8. Sınıf İnklap -KASB

1ÜNİTE: BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Avrupa’daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti Mustafa Kemal’in Çocukluk Dönemi ve Öğrenim Hayatı Mustafa Kemal’in Fikir Hayatını Etkileyen Kişiler, Şehirler ve Olaylar Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı ve Kişilik Özellikleri

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor D. MUSTAFA KEMAL’İN ASKERLİK HAYATI VE KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ 1. Askerlik Hayatı HBeorssneak Belgrad Romanya Kırım Bükreş Ankara Sırbistan Bulgar Prensliği Karadağ Sofya Doğu Rumeli Roma İstanbul Batum Tiflis Manastır Selanik Kars Van Sardunya Gelibolu Tunus Yunanistan Atina Rodos Musul Girit Kıbrıs Şam Bağdat Trablusgarp Kudüs İskenderiye İlk Görev: Şam • Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Harp Akademisinden mezun olan Mustafa Kemal Suriye’de bulunan Şam 5. Ordu Komutanlığına atandı. • Mustafa Kemal’in ilk görev yeri olan Şam’da iç karışıklıklar yaşanıyordu. Osmanlı Devleti’nin halk üzerindeki otoritesi zayıflamıştı. • Ülke sorunlarına duyarsız kalamayan Mustafa Kemal burada Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdu. • Şam’da düşüncelerini rahatlıkla uygulayamayacağını gören Mustafa Kemal, Selanik’e geçerek burada Vatan ve Hürriyet Cemiyetinin bir şubesini açmak istedi. Selanik 1907’ye kadar Şam’da kalan Mustafa Kemal, 13 Ekim 1907’de merkezi Manastır’da bulunan 3. Ordu Karargâhının Selanik şubesine atandı. Burada meşrutiyeti ilan ettirmek için kurulan ve gizli faaliyet gösteren İttihat ve Terakki Cemiyetine üye oldu. 31 Mart Olayı (1909) İttihat ve Terakki Cemiyetinin çalışmaları sonucunda Osmanlı Devleti’nde yeniden meşrutiyet ilan edildi. Ancak bir süre sonra meşrutiyet karşıtları İstanbul’da bir ayaklanma çıkardı. 31 Mart Vakası adı verilen isyanı bastırmak için kurmay başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu Selanik’ten İstanbul’a geldi. Mustafa Kemal İstanbul’daki görevini başarıyla tamamladıktan sonra tekrar Selanik’e döndü. Picardie Manevraları Mustafa Kemal, 1910’da İngiliz ve Fransız birliklerinin düzenlediği Fran- sa’da gerçekleşen Picardie (Pikardi) manevralarına Osmanlı ordusunu temsilen katıldı. Bu tatbikat sırasında Mustafa Kemal tespit ettiği göz- lem ve değerlendirmeleri ile dikkatleri üzerinde topladı. Hazırladığı raporda, gelecekte yapılacak savaşlarda güçlü hava kuvvetine sahip ülkelerin daha başarılı olacağına dikkat çekti. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 23

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite Balkan Savaşları I. Balkan Savaşı Öncesinde Balkanlar I. Balkan Savaşı Sonrasında Balkanlar II. Balkan Savaşı Sonrasında Balkanlar I. Balkan Savaşı (1912) II. Balkan Savaşı (1913) Taraflar ▪ Yunanistan ▪ Bulgaristan Taraflar ▪ Osmanlı Devleti ▪ Bulgaristan ▪ Sırbistan ▪ Yunanistan ▪ Karadağ ▪ Romanya ▪ Sırbistan ▪ Karadağ ▪ Osmanlı Devleti Savaşın Nedeni Savaşın Nedeni • Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp Savaşı’nda I. Balkan Savaşı’nda Bulgaristan’ın Osmanlı Devle- ti’nden çok fazla toprak alması üzerine diğer Balkan başarılı olamaması ülkeleri Bulgaristan’a savaş açtı. • Milliyetçilik akımının etkisi ve Avrupalı devlet- Sonuç lerin kışkırtması • Balkan devletlerinin birbirleriyle savaşması üze- • Osmanlı Devleti’nin Balkanlardan atılmak isten- rine Osmanlı Devleti bu durumdan yararlana- mesi rak Edirne ve Kırklareli’yi düşman işgalinden kurtardı. Osmanlı ordusunda askerliğe siyaset karışması, ula- şım ve ikmalde yaşanan sorunlar nedeniyle başarı- • Balkan Savaşları sonunda Bulgaristan ile İstan- sız olundu. bul Antlaşması, Yunanistan ile Atina Antlaşması imzalandı (1913). Sonuç • Bulgaristan ile Osmanlı Devleti arasında Londra • Arnavutluk, Makedonya, Batı Trakya ve Ege Ada- ları (Gökçeada ve Bozcaada hariç) Osmanlı ege- Antlaşması imzalandı. menliğinden çıktı. • Midye-Enez hattının batısındaki Balkan toprak- • Arnavutluk, Osmanlı Devleti’nden ayrılan son ları (Edirne dâhil) kaybedildi. Balkan devleti oldu. • Savaşın yarattığı kargaşadan faydalanan Arna- 8. Sınıf vutluk bağımsızlığını ilan etti. 26

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor Uyarı • I. Balkan Savaşı’na katılmayan Mustafa Kemal, II. Balkan Savaşı’nda Gelibolu ve Bolayır’daki birliklerde görev yaptı ve Edirne’nin geri alınmasında aktif rol oynadı. Mustafa Kemal’in Gelibolu’da görev yapması Çanakkale Savaşları öncesinde bölgeyi yakından tanımasına katkı sağladı. • I. Balkan Savaşı’nın particilik yapan subaylar arasında iş birliğinin zayıf olması sebebiyle kaybedilmesi Mustafa Kemal’i “ordunun siyasetten ayrı olması gerektiği” düşüncesinde haklı çıkarmıştır. Uyarı Balkan Savaşları sonucu Balkanlardaki altı yüz yıllık Türk hâkimiyeti sona erdi. Osmanlı Devleti’nin Balkan Savaş- larında küçük Balkan devletlerine yenilmesi hem içte hem dışta devletin itibarını önemli ölçüde azalttı. Kaybedilen Balkan topraklarından Anadolu’ya büyük göç dalgası yaşandı. Örnek 11 Şevket Süreyya Aydemir, Balkan Savaşları sonrasında kaybedilen topraklardan Anadolu’ya doğru yaşanan göç dramını şu acılı sözler- le belirtir: “Evet Rumeli göçüyordu. Rumeli boşalıyordu. Rumeli Türk- leri akıp geliyorlardı. Rumeli’yi yüz yıllarca evvel alan, Rumeli’de yüz- yıllardır yaşayan Türkler, 20. yüzyılın başında alevlenen bu yangının alevleri içinde yanarak, çamurlar içinde eriyerek, her sürünüşte biraz daha azalarak, biraz daha kaybolarak, her an daha koyulaşan bir ka- ranlığın içinde, sonu bilinmez geleceklere doğru akıyorlardı. Bu kaçış- ta ya arkadan düşman yetişir, kafileyi kılıçtan geçirir; ya soğuk, açlık, hastalık, yağmurlar ve bin bir çeşit bela, kafileyi her gün küçültür, yok- sullaştırır.” Bu ifadelere göre Balkan Savaşlarının aşağıdaki alanlardan hangisi üzerindeki etkisi anlatılmaktadır? A) Askerî B) Sosyal C) Ekonomik D) Siyasi Çözüm 11 Verilen sözlerde halkın göç sırasında yaşadığı sıkıntılar üzerinde durulduğu için Balkan Savaşlarının sosyal alandaki etkileri anlatılmıştır. Cevap B Sofya Askerî Ataşeliği (1913) Balkan Savaşlarından sonra Mustafa Kemal Sofya Ataşemiliterliğine atandı. Tamamen Batılı bir yaşam biçiminin hâkim olduğu Sofya’da birçok yabancı konsolosluk merkezi bulunuyordu. Mustafa Kemal, Bulgar kültürünü yakından tanımak için üst düzey toplantı, balo ve davetlere katıldı. Buradaki bir baloya, İstanbul’dan getirttiği yeniçeri kıyafetiy- le katıldı. Sofya’daki görevi sırasında Bulgaristan’da yaşayan Türkleri ziyaret ederek siyasal ve kültürel hayatlarının gelişmesi için girişimlerde bulundu. Türklerin çıkardığı gazete ve dergilerle yakından ilgilendi. Tanım Bir devletin başka ülkelere temsilci olarak gönderdiği askerî uzmana veya elçiye ataşemiliter denir. Başlıca görevi yasama, devlet bütçesini çıkarma, hükûmeti denetleme olan ve üyeleri halkoyu ile belirli bir süre için seçilen meclise parlamento denir. Uyarı Sofya’da edindiği tecrübe Mustafa Kemal’de Türk toplumunu modern ve çağdaş bir yapıya kavuşturma düşüncelerini geliştirdi. Bulgar parlamentosunu yakından izleme fırsatı bulan ve Avrupalı devletlerin temsilcileriyle temas kuran Mustafa Kemal, Sofya’da dış politika ve diplomasi tecrübesi kazanmıştır. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 27

TEST 4 PEKİŞTİRME TESTİ 3. Aşağıda, Mustafa Kemal’in bulunduğu askerî gö- 5. Mustafa Kemal, “Büyük revlerden bazıları ile ilgili bilgiler verilmiştir. kararlar vermek kâfi değildir. Bu kararları 31 Mart Olayı cesaretle ve kesinlikle tatbik etmek lazımdır.” Meşrutiyet karşıtları tarafından çıkarılan isyanı bas- diyerek verdiği karar- tırmak için Selanik’ten İstanbul’a giden Hareket larda ısrarcı olmuştur. Ordusunda görev almıştır. Hareket Ordusuyla be- raber isyanın bastırılmasında ve meşrutiyetin de- Buna göre, vamında yer almıştır. I. Askerî okulda okumak isteyen Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı annesinin izin vermemesine rağmen askerî rüştiye sınavlarına gizlice girmesi, sınavı kazan- Osmanlı Devleti’nin askerî bakımdan zayıf durum- ması ve askerî eğitimine başlaması da olması nedeniyle gönüllü olarak ve gizlice böl- geye giden Mustafa Kemal, yerli halkı İtalyanlara II. Erzurum Kongresi öncesinde İstanbul’a çağrıl- karşı örgütleyip başarılı sonuçlar almıştır. ması üzerine çok sevdiği askerlik mesleğinden istifa edip sivil olarak vatanı kurtarma görevine Kafkas Cephesi devam etmesi Sarıkamış Harekâtı’nda yaşanan başarısızlığın ar- III. İmkânsızlıklara rağmen Trablusgarp’a gizlice dından bölgede görevlendirilen Mustafa Kemal, gitmesi öncelikle ordunun ihtiyaçlarını karşılamış ve hare- kete geçmiştir. Yapılan girişimle daha önceden kay- numaralandırılmış ifadelerden hangilerinin bedilen Muş ve Bitlis Ruslardan geri alınmıştır. Mustafa Kemal’in bu kişilik özelliğini yansıttığı söylenebilir? Zeka Küpü Yayınları A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Buna göre Mustafa Kemal’in Osmanlı Devleti’ne, 6. I. İşgalci güçlere karşı koyma II. Mevcut rejiminin devamlılığını sağlama III. Toprak bütünlüğünü koruma amaçlarından hangilerini gerçekleştirme konu- sunda hizmet ettiği söylenebilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 4. Mustafa Kemal Şam’da bulunan 5. Ordu’da görev Trablusgarp Savaşı’yla ilgili tahtaya yukarıdaki yaptığı sıralarda Suriye’yi gezerek burada yöne- haritayı yansıtan Onur Öğretmen, öğrencilerin- timde yaşanan sıkıntıları ve yolsuzlukları yakından den Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ı gerektiği takip etmiştir. gibi savunamamasının nedenlerini söylemelerini istemiştir. Buna göre Mustafa Kemal için, Buna göre aşağıdaki cevaplardan hangisi hari- I. Ülke sorunlarıyla ilgilendiği tadan yararlanılarak verilmiştir? II. Yaşanan sorunları çözmek için Vatan ve Hürri- A) Donanmaya gereken önemin verilmemesi yet Cemiyetini kurduğu B) Karadan bağlantı kuracak toprağının olmaması III. Osmanlı’nın merkezi ile irtibat hâlinde olduğu C) Ordunun büyük bölümünün terhis edilmiş ol- yargılarından hangileri söylenebilir? ması D) Balkan Savaşlarının başlaması A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III 8. Sınıf 30

TEST2 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1006 1. 3. Verilen afişte II. Abdülhamit’in Osmanlı Devle- Zeka Küpü Yayınları • Avrupalı devletlerin gerçekleştirdiği Coğrafi Ke- ti’nin son döneminde hangi alanda yaptığı dü- şifler sonucunda yeni kıtalar ve yollar bulundu. zenlemeyle ilgili bir bilgi verilmemiştir? Bunun sonucunda Akdeniz’deki limanlar önemi- ni kaybederken Atlas Okyanusu kıyısındaki li- A) Eğitim B) Sağlık manlar önem kazandı. Ayrıca Osmanlı Devle- C) Ulaşım D) Askerî ti’nin kontrolündeki İpek ve Baharat yolları da canlılığını kaybetti. Bu durum Osmanlı Devle- 2. ti’nin gümrük gelirlerinin azalmasına neden Biz vatana borçlu olduğumuz fedakârlık de- oldu. recelerini düşündükçe bugüne kadar yapılan hizmetleri pek değersiz buluruz. Vicdanımız- • Avrupa'da gelişen Sanayi İnkılabı ile küçük üre- dan gelen bir ses, bize vatanın bu sıcak ve tim atölyelerinin yerini büyük fabrikaların, insan samimi ufuklarını tamamen temizlemedikçe, gücünün yerini makine gücünün almasıyla üre- gemilerimizin Derne, Tobruk, Bingazi ve Trab- tim hız kazandı. Bu durum Avrupa’da ham mad- lusgarp limanlarında tekrar demir atmış oldu- de ve pazar ihtiyacını artırdı. Kapitülasyonlar- ğunu görmedikçe vazifemizi bitirmiş sayılma- dan faydalanan Avrupalı devletler ürettikleri ucuz yacağımızı ihtar ediyor. Vatan mutlaka selamet ürünleri Osmanlı ülkesine ihraç ettiler. Osmanlı bulacak millet mutlaka mesut olacaktır. Çün- pazarlarının ucuz ithal ürünlerle dolması sonu- kü kendi selametini, kendi saadetini memle- cu malını satamayan yerli esnaf üretimini dur- ketin ve milletin selameti için feda edebilen durdu. vatan evlatları çoktur. • Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik fikri, Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı yıllarında içerisinde Sırp, Rum, Bulgar gibi milletleri barın- söylediği bu ifadelerin onun, dıran Osmanlı Devleti’ni etkiledi. Milliyetçilik fik- rinden etkilenen azınlıklar, Avrupalı devletlerin I. Kararlılık de kışkırtmasıyla ayaklandılar. II. Vatanseverlik III. İleri görüşlülük Avrupa’daki gelişmelerin Osmanlı Devleti’ne kişilik özelliklerinden hangilerini yansıttığı söy- etkileriyle ilgili, lenebilir? I. Avrupa’da yaşanan gelişmelerin Osmanlı Dev- A) Yalnız I B) Yalnız II leti'ni ekonomik zarara uğrattığı C) I ve II D) II ve III II. Sanayi İnkılabı sonucu Osmanlı Devleti’nde 38 işsizlik oranının arttığı, küçük el tezgâhlarının kapandığı III. Çok uluslu Osmanlı Devleti’nin milliyetçilik fik- rinden olumsuz etkilendiği yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 8. Sınıf

ÇIKMIŞ SORULAR 1 TEST 9. Manastır Askerî İdadi yıllarında Mustafa Kemal’i en 12. “Selanik Mülkiye Rüştiyesinde iken mahallemizde- çok etkileyen olaylardan biri de 1897 Türk-Yunan ki Binbaşı Kadri Bey’in oğlu Ahmet askerî rüştiyeye Savaşı olmuştur. Bu savaşta Türk ordusu savaş (ortaokul) devam ediyor ve askerî üniforma giyiyor- meydanında zafer kazanmasına rağmen barış ma- du. Onu gördükçe ben de böyle giyinmeye heves- sasında istediğini elde edememiştir. leniyordum. Sonra sokaklarda subaylar görüyor- dum. Subay olmak için önce askerî rüştiyeye girmek Bu durum Mustafa Kemal’de, Osmanlı Devleti’nde gerektiğini anlıyordum. O sırada annem Selânik’e aşağıdakilerden hangisinin iyi yönetilemediği gelmişti. Askerî Rüştiyeye girmek istediğimi ona söy- fikrini oluşturmuştur? ledim. Annem asker olmamı istemiyordu. Sınav zamanı ona sezdirmeden rüştiyeye giderek sınava A) Millî kültür çalışmalarının girdim.” B) Millî eğitimin C) Ekonominin Bu bilgiye göre Mustafa Kemal’in askerlik mes- D) Dış politikanın leğine ilgi duymasına aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? LGS 10. Mustafa Kemal, A) Ailesi B) Çevresi • 31 Mart Olayı’nda sadece isyanın bastırılmasın- C) Öğretmenleri da değil, ordunun kurulması ve harekâtın plan- D) Okuduğu kitaplar lanmasında da rol oynamıştır. MEB Örnek Soru • Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İstan- bul’a gelmiş ve ülkeyi kurtarmak için arkadaşla- Zeka Küpü Yayınları 13. İtalya’nın Trablusgarp’ı işgal etme girişimi sırasında rıyla toplantılar düzenlemiştir. izlediği yollar aşağıdaki haritada verilmiştir. Bu bilgilerden Mustafa Kemal’in kişilik özellik- lerinden hangileri çıkarılabilir? A) Teşkilatçılık - Vatanseverlik İtalya B) İleri görüşlülük - Vatanseverlik C) Kararlılık - İnkılapçılık Osmanlı İmparatorluğu D) Birleştiricilik - İnkılapçılık Yunanistan LGS Tunus Bingazi Derne (Fransa) Tobruk Trablus Trablusgarp Mısır (Osmanlı İmparatorluğu) (İngiltere) 11. Balkan Savaşları sonucunda Balkanlardaki Türk hâ- Verilen haritaya göre İtalya ile ilgili, kimiyeti sona erdi. Kaybedilen Balkan toprakların- I. Akdeniz’deki hakimiyet alanını genişletmek is- dan Anadolu’ya büyük bir göç dalgası yaşandı. Yu- temiştir. nanistan ve Bulgaristan’da kalan Türklerin kültürel II. Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü boz- ve dinî hakları antlaşmalarla güvence altına alındı. muştur. Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi söyle- III. Kuzey Afrika topraklarını egemenliği altına al- nemez? mıştır. A) Anadolu’daki Türk nüfusu artmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? B) Balkanlarda Türk varlığı sona ermiştir. C) Osmanlı Devleti’nin sınırları daralmıştır. A) Yalnız I B) I ve III D) Balkanlarda Müslüman nüfus azalmıştır. C) II ve III D) I, II ve III MEB Örnek Soru MEB Örnek Soru T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 47

1ÜNİTE: BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Avrupa’daki Gelişmeler ve Osmanlı Devleti Mustafa Kemal’in Çocukluk Dönemi ve Öğrenim Hayatı Mustafa Kemal’in Fikir Hayatını Etkileyen Kişiler, Şehirler ve Olaylar Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı ve Kişilik Özellikleri

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor A. AVRUPA’DAKİ GELİŞMELER VE OSMANLI DEVLETİ 1. Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler a. Coğrafi Keşifler İpek ve Baharat yollarının Osmanlı Devleti’nin kontrolünde olması ve Avrupalı devletlerin bu yolları kullanırken Osmanlı Devleti’ne vergi ödemek istememeleri nedeniyle 15. yüzyıldan itibaren Coğrafi Keşifler başladı. Keşifler sonucu yeni yollar bulan Avrupalı devletler hem Amerika kıtasına hem de Hindistan’a denizden ulaşmayı başardı. Keşfedilen ülkelerdeki kaynakların Avrupa ülkelerine taşınması Avrupa’nın ekonomik açıdan kalkınmasına yol açtı. KUZEY ATLAS AVRUAKPDAENİZOSMANLI ASYA AMERİKA OKYANUSU BÜYÜK OKYANUS DEVLETİ Üm t Burnu BÜYÜK H nd stan OKYANUS AFRİKA HİNT OKYANUSU GÜNEY OKYANUSYA AMERİKA Bartelm D yaz 1486 Kr stof Kolomb 1492 Amer ko Vespuç 1507 Vasko dö Gama 1498 Macellan’nın Seyahat 1519-1522 Başlıca Coğrafi Keşifler Haritası (15 ve 16. Yüzyıllar) b. Rönesans Coğrafi Keşifler sonucu Avrupa’daki ekonomik kalkınma; bilim, sanat ve edebiyat alanındaki gelişmelerin artmasına ve Rönesans hareketinin doğmasına neden oldu. Rönesans hareketiyle birlikte akıl ve bilimin ön plana çıkması dogmatik düşüncenin sorgulanmasını sağladı. c. Reform Avrupa’da yaşanan bilimsel gelişmeler, Katolik Kilisesi’nin toplum üzerindeki gücünü kırdı. Reform hareketi sonucu Katolik Kilisesi siyasi ve ilmî konulardan elini çekmek zorunda kaldı. Böylece Avrupa’da deney ve gözleme dayanan bilimin önü açılmış oldu. d. Aydınlanma Çağı Katolik Kilisesi’nin baskısından kurtulan Avrupa, akıl ve bilimin rehberliğinde hızla gelişmeye başladı. Aydınlanma Çağı adı verilen 17 ve 18. yüzyıllarda bilimsel gelişmeler hız kazandı. Bu dönemde Avrupa’da birçok yeni buluş ortaya konuldu. 2 8. Sınıf

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor e. Sanayi İnkılabı f. Fransız İhtilali Avrupalıların zamanla bilimsel bilgiyi teknolojiye aktarıp Avrupa’daki bilimsel gelişmeler kilisenin otoritesini sar- buhar makinesini icat etmeleri ve dokuma fabrikaları kur- sarken halkın bilinçlenmesini sağlayarak mutluluk ve öz- maları Sanayi İnkılabı’nın doğmasına neden oldu. İngil- gürlük isteklerini artırdı. Özellikle Fransa’da bankacı, tere’de başlayıp tüm Avrupa’ya yayılan Sanayi İnkılabı tüccar ve sanayici gibi halk sınıfından kimselerin oluş- sonucunda insan gücünün yerini makine gücü aldı ve turduğu burjuvazi ve aydınlar, vergi ödemelerine rağ- büyük fabrikalar kuruldu. Üretimin hızla artması devlet- men asillerin sahip olduğu haklara sahip değillerdi. Fran- lerin ham madde ve pazar ihtiyacını ortaya çıkardı. Ham sa’da ekonomik, toplumsal ve siyasal sorunlar ihtilal madde ihtiyacını sanayileşmemiş ülkelerden karşılayan hareketinin başlamasına neden oldu. İhtilal sonucunda devletler, ürettikleri ürünleri yine bu ülkelere ihraç etti- hürriyet, eşitlik, adalet ve milliyetçilik gibi fikirler önce ler. Devletlerin ham madde ve pazar arayışının ortaya Fransa’da daha sonra tüm Avrupa’da yayıldı. çıkması sömürgecilik yarışının hızlanmasına neden oldu. Uyarı Coğrafi Keşifler sonucunda Avrupalı devletlerin yeni yollar ve limanlar keşfetmeleri Avrupa’nın ticari açıdan Osmanlı Devleti’ne bağımlılığını azalttı. 2. Avrupa’daki Gelişmelerin Osmanlı Devleti’ne Etkileri 1878 Berlin Antlaşması’na göre: Belgrad Romanya Kırım Osmanlı Devleti toprakları Bükreş Avusturya yönetimine geçici HBeorssneak Sırbistan bırakılan topraklar Sofya DBouğlguaRruPmreenlisliği Özerk yönetimli topraklar Selanik Osmanlı Devleti’neRboamğlaı O S M A N L I D E V L E T İKaradağ İstanbul Sinop Batum Tiflis Bulgar Prensliği Manastır Ankara SBaardğuımnysıaz olan devletler Trabzon Kars Tunus Sivas Erzurum Van Trablusgarp Yunanistan İzmir Atina Konya Diyarbakır Rodos Antakya Musul Halep Girit Kıbrıs Beyrut Şam Bağdat İskenderiye Kudüs 1878 Berlin Antlaşması’na Göre Osmanlı Devleti’nin Batı sınırları a. Coğrafi Keşiflerin Osmanlı Devleti’ne Etkileri Coğrafi Keşifler sonucunda Atlas Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazanırken Osmanlı Devleti’nin kontrolündeki İpek ve Baharat yolları önemini kaybetti. Akdeniz limanları canlılığını yitirdi. Coğrafi Keşiflerin ardından ticaret gelirleri azalan Osmanlı Devleti gelirlerini artırmak ve Akdeniz limanlarını yeniden canlandırmak amacıyla Avrupalı devletlere verdiği kapitülasyonları artırdı. Bu durum Osmanlı ekonomisine daha çok zarar verdi. b. Sanayi İnkılabı’nın Osmanlı Devleti’ne Etkileri Sanayi İnkılabı sonucu, Avrupalı devletler kısa zamanda ve ucuza ürettikleri ürünleri kapitülasyonlar sayesinde kolaylıkla Osmanlı topraklarına ihraç ettiler. Osmanlı topraklarını açık pazar hâline getiren Avrupalıların ucuz malları Osmanlı üretimine zarar verdi. Ekonomisi gittikçe bozulan Osmanlı Devleti, 19. yüzyılda Avrupalı devletlerden yüksek faizle borç alarak giderleri karşılamaya çalıştı. Devlet, otuz yıl içinde borçlarının faizini dahi ödeyemeyince alacaklı devletler “Düyûn-u Umumiye” adlı uluslararası bir teşkilat kurarak Osmanlı Devleti’nin gelir kaynaklarının büyük bir kısmına el koydular. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 3

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite c. Fransız İhtilali’nin Osmanlı Devleti’ne Etkisi Fransızlar milliyetçilik fikrini “Her millete bir devlet!” sloganıy- la dış politikada bir araç olarak kullandılar. Osmanlı Devleti bu fikirden en çok etkilenen devletlerden biri oldu. Osmanlı sınırları içinde yaşayan azınlıklar milliyetçilik fikrinin etkisi ve Avrupalı devletlerin de kışkırtmasıyla isyan ettiler. Sırplarla başlayan isyanlar diğer azınlıkların isyan etmesiyle devam etti. Milliyetçilik fikri özellikle Osmanlı Devleti’nin Balkan topraklarında etkili oldu. Azınlık isyanları Osmanlı Devleti’ni dağılma noktasına getirdi. Tanım Deney ve gözlem yapmayı reddeden, deneye dayanan kanıtları kabul etmeyen, inanç öğretilerini tek doğru kabul eden düşünce sistemine dogmatik düşünce denir. Bir devletin başka ulusları, devletleri veya toplulukları siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılmasına sömürgecilik denir. Bir ülkenin siyasal, sosyal ve ekonomik yapısını ve yönetim düzenini değiştirmek amacıyla kanunlara uymaksızın zor kullanarak yapılan geniş halk hareketine ihtilal denir. Bir devletin bir anlaşmaya bağlı olarak başka devletlere tanıdığı ekonomik, ticari ve sosyal ayrıcalıklara kapitülasyon denir. Avrupalı devletlerden faizle borç alan Osmanlı Devleti aldığı borçları ödeyemeyince alacaklı devletlerin bir araya gelerek kurduğu uluslararası teşkilat Düyûn-u Umumiye İdaresi (Genel Borçlar Dairesi)’dir (1881). Osmanlı gelir kaynaklarının büyük bir kısmına el koyan bu teşkilat, vergileri toplayarak alacaklı devletler arasında paylaştırıyordu. Bir ülkede ayrı soydan veya inançtan olan ve sayıca az bulunan topluluğa azınlık denir. Uyarı • Osmanlı Devleti, kapitülasyonlar ve Düyûn-u Umumiye İdaresi’nin etkisiyle ekonomik bağımsızlığını kaybetti. Bu durum siyasi bağımsızlığa da zarar verdi. • Milliyetçilik akımının etkisiyle Osmanlı Devleti’nin sınırları içinde yaşayan azınlıkların isyan etmesi devleti dağılma noktasına getirdi. Bunun üzerine bazı devlet yöneticileri ve aydınlar dağılmayı önlemek için çeşitli girişimlerde bulunmuş, farklı görüşler öne sürmüşlerdir. Örnek 1 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde, • Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik akımı ve yabancı devletlerin kışkırtmaları azınlıkların isyan etmesine ve devletten ayrılmalarına neden oldu. • Sanayi İnkılabı sonrasında Avrupalı devletler tarafından başlatılan sömürgecilik faaliyetleri ile birlikte Osmanlı, Avrupalı devletlerin pazar alanı olarak gördüğü bir ülke hâline geldi. Buna göre, I. Avrupa’daki gelişmeler Osmanlı Devleti’ni olumsuz etkilemiştir. II. Osmanlı Devleti hem siyasi hem de ekonomik açıdan zarar görmüştür. III. Ekonomisini düzeltmek isteyen Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlerden borç almıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III 4 8. Sınıf

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor Çözüm 1 Milliyetçilik fikrinin etkisiyle azınlıkların isyan etmesi ve Osmanlı Devleti’nden ayrılmaları siyasi, sömürgecilik hareke- tinin sonucunda ülkenin açık pazar hâline gelmesi ekonomik açıdan devlete zarar vermiştir. Bu durumda Avrupa’da meydana gelen gelişmelerin Osmanlı Devleti’ne zarar verdiği söylenebilir. Ancak dış borç alındığına dair bir bilgi verilmemiştir. Cevap C Örnek 2 Sanayi İnkılabı küçük sermayeden büyük sermayeye geçilmesini sağlamıştır. Ucuz ve bol üretim karşısında büyük sanayi kuruluşları- nın öne çıkması dünya ticaret dengesini değiştirmiştir. Sanayi İnkı- labı ile birlikte Avrupa’da ham madde ve pazar problemi yaşanmış- tır. Bu durum Batılı ülkeleri hem millî sınırları içinde hem de sömür- gelerinde koruyucu tedbirler almaya ve yeni pazarlar bulmaya zor- lamıştır. Kalabalık nüfusu, yer altı ve yer üstü zenginlikleriyle Osman- lı Devleti Batılılar için önemli bir pazar niteliği taşımıştır. Osmanlı Dev- leti’nin Sanayi İnkılabı’ndan olumsuz yönde etkilenmemek için alması gereken önlem, yüksek gümrük uygulayarak Avrupa malları- na karşı yerli sanayisini korumak ve sanayisini çağdaş teknolojiyle güçlendirerek, Batı malları ile rekabet edebilecek duruma getirmekti. Ancak bunların hiçbiri yapılmadığı için Osmanlı Devleti Sanayi İnkılabı’ndan olumsuz etkilenmiştir. Verilen metinden hareketle aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabına ulaşılamaz? A) Dünya ticaretinde dengelerin değişmesinin nedeni nedir? B) Sanayi İnkılabı Avrupa devletleri için hangi ihtiyaçları ortaya çıkarmıştır? C) Osmanlı Devleti’nin Sanayi İnkılabı’nın olumsuz etkilerine karşı alması gereken tedbirler nelerdi? D) Osmanlı Devleti hangi devletlerden faizle borç almıştır? Çözüm 2 Cevap D Metinde Osmanlı Devleti’nin aldığı borçlarla ilgili bilgi verilmemiştir. 3. Osmanlı Devleti’nde Dağılmayı Önleme Çabaları Osmanlı Devleti’ni içine düştüğü zor durumdan kurtarmak, azınlıkların ayaklanmalarını ve devletin dağılmasını önlemek amacıyla toplumu ilgilendiren tüm alanlarda yenilikler yapılmaya başlandı. a. Tanzimat Fermanı (1839) Ülke içindeki toplulukları bir arada tutmak için kişi hakları ile mal ve can güvenliği yasal güvence altına alındı. Vergi ve askerlik iş- leri düzene konuldu. Yargılamaların yasalara uygun, açık ve adil olacağı belirtildi. Bu ferman Osmanlı Devleti’nde Batılı anlamda ilk demokratikleşme örneğidir. Dönemin padişahı Abdülmecit de bu fermana uyacağına dair yemin etmiş ve padişah gücünün üs- tünde kanun gücü olduğunu kabul etmiştir. b. Islahat Fermanı (1856) Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’ne yaptığı baskılar sonucun- Tanzimat Fermanı’nın Mustafa Reşit Paşa da azınlık hakları Müslümanların sahip olduğu haklarla eşit hâle Tarafından Okunuşu getirilmekle beraber azınlıklar bazı ayrıcalıklar elde etti. Azınlıklara devlet memurluklarına atanabilme ve il meclisine girebilme hakkı tanındı. Ancak bu ferman Osmanlı’yı dağılmaktan kurtarmaya yetmedi. Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’nin iç işlerine daha fazla karışmasına neden oldu. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 5

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite c. I. Meşrutiyet’in İlanı (1876) Bu sistem ile ülke yönetimine halk da ortak oldu. Padişahın seçtiği üyelerden Âyan Meclisi, halkın seçtiği üyelerden Mebusan Meclisi oluşturuldu. Kanun-i Esasi’nin ilan edilmesiyle bütün ülke halkını eşit vatandaş sayan anayasa kabul edilmiş oldu. Böylece Türk tarihinde ilk kez anayasal düzene geçildi. Padişahın yetkileri sınırlandırılsa da meclisi açma, kapama, meclise yasa çıkarması için izin verme yetkilerini elinde bulundurmaya devam etti. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) nedeniyle II. Abdülhamit Mebusan Meclisini kapatınca I. Meşrutiyet dönemi kısa sürede sona erdi. d. II. Meşrutiyet’in İlanı (1908) 1908 yılına gelindiğinde İttihat ve Terakki Cemiyetinin çalışmaları sonucunda II. Abdülhamit, otuz yıl aradan sonra Mebusan Meclisini yeniden açtı. Böylece meşrutiyet sistemi yeniden uygulanmaya başlandı. 1909’da çıkan ve meş- rutiyet yönetimine son vermeyi hedefleyen 31 Mart İsyanı’nın bastırılmasının ardından II. Abdülhamit tahttan indirildi. Anayasa maddelerinde değişiklik yapılarak padişahın yetkileri kısıtlandı ve meclisin yetkileri artırıldı. II. Meşrutiyet’in ilanı sonrası yapılan seçimlerle oluşan 3. Meclis-i Mebusan 17 Aralık 1908’de açıldı. NOT 19 ve 20. yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde görülen demokratikleşme hareketleri Fransız İhtilali’nin bir sonucudur. Bu demokratikleşme adımları atılırken Osmanlıcılık düşüncesi temelinde hareket edilmiştir. Örnek 3 Tanzimat Fermanı hazırlanırken açık bir yabancı etkisi görülmemiş ancak Islahat Fermanı, Ali Paşa ile İstanbul’daki Fransız ve İngiliz elçileri arasında kararlaştırılmıştır. Tanzimat Fermanı yayınlandıktan sonra yabancı elçilere sadece bilgi edinmeleri için bildirildiği hâlde, Islahat Fermanı Paris Antlaşması’nın bir maddesinde yer verilmek üzere Paris Konferansı’na katılan devletlere gönderilmiştir. Verilen bu durum aşağıdakilerin hangisine kanıt olarak gösterilebilir? A) Osmanlı Devleti’nin iç ve dış siyaseti yabancı müdahalesine açık hâle gelmiştir. B) Osmanlı Devleti, tüm toplumu eşit haklar etrafında birleştirmeyi amaçlamıştır. C) Osmanlı Devleti, iç sorunlarını uluslararası antlaşmalarla çözmüştür. D) Tanzimat ve Islahat fermanları Avrupa’dan getirilen uzmanlara hazırlatılmıştır. Çözüm 3 Islahat Fermanı’nın yabancı elçilerle hazırlanması ve gayrimüslimlere tanınan hakların uluslararası bir antlaşmada belirtilmek istenmesi Osmanlı iç ve dış siyesetine müdahale edildiğinin kanıtıdır. Cevap A 6 8. Sınıf

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor Osmanlı Devleti’nde dağılmayı önlemek ve Balkanlarda milliyetçilik fikrinin etkilerini azaltmak için farklı fikir akımlarıyla çözümler aranmıştır. Öne çıkan bazı fikir akımları ise şunlardır: a. Osmanlıcılık Osmanlı sınırları içinde yaşayan gayrimüslimleri devlete bağlı tutma düşüncesi ile hiçbir ayrım yapmadan herkesi Osmanlı vatandaşı olarak kabul eden düşünce akımıdır. Bu düşünce ile herkes eşit haklara sahip olacağından dağıl- manın önüne geçileceği düşünüldü. Jön Türkler ile İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından desteklenen bu fikrin etkisi ile Tanzimat ve Islahat fermanları ilan edildi; Kanun-i Esasi kabul edilerek meşrutiyet yönetimine geçildi. b. İslamcılık II. Abdülhamit tarafından devlet politikası hâline getirilen bu fikir akımı, Müslüman milletleri Osmanlı halifesi etrafında birleştirerek devletin yıkılmasını önlemeyi amaçladı. Bir diğer adı ümmetçiliktir. Bu düşünce I. Dünya Savaşı’nda bazı Arap kabilelerin isyanları ve Osmanlı Devleti’nin Orta Doğu topraklarını kaybetmesi sonucu geçerliliğini yitirdi. c. Türkçülük Diğer fikir akımlarına göre daha geç ortaya çıkan bu düşünce, Türk toplulukları arasında iş birliğinin geliştirilmesini ve Türkleri millî bir duygu ile bilinçlendirmeyi amaçladı. Türkçülük Balkan Savaşlarından sonra Osmanlıcılık akımının zayıflamasıyla Osmanlı yönetimine hâkim olmuş, sonraki dönemde Millî Mücadele’nin başarıya ulaştırılmasında ve halkın örgütlenmesinde önemli rol oynamıştır. d. Batıcılık Devletin kurtuluşunun çağın fikir ve ihtiyaçlarına uygun, medeni bir millet ve devlet hâline gelinmesine bağlı olduğunu savunan bu fikir akımına göre; Osmanlı Devleti kültür, yönetim ve hukuk alanları ile toplumsal alanda Avrupa devletleri gibi modern bir devlet olursa dağılmaktan kurtulacaktı. Örnek 4 İslamcılık Batıcılık Devletin sınırları içinde İslam birliği kurarak Müslüman Kurtuluşun tek çaresi çağın fikir ve ihtiyaçlarına uygun milletleri tek çatı altında toplamaktır. medeni bir devlet olmaktır. Osmanlıcılık Türkçülük Devletin içindeki bütün milletlere Osmanlıcılık duygu- Osmanlı sınırları içinde yaşayan Türkleri millî bir duygu sunu aşılayarak aynı haklardan yararlanmalarını sağ- etrafında birleştirmektir. lamaktır. Tabloda Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda çıkan ayrılıkçı fikirler karşısında devleti dağılmak- tan kurtarmak için ortaya attığı fikir akımlarının amaçları verilmiştir. Buna göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) Batıcılık: Yenileşmeyi temel almıştır. B) Osmanlıcılık: Osmanlı toplumunda eşitliği sağlamak istemiştir. C) İslamcılık: Hoşgörüyü yaygınlaştırmak amaçlanmıştır. D) Türkçülük: Milliyetçi duygularla oluşturulmuştur. Çözüm 4 İslamcılık fikir akımında Müslümanları tek çatı altında toplamak amaçlanmıştır. Cevap C T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 7

TEST1 PEKİŞTİRME TESTİ 1. İttihat ve Terakki Cemiyetinin baskısı sonucu meş- 1001 rutiyetin ilan edilmesi cemiyete muhalif olanlar ta- rafından eleştirildi. Serbestî gazetesindeki yazıla- 3. İspanyolların Amerika Kıtası’nı keşfinden sonra, çok rında İttihat ve Terakki yönetimini sert dille eleştiren miktarda altın ve gümüş Avrupa’ya taşındı. Bu de- Hasan Fehmi, 6 Nisan 1909 günü vuruldu. Hasan ğerli madenlerin kaçak yollarla Osmanlı ülkesine Fehmi’nin vurulmasından sonra başlayan olaylar, girmesi, Osmanlı parasının değer kaybetmesine İttihat ve Terakki ile meşrutiyet yönetimine karşı baş- neden oldu. Paranın değer kaybetmesi, hızlı fiyat layan 31 Mart Ayaklanması’nı etkiledi. Hasan Bey’in artışlarına yol açtı ve devlet gelirleri azaldı. Devletin, vurulmasını İttihat ve Terakki yönetimine mal eden azalan gelirleri artırmak için vergileri yükseltmesi muhalefet, olaya büyük tepki gösterdi. ülkede toplumsal huzursuzluklara ve ayaklanmala- ra neden oldu. Ekonomik açıdan zayıflayan Osmanlı 1908 yılında II. Meşrutiyetin ilan edilmesinden kısa Devleti’nde devlet teşkilatında ve toprak yönetimin- bir süre sonra ortaya çıkan 31 Mart İsyanı’nı bastır- de de bozulmalar başladı. Bu durum Osmanlı Dev- mak için “Hareket Ordusu” görevlendirildi. Ordunun leti’nin Avrupa karşısında siyasi ve askerî gücünü kurmay subaylığını Mustafa Kemal üstlendi. Başın- kaybetmesine neden oldu. da Mahmut Şevket Paşa’nın olduğu ordu, 23-24 Ni- san günlerinde İstanbul’a girerek duruma hâkim ol- Avrupa’da yaşanan gelişmeler sonucunda Os- mayı başardı. İttihatçılar isyanın arkasında Abdül- manlı Devleti hakkında, hamit’in olduğunu öne sürerek 27 Nisan 1909’da onu tahttan indirip yerine V. Mehmet Reşat’ı çıkardılar. I. Avrupa karşısında üstünlüğünü kaybettiği Buna göre Meşrutiyet Dönemi ile ilgili aşağıda- II. Aldığı tedbirlerin yeterli olmadığı ki yorumlardan hangisi yapılamaz? III. Sosyal sorunlarla karşılaştığı A) Meşrutiyet yönetimine karşı olan grupların olduğu yargılarından hangilerine ulaşılabilir? B) İttihat ve Terakki Cemiyetinin yönetimde söz sa- hibi olduğu Zeka Küpü Yayınları A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III  D) I, II ve III C) Hareket Ordusu’nun İstanbul’da asayişi sağladığı 4. Fransız İhtilali’nin dünyaya yaydığı düşünceleri ken- D) İttihatçıların, mutlakiyet yönetimini destekledik- dilerine örnek alan İttihat ve Terakki Cemiyetinin si- leri için V. Mehmet Reşat’ı tahta çıkardığı yasal amacı meşrutiyeti ilan edip Mebusan Meclisi- nin açılmasını sağlamaktı. İngiltere ve Rusya’nın 2. Osmanlı Devleti’nin kurtuluşu Osmanlı sınırları için- Reval’de bir araya gelerek Makedonya ve Boğaz- de yaşayan tüm topluluklar arasında dil, din, ırk ve lar konusunda yaptıkları görüşmeler, İttihat ve Te- mezhep farkı gözetmeksizin herkesin Osmanlı va- rakki Cemiyeti üyelerini tedirgin etmişti. Devleti da- tandaşı olduğunu kabul etmekle sağlanabilecekti. ğılmaktan kurtarmak için bir an önce meşrutiyetin Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra sosyal alan- ilan edilmesi gerektiğini düşünen cemiyet üyeleri da uygulanmaya başlanan bu fikir, Genç Osmanlı- ayaklandılar. İttihat ve Terakki Cemiyetinin faaliyet- ların, II. Abdülhamit’e meşrutiyeti kabul ettirmesiy- leri neticesinde II. Abdülhamit yeniden meşrutiyeti le siyasi alanda da yerini aldı. Meşrutiyetin ilanından ilan etti (23 Temmuz 1908) ve Kanun-i Esasi (1876 kısa bir süre sonra Berlin Antlaşması ile Sırbistan, Anayasası) yeniden yürürlüğe girdi. Karadağ ve Romanya’nın bağımsız olması Osman- lıcılık fikrine büyük bir darbe vurdu. Balkanlarda Bu bilgilerden hareketle İttihat ve Terakki Cemi- yaşanan olaylar Osmanlıcılık fikrinin başarıya ula- yetinin, şamadığını gösterdi. I. Demokrasi yanlısı Buna göre Osmanlıcılık fikri ile ilgili aşağıdaki- lerden hangisi söylenemez? II. Milliyetçi A) Osmanlı yöneticelerinin tamamı tarafından des- III. Mutlakiyetçi teklendiği özelliklerinden hangilerine sahip olduğu söyle- B) Balkanlarda yaşanan toprak kayıpları ile başa- nebilir? rısız olduğu A) I ve II B) I ve III C) Hem siyasi hem de sosyal alanda uygulandığı C) II ve III D) I, II ve III D) Eşit statüde bir Osmanlı toplumu oluşturmak amaçlandığı 8. Sınıf 8

PEKİŞTİRME TESTİ 1 TEST 5 ve 6. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız. Zeka Küpü Yayınları 7. Osmanlı Devleti’nde 1876 yılında ilan edilen Ka- nun-i Esasi ile birlikte, Osmanlı Devleti’nde tarım ve gümrüklerden elde edi- len gelirlerin azalması ve kapitülasyonların yaygın- • Seçimler yapıldı ve parlamento oluşturuldu. laşması, ekonomik sorunların artmasına neden ol- • Âyan Meclisi ve Mebusan Meclisi adında iki ayrı muştur. Sanayi Devrimi’nden sonra Avrupa’da üre- tilen ürünler Osmanlı pazarlarına girmiş ve piyasaya meclis açıldı. egemen olmaya başlamıştır. Osmanlı Devleti dışarı- • Âyan Meclisi üyeleri padişah tarafından, Mebu- ya ham madde satan, dışarıdan işlenmiş ürün alan bir devlet konumuna geldiğinden yerli üretici zarar san Meclisi üyeleri ise Osmanlı halkı tarafından görmüştür. Bütün bu gelişmeler Osmanlı Devleti’ni seçildi. ekonomik anlamda daha da zor duruma düşürmüş- • Osmanlı vatandaşları ilk kez mecliste temsil edil- tür. Dış borçlanma süreci başlamış ancak Osmanlı miş oldu. Devleti kısa bir süre sonra borçlarının faizini bile öde- yemeyeceğini açıklamıştır. Böylece Osmanlı maliyesi Verilen bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılar- Batılı devletlerin kontrolüne girmiştir. dan hangisi söylenebilir? 5. Verilen bilgide yer alan “Ancak Osmanlı Devleti A) Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme sürecinin kısa bir süre sonra borçlarının faizini bile ödeyeme- tamamlandığı yeceğini açıklamıştır. Böylece Osmanlı maliyesi Ba- tılı devletlerin kontrolüne girmiştir.” cümlesi ile ifa- B) Avrupalı devletlerin Osmanlı iç işlerine karışma- de edilen durum Osmanlı Devleti’nde aşağıdaki sının engellendiği gelişmelerden hangisinin ortaya çıkmasına ne- den olmuştur? C) Halkın ülke yönetimine katıldığı A) Osmanlı Devleti’nde askerî ıslahatların yapılma- D) Meclis üstünlüğü anlayışının benimsendiği sına B) Ziraat Bankasının açılmasına 8. Durum - 1 C) Kapitülasyonların kaldırılmasına Fransız İhtilali sonrası Avrupa’da insan hakları, D) Düyûn-u Umumiye İdaresi’nin kurulmasına demokrasi ve adalet gibi fikirler hızla yayılmaya başlamış, eğitim ve kültür seviyesi hızla artmış- 6. Verilen bilgilerden hareketle aşağıdakilerden tır. Fransa’da başlayan bu düşünce akımı diğer hangisi Sanayi Devrimi’nin Osmanlı üzerindeki devletlere de sıçramış ve her ulusun kendi dev- etkilerine örnek gösterilemez? letini kurması fikri olan milliyetçilik akımı ortaya A) Küçük atölyelerin ve el tezgâhlarının faaliyetle- çıkmıştır. rinin son bulması B) Yayılmacılık faaliyetlerine başlanması Durum - 2 C) İşsizlik sorununun meydana gelmesi Sanayisi gelişmiş zengin Avrupa devletleri, ham D) İthalat giderlerinin artması madde bakımından zengin olan fakat ekonomik ve askerî yönden güçsüz olan Asya ve Afrikalı T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük toplumların yer altı ve yer üstü kaynaklarını sö- mürmeye çalışmıştır. Bu ülkelerden getirilen ham madde kaynakları işlenmiş ve üretilen fazla ürün- ler başka ülkelere satılmıştır. Bu durum ise pa- zar arayışına neden olmuştur. Verilen durumlardan hareketle ulaşılabilecek en genel sonuç aşağıdakilerden hangisidir? A) Avrupa’da üretim anlayışı tamamen değişmiştir. B) İmparatorluklar parçalanarak ulus devletler kurulmuştur. C) Dünyada yeni siyasi ve ekonomik sorunlar orta- ya çıkmıştır. D) Tüm dünya devletlerini olumsuz etkileyen olay- lar yaşanmıştır. 9

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite B. MUSTAFA KEMAL’İN ÇOCUKLUK DÖNEMİ VE ÖĞRENİM HAYATI a. Çocukluğu Adı: Mustafa Doğum Yeri ve Tarihi: Selanik - 1881 Baba Adı: Ali Rıza Efendi Anne Adı: Zübeyde Hanım Kökeni: Babası Aydın Söke’den, annesi Konya’dan Rumeli’ye göç ettirilen Türk ailelerindendir. NOT • Mustafa Kemal’in Selanik’te doğduğu ev günümüzde Türkiye Konsolosluğunun bahçesinde yer almakta ve müze olarak faaliyet göstermektedir. • Ali Rıza Efendi ve Zübeyde Hanım eğitime önem veren, okuma yazma bilen eğitimli ve kültürlü kişilerdir. • Sevgi, saygı ve dayanışma duygularının belirgin olarak yaşandığı bir aile ortamında yetişen Mustafa, ilk ilhamını ailesinden aldığını dile getirmiş ve aile hayatına büyük önem vermiştir. Örnek 5 “Baylar! Açıklamak istiyorum ki ilk esin ana-baba kucağından sonra okuldaki eğiticinin dilinden, vicdanından, eğitiminden alınır.” Mustafa Kemal’in yukarıdaki ifadesinde, I. İlk ilhamın ailede başladığı II. Öğretmenlerin eğitimde önemli bir rolünün olduğu III. Okuldaki eğitimin evden önce başlaması gerektiği hangisini vurguladığı söylenebilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Çözüm 5 Mustafa Kemal’in ifadesinden I ve II. öncüllere ulaşılır. 10 Cevap B 8. Sınıf

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor Selanik Şehrinin Özellikleri ve Mustafa Kemal’e Etkisi Par s Belgrad KARADENİZ İstanbul Manastır Selân k T caret gem ler EGE DENİZİ Dem r yolu ulaşımı Batılı f k rler AKDENİZ 0 250 500 750 km Selanik’in Özellikleri Mustafa Kemal’e Etkisi Etkili Olduğu Alan Siyasi Rumeli’de (Balkanlar) yer alan Selanik, Os- Avrupa’daki gelişmelere açık olan şehirde manlı Devleti’nin Batı’ya açılan kapısı nite- Balkan milletlerinin Osmanlı Devleti’ne kar- Ekonomik liğindeydi. Ayrıca Avrupa’daki gelişmelerin şı bakış açılarını yakından gördü. Haberleşme (Fransız İhtilali) ve bazı fikir akımlarının (milliyetçilik) olumsuz etkilerinin görüldüğü Sosyal bir şehirdir. Dinî Ege Denizi’ne açılan gelişmiş bir limana Önemli ticaret yolları üzerinde olması ve Kültürel sahip, Avrupa ile ticarette etkin bir rol oy- bilgi alışverişinin yoğun olduğu İstanbul ve nayan; Manastır, Üsküp, Belgrad ve İstan- Avrupa’daki olaylardan anında haberlerin Eğitim bul gibi şehirlerle demir yolu bağlantısı olan ulaştığı bir kent olması nedeniyle gelişme- bir şehirdir. leri yakından takip etme fırsatı yakaladı. Çok uluslu bir yapıya sahip olan Selanik’te Çeşitli din, dil ve düşüncede insanların kay- Bulgar, Rum, Sırp, Yahudi ve Ermeniler ile naştığı Selanik’te Mustafa Kemal farklı top- çoğunlukta olan Türkler bir arada yaşıyor- lumları, kültürleri, yaşam biçimlerini ve du. Hristiyan, Musevi ve Müslümanların bir inançları tanıma fırsatı buldu. arada yaşadığı bir şehirdi. Selanik’te haberleşme için postane bulun- Düşüncelerin özgürce ifade edildiği ve ye- duğu gibi Avrupa’da basılan gazete, der- ni düşünce akımlarına açık olan bu ortam- gi ve kitaplar da kolaylıkla temin edilebili- da Mustafa Kemal Avrupa’daki gelişmele- yordu. ri yakından takip etme ve kendini geliştirme imkânı bulmuştur. Selanik’te Türk okullarının yanında birçok Çağdaş eğitim sistemlerinin uygulandığı bu yabancı okul da yer alıyordu. şehirde Mustafa Kemal iyi bir eğitim alma imkânına sahip olmuştur. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 11

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite Uyarı Selanik, Osmanlı Devleti’nin modernleşmesinin merkeziydi. Batı’nın kültürel ve toplumsal değerleri gibi siyasi geliş- meleri de bu şehirde hızla yayılıyor ve taraftar bulabiliyordu. Selanik, merkezin baskısından uzak kaldığından özgür fikirlerin geliştiği ve Avrupa kültürleriyle kolay bağlantı kurulan bir şehir olmuştur. Bu durum Osmanlı aydınlarının da Batı etkisi ile daha çabuk tanışmasını sağlamıştır. Örnek 6 Mustafa Kemal’in doğduğu kent olan Selanik, farklı millet ve dine mensup Osmanlı halkının birlikte yaşadığı bir şehirdi. Bir liman şehri olan Selanik, Avrupa ve İstanbul’u birbirine bağlayan demir yollarına sahipti. Şehrin bu özelliği Avrupa’da meydana gelen yeniliklerin ve olayların takip edilmesini kolaylaştırıyordu. Selanik’in kültürel hayatına hareketlilik katan bu özellik, siyasi olarak ise bölgeyi zor durumda bırakıyordu. Örneğin, Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşün- cesi, farklı etnik grupların bir arada yaşadığı bölge üzerinde yıkıcı etkilere neden olmuştu. Selanik; devletin içinde bulun- duğu bu durumdan yararlanmak isteyen başta Rusya olmak üzere Avrupalı devletlerin, Balkanlardaki milliyetçilik fikirle- rini destekleyerek burada yaşayan azınlıkları Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırttığı bir yer hâline gelmişti. Buna göre Selanik şehri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Sömürgeci devletlerin çıkarlarını gerçekleştirmeye çalıştıkları yer olduğu B) Şehrin çok uluslu yapısının birlik ve beraberliğe engel olmaya başladığı C) Şehrin ulaşım bakımından elverişli olmasının Avrupa’da yaşanan gelişmeleri takip etmeyi kolaylaştırdığı D) Selanik’te sadece Rusya’nın, milliyetçilik akımını desteklediği Çözüm 6 Metinde Rusya başta olmak üzere Avrupalı devletlerin Balkanlardaki milliyetçilik hareketlerini desteklediği belirtildiği için D seçeneği söylenemez. Cevap D b. Mustafa Kemal’in Öğrenim Hayatı 19. yüzyılda, Osmanlı Devleti sınırları içinde daha çok geleneksel öğretime devam eden, dinî derslerin yoğun olduğu medreseler yaygındı. Bunun yanında Avrupa tarzı eğitim veren modern okullar, azınlıklara ait okullar ve yabancı dev- letlerin açtığı eğitim kurumları da faaliyet göstermekteydi. Bu okullarda farklı müfredatlar uygulanıyordu. Bu nedenle Osmanlı Devleti’nde eğitimde birlik yoktu. Dönemin en iyi eğitim veren askerî okulları ise ülke sorunlarını bilen ve bunu çözmek isteyen vatansever öğrenciler yetiştirmeye çalışıyordu. Okul Türü Eğitim Tarzı Medreseler, Mahalle Mektepleri Geleneksel, dinî eğitim ve öğretim Modern Mektepler, Askerî Okullar, Meslek Okulları Batı tarzında modern eğitim ve öğretim Azınlık Okulları, Yabancı Okullar Kendi amaçları doğrultusunda kendi müfredatlarını uygu- layan eğitim ve öğretim programı Uyarı Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyıldan sonra görülen ayrılıkçı azınlık hareketlerinin ortaya çıkmasında azınlık okulları ve yabancı okullarda yetişenlerin etkisi fazla olmuştur. Uyarı Osmanlı Devleti’nde Batı tarzı eğitim veren okullar, dinî eğitim veren medreseler, azınlık okulları ve yabancı okulların bir arada bulunması eğitim ve öğretimde birlik olmadığının ve eğitim sisteminin farklı fikir, kültür ve anlayışa sahip insanlar yetiştiren bir yapıda olduğunun kanıtıdır. 12 8. Sınıf

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor Okul Türü Eğitim Gördüğü Okul Eğitim Tarzı 1886 Mahalle Mektebi 1886 Annesinin isteğiyle dinî eğitim alması amacıyla yazıldığı okuldur. 1894 (Selanik - Yunanistan) Fakat çok geçmeden bu okuldan ayrılmıştır. 1894 Şemsi Efendi Okulu Bu okuldaki eğitim diğer okullara göre son derece çağdaş özellik- 1896 (Selanik - Yunanistan) ler taşımaktaydı. Modern eğitim metotlarının uygulandığı, okuma ve yazmayı kolaylaştıracak ders araç ve gereçlerinin kullanıldığı, 1899 Selanik Mülkiye Rüştiyesi öğrencilerin sıralarda oturduğu ve aktif olarak derse katıldığı bir sis- 1902 (Selanik - Yunanistan) tem uygulanıyordu. Selanik’in ilk özel Müslüman Türk okuludur de- nilebilir. Babasının ölümüyle bu okuldaki eğitimine bir süre ara ver- Selanik Askerî Rüştiyesi mek zorunda kalan Mustafa, Selanik’e döndükten sonra bu okula (Selanik - Yunanistan) devam etti ve başarı ile bitirdi. Manastır Askerî İdadisi Selanik Mülkiye Rüştiyesinde ortaokul eğitimine başlayan Musta- (Manastır - Makedonya) fa, asker olmak istediği için bu sivil ortaokula devam etmek istemi- yordu. Annesinden habersiz girdiği askerî okul sınavını kazanınca İstanbul Harp Okulu bu okuldan ayrıldı. (İstanbul - Türkiye) Komşusu Binbaşı Kadri Bey’in oğlu ve sokakta gördüğü üniforma- İstanbul Harp Akademisi lı subaylardan etkilenerek asker olmaya karar verdi. Askerliğe ilk (İstanbul - Türkiye) adım attığı okuldur. Matematik dersine bu okulda başlayan ilgisi ileride de devam etti. Kendisine “Kemal” adı bu okuldaki matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Efendi tarafından verildi. Bu okulda Mustafa Kemal’i fikrî yönden etkileyen olaylar ve kişiler oldu. Fransızcasını geliştirdi. Arkadaşı Ömer Naci’den etkilenerek edebiyata ilgisi arttı, hitabet yeteneği gelişti. Tarih öğretmeni Kolağa- sı Mehmet Tevfik Bey’in engin tarih bilgileri sayesinde tarihe ilgisi arttı, tarih şuuru gelişti. Burada ilk kez Fransız düşünürlerin kitap- larını okumaya başladı ve eşitlik, adalet, demokrasi, insan hakları gibi fikirleri öğrendi. Türk yazarları okuyarak Türk milliyetçiliği fikir- lerini öğrendi. Devletin içinde bulunduğu durum ve sorunlarla ilk kez burada ilgilenmeye başladı. Bu okulda iken 1897 Türk-Yunan Savaşı’na katılmak istemesi vatanseverliğinin kanıtı olduğu gibi; bu savaş sonucunda Osmanlı Devleti’nin başarılı olmasına rağmen masa başında istediği sonucu alamadığını görmesi devletin dış politikada iyi yönetilmediğini düşünmesinde etkili oldu. Osmanlı’nın başkentine ilk kez gelmesi Harp Okuluna başlama- sıyla oldu ve ülke sorunları ile yakından ilgilenmeye devam etti. Batı’daki gelişmeleri takip etmek amacıyla Avrupa’dan dergiler ge- tirtti. Kaldığı pansiyonda Fransızcasını geliştirmeye devam etti. 1902 yılında bu okuldan “Teğmen” rütbesiyle mezun oldu. Harp Akademisinde aldığı eğitim hem vatan, millet ve Türklük fikir- lerinin olgunlaşmasında hem de Batı’ya dönük çağdaşlaşma dü- şüncelerinin gelişmesinde etkili oldu. Arkadaşlarını etrafında topla- yarak ülke meseleleri hakkında bilgilendirmesi, okulda fikirlerini yaymak için onlarla el yazması gazete çıkarma girişiminde bulun- ması liderlik ve örgütleyicilik (teşkilatçılık) kişilik özelliklerine sahip olduğunun kanıtıdır. 1905 yılında Harp Akademisinden “Kurmay Yüzbaşı” rütbesiyle mezun oldu. İlk görev yeri olan Şam 5. Ordu Komutanlığına tayin oldu. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 13

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite Tanım Osmanlı Devleti’nde; • Ortaokul derecesinde olan eğitim kurumlarına rüştiye, • Lise derecesinde eğitim veren kurumlara idadi, • Sivil memur yetiştiren okullara mülkiye, • Orduya subay yetiştiren yüksekokula harp okulu, • Orduya komutan ve kurmay subay yetiştiren okula harp akademisi denirdi. Mustafa Kemal ilk görev yeri Şam’da (1906) Uyarı Mustafa Kemal’in Harp Okulu ve Harp Akademisinde ülke sorunlarıyla ilgilenmesi ve düşüncelerini cesaretle ifade etmesi öğrencilik yıllarından itibaren onun aydın ve çağdaş bir subay olarak tanınmasını sağlamıştır. Örnek 7 Ersin Öğretmen “Mustafa Kemal’in Eğitim Hayatı” konusuyla ilgili sınıfı dört gruba ayırmış ve onlara şu soruları sormuştur: 1. Eğitim hayatına başladığı okul hangisidir? 2. Başlamış olduğu hangi okulları tamamlamıştır? 3. Askerî eğitimine başladığı okul hangisidir? 4. İlk defa Selanik dışında eğitim aldığı okul hangisidir? 5. En son mezun olduğu okul hangisidir? 1. grup 1. Soru 2. Soru 3. Soru 4. Soru 5. Soru Puan Toplamı 2. grup – + – + – 20 3. grup + + + + + 50 4. grup – + – + + 30 + + + – – 30 Verilen sorular ve oluşan puan tablosuna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? Cevap D A) 1 ve 3. gruplar Mahalle Mektebi cevabını verememişlerdir. 8. Sınıf B) 2 ve 3. gruplar İstanbul’da eğitim aldığı okula doğru cevap vermişlerdir. C) 2 ve 4. gruplar Selanik’te gitmiş olduğu okulların tamamını doğru cevaplamıştır. D) 4. grup Manastır Askerî İdadisi cevabını verebilmiştir. Çözüm 7 4. grup 4. sorudan – (eksi) puan aldığı için doğru cevapladığı söylenemez. 14

PEKİŞTİRME TESTİ 2 TEST 1002 Zeka Küpü Yayınları 2. Atatürk’ün hizmetinde bulunanlardan Cemal Gran- da, Atatürk’le Vasıf Çınar arasında geçen bir konuş- 1. mayı anlatırken; ondaki okuma alışkanlığının çocuk (I) Çocukluğuma dair ilk hatırladığım şey, yaşlarda kazanıldığını da belirterek: mektebe gitmek meselesine aittir. Bundan dolayı annemle babam arasında şiddetli bir “Boş zamanlarında Atatürk’ün elinden tarihle ilgili çatışma vardı. (II) Annem, ilahilerle okula baş- kitapların düşmediğini hatırla- lamamı ve mahalle okuluna gitmemi istiyordu. rım. Bir gün yine Atatürk, ta- Gümrükte memur olan babam ise o zaman ye- rihle ilgili kalın bir kitap ni açılan Şemsi Efendi’nin okuluna gitmemi okuyordu. Öylesine dal- ve yeni yöntemlere göre okumamı istiyordu. mıştı ki çevresini göre- (III) Nihayet babam bu meseleyi ustaca hâl- cek hâli yoktu. Bir sürü letti. Önce Mahalle Mektebine başladım. Böy- yurt meselesi dururken lece annemin gönlü yapılmış oldu. (IV) Bir- Devlet Başkanının kendi- kaç gün sonra da Mahalle Mektebinden alınıp ni tarihe vermesi, Vasıf Çı- Şemsi Efendi Mektebine kaydedildim. nar’ın biraz canını sıkmış olma- lı ki Atatürk’e şöyle dediğini duydum: Atatürk’ün bu sözlerinde numaralandırılmış cüm- lelerde belirtilen durumlar aşağıdakilerle eşleş- – Paşam!.. Tarihle uğraşıp kafanı yorma... 19 Ma- tirildiğinde seçeneklerden hangisi yanlış olur? yıs’ta kitap okuyarak mı Samsun’a çıktın? A) I numaralı ifadeden yola çıkarak Atatürk’ün eği- Atatürk, Vasıf Çınar’ın bu çok samimi yakınmasına tim meselesinin aile içinde görüş ayrılığına ne- gülümseyerek şöyle karşılık verdi: den olduğu söylenebilir. – Ben çocukken fakirdim. İki kuruş elime geçince B) II numaralı cümlelerde belirtilen durum Mustafa bunun bir kuruşunu kitaba verirdim. Eğer böyle ol- Kemal’in yetiştiği dönemde Osmanlı Devleti’n- masaydım, bu yaptıklarımın hiçbirini yapamazdım, de öğretim birliği olmadığını gösterir. diye cevap verir. Hayatı boyunca cepheden cephe- ye koşmuş ulu önderin ömrüne 4000’e yakın kitap C) III numaralı cümlelerde Mustafa Kemal’in baba- sığdıracak kadar içinde taşıdığı aşktır.” sının annesine karşı saygıyla yaklaştığını gös- teren ifadeler vardır. Bu hatıraya göre Mustafa Kemal ile ilgili aşağı- dakilerden hangisi söylenemez? D) IV numaralı cümlede belirtilen durum Mustafa Kemal’in, babasının isteğiyle askerlik eğitimine A) Elde ettiği başarıları kitap okumaya borçlu olduğu başladığını kanıtlar. B) Okuma alışkanlığına sahip olduğu C) Önemli konularda kitaplar kaleme aldığı D) Düşünce dünyasını zenginleştirdiği 3. I. Annesinin isteği ile gittiği okul, Mahalle Mektebidir. II. Edebiyat ve tarihe ilgi duyduğu, milliyetçi fikirlerinin geliştiği okul, Selanik Mülkiye Rüştiyesidir. III. Ülke sorunlarıyla yakından ilgilendiği ve Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun olduğu okul, İstanbul Harp Akade- misidir. IV. Mustafa Kemal’in kendi isteğiyle gittiği ve matematik öğretmeni tarafından “Kemal” adının verildiği okul, Selanik Askerî Rüştiyesidir. Yukarıda Mustafa Kemal’in eğitim gördüğü okullar verilmiştir. Numaralandırılmış ifadelerde yapılan yanlışlık aşağıdakilerden hangisi ile düzeltilebilir? A) I. öncülde Mahalle Mektebi yerine Şemsi Efendi Okulu yazılmalıdır. B) II. öncülde Selanik Mülkiye Rüştiyesi yerine Manastır Askerî İdadisi yazılmalıdır. C) III. öncülde İstanbul Harp Akademisi yerine İstanbul Harp Okulu yazılmalıdır. D) IV. öncülde Selanik Askerî Rüştiyesi yerine Şemsi Efendi Okulu yazılmalıdır. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 15

2TEST PEKİŞTİRME TESTİ 4. Zeka Küpü Yayınları 6. Harp Okulunda üçüncü sınıf kalabalıktı. Bun- lardan ancak, pek az bir kısmı Harp Akade- Mustafa Kemal, Harp Okulunda misine girebilecekti. Geri kalanlar tayin edil- eğitim gördüğü sırada arkadaşlarıyla dikleri kıtalara dağıtılacaktı. Mustafa Kemal, muhakkak kurmay subay olacağına inanıyor- Aşağıda Mustafa Kemal’in öğrenim hayatına yönelik du. Bir gün; “Ya kurmay subay olamazsan, kendi anlatımları verilmiştir. ne yaparsın?” diye yarı ciddi, yarı şaka takı- • “Matematik öğretmeni sert bir adamdı. Sınıfta lan sınıf arkadaşımız Arif’i derhâl susturmuş- tu: “Seni bilmiyorum, fakat ben muhakkak, birinci, ikinci tanımıyordu. Bir gün bize “Aranız- kurmay subay olacağım.” Mustafa Kemal kur- da kimler kendine güveniyorsa kalksınlar. Onla- may oldu. Arif, mümtaz yüzbaşı olarak okul- rı çalıştırma danışmanı yapacağım.” dedi. Ön- dan çıktı. ce duraksadım. Ayağa öyleleri kalktı ki ben Ali Fuat Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk kalkmamayı yeğledim. Bunlardan birinin danış- manlığı altına girdim. Ama kısa zamanda da- Mustafa Kemal’in Harp Okulu yıllarında sınıf yanma gücüm son noktaya geldi. Ayağa kalka- arkadaşına verdiği bu cevap onun, rak \"Ben bundan daha iyi yaparım.\" dedim. Bunun üzerine öğretmen beni çalıştırma danış- I. Kararlılık manı yaptı. Eski danışmanı da benim danışman- II. Liderlik lığıma verdi.” III. İdealistlik • “Güzel söylemek ve yazmak isteği kalıcı idi. İs- IV. İleri görüşlülük tanbul’daki Harp Okulunda ders aralarında kom- pozisyon alıştırmaları yapıyorduk. Saati elimize özelliklerinden hangileriyle ilişkilendirilebilir? alıyor, 'Bu kadar dakika sen, bu kadar dakika ben söyleyeceğim.' diye yarışmalar düzenliyor A) I ve II B) I ve III ve tartışmalar yapıyorduk. Okulun öğrencileri arasında okunmak üzere el yazımızla bir okul C) II ve IV D) I, II, III ve IV gazetesi çıkardık. Sınıf içinde küçük bir teşkila- tımız vardı. Ben gazetenin yönetim kurulunda 5. Par s idim. Gazetenin yazılarını çoğunlukla ben yazı- yordum.” Belgrad KARADENİZ Mustafa Kemal’in öğrencilik yıllarında yaptığı bu Manastır Selân k İstanbul davranış ve faaliyetler onun hangi kişilik özelli- ğini yansıtmaktadır? T caret gem ler EGE DENİZİ Dem r yolu ulaşımı A) Mantıklılığını Batılı f k rler AKDENİZ 0 250 500 750 km B) Eğitimciliğini C) Liderliğini Selânik’in coğrafi konumu D) İleri görüşlülüğünü Haritadan yararlanarak Selanik ile ilgili aşağıdaki 8. Sınıf yargılardan hangisi çıkarılamaz? A) Avrupa ile ekonomik ilişkilerin yaşandığı bir kenttir. B) Kültürel etkileşime açıktır. C) Liman ve demir yolu ile dünyanın farklı yerleri ile irtibat halindedir. D) Çok uluslu bir yapıya sahiptir. 16

PEKİŞTİRME TESTİ 2 TEST 7. 8. Mustafa Kemal’in eğitim hayatındaki bazı geliş- meler; Yukarıda Betül Öğretmen’in, Mustafa Kemal’in ha- yatı ile ilgili sorduğu soruların cevapları sırayla ve- I. Tarih ve edebiyata ilgi duyduğu okuldur. rilmiştir. Betül Öğretmen’in sorduğu sorular ise ka- II. Komşusundan etkilenerek başladığı okuldur. rışık bir sıra ile şu şekildedir: III. Babasının isteği ile gittiği okuldur. IV. Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun olduğu okuldur. I. Mustafa Kemal’in tarih şuurunun geliştiği şehir hangisidir? Mustafa Kemal’in okuduğu okullar hangi seçe- nekte doğru verilmiştir? II. Mustafa Kemal’in ilk görev yeri hangi şehirdedir? III. Mustafa Kemal’in askerî eğitimine başladığı şe- Zeka Küpü Yayınları I II III IV hir hangisidir? Manastır Selanik Şemsi İstanbul Buna göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) Askerî Askerî Efendi Harp Rüştiyesi Mektebi A) I. öncüldeki soru ile II. öncüldeki soru yer değiş- İdadisi Akademisi tirmelidir. Manastır İstanbul Şemsi İstanbul B) III numaralı soru I numaralı sorudan önce sorul- B) Askerî Harp Efendi Harp malıdır. Okulu Mektebi İdadisi Akademisi C) III numaralı soru ile II numaralı soru yer değiş- tirmelidir. İstanbul Selanik Mahalle İstanbul C) Harp Mülkiye Mektebi Harp D) III numaralı soru en son sorulmalıdır. Rüştiyesi Okulu Akademisi İstanbul Selanik Mahalle Manastır D) Harp Askerî Mektebi Askerî Rüştiyesi İdadisi Okulu 9. Nüfusunun çoğunluğu Türk olan Selanik’te; Balkanlardaki siyasi hareketlilik ve milli- Yunan, Ermeni, Bulgar, Yahudi gibi çeşitli din, yetçilik isyanları sırasında Manastır As- mezhep ve milletlerden insanlar bir arada ya- kerî İdadisinde öğrenim gören Mustafa şamaktaydı. Mustafa Kemal’in farklı kültürle- Kemal, arkadaşlarıyla ve öğretmenleriy- ri tanımasında, kendini geliştirmesinde, ye- le şehirdeki bu hareketliliği yakından ta- nilikçi ve açık görüşlü bir insan olmasında kip ediyor ve ülkeyi ilgilendiren mesele- Selanik büyük bir etkiye sahipti. ler hakkında aralarında tartışıyorlardı. Bu şehirlerin Mustafa Kemal’e, I. Farklı kültürleri tanıma II. Çok yönlü düşünebilme III. Ülke meselelerini yakından görme özelliklerinden hangilerini kazandırdığı söylenebilir? A) Yalnız I  B) Yalnız III  C) I ve III  D) I, II ve III 17 T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite C. MUSTAFA KEMAL’İN FİKİR HAYATINI ETKİLEYEN KİŞİLER, ŞEHİRLER VE OLAYLAR Ailesi • Mustafa Kemal ilk esin kaynağının ailesi olduğunu belirtmiştir. İlk terbiyesini ve ilhamını onlardan alan Mustafa Kemal’in eğitimine önem veren ailesi, onu dönemin modern okulla- Eğitim rından birine göndermiştir. Gördüğü Şehirler • Selanik, Manastır ve İstanbul gibi farklı şehirlerde öğrenim görmesi bilgi dünyasını geliştir- mesine katkı sağlamıştır. Selanik’in çok uluslu ve Fransız İhtilali’nin getirdiği milliyetçilik akı- Öğretmenleri mının yayıldığı bir yer olması, onun fikir ve düşünce yapısı üzerinde etkili olmuştur. Okuduğu • Lise eğitimi için geldiği Manastır, o dönemde konsoloslukların ve ticari faaliyetlerin yoğun ol- Kitaplar, duğu, farklı din ve milletten insanların arasında çekişmelerin yaşandığı bir şehirdi. Bu durum Gazeteler Mustafa Kemal’de millî duyguları geliştirmiştir. Yazarlar, • Devletin başkenti olan İstanbul’da ise memleketin içinde bulunduğu durumu yakından takip Şairler ederek arkadaşlarıyla ülke sorunlarını tartışma fırsatı bulmuş, fikirlerini yayma amacıyla ga- zete ve dergiler hazırlamıştır. Görev Yaptığı Yerler • Okulunda yeni yöntemler kullanan Şemsi Efendi, Mustafa Kemal’in fikir dünyasının temelle- rini atmıştır. Yaşadığı Olaylar • Askerî Rüştiyede Fransızca öğretmeni Yüzbaşı Nakiyüddin Bey ülkenin ve toplumun gele- ceği konusunda ona ilk fikrî düşünceleri vermiştir. • Askerî İdadide tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey’in derin tarih bilgisi Mustafa Ke- mal’in tarih bilincini geliştirmiştir. • Çocukluğundan itibaren okumaya ilgi duyan Mustafa Kemal, yerli ve yabancı çok sayıda dü- şünürün kitaplarını okumuş, notlar almış ve bunlar üzerinde analiz yapmıştır. • Öğrenim hayatı boyunca okuduğu kitaplar Mustafa Kemal’e gerçekçi, akılcı ve bilimsel bir düşünce yapısı kazandırmış; bu sayede yaptığı her işi aklın ve bilimin ışığında gerçekleştir- miştir. • Yabancı dil bilmesi Avrupa’da yayımlanan gazete ve dergileri takip etmesini kolaylaştırmış ve böylece Avrupa’da yaşanan gelişmeleri de yakından takip etme imkânı bulmuştur. • Batı medeniyetinin örnek alınması gerektiğini savunan Tevfik Fikret, Mustafa Kemal’in çağ- daş ve inkılapçı kişiliğinin oluşmasında etkili olmuştur. Mustafa Kemal “Ben inkılap ruhunu ondan aldım.” diyerek Tevfik Fikret’ten nasıl etkilendiğini ifade etmiştir. • Mustafa Kemal’in, “Fikirlerimin babası” olarak nitelendirdiği Ziya Gökalp, milliyetçilik ve Türk- çülük üzerine yazdığı eserleri ile onu derinden etkilemiştir. Mustafa Kemal özellikle cumhu- riyetin ilk yıllarında kültür politikalarını belirlerken onun fikirlerinden yararlanmıştır. • Eserlerinde Türkçülük akımını savunan “millî şair” Mehmet Emin Yurdakul için “Şiirlerinde bana millî benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı bulmuştum.” demiştir. • “Vatan ve hürriyet şairi” Namık Kemal vatan sevgisi, hürriyet konularında Mustafa Kemal’i derinden etkilemiş, onda vatan ve millet sevgisinin oluşmasına katkı sağlamıştır. • Fransız İhtilali’nin öncüleri Montesquieu, Jean Jacques Rousseau ve Voltaire gibi yazarların eserlerini okumuş; bu eserlerdeki eşitlik, adalet, milliyetçilik ve millî egemenlik kavramların- dan etkilenmiştir. “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” ifadesini Jean Jacques Rousseau’dan esinlenerek söylemiştir. • Mustafa Kemal, Millî Mücadele Dönemi’ne kadar ülkenin farklı bölgelerinde askerî görevler yapmış; bu durum ülkenin, halkın, yöneticilerin durumunu yakından görmesini sağlamıştır. Ülke meseleleri ile ilgilenmiş ve sorumluluk duygusu ile hareket etmiştir. • Azınlık çatışmalarının yoğun yaşandığı Balkanlarda doğup büyümesi vatanseverlik duygu- larını geliştirmiştir. 1897 Türk-Yunan Savaşı’na yaşı küçük olduğu için katılamaması onu çok üzmüş, ayrıca savaşı kazanan Osmanlı Devleti’nin masa başında kaybetmesi Mustafa Ke- mal’de diplomasinin iyi yönetilmediği düşüncesini oluşturmuştur. 18 8. Sınıf

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor Uyarı Mustafa Kemal okuduğu kitaplardaki düşünceleri olduğu gibi kabul etmemiş, kendi düşünce süzgecinden geçirerek özgün fikirler üretmiştir. Uyarı Mustafa Kemal’in özellikle gençlik yıllarında okuduğu yerli ve yabancı yazarların düşünceleri, ileride onun başlattığı Kurtuluş Savaşı’nın olgunlaşmasında, kazanılmasında ve kurulmasına öncülük ettiği Türkiye Cumhuriyeti ve yaptığı inkılapların ortaya çıkmasında etkili olacaktır. Örnek 8 Mustafa Kemal’i etkileyen aydınlar arasında yer alan Jean Jacques Rousseau’nun bazı sözleri şunlardır: • “Keyfe bağlı bir yönetimin yasal bir yönetim olabilmesi için, halkın onu kabul etmeye ya da etmemeye yetkisi olmalıdır. Ancak o zaman yönetim keyfe bağlı olmaktan çıkar.” • “Egemenlik halk oyunun yürütülmesinden başka bir şey olmadığı için bence hiçbir zaman başkasına devredilemez. İktidar başkasına geçebilir ama idare geçemez.” • “Yürütme gücünü ellerinde tutanlar da halkın efendileri değil, görevlileridir. Halk istediği zaman onları işbaşına getirir, istediği zaman da işten uzaklaştırır.” Jean Jacques Rousseau’nun fikirleri, Mustafa Kemal’in hangi kişilik özelliğini ortaya çıkarmış ve Atatürk bu özellik doğrultusunda hangi olaya kayıtsız kalamamıştır? A) Vatanseverlik – I. Dünya Savaşı B) Demokrasi yanlısı olma – 31 Mart Vakası C) Milliyetçilik – 1897 Türk-Yunan Savaşı D) Teşkilatçılık – Trablusgarp Savaşı Çözüm 8 Jean Jacques Rousseau’nun sözlerinde demokratik yönetim anlayışı vurgulandığı için B seçeneğine ulaşılır. Mustafa Kemal, bu düşünce doğrultusunda II. Meşrutiyet’i korumak için 31 Mart Vakası’nın bastırılmasında görev almıştır. Cevap B Örnek 9 Mustafa Kemal’in idadi sıralarından başlayarak en çok okuduğu ve etkilendiği Türk yazar ve düşünürlerin başında Ziya Gökalp gelir. Ziya Gökalp’e göre millet “Dilce, dince, ahlakça ve güzellik duygusu bakımından müşterek olan yani aynı terbiyeyi almış fertlerden oluşan bir topluluktur.” Milliyetçilik ise “İnsanların soy, kültür ve coğrafi özelliklerinden hareket ederek bir birlik oluşturmasını sağlayan kavramın adıdır.” Buna göre Ziya Gökalp’in Mustafa Kemal’de, I. İnkılapçılık II. Ulusçuluk III. Çağdaşlık fikirlerinden hangilerinin gelişmesine katkı sağladığı söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III Çözüm 9 Metinde Ziya Gökalp’in millet ve milliyetçilik fikirleri ifade edildiği için Mustafa Kemal’in ulusçuluk fikirlerinin gelişme- sinde etkili olduğu söylenebilir. Cevap B T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 19

3TEST PEKİŞTİRME TESTİ 1. 1003 Deneme 1 2. (I) Manastır Askerî İdadisi, Mustafa Kemal’in sade- ce askerî hayatını değil düşünce ve fikir dünyasını Deneme 2 da değiştirmişti. (II) Bu okulda ilgi duyduğu dersle- rin başında edebiyat ve tarih gelmekteydi. (III) Sıra arkadaşı Ömer Naci sayesinde tanıştığı edebiyat ve hitabete karşı aşırı ilgisi okuldaki öğretmenleri- nin dikkatini çekmiş ve askeri eğitimine ağırlık ver- mesi gerektiği konusunda uyarılmıştı. (IV) Mustafa Kemal’in “Kendisine minnet borcum vardır. Bana yeni ufuklar açtı.” dediği tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey tarihi bütün derinlikleriyle biliyor ve öğrencilerine bu dersi sevdiriyordu. Buna göre numaralandırılan cümlelerin hangi- sinde Mustafa Kemal'in tarih bilincinin gelişme- sinin nedeni verilmiştir? A) I B) II C) III D) IV Deneme 3 Deneme 4 3. Mustafa Kemal’in, Bulgaristan’ın başkenti Sofya’da Soru ataşemiliterlik yıllarında yaşadığı bir olay şu şekil- dedir: 0 1 2 3 4 5 6 sayıları Kentin ünlü otellerinden birinin pastanesine gelip Farklı Kültürler Öğretmenleri Millî Sorunlar Zeka Küpü Yayınları kendisine de servis yapılmasını isteyen başı kalpaklı, ayağı Yukarıdaki grafikte Fatih’in “Mustafa Kemal’in Fikir çarıklı bir (Bulgar) köylü sa- Hayatına Etki Eden Unsurlar” konusuyla ilgili çöz- londan dışarı çıkartılmak düğü denemelerdeki soru sayıları verilmiştir. istenince; elindeki değne- ğini havaya kaldırarak: Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi Fatih’in “Beni buradan kovma yü- en çok soru çözdüğü konu ile ilişkilidir? rekliliğini nereden buluyor- sunuz? Bulgaristan, benim A) Mustafa Kemal, Manastır Askerî İdadisinde ta- alnımın teri ile doyuyor, onu rih öğretmeni Mehmet Tevfik (Bilge) Bey’in derin koruyan da benim tüfeğim!” diye tarih bilgisi sayesinde Fransız İhtilali’nin getirdi- bağırmıştı. Bu olaya tanık olan Mustafa Kemal, yıl- ği özgürlük fikrinin önemini kavramış ve tarih lar sonra arkadaşlarına: “İşte ben de Türk köylüsü- bilinci gelişmiştir. nün böyle olmasını istiyorum!” diyecekti. B) Arkadaşı Ömer Naci’nin etkisi ile edebiyat ve Yukarıda verilen olay Mustafa Kemal’de, şiir sanatına ilgi duyan Mustafa Kemal bu saye- de hitabet özelliği ve güzel yazı yazma yeteneği I. Yaşadığı şehirler ve olaylar fikir hayatını etkile- kazandı. miştir. C) Milliyetçilik fikrinin etkileri sonucunda Avrupalı II. Tarım üretimine dayalı bir ekonomik yapı oluş- devletler Balkanlardaki milletleri isyana teşvik turmayı düşünmüştür. etmiştir. Balkanlardaki siyasi durum ve Türk-Yu- nan Savaşı’nda Avrupalı devletlerin yenilgiye III. Hakkını savunan bir toplum yapısı oluşturma uğramasına rağmen Yunan ordusunu destekle- fikrine sahiptir. mesi Mustafa Kemal’e dış politika konusunda tecrübe kazandırmıştır. durumlarından hangilerine neden olmuştur? D) Farklı din, dil ve düşüncede insanların bir arada A) Yalnız I B) I ve II yaşadığı Selanik’te farklı toplumları, kültürleri, C) I ve III D) II ve III yaşam biçimi ve inaçları tanıma fırsatı bulan Mustafa Kemal’de farklı yaşamlara hoşgörülü olma ve demokratik yönetim anlayışı gelişmiştir. 20 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 3 TEST 4. Zeka Küpü Yayınları 5. Dersler dışında bol bol kitap okuyan Mustafa Ke- Mustafa Kemal, yakın arkadaşı Ali Fuat’ın ba- mal, Manastır’da okul arkadaşı Ömer Naci’nin etki- bası İsmail Fazıl Paşa’nın aracılığıyla tanıştık- siyle bir ara edebiyat ve hitabet sanatına merak sar- ları Kurmay Subay Osman Nizami Paşa’yla mış olmakla birlikte yabancı dil öğrenmeye de önem yaptıkları uzun bir sohbetten sonra Osman Ni- vermişti. İlk bilgilerini Fransızca öğretmeni Nakiyüd- zami Paşa kendisine şu sözleri söylemiştir: din Efendi’den aldığı Fransızcasını ilerletmek için “Mustafa Kemal Efendi oğlum, görüyorum ki arkadaşı Ali Fethi ile kitaplar okuyor, tatil için Sela- İsmail Fazıl Paşa seni takdir etmek konusun- nik’e gittiğinde de özel derslere devam ediyordu. da yanılmamış. Şimdi ben de onunla aynı dü- İstanbul’da Harp Akademisi yıllarında da sürdür- şüncedeyim. Sen, bizler gibi yalnız Erkan-ı harp düğü bu çabaları sonucunda Fransızcasını oldukça subayı olarak normal bir hayata atılmayacak- ileri bir düzeye çıkarmayı başarmıştı. sın. Keskin zekân ve yüksek kabiliyetin, ülke- nin geleceği üzerinde etkili olacaktır. Bu söz- Verilen bilgilerden hareketle Mustafa Kemal ile lerimi bir iltifat olarak alma. Sende ülkenin ilgili, başına gelen büyük adamların daha gençlikle- rinde gösterdikleri eşsiz kabiliyet ve zekâ belirti- I. Batı dünyasında olup biten olayları takip etme lerini görmekteyim. İnşallah yanılmamış olurum.” imkânı bulmuştur. Ali Fuat CEBESOY II. Etkili ve güzel konuşma merakı lise yıllarında başlamıştır. Sınıf Arkadaşım Atatürk III. Yabancı yazarların düşüncelerinden lise yılla- Metinde geçen altı çizili ifade ile Osman Nizami rında etkilenmeye başlamıştır. Paşa’nın, Mustafa Kemal’in hangi kişilik özelli- ğine vurgu yaptığı söylenebilir? yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Çok yönlülük B) Vatanseverlik A) I ve II B) I ve III C) İleri görüşlülük D) Liderlik C) II ve III D) I, II ve III 6. ZİYA GÖKALP “Vatan ne Türkiye’dir Türklere / Ne de Türkistan / Vatan, büyük ve müebbet bir ülkedir: Turan” dizelerinin sahibi, milliyetçilik düşüncesini Turancı ideolojiyle destekleyerek bunları eserlerinin içerisine yerleştir- mesiyle dikkat çekti. Onun savunduğu düşünceler ile Cumhuriyet Dö- nemi’nde yapılan inkılaplar arasında büyük benzerlik vardır. KİTAPLARI ŞİİR: “Şaki İbrâhim Destanı” (1908), “Kızıl Elma” (1914), “Yeni Hayat” (1918), “Altın Işık” (1923) DENEME-DÜŞÜNCE: “Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak” (1918), “Türkçülüğün Esasları” (1923) “Doğru Yol” (1923) Mustafa Kemal’in, fikirlerinden faydalandığı düşünürlerin başında Ziya Gökalp gelir. Verilen görselden hareketle Mustafa Kemal’in bu düşünürün aşağıdaki özelliklerinin hangisinden etkilen- diği söylenemez? A) Vatanseverlik B) Batıcılık C) Milliyetçilik D) Türkçülük T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 21

TEST 3 PEKİŞTİRME TESTİ 7. Mustafa Kemal, Manastır Askerî İdadisi yıllarından itibaren Fransız düşünür Jean Jacques Rousseau’nun eserle- rini okumuş ve onun fikirlerinden etkilenmiştir. Aşağıda, iki ismin değişik zamanlarda söylediği sözlere yer veril- miştir. Jean Jacques Rousseau (1712 - 1778) Mustafa Kemal Atatürk (1881 - 1938) “Egemenlik, halk oyunun yürütül- • “Kuvvet birdir ve o milletin- mesinden başka bir şey olmadı- dir.” ğı için, bence hiçbir zaman baş- kasına geçirilemez; birleşimli bir • “Egemenlik, hiçbir mana, varlık olan egemen varlığı da hiçbir şekil ve hiçbir renkte ancak yine halk temsil edebilir. ve işarette ortaklık kabul et- İktidar başkasına geçebilir ama mez.” irade geçemez.” Verilen ifadelere bakılarak Mustafa Kemal’in Jean Jacques Rousseau’dan etkilenerek, I. Millet egemenliği II. Vatanseverlik III. Demokratiklik IV. Tam bağımsızlık fikirlerinden hangilerini benimsediği söylenemez? A) I ve II  B) I ve III  C) II ve III  D) II ve IV 8. Öğrencisinin olgunluğunu, fark- lılıklarını, yeteneklerini, gayret Tarihte yapılan işler ve Türk ve başarısını fark eden Yüzba- kültürü, çok yüksek, ulu bir kül- şı Mustafa Bey, Mustafa olan ismine Kemal’i eklemiştir. türdür, bu kültürü yaşatacak kişiler büyük insanlardır. Ziya Gökalp Yzb. Mustafa Bey Ebedi barışın sağlanması dev- İnsan ancak vatanı ile vardır. letlerin yararınadır. Vatan yoksa insan da yoktur. J. J. Rousseau Namık Kemal Yukarıda Mustafa Kemal’i etkileyen bazı kişilerin düşünceleri verilmiştir. I. “Türk çocuğu ecdadını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.” II. “Türk milleti çalışkandır. Türk milleti zekidir... Ne mutlu Türk’üm diyene!” III. “Bağımsızlık benim karakterimdir, böyle bir millet yurtsuz ve esir kalamaz.” IV. “Yurtta sulh, cihanda sulh!” Buna göre Mustafa Kemal’in numaralandırılan sözleri ile düşünürlerin sözleri ilişkilendirildiğinde aşağı- dakilerden hangisi doğru olur? Ziya Gökalp Yüzbaşı Mustafa Bey J. J. Rousseau Namık Kemal A) II III IV I B) II I III IV C) I II IV III D) I IV II III 22 8. Sınıf

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor D. MUSTAFA KEMAL’İN ASKERLİK HAYATI VE KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ 1. Askerlik Hayatı HBeorssneak Belgrad Romanya Kırım Bükreş Ankara Sırbistan Bulgar Prensliği Karadağ Sofya Doğu Rumeli Roma İstanbul Batum Tiflis Manastır Selanik Kars Van Sardunya Gelibolu Tunus Yunanistan Atina Rodos Musul Girit Kıbrıs Şam Bağdat Trablusgarp Kudüs İskenderiye İlk Görev: Şam • Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Harp Akademisinden mezun olan Mustafa Kemal Suriye’de bulunan Şam 5. Ordu Komutanlığına atandı. • Mustafa Kemal’in ilk görev yeri olan Şam’da iç karışıklıklar yaşanıyordu. Osmanlı Devleti’nin halk üzerindeki otoritesi zayıflamıştı. • Ülke sorunlarına duyarsız kalamayan Mustafa Kemal burada Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdu. • Şam’da düşüncelerini rahatlıkla uygulayamayacağını gören Mustafa Kemal, Selanik’e geçerek burada Vatan ve Hürriyet Cemiyetinin bir şubesini açmak istedi. Selanik 1907’ye kadar Şam’da kalan Mustafa Kemal, 13 Ekim 1907’de merkezi Manastır’da bulunan 3. Ordu Karargâhının Selanik şubesine atandı. Burada meşrutiyeti ilan ettirmek için kurulan ve gizli faaliyet gösteren İttihat ve Terakki Cemiyetine üye oldu. 31 Mart Olayı (1909) İttihat ve Terakki Cemiyetinin çalışmaları sonucunda Osmanlı Devleti’nde yeniden meşrutiyet ilan edildi. Ancak bir süre sonra meşrutiyet karşıtları İstanbul’da bir ayaklanma çıkardı. 31 Mart Vakası adı verilen isyanı bastırmak için kurmay başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu Selanik’ten İstanbul’a geldi. Mustafa Kemal İstanbul’daki görevini başarıyla tamamladıktan sonra tekrar Selanik’e döndü. Picardie Manevraları Mustafa Kemal, 1910’da İngiliz ve Fransız birliklerinin düzenlediği Fran- sa’da gerçekleşen Picardie (Pikardi) manevralarına Osmanlı ordusunu temsilen katıldı. Bu tatbikat sırasında Mustafa Kemal tespit ettiği göz- lem ve değerlendirmeleri ile dikkatleri üzerinde topladı. Hazırladığı raporda, gelecekte yapılacak savaşlarda güçlü hava kuvvetine sahip ülkelerin daha başarılı olacağına dikkat çekti. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 23

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite Uyarı Mustafa Kemal üye olduğu İttihat ve Terakki Cemiyetinden askerlik mesleği ile siyasetin birbirine karıştırılmasının ordunun düzeni ve disiplinine zarar vereceğine ve tehlikeli sonuçlar doğuracağına inandığı için ayrıldı ve kendisini tamamen askerlik mesleğine verdi. Uyarı • Devlet sorunlarına karşı duyarlı olan Mustafa Kemal’in Şam’da Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurması onun siyasi faaliyetlerde bulunduğunun, liderlik, teşkilatçılık (örgütleyicilik) ve vatanseverlik gibi kişilik özelliklerine sahip oldu- ğunun kanıtıdır. • Mustafa Kemal’in İstanbul’da çıkan 31 Mart Ayaklanması’nı bastıran orduda yer alması onun meşrutiyet taraftarı olduğunu ve yenilikleri koruduğunu gösterir. Örnek 10 Picardie Manevraları, Fransa 1910 I. Dünya Savaşı’nda İngiltere ve Fransa ordularına başkomutanlık yapan Mareşal Foch komutasında 12-18 Eylül 1910’da Fransa’nın Picardie bölgesinde Picardie Manevraları adıyla bir tatbikat yapılmıştır. Osmanlı Devleti bu ma- nevralara Binbaşı Selahaddin Bey ve Kolağası Mustafa Kemal’i gözlemci olarak göndermişti. Mustafa Kemal’in tatbi- kat sonrasındaki güçlü hava kuvvetlerine sahip ülkelerin gelecekte daha başarılı olacağına dair sözleri ve yorumları Fransız Mareşal Foch’un dikkatini çekmiş, protokole aykırı olarak rütbesi albaydan küçük olduğu hâlde kendisini düzenlediği bir yemeğe davet etmişti. Bu bilgilerden hareketle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Osmanlı Devleti Picardie Manevralarına askerî temsilciler göndermiştir. B) Mustafa Kemal’in askerî alanda önemli tespitleri olmuştur. C) Mustafa Kemal’in düşünceleri yabancı askerlerin dikkatini çekmiştir. D) Mustafa Kemal başarısından dolayı albaylığa yükseltilmiştir. Çözüm 10 Metinde Mustafa Kemal’in rütbesinde bir değişiklikten söz edilmemiştir. Mustafa Kemal, albaylığa Çanakkale Cephe- si’ndeki başarılarının ardından yükselmiştir. Cevap D 24 8. Sınıf

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor Trablusgarp Savaşı (1911-1912) Nedeni: Siyasi birliğini geç tamamladığı için sömürge yarışında geride kalan İtalya, gelişen sanayisine ham madde ve pazar bulabilmek için Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprağı Trablusgarp’a saldırdı. Gelişme: İtalya Trablusgarp’a saldırırken Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp halkını medeniyet nimetlerinden mahrum bıraktığını ve İtalyan Hükûmetinin buna daha faz- la sessiz kalamayacağını gerekçe gösterdi. İngiltere ve Fransa’nın desteğini alan İtalya; işgalini Derne, Tobruk ve Bingazi’yi içine alacak şekilde genişletti. İşgaller karşısında Osmanlı Devleti, karadan İngilizlerin Mısır’ı işgal etmesi, denizden ise güçlü bir donanmasının olmaması nedeniyle bölgeye asker gönderemedi. Bu durum karşısında Mustafa Kemal, Enver Bey, Ali Fethi Bey gibi Türk subayları devletin bilgisi dâhilinde gizlice Trablusgarp’a gittiler. Gazeteci kimliği ve Şerif takma adıyla Mısır üzerinden Trablusgarp’a ulaşan Mustafa Kemal ve arkadaşları İtalya’ya karşı yerel kuvvetlerden güçlü bir cephe kurarak direndiler. Ancak; İtalya, Osmanlı’yı zor durumda bırakmak için Çanakkale Boğazını abluka altına aldı ve On İki Ada’yı işgal etti. I. Balkan Savaşı’nın başlaması üzerine Osmanlı Devleti barış istedi. Sonuç: İtalya ile Osmanlı Devleti arasında Uşi Antlaşması imzalandı (18 Ekim 1912). Trablusgarp İtalya’ya bırakıldı. Ancak Trablusgarp halkının dinî yönden Osmanlı halifesine bağlı kalması kabul edildi. Anlaşma gereği Osmanlı Dev- leti’ne verilmesi gereken On İki Ada’nın Yunan işgalinden çekinildiği için Balkan Savaşları bitinceye kadar İtalya’da kalmasına karar verildi. Uyarı Mustafa Kemal ilk askerî başarısını Trablusgarp’ta Derne ve Tobruk’ta kazandı. Uyarı Trablusgarp’ın işgali üzerine gönüllü Türk subayları ile birlikte Mustafa Kemal’in gizlice bölgeye gitmesi onun vatan- sever bir kişilik özelliğine sahip olduğunu gösterir. Uyarı Mustafa Kemal, Trablusgarp’ta az kuvvetle sevk, idare işlerinin yürütülmesi ve gerilla savaşının incelikleri konusunda tecrübe edindi. Trablusgarp’ta yerli halkı bir araya getirirken teşkilatçılık (örgütleyicilik), ateş altındaki birlikleri idare et- me, bunlar üzerinde otorite kurma ve yokluklar içinde savaşı sürdürme konularında kendisini geliştirme imkânı buldu. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 25

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite Balkan Savaşları I. Balkan Savaşı Öncesinde Balkanlar I. Balkan Savaşı Sonrasında Balkanlar II. Balkan Savaşı Sonrasında Balkanlar I. Balkan Savaşı (1912) II. Balkan Savaşı (1913) Taraflar ▪ Yunanistan ▪ Bulgaristan Taraflar ▪ Osmanlı Devleti ▪ Bulgaristan ▪ Sırbistan ▪ Yunanistan ▪ Karadağ ▪ Romanya ▪ Sırbistan ▪ Karadağ ▪ Osmanlı Devleti Savaşın Nedeni Savaşın Nedeni • Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp Savaşı’nda I. Balkan Savaşı’nda Bulgaristan’ın Osmanlı Devle- ti’nden çok fazla toprak alması üzerine diğer Balkan başarılı olamaması ülkeleri Bulgaristan’a savaş açtı. • Milliyetçilik akımının etkisi ve Avrupalı devlet- Sonuç lerin kışkırtması • Balkan devletlerinin birbirleriyle savaşması üze- • Osmanlı Devleti’nin Balkanlardan atılmak isten- rine Osmanlı Devleti bu durumdan yararlana- mesi rak Edirne ve Kırklareli’yi düşman işgalinden kurtardı. Osmanlı ordusunda askerliğe siyaset karışması, ula- şım ve ikmalde yaşanan sorunlar nedeniyle başarı- • Balkan Savaşları sonunda Bulgaristan ile İstan- sız olundu. bul Antlaşması, Yunanistan ile Atina Antlaşması imzalandı (1913). Sonuç • Bulgaristan ile Osmanlı Devleti arasında Londra • Arnavutluk, Makedonya, Batı Trakya ve Ege Ada- ları (Gökçeada ve Bozcaada hariç) Osmanlı ege- Antlaşması imzalandı. menliğinden çıktı. • Midye-Enez hattının batısındaki Balkan toprak- • Arnavutluk, Osmanlı Devleti’nden ayrılan son ları (Edirne dâhil) kaybedildi. Balkan devleti oldu. • Savaşın yarattığı kargaşadan faydalanan Arna- 8. Sınıf vutluk bağımsızlığını ilan etti. 26

1. Ünite Bir Kahraman Doğuyor Uyarı • I. Balkan Savaşı’na katılmayan Mustafa Kemal, II. Balkan Savaşı’nda Gelibolu ve Bolayır’daki birliklerde görev yaptı ve Edirne’nin geri alınmasında aktif rol oynadı. Mustafa Kemal’in Gelibolu’da görev yapması Çanakkale Savaşları öncesinde bölgeyi yakından tanımasına katkı sağladı. • I. Balkan Savaşı’nın particilik yapan subaylar arasında iş birliğinin zayıf olması sebebiyle kaybedilmesi Mustafa Kemal’i “ordunun siyasetten ayrı olması gerektiği” düşüncesinde haklı çıkarmıştır. Uyarı Balkan Savaşları sonucu Balkanlardaki altı yüz yıllık Türk hâkimiyeti sona erdi. Osmanlı Devleti’nin Balkan Savaş- larında küçük Balkan devletlerine yenilmesi hem içte hem dışta devletin itibarını önemli ölçüde azalttı. Kaybedilen Balkan topraklarından Anadolu’ya büyük göç dalgası yaşandı. Örnek 11 Şevket Süreyya Aydemir, Balkan Savaşları sonrasında kaybedilen topraklardan Anadolu’ya doğru yaşanan göç dramını şu acılı sözler- le belirtir: “Evet Rumeli göçüyordu. Rumeli boşalıyordu. Rumeli Türk- leri akıp geliyorlardı. Rumeli’yi yüz yıllarca evvel alan, Rumeli’de yüz- yıllardır yaşayan Türkler, 20. yüzyılın başında alevlenen bu yangının alevleri içinde yanarak, çamurlar içinde eriyerek, her sürünüşte biraz daha azalarak, biraz daha kaybolarak, her an daha koyulaşan bir ka- ranlığın içinde, sonu bilinmez geleceklere doğru akıyorlardı. Bu kaçış- ta ya arkadan düşman yetişir, kafileyi kılıçtan geçirir; ya soğuk, açlık, hastalık, yağmurlar ve bin bir çeşit bela, kafileyi her gün küçültür, yok- sullaştırır.” Bu ifadelere göre Balkan Savaşlarının aşağıdaki alanlardan hangisi üzerindeki etkisi anlatılmaktadır? A) Askerî B) Sosyal C) Ekonomik D) Siyasi Çözüm 11 Verilen sözlerde halkın göç sırasında yaşadığı sıkıntılar üzerinde durulduğu için Balkan Savaşlarının sosyal alandaki etkileri anlatılmıştır. Cevap B Sofya Askerî Ataşeliği (1913) Balkan Savaşlarından sonra Mustafa Kemal Sofya Ataşemiliterliğine atandı. Tamamen Batılı bir yaşam biçiminin hâkim olduğu Sofya’da birçok yabancı konsolosluk merkezi bulunuyordu. Mustafa Kemal, Bulgar kültürünü yakından tanımak için üst düzey toplantı, balo ve davetlere katıldı. Buradaki bir baloya, İstanbul’dan getirttiği yeniçeri kıyafetiy- le katıldı. Sofya’daki görevi sırasında Bulgaristan’da yaşayan Türkleri ziyaret ederek siyasal ve kültürel hayatlarının gelişmesi için girişimlerde bulundu. Türklerin çıkardığı gazete ve dergilerle yakından ilgilendi. Tanım Bir devletin başka ülkelere temsilci olarak gönderdiği askerî uzmana veya elçiye ataşemiliter denir. Başlıca görevi yasama, devlet bütçesini çıkarma, hükûmeti denetleme olan ve üyeleri halkoyu ile belirli bir süre için seçilen meclise parlamento denir. Uyarı Sofya’da edindiği tecrübe Mustafa Kemal’de Türk toplumunu modern ve çağdaş bir yapıya kavuşturma düşüncelerini geliştirdi. Bulgar parlamentosunu yakından izleme fırsatı bulan ve Avrupalı devletlerin temsilcileriyle temas kuran Mustafa Kemal, Sofya’da dış politika ve diplomasi tecrübesi kazanmıştır. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 27

Bir Kahraman Doğuyor 1. Ünite Örnek 12 Mustafa Kemal, askerî ataşelik görevi nedeniyle Bulgaristan’ın Sofya şeh- rinde bulunduğu süre boyunca demokratik yönetim sistemleri hakkında fikir sahibi olmuştur. Mustafa Kemal’in bu fikri kazanmasında Bulgaristan’daki faaliyetle- rinden hangisinin etkili olduğu söylenebilir? A) Bulgaristan’da Türkçe yayımlanan gazetelere destek vermesi B) Bulgar parlamentosunu yakından takip etmesi C) Anadolu’dan getirttiği gazete ve dergileri takip etmesi D) Diğer devletlerin elçileriyle görüş alışverişinde bulunması Çözüm 12 Metinde demokratik yönetim sistemi dediği için halkın seçtiği üyelerden oluşan Bulgar parlamentosunu takip etmesi anlaşılır. Cevap B 2. Mustafa Kemal’in Kişilik Özellikleri • Tüm olumsuzluklara rağmen eğitim hayatına devam et- Kararlılık mesi, zorluklar karşısında pes etmemesi • Trablusgarp’ta ve Çanakkale’de zor şartlara, cephane ve asker eksikliğine rağmen vazgeçmemesi, kontrolü elden bırakmaması • Harp Akademisinde arkadaşları ile gazete çıkarması ve Liderlik arkadaşlarına konferans niteliğinde konuşmalar yapması • Kurtuluş Savaşı’nda ordunun başında hazır bulunması • Meşrutiyete karşı çıkarılan 31 Mart Ayaklanması’nda gö- Yenilik rev alması Yanlısı • Trablusgarp’ın işgali üzerine kılık değiştirerek gönüllü ola- Vatanseverlik rak bölgeye gitmesi Cesaretli • Vatanın kurtuluşu için birçok cephede görev alması Olması • Çanakkale’de askerlerine vatan için ölümü emretmesi • Kurtuluş Savaşı’nda “Ya İstiklal Ya Ölüm!” parolasını ilke edinmesi • Balkan Savaşları öncesi ordu ve siyasetin birbirinden ayrı olması gerektiğini savunması ve haklı çıkması İleri Görüşlülük • Çanakkale’de düşmanın nereden çıkarma yapacağını ön- Öngörü - Önsezi ceden tahmin etmesi • Trablusgarp Savaşı sırasında dağınık hâlde bulunan Teşkilatçılık yerli halkı İtalyanlara karşı örgütlemesi Örgütleyicilik • Millî Mücadele Dönemi’nde bütün millî cemiyetleri tek çatı Liderlik altında toplaması, halkı bağımsızlık fikri etrafında birleş- Birleştiricilik tirmesi 28 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 4 TEST 1004 1. Kırım Ankara 1 ª Şam (5. Ordu) Bosna Belgrad Romanya Hersek 2 ª Selanik (3. Ordu) Sırbistan Bükreş 3 ª İstanbul (Hareket Ordusu) Karadağ Sofya Bulgar Prensliği Rumeli 4 ª Trablusgarp RSaovmaaşı Doğu İstanbul Batum Tiflis 5 ª Balkan Savaşları 3 Manastır 6 6SarªdunSyoafya (Askerî Ataşeliği) Selanik Kars Gelibolu Van Tunus Yunanistan Rodos 1 Musul Trablusgarp 5 Atina Kıbrıs 2 4 Girit Şam Bağdat Kudüs İskenderiye 8. sınıf öğrencisi Ayşe, “Atatürk’ün Askerlik Hayatı” konulu sunumunu yapmak için sınıf tahtasına yukarıdaki haritayı yansıtmıştır. Arkadaşlarına yaptığı sunum esnasında haritanın başına geçmiş ve aşağıdaki yorumlarda bulunmuştur. I. Mustafa Kemal’in ilk askerî görev yeri haritada 4 numara ile gösterilmiştir. II. Mustafa Kemal, Osmanlı sınırları içinde ve dışında birçok savaşta mücadele etmiştir. III. 3 numarayla gösterilen görevinde ülkedeki mevcut rejimin korunmasında etkili olmuştur. IV. Askerî görevine devam ederken ülke meselelerine de ilgi duymuş ve 1 numaralı görev yerinde ülkeyi içinde bulunduğu durumdan kurtarmak için Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurmuştur. Buna göre Ayşe’nin yaptığı yorumların hangileri hatalıdır? A) I ve II  B) I ve III  C) II ve IV  D) III ve IV 2. Çanakkale Cephesi’nde Gelibolu’daki Türk ordusunun idaresini elinde bulunduran Alman subay Liman von Sanders, İngilizlerin Saroz Körfezi’ne çıkarma yapıp İstanbul’u ele geçirmeyi tasarladıklarını ileri sürmüştür. Yine aynı cep- hede görevli olan Mustafa Kemal ise bu fikre katılmayarak İtilaf Devletlerinin kuzeye değil güneye, Seddülbahir ve Arıburnu bölgesine çıkarma yapacaklarını öngörmüştür. Yapılan mücadeleler sonucunda Mustafa Kemal’in görüşlerinin doğruluğu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle Mustafa Kemal, Harbiye Nazırı Enver Paşa’ya yazdığı 3 Mayıs 1915 tarihli bir yazısında Liman von Sanders’i suçlamış ve “Von Sanders Paşa bizi, bizim orduları, bizim memleketimizi tanımadığı ve layıkıyla araş- tırmada bulunacak bir zamana sahip olmadığından, sahil çıkarma noktalarını tamamen açık bırakacak tertibat almış ve bugün düşmanın karaya asker çıkarmasını kolaylaştırmıştır. Vatanın müdafaasında kalp ve vicdanları bizim kadar çırpınmayacağına şüphe olmayan başta Liman von Sanders olmak üzere bütün Almanların fikirle- rinin üstünlüğüne itimat etmemenizi kati surette temin ederim” diyerek Enver Paşa’yı uyarmıştır. Mustafa Kemal’in Harbiye Nazırlığına böyle bir mektup yazması onun aşağıdaki kişilik özelliklerinden hangilerini yansıtmaktadır? A) İleri görüşlülük - Vatanseverlik B) Çok yönlülük - Milliyetçilik C) Milliyetçilik - Bağımsızlığa düşkünlük D) Vatanseverlik - Alçak gönüllülük T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 29

TEST 4 PEKİŞTİRME TESTİ 3. Aşağıda, Mustafa Kemal’in bulunduğu askerî gö- 5. Mustafa Kemal, “Büyük revlerden bazıları ile ilgili bilgiler verilmiştir. kararlar vermek kâfi değildir. Bu kararları 31 Mart Olayı cesaretle ve kesinlikle tatbik etmek lazımdır.” Meşrutiyet karşıtları tarafından çıkarılan isyanı bas- diyerek verdiği karar- tırmak için Selanik’ten İstanbul’a giden Hareket larda ısrarcı olmuştur. Ordusunda görev almıştır. Hareket Ordusuyla be- raber isyanın bastırılmasında ve meşrutiyetin de- Buna göre, vamında yer almıştır. I. Askerî okulda okumak isteyen Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı annesinin izin vermemesine rağmen askerî rüştiye sınavlarına gizlice girmesi, sınavı kazan- Osmanlı Devleti’nin askerî bakımdan zayıf durum- ması ve askerî eğitimine başlaması da olması nedeniyle gönüllü olarak ve gizlice böl- geye giden Mustafa Kemal, yerli halkı İtalyanlara II. Erzurum Kongresi öncesinde İstanbul’a çağrıl- karşı örgütleyip başarılı sonuçlar almıştır. ması üzerine çok sevdiği askerlik mesleğinden istifa edip sivil olarak vatanı kurtarma görevine Kafkas Cephesi devam etmesi Sarıkamış Harekâtı’nda yaşanan başarısızlığın ar- III. İmkânsızlıklara rağmen Trablusgarp’a gizlice dından bölgede görevlendirilen Mustafa Kemal, gitmesi öncelikle ordunun ihtiyaçlarını karşılamış ve hare- kete geçmiştir. Yapılan girişimle daha önceden kay- numaralandırılmış ifadelerden hangilerinin bedilen Muş ve Bitlis Ruslardan geri alınmıştır. Mustafa Kemal’in bu kişilik özelliğini yansıttığı söylenebilir? Zeka Küpü Yayınları A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Buna göre Mustafa Kemal’in Osmanlı Devleti’ne, 6. I. İşgalci güçlere karşı koyma II. Mevcut rejiminin devamlılığını sağlama III. Toprak bütünlüğünü koruma amaçlarından hangilerini gerçekleştirme konu- sunda hizmet ettiği söylenebilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 4. Mustafa Kemal Şam’da bulunan 5. Ordu’da görev Trablusgarp Savaşı’yla ilgili tahtaya yukarıdaki yaptığı sıralarda Suriye’yi gezerek burada yöne- haritayı yansıtan Onur Öğretmen, öğrencilerin- timde yaşanan sıkıntıları ve yolsuzlukları yakından den Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ı gerektiği takip etmiştir. gibi savunamamasının nedenlerini söylemelerini istemiştir. Buna göre Mustafa Kemal için, Buna göre aşağıdaki cevaplardan hangisi hari- I. Ülke sorunlarıyla ilgilendiği tadan yararlanılarak verilmiştir? II. Yaşanan sorunları çözmek için Vatan ve Hürri- A) Donanmaya gereken önemin verilmemesi yet Cemiyetini kurduğu B) Karadan bağlantı kuracak toprağının olmaması III. Osmanlı’nın merkezi ile irtibat hâlinde olduğu C) Ordunun büyük bölümünün terhis edilmiş ol- yargılarından hangileri söylenebilir? ması D) Balkan Savaşlarının başlaması A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III 8. Sınıf 30

PEKİŞTİRME TESTİ 4 TEST 7. Harp Okulunu başarıyla bitiren Mustafa Kemal, ay- 9. nı yıl teğmen rütbesi ile İstanbul’da Harp Akademi- BÜYÜK BALKAN GÖÇÜ sinde öğrenime başladı. Mustafa Kemal, akademi- de bir yandan mesleki bilgilerini geliştirirken diğer Birinci Balkan Savaşı, 1912 yılının sonlarında yandan da ülke sorunlarıyla ilgilenip dünyadaki ge- Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ve Kara- lişmeleri takip etmekteydi. Mustafa Kemal ve aka- dağ’dan oluşan Balkan Birliğinin, Osmanlı top- demideki bazı arkadaşları, harp okulu öğrencileri- raklarına saldırmasıyla başladı. Bu saldırı son- ne yönelik bir gazete çıkarmaya başlamışlardı. rası Osmanlı ordusu ağır bir yenilgiye uğradı. Osmanlı Devleti, Yanya ve Selanik’i Yunanla- Buna göre Mustafa Kemal’in kişilik özellikleri ile ra, Edirne’yi Bulgarlara, İşkodra’yı da Kara- ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? dağlılara bırakarak buralardan çekilmek duru- munda kaldı. A) Ülke meseleleriyle yakından ilgilenmiştir. 1913 yılında Balkan devletleri arasında toprak B) Kendisini çok yönlü yetiştirmeye çalışmıştır. paylaşımındaki anlaşmazlık nedeni ile İkinci C) Ülke genelinde yayımlanan bir gazeteye öncü- Balkan Savaşı çıktı. Osmanlı Devleti, hareke- te geçerek kaybettiği Edirne ve Doğu Trakya lük etmiştir. topraklarını geri kazandı. Bu süreçte Balkan- D) Dünyada yaşanan olaylara ilgisiz kalmamıştır. larda yaşayan Türklerin durumu ise en az sa- vaş meydanlarında mücadele eden askerleri- 8. Aşağıdaki tabloda Mustafa Kemal’in 1919 yılına Zeka Küpü Yayınları mizinki kadar zordu. Bu topraklarda yaşayan kadar üstlendiği bazı görevler verilmiştir. Türk halkının büyük kısmı, Balkan Savaşları sürecinde ve sonrasında karşılaştıkları olum- Tarih Görevleri suz koşullar ve gördükleri zulümler nedeni ile tarlalarını, evlerini ve bütün maddi varlıklarını Nisan 1909 31 Mart Olayı’nı bastıran Ha- bırakıp göç etmek zorunda kaldılar. reket Ordusu’nda görev aldı. 1912 - 1913 Balkan Savaşları sırasında yaşanan Aralık 1911 Trablusgarp’a gönüllü olarak gelişmelere bakarak aşağıda verilen yargılardan gitti. İtalyanlara karşı yerli hal- hangisine ulaşılamaz? kı örgütleyerek mücadele etti. A) Osmanlı Devleti, birden çok devlet ile aynı coğ- 27 Ekim 1913 Sofya Ataşemiliterliğine (askerî rafyada mücadele etmiştir. ataşe) atandı. B) Yaşanan savaş bazı sosyal olayları da berabe- 25 Nisan 1915 Çanakkale’de İtilaf kuvvetleri- rinde getirmiştir. ne karşı başarıyla mücadele etti. C) Osmanlı Devleti, kaybettiği Balkan topraklarının tamamını geri almıştır. 10 Mart 1916 Kafkas Cephesi’nde 16. Kolor- du Komutanlığına atandı. D) Savaşa katılan Balkan devletleri mevcut sınırla- rını genişletmiştir. 5 Temmuz 1917 Merkezi Şam’da bulunan 7. Or- du Komutanlığına atandı. 31 Bu tabloya göre Mustafa Kemal ile ilgili, I. Farklı coğrafyalarda görev yapmıştır. II. Bütün görevlerini başarı ile tamamlamıştır. III. Meşrutiyet rejiminin korunmasını sağlamıştır. çıkarımlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I, II ve III T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

TEST1 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1. 1005 Siyasi birliğini geç tamamladığı için sömürge arayışı içinde olan İtalya, dönemin zayıf devleti Osmanlı’nın Kuzey Afrika’daki son toprak parçası Trablusgarp’a asker çıkarmıştır. İtalyanlar, Trablusgarp’ta hiç beklemedikleri şekil- de Mustafa Kemal ve bir grup gönüllü subayın örgütlediği yerli halkın direnişiyle karşılaşınca Ege Denizi’ndeki adalara asker çıkarıp Rodos ve On İki Ada’yı işgal etmiştir. Bu sırada Osmanlı Devleti’ne karşı Balkan ittifakı kurulmuş ve I. Balkan Savaşı başlamıştır. Verilen bilgilere göre, I. Trablusgarp, gönüllü olarak görev yapan subayların çabası sayesinde düşman işgalinden kurtulmuştur. II. Balkan devletleri Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu zor durumu fırsata çevirmiştir. III. İtalya, sömürge arayışını Osmanlı toprakları üzerinden sürdürmeyi amaçlamıştır. IV. İtalya, Trablusgarp’ta karşılaştığı direnişi engellemek için işgalin yönünü değiştirmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve III  B) II ve III  C) I, II ve IV  D) II, III ve IV 2. Mustafa Kemal, Harp Akademisinden mezuniyetinin ardından 11 Ocak 1905’te “kurmay yüzbaşı” rütbesiyle Şam’daki 5. Ordu’ya staj yapması amacıyla gönderilmiş ve burada piyade, süvari ve topçu sınıflarında görev yapmıştır. Düşük rütbeli stajyer bir kurmay subay olarak Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki isyanların bastırılmasıyla ilgilenen Mustafa Kemal, bölgedeki milis kuvvetlere ve isyancı çetelere karşı “gayri nizami harp (gerilla savaşı)” üzerine tecrübe kazanmıştır. İsyanlarla uğraştığı dört aydan sonra Şam’a geri dönmüştür. Mustafa Kemal, kendisi gibi ülke sorunlarıyla ilgilenen arkadaşlarıyla “Vatan ve Hürriyet” adlı bir cemiyet kurduktan sonra Selanik’e giderek cemiyetinin bir şubesini de burada açmıştır. Mustafa Kemal’in bu tecrübeleri ilerleyen yıllarda, I. Trablusgarp Savaşı’nda İtalyanlara karşı milis güçleri örgütlemesi II. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini kurması III. TBMM’ye karşı isyanları başarıyla bastırması faaliyetlerinin hangilerinde başarılı olmasını kolaylaştırdığı söylenebilir? A) I ve II  B) I ve III  C) II ve III  D) I, II ve III 32 8. Sınıf

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1 TEST 3. Nasıl atıldındı düşmana acınla, 5. Ellerin kanda, kırılmış kaburgan. Nasıl döğüştündü yenilmez gücünle, İnmeden bir soluk atından. Büyüktü savaşın, büyüktü ulusun da, Bastığın toprak kahraman. Selâhattin BATU Yukarıda verilen şiirde Mustafa Kemal’in hangi kişilik özelliğinin vurgulandığı söylenebilir? A) İleri görüşlülüğü B) İnkılapçılığı C) Vatanseverliği D) Çok yönlülüğü 4. 1897 yılı, Fransız Le Petit Journal Kapağı Zeka Küpü Yayınları “Cephanesiz kalan ve şimdi Türklerin Boğaz- ları kapatması nedeniyle Akdeniz’le bağlan- 1897 Türk-Yunan Savaşı (30 Gün Savaşı) tısı kopan Ruslar, 1915 başlarında yardım için Savaş, Orta Yunanistan bölgesinde olmasına İngiltere’ye başvurarak Türk baskısından kur- ve Yunan Krallığı’nın mağlubiyeti ile sonuç- tarılmayı istediler. Bu, Winston Churchill’in lanmasına rağmen; Avusturya-Macaristan, Çanakkale Cephesi’ni açma fikrini yeniden Fransa, Almanya, İtalya, Rusya ve İngiltere’ye gündeme getirdi. 1915 sonuna yaklaşırken pa- ait savaş gemileriyle kuşatılan Girit ve diğer halıya mal olan iki başarısız saldırı sonucun- birkaç ada, Osmanlı Devleti’nin mutlak hâkimi- da İngilizler geri çekilmek zorunda kaldılar ve yetinden çıkarak özerk bir statü kazanmıştır. Türklere beklenmedik kesin bir zafer kazandır- dılar. Türkler bu zaferi büyük ölçüde Osmanlı Buna göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapı- İmparatorluğu’nun büyük komutanlarından biri lamaz? olduğunu kanıtlayan Mustafa Kemal’in liderli- A) Osmanlı Devleti, savaş meydanında Yunanis- ğine borçluydu. 30 Ekim 1918’de İngiltere’yle Türkiye arasındaki bir ateşkesin haberi duyul- tan’a karşı galip gelmiştir. du. Böylece Mustafa Kemal savaşın sonunda B) Avrupalı devletlerin araya girmesi Osmanlı Dev- bir kez olsun yenilmemiş Türk komutanı oldu. Kendisiyle ulusunun geleceğini belirleyecek leti’nin toprak kaybetmesine neden olmuştur. Türklerin ana yurdu Anadolu onu bekliyordu.” C) Savaştaki başarısızlık Balkanlardaki isyanları Lord Kinross, Osmanlı İmparatorluğu’nun artırmıştır. Yükselişi ve Çöküşü D) Osmanlı Devleti diplomasi alanında zayıf kalmıştır. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Bu parçadan hareketle Mustafa Kemal ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Çanakkale Zaferi’nin önemli mimarlarından biri olmuştur. B) Birinci Dünya Savaşı’nda adını yurt ve dünya çapında duyurmuştur. C) Birinci Dünya Savaşı’ndaki başarıları, onun için Millî Mücadele liderliğine giden yolu açmıştır. D) Mustafa Kemal’in Anadolu’ya geçişini İngilizler sağlamıştır. 33

TEST1 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 6. Verilen afişten hareketle Mustafa Kemal’in ailesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Anadolu’dan göç eden Türkmen ailelerindendir. B) Selanik’in işgalinden sonra Anadolu’ya gelmişlerdir. C) Mustafa Kemal’in eğitimine önem vermişlerdir. D) Yaşanan zorluklara rağmen Mustafa Kemal eğitimine devam ettirilmiştir. 34 8. Sınıf

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1 TEST 7. “Mustafa Kemal Paşa, mücadeleye atılmasaydı bu 9. ülke kurtulamazdı. Anadolu’nun tehlikeye düşen yer- lerini batıda, doğuda ve güneyde başlayan ve yurt- sever düşüncenin bir ürünü olan zayıf direniş hare- ketleri, Mustafa Kemal Paşa tarafından birleştiril- meseydi her biri ayrı ayrı bastırılabilirdi.” Rauf Bey, yukarıdaki sözleriyle Mustafa Kemal Paşa’nın daha çok hangi özelliğine işaret etmiş- tir? A) Kararlılığına B) İleri görüşlülüğüne C) Teşkilatçılığına D) Cesaretine 8. Tanzimat Fermanı ile mahkemeler herkese açılmış Zeka Küpü Yayınları Yukarıdaki afişin üzerinde, Liberté, égalité, fraternité; hiç kimsenin yargılanmadan ceza almaması esas- “Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik” yazmaktadır. ları getirilmiş bütün vatandaşların mal mülk sahibi olma ve miras bırakma hakkının olduğu kabul edil- Bu ifadeler 1789 Fransız İhtilali’nin simgelerindendir. miştir. Bu ferman, Osmanlı Devleti’nde modern an- lamda anayasacılığın başlangıcı olarak kabul edil- Yukarıda 1908’de ilan edilen II. Meşrutiyet’i tasvir miştir. Bu gelişmeleri Islahat Fermanı (1856) ve eden döneme ait bir kartpostal yer almaktadır. meşruti yönetime geçiş izlemiştir. Osmanlı Devleti, Tanzimat ve Islahat fermanlarından beklediği so- Bu kartpostalda Fransız İhtilali’nin sloganları olan nuçları alamamıştır. Bazı Osmanlı aydınları, bu sı- “hürriyet, eşitlik, adalet ve kardeşlik” ifadeleri kıntılı durumdan ancak meşruti yönetimle çıkılaca- Türkçe ve Fransızca olarak yazılmıştır. ğına inanmış ve bu aydınlar II. Abdülhamit’i ikna ederek 1876 tarihinde Kanun-i Esasi’nin ilan edil- Verilen bilgilerden yola çıkarak, mesini sağlamıştır. I. Fransız İhtilali ulusal bir gelişme olarak kalma- mıştır. Kanun-i Esasi’nin ilan edilmesiyle birlikte, Osmanlı II. Fransız İhtilali’nin yaydığı düşünceler II. Meşru- Devleti’nde meşruti yönetime geçilmiş, Osmanlı hal- tiyet’te de yer almıştır. kı, mebusları (milletvekilleri) seçmek için oy kullan- ma hakkına sahip olmuş ve padişahın yanında ilk III. Osmanlı Devleti Fransa’daki yönetim sistemini kez yönetime katılmıştır. Halkın yönetime katılma- benimsemiştir. sıyla birlikte, Tanzimat öncesi ve Tanzimat Dönemi (1839-1876) yönetim anlayışından farklı olarak pa- yorumlardan hangilerine ulaşılabilir? dişahın yanında meclis de yerini almıştır. Bunun ya- A) Yalnız I B) I ve II nı sıra kişisel haklar anayasa ile güvence altına alın- C) II ve III D) I, II ve III mış, azınlıklara temsil hakkı tanınmış ve demok- ratikleşme için önemli bir adım atılmıştır. 35 Buna göre 19. yüzyıl Osmanlı Devleti için, I. Haklar bakımından eşit bir toplum oluşturulma- ya çalışıldığı II. Hukuki alanda yenilikler yapıldığı III. Yapılan yeniliklerin dağılmayı engellemediği yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

TEST 1 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 10. Avusturya Macaristan (1699 - 1908) Rusya (1699 - 1878) İran (1639) İngiltere (1878 - 1882) İtalya (1912) Fransa (1830 - 1881) Balkan Devletlerinin kurulduğu bölge (1829 - 1913) Osmanlı Devleti’nin 1913 yılındaki sınırları 19. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı Devleti parçalanma sürecine girmişti. Bu dönemde Osmanlı sınırları içinde yaşayan azınlıklar Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımının etkisiyle ayaklanarak bağımsızlıklarını ka- zanmışlardı. Osmanlı Devleti elinde kalan toprakları korumakta zorlanıyordu. 1878 Berlin Antlaşması’yla Rusya Kars, Ardahan ve Batum’u topraklarına katarken Avusturya, Bosna Hersek’i koruyuculuğu altına almıştı. İngiltere Kıbrıs ve Mısır’ı, Fransa ise daha önce ele geçirmiş olduğu Cezayir’e ek olarak Tunus’u imparatorluğuna katmıştı. Verilen harita ve metne göre Osmanlı Devleti ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Balkanlarda topraklarının tamamını kaybetmiştir. B) Doğu Akdeniz’de hâkimiyeti zayıflamıştır. C) Kuzey Afrika’daki egemenliği devam etmiştir. D) Anadolu’da Türk nüfusu azalmıştır. 11. Mustafa Kemal Vatan ve Hürriyet Cemiyetinin Selanik Şubesi’nin açılışı önce- 8. Sınıf sinde arkadaşlarıyla yaptığı toplantıda şunları söyledi: “…Eskimiş olan çürük yönetimi yıkmak, milleti hakim kılmak, özetle vatanı kurtarmak için sizi göreve çağırıyorum. Arkadaşlar! Gerçi bizden önce birçok girişimler yapılmıştır. Fakat onlar başarılı olamadılar. Çünkü işe teşkilatsız başladılar. Bu kuracağımız teşkilat ile, mutlaka ve elbette başarılı olacağız. Vatanı, milleti kurtaracağız...” Buna göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Geleneksel devlet yapısı korunacaktır. B) Vatanı kurtarmak temel hedeftir. C) Ulusal egemenliğin hâkim kılınması amaçlanmıştır. D) Daha önceki yenilikler yetersiz kalmıştır. 36

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1 TEST 12. 13. Balkan Savaşları sırasında, Çanakkale Boğazı’nın korunmasında görev alan Mustafa Kemal, burada CENGE GİDERKEN görev yaptığı süre boyunca Boğaz’da keşifler yap- Ben bir Türk’üm, dinim, cinsim uludur, mış ve notlar almıştır. Sinem, özüm ateş ile doludur, İnsan olan vatanının kuludur, Mustafa Kemal’in, Balkan Savaşlarında aldığı Türk evladı evde durmaz giderim! görevin ona öncelikle hangi alanda kazanç sağ- Tanrı’m şahit duracağım sözümde, ladığı söylenebilir? Milletimin sevgileri özümde, Vatanımdan başka şey yok gözümde. A) Keşif sırasında kazandığı bilgi ve tecrübeyi Yar yatağın düşman almaz; giderim! Çanakkale Savaşlarında kullanabilmesi Mehmet Emin Yurdakul B) Çanakkale Savaşı’ndan sonra albaylığa terfi etmesi Mehmet Emin Yurdakul, özellikle millî kültür, millî birlik ve beraberliği temel alan düşünceleriyle Mus- C) İtilaf Devletlerinin, Mustafa Kemal’e güven duy- tafa Kemal’i derinden etkilemiştir. Mustafa Kemal, ması Manastır Askerî İdadisinde öğrenci iken okuduğu şair Mehmet Emin Yurdakul’un “Ben bir Türk’üm, D) Kurtuluş Savaşı’nda başkomutan olması dinim, cinsim uludur.” mısrasıyla başlayan şiirinde ilk defa millî benliğini bulduğunu ifade etmiştir. Zeka Küpü Yayınları 14. Millî egemenlik düşüncesi ilk olarak on sekizinci yüz- Buna göre Mustafa Kemal’in aşağıdaki sözlerin- yılda Fransız düşünürü Jean Jacques Rousseau ta- den hangisinde Şair Mehmet Emin Yurdakul’dan rafından ifade edilmiştir. Rousseau, kaleme aldığı esinlendiği söylenemez? “Toplumsal Sözleşme” adlı eseri A) “Biz doğrudan doğruya millet severiz ve Türk ile toplumu derinden etkileme- yi başarmıştır. Bu eserinde milliyetçisiyiz.” özellikle yurttaşlık bilincini, B) “Ben her şeyden önce bir Türk milliyetçisiyim. ortak düşünceyi, halkı, devleti oluşturan bir toplum Böyle doğdum. Böyle öleceğim.” sözleşmesini ve bu sözleş- C) “Efendiler ve ey millet; biliniz ki Türkiye Cumhu- meye her ferdin dâhil olma- sı gerektiğini vurgulamıştır. riyeti, şeyhler, müritler memleketi olamaz. En Rousseau’ya göre halk olmanın te- doğru, en hakiki yol medeniyet yoludur.” mel ilkelerinden biri de egemenliğin var olmasıdır. D) “Cumhuriyetimizin dayanağı Türk topluluğudur. Yasaların uygulanmadığı bir ülkede devletlerin var- Bu topluluğun fertleri ne kadar Türk kültürüyle lığından söz edilemeyeceğini ve yasaların bir top- dolu olursa, o topluluğa dayanan cumhuriyet de lumda yaşayan bütün bireylere eşit şekilde uygu- o kadar kuvvetli olur.” lanması gerektiğini vurgulayan Rousseau, Mustafa Kemal’i derinden etkilemiştir. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Bu bilgiye göre Mustafa Kemal’in gerçekleştir- diği, I. Çanakkale Savaşlarında düşman birliklerinin çıkarma yapacağı yerleri tahmin etmesi II. 31 Mart İsyanı’nda Hareket Ordusu ile meşruti- yet rejimini koruması III. Erzurum Kongresi’nde “Kuvâ-yı Millîye’yi etkin, millî iradeyi hâkim kılmak esastır.” kararını al- ması çalışmalarının hangilerinde Jean Jacques Rousseau’nun fikirlerinden etkilendiği söyle- nebilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III 37

TEST2 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1006 1. 3. Verilen afişte II. Abdülhamit’in Osmanlı Devle- Zeka Küpü Yayınları • Avrupalı devletlerin gerçekleştirdiği Coğrafi Ke- ti’nin son döneminde hangi alanda yaptığı dü- şifler sonucunda yeni kıtalar ve yollar bulundu. zenlemeyle ilgili bir bilgi verilmemiştir? Bunun sonucunda Akdeniz’deki limanlar önemi- ni kaybederken Atlas Okyanusu kıyısındaki li- A) Eğitim B) Sağlık manlar önem kazandı. Ayrıca Osmanlı Devle- C) Ulaşım D) Askerî ti’nin kontrolündeki İpek ve Baharat yolları da canlılığını kaybetti. Bu durum Osmanlı Devle- 2. ti’nin gümrük gelirlerinin azalmasına neden Biz vatana borçlu olduğumuz fedakârlık de- oldu. recelerini düşündükçe bugüne kadar yapılan hizmetleri pek değersiz buluruz. Vicdanımız- • Avrupa'da gelişen Sanayi İnkılabı ile küçük üre- dan gelen bir ses, bize vatanın bu sıcak ve tim atölyelerinin yerini büyük fabrikaların, insan samimi ufuklarını tamamen temizlemedikçe, gücünün yerini makine gücünün almasıyla üre- gemilerimizin Derne, Tobruk, Bingazi ve Trab- tim hız kazandı. Bu durum Avrupa’da ham mad- lusgarp limanlarında tekrar demir atmış oldu- de ve pazar ihtiyacını artırdı. Kapitülasyonlar- ğunu görmedikçe vazifemizi bitirmiş sayılma- dan faydalanan Avrupalı devletler ürettikleri ucuz yacağımızı ihtar ediyor. Vatan mutlaka selamet ürünleri Osmanlı ülkesine ihraç ettiler. Osmanlı bulacak millet mutlaka mesut olacaktır. Çün- pazarlarının ucuz ithal ürünlerle dolması sonu- kü kendi selametini, kendi saadetini memle- cu malını satamayan yerli esnaf üretimini dur- ketin ve milletin selameti için feda edebilen durdu. vatan evlatları çoktur. • Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik fikri, Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı yıllarında içerisinde Sırp, Rum, Bulgar gibi milletleri barın- söylediği bu ifadelerin onun, dıran Osmanlı Devleti’ni etkiledi. Milliyetçilik fik- rinden etkilenen azınlıklar, Avrupalı devletlerin I. Kararlılık de kışkırtmasıyla ayaklandılar. II. Vatanseverlik III. İleri görüşlülük Avrupa’daki gelişmelerin Osmanlı Devleti’ne kişilik özelliklerinden hangilerini yansıttığı söy- etkileriyle ilgili, lenebilir? I. Avrupa’da yaşanan gelişmelerin Osmanlı Dev- A) Yalnız I B) Yalnız II leti'ni ekonomik zarara uğrattığı C) I ve II D) II ve III II. Sanayi İnkılabı sonucu Osmanlı Devleti’nde 38 işsizlik oranının arttığı, küçük el tezgâhlarının kapandığı III. Çok uluslu Osmanlı Devleti’nin milliyetçilik fik- rinden olumsuz etkilendiği yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 8. Sınıf

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 2 TEST 4. Üç boyutlu bir gözlükle T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersindeki konuları tekrar etmek isteyen Ayşe’nin gördüğü görseller ve altındaki bilgilerin bir kısmı şunlardır: II IV 1881 1911 1899 1914 I III a → 1911 yılında Mustafa Kemal, Trablusgarp’ta düşmana karşı yerli halkı örgütleyerek başarı elde etmiştir. b → 1881 yılında Bulgar, Rum, Sırp ve Yahudilerin bir arada yaşadığı Selanik’te doğup büyüyen Mustafa Kemal farklı dilleri, inançları, gelenek ve görenekleri tanıma imkânı bulmuştur. c → 1899 yılında Harp okulu yıllarında Mustafa Kemal, devlet meseleleriyle yakından ilgilenme ve bu konuda kendisini yetiştirme imkanı bulmuştur. d → 1914 yılında Mustafa Kemal, Sofya Ataşemiliteri iken kostümlü baloya katıldığı kıyafeti ile Avrupalı devlet- lerin temsilcileriyle görüşüp fikirlerini paylaşma imkânı bulmuştur. Yukarıda verilen numaralandırılmış görseller ile ilgili oldukları metinler ve alanlar eşleştirildiğinde hangi seçenek yanlış olur? A) I - b → Kültürel B) II - c → Ekonomik C) III - a → Askerî D) IV - d → Diplomatik 5. Mustafa Kemal Manastır’daki öğrencilik yıllarında; • Eserlerinde vatan, millet ve Türkçülük fikirlerini öne çıkaran Namık Kemal ve Mehmet Emin Yurdakul’u tanıdı. • Tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey sayesinde tarih bilinci gelişti. • Fransız düşünürlerin fikirleri üzerinde arkadaşlarıyla tartışmalar yaptı. Buna göre Manastır yıllarının Mustafa Kemal’in hangi alanda gelişimine katkı sağ- ladığı söylenebilir? A) Askerî hayatı B) Fikir hayatı C) Siyasi hayatı D) Aile hayatı 39 T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

2TEST ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 6. İstanbul Harp 1905 Trablusgarp 1913 Çanakkale 1919 Okulundan Savaşı’nda Derne 19. Tümen Teğmen Komutanlığına rütbesiyle ve Tobruk mezun oldu. komutanlığı atandı. görevini yürüttü. 1902 1915 1911 İstanbul Harp Sofya Samsun’a çıkıp Akademisinden Askerî Türk milletine Kurmay Yüzbaşı Ataşeliğine önderlik ederek atandı. Millî Mücadele’yi rütbesiyle mezun oldu. başlattı. Mustafa Kemal’in öğrenim ve askerlik hayatıyla ilgili verilen şemaya göre; I. Askerî eğitimine ilk olarak İstanbul Harp Okulunda başlamıştır. II. Cephe görevlerinin yanında diplomatik görevler de üstlenmiştir. III. Başarılı bir eğitim hayatı geçirmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III 7. “Edirne’de beklemediği bir coşkuyla karşılandı. Halk, Çanakkale’de yaptıklarını duymuş, genç yaşlı deme- den onu karşılamak için yollara dökülmüştü. Yenilgiler içinde sürekli acı çeken, daha birkaç yıl önce işgal görüp Balkan felaketini yaşayan Edirneliler, onuruna düşkün bir ulusun insanları olarak, dünyanın en büyük gücünü dize getiren Selanikli komutanı bağrına basıyordu.” Şevket Süreyya Aydemir / Tek Adam Mustafa Kemal’in Çanakkale Zaferi’nden sonra Edirne’ye gelişi sırasında yaşananlarla ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir? A) Halk, Mustafa Kemal’e rütbesinden dolayı saygı duymaya başlamıştır. B) Mustafa Kemal, Çanakkale Cephesi’nde aldığı kararlar ve savaşın seyrini değiştiren müdahaleleriyle halkın sevgisini ve güvenini kazanmıştır. C) Çanakkale Zaferi’nin ardından, Kurtuluş Mücadelesi’nin fiili aşamasının sona ermesi halk tarafından coşkuyla karşılanmıştır. D) İstanbul Hükûmetinin Mustafa Kemal’e güven duyması ile halkın ona olan sevgisi artmıştır. 40 8. Sınıf

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 2 TEST 8. Selanik’in coğrafi durumu ve bundan doğan tarihi, ona kozmopolit bir şehir niteliği vermişti. Kıyı boyunca ona Batılı ve modern bir dış cephe sağlayan limanın geniş rıhtımı boyunca sıralanan Avrupa usulündeki güzel evlerin arkasında, ince uzun minareler ve geniş kubbeler ile taçlanmış, yüksek surlar ile çevrilmiş şehir Hortaç Dağı’nın son yamacında kademeli olarak yükseliyordu. Müslüman mahallesi en yukarıdan tepeyi çevreleyen Orta Çağ surlarından başlar, labirent hâlinde aşağıya doğru inerdi. Bunun altında, limanın çevresinde nüfusun aşağı yukarı yarısını oluşturan Frenklerin mahalleleri uzanırdı. Frenkler; İngiltere, Fransa, Avusturya, İtalya ve Portekiz’in zengin tüccarlarıyla güçlü konsoloslarıydı. Buna göre Mustafa Kemal’in çocukluk yıllarının geçtiği Selanik’le ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Çok uluslu bir yapı vardır. B) Kültürel çeşitlilik vardır. C) Kültürel etkileşim yaşanmaktadır. D) Siyasi çalkantılar yaşanmaktadır. 9. Mustafa, annesinin itirazlarına rağmen çok istediği Selanik Askerî Rüştiyesine kaydolmuştur. Askerî Rüşti- yede Yüzbaşı Üsküplü Mustafa Sabri Bey, genç Mustafa’nın derslerindeki başarıları ve olgun tavrı nede- niyle, ona “Kemal” ismini vermiştir. Bu andan itibaren Mustafa Kemal olarak anılmaya başlanmıştır. 1896 yılında Selanik Askerî Rüştiyesinden mezun olan Mustafa Kemal, Manastır Askerî İdadisine devam etmiştir. İdadideki eğitimi sırasında, arkadaşlarından Ömer Naci, Mustafa Kemal’in edebiyata ilgi duyma- sında rol oynamıştır. Şiir ve hitabet sanatıyla yakından ilgilenmeye başlayan Mustafa Kemal, Namık Ke- mal’in eserlerinden, onun vatan sevgisi ve hürriyet fikirlerinden etkilenmiştir. Eğitim aldığı dönemde 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı’na gönüllü olarak katılmak istemiş, fakat hem 16 yaşında olmasından dolayı hem de idadi öğrencisi olması sebebiyle cepheye gidememiştir. Çok başarılı bir öğrenci olan Mustafa Kemal bu okulu ikincilikle bitirmiştir. Verilen bilgiler doğrultusunda Mustafa Kemal’in kişilik özellikleriyle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisine ulaşılamaz? A) Kararlı ve idealist bir kişiliğe sahiptir. B) Küçük yaşlardan itibaren olgun kişiliğiyle öğretmenlerinin takdirini kazanmıştır. C) Öğrencilik yıllarında cephede aldığı askerî görevi başarıyla tamamlamıştır. D) Lise yıllarından itibaren etkili konuşma sanatına ilgi duymaya başlamıştır. T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 41

TEST 2 ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 10. 1 Ticaret yollarının değişmesi ile Osmanlı gümrük gelirleri azaldı. Gelirleri artırmak ve ticareti yeniden canlan- dırmak amacıyla Avrupalı devletlere kapitülasyonlar verildi. Kapitülasyonlardan yararlanan Avrupalı devletler Osmanlı topraklarını açık pazar olarak kullandılar. 2 Osmanlı pazarları Avrupa’dan gelen ucuz ithal mallarla doldu. Avrupa’daki üretimle rekabet edemeyen Osmanlı atölyeleri ve el tezgâhları kapanmaya başladı. 3 Azınlıkların ayaklanmaları neticesinde dağılma noktasına gelen Osmanlı Devleti’nde bu durumu önlemek için Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık, Türkçülük gibi fikir akımları geliştirildi. Aynı zamanda, Tanzimat ve Islahat fermanları ile azınlıkların hakları artırıldı. a Osmanlı üretimi çökmüş, işsiz insan sayısı artmıştır. b Avrupalı Devletlerin düşük gümrük vergileriyle Osmanlı topraklarında ticaret yapmaları Osmanlı ekonomisine zarar vermiştir. c Çok uluslu bir yapıya sahip olması demokratikleşme alanında önemli adımların atılmasını gerektirmiştir. Avrupa’daki gelişmelerin Osmanlı Devleti’ne etkileri ile ilgili verilen numaralandırılmış ifadeler yorumlarla eşleştirildiğinde seçeneklerden hangisi doğru olur? A) 1 - b, 2 - a, 3 - c B) 1 - c, 2 - a, 3 - b C) 1 - b, 2 - c, 3 - a D) 1 - a, 2 - b, 3 - c 11. Selanik: Kozmopolit bir yapıya sahip- ti. Farklı inançlara sahip milletlerin ya- şadığı şehirde siyasi ve kültürel faali- yetler etkiliydi. Şehirde resmî ve özel okulların yanında askerî okullar da bu- lunuyordu. Manastır: Mustafa Kemal’in Voltaire, Jean Jacques Rousseau gibi düşünür- lerin eserlerini okuduğu, tarih ve siya- set konularındaki bilgilerini artırdığı, askerî idadideki tarih öğretmeni sayesinde tarih bilincini geliştirdiği şehirdir. Buna göre verilen şehirlerin Mustafa Kemal’in öncelikle hangi yönüne katkı sağladığı söylenemez? A) Tarih şuurunun oluşması B) Askerî başarılar kazanması C) Düşünce hayatının gelişmesi D) Kültürel ve sosyal yönünün gelişmesi 42 8. Sınıf