8. Sınıf Tam Destek Soru Bankası

DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI 32 TEST 1816 ATATÜRK DÖNEMİ’NDE DEMOKRATİKLEŞME YOLUNDA ATILAN ADIMLAR 1 ve 2. soruları aşağıdaki afişe göre cevaplayınız. CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ HAYAT Mustafa Kemal, Millî Mücadele’nin Millî Mücadele boyunca ülkeyi iş- 1929 yılında bütün dünyayı etki- kazanılmasından sonra inkılapla- galden kurtarmak için birlikte ça- si altına alan Dünya Ekonomik rı yapabilmek için, birlikte uyum lışan bazı komutanlar ve milletve- Bunalımı meydana gelmiş ve Tür- içinde çalışabileceği insanlardan killeri arasında kazanılan zafer kiye de bu bunalımdan etkilen- oluşan bir kadroya ihtiyaç duydu. sonrası devletin ve toplumun ala- mişti. Tüm bu gelişmelerin ardın- Bu amaçla siyasi bir parti kurmak cağı şekil konusunda fikir ayrılık- dan ülke yönetiminde farklı in- için harekete geçti. Dokuz temel ları baş gösterdi. Saltanatın kal- sanlardan oluşan yeni bir kadro- ilkeden oluşan bir parti programı dırılması ve cumhuriyetin ilanı nun, baş gösteren sıkıntıların çö- hazırladı. Mustafa Kemal, gerçek- sonrasında bu fikir ayrılıkları da- zümünde faydalı olabileceğine leştirmeyi düşündüğü inkılapları ha da arttı. Halk Fırkası içinde inanan Mustafa Kemal, çok par- parti programına koydu ve bu par- başlayan muhalefet, en çok dev- tili sisteme geçiş için bir deneme tiyi herhangi bir toplumsal sınıfın letçilik ve inkılapçılık ilkelerinin uy- daha yapmaya karar verdi. Fakat değil bütün halkın partisi yapma- gulanma şekline karşı çıkıyordu. kurulacak parti mevcut düzen için- yı amaç edindi. Bu doğrultuda Millî Mücadele’nin lider kadrosun- de muhalefet etmeli ve iktidara 9 Eylül 1923’te “Halk Fırkası” ku- dan; Kâzım (Karabekir) Paşa, geldiğinde cumhuriyet rejimini ruldu. Cumhuriyetin ilan edilme- Rauf (Orbay) Bey, Dr. Adnan (Adı- ortadan kaldırmaya çalışmama- sinden sonra 10 Kasım 1924’te var) Bey, Refet (Bele) Bey ve Ali lıydı. Bu amaçla yakın arkadaşı partinin adı Cumhuriyet Halk Fır- Fuat (Cebesoy) Paşa Cumhuriyet olan Fethi (Okyar) Bey’i yeni bir kası olarak değiştirildi. Halk Fırkasından istifa ederek parti kurmaya ikna etti. Böylece 17 Kasım 1924’te Terakkiperver yeni parti 1930 yılında İstanbul’da Cumhuriyet Fırkasını kurdular. kuruldu. 1. Yukarıda verilen afişten yararlanılarak cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’deki çok partili hayat ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Mustafa Kemal’in yapacağı inkılaplara destek sağlamak ve inkılapların önünü açmak için yeni bir kadroya ihtiyaç duyması, mecliste bir siyasi parti oluşturma fikrini doğurmuştur. B) Halk Fırkası içinde başlayan muhalefet ve ilkelerin uygulanma şekline karşı oluşan tepkiler mecliste bir muha- lefet partisinin doğmasına neden olmuştur. C) Dünya genelinde yaşanan ekonomik bunalıma karşı önlem almak amacıyla mecliste yeni fikirlere ihtiyaç duyulması ikinci kez muhalefet partisinin kurulmasına zemin hazırlamıştır. D) Kurulan muhalefet partilerinin cumhuriyet rejimine yönelik çıkardıkları ayaklanmalar nedeniyle Atatürk Dönemi’nde çok partili sistem uzun ömürlü olamamıştır. 2. Verilen bilgilerden hareketle millî egemenliğin sağlanmasında siyasi partilerin oynadığı rol ile ilgili aşağı- dakilerden hangisi söylenemez? A) Farklı görüşlerin mecliste yer alması hükûmetin denetlenmesini kolaylaştırır. B) Halkın kendi görüşünde olanları destekleme imkânı doğar. C) Mecliste farklı görüşlere tepki artar. D) Demokrasinin temel ilkelerinden biri olan çoğulculuk, yerine getirilmiş olur. 8. SINIF 61 T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

TEST 32 DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI 3. Serbest Cumhuriyet Fırkası 5 Ekim 1930’da başlayan belediye seçimleri sonuçlandığında 602 belediyeden 22’sini Serbest Cumhuriyet Fırkası kazandı. Mene- men ve Samsun belediyeleri bunlar arasındaydı. Ancak seçimde bazı yolsuzluklar yapıldığı iddia edildi. Atatürk, 1 Kasım 1930’daki meclis konuşmasında Serbest Cum- huriyet Fırkası denemesini kastederek “Bu deneyimlerden Türk ulusu cumhuriyetin yaşaması ve gelişmesi için yararlanmalıdır.” dedi. Siyasi gerginliğin artması üzerine Atatürk, Özel Kalem Müdürü Fethi Okyar İzmir’de konuşma yapıyor. Hasan Rıza Soyak’a “Devlet başkanlığından çekilip partinin başı- (7 Eylül 1930) na geçebileceğini” ve muhalefetle el ele “anarşi ve gericilik eği- limlerini ortadan kaldırmak” için mücadele edebileceğini söyledi. Atatürk, bu düşüncesini Fethi Okyar’a da açıkladı. Ancak Fethi Okyar, “Bu, sizinle karşı karşıya gelmek olur. Bu imkânsız bir şey… Partimizi kapatırız!” dedi. Atatürk, partiyi kapatmamalarını istedi. Ancak Fethi Okyar, Atatürk’le karşı karşıya gelmemek için 17 Kasım 1930’da Serbest Cumhuriyet Fırkasını kapattı. Böylece Atatürk’ün Serbest Cumhuriyet Fırkası denemesi 98 gün sürmüş oldu. Sinan Meydan Buna göre Türkiye’de çok partili dönemle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Fethi Okyar’ın Mustafa Kemal ile siyasi olarak karşı karşıya gelmekten çekindiği B) Mustafa Kemal’in partilerin varlığını Türkiye için bir deneyim olarak gördüğü C) Mustafa Kemal’in ülkedeki gerginliği ortadan kaldırmak için görevinden ayrılarak muhalefetle iş birliği yapabi- leceği D) Mustafa Kemal’in Serbest Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasından yana bir tutum sergilediği 4. Ben öyle bir parti kurmayı düşünüyorum ki bu parti milletin bütün sınıflarının refah ve mutluluğunu sağlamaya yönelmiş bir programa sahip olsun. Milleti- mizin şartları buna elverişlidir. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri Buna göre Mustafa Kemal’in siyasi partilerin kurulmasını istemesinin nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Demokrasinin uygulanmasını sağlamak B) Halkçılık ilkesini uygulamak C) Toplumun ihtiyaçlarına cevap vermek D) Ülkeyi tek elden yönetmek 62 8. SINIF T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI 32 TEST 5. Atatürk 1930 yazında tarih ve dil çalışmaları için Yalova’ya gitti. O sırada izinli olarak İstanbul’da bulunan Paris Büyükelçisi Fethi Okyar’ı Yalova’ya çağırıp muhalif bir parti kurma önerisinde bulundu. Fethi Okyar, “İnönü ile karşı karşıya gelmek istemediğini” söyleyerek bu teklifi geri çevirmek istediyse de Atatürk’ün ısrarı üzerine kabul etti. Atatürk “liberal” anlayışı yansıtacak biçimde partiye Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) adını verdi. Atatürk, Yalova’da İnönü ve Okyar’ı iki yanına aldıktan sonra her iki parti karşısındaki durumunu şöyle özetledi: “Ben şimdi bir babayım, siz ikiniz de benim evlatlarımsınız; ikiniz arasında benim nazarımda hiçbir fark yoktur. Benim istediğim sadece memleket işlerinin TBMM’de açıkça münakaşa edilmesidir…” Fethi Okyar, 9 Ağustos 1930′da Atatürk’e yazdığı bir mektupta “laik” ve “cumhuriyetçi” bir parti kuracağını belirtti. Atatürk’te 11 Ağustos 1930′da Fethi Okyar’a bir mektup gön- derdi. Atatürk, mektubunun sonunda şöyle diyordu: “Memnunlukla görüyorum ki laik cumhuriyet esasında beraberiz. Zaten benim siyasal hayatta bir taraflı olarak daima aradığım ve arayacağım temel budur. Laik cumhuriyet esası çerçevesinde partinizin her türlü siyasi faaliyetlerinin bir engele uğramayacağına güvenebilirsiniz.” Buna göre Serbest Cumhuriyet Fırkası hakkında, I. Atatürk’ün isteği ile kurulduğu II. Cumhuriyetçilik ve laiklik ilkelerine bağlı olduğu III. Ülke sorunlarıyla ilgileneceği çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I, II ve III 6. Kurucusu ve genel başkanı Mustafa Kemal olan Zeka Küpü Yayınları 7. Atatürk, cumhuriyet yönetiminde siyasi partilerin Halk Fırkası, yeni Türk Devleti’nin ilk siyasi partisi kurulması ve devlet yönetiminde farklı görüşlerin oldu. Halk Fırkasının kurulmasıyla partili hayata ge- var olması ile ilgili düşüncelerini Nutuk’ta şöyle çiş için ilk adım atıldı. 1931’de yapılan kurultayda ifade etmiştir: Atatürk ilkeleri, partinin temel ilkesi kabul edildi. Amblemi olarak belirlenen altı ok, Atatürk ilke- Milletin maddi ve manevi alandaki yenileşmesi lerini ifade etmektedir. Mustafa Kemal, bu partiyi ve gelişmesi yolunda, söz ve teori ile iş ve ic- halkın partisi hâline getirmeyi amaçlamıştır. Parti, raata önem vermeyi tercih ettik. Bununla birlik- ekonomide devletçilik ilkesini benimsemiştir. Yapı- te, ‘Hâkimiyet milletindir.’, ‘Türkiye Büyük Millet lan bütün yenilikler bu parti programına göre ger- Meclisinin’ dışında hiçbir makam, millî mukad- çekleştirilmiştir. derata hâkim olamaz. Verilen bilgilere bakılarak Halk Fırkası ile ilgili, Atatürk’ün bu sözlerinden hareketle, I. Demokrasi ilkelerine öncelik verileceği I. Tek parti yönetimini benimseyerek başka parti- II. Millî egemenlik ilkesinin pekiştirileceği lerin kurulmasının önüne geçmiştir. III. Mecliste tek partinin yer alacağı II. Programını belirlerken Atatürk ilkelerini esas almıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? III. Halkın tamamına ulaşmayı hedeflemiştir. yargılarından hangileri söylenebilir? A) I ve II B) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III C) I ve II D) II ve III 8. SINIF 63 T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

TEST 33 DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI MUSTAFA KEMAL’E SUİKAST GİRİŞİMİ 1817 1. Mustafa Kemal’e, cumhuriyete ve inkılaplara karşı olan kişiler, gizli- ce yürüttükleri faaliyetlerle amaçlarını gerçekleştirme konusunda önlerinde en büyük engel olarak gördükleri Mustafa Kemal’e suikast düzenlemeyi planladılar. Suikastı tertip edenler arasında eski millet- vekillerinden Ziya Hurşit, Arif ve eski Ankara Valisi Abdulkadir bulun- maktaydı. Bunların yanı sıra Şükrü, Hilmi, Sarı Efe Edip, Yusuf ve İs- mail gibi kişiler de vardı. Bunlar, Mustafa Kemal’e karşı şahsi kinleri olan ve çoğunluğunu eski ittihatçıların oluşturduğu küçük çaplı ve et- kinliği olmayan bir gruptu. Yapılan plana göre Mustafa Kemal’in İzmir’e yapacağı gezi sırasında suikast gerçekleştirilecek, suikastçılar olay- dan sonra Giritli Şevki adındaki bir motorcu tarafından Sakız Adası’na kaçırılacaktı. Mustafa Kemal, 14 Haziran günü Balıkesir’den İzmir’e geçeceği sırada İzmir valisinden, kendisine karşı bir suikast düzenleneceği haberini aldı. Bunun üzerine İzmir seyahati ertelenen Mustafa Kemal, suikastı planlayanların yakalanmasından sonra 16 Haziran 1926 tarihinde İzmir’e ulaştı. Bu paragrafa bakılarak aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabına ulaşılamaz? A) Suikastın amacı nedir? B) Suikastı planlayanlar kimlerdir? C) Suikast planını kim ihbar etmiştir? D) Mustafa Kemal ne zaman İzmir’e geçmiştir? 2. 3. İstanbul Öğretmen Okulu öğrencilerinin suikast gi- rişimi ile ilgili Mustafa Kemal’e bağlılıklarını bildiren …Ben ölürsem soylu milletimizin beraber yürü- telgraf şöyledir: düğümüz yoldan asla ayrılmayacağına inancım tamdır; bununla gönlüm rahat. Hasımlarımız “İzmir’de Reisicumhur Gazi Paşa Hazretlerine, düşünebildikleri menfur (nefret dolu) çarelere istedikleri kadar başvursunlar. Onların son güç- Kısa bir zamana, asırlık bir inkılabı sıkıştıran leriyle hareketleri bizim inkılap ateşimizi söndü- siz dâhi Gazimize yapılmak istenen suikast, ya- remez… rınki irfan ordusu temsilcilerinin kalbinde derin üzüntüler bırakmıştır. Bu elim girişimin sefil fail- Mustafa Kemal Atatürk lerine olan kinimizin ebedi olduğunu arz eder, size uzun ömür dileriz. Zeka Küpü Yayınları İstanbul Erkek Muallim Mektebi talebesi adına Alişan, 22 Haziran 1926, Salı” Mustafa Kemal’in verilen sözünden hareketle Buna göre İzmir Suikastı sonrasında çekilen Türk milletinden beklentileriyle ilgili aşağıdaki- telgrafın, lerden hangisi söylenemez? I. Mustafa Kemal Atatürk’ün yaptığı inkılaplara A) Cumhuriyetin koruyucusu olması sahip çıkanların olduğu B) Yapılan inkılaplara sahip çıkması C) Tek kişi hâkimiyetini benimsemesi II. Cumhuriyet rejimine sahip çıkılacağı D) Demokrasiden vazgeçmemesi III. Suikastçıların halk tarafından cezalandırıldığı 64 durumlarından hangilerine kanıt olduğu söyle- nebilir? T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 8. SINIF

DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI 34 TEST 1818 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NE YÖNELİK TEHDİTLER 1. Jeopolitik konumu bakımından dünyanın önemli ül- Zeka Küpü Yayınları 2. kelerinden biri olan Türkiye; Avrupa, Asya ve Afrika “...Vatanın bir köşesinde genel huzuru bozan kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı bölgede yer olayın, yalnız oradaki vatandaşları değil en uzak alır. Bir tarafında zengin petrol yataklarına sahip Orta yerlerdeki vatandaşların rahatını, mutluluğunu, Doğu ülkeleri, diğer tarafında ise sanayileşmiş çalışma hayatını, ekonomisini ve üretimini et- Avrupa devletleri bulunmaktadır. Ürettikleri ürünler kilediği ve zarara uğrattığı kesindir. Bundan do- bakımından birbirine muhtaç olan bu iki bölge ara- layı her mutluluğun, her faaliyetin, özellikle eko- sındaki yollar Türkiye’den geçmektedir. Ayrıca üç nomik ve ticari gelişimin ilk şartı, rahat ve tarafının denizlerle çevrili olması Türkiye’nin stratejik güvenliğin bozulması mümkün olmayan bir güç bakımdan önemini oldukça artırmaktadır. Türkiye ve güvenlikte olmasına bağlıdır...” bu konumuyla dünyadaki güçler dengesinde önemli bir yere sahiptir. Fakat içerideki ve dışarıdaki düş- Atatürk’ün Tamim manlar, Türkiye’nin güçlü bir devlet hâline gelmesini Telgraf ve Beyannameleri engellemeye çalışmaktadırlar. Buna göre yaşanan bir olayın ülkenin huzurunu Bu ifadeler, aşağıdaki sorulardan hangisinin bozmaması için, cevabı olabilir? I. Millî birlik ve beraberlik A) Türkiye Cumhuriyetinin iç ve dış tehditlere ma- II. Millî kültürün geliştirilmesi ruz kalmasının nedenleri neler olabilir? III. Millî tarih bilinci B) Türkiye’nin iç ve dış tehditlere karşı aldığı ön- duygularından hangilerine sahip olunmalıdır? lemler nelerdir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Türkiye hangi ülkelerle siyasi ilişkilerini sürdür- C) I ve III D) I, II ve III mektedir? D) Günümüzde Türkiye’nin huzur ve güven ortamı- nı bozmaya yönelik girişimler nelerdir? 3. Verilen görseller birlikte değerlendirildiğinde Türk halkının, I. “Bilelim ki kazandığımız zafer milletin kuvvetlerini birleştirmesinden ileri gelmiştir. Eğer aynı zaferleri ileride de kazanmak istiyorsak aynı esasa dayanalım, aynı yolda yürüyelim.” II. “Bir milletin büyüklüğü coğrafi yüz ölçümü ile değil; yüreğinin asaleti, ülküsünün yüksekliği ile ölçülür.” III. “Yetişecek çocuklarımıza ve gençlerimize görecekleri tahsilin hududu ne olursa olsun en evvel, her şeyden evvel Türkiye’nin istikbaline, kendi benliğine, millî ananelerine düşman olan bütün unsurlarla mücadele etmek lüzumu öğretilmelidir.” sözlerinden hangileri doğrultusunda hareket ettiği söylenebilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 8. SINIF 65 T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

TEST 35 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASININ TEMEL İLKE VE AMAÇLARI 1819 1. Lozan Görüşmelerinde Boğazlar meselesi görüşülürken işgalci devletler, savaş sırasında yaşadıkları sıkıntı ve acıları henüz unutmamışlardı. Bunun için bize dediler ki: “Boğazlar arazisi sizin, fakat burada istihkâm ya- pamayacaksınız, asker bulunduramayacaksınız. Fazla olarak da İstanbul’da karma bir komisyon bulu- nacak ve Boğazlar hakkında yapacağımız antlaşmaya bu komisyon bekçilik edecek.” Türk milleti gibi varlığı uğruna her fedakârlığı göze alan bir millet için bu şartlar çok ağırdı. Kendi toprağımızı istediğimiz gibi müda- faa edememek, askerimizi ve silahımızı memleketin can damarından uzakta tutmak, hem de bekçi bir komis- yonun bu işlere bakmasına tahammül etmek kabul edilebilir şey değildi. Fakat uzlaşma namına geçici bir fedakârlığa razı olmakta yarar gördük. Çünkü bir taraftan bütün isteklerimiz elde edilmişti diğer tarafta sava- şın bıraktığı izlerin derin olduğunu ve karşı tarafın ruhunun Boğazlar meselesini serbestçe müzakereye henüz müsait bulunmadığını görüyorduk. Tan Gazetesi, Türklüğün Bugünü - Türk Çocuğuna, 21 Temmuz 1936 Buna göre Türkiye’nin Boğazlar meselesinin çözümünde dış politikada uygulanan, I. Tam bağımsızlık II. Akılcılık III. Gerçekçilik ilkelerinden hangileri doğrultusunda hareket ettiği söylenebilir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) II ve III D) I, II ve III 2. Cumhuriyet ilan edildikten sonra Türkiye ile İngiltere ara- sındaki ilişkilerin gelişmesi kolay olmamış, ilişkilerdeki so- ğukluk “Musul meselesi” sebebiyle 1929 yılına kadar de- vam etmişti. Bu tarihten sonra ise Türk-İngiliz ilişkileri İtalya ve Almanya’nın Orta Doğu’da siyasi ve ekonomik nüfuzu- nu artırma çabalarının etkisi altında gelişmişti. “Montrö Bo- ğazlar Konferansı”ndan sonra iki ülke arasında başlayan uzlaşma ve yakınlaşma, İngiltere Kralı VIII. Edward’ın Tür- kiye ziyaretiyle daha da artmıştı. 1936 yılının Eylül ayında gerçekleşen ziyaret, Türkiye’de ve dünyada büyük yankı uyandırmış, yerli ve yabancı basın tarafından ilgiyle takip edilmişti. İngiltere Kralı VIII. Edward, Akdeniz’de çıktığı yat gezisinin programına dâhil edilen bu gayr-ı resmî ziyaret hakkında anılarına: “Yolculuğumla ilgili planlar duyurul- duğunda Ankara’daki büyükelçim, İstanbul’da Gazi’yi ziyaret etmem amacıyla yolculuğumu uzatmam için Dışişleri’ne ısrar etti ve bunun dostluğumuzun bir göstergesi olacağını söyledi. Ben de gezi programımı uzattım; bunu yap- maya zaten hazırdım.” diye yazacaktı. Bir barışma ziyareti olan Kral Edward’ın Türkiye gezisi iki ülke arasındaki ilişkilerin yeni bir döneme girdiğini gösteriyordu. Buna göre Türkiye’nin dış politikada aşağıdakilerden hangisini dikkate aldığı söylenemez? A) Gerçekleşmeyecek hayaller peşinde koşmak B) Devletler arası ilişkilerde sürekli düşmanlıkların olmadığını kabul etmek C) Türk ve dünya basınını dikkate almak D) Mevcut şartların gereklerine göre hareket etmek 66 8. SINIF T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI 35 TEST 3. Yunan Başkakanı Venizelos, 1934 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterdi. Venizelos, samimiyetine güvendiği Mustafa Kemal Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne layık gördüğünü, Nobel Komitesine dönemin resmî dili olan Fransızca yazdığı bir mektupla bildirdi. Üç sayfalık mektubun ilk bölümünde Mustafa Kemal’in Kurtuluş Savaşı’nda verdiği mücadeleden sonra yeni bir ulus devlet olarak doğan Türkiye’de yaptığı reformları, Yunan halkının Türkiye’deki bu başarıları takdirle karşıla- dığını sıralıyordu. Mektubun son bölümünde şu satırlara yer veril- mişti: “Küçük Asya Felaketi ertesinde saygın bir ulus devlet olarak yeniden doğan ve anlaşabileceği- mize kani olduğumuz Türkiye, uzattığımız dost- luk elini büyük bir samimiyetle sıkarak kabul et- miştir. Bu yaklaşımımız, halkların düne kadar olan çok ciddi anlaşmazlıklarını gidermelerine örnek ola- cak. Halklarımız, yalnız olumlu sonuçlar getiren samimi bir barışın nimetlerinden faydalanacak. Yaklaşımımız gerek ülkelerimizin gerekse de Yakın Doğu’nun (Orta Doğu ima ediliyor) barış düzenine hizmet edecektir. Bu barışın sağlanmasında en değerli katkıyı gösteren kişi, Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’dan başkası değildir. Bu nedenle, 1930’dan bu yana Yunanistan hü- kûmeti başkanı olarak Yakın Doğu’ya yeni bir dönem getiren ve barışı sağlayan Türk-Yunan paktının imzalanmasından sonra, siz Nobel Ba- rış Ödülü saygın üyelerine, Mustafa Kemal Paşa’yı bu kıymetli ödüle layık görmekten şeref duyduğumu belirtir; adaylığını kabul etmenizi arz ederim.” “En derin saygılarımla.” Verilen mektuptan hareketle Mustafa Kemal Paşa’nın Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilmesinde Türkiye’nin takip ettiği dış politika ilkelerinden, I. “Devletler arası ilişkilerde sürekli dostluklar olmadığı gibi sürekli düşmanlıklar da yoktur.” ilkesi doğrultusunda hareket etmiştir. II. Millî sınırlar içinde millet egemenliğine dayalı bağımsız bir devlet olarak var olabilmeyi amaçlamıştır. III. Yayılmacı bir politika takip etmemiş devletler arasındaki sorunların diplomasi ile çözülmesinden yana olmuştur. IV. Bir ülkenin tam bağımsız olabilmesi için siyasi, askerî, ekonomik alanlarda kendi iradesiyle ve kendi menfaatlerine göre hareket edebilmesi gerektiğine inanmıştır. hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve III D) II, III ve IV 8. SINIF 67 T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

TEST 36 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA YAŞANAN GELİŞMELER 1820 1. 1930 - 1938 Arası Türk Dış Politikası Milletler Cemiyetine Giriş: 1930’lu yıllara gelindiğinde uluslararası politikada hızlı bir değişim meydana geldi. Milletler Cemiyeti, bu değişimin sonucunda dünya savaşında yenilen devletlerin de üye olarak kabul edilmesi kararını aldı. Türkiye’nin dış politikada izlediği tarafsız, gerçekçi ve barışçı politika İngiltere’nin dikkatini çekiyor- du. Türkiye 1931 yılında Milletler Cemiyetine girmeyi prensip olarak benimsedi. 1932 yılında Yunanistan’ın öne- risi ve İspanya’nın daveti sonunda Türkiye Milletler Cemiyetine katıldı. Balkan Antantı: Almanya’nın Avrupa’da; İtalya’nın Balkanlar ve Doğu Akdeniz’de yayılma politikası izlemeleri sonucu Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya bir araya gelerek 9 Şubat 1934’te Atina’da Balkan Antantı’nı imzaladı. Arnavutluk, İtalya’dan çekindiği için Bulgaristan ise yayılmacı emelleri nedeniyle Balkan Antantı’na katılmadı. Montrö Boğazlar Sözleşmesi: İngiltere ve Sovyetler Birliği’nin desteği ile toplanan Boğazlar Konferansı sonunda, 20 Temmuz 1936’da Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı. Bu sözleşmeye göre, Uluslararası Boğazlar Komisyonu kaldırıldı ve Türkiye’nin Boğazlarda asker bulundurması kabul edildi. Sadabat Paktı: İtalya’nın 1935 yılında Habeşistan’ı işgali, Doğu Akdeniz ve Orta Doğu’da büyük bir tehlike ortaya çıkarmıştı. Türkiye ve bölge ülkeleri İtalya’nın yayılmacılığına karşı harekete geçti. 8 Temmuz 1937’de Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında Sadabat Paktı imzalandı. Bu pakta üye olan devletler, birbirlerinin iç işlerine karışmamayı ve ortak sınırlara saygı göstermeyi kabul etti. Verilen gelişmelere bakılarak Türkiye için, I. Yayılmacı politikalar karşısında önlemler aldığı II. Dış siyasette barış ilkesini benimsediği III. Tam bağımsızlık ilkesi doğrultusunda hareket ettiği yorumlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III 2. 1923-1924 ders yılı başlarında İzmir’deki Fransız okulları, Türk öğretmenleri kabul etmeye yanaşmamaları nedeniyle kapatıldı. Maarif Vekâletinin yabancı okullara ilişkin çıkardığı bir genelge, hükûmetin söz konusu kurum- lara karşı izleyeceği yolun genel çerçevesini de çiziyordu. Buna göre: 1918 Mütarekesi’nden önce mevcut yabancı okullar (Fransa, İngiltere, Amerika ve İtalya okulları) hükûmeti- mizin emir ve yasalarına kayıtsız şartsız saygı göstermek; ilköğretim sınıflarında haftada dörder, ortaöğretim sınıflarında ikişer saat Türkçe ve her sınıfta birer saat Türkiye coğrafyası ve ikişer saat Türk tarihi okutmak ve bu dersleri okutacak Türk öğretmenlere, eşdeğer Türk okullarında verilen maaşlardan az olmamak üzere ye- teri kadar maaş vermeyi ve mutlak teftiş ve denetimimizi kabul etmek şartıyla yeniden öğretime devam edebi- lirler. Bildirilen şartlara saygı göstermeleri durumunda öğretim faaliyetlerine engel olunmayacak; eski hükûmetlerden (Osmanlı) alınmış olan ferman ve ruhsatnameleri “Türkiye Cumhuriyeti” adına yenilenecektir. Buna göre yabancı okullar sorunu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? 8. SINIF A) Hükûmetin yabancı okullar konusunda kararlı bir tutum sergilediği B) Yabancı okulların Türk Hükûmetinin belirleyeceği kanunlara uymasının zorunlu kılındığı C) Yabancı okullara ayrıcalık tanınması konusunda dış baskıların olduğu D) Kurallara uyan yabancı okulların kapatılmayacağı 68 T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI 36 TEST 3. Türkiye Cumhuriyeti, Milletler Cemiyetinin davetine verdiği yanıtta, en başından itibaren o güne dek yaptığı bütün işlemlerin ve anlaşmaların, Milletler Cemiyeti ilkelerine ve uluslararası hukuka aykırılığının iddia edilemeyeceğini özellikle vurgulamaktan çekinmemişti. Türk Dışişlerinin davete yanıtı şöyleydi: Sayın Genel Sekreter, Genel Kurul adına yapılan davetinize karşı, Türkiye Cumhuriyeti’nin Milletler Cemiye- tine üye olmaya hazır olduğunu ve Türkiye’nin Milletler Cemiyeti üyesi olmayan devletlerle şimdiye kadar yap- mış olduğu bütün sözleşmelerle üzerine almış olduğu yükümlülüklerin, Milletler Cemiyeti üyeliği görevi ile bağdaşmaz olmadıklarını bildirmekle onur duyarım. Türkiye’nin Milletler Cemiyetine kabulünden önce imzalanan bütün anlaşmaların Milletler Cemiyeti üyelerinin çoğunluğunun imzalamış olduğu Paris Misakı’nın ruhuna uygun olarak yapıldığını belirtirim. Bu açıklamayı yaparken, Türkiye’nin 24.7.1923’te Lozan’da imza- lanan sözleşmelerden doğan askerî nitelikteki yükümlülüklerden ötürü özel bir durumda bulunduğunu da eklemeyi görev bilirim.... Derin saygılarımla... Dr. Tevfik Rüştü Aras Buna göre Türkiye’nin Milletler Cemiyetine üyeliği ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Takip ettiği barış politikasının cemiyete üyeliğini kolaylaştırdığı B) İmzaladığı antlaşmaların uluslararası hukuka aykırı olmadığı C) Lozan Antlaşması’nın getirdiği askerî kısıtlamalar nedeniyle yayılmacı bir politika takip ettiği D) Cemiyete üye olmayan devletlerle iyi ilişkiler içinde olduğu 4. I. Dünya Savaşı’ndan sonra Musul’u işgal eden İn- Zeka Küpü Yayınları 5. giltere, zengin petrol yataklarına sahip bu yöreden vazgeçmek istemiyordu. Hatta İngiliz- Montrö ile boğazlardan yeni bir geçiş sistemi ler, Hakkâri’nin de Musul’la birlik- kabul edilmiş, bu yeni rejimin uygulanması ve te Irak’a verilmesi gerektiğini denetimi Türkiye’ye verilmiştir. Yine bu söz- savunuyordu. TBMM, Musul leşme ile Boğazların savaş gemileri tarafın- ve çevresinin Misakımillî sı- dan kullanılmasında, Türkiye’nin güvenlik çı- nırları içinde yer aldığını be- karlarını gözeterek Karadeniz’e kıyısı olan ve lirterek İngiltere’nin bu isteği- olmayan devletler ayrımı yapılmış ve kıyısı ni reddetmiştir. İsmet (İnönü) olanların yararına ayrıcalıklar da içermiştir. Paşa, Türkiye’nin Musul konu- Bu şekildeki ayrımlar sayesindedir ki Türkiye suna bakışını: “Bizim için Musul bir kendi güvenliğini sağlamıştır...” vatan meselesi, sizin için ise bir petrol meselesidir.” sözleriyle ifade etmiştir. Hüseyin Tosun Montrö Boğazlar Sözleşmesi Buna göre, Buna göre Boğazlar konusunda Türkiye ile ilgili I. İngiltere’nin ekonomik çıkarlar doğrultusunda aşağıdakilerden hangisi söylenemez? hareket ettiği A) Boğazlar üzerinde söz sahibi olduğu II. Türkiye’nin millî sınırlardan taviz vermek iste- B) Boğazlar üzerindeki hâkimiyetini artırdığı mediği C) Karadeniz kıyısında güvenliğini sağlayabildiği D) Boğazlar konusunda Karadeniz’e kıyısı olan III. Türkiye’nin Musul’u kaybettiği bütün devletlerle kararların ortak alınacağı yorumlarından hangileri yapılamaz? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III 8. SINIF 69 T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

TEST 36 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI 6. Lozan Barış Antlaşması’yla Misakımillî ilkeleri büyük ölçüde ger- çekleştirildi. Türkiye, isteklerinin büyük bir bölümünü kabul ettir- di. Böylece Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bağımsızlığı tescil edilmiş oldu. Türk topraklarını sömürgeleştirmek, Türk halkını köleleştirmek ve Türk toprakları üzerinde yeni yeni devletçikler kurarak bu toprakları parçalamak amacıyla yapılan Sevr Antlaş- ması “Türk Mucizesi” ile geçersiz kılınmış oldu. Emperyalizme karşı verilen silahlı mücadele ve bunun sonunda kurulan yeni Türk devleti tüm dünyaya kabul ettirildi. Osmanlı Devleti’nin yüz- yıllardır biriktirdiği, Türk ulusunun siyasal ve ekonomik bağımsızlığını yaralayıcı tüm kayıtlar birer birer Lozan’da yok edildi ve kapitülasyonlar kaldırıldı. Lozan Antlaşması’nın Türk dış politikasına kazanımı ile ilgili hangisi söylenemez? A) Kazanılan askerî zaferin diplomatik alanda da olumlu sonuçlar doğurduğu B) Misakımillî’nin tamamıyla gerçekleştirilmesini sağladığı C) Ekonomik bağımsızlığın sağlandığı D) Şartları ağır antlaşmaların geçersiz hâle getirildiği 7. 8. Almanya’nın Avrupa’da, İtalya’nın Balkanlar ve Do- Zeka Küpü Yayınları 1950’lerde Bulgaristan’dan ana vatana göç eden ğu Akdeniz’de yayılma politikası izlemeleri ve sal- Türk vatandaşlar için hazırlanmış bir broşür. dırgan politikaları dünya barışının tehlikeye girme- sine neden oldu. Türkiye’nin diplomatik girişimleri Verilen görselden hareketle aşağıdaki yorumlar- sonucu Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya bir dan hangisi yapılamaz? araya gelerek 9 Şubat 1934’te Atina’da Balkan Antantı’nı imzaladılar. A) Anadolu topraklarındaki Türk nüfusunda artış yaşandığı Verilen gazete haberi ve bilgiden yararlanılarak Balkan Antantı ile ilgili aşağıdaki sorulardan han- B) Bulgaristan’da yaşayan Türklerin tamamının gisinin cevabına ulaşılamaz? Türkiye’ye göç ettiği A) Hangi ülkelerin onayladığı? C) Göç eden halkın Anadolu’da coşkuyla karşılan- B) Nerede imzalandığı? dığı C) Amacının ne olduğu? D) Alınan kararların neler olduğu? D) Bulgaristan’da Türklere uygulanan baskılar ne- deni ile göç edildiği 70 8. SINIF T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI 36 TEST 9. 1923 yılında Lozan Barış Antlaşması’na ek olarak yapılan sözleşme gereği Türkiye ve Yunanistan, kendi ülkelerinin yurttaşlarını din esası üzerine zorunlu göçe tabi tuttu. Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile 1 milyon 200 bin Ortodoks Hristiyan Rum, Anadolu’dan Yunanistan’a, 500 bin Müslüman Türk de Yunanistan’dan Türkiye’ye göç etmek zorunda kaldı. Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi kapsamında Türkiye’de sadece İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada’da oturan Rumlar, Yunanistan’da ise sadece Batı Trak- ya Türkleri mübadeleden muaf tutuldu. Değişimin çok büyük bir bölümü 1923-1924 yıllarında gerçekleşti. 1930 yılında yapılan İnönü-Venizelos sözleşmesine kadar zorunlu göç uygulamasına devam edildi. Zorunlu göç, gerek Türk gerek Yunan ekonomisinde yaklaşık 20 yıl süren ağır bir krize yol açtı. Verilen metin ve görsellere göre nüfus mübadelesi ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Türkiye ve Yunanistan’daki azınlık unsurların tamamının göçe tabi tutulduğu B) Mübadelenin iki ülkenin ekonomisine zarar verdiği C) Zorunlu göçün uzun yıllar devam ettiği D) Göçlerin zor şartlar altında gerçekleştirildiği 10. • Lozan Barış Antlaşması’na göre Boğazların yönetimi, baş- kanı Türk olan uluslararası bir komisyona bırakılmıştı. Ayrı- ca Boğaz’ın her iki yakası askerden arındırılmıştı. Boğazlar bölgesinin güvenliği Milletler Cemiyetinin garantisi altınday- dı. Ancak Milletler Cemiyetinin dünya barışını sağlamada yetersiz kalması ve Almanya ile İtalya’nın yayılmacı tutum- ları Türkiye’yi endişelendirdi. • Türkiye, Boğazlara yeni bir statü kazandırmak ve Boğazla- rın güvenliğini sağlamak için Lozan Barış Antlaşması’nı im- zalayan devletlere Nisan 1936’da bir nota verdi. Bu notada, Boğazlar konusunda şartların değiştiğini, bu nedenle Boğaz- ların statüsünün yeniden düzenlenmesi gerektiğini bildirerek bir konferans toplanmasını istedi. • İngiltere ve Sovyetler Birliği’nin desteği ile toplanan Boğazlar Konferansı sonunda 20 Temmuz 1936’da Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı. Bu sözleşmeye göre: Boğazlar Komisyonu kaldırıldı. Türkiye’nin Boğazlarda asker bulundurması kabul edildi. Ticaret gemilerinin Boğazlardan geçişi serbest bırakıldı. Barış zamanında savaş ve uçak gemilerinin geçişi belli kurallara bağlandı. Buna göre Türkiye ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Dünyada yaşanan olaylar karşısında güvenliğini sağlamayı amaçladığı B) Egemenlik haklarını korumaya çalıştığı C) Gelişen şartlar doğrultusunda tedbirler aldığı D) Boğazları İngiltere ve Sovyetler Birliği ile ortak yönetmeyi kabul ettiği 8. SINIF 71 T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

TEST 37 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI HATAY’IN TÜRKİYE’YE KATILMASI 1821 1. Lozan Antlaşması’nda Suriye ile Türkiye arasında Ankara Antlaş- ması ile çizilen sınır değişmemiş ve Hatay sancağının özerkliği korunmuştu. Ancak 1936’da Suriye’nin bağımsızlığını tanıyan Fransa’nın çekilirken Hatay üzerindeki yetkilerini Suriye’ye terk etmesi ihtimali ortaya çıktı. Bunun üzerine Türk Hükûmeti, böyle bir oldubittiyi kabul etmeyeceğini açıkladı. 9 Ekim 1936’da Fran- sa’ya resmî bir nota verilerek, Suriye’ye yapıldığı gibi, İskende- run Sancağı’na da bağımsızlık verilmesi istendi. Atatürk, 1 Kasım 1936’da TBMM’nin açılışında yaptığı konuşmada “Milletimizi gece gündüz meşgul eden başlıca mesele, hakiki sahibi öz Türk olan İskenderun, Antakya ve çevresinin geleceğidir. Bunun üzerinde ciddiyet ve katiyetle durmaya mecburuz. Daima kendisiyle dostluğa çok ehemmiyet verdiğimiz Fransa ile aramızda tek ve büyük mesele budur. Bu işin hakikatini bilenler ve hakiki sevenler, alakamızın şiddetini ve samimiyetini anlarlar ve tabii görürler…” demiştir. Türkiye’nin ısrarlı tutumu karşısında 27 Ocak 1937’de Cenevre’de toplanan Milletler Cemiyeti, Hatay’ın bağımsız- lığını kabul etti ve Fransa’nın isteği üzerine Hatay’da serbest bir seçim yapılmasına karar verildi. 13 Ağustos’ta yapılan seçimleri, Tayfur Sökmen ve Abdurrahman Melek yönetimindeki parti kazandı. Bunun üzerine 12 Eylül 1938’de Bağımsız Hatay Cumhuriyeti kuruldu ve Hatay Meclisi 3 Haziran 1939’da Türkiye’ye katılma kararı aldı. Buna göre Hatay’ın Türkiye’ye katılma süreci ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Hatay’ın Suriye’ye bırakılmaması konusunda TBMM’nin kararlı bir tutum sergilediği B) Fransa’nın Suriye’nin bağımsızlığını tanımasının Hatay’ın Türkiye’ye bağlanması konusunu gündeme getirdiği C) Milletler Cemiyetinin Hatay’ın bağımsızlığını kabul etmesinin Hatay’ın Türkiye’ye dâhil olmasının yolunu açtığı D) Hatay’ın Türkiye’ye bağlanmasının Türkiye-Fransa ilişkilerini olumsuz etkilediği 2. Dönemin gazetelerinden alınmış bu haritada görsel un- surlar ve kullanılan adlandırmalarla Hatay’ın Türklüğü vurgulanarak Türkiye’ye katılması desteklenmektedir. Ayrıca sancağın sınırlarını çizmek suretiyle Türkiye’de- ki halkın bölgeye dair algılarının fiziksel mekânla örtüş- türmesi amaçlanmıştır. Başka bir ifadeyle, bu harita ile İskenderun Sancağı sınırları belirlenerek halkın bölge- ye dair algıları somutlaştırılmıştır. Buna göre verilen harita ve bilgi birlikte değerlendiril- diğinde, I. Hatay’ın Türkiye’ye dâhil olması için faaliyetler yapıl- dığı II. Türkiye’deki gazetelerin Hatay konusunda halkı bilinç- lendirmeyi amaçladığı III. Gazete haberlerinden sonra Hatay sorununun Millet- ler Cemiyetine taşındığı yorumlarından hangileri yapılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 72 8. SINIF T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI 38 TEST 1822 ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ (10 KASIM 1938) VE ÖLÜMÜNÜN YANSIMALARI 1 ve 2. soruları aşağıdaki afişe göre cevaplayınız. GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK Selan k’te Derne ve Tobruk’ta Mondros Ateşkes Batı 29 Ek m’de Hastalığına rağmen dünyaya gelen İtalya’ya karşı yerl Antlaşması’nın Cephes ’nde cumhur yet Türk ye’n n Hatay Mustafa Kemal, halkı örgütleyerek ardından 19 Ma- lan ed ld ve konusundak kararlı- başarı elde ett kten yıs’ta Samsun’a Yunan Mustafa Kemal lığını göstermek ç n İstanbul çıktı. Amasya kuvvetler n n cumhurbaşkanı Mers n’dek askerî Harp sonra b nbaşı Genelges ’n b rl kler n geç t rütbes yle Balkan yayımlamasının lerley ş seç ld . törenler ne katıldı. Akadem s nden Savaşı’na katıldı. durduruldu, Türk ye’de kurmay yüzbaşı Ardından Sofya’ya ardından görev ne Türk Ordusu halk egemenl ğ ne 10 Kasım da askerî ataşe olarak son ver lmek Sakarya Meydan dayalı yönet m Dolmabahçe rütbes yle stenen Mustafa s stem ne Sarayı’nda mezun olarak gönder ld . Savaşı’nı hayata gözler n eğ t m hayatını Kemal askerl kten zaferle geç ld . tamamladı. st fa ett . sonuçlandırdı. yumdu. 1881 1909 1911 1915 1919 1920 1921 1922 1923 1937 1938 1905 1913 1918 Meşrut yet 1915’te 1920’de açılan 30 Ağustos’ta Mustafa Kemal yönet m ne karşı 19. Tümen Komutanı TBMM’n n Mustafa Kemal’ n bağımsız, çağdaş ve demokrat k b r olanların olarak Çanakkale başkanı seç len yönett ğ devlet kurab lmek İstanbul’da Cephes ’nde elde Mustafa Kemal, Başkomutanlık ç n mücadele ett . çıkardığı ett ğ başarılarla Türk m llet n n Meydan Savaşı Sağlık sorunları kazanıldı. 9 Eylül’de 31 Mart “Anafartalar Sevr Türk ordusunun yaşayan Vakası’nı Kahramanı” olarak Antlaşması’nı İzm r’e g rmes yle Mustafa Kemal’ n bastıran ün kazandı. Sonra kabul etmed ğ n Yunanlar mağlup Hareket ed ld , Mudanya 1937 yılının Ordusunda sırayla Kafkasya dünyaya Ateşkes Antlaşması sonlarına doğru görev aldı. ve Sur ye-F l st n b ld rmey amaçladı. mzalandı. rahatsızlıkları cepheler nde artmaya başladı. görev aldı. 1. Verilen afişten yararlanılarak Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatta iken üstlen- diği görevleri ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Kurtuluş Savaşı’nı başarıyla yönettiği B) Rejime karşı çıkan ayaklanmanın bastırılmasında görev aldığı C) Farklı askeri ve diplomatik görevlerde bulunduğu D) I. Dünya Savaşı’nda görev aldığı cephelerin hepsinde zafer kazandığı 2. Verilen afişe göre Mustafa Kemal ile ilgili, I. Sağlık sorunlarına rağmen devlet işleriyle ilgilenmeye devam ettiği II. Vefatı’nın ardından Anıtkabir’e defnedildiği III. Ömrünün son günlerini Dolmabahçe Sarayı’nda geçirdiği yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III 8. SINIF 73 T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

38TEST ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI 3. Atatürk’ün ölümün ardından tüm yurtta derin bir üzüntü Sedat Simavi Karikatür Dergisi’nin kapağı hâkimdi. Tüm yayın organları bir yandan Atatürk’ün vefat haberini duyururken bir yandan da Türk milletine başsağ- lığı diliyordu. Atatürk’ün vefat ettiği hafta yayınlanan Sedat Simavi Karikatür Dergisi’nin kapağında Atatürk’e sonsuz minnet duyan Türk kadının derin üzüntüsü karikatürize edil- miştir. Buna göre Türk kadınının Atatürk’e minnet duyması ve ölümüne bu denli üzülmesinde, I. Medeni Kanun’la hukuki alanda haklar kazanması II. Toplumsal alanda erkeklerle eşit koşulların tanınması III. Atatürk’ün “Ey kahraman Türk kadını! Sen yerde sürük- lenmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın.” sözü doğrultusunda kadınlara hak ettiği de- ğerin verilmesi durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I, II ve III 4. Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatı ile ilgili verilen gazete haberlerinden hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Atatürk’ün vefatının büyük üzüntü uyandırdığı B) Ortaya çıkan siyasi boşluğun meclis tarafından bir an önce doldurulmak istendiği C) Türk halkının Mustafa Kemal’in hatırasına sahip çıkmaya söz verdiği D) Mustafa Kemal’in Anıtkabir’e defnedildiği 5. Asker, devlet adamı, çağımızın en büyük liderlerinden biri idi. Kendisi, Türkiye’nin, dünyanın en ileri memle- ketleri arasında hak ettiği yeri almasını sağlamıştır. Keza O, Türklere, bir milletin büyüklüğünün temel taşını teşkil eden, kendine güvenme ve dayanma duygusunu vermiştir. ABD / General Mac ARTHUR Atatürk ile ilgili söylenen bu sözlere bakılarak onun kişilik özellikleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Çok yönlü B) Lider C) Vatansever D) Açık sözlü 74 8. SINIF T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI 39 TEST 1823 ATATÜRK’ÜN ESERLERİ 1. Vatandaş İçin Medeni Bilgiler 1930’lardan başlayarak uzun yıllar boyunca eğitim kurumlarında “Yurttaşlık Bilgisi” adıyla okutulan ve büyük bir kısmı Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından bizzat yazılan “Vatandaş için Medeni Bilgiler” isimli eser Afet İnan adıyla basıldı. Geometri Geometri terimlerinin Arapça ve Farsça olması, Harf İnkılabı’ndan sonra okullarda öğrenme ve anlama güçlüğü- ne neden oluyordu. Atatürk 1936 yılının sonlarında geometri terimlerini kendi el yazısıyla Türkçeye çevirerek bu güçlükleri ortadan kaldırdı. Atatürk’ün bu eseri, 1937’de Kültür Bakanlığı tarafından yayımlandı. Cumalı Ordugâhı Cumalı Ordugâhı; Makedonya bölgesinde, Köprülü - İştip yolu üzerinde bulunmaktadır. Bu ordugâhta, 3. Süvari Tümen Komutanı Tuğgeneral Suphi Paşa’nın komutası altında kurulan bir süvari tugayına eğitim ve manevra yaptırılmıştır. Bu manevraya katılan Mustafa Kemal, bir kurmay subay olarak askerî tatbikat ve manevralardan sadece katılanların yararlanmasını yeterli görmemektedir. Bu yüzden, 10 gün süren bu tatbikat sırasında tuttu- ğu gözlem notlarını, hazırlanan tatbikat planlarını ve komutanların yaptıkları eleştirileri yazmış, bol kroki ile küçük bir broşür hâline dönüştürmüştür. Mustafa Kemal’in verilen eserlerinden hareketle aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Çok yönlü bir kişiliğe sahip olduğu B) Askerî tecrübelerden tüm askerlerin faydalanmasını istediği C) Eğitimle ilgili yaşanan güçlüklere ilgisiz kalmadığı D) Yazdığı eserleri kendi adıyla yayımladığı 2. Aşağıda Medeni Bilgiler Kitabı için Mustafa Kemal’in İsmet İnönü’ye yazdığı mektuptan bir bölüm verilmiştir. “Vatan çocuklarını iyi vatandaş olarak yetiştirmek için klasik tahsil programları arasında yer alan yurt bilgisi- nin ehemmiyeti malumdur. Yurt bilgisi notları olarak muallim Afet Hanım tarafından şimdiye kadar neşredilen seçim, vergiler, askerlik ve vatandaş için medeni bilgiler kitaplarının lüzumlu kısımlarını bir araya getirerek Vatandaş İçin Medeni Bilgiler kitabının birinci cildi olarak yeniden bastırılmak üzere tertibini tavsiye ettim. Bu kitabın okutulacağı sınıfların yukarısına geçmiş olan talebeye de mekteplerini bitirmeden evvel programlara ilave olarak okutulmasını çok faydalı bulurum. Bundan başka bu kitapların memlekette yurttaşlara okutulması için her tedbirin kıymetli olacağı kanaatında bulunuyorum. 18.9.1931 Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Buna göre Mustafa Kemal’in aşağıdakilerden hangisini amaçladığı söylenemez? A) Tüm millete vatandaşlık bilinci kazandırmak B) Medeni Bilgiler Kitabını her yaştan vatandaşın okuyabilmesini sağlamak C) Gelecek nesli vatansever yetiştirebilmek D) Kendi adını ülke genelinde duyurmak 8. SINIF 75 T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

TEST 40 ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI ATATÜRK’ÜN II. DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ TESPİTLERİ VE GİRİŞİMLERİ 1824 1. Bugün, Sovyetler Birliği dostumuzdur, komşumuzdur, müttefikimizdir. Bu dostlu- ğa ihtiyacımız vardır; fakat, yarın ne olacağını kimse bugünden kestiremez; tıpkı Osmanlı gibi, tıpkı Avusturya-Macaristan gibi parçalanabilir, ufalanabilir; bugün elinde sımsıkı tuttuğu milletler avuçlarından kaçabilirler. Dünya yeni bir dengeye ulaşabilir. İşte o zaman, Türkiye ne yapacağını bilmelidir. Bizim, bu dos- tumuzun idaresinde, dili bir, özü bir kardeşlerimiz vardır. Onlara sahip çıkmaya hazır olmalıyız. Hazır olmak, yalnız o günü susup beklemek değildir; hazırlan- mak lazımdır. Milletler buna nasıl hazırlanır; manevi köprülerini sağlam tutarak. Dil bir köprüdür, inanç bir köprüdür. Köklerimize inmeli ve olayların böldüğü tarihimizin içinde bütünleşmeliyiz. Onların, yani Türklerin bize yaklaşmasını bekleyemeyiz, bizim onlara yaklaşmamız gerekli. Mustafa Kemal ATATÜRK Buna göre Mustafa Kemal’in dış politikada aşağıdakilerden hangisine dikkat çektiği söylenemez? A) Dostluk ilişkilerinin devamlı olamayacağı B) Sovyet Rusya’nın dağılma ihtimali karşısında Milletler Cemiyetine üye olunması gerektiği C) İleri görüşlü bir politika takip edilmesi gerektiği D) Farklı coğrafyalardaki Türklerle manevi bağların kuvvetlendirilmesi gerektiği 2. Dış politikada “Yurtta sulh, cihanda sulh!” ilkesi doğ- Zeka Küpü Yayınları 3. rultusunda hareket eden Mustafa Kemal Atatürk, ...Dün olduğu gibi yarın da Avrupa’nın kade- yeni bir dünya savaşı tehlikesine karşı Türkiye’nin ri Almanya’nın alacağı vaziyete bağlıdır... Çok güvenliğini sağlayacak tedbirler almaya çalışmıştır. zaman geçmeden Avrupa’da bir fırtına kopa- Ege’deki On İki Ada’yı elinde bulunduran İtalya’nın cak, bu müthiş kasırga dünyanın her tarafına saldırgan politikaları Türkiye’yi kaygılandırmıştı. Bu- yayılacak ve insanlık genel bir savaş felake- nun üzerine Türkiye Lozan Antlaşması’nın Boğaz- tinin bütün kötülükleri ile karşılaşacak! Bu kan- larla ilgili hükümlerinin değiştirilmesi için Milletler lı, tehlikeli durumda tarafsız kalmak, savaşa Cemiyetine başvurmuştu. Bu başvuru üzerine im- katılmamak ve devlet gemisini bu fırtınanın zalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Boğazlar- ortasında hiçbir engele çarptırmadan yöne- daki askersiz bölge kaldırılmış ve Boğazların yöne- terek savaş dışında ve barış içinde yaşama- timi Türkiye’ye bırakılmıştı. Balkan devletleriyle ya çabalamak bizim için hayati önem taşımak- imzalanan Balkan Antantı ile de Türkiye’ye batıdan tadır. gelebilecek muhtemel saldırılara karşı tedbir almış Mustafa Kemal Atatürk Türkiye’nin doğusunda oluşabilecek tehditlere karşı da Sadabat Paktı imzalanmıştı. Mustafa Kemal’in sözünden hareketle, Buna göre Atatürk’ün aşağıdakilerden hangisi- I. Mustafa Kemal’in öngörülerinin gerçekleştiği ni amaçladığı söylenemez? II. Çıkması muhtemel bir savaşta Türkiye’nin taraf- A) Sınırları güvenlik altına almak sız kalmasını istediği III. Sınırları korumak için antlaşmalar yapması ge- B) Türkiye’ye ileride zarar verebilecek kararları değiştirmek rektiği C) Boğazların güvenliğini sağlamak yorumlarından hangileri yapılabilir? D) Yayılmacı bir politika takip etmek A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III 76 8. SINIF T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük

ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI 41 TEST 1825 II. DÜNYA SAVAŞI VE SAVAŞIN TÜRKİYE’YE ETKİLERİ 1. Da ly Telegraph Adana Görüşmeleri birtakım yeni değişikliklere neden olacaktır. Bu bağ- lamda; Türkiye ihtiyaç duyduğu askerî malzemeleri Britanya’dan alabile- cek, ticari bir takım avantajlar sağlayacaktır. Türkiye, Britanya’nın en kötü zamanında dostluğunu göstermiş, Yunanlara aç kaldıkları bir dönemde gıda desteği vermiştir. Bu görüşmeler Sovyetler tarafından da olumlu de- ğerlendirilecek ve Sovyetler Türkiye’nin tarafsızlığından emin olacaktır. Manchester Guard an Görüşme Churchill’in arzusu üzerine gerçekleşmiştir. Türkiye’nin tarafsız- lığı kesin olarak anlaşılmış, müttefikler Türkiye’nin genel savunmasını kuvvetlendirmek üzere anlaşmışlardır. Mihver Devletler tarafından olası bir saldırıda Türkiye’ye yardım konusunda Müttefik Devletler mutabık kalmışlardır. İngiliz basınında verilen Adana Görüşmeleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Müttefik Devletlerin Türkiye’ye malzeme desteği vermesinin kararlaştırıldığı B) Türkiye’nin tarafsızlığı konusunda Müttefik Devletlerin ikna olduğu C) Türkiye’nin savunma alanındaki eksikliğinin savaşa girmesini engellediği D) Adana Görüşmelerinin İngiliz basınında yankı uyandırdığı 2. I. Dünya Savaşı’nda yenilen devletlerin ağır şartlar Zeka Küpü Yayınları 3. Dönemin cumhurbaşkanı İsmet İnönü, II. Dünya içeren antlaşmalar imzalamak zorunda kalması, ül- Savaşı’nda Türkiye’nin aktif tarafsızlık üzerine bir keler arasındaki ideolojik çatışmalar ve kaynak pay- politika takibini benimsemiştir. Türk laşımında rekabet nedeniyle çıkan II. Dünya Sa- ordusu savaşın hızla gelişmesi vaşı’nda İngiltere, Sovyetler Birliği, ABD, Çin ve ile seferberlik durumuna geç- Fransa “Müttefik Devletler”, Almanya, İtalya ve Ja- miştir. Savaşın başından iti- ponya ise “Mihver Devletleri” olarak yer aldı. baren İnönü, dış gelişmeler karşısında aceleci olmamış Almanya’nın, I. Dünya Savaşı’nın ardından imzala- ve Türkiye’yi bağlayıcı karar- nan Versay Antlaşması’ndan duyduğu memnuniyet- lar alınmamıştır. Mihver Devlet- sizliğin yanı sıra Adolf Hitler’in ülkede yükselişe ge- ler ile Müttefik Devletlerin Türkiye’yi çen, Avrupa’yı Almanya topraklarına katma hedefi savaşa dâhil etme baskısına karşı zaman kazanma- ve özellikle Sovyetler Birliği ve Yakın Doğu’daki stra- ya çalışmış ve muhataplarını oyalamayı başarmıştır. tejik noktaları ele geçirme arzusu, savaşı tetikleyen unsur oldu. Türk tarafı, sonucu belli olmayan bu savaşta, taraf- ları oyalamak üzerine bir dış politika geliştirmiş ve Buna göre II. Dünya Savaşı’nın nedenleri ile il- çizgisini korumuştur. Türkiye’yi savaşa sokma gay- gili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? retlerine karşı baskılara direnilmiş, ülkenin egemen- lik hakkı korunmuştur. A) I. Dünya Savaşı’nın sonunda yapılan antlaşma- lar dünya barışını sağlayamamıştır. Buna göre Türkiye’nin II. Dünya Savaşı’ndaki tu- tumu hakkında, B) Türkiye kaybettiği toprakları geri alma ümidiyle savaşa katılmıştır. I. Askerî tedbirler almayı ihmal etmediği C) Adolf Hitler’in Alman menfaatlerine hizmet eden II. Tarafsızlığını korumaya çalıştığı hedefleri savaşın başlamasında etkili olmuştur. III. Dış politikada kararlı bi tutum sergilediği D) Devletler arasındaki rekabet gruplaşmayı mey- dana getirmiştir. yorumlarından hangilerine ulaşılabilir? 8. SINIF A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük 77

TEST 41 ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI 4. Perakende Fiyatlar (İstanbul için yıllık ortalamalar) (Fiyatlar kilo ve litre üzerine lira olarak verilmiştir.) Maddenin Adı 1938 1941 1943 Artış Oranı 1945 Artış Oranı Ekmek (Kilo) (%) (%) Pirinç (Kilo) 228.6 Bulgur (Kilo) 10.04 13.25 39.38 298.2 33.00 441.9 Patates (Kilo) 271.1 Kuru Fasulye (Kilo) 27.78 46.76 170.12 512.3 150.54 211.5 Nohut (Kilo) 368.7 Kuru Soğan (Kilo) 15.23 26.45 119.46 684.3 56.52 280.7 Kesme Şeker (Kilo) 363.2 Sığır Eti (Kilo) 8.49 13.20 38.79 356.8 26.41 597.5 Canlı Tavuk (Tane) 362.3 Yumurta (Tane) 18.98 29.27 82.70 335.7 71.96 436.4 Zeytin (Kilo) 358 Zeytinyağı (Kilo) 18.54 30.98 90.53 388.2 70.60 230.6 Beyaz Peynir (Kilo) 266.6 Çay Harman (Kilo) 6.94 7.76 26.50 281.8 32.15 335.5 B. Sabun (Kilo) 276.2 30.01 47.50 343.25 1043.7 209.33 364.1 35.46 46.27 172.81 387.3 163.95 63.22 82.11 279.11 341.3 339.17 1.74 2.66 8.06 363.2 7.97 44.33 37.35 77.41 74.6 146.56 49.25 81.51 208.55 323.4 180.59 49.60 65.07 155.18 212.8 216.05 425.28 – 623.56 46.6 1600.00 35.54 53.19 139.60 292.7 164.97 Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Fiyat İstatistikleri (1936-1947), Ankara, 1948 Türkiye’nin, II. Dünya Savaşı’nda takip ettiği temel politika, Mihver ve Müttefik devletlerin Türkiye’yi kendi tarafla- rına çekmek için yaptıkları baskı politikasını uzlaşı ile atlatma çabası olmuştur. Savaşın başlaması ile iç ve dış ticaret durgunlaşmış, Türkiye’nin ekonomik sorunları büyümüş, üretim düşmüştür. Üretici kesimin silah altına alınması bu durumda etkili olmuştur. Verilen tablodan hareketle II. Dünya Savaşı sırasında Türkiye için, I. Temel tüketim ürünlerinde genel olarak fiyat artışlarının olduğu II. Üretimdeki düşüşün gıda maddelerinde fiyat artışına neden olduğu III. 1938-1943 yılları arasında ekmek ve şeker fiyatlarında sürekli artış olduğu yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 78 8. SINIF T.C. İnkılap Tar h ve Atatürkçülük