ ที่เสรมิ สรา้ งพัฒนาการของกลา้ มเนื้อทผี่ ลติ จากวัสดรุ ีไซเคิลใน ชุมชน ๔. ขอ้ มลู และเครอื่ งมอื ในการดาเนินงาน ๔.๑ ข้อมลู เด็กปฐมวัยและครอบครัวตาบลหนองไผ่ ข้อมูลจากระบบฐานข้อมูลตาบล (TCNAP) และการ วิจัยชุมชน (RECAP) ข้อมูลจาก จปฐ. รพ.สต.หนองไผ่ โรงเรียนวัดหนองระแหงเหนือ กองทุนสวัสดิการ ชุมชนตาบลหนองไผ่ ๔.๒ ข้อมูลทุนทางสังคมที่มีศักยภาพ และมีส่วนร่วมในการจัดหาวัสดุเหลือใช้ และผลิตส่ือของเล่น ได้แก่ กานนั ผูใ้ หญบ่ า้ น สอบต. แกนนาชมุ ชน ผูป้ กครองและสมาชกิ ในชุมชน ๕. รปู ธรรมงาน เดก็ ปฐมวัยตาบลหนองไผ่มีส่ือของเล่นท่ีเสรมิ สร้างพัฒนาการของกล้ามเนื้อท่ผี ลติ จากวสั ดรุ ีไซเคลิ ใน ชุมชน ลดปรมิ าณขยะทเ่ี กิดขึน้ ๙. วธิ ีการดาเนินงาน ขัน้ เตรียมการ ครูผู้ดแู ลเด็กของศนู ย์พัฒนาเด็กเล็กตาบลหนองไผ่มีการประชุมวางแผนงาน วางรูปแบบ งาน เตรียมคิดรูปแบบของเล่นเป็นวัสดุท่ีเหลือใช้ในชุมชน ร่างโครงการเสนอผู้อานวยการกองการศึกษา องค์การบริหารส่วนตาบลหนองไผ่ และปรึกษาหารือกับกานัน ผู้ใหญ่บ้าน สอบต. แกนนาชุมชน ผู้ปกครอง และสมาชิกในชุมชนเพือ่ จัดเตรยี มวสั ดุอปุ กรณท์ ่จี ะทาของเล่นจากการรีไซเคิลยางรถยนต์ จัดเตรียมสถานที่ใน การผลิตของเล่น ข้ันดาเนินงาน จัดเตรียมอุปกรณ์เพ่ือผลิตยางโยกเยก ได้แก่ ยางเปอร์เซ็นต์ ยางเก่า หรือ ยางมือ สอง และอุปกรณ์ต่างๆ ทาการวัดและตัดแบ่งคร่ึงตามรูปแบบท่ีออกแบบไว้ นายางแผ่นไม้มาตัดแล้วมาใช้ 34 ๒๒

ดูแลเด็กปฐมวยั ...โดยชมุ ชนทอ้ งถิ่น กระดาษทรายขัดให้เรียบประกอบยางกับแผ่นไม้ที่ตัดเข้าด้วยกัน ทาสี ตกแต่งให้สวยงาม และทาการติดต้ัง ภายในศนู ยพ์ ัฒนาเด็กเล็ก พรอ้ มทง้ั ตรวจสอบความแขง็ แรง และความปลอดภยั สาหรับเด็กปฐมวัย ข้ันประเมินผล ส่งรายงานสรุปผลการดาเนินงานการผลิตของเล่นจากยางรถยนต์ (ยางโยกเยก) ประเมินพฒั นาการเดก็ ตามชว่ งวยั และประเมนิ ความคดิ เห็นของผปู้ กครองและผดู้ ูแลเด็ก ๗. ผลทเ่ี กิดขน้ึ (ผลผลิต ผลลัพธ)์ เด็กปฐมวัยตาบลหนองไผ่มีส่ือของเล่นท่ีเสริมสร้างพัฒนาการของกล้ามเนื้อที่ผลิตจากวัสดุรีไซเคิลใน ชุมชน สร้างการมีส่วนร่วม และความสามัคคีในชุมชน ปลูกฝังให้เด็กรู้จักวิธีการประหยัด และรักษา สง่ิ แวดลอ้ ม ๘. ผลกระทบทเี่ กิดขน้ึ มีผลกระทบต่อโครงสร้างชุมชนท้องถ่ิน ได้แก่ ด้านสังคม สร้างพ้ืนที่สร้างสรรค์ให้กับเด็ก สร้างพัฒนาการ การเรียนรู้จากการเล่น ด้านเศรษฐกิจ ลดค่าใช้จ่ายในเรื่องการจัดหาส่ือของเล่นสาหรับเด็ก ด้านสุขภาพ เสรมิ สร้างความแขง็ แรงของของกล้ามเน้อื มัดใหญ่ กระดกู และการทรงตวั และดา้ นสภาวะแวดล้อม ช่วยลด ภาวะโลกรอ้ นได้จากการนายางรถยนตม์ าใช้ใหม่ให้เกดิ ประโยชนโ์ ดยนามาทาเปน็ ของเลน่ ๒๓ 35

ภาพ3ท6่ี ๑.๒.๗ โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตำ� บลบางไผ่

ดแู ลเดก็ ปฐมวัย...โดยชุมชนทอ้ งถ่นิ  Key actors โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตาบลบางไผ่ งานเดน่ ดูแลสุขภาพเด็กใหด้ :ี คลินิกสขุ ภาพเดก็ ดี (Well Baby Clinic) พ้ืนที่ เทศบาลตาบลบางไผ่ อ.บางมูลนาก จ.พจิ ิตร วิทยากร นางสาวเบ็ญจมาศ กสิชีวิน ตาแหน่ง ผู้อานวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบล บางไผ่ เบอร์โทรศพั ท์ ๐๘๑ – ๖๕๑๖๗๔๙ ๑. ท่ีมาหรือฐานคดิ ของการดาเนนิ งาน ปจั จุบนั สถานการณ์เดก็ ปฐมวยั อายุ ๐ – ๕ ปี ตาบลบางไผ่มีเด็กปฐมวัยท้ังหมด ๘๐ คน การดูแลสุขภาพ เดก็ ปฐมวยั เปน็ เรื่องท่ีควรให้ความสาคัญ เนื่องจากเป็นการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ที่ให้ผลตอบแทนในระยะ ยาวท่ีคุ้มค่า ในปี พ.ศ ๒๕๕๗ ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเทศบาลตาบลบางไผ่ได้กาหนดเป้าหมายในการดูแลเด็ก ปฐมวัยรว่ มกนั กบั โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลบางไผ่ โดยมีเทศบาลตาบลบางไผ่สนับสนุนงบประมาณ และจากกองทุน สปสช. โดยโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลบางไผ่นาระบบมาตรฐานบริการด้านคลินิก สุขภาพเด็กดี มาปรับใช้ตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสุข มีการจัดตั้งคลินิกสุขภาพเด็กดี (Well Baby Clinic: WBC) ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพ่ือป้องกันโรคติดต่อ และค้นหาภาวะผิดปกติต่างๆ เช่น พัฒนาการ ภาวะ โภชนาการ เพ่ือให้เด็กปฐมวัยได้รับการแก้ไขได้ทันที มุ่งเน้นการพัฒนาส่งเสริม IQ และ EQ ซึ่งเป็นการ ส่งเสรมิ การเจรญิ เตบิ โตของเด็กแรกเกดิ ๐ – ๕ ปี โดยปัจจบุ ันมีจานวนเด็กปฐมวยั ได้รบั การดูแลด้านสุขภาพ ครบถ้วน ซึง่ จะสง่ ผลใหเ้ ด็กมีการเจริญเติบโตดี มีร่างกายแข็งแรง สติปัญญาดีมีความสามารถในการเรียนรู้ สร้างระบบภูมิตา้ นทานโรค และลดความเสย่ี งต่อการเกิดโรคเร้ือรัง ทาให้เด็กมีการเจริญเติบโตเต็มศักยภาพ พรอ้ มทจ่ี ะเป็นประชากรทีม่ ีคุณภาพของประเทศตอ่ ไปในอนาคต ๒. กลุม่ ประชากรเป้าหมาย เดก็ ปฐมวัยอายุ ๐ – ๕ ปี ตาบลบางไผ่ทงั้ หมด ๘๐ คน ๓. ผลทีต่ ้องการใหเ้ กิดข้ึน ๓.๑ ส่งเสริมการเจริญเติบโตและการพัฒนาการของเด็กปฐมวัยให้มีสุขภาพท่ีดี มีการเจริญเติบโตและ พฒั นาการทดี่ ี ๓.๒ พ่อแม่และผทู้ ่เี ลย้ี งดูเดก็ ปฐมวัยได้รับความรู้การเลี้ยงดู และนาไปปฏิบัติกับเด็กให้มีการพัฒนาสมวัย ลดอตั ราเสีย่ งการเกิดโรค ตง้ั แต่ตง้ั ครรภเ์ ปน็ ต้นไป ๔. ข้อมูลและเคร่อื งมอื ในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ข้อมลู จากฐานข้อมูลของรพ. สต JHCIS ทะเบียนประวัตสิ มดุ ฝากครรภ์ สมดุ ตรวจพัฒนาการ DSPM และขอ้ มูลทะเบียนราษฎร์ ข้อมลู TCNAP , RECAP จปฐ. กชช ๒ ค. ๔.๒ ชุดตรวจพฒั นาการ DSPM และอปุ กรณ์การใหว้ ัคซีน ๕. รูปธรรมงาน คลินกิ สุขภาพเดก็ ดี (WCC) ให้บริการฉีดวัคซนี ตรวจรา่ งกาย ประเมนิ พัฒนาการ การเฝ้าระวัง โรคระบาด เชน่ ตาแดง มือ เท้า ปาก ไข้หวัดใหญ่ และดูแลทันตสขุ ภาพ นอกจากนั้นยังมกี จิ กรรมโรงเรียนพ่อแม่ ติดตาม เย่ียมหลังคลอด ๖. วิธกี ารดาเนินงาน ๖.๑ นาข้อมูลท่ีมีอยู่ในพ้ืนท่ีนามาวิเคราะห์ ค้นหาทุนศักยภาพของชุมชนในการสร้างงานและกิจกรรม ของรพ. สต.จัดรณรงค์ ส่งเสริมให้เด็กปฐมวัยในพ้ืนที่ได้รับการเลี้ยงดูลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวอย่างน้อย ๖ เดือน ๖.๒ ฉดี วัคซนี ตามชว่ งอายตุ ามเกณฑ์ของสิทธปิ ระโยชน์ของเดก็ ไทย ทุกวันที่ ๑๕ ของเดอื น ๒๕ 37

ดแู ลเดก็ ปฐมวัย...โดยชุมชนท้องถนิ่  ๖.๓ รว่ มมอื กับโรงพยาบาลอาเภอในการตรวจพัฒนาการในช่วง ๙, ๑๘, ๓๐ และ ๔๒ เดือน ถ้าตรวจพบ เด็กพัฒนาการผิดปกติจะส่งต่อไปยังโรงพยาบาลเพ่ือให้เด็กได้รับการกระตุ้นและรักษาต่อเน่ือง โดยมีการ ทางานร่วมกันระหว่างภาคีเครือข่ายในและนอกพื้นท่ี หน่วยงานในการดูแลเด็กปฐมวัย การมีส่วนร่วมของ หน่วยงานภาคีเครอื ข่ายในและนอกพน้ื ท่ี ๗. ผลท่ีเกิดขึน้ (ผลผลติ ผลลัพธ)์ ๗.๑ เด็กปฐมวยั ไดร้ บั การบรกิ ารส่งเสริมสขุ ภาพครบถ้วน มกี ารเจริญเตบิ โตและพัฒนาการเหมาะสมวัย ๗.๒ เด็กปฐมวัยทมี่ ีความผดิ ปกติไดร้ บั การดแู ลและรกั ษาต่อเนือ่ ง ๑๐๐ % ๗.๓ เดก็ ปฐมวยั ได้รบั วัคซีนครบตามเกณฑ์ ๗.๔ ผู้ปกครองและผู้ดูแลเด็กปฐมวัยมีความตระหนักในการดูแลสุขภาพเด็ก โดยเข้าร่วมกิจกรรมดูแล สขุ ภาพ และสง่ เสรมิ การเรยี นรู้ ๘. ผลกระทบทเ่ี กิดขนึ้ ผลกระทบ ๕ มิติโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน ได้แก่ (๑) ด้านสังคม เด็กปฐมวัยมีพัฒนาการท่ีดีสมวัย เพ่ือเป็นบุคคลท่ีทีคุณภาพ ได้รับการรักษาดูแลตามเกณฑ์ของสิทธิประโยชน์ของเด็กไทย (๒) ด้านสุขภาพ เด็กปฐมวัยมีพัฒนาการที่ดีสมวัย เด็กปฐมวัยไดร้ บั การคดั กรองความเส่ียงของโรคต่างๆ คัดกรองพัฒนาการ และได้รับการดูแลรักษาทันที (๓) ด้านเศรษฐกิจ ลดค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาล(๔) ด้านสภาวะแวดล้อม มีการแนะนาใหผ้ ู้ปกครอง หรือผ้ดู ูแลเด็กจัดสภาพสิ่งแวดล้อมให้เหมาะสมสาหรับการพัฒนาการของเด็กทั้ง ร่างกายและจติ ใจ ๒๖ 3 8

ภาพท่ี ๑.๒.๘ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลโพทะเล 39

ดูแลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชมุ ชนทอ้ งถ่นิ  Key actors โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตาบลโพทะเล งานเด่น ดูแลแมแ่ ละเดก็ คณุ ภาพ (กลุ่มอนุ่ อกแม่) พน้ื ที่ องคก์ ารบริหารสว่ นตาบลซับสมบูรณ์ อาเภอวิเชียรบุรี จงั หวัดเพชรบูรณ์ วิทยากร นางสาวชญั ศิกานต์ แกว้ มาลา ตาแหน่ง ประธานกลมุ่ อุ่นอกแม่ เบอร์โทรศัพท์ ๐๘๔-๔๙๓-๙๙๐๘ ๑. ท่มี าหรอื ฐานคิดของการดาเนินงาน ปี พ.ศ. ๒๕๕๓ ได้เกดิ การรวมกลุม่ ของอาสาสมคั รสาธารณสขุ ทม่ี ีความสนใจงานด้านอนามยั แม่และเด็ก จนเกิดกลุ่มสายใยรักตาบลซับสมบูรณ์ข้ึน บทบาทการทางานคือประสานงานเกี่ยวกับการเย่ียมบ้านหญิง หลังคลอด ออกเย่ียมหญิงหลังคลอดคู่กับเจ้าหน้าท่ีสาธารณสุขของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบล โพทะเล โดยมกี ารสง่ เสริมใหส้ มาชิกในกลุ่มเข้าร่วมอบรม อสม.เชี่ยวชาญด้านนมแม่สายใยรักแห่งครอบครัว ส่งเสริมให้สมาชิกเข้าร่วมกิจกรรมประกวดชมรมสายใยรักระดับอาเภอที่โรงพยาบาลวิเชียรบุรี โดยเข้าร่วม กิจกรรม เชน่ การปรงุ อาหารบารงุ น้านมสาหรับหญงิ หลงั คลอด ประกวดแม่ลูกสายใยรัก ประกวดเล่านิทาน ประกวดร้องเพลงกลอ่ มเดก็ เมอื่ กลมุ่ สายใยรักตาบลซบั สมบูรณ์ ได้ออกไปเรียนรู้จากการร่วมกิจกรรมระดับ อาเภอ ทาให้เกิดแรงจูงใจท่ีจะพัฒนากลุ่มสายใยรักตาบลซับสมบูรณ์และจัดต้ังกลุ่มอุ่นอกแม่ รพ.สต. โพทะเล ข้ึนซ่ึงมกี ารขบั เคล่อื นงานในการดแู ลภาวะสขุ ภาพแมแ่ ละเด็กตง้ั แต่ระยะตั้งครรภ์จนกระทั่งคลอด ๒. กล่มุ ประชากรเปา้ หมาย หญงิ ตัง้ ครรภ์ และหญิงหลงั คลอดในพืน้ ที่ได้รบั การดูแลอยา่ งมคี ณุ ภาพ ในปี ๒๕๖๑ จานวน ๑๗ คน ๓. ผลท่ตี อ้ งการให้เกดิ ขน้ึ ๓.๑ หญิงต้ังครรภ์สามารถดูแลตัวเองได้อย่างถูกต้องระหว่างการต้ังครรภ์ มีการตั้งครรภ์อย่างมี คุณภาพ และหญิงหลังคลอดสามารถดแู ลตัวเองและทารกไดอ้ ยา่ งถูกต้อง ๓.๒ สถาบันครอบครัวมคี วามเขม้ แขง็ และ ชมุ ชนมกี ารชว่ ยเหลอื และดูแลกัน ๔. ข้อมลู และเครื่องมือในการดาเนนิ งาน มีการนาใช้ข้อมูลจากฐานข้อมูล JHCIS ของ รพ.สต.โพทะเล ระบบข้อมูล TCNAP ข้อมูลวิจัยชุมชน RECAP ฐานข้อมูลทะเบียนราษฎร์ในการค้นหาหญิงตั้งครรภ์ทั้งกลุ่มท่ีเป็นการตั้งครรภ์วัยรุ่น และตั้งครรภ์ ปกติ หญิงหลังคลอดเพื่อดาเนินการดูแลให้ความรู้แก่หญิงตั้งครรภ์และหญิงหลังคลอดให้สามารถดูแล ตนเองและทารกได้อยา่ งถกู ต้อง ๕. รูปธรรมงาน ๕.๑ กลุ่มอุ่นอกแม่ อบต.ซับสมบูรณ์ ร่วมกับผู้นาท้องท่ี ท้องถิ่น จัดเวทีประชาคมหมู่บ้าน โดยมี เจา้ หน้าที่สาธารณสุขและกลมุ่ อุน่ อกแม่ เขา้ ไปใหค้ วามรู้เก่ยี วกบั โรคภัยตา่ งๆ ทเ่ี กิดจากการมีเพศสัมพันธ์และ บอกถึงวิธีแนวทางการป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ุและการต้ังครรภ์ก่อนวัยอันควรกับกลุ่มวัยรุ่น รวมทัง้ เด็กและผ้ปู กครอง ๕.๒ เจ้าหน้าที่ รพ.สต. ตั้งเพจ facebook ช่ือ “คลินิก วัยรุ่น วัยใส” เพ่ือให้คาปรึกษากับวัยรุ่นและ ผู้ปกครองสามารถเขา้ มาสอบถามปญั หาต่างๆ โดยเป็นความลับระหว่างผสู้ อบถามและเจ้าหน้าท่ี ๖. วธิ กี ารดาเนนิ งาน อาสาสมัครสาธารณสุขตาบลซับสมบูรณ์มีการรวมสมาชิกเพื่อจัดตั้งกลุ่มอุ่นอกแม่ข้ึน โดยมีการค้นหา หญิงต้ังครรภ์ในชุมชน และส่งเสริมให้มาฝากครรภ์เม่ือรู้ว่าตั้งครรภ์ทันทีซึ่งมีการสร้างแรงจูงใจเพื่อให้หญิง ต้ังครรภ์มาฝากครรภ์ตามกาหนดหรือก่อน ๑๒ สัปดาห์ โดยการมอบชุดอาหารตัวอย่างบารุงครรภ์ให้ ได้แก่ ไข่ไก่ นม เกลอื ให้ความร้เู รื่องสมุนไพรท่ีสามารถใช้กับหญิงท่ีต้ังครรภ์ได้อย่างปลอดภัย ออกเย่ียมบ้านหญิง หลงั คลอดและทารก แนะนาใหม้ กี ารเล้ยี งลูกด้วยนมแมอ่ ย่างนอ้ ย ๖ เดือน และหลงั จาก ๖ เดือน ถึง ๒ ปี ให้ 40 ๒๘

ดแู ลเด็กปฐมวยั ...โดยชุมชนทอ้ งถ่นิ  เล้ียงนมแม่ควบคู่กับอาหารเสริมที่เหมาะสมตามวัย มีการสร้างนวัตกรรมถุงเสื้อสมุนไพร “แน่นอก” ข้ึน เพอ่ื ช่วยประคบเต้านมให้หญิงหลังคลอด ออกเย่ยี มบา้ นทารกแรกเกดิ ถงึ ๖ เดือน เพ่ือติดตามอาการผิดปกติ การเจริญเติบโต การได้รับวัคซีน และพัฒนาการของเด็ก และบันทึกข้อมูลการเยี่ยมบ้านลงในสมุดบันทึก การปฏิบัติงานของกลุ่มอุ่นอกแม่ นอกจากน้ันยังมีการให้บริการแพทย์แผนไทยในกรณีที่หญิงหลังคลอดมี ความตอ้ งการและสมัครใจในการรบั บริการทบั หม้อเกลอื จากแพทย์แผนไทยท่ผี ่านการอบรม ๗. ผลที่เกิดขนึ้ (ผลผลิต ผลลพั ธ)์ ๗.๑ เกิดเครอื ข่ายในการดูแลแมแ่ ละเดก็ รวมท้งั วัยรุน่ ในชุมชนทาให้มีฐานขอ้ มูลแมแ่ ละเดก็ ๗.๒ หญิงตั้งครรภ์มีการตั้งครรภ์คุณภาพครบ ๕ คร้ัง ได้รับการดูแลการฝากครรภ์ และได้รับยาบารุง ครรภต์ ามมาตรฐานจากโรงพยาบาลสง่ เสริมสขุ ภาพตาบลโพทะเล จานวน ๑๗ คน คิดเปน็ รอ้ ยละ ๑๐๐ ๗.๓ เกดิ นวตั กรรมถุงเสื้อสมนุ ไพร “แนน่ อก” ข้นึ เพ่อื ช่วยประคบเตา้ นมใหห้ ญงิ หลังคลอด ๘. ผลกระทบท่ีเกิดข้ึน ผลกระทบ ๕ มิติโครงสร้างพื้นฐานของชุมชน ได้แก่ (๑) ด้านสังคม เกิดการประสานการทางานร่วมกัน ระหวา่ ง อบต.ซบั สมบูรณ์ กับ รพ.สต.โพทะเล มีกลุ่มจิตอาสาในการดูแลแม่และเด็ก และส่งเสริมให้สถาบัน ครอบครัวมีความเข้มแข็งชุมชนมีการช่วยเหลือและดูแลกัน (๒) ด้านสุขภาพ เพิ่มคุณภาพการดูแลเร่ืองแม่ และเดก็ หลงั คลอดในตาบลซับสมบูรณ์ ตั้งแต่ระยะครรภ์จนกระท่ังระยะหลังคลอด หญิงหลังคลอดสามารถ ดูแลตวั เองและทารกได้อยา่ งถูกต้อง เปน็ การส่งเสริมภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ินในการดแู ลสุขภาพคนในชุมชน สง่ ผล ให้เด็กปฐมวัยมีพัฒนาการที่ดีสมวัย (๓) ด้านเศรษฐกิจ ลดค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาลจากการเกิด ภาวะแทรกซ้อนจากการเจ็บป่วย (๔) ด้านสภาวะแวดล้อม มีการจัดสภาพสิ่งแวดล้อมให้เหมาะสมสาหรับ ภาวะสุขภาพต้ังแตร่ ะยะตัง้ ครรภ์จนกระทัง่ คลอด ๒๙ 41

ภาพ4ท2่ี ๑.๒.๙ โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตำ� บลวังดนิ

ดูแลเดก็ ปฐมวัย...โดยชมุ ชนท้องถิ่น Key actors โรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพตาบลวังดิน งานเดน่ โครงการสายใยรักแหง่ ครอบครัว พนื้ ท่ี องคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบลวังดนิ อาเภอเมอื งอตุ รดติ ถ์ จงั หวัดอตุ รดิตถ์ วิทยากร นางสาวปรดี าภรณ์ เบา้ แดง ตาแหน่ง เจา้ พนกั งานทนั ตสาธารณสุข เบอร์โทรศัพท์ ๐๕๕ ๘๑๙ ๐๘๗ ๑. ที่มาหรอื ฐานคิดของการดาเนนิ งาน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลวังดิน มีการดาเนินงานตามนโยบายและมาตรฐานของกระทรวง สารณสุข และมีเป้าหมายการดาเนินงานในการส่งเสริมสถาบันครอบครัวให้อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข เด็ก ได้รับการเล้ียงดู ความรัก ความอบอุ่น ได้รับนมแม่ซ่ึงเป็นอาหารที่ดีที่สุด อย่างเดียวจนอายุ ๖ เดือน เพ่ือ สร้างภูมิคุ้มกันโรค สร้างสายใยความรักระหว่างแม่ ลูก รพ.สต.วังดินจึงได้จัดทาโครงการสายใยรักแห่ง ครอบครัว ร่วมสร้างสายใยคุณภาพแม่และเด็กโดยอาศัยความร่วมมือกับหน่วยงาน องค์กรในพ้ืนที่ได้แก่ องค์การบริหารส่วนตาบลวังดิน กองทุน สปสช. กลุ่มอสม.ตลอดจนประชาชนในพื้นท่ีตาบลวังดิน เพื่อ ร่วมกันดูแลสุขภาพแม่ระหว่างต้ังครรภ์จนถึงคลอด ดูแลสุขภาพเด็กแรกเกิด และเพ่ือให้สตรีในตาบลท่ี ตั้งครรภไ์ ดต้ ระหนักถึงความสาคญั ของการดูแลสุขภาพครรภ์จนกระทั่งคลอด ตลอดจนปลูกฝังการเลี้ยงลูก ด้วยนมแม่ รณรงค์ให้ประชาชนในระดับท้องถ่ินได้ตระหนักถึงความสาคัญของสถาบันครอบครัว อันจะ ส่งเสริมให้ครอครัวอบอนุ่ ส่งเสรมิ การเจริญเติบโตของเด็กแรกเกิด ๐ – ๕ ปี ทาให้เด็กมีการเจริญเติบโตเต็ม ศักยภาพพร้อมทจ่ี ะเป็นประชากรท่ีมีคุณภาพของประเทศตอ่ ไปในอนาคต ๒. กลุม่ ประชากรเป้าหมาย สตรที ่ีต้งั ครรภใ์ นตาบลวงั ดิน ในปพี .ศ ๒๕๖๐ - ๒๕๖๑ จานวน ๔๙ คน ๓. ผลทต่ี ้องการให้เกิดขน้ึ ๑) หญิงตั้งครรภไ์ ด้รับสวสั ดิการ มโี ภชนาการทีด่ สี ง่ ผลใหม้ กี ารตัง้ ครรภ์อย่างมีคุณภาพ ๒) เด็กได้รับนมแม่อย่างเดียวจนถึง ๖ เดือน ๓) เสรมิ สรา้ งสถาบันครอบครวั ใหม้ ีความรกั ความอบอุ่น ๔. ข้อมูลและเครอ่ื งมือในการดาเนินงาน ขอ้ มลู จากฐานข้อมูลของรพ. สต วงั ดนิ JHCIS ทะเบียนประวตั สิ มุดฝากครรภ์ ข้อมูลของอสม. ข้อมลู TCNAP, RECAP , จปฐ. กชช ๒ ค. ๕. รปู ธรรมงาน สตรตี ้งั ครรภ์ได้รบั สวสั ดกิ ารไขไ่ ก่ และนม มกี ารฝากครรภ์ครบตามเกณฑ์คุณภาพ ๕ คร้ัง เดก็ ไดร้ บั นม แม่อย่างเดียวจนถงึ ๖ เดือน ๖. วิธกี ารดาเนินงาน สารวจข้อมูลแม่และเด็กในพื้นท่ีท้ังหมด ติดตามหญิงตั้งครรภ์ให้มาฝากครรภ์ ส่งเสริมให้มาฝากครรภ์ เม่ือรู้ว่าต้ังครรภ์ทันทีหรือก่อน ๑๒ สัปดาห์ มีการจัดสวัสดิการให้หญิงต้ังครรภ์ทุกรายในตาบล ได้ รับประทานอาหารเสริม ได้แก่ ไข่ไก่ ๑ ถาด นมจืด เสริมอาหารที่มีส่วนประกอบของเกลือไอโอดีนทุกเดือน จนกระท่ังคลอด และออกเย่ียมบ้านหญิงหลังคลอดและทารกหลังคลอดทุกราย แนะนาให้มีการเล้ียงลูก ด้วยนมแมอ่ ยา่ งน้อย ๖ เดือน และหลังจาก ๖ เดือน ถึง ๒ ปี ให้เลี้ยงนมแม่ควบคู่กับอาหารเสริมที่เหมาะสม ตามวยั ออกเยี่ยมบา้ นทารกแรกเกิดถงึ ๖ เดอื น เพ่ือติดตามอาการผิดปกติ การเจริญเติบโต การได้รับวัคซีน และพฒั นาการของเดก็ โดยมกี ารทางานแบบมสี ว่ นร่วมของหน่วยงานภาคีเครอื ข่ายในและนอกพืน้ ท่ี ๓๑ 43

ดแู ลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชมุ ชนทอ้ งถนิ่  ๗. ผลทเ่ี กดิ ข้ึน (ผลผลิต ผลลพั ธ)์ ๗.๑ สตรีตง้ั ครรภ์ภายในตาบลวงั ดนิ ได้รับอาหารเสรมิ ท่ีดถี กู ตอ้ งตามหลกั โภชนาการ สง่ ผลใหท้ ารกแรก เกิดมนี ้าหนกั ไม่ต่ากวา่ ๓,๐๐๐ กรัม ๗.๒ สตรตี ั้งครรภ์มีการตัง้ ครรภอ์ ย่างมคี ณุ ภาพ ฝากครรภค์ ุณภาพครบ ๕ ครง้ั ครบ ๑๐๐ % ๗.๓ เด็กไดก้ ินนมแม่อยา่ งเดยี วจนถงึ ๖ เดอื น ๘. ผลกระทบทเี่ กิดข้ึน ผลกระทบ ๕ มิติโครงสร้างพ้ืนฐานของชุมชน ได้แก่ (๑) ด้านสังคม มีการช่วยเหลือแบ่งปันในชุมชนใน การจดั หาไขไ่ ก่ นมให้สตรตี ง้ั ครรภ์ ทาใหเ้ กิดสร้างความสามัคคีในชุมชน เกิดเครือข่ายกลุ่มครอบครัวสัมพันธ์ ในชุมชน หน่วยงานระดับท้องถิ่นตระหนักถึงความสาคัญของโครงการ และให้การสนับสนุนให้มีการจัด โครงการอย่างตอ่ เน่ืองเปน็ รูปธรรม (๒) ดา้ นสขุ ภาพ สตรีต้ังครรภ์มีสุขภาพร่างกายแข็งแรงดี มีการตั้งครรภ์ คุณภาพครบ ทารกแรกเกิดมีสุขภาพแข็งแรง และได้รับนมแม่อย่างเดียวได้อย่างน้อย ๖ เดือน (๓) ด้าน เศรษฐกิจ ลดค่าใช้จ่ายในการซ้ือนม และอาหารท่ีบารุงสุขภาพสตรีต้ังครรภ์ ค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาล (๔) ด้านสภาวะแวดลอ้ ม มีการแนะนาใหจ้ ัดสภาพสง่ิ แวดล้อมให้เหมาะสมกบั การดูแลสุขภาพแมแ่ ละเดก็ 44 ๓๒

ภาพท่ี ๑.๒.๑๐ ชมรมผสู้ ูงอายุ 45

ดูแลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชมุ ชนทอ้ งถ่ิน Key actors ชมรมผ้สู งู อายุ งานเด่น โรงเรียนผู้สงู อายุสอนหลาน พืน้ ที่ องค์การบรหิ ารส่วนตาบลหนองจอก อาเภอบ้านไร่ จังหวดั อทุ ยั ธานี วทิ ยากร นายสนอง ศรีเดช ตาแหน่ง แกนนาชมุ ชน/ประธานโรงเรยี นผสู้ ูงอายุ เบอรโ์ ทรศัพท์ ๐๘๗-๑๗๐๘๗๑ ๑. ที่มาหรอื ฐานคดิ ของการดาเนินงาน โรงเรียนผู้สูงอายุตาบลหนองจอก จัดตั้งข้ึนเม่ือ วันที่ ๙ ตุลาคม ๒๕๖๐ โดยแกนนาผู้สูงอายุ ที่มีความ เชย่ี วชาญ ความรภู้ มู ิปัญญา และขยายการจัดการเรียนการสอนไปยงั ศูนยพ์ ัฒนาเด็กเล็กในพื้นท่ีตาบลหนอง จอกจานวน ๓ แหง่ (ศพด.บา้ นหนองจอก ศพด.บ้านจัน ศพด.บ้านหนองไม้แก่น) จัดการเรียนการสอนเดือน ละ ๒ คร้ัง โดยแกนนาผู้สูงอายุในโรงเรียน ๕-๑๐ คน บูรณาการเข้าไปในหลักสูตรการสอนของครูผู้ดูแลเด็ก เชน่ มกี ารสอนร้องเพลงประกอบท่าทางสาหรับเด็กปฐมวัย การประดิษฐ์สิ่งของจากวัสดุพื้นบ้านภูมิปัญญา ทอ้ งถิ่น สอนเกยี่ วกบั ประเพณี วัฒนธรรม รวมถึงการใช้วัสดุพ้ืนบ้านเพ่ือประดิษฐ์ส่ิงของภูมิปัญญาชาวบ้าน รวมถึงวิถชี วี ิตประจาวัน กิจกรรมการเลา่ นทิ าน ผ่านหนงั สือนทิ าน หนุ่ ถุงมอื สง่ ผลให้เดก็ ทเ่ี ข้าเรียนในศพด. ได้เรยี นรขู้ ้ามกลุ่มวยั ความรู้ท้องถ่นิ ความสมั พันธ์ระหว่างผสู้ ูงอายุและเดก็ ปฐมวยั ตลอดการมีแผนการสอน แบบมีส่วนร่วมระหว่างโรงเรียนผู้สูงอายุ และศูนยพ์ ัฒนาเด็กเลก็ ตอ่ ไป ๒. กลุม่ ประชากรเปา้ หมาย ผู้สงู อายุจัดการเรียนการสอน ๓ ศูนยพ์ ัฒนาเด็กเลก็ ในพื้นท่ี ๒.๑ จานวนเดก็ ในศูนย์พฒั นาเด็กเล็กบา้ นหนองจอก จานวน ๓๗ คน ๒.๒ จานวนศูนย์พฒั นาเดก็ เลก็ บ้านจัน จานวน ๓๐ คน ๒.๓ จานวนศนู ย์พัฒนาเดก็ เล็กบ้านหนองไม้แกน่ จานวน ๓๐ คน ๒.๔ จานวนครผู ู้สอนจากโรงเรยี นผู้สูงอายุ ๑๒ คน ๓. ผลทต่ี ้องการให้เกดิ ขน้ึ ผลทต่ี ้องการใหเ้ กดิ กับเด็กปฐมวัย หลักสูตรการเรียนการสอนแบบท้องถ่ิน การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ข้าม วัย และใช้ประโยชน์จากวัสดุพื้นบ้าน ท่ีนามาประดิษฐ์ส่ิงของ ทาให้เด็กได้เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถ่ิน เกิดการ เรียนรู้และพฒั นาทักษะด้านการส่ือสาร การคดิ การลงมอื ปฏิบัตกิ บั ผูส้ งู วยั ผลที่เกิดกับผู้สูงอายุ เกิดการแลกเปล่ียนเรียนรู้ระหว่างผู้สูงวัยและเด็กปฐมวัย ลดช่องว่างระหว่างวัย พืน้ ทแี่ สดงแสดงความร้คู วามสามารถ และประสบการณข์ องตนเอง ๔. ขอ้ มูลและเครื่องมอื ในการดาเนนิ งาน ๔.๑ ข้อมลู เดก็ ทเี่ ข้าเรยี นในศพด.ทง้ั ๓ แหง่ ภาวะสขุ ภาพ สภาพการอยู่อาศัย และศักยภาพครูผู้สอนท้ัง ๓ ศพด. ๔.๒ หลักสตู ร แนวทาง จัดการเรยี นการสอนร่วมกนั ของครศู พด. และครผู ู้สงู อายุ ๕. รปู ธรรมงาน การจัดการเรียนการสอนในศพด.โดยผู้สูงอายุจากโรงเรียนผู้สูงอายุ และการเรียนการสอนในแหล่ง เรียนรู้ใน ๖. วธิ ีการดาเนนิ งาน การเรียนรู้ร่วมกับผู้สูงอายุของเด็กปฐมวัยในศพด. ๓ แห่ง เฉล่ียเดือนละ ๑-๒ คร้ังต่อศูนย์ หรือทุกวัน ศุกร์ แบ่งทมี ผูส้ งุ อายเุ ปน็ ๓ ทมี ๆละ ๔ คน มกี จิ กรรมการเรียนรู้ ๒ กิจกรรม ได้แก่ ๑) สอนในศูนย์พัฒนาเด็ก เลก็ ไดแ้ ก่ การสอนรอ้ งเพลงประกอบทา่ ทาง สอนเก่ียวกับประเพณี วฒั นธรรม การประดิษฐ์ส่ิงของจากวัสดุ พน้ื บ้านภมู ิปัญญาท้องถน่ิ และของท่ีเหลือใช้ในวิถีประจาวัน การเล่านิทานผ่านหนังสือนิทานเด็ก หุ่นถุงมือ เลา่ นิทาน ร้องเพลงประกอบท่าทาง และ เล่าเร่ืองเพลงเก่า เพลงสมัยโบราณให้เด็กๆ ฟังเป็นต้น ๓) จัดการ 46 ๓๔

ดแู ลเดก็ ปฐมวยั ...โดยชมุ ชนทอ้ งถน่ิ  เรียนรู้สาหรับเด็กนอกสถานท่ี เป็นการเรียนรู้นอกห้องเรียน ได้แก่ เรียนรู้การปลูกพืช ผัก กระบวนการผลิต อาหาร ใน หมู่ ๕ แปลงสาธิตเศรษฐกิจพอเพียง และวิถีของภูมิปัญญาการทอผ้าที่ หมู่ ๑ ศูนย์ผ้าทอ ตา หนองจอก ๗. ผลทเี่ กดิ ขึ้น (ผลผลิต ผลลัพธ์) เกิดหลักสูตรเรียนรู้ท้องถ่ิน โดยชุมชน การเรียนรู้ข้ามวัย ลดช่องว่างสร้างความสัมพันธ์ของคนต่างวัย สง่ ผลตอ่ ความสัมพนั ธใ์ นครอบครวั ๘. ผลกระทบท่เี กิดขนึ้ ด้านสังคม ความสัมพันธ์ต่างวัยในครอบครัวเกิดการเปลี่ยน ความคุ้นเคยกับผู้สูงอายุส่งผลต่อ พฤติกรรม การแสดงออกของเดก็ ปรบั เปลย่ี นแนวทางการจัดการเรยี นรสู้ าหรับเดก็ ในชุมชนได้ ด้านสขุ ภาพ ส่งเสรมิ พฒั นาการเด็ก ผสู้ ูงอายุสขุ ภาพจติ ดขี ึ้น เสริมคณุ คา่ และศักยภาพของผู้สงู วยั ๓๕ 47

ภาพ4ท8ี่ ๑.๒.๑๑ เทศบาลต�ำบลบางไผ่

ดแู ลเด็กปฐมวยั ...โดยชมุ ชนทอ้ งถิ่น Key actors เทศบาลตาบลบางไผ่ งานเด่น ศูนยพ์ ง่ึ ได้ OSCC พน้ื ที่ เทศบาลตาบลบางไผ่ อาเภอบางมลู นาก จังหวดั พิจติ ร วิทยากร นายเฉลา เกษศลิ ป์ ตาแหน่ง ปลัดเทศบาลตาบลบางไผ่ เบอร์โทรศพั ท์ ๐๘๙ – ๕๖๕๘๒๖๒ ๑. ท่ีมาหรือฐานความคิดของการดาเนินงาน การเปล่ียนแปลงทางสังคมส่งผลให้เด็ก สตรี ผู้สูงอายุ และคนพิการได้รับผลกระทบจากปัญหาต่างๆ เพ่ิมมากข้ึน ได้เฉพาะปัญหาสาคัญ ๔ เร่ือง ได้แก่ ๑) การตั้งครรภ์ไม่พร้อม ๒) การค้ามนุษย์ ๓) การใช้ แรงงานเด็ก ๔) การใชค้ วามรนุ แรงตอ่ เด็กและสตรี ผู้สูงอายุและคนพกิ าร โดยเฉพาะอย่างย่ิงกลุ่มเป้าหมายที่ ต้องการการดูแลอย่างใกล้ชิด เช่น เด็กปฐมวัยอายุ ๐ - ๕ ปี ซ่ึงปญั หาดงั กล่าวนับวันจะมีความรุนแรงมากขึ้น ปัญหาต่างๆ ได้ส่งผลกระทบต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนและการพัฒนาประเทศชาติโดยรวม ตามนโยบายของรัฐบาลในการบูรนาการดาเนินงานของหน่วยงานภาครัฐและเอกชนท่ีเก่ียวข้องให้ต้ังศูนย์ ชว่ ยเหลือกลุม่ คนทปี่ ระสบปัญหาภายใต้ช่อื วา่ “OSCC ศูนย์ช่วยเหลือสังคม” ปี พ.ศ. ๒๕๕๘ เทศบาลตาบล บางไผ่ตอบรับนโยบายด้วยการจัดตั้ง “ศูนย์พัฒนาครอบครัวเทศบาลตาบลบางไผ่”ภายใต้แนวคิด “การบูร ณาการช่วยเหลือกลุ่มเป้าหมายที่ประสบปัญหาเพื่อสร้างความเสมอภาคและเท่าเทียมกันในสังคม” จัดทา ระบบการให้บริการประชาชนในลักษณะศูนย์บริการเบ็ดเสร็จเพื่อให้บริการและส่งต่ออย่างมี ประสิทธิภาพ การทางานร่วมกับระหว่างหน่วยงานภาครัฐและเอกชน มูลนิธิและเครือข่ายภาคประชาชน เพ่ือให้ผู้ประสบ ปญั หาไดร้ ับการช่วยเหลืออยา่ งรวดเร็วทันเหตกุ ารณ์ครบวงจรจนสามารถกลับไปใช้ชีวิตอยู่ในครอบครัวและ สงั คมได้อย่างปกตสิ ขุ ๒. กลุ่มประชากรเป้าหมาย กล่มุ เป้าหมายหลักของศนู ย์ OSCC เทศบาลตาบลบางไผ่ ได้แก่ ๑) เด็ก คือ ผู้มีอายุต่ากว่า ๑๘ ปี แต่ไม่ รวมถึงผู้บรรลุนิติภาวะด้วยการสมรส จานวน ๒๕๑ คน ๒) สตรี ๓) ผู้สูงอายุ คือผู้ที่มีอายุ ๖๐ ปี ข้ึนไป จานวน ๖๔๔ คน และ ๔) คนพิการ จานวน ๕๗ คน ๓. ผลทตี่ อ้ งการใหเ้ กิดขึ้น เพ่ือให้ผู้ประสบภัยทั้ง ๔ กลุ่ม ได้แก่ เด็ก สตรี ผู้สูงอายุ ได้รับการคุ้มครองพิทักษ์สิทธิและการ ดาเนินการตามกฎหมาย การฟื้นฟูเยียวยาด้านร่างกายจิตใจและสังคม และผู้ประสบภัยได้รับการช่วยเหลือ อย่างรวดเร็วทันเหตกุ ารณค์ รบวงจร ๔. ข้อมูลและเคร่ืองมอื ในการดาเนนิ งาน ข้อมูลที่ศูนย์ OSCC เทศบาลตาบลบางไผ่นาใช้ ได้แก่ ข้อมูลเด็กอายุ ๐ – ๑๘ ปี สตรี ผู้สูงอายุ ๖๐ ปีขึ้น ไปและคนพิการจากแหล่งข้อมูล TCNAP, RECAP เอกสารข้อมูลหน่วยงานทุกภาคส่วนจากแหล่งอื่นๆ ที่ เก่ียวข้อง ข้อมูล จปฐ. กชช.๒ค ๕. รปู ธรรมงาน เทศบาลตาบลบางไผ่ เป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่ให้บริการความช่วยเหลือแก่ผู้ประสบปัญหา แต่มิได้เป็น หน่วยงานเจ้าภาพหลัก พัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์เป็นเจ้าภาพหลักประสานหน่วยงานภาครัฐ โดยเฉพาะสถานพยาบาล กรมแรงงาน สถานีตารวจ และหน่วยงานราชการอื่นและองค์กรเอกชนที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้บริการประชนชนท่ีประสบปัญหาในระบบเดียวกัน เกิดการเชื่อมต่อบริการที่ชัดเจนและไม่เกิดช่องว่าง ในระบบบรกิ าร ตง้ั แต่รับแจ้งเบาะแสจนถึงการติดตามและรายงานผล โดยได้รับการช่วยเหลืออย่างต่อเนื่อง จนได้รับการกลบั ส่สู ังคมอยา่ งปกติสุข ๓๗ 49