8. Sınıf Türkçe -KASB

TEST2 ÇIKMIŞ SORULAR 1. Birden çok yüklemli cümlelerde öznenin bütün yük- 1149 lemlerle uyumlu olması gerekir. Aksi takdirde özne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu mey- 4. Her yıl biraz daha tamahkâr olmayı, yani azla yetin- dana gelir. meyi öğrendim. Yeterince para biriktirebilirsem mem- leketime döneceğim. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnek- leyen bir anlatım bozukluğu vardır? Bu parçadaki anlatım bozukluğunu gidermek için “tamahkâr” yerine aşağıdaki altı çizili sözcük- A) Tarlaya tohumlar ekimde atılacak, ürün haziran- lerden hangisi yazılmalıdır? da toplanacak. A) Bu imkânlardan kurnazca yararlanması onun ne B) Bu hastalığın tedavisi bulunmalı, insanlığa teh- kadar açıkgöz olduğunu gösteriyordu. dit olmaktan çıkarılmalı. B) Elindekinin kıymetini bilen ve mala mülke önem C) Yazarın her kitabını okuyorum ve takdir ediyorum. vermeyen tokgözlü bir kimseydi. D) Her akşam bizimle ilgilenir, yemek getirirdi. C) O kadar gözü pek ve kararlıydı ki yarışmaya ka- LGS tılan diğer sporcular ondan çekinirdi. 2. Eğer yere uzanmış, hareketsiz, sessiz bir geyik yav- D) Çok uzaktaki belirsiz nesnelerin bile ne olduğu- rusu görürseniz endişelenmeniz gereken bir durum nu söyleyebilecek kadar gözü keskin biriydi. yoktur çünkü mutlaka annesi yakınlarda olmalı. Çıkmış Soru Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için aşağıdaki değişikliklerden hangisi yapılma- Zeka Küpü Yayınları 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, yüklem ek- lıdır? sikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır? A) “yakınlarda olmalı” sözü yerine “yakınlardadır” kelimesi getirilmeli. A) Elmanın yarısını ben, yarısını da Çiğdem yedi. B) Mobilyalarınız, ücretsiz evinize teslim edilir. B) “endişelenmeniz” kelimesi yerine “endişe duy- C) Önümde oturan çocuk, annesine sessizce fısıl- manız” ifadesi getirilmeli. dıyordu. C) “sessiz” kelimesi cümleden atılmalı. D) Yiyemediği yemekler güç kaybetmesini sağladı. D) “uzanmış” kelimesi yerine “yatmış” kelimesi ge- Çıkmış Soru tirilmeli. CEVAP ANAHTARI LGS CÜMLE TÜRLERİ, ANLATIM BOZUKLUKLARI 3. Birden çok yüklemli cümlelerde öznenin bütün yük- PEKİŞTİRME TESTİ lemlerle uyumlu olması gerekir. Aksi takdirde özne TEST - 1 1-D 2-C 3-C 4-C 5-B 6-C 7-B 8-B 9-A 10-B eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu orta- ya çıkar. 11-B 12-C 13-C TEST - 2 1-C 2-B 3-A 4-D 5-C 6-C 7-C 8-B 9-B 10-B Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir anlatım bozukluğu vardır? 11-D 12-B 13-A A) Herkes doğayı korumak için elinden geleni yap- BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ malı, sorumluluktan kaçmamalıdır. TEST - 1 1-D 2-D 3-C 4-B 5-C 6-C 7-C 8-B 9-B 10-C B) Akşamları ben müzik dinlemeyi, kardeşim ise ki- 11-D 12-C 13-C 14-D tap okumayı tercih ediyordu. TEST - 2 1-D 2-C 3-D 4-B 5-B 6-C 7-B C) Memleketime bir an önce dönmek istiyorum çün- ÇIKMIŞ SORULAR kü çok özledim. TEST - 1 1-A 2-D 3-D 4-D 5-B 6-C 7-B 8-C TEST - 2 1-B 2-A 3-A 4-B 5-A D) Güneş her gün dünyamızı aydınlatıyor, sevinç ve mutluluk veriyordu. 8. Sınıf MEB Örnek Soru 48

9BÖLÜM: ŞİİR BİLGİSİ VE METİN TÜRLERİ Ölçü Kafiye Redif Kafiye Düzeni Şiir Türleri Söz Sanatları Hikâye Edici Metinler Bilgilendirici Metinler

9. Bölüm Ş r B lg s A. ŞİİR BİLGİSİ Bir duyguyu, bir düşünceyi dile getiren, duygusal yoğunluk ve sanat değeri taşıyan, genellikle ölçülü ve uyaklı söz dizisine şiir denir. Ölçü (Vezin) Şiirde mısraların hece sayısına veya hecelerin ses değerine göre uyum içinde olmasına ölçü (vezin) denir. Türk edebiyatında üç tür ölçü kullanılmıştır: 1. Hece Ölçüsü Mısralardaki hece sayılarının eşitliğine dayanan öl- Örnek çüdür. Bir dizede kaç hece varsa diğer dizelerde de Uçun kuşlar uçun doğduğum yere (11 hece) hece sayısı aynı olmalıdır. Hece ölçüsü, Türk şiiri- nin millî ölçüsüdür. Bir mısradaki hece sayısını bul- Şimdi dağlarında mor sümbül vardır (11 hece) mak için mısrada yer alan ünlü harfler sayılabilir. Görüldüğü gibi bu dizelerde hece sayısı 11'dir ve bu şiir 11'li hece ölçüsüyle yazılmıştır. Uyarı Hece ölçüsünde dizeler okunurken bazı yerlerde durulması gerekir. Bu yerlere \"durak\" denir. Duraklar sözcüğü orta- sından bölmez. Hece ölçüsünde daha çok 7'li, 8'li, 11'li ve 14'lü kalıplar kullanılır: Vardım ki yurdundan / ayak çekilmiş (6 + 5) Gâh eserim / yeller gibi (4 + 4) 1 2 3 4 5 6 +1 2 3 4 5 1 23 4 + 1 2 34 Bu dize 11'li hece ölçüsüyle Bu dize 8'li hece ölçüsüyle yazılmıştır ve 4 + 4 duraklıdır. yazılmıştır ve 6 + 5 duraklıdır. 2. Aruz Ölçüsü Mısralardaki üst ve alt hecelerin uzunluk kısalık uyumuna dayalıdır. Yani üst mısradaki ilk hece kısa veya uzun ise alt mısranın ilk hecesi de kısa veya uzun olmalıdır. Aruz, Arap edebiyatından İran'a oradan da Türk edebi- yatına geçmiştir. Belli aruz kalıpları vardır, şiirler bu kalıplara göre düzenlenir. Daha çok divan edebiyatında kul- lanılmıştır. 3. Serbest Ölçü Dizeler arasında heceler bakımından belli bir uyu- Örnek mun olmadığı, ölçüsüz yazılan şiirlerdir. Zihnimde anlamsız bin bir vehim Söylesenize ben kimim, neciyim? (M. Akif Bilgin) Solmaya yüz tutmuş çiçek, Prangaya mahkum sadık esirinim. Verilen dörtlükte herhangi bir ölçü kullanılmamıştır. 2 8. Sınıf

9. Bölüm Şiir Bilgisi Kafiye (Uyak) Mısra (dize) sonlarında anlam ve görev bakımından farklı olan kelime ve eklerin ses benzerliğine kafiye (uyak) denir. Örneğin; Bursa'da eski bir cami avlusu Küçük şadırvanda şakırdayan su dizelerindeki ses benzerliğini sağlayan \"su\" sesleri anlam ve görev bakımından farklı oldukları için kafiye oluşturmuştur. Redif Mısra sonlarında yazılışı, anlamı ve görevi bakımından aynı olan sözcük ve eklere redif denir. Örneğin; Bizim elde bahar olur, yaz olur Güller dolu ördek olur, kaz olur dizelerinde \"olur\" sözcükleri aynı anlam ve görevde oldukları için rediftir. Redif genellikle uyaktan sonra gelir. Şiirde önce redif, sonra uyak aranır. İki türlü redif vardır: 1. Ek Halindeki Redif Mısra sonlarındaki aynı anlam ve görevi üstlenen Örnek eklerin oluşturduğu rediftir. Aklımda ak ellerin kaldı redif 2. Sözcük Halindeki Redif Hani göğsünde bir ben vardı \"-dı\" sesleri her iki dizede de görülen geçmiş zaman ekidir. Dolayısıyla buradaki ses benzerlikleri rediftir. Mısra sonlarında anlam ve görev yönünden aynı Örnek olan kelimelerin oluşturduğu rediftir. İz sürmekten bıkmayan avcıyım ben Kokunun peşinde çöllere salınmışım redif Kafiye (Uyak) Çeşitleri Aşk derdiyle mecnunun olmuşum ben 1. Yarım Kafiye (Uyak) Diyardan diyara bi-nizam atılmışım. \"ben\" sözcükleri her iki mısrada da I. tekil şahıs za- miri olduğundan rediftir. Mısra sonlarındaki tek ses benzerliğidir. Örnekler 2. Tam Kafiye (Uyak) İstedim kendimi bu göle at-tım redif Elimi uzatıp yavruyu tut-tum Bu dizelerdeki \"t\" sesi yarım uyaktır. Anıları aldım halıya diz-dim Düğüm olmuş anılarımı çöz-düm Bu dizelerdeki \"z\" sesi yarım uyaktır. Mısra sonlarındaki iki ses benzerliğidir. Örnekler Türkçe Bir beyaz lerze bir dumanlı uçuş Eşini gaib eyleyen bir kuş Bu dizelerde \"uş\" sesleri tam uyaktır. Aşk denizine dal-dım redif Hayretler içinde kal-dım Bu dizelerde \"-al\" sesleri tam uyaktır. Kimisi için bir hakikattır edebiyat Kimisi için bulunmaz nisahat Bu dizelerde \"-at\" sesleri tam uyaktır. 3

Şiir Bilgisi 9. Bölüm 3. Zengin Kafiye (Uyak) Örnekler Mısra sonlarındaki ikiden fazla sesin benzerliği- Yollarına düşüp bulduğum define misin dir. Ela gözlerine paha konamaz hazine misin redif Bu dizelerde \"ine\" sesleri zengin uyaktır. 4. Cinaslı Kafiye (Uyak) Bahar günü tarlaya lale sümbül yürü-dü Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu halde anlam- Sevdiğim Gündoğan'ı çayır çimen bürü-dü ları ve görevleri farklı olan sözcüklerin (eş sesli Bu sazların duyulur her telinde sade vatan sözcüklerin) tekrarıyla oluşan kafiyedir. Sihirli rüzgâr eser daima bu topraktan Verilen dizelerde \"-ürü\" ve \"-tan\" sesleri zengin uyaktır. 5. Tunç Kafiye (Uyak) Mısra sonundaki uyaklı sözcüklerden birinin diğe- Örnekler rinin içinde yer almasıdır. Kalem böyle yazmış yazıma Yazım kışıma uymaz kışım yazıma Bu dizelerdeki \"yazıma\" sözcükleri cinaslıdır. Aynı sözcük 1. dizede \"kader\", 2. dizede \"mevsim\" anla- mındadır. Her nefeste eyledik yüz bin günah Bir günaha etmedik hiçbir gün ah Bu dizelerde günah ve gün ah ifadeleri cinaslıdır. Bi- rinci dizede \"hata\", 2. dizede ise bir zaman dilimi ve bir ünlem belirten sözcükler vardı. Örnekler Köküne sar beni yeşert ey söğüt Değirmen değirmen beni de öğüt Bu dizelerdeki \"öğüt\" seslerinde tunç kafiye vardır. Çınla ey coşkun deniz kayalıklarda çınla Sar bütün kumsalları o dolaşık saçınla Bu dizelerde \"çınla\" sözcüğü \"saçınla\" sözcüğünün içinde yer alarak tunç kafiye oluşturmuştur. Örnek 1 Veysel bu gurbetlik kâr etti cana Karıştır göçünü ulu kervana Gün geçirip fırsat verme zamana Sakın uzamasın yol deyi yazmış Âşık Veysel Dörtlükteki kafiyenin çeşidi aşağıdakilerden hangisidir? A) Tam uyak  B) Yarım uyak  C) Zengin uyak  D) Cinaslı uyak Çözüm 1 Dörtlükte \"can, kervan, zaman\" sözcükleri kafiyelidir. \"-an\" seslerinde iki ses benzerliği olduğu için dörtlükte tam kafiye vardır. Cevap A 4 8. Sınıf

9. Bölüm Şiir Bilgisi Örnek 2 Örnek 4 Ne güzelce muradıma ererken Gir dükkana pazar eyle Felek beni nazlı yardan ayırdı Hışmın yenip hazar eyle Al yanaktan kırmızı gül dererken Aya güne nazar eyle Felek beni nazlı yardan ayırdı Ay Muhammet nur içinde Dörtlüğün kafiye çeşidi aşağıdakilerden hangisidir? Dörtlüğün kafiye çeşidi aşağıdakilerden hangisidir? A) Cinaslı kafiye B) Zengin kafiye A) Yarım kafiye B) Tam kafiye C) Tunç kafiye D) Tam kafiye C) Zengin kafiye D) Cinaslı kafiye Çözüm 2 Çözüm 4 er-erken \"pazar\", \"hazar\", \"nazar\" sözcükleri arasında zengin ka- fiye vardır \"eyle\" rediftir. ayırdı \"er\" → Tunç kafiye Cevap C der-erken \"erken\" → Redif ayırdı Cevap C Örnek 3 Zeka Küpü Yayınları Uyarı Yeyip yedirmesi hoştur Bazı durumlarda ses benzerliği yönünden birbirine ya- Dayan kahpe yürek taştır kın sesler (a/e, u/ü, o/ö, ı/i) kafiyeli veya redifli sesler Can dedikleri bir kuştur olarak kabul edilir. Kuş kafesten uçar bir gün Aşağıdaki dizelerden hangisi kafiye çeşidi bakımın- dan bu dörtlükle özdeştir? A) Ulu sular gibi çeşmim çağlayan Örnek 5 Mahrum kalmaz özün Hakk'a bağlayan Vara vara vardım ol kara taşa B) Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır Hasret ettin beni kavim kardaşa Dağlar seda verip seslenmelidir Sebep ne, gözden akan kanlı yaşa Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm C) Nazlı yar beni sevdalara saldı Mecnun oldum sıla ardımda kaldı Dörtlüğün kafiye çeşidi aşağıdakilerden hangisidir? D) Yurdu bekler sınırda bir nefer Gözünü bile kırpmaz tek sefer Çözüm 3 A) Yarım kafiye B) Zengin kafiye C) Tam kafiye D) Cinaslı kafiye hoş-tur taş-tır \"ş\" → Yarım kafiye Çözüm 5 kuş-tur \"tır\" → Redif gün taş-a kardaş-a yas-lanmalıdır \"s\" → Yarım kafiye yaş-a \"aş\" → Tam kafiye ses-lenmelidir \"lanmalıdır\" → Redif ölüm \"a\" → Redif Cevap B Cevap C 5 Türkçe

Şiir Bilgisi 9. Bölüm Kafiye Örgüsü (Uyak Düzeni) Kafiyelerin diziliş özelliklerine kafiye örgüsü denir. Beş çeşit kafiye örgüsü vardır: 1. Düz Kafiye Üç farklı şekli vardır. a Örnek a a a a a İlminde bir kılı kırka yararsın a b b a Etrafına bakıp kimi ararsın a b a Gördüğün rüyada sade sen varsın a a Bu kubbeyi kuran yapan sendedir b 2. Çapraz Kafiye Örnek Birinci dizeyle üçüncü dize, ikinci dizeyle dördün- Ölüm asude bahar ülkesidir bir rinde a cü dize kafiyelidir. Gönlü her yerde buhurdan gibi tüter b a b Ve serin serviler altında kalan kabrinde a a b Her seher bir gül açar, her gece bir bülbül öter b 3. Sarma (Sarmal) Kafiye Örnek a Ruhumu bu çarmıha kendi elimle gerdim b Birinci dizeyle dördüncü dize, ikinci dizeyle üçün- Bir nebi ızdırabı kaynıyor her yerimde b cü dize kafiyelidir. Ölüm siyah bir tütsü yakıyor gözlerimde a Aldığım her nefesi son nefes gibi verdim a b b a 4. Örüşük Kafiye Örnek a Bir dereden kopardım b Özellikle üçlükler şeklinde yazılan şiirlerde görü- Bir incecik kamışı a lür. Ve bir bıçakla yardım b a Pek solgunsa da dışı c b Sesinde gizli, berrak b a Pınarların akışı b c b 5. Mani Tipi Kafiye Örnek Bahçenizde dut var mı a Birinci, ikinci ve dördüncü dizeler kendi arasında Havada bulut var mı a kafiyeli; üçüncü dize serbesttir. Ben yarimi kaybettim b Bulmaya umut var mı a a a b a 6 8. Sınıf

9. Bölüm Şiir Bilgisi Örnek 6 Örnek 8 Vatanına kul olur o Bu ıslıkla uzayan, dönen, kıvrılan yollar, Her bahçeye gül olur o Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar Geçmez akçe pul olur o Başını kaldırarak boşluğu dinliyordu Artık değer bulsa gerek Gökler bulutlanıyor, rüzgâr serinliyordu Dörtlüğün kafiye çeşidi ve kafiye örgüsü aşağıdaki- Dörtlüğün kafiye çeşidi ve kafiye örgüsü aşağıdaki- lerden hangisidir? lerden hangisidir? A) a B) a A) a B) a b a a a a b b b a a Zengin uyak Yarım uyak b b C) a D) a Tam kafiye Zengin kafiye a b a b + + b b redif redif Tam uyak Yarım uyak C) a D) a Çözüm 6 a b Dörtlükte ilk üç dize kendi arasında kafiyeli, son dize ise Zeka Küpü Yayınları b a serbesttir. Kafiye örgüsü düz uyaktır. \"olur o\" redif, \"kul, gül, pul\" sözcükleri ise tam kafiyelidir. b b Zengin kafiye Tam kafiye + + redif redif Cevap C Çözüm 8 Örnek 7 Çukurova bayramlığın giyerken kıvrılan yollar a Çıplaklığın üzerinden soyarken Şubat ayı kış yenini kovarken yılan yollar a Cennet demek sana yakışır dağlar dinli-yordu Redif b serinli-yordu b Dörtlüğün kafiye çeşidi ve örgüsü aşağıdakilerden Zengin kafiye vardır. Cevap C hangisidir? Örnek 9 A) a B) a a b Kara kara kazanlar a a Okuyanlar yazanlar b b Dünya güzel bir kitap Okumayan az anlar Zengin kafiye Tam kafiye Verilen dizeler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? C) a D) a a a A) Tunç uyak kullanılmıştır. a a B) Ek hâlinde redif kullanılmıştır. b b C) Mani tipi kafiye düzeni vardır. D) 7'li hece ölçüsü ile yazılmıştır. Tunç kafiye Yarım kafiye Çözüm 7 giy-erken (a) Çözüm 9 soy-arken (a) \"y\" → Yarım kafiye Verilen dizelerde \"-az anlar\" tunç kafiyedir. \"aaba\" şek- kovarken (a) \"arken\" → Redif linde mani tipi uyak düzeni vardır. Dörtlük 7'li hece ölçü- süyle yazılmıştır. Dörtlükte redif kullanılmamıştır. dağlar (b) Cevap B Cevap D Türkçe 7

Şiir Bilgisi 9. Bölüm Şiir Türleri 1. Lirik Şiir Örnek Aşk, ölüm, ayrılık, aile, yurt, özlem gibi temaları coş- Dağda dolaşırken yakma kandili, kulu ve duygusal biçimde işleyen şiir türüdür. Lirik şi- irler okuyucuda heyecan ve coşku uyandırır. Fersiz gözlerimi dağlama gurbet! 2. Epik (Destansı) Şiir Ne söylemez, akan suların dili, Yurt sevgisi, kahramanlık, yiğitlik, savaş gibi konuları destansı bir şekilde, coşkulu anlatan şiirlerdir. Bir ulu- Sessizlik içinde çağlama gurbet! sun başından geçen tarihi olaylar, toplumsal sorunlar, doğal afetler ve bu olaylarda kahramanlık gösterenler (N. Fazıl Kısakürek) şiir diliyle anlatılır. Verilen dörtlükte şair ayrılık temasını vurgula- 3. Didaktik Şiir Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir düşünceyi açık- yarak duygularını lirik bir üslupla ortaya koy- lamak amacıyla yazılan şiir türüdür. Duygu yönü zayıf olan, ahlaki ders vermek için yazılan şiirlerdir. Amacı muştur. güzellik oluşturmak değildir. Bilim, sanat, felsefe, din alanında yazılabilir. Örnekler Mert dayanır namert kaçar 4. Pastoral Şiir Meydan gümbür gümbürlenir Doğa güzelliklerini, çoban yaşantısını, kır yaşamını ve Şahlar şahı divan açar bunlara duyulan özlemi anlatan şiirlerdir. Yapmacık- Divan gümbür gümbürlenir sız, yalın bir dili vardır. Saf ve temiz doğa yaşamını paylaşmak için yazılır. Atıldı bir Mehmetçik büyüyü bozdu Bir düşman süngüsüne göğsünden 8 Bu şehadetle kayalar yarıldı sanki Dipçik gürültüsünden Verilen dörtlüklerde savaş, kahramanlık vb. te- malar vurgulanarak destansı bir üslup ortaya konulmuştur. Örnekler İlim kula açılmış bir kucaktır Aydınlıktır, meş'aledir, ocaktır İlmin yüzü samimidir, sıcaktır Cehaletin yüzü soğuk, buz oğul Ahlak yolu pek dardır Tetik bas önün yardır Sakın hakkım var deme Hak yok vazife vardır Verilen dörtlüklerde ilmin öneminden cehaletin kötü yönlerinden bahsedilerek öğretici bir üslup benimsenmiştir. Örnek Gümüş bir dumanla kapandı her yer Yer ve gök bu akşam Bu akşam yayla dumanı Sürüler, serçeler, sarı çiçekler Beyaz kar, yeşil çam, yayla dumanı Verilen dörtlükte kır yaşamı ve doğal yaşamın güzellikleri ön plana çıkarılmıştır. 8. Sınıf

9. Bölüm Şiir Bilgisi Örnek 10 Emin Öğretmen öğrencilerine şiir türleri konusunu anlatmak için dizüstü bilgisayarında görsel içerikle desteklenmiş şiirler araştırmaktadır. Emin Öğretmen'in bilgisayarında dinlediği şiirlerden birindeki görsel yandaki bilgisayar ekranında yer alan görselle aynı temaya sahiptir. Buna göre Emin Öğretmen'in dinlediği şiir aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Okuma yok, yazma yok, bilmeyiz eski, yeni; Kuzular bize söyler yılların geçtiğini Arzu, başlarımızdan yıldızlar gibi yüksek Önümüzde bir sürü, yanımızda bir köpek B) Anam bir yaz gecesi doğurmuş beni burda Bu çamlıkta söylemiş son sözlerini babam, Şu karşıki bayırda verdim kuzuyu kurda, \"Suna\"mın başka köye gelin gittiği akşam C) Bu tenha derelerin, bu vahşi kayaların Görmediği gün yoktur sürü peşinde bizi, Her gün aynı pınardan doldurur destimizi Kırlara açılırız çıngıraklarımızla D) On yıl var ayrıyım Kınadağı'ndan Baba ocağından yar kucağından Bir çiçek dermeden sevgi bağından Huduttan hududa atılmışım ben Çözüm 10 Bilgisayar ekranında bir kır, doğa manzarası yer almaktadır. Soru açıklamasında, dinlenilen şiirin konu ve temasına uygun görsellerin ekranda yer aldığı belirtildiğine göre Emin Öğretmen'in dinlediği şiir, kır ve doğa temasından bahse- den pastoral ağırlıklı bir şiirdir. Bu nedenle seçeneklere baktığımızda \"On yıl var ayrıyım Kınadağı'ndan\" diye başla- yan dizelerde lirik, diğer dörtlüklerde ise pastoral şiirin özellikleri ön plandadır. Dolayısıyla D seçeneğindeki dörtlük Emin Öğretmen'in dinlediği şiir olamaz. Cevap D 5. Satirik Şiir Toplumsal düzensizlikleri eleştiren, tutarsızlık ve çir- Örnekler kinlikleri alaycı bir dille anlatan şiir türüdür. Satirik şiir- El kapısında kul kardeş olan lerde didaktik ögeler de vardır ancak bu şiirlerde asıl Burnu sümüklü, gözü yaş olan amaç eleştiridir. Dolayısıyla didaktik şiirden bu yönüy- Bayramdan bayrama bir tıraş olan le ayrılır. Berbere gelir de dükkân beğenmez Mahkeme meclisi icad olduğu Çeşme-i rüşvetin akmaklığından Kaza bela ile âlem dolduğu Kazların kadıya uçmaklığından Verilen dörtlüklerde toplumun aksayan yönle- rinden insanların kibirli tavırlarından bahsedile- rek bir toplumsal eleştiri yapılmıştır. Türkçe 9

Şiir Bilgisi 9. Bölüm Örnek 11 Örnek 14 lrkın seni iklimine benzer yaratırken Yolunu ayırma benden Kaç fethe koşan tuğlar ufuklarla yarışmış Gönül vazgeçer mi senden Tarihini aksettirebilsin diye çehren Meğer can ayrıla tenden Kaç Fatih'in altın kanı mermerle karışmış Senden ayrıldığım zaman Dörtlüğün konusuna göre şiir türü aşağıdakilerden Dörtlüğün konusuna göre şiir türü aşağıdakilerden hangisidir? hangisidir? A) Lirik B) Epik A) Lirik B) Pastoral C) Satirik D) Didaktik C) Didaktik D) Satirik Çözüm 11 Dörtlükte bir kahramanlık havası ve coşku olduğundan Çözüm 14 şiir türü epiktir. Dörtlükte bir kişiye duyulan sevgi, coşkulu bir anlatımla Cevap B verilmiştir. Dörtlüğün şiir türü liriktir. Örnek 12 Cevap A Üç parmak noksan ölç ölçersen bile Örnek 15 Tatlı söz konuşma bir kimse ile Dört kuruşa sekiz kuruş et hile Aşağıdaki dörtlüklerin hangisi pastoral şiir türüne Hilekârlık hoş sanattır usanma örnek değildir? Dörtlüğün konusuna göre şiir türü aşağıdakilerden Zeka Küpü Yayınları A) Havalar güzel gidiyor hangisidir? Sen de açtın erkenden Küçük zerdalı ağacım A) Lirik B) Epik Aklın ermeden C) Satirik D) Pastoral B) Tam ayların sarardığı zamanlar Yere yüzükoyun uzanıyorum Çözüm 12 Toprakta bir telaş, bir telaş Karıncalar öteden beri dostum Dörtlükte iğneleyici bir üslupla toplumdaki bazı ahlaki bozukluklar eleştirildiği için şiirin türü satiriktir. C) Köyümün malı ganimet Çalan diyor velinimet Cevap C Han hırsızlara emanet Bak şu işe muhtar emmi Örnek 13 D) Orda derenin içinde Yağmur yağar yeşil otlar bitirir. İki üç akçe kavak Yel estikçe rayihasın getirir Tekerlekler döner, başım döner Son çiçek sarvan kurmuş oturur Kavaklar yeşeriyor, dön geri bak Çimeni leylağa karışan dağlar  (rayiha: koku, sarvan: çadır) Dörtlüğün konusuna göre şiir türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Satirik B) Lirik Çözüm 15 C) Epik D) Pastoral Verilen dörtlüklerden A, B ve D seçeneklerinde doğal Çözüm yaşam üzerinde durulmuştur. Bu şiirler pastoraldir. C se- 13 çeneğinde ise toplumdaki ahlaki bir sorundan bahsedi- lerek eleştirel bir üslup ortaya konulmuştur. Bu dörtlü- Dörtlükte doğa yaşamı anlatıldığı için şiirin türü pasto- ğün türü ise satiriktir. raldir. Cevap C Cevap D 8. Sınıf 10

9. Bölüm Şiir Bilgisi Söz Sanatları 1. Benzetme (Teşbih) Aralarında ortak özellikler bulunan varlıklardan Örnekler güçlü olanın örnek gösterilerek zayıf olanın anla- \"Hepimiz çocuklar gibi şendik.\", \"Buz gibi soğuk tılmasına benzetme denir. Bir benzetmede genel- suyu içti.\", \"Engin denizleri andırır mavi gözleri\", likle dört öge bulunur. \"Sellercesine ileri atılan asker\" örneklerinde ben- zetme yapılmıştır. Benzeyen: Ortak özellikte zayıf olan AÇIKLAMA Kendisine benzetilen: Ortak özelliği güçlü olan \"Hepimiz çocuklar gibi şendik\" cümlesinde çocuklar; ken- disine benzetilen, Hepimiz; benzeyen, gibi; benzetme Benzetme yönü: İki varlıkta da ortak olan özellik edatı, şendik (şen olma); benzetme yönüdür. (güzellik, iyi, kötü, güçlü vb.) Benzetme edatı (benzetme ilgeci): Benzetmede ilişkiyi sağlayan sözcükler veya ekler (gibi, kadar, benzer, andırır; -ce, -den...) Bir benzetmede benzeyen ve kendisine benzetilen temel ögelerdir. Diğer iki ögenin bulunup bulunmamasına göre ben- zetmelere değişik adlar verilir. A. B. C. D. Yalın benzetme Tam (ayrıntılı) Kısaltılmış Pekiştirilmiş (Teşbih-i beliğ) benzetmede dört benzetmede benzetmede benzetme benzetmenin iki temel öge de bulunur. benzetme yönü yoktur. ögesinden oluşur; edatı yoktur. benzetme yönü ve \"Senin bugün cennet kadar \"Cennet gibi benzetme edatı güzel vatanın var.\", vatanımız var.\", \"Cennet kullanılmaz. Yalın \"Aslan gibiydi güzelliğindedir benzetmeye \"güzel cümlesinde vatan; güzellik askerleri.\", \"Melek benzetme\" de denir. yönünden cennete, kadar edatı gibidir teyzem.\", vatanımız.\", kullanılarak benzetilmiştir. Bu \"İnciye benzeyen \"Askerleri aslan \"Cennet vatan\", gücündeydi.\", \"aslan asker', \"inci benzetmede vatan; dişlerini \"Teyzem iyilikte bir diş\" sözleri yalın benzeyen, cennet; kendisine kıskanırdım.\" melektir.\", \"İnci benzetme örnekleridir. cümlelerinde beyazlığındaydı benzetilen, güzellik; Çaresizlik beynimi benzetme yönü, kadar; kısaltılmış dişleri.\" kemiren bir ejder. benzetme edatıdır ve benzetmeler cümlelerinde benzetmenin bütün unsurları pekiştirilmiş vardır. benzetmeler vardır. kullanılmıştır. Örnek 16 Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim Minicik gövdeme yüklü Kafdağı Yukarıdaki şiirin ilk dizesinde görülen söz sanatı seçeneklerdeki şiirlerden hangisinin iki dizesinde de vardır? A) Dövüşüyorduk üç şehitlerimizle B) Ufuk bir tilkidir, kaçak ve kurnaz Zorluydu, derya gibiydi düşman Yollar bir yumaktır, uzun dolaşık C) İşte doğduğun eski evdesin birden D) Kısmetindir gezdiren yer yer seni Yolunu gözlüyor lamba ve merdiven Arşa çıksan akıbet yer yer seni Çözüm 16 Verilen şiirin ilk dizesinde kendini \"kelebeğe\" benzetme vardır. Aynı söz sanatı B seçeneğinde ufuğun \"tilkiye\", yolla- rın \"yumağa\" benzetilmesinde vardır. Cevap B Türkçe 11

Şiir Bilgisi 9. Bölüm 2. Kişileştirme (Teşhis) İnsanlara ait özelliklerin insan dışındaki varlıkla- Örnekler ra verilmesine kişileştirme denir. Aşağıdaki cümlelerde teşhis (kişileştirme) vardır: Gök de ağladı ardından. (Gök ağlayan bir insan gibi düşünülmüş.) Görmüş ve geçirmiş denizi dinle. (Deniz tecrübeli bir insan gibi düşünülmüş.) Göklerin yıldızı çok, merhameti az. (Gökler acımasız bir insan gibi düşünülmüş.) İnleyen nağmeler ruhumu sardı. (Nağmeler üzüntüden inleyen insan gibi düşünülmüş.) İnsan dışındaki varlık ve kavramların konuşturul- Örnekler masına ise intak (konuşturma) denir. Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna: Uyarı ─ Tenimde bir yara işler gibisin, Her konuşturma aynı zamanda bir teşhis (kişileştirme) sanatını da içerir ancak her teşhis sanatında bu durum Titrerim rüzgarlar zarar vermesin. (\"dal\" hem kişileş- geçerli değildir. tirilmiş hem konuşturulmuştur.) Bana yarasa demişler, uça uça yaşarım ben Güneşi aşan ilk yarasa ben olacağım. (\"yarasa\" ko- nuşturulmuştur.) Örnek 17 Tarihin dilinden düşmez bu destan Nehirler gazidir, dağlar kahraman Her taşı bir yakut olan bu vatan Can verme sırrına erenlerindir. Yukarıdaki şiirin 2. dizesinde hangi söz sanatı kullanılmıştır? A) Konuşturma B) Kişileştirme C) Abartma D) Karşıtlık Çözüm 17 Gazilik ve kahramanlık kavramları sadece insanlar için kullanılan kavramlardır. Burada bu kavramlar insan dışındaki varlıklara; Nehirler (gazi); dağlar (kahraman) verilerek kişileştirme yapılmıştır. Cevap B Örnek 18 \"Marmara'da her yelken Uçar gibi neşeli\" Bu dizelerde görülen söz sanatı aşağıdakilerin hangisinde vardır? A) Dinle yolcu bu ses onun sesidir B) Benim de mi düşüncelerim olacaktı Sinsi adımlarla akşam yürüyor Ben de mi böyle uykusuz kalacaktım C) Çiçek açmış mı erikler D) Hani o masal dünyası yalılar İpek perdeli pencerenin altında Hani o kayıklar ki kızca beyaz Çözüm 18 Verilen dizelerde yelkenler kişileştirilmiştir. Aynı söz sanatı A seçeneğinde \"sinsi\" sözüyle kişileştirilen \"akşam\" sözcü- ğünde de vardır. Cevap A 12 8. Sınıf

9. Bölüm Şiir Bilgisi 3. Abartma (Mübalağa) Örnekler Çok üşüyünce \"donduk\", çok yorulunca \"öldük\", za- Bir şeyi olduğundan büyük, küçük, fazla ya da az yıf birinden söz ederken \"iğne ipliğe dönmüş\" demek göstermeye abartma (mübalağa) denir. de abartmanın konuşma dilindeki örnekleridir. Aşağıdaki dizelerde abartma vardır: Bu taşındır diyerek Kabe'yi diksem başına (Kabe'nin mezar taşı olarak dikilmesi abartmadır.) Bir ah çeksem karşıki dağlar yıkılır (Bir ah ile dağların yıkılması abartmadır.) Âlem sele gitti gözüm yaşından (Göz yaşı ile âlemin sele gitmesi abartmadır.) Örnek 19 Aşağıdaki dizelerin hangisinde abartma söz konusudur? A) Geceler bundan böyle sonsuza dek sürer B) Ey köyleri hududa bağlayan yaslı yollar Dönmeyen yolculara ağlayan yaslı yollar Bir mavi gök belki acır size üzülme C) Boğaz bir gümüş mangal kaynatır serinliği D) Bak şu kalbimin işine Çamlıca'da yerdedir göklerin derinliği Saldı sevdayı başıma Çözüm 19 A seçeneğinde \"gecelerin sonsuza dek sürmesi\" bir abartıdır ve abartma sanatı yapılmıştır. B, D seçeneklerinde kişileştirme yapılmıştır. C seçeneğinde Boğaz mangala benzetilmiştir. \"Yer\" ve \"gök\" kelimeleri bir arada kullanılarak tezat sanatına yer verilmiştir. Cevap A 4. Tezat (Zıtlık) Aralarındaki ilgi nedeniyle anlamca birbirine zıt iki Örnekler duygu, düşünce, hayal, durum ya da olayların bir Aşağıdaki dizelerde tezat sanatı vardır: arada kullanılması sanatıdır. Ya gezen bir ölü yahut gömülen bir diriyim Mumyadır canlı da cansız da bu kabristan (ölü - diri) Kapı kapı bu yolun son kapısı ölümse Her kapıda ağlayıp o kapıda gülümse! (ağlamak - gülmek) Örnek 20 Aşağıdaki dizelerin hangisinde tezat sanatına yer verilmemiştir? A) Ne siyah eylemiş bu nasiyeyi B) Rüzgâr eser dallarımız atışır Saçımı bembeyaz eden bahtım Yas ile sevincim yıkışır dağlar C) Sümbüller perişan, güller kan ağlar D) Var olan yokluğun ömrünü sürüyorum Aşklar bomboş kuruntu, hürriyetler esaret Şeyda bülbül terk edeli bu bağı Çözüm 20 A, B, D seçeneklerinde tezat sanatı yapılmışken C seçeneğinde sümbüller kişileştirilerek kişileştirme sanatı yapılmıştır. Cevap C Türkçe 13

Şiir Bilgisi 9. Bölüm Öğrendiklerimizi Pekiştirelim! Aşağıdaki şekilde yer alan numaralanmış cümlelerin doğru olup olmadıklarını değerlendiriniz. Bu bölümdeki varlıklardan herhangi birini konuşturursam hem \"kişileştirme\" hem 1 \"konuşturma\" sanatı yapmış olurum. Bu bölümdeki varlıkları \"Bulutlar gökyüzünde gemiler gibi yüzüyor.\" 2 cümlesindeki şekliyle kullanırsam benzetme yapmış olurum. Bu bölümdeki varlıklardan herhangi birini \"Yolda yürüyordu.\" 3 SÖZ cümlesinin öznesi yapsam kişileştirme yapmış olurum. SANATLARI Bu bölümdeki varlığı \"Gözüyle bir baktı kaya paramparça oldu.\" 4 cümlesinde abartma sanatı için kullandım. Bu bölümdeki varlığı \"bülbül\" kelimesiyle aynı cümlede kullanırsam \"tezat\" sanatı 5 yapmış olurum. Açıklama Şekilde numaralanmış bölümlerle ilgili açıklamaların doğru olup olmadığını değerlendirdiğimizde 1, 3 ve 5. bölümlerde yanlış değerlendirme yapıldığı görülmektedir. 1. bölüme baktığımızda burada insan, kuş ve tilki gibi varlıklar yer almaktadır. Yapılan değerlendirmede \"Varlıklardan herhangi birini konuşturursam hem kişileştirme hem konuşturma yapmış olurum.\" denilmektedir. Bu değerlendirme kuş ve tilki için geçerli olsa da insan için geçerli olmadığından yanlıştır. Çünkü konuşma zaten insana ait bir özelliktir. 3. bölüme baktığımızda burada aslan, tilki ve kedi gibi insan dışındaki varlıklar yer almaktadır. Bu varlıklar için \"Yolda yürüyordu.\" ifadesini kullandığımızda herhangi bir kişileştirme yapmış olamayız çünkü yürüme eylemi insan dışındaki bir çok varlığın da sahip olduğu bir özelliktir. 5. bölüme baktığımızda burada bir \"gül\" vardır. \"Gül\" kelimesini \"bülbülle\" aynı cümlede kullanmamız herhangi bir zıtlık oluşturmaz. Dolayısıyla tezat sanatı da yapılamaz. 2 ve 4 numaralı bölümler için yapılan değerlendirmeler doğrudur. 2. bölüme baktığımızda bulut ve gemi vardır. Burada \"Bulutlar gemiler gibi yüzüyor\" dediğimizde bulutun benzeyen, geminin kendisine benzetilen, \"yüzme\" eyleminin de benzetme yönü olduğu görülmektedir. 4. bölüme baktığımızda bir \"göz\" vardır. Burada \"Gözüyle bir baktı kaya paramparça oldu.\" cümlesinde gözün kayayı paramparça edebildiğinden bahsedilerek abartma yapılmıştır. Oysa gerçekte bir bakışın bir kayayı paramparça etmesi mümkün değildir. 14 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 1 TEST 1161 2. Aşağıdaki dörtlüklerin hangisinde benzetmeye yer verilmiştir? 1. Melis didaktik, lirik ve pastoral şiir türlerini , ve renkte balonlar ile kodlamıştır. A) Güneşin akşam hüzünle battığı Karşıdaki karlı dağlar yalnız Arkadaşlarından bir balon seçmelerini isteyen Melis: Düşen yaprak esen rüzgâr yalnız İnsanda ölümün yalnızlığı • Buket'in balonda yazan türde şiir yazmadığını, B) Seni sevmek mor denizlerdi biraz Ne kadar gidilse o kadar bitmeyen • Firdevs'in doğayı çok güzel anlattığını, Umutlar ve yıkılmalar ardında direnilen Seni sevmek mevsimler içinde en güzel yaz • Başak'ın duygusal şiir yazmadığını görmüş ve C) Çamlıbel'den Tokat'a doğru kırmızı balon verdiği Başak'ın balonunu mor ile Tozlu yolların aktığı Irmak! değiştirerek balonlar herkesin yazdığı şiir türü- Ben seni çoktan unuttum ne uygun bir şekilde eşleştirilmiştir. Sen de unuttun mu, dön geri bak D) Ay geçer, yıl geçer, uzarsa ara Balköpüğü gözlerin Giyin kara libas, yaslan duvara Öyle bir bakar ki Yanından, göğsünden açılır yara X Derin... Yâr gelmezse yaraların elletme Gözler değil de Sanki sözlerin 3. Vefasız Aslı'ya yol gösteren bu Kerem'in sazına cevap veren bu Balkonumda civanperçemi, Zeka Küpü Yayınları Kuruyan gözlere yaş gösteren bu Kulağımda hep bir kuş sesi Sızmadı toprağa çoban çeşmesi Y Verilen dörtlükte kullanılan söz sanatı aşağıda- Bulutlar beyaz, gökyüzü mavi kilerden hangisinde kullanılmamıştır? İşte budur huzurun adresi A) Değişir rüzgârın yönü Açar birçok kapıyı Solar ansızın yapraklar Gelişir kelime dağarcığı Şaşırır yolunu denizde gemi Z Boşuna bir liman arar Yeter ki kitap oku B) Her şey insanla güzel O zaman görülür faydası Doğan güneşe karşı gerinen evler Mavi rüzgârların koştuğu sokak Yukarıda X, Y ve Z olarak verilen şiirler türüne İnsansız olursa sevimsiz resim gibi göre aşağıdakilerden hangisinde doğru renk ba- C) Akşam ezanında atlara bindik lonla eşleştirilmiştir? Sürdük dolu dizgin uzak illere Ay karanlığında ovaya indik A) X - B) X - Benzerdik kırk atlı, akan sellere Y- Y- D) Söğüt dallarında hasta serçeler Z- Z- Eski akın destanını heceler Tuna ağlıyormuş bazı geceler C) X - D) X - Göğsünde kefensiz şehitler varmış Y- Y- Z- Z- 15 Türkçe

1TEST PEKİŞTİRME TESTİ 4. Seçeneklerdeki dizelerin hangisinde yer alan söz 7. Ne zaman özlem bassa içimize sanatı yanlış belirtilmiştir? Kocaman bir uçak olurdu aşkımız A) Rüzgâr eser, dallarımız atışır Gelen bir uçak uğultusunu gökte Yas ile sevincim yarışır dağlar Kalbimizin vuruşlarıyla karıştırdığımız Dörtlük için aşağıdakilerden hangisi söylene- Tezat mez? B) Nineler bu ışıkta ördü dantelini A) Redif kullanılmıştır. Saçlarını bu ışık öptü ak tellerini B) Çapraz uyak düzenindedir. C) Hece ölçüsü yoktur. Kişileştirme D) Zengin uyak kullanılmıştır. C) Yurdumuz uçsuz bucaksız Zeka Küpü Yayınları 8. Feymani içinde kötü his tutma Gökte yıldız kadar köylerimiz var Sadık dosta darılıp da küs tutma Altın isen altınlık yap pas tutma Benzetme Sonra çar çamura karılmayasın D) Sabahtan uğradım ben bir fidana Dörtlük için aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi Dedim. \"Mahmur musun?\", dedi ki yok yok doğrudur? Konuşturma Şiir türü Uyak çeşidi Uyak düzeni A) Epik Tam kafiye Düz kafiye 5. Oklar uçup gider şahanlar gibi B) Satirik Yarım kafiye Sarma kafiye Mert de aşıp gider aslanlar gibi C) Pastoral Yarım kafiye Düz kafiye Kılıçlar oynaşır ceylanlar gibi D) Didaktik Yarım kafiye Düz kafiye Verilen dizelerde kullanılan söz sanatının ben- zeri seçeneklerin hangisinde kullanılmıştır? A) Yeşil kurbağalar öter göllerde Kırıldı kanadım kaldım çöllerde B) Çırpınıp içinde döndüğüm deniz Dalgalanır coşar rüzgârdan C) Kırılıp fırlatılan incecik daldım Sürüklenirken suda geçmişe daldım D) Bir elde olmalı kandil, bir elde iskandil Selametin yolu insan için bu, başka değil (iskandil: deniz derinliğini ölçen alet) 6. Bilirim bilirim desen de bilene danış 9. Kimdir bana gülümseyen yeşillik balkonundan Danışan dağları aşar mı aşar Demek gecelerden sonra nihayet gün doğuyor Danışmadan yola çıksa bir kişi Bir gülüşündür gençliğimi döndürdü yolundan Akıbet yolundan şaşar mı şaşar Yanan şu alnım elinin gölgesiyle soğuyor Dörtlüğün konusunda göre şiirin türü aşağıda- Dörtlükte kullanılan söz sanatı aşağıdakilerden kilerden hangisidir? hangisidir? A) Lirik şiir B) Pastoral şiir A) Abartma B) Konuşturma C) Epik şiir D) Didaktik şiir C) Kişileştirme D) Tezat 16 8. Sınıf

BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ 1 TEST 1164 1. I. Taş kalpli insanlar çevresindekileri kırmaktadır. 4. Zübeyde; epik, didaktik, satirik ve pastoral şiir türle- II. Dağın eteğinde kurulan evler güneşi daha faz- rinde pazartesi, salı, çarşamba ve perşembe günle- la alıyordu. rinde; okul, ev, tiyatro ve parkta şiirler okuyacaktır. III. Yıllar bu koca evi çok dertlendirmişti. IV. Ağaçlar üzüntüden boyun bükmüşlerdi. • Pastoral şiir türünde okuduğu şiirden iki gün ön- ce epik şiirini okumuştur. Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde insana özgü nitelikler doğaya aktarılmıştır? • Okulda okuduğu şiiri tiyatroda okuduğu şiirden hemen sonraki gün okumuştur. A) I ve III B) II ve IV C) III ve IV D) II ve III • Didaktik şiiri çarşamba günü okumuş ancak park- ta okumamıştır. • Salı günü şiirini evde okumuştur. \"Maske, eldiven takmaz Sosyal mesafede durmaz İnsanlara laf edip Dönüp kendine bakmaz.\" 2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde kafiye çeşidi di- Zübeyde yukarıdaki şiirini nerede okumuştur? ğerlerinden farklıdır? A) A) coşandır B) saniye Zeka Küpü Yayınları OKUL koşandır maviye B) C) bahardan mı? D) bayraktan yardan mı? saçaktan 3. 1. Nasıl sevmezsin bu sabahları C) Her gün kuvvet getirir işimize D) 2. Oturmuş hocalar ismini yazar Söylemem ağyara değmesin nazar 17 3. Ne batan güneş ne doğan ay Deva vermez hastalıklı yüreğine 4. Ömrümde zararsız günümü bilmem Her senede yüz milyonluk kârım var Numaralanmış dizelerin hangilerinde tezat sa- natına yer verilmiştir? A) 1 - 2 B) 1 - 4 C) 2 - 3 D) 3 - 4 Türkçe

TEST 1 BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ 5. Derinden derine ırmaklar ağlar Uzaktan uzağa çoban çeşmesi 1 Ey suyun sesinden anlayan bağlar Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi Benden selam olsun Bolu Beyi’ne ▲ 2 Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır ■ At kişnemesinden ok gıcırtısından Dağlar seda verip seslenmelidir Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak ŞİİR ★ 3 Ben aşkımla bahar getirdim sana; TÜRLERİ Tozlu yollarından geçtiğim uzak İklimden şarkılar getirdim sana ● İnsanlığa dürüst davran ✿ İnsan küçük büyük evran 4 İnsanlara hakça davran Koltuk sana bâki değil Söylersin de söz içinde şaşmazsın 5 Helâli haramı yersin seçmezsin Nasibin kesilir de sular içmezsin Akar çaylar senin olsa ne fayda Yukarıdaki şiirler türlerine göre sembollerle belirtilmiş resimlerle eşleştirildiğinde hangileriyle ilgili görseller şiirle uyum sağlamaz? A) ▲ ve ★  B) ● ve ✿  C) ✿ ve ★  D) ■ ve ● 6. Ünlü bir şair olan Duru Hanım 1980, 1992, 2000 ve 2008 yıllarında A, B, C ve D yayınevlerine ait farklı konularda şiir kitapları çıkarmıştır. Bu kitapların kapağına ise şiirlerin konusuna göre resim bastırmıştır. • 2000 yılında çıkardığı şiir kitabı B yayınevine aittir. • C yayınevine ait şiir kitabında el değmemiş doğa ön plana çıkmıştır. • D yayınevine ait şiir kitabını A yayınevine ait kitabından sonra çıkarmıştır. Bu kitabı milli duygular ve kahra- manlık ağırlıklıdır. • A yayınevine ait kitabından hem önce hem sonra kitap çıkarmıştır. • 3. kitap bireysel yönü ağır basan duygu yoğunluklu konularla ilgilidir. Buna göre, aşağıdaki görsellerden hangisi şairin 1992 yılında çıkardığı şiir kitabının kapağına ait olabilir? A) B) C) D) 18 8. Sınıf

ÇIKMIŞ SORULAR 1 TEST 1166 1. (I) Bizim memlekette dağ taş, orman ağaç hayatın 3. Aşağıda bazı söz sanatlarının açıklaması verilmiştir. hikâyesini anlatır. (II) Toprak burada ustanın elin- • Benzetme (Teşbih): Aralarında türlü yönlerden il- den çıkmış bir çinidir, desen desen. (III) Toprak ve- gi bulunan iki şeyden zayıf olanı, nitelikçe daha rimlidir; kuru çubuk diksen meyve verir, salkım sal- üstün olana (güçlü olana) benzetme sanatıdır. kım. (IV) Portakallar dallarında birer güneştir, turuncu turuncu. • Kişileştirme (Teşhis): İnsan dışındaki varlıklara ya da kavramlara insan kişiliği kazandırmadır. Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangile- rinde aynı söz sanatı kullanılmıştır? • Konuşturma (İntak): İnsanın konuşma yetisinin başka varlıklara aktarılması sanatıdır. A) I ve III B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV • Abartma (Mübalağa): Bir varlığı, olayı ya da dü- şünceyi olduğundan daha küçük ya da daha bü- LGS Zeka Küpü Yayınları yük gösterme sanatıdır. 2. Erhan, kuşların kafesini çınar ağacının dalına astı. Bu bilgilere göre; Kuşlar, ilk günler yerlerini yadırgadılar. Sonra neşe- li cıvıltılarla ötmeye başladılar. Bu yenilik de epey I. Bir ah çeksem dağı taşı eritir müşteri çekti. Gözüm yaşı değirmeni yürütür Verilen paragrafta kullanılan söz sanatı aşağıda- II. Ah bu türküler, köy türküleri kilerden hangisidir? Ana sütü gibi candan Ana sütü gibi temiz. III. Akdeniz'in dalgaları cilveli, Akdeniz’dir denizlerin güzeli. dizelerinde aşağıdaki söz sanatlarından hangi- si yoktur? A) Benzetme B) Konuşturma A) Benzetme B) Kişileştirme C) Abartma D) Kişileştirme C) Konuşturma D) Abartma MEB Örnek Soru MEB Örnek Soru 4. Aşağıdaki dizelerin hangisinde farklı bir söz sanatı vardır? A) Ah bu türküler, köy türküleri, B) İnsansız olursa sevimsiz resim gibi Karanlık kuyularda açılmış çiçekler gibi, Dal uçlarında göveren bahar, Kiminin reyhasından geçilmez, Tarlada boy veren o altın başak. Kimi zehir kimi zemberek gibi. C) Başım sukutu öğüten; D) Rıhtımda uyuyan gemi Uçsuz, bucaksız değirmen. Hatırladın mı engini? İçim muradıma ermiş; Sert dalgaları, yosunu Abasız, postsuz bir derviş. Suların uğultusunu? MEB Örnek Soru Türkçe 19

9. Bölüm Met n Türler B. METİN TÜRLERİ a. Hikâye Edici Metinler 1. Hikâye (Öykü) Yaşanmış ya da yaşanabilir olayların bir bütün ya da kesit halinde verildiği yazı türüdür. Hikâye romana göre da- ha kısadır. Hikâyede olay; serim, düğüm ve çözüm bölümleri içinde verilir, mekân romandakine göre daha dardır. Hikâyede kişi sayısı romana göre daha azdır. Hikâyede anlatılanlar tek yönlü iken romanda çok yönlüdür. 2. Roman Yaşanmış veya yaşanabilecek olayların yer ve zaman bildirilerek kapsamlı ve detaylı bir şekilde verildiği yazı türüdür. Bir yazının roman olabilmesi için olaylar, kişiler, yer ve zaman gerekir. Romanda ele alınan olaylar ka- dar bu olayların arkasındaki sebepleri de anlatmak önemlidir. Hikâyede ise olay daha çok ön planda kalır. Ola- yın sebepleri üzerinde pek fazla durulmaz. Örnek 21 Ercan: Okuduğum eserde ünlü Os- Reşat Nuri Türk edebiyatında aydın-halk manlı denizcilerinden Turgut Reis'in Güntekin'in arasındaki uçurumu açık ve kaptanı olan Kara Memiş'in bir adada 1923'te kitap kaygıdan uzak şekilde ele alan bir mahsur kalışı ve yıllar sonra Osman- olarak yayımla- lı denizcilerinin onu adadan kurtarışı nan romanıdır. Yakup Kadri romanı. anlatılıyor. Eserde Kara Memiş'in Mal- ta korsanları tarafından yıllarca forsa ▲ ■ olarak çalıştırılıp sonra da yaşlanın- ca 40 yıl kaldığı adaya bırakılması bir- Sait Faik Anadolu'nun ücra bir kasabasında kaç cümleyle anlatılmış. Ancak forsa- Abasıyanık'ın bir eski otobüs. Otobüsü dolduran lık yaptığı dönemle ve korsanlara Nisan 1936'da her kesimden insanlar. Civardaki nasıl esir düştüğüyle ilgili ayrıntılara yayımlanan ilk hiç yer verilmemiş, eserde kişi sayısı hikâye kitabıdır. tren istasyonuna yapılan bir bir elin parmaklarını geçmiyor. yolculuk \"Mavi Kuş\" bir yol hikâyesi. ● ★ Merve: Benim okuduğum eserde fakir bir adam açlığını gidermek için bir fırından ekmek çalıyor ama bu ekmek çalışı ona öyle şeyler yaşatıyor ki adamın yaşadıklarını burada sizlere sözlü olarak anlatmaya gücüm yeter mi bilmiyorum. Çünkü eserde o kadar çok olay, kişi, yer ve farklı zaman dilimi var ki hepsini aklımda tutabilmem imkânsız. Ercan ve Merve'nin okuduğu eserlerin türü, sembollerle belirtilmiş kitapların türleriyle eşleştirilecektir. Buna göre aşağıdakilerden hangisinde doğru bir eşleştirme yapılmıştır? Ercan Merve A) ▲, ■, ● ★ B) ★, ■ ▲, ● C) ● ★, ■, ▲ D) ★, ● ▲, ■ Çözüm 21 Ercan ve Merve'nin açıklamalarına göre Ercan'ın okuduğu eser ayrıntılara yer vermeden olayları ön plana çıkardığı için hikâye, Merve'nin okuduğu eser olaylarla birlikte ayrıntılara da yer verdiği için roman türünde bir eserdir. Bu du- rumda Ercan, ● ve ★ sembolleriyle belirtilen kitaplarla Merve ise diğerleriyle eşleştirilmelidir. Cevap D 20 8. Sınıf

9. Bölüm Metin Türleri 3. Masal Olağanüstü olayların ve doğaüstü kişilerin yer aldığı yazı türüne masal denir. Özellikleri: • Masallar; gerçekte var olmayan, hayalî olaylar üzerine söylenir. • Masalların söyleyeni belli değildir, yani masallar anonim ürünlerdir. • Masallarda yer ve zaman kavramları belirsizdir. • Masallarda insanlarla birlikte olağanüstü öge ve kahramanlara yer verilir. (dev, cin, peri vb.) • Masallarda iyi - kötü vb. karşıt durumların temsilcisi olan kişilerin mücadeleleri işlenir. • Masallarda, ulusal ve dinî niteliklere genelde yer verilmez. • Masallar, genelde didaktik (eğitici) nitelik taşır. • Masallar, \"Bir varmış, bir yokmuş\" vb. kalıp ifadelerde başlar ve \"Gökten üç elma düştü\" vb. kalıp ifadelerle de sona erer. Örnek 22 ▲ ■★● Türk masal derlemesidir. İlk olarak ne zaman ve kim tarafından derlendi- ği belli değildir. Anado- lu'nun ilk masal derleme- si olarak kabul edilir. Bir zamanlar cimri mi cimri bir adam yaşarmış. Bu adam öyle cimriymiş öyle cimriymiş ki, bütün mallarını altınla değişti- rirmiş. Bir çuval altını olunca da gidip bir ağacın dibine gömermiş bu altınlarını. Gelgelelim bu cimri adamın aklı hep altın- larındaymış. Altınlarını düşünmekten, bir zaman sonra gözüne uyku girmez olmuş. Yemeden içmeden kesilmiş. Gece gün- düz demez, aklına estiği zaman gider, toprağı kazarmış. Sonra da altınlarını bir bir sayarmış. Birgün oradan geçen adamın biri olanları uzaktan görmüş. Adam bu işin her gün tekrarlandığını anlayınca durumdan şüp- helenmiş. “Bu adam delinin biri.” diye düşünmüş. Bir zaman sonra bizim cimri yine o ağacın altına gidip toprağı kazmış. Kazmış ama altınlar yerinde yok! Ne yapacağını şaşırarak başlamış dövünmeye, çırpınmaya. Uzun zamandır cimriyi gözleyen adam da sonunda dayanamayarak “Ne var? Ne oldu da böyle ağlıyorsun?” diye sormuş. Cimri cevap vermiş; – Daha ne olsun? Altınlarım yok olmuş. Hepsi çalınmış! Olan biteni bilen adam da; – Altının ha varmış, ha yokmuş. Harcayamadıktan sonra bir taş al, altın yerine onu göm. Senin için hiç fark etmez, demiş. Verilen metinde cimri adamın karşısına çıkan kişi yerine sembollerle belirtilmiş varlıklardan hangileri çıksay- dı metnin türü \"Billur Köşk Masalları\"ndaki metinlerle aynı olurdu? A) ▲ ve ★  B) ■ ve ●  C) ▲ ve ■  D) ★ ve ● Çözüm 22 Yukarıdaki metin hikâye türünün özelliklerini yansıtan bir metindir. Çünkü metinde anlatılanlar gerçek hayatta da ola- bilecek şeylerdir. Ancak metinde cimri adamın karşısına çıkan kişi yerine ▲ ve ■ sembolleriyle belirtilen varlıklar çı- karsa metnin türü masal türü olabilir. Çünkü bu sembollerle belirtilen varlıklar sadece masal türünde olabilen varlıklar- dır. Diğer sembollerin belirttiği varlıklar ise yine gerçek hayatta karşılaşılabilecek varlıklar oldukları için bunlar metnin türünü değiştirmez. Cevap C Türkçe 21

Metin Türleri 9. Bölüm 4. Fabl Kahramanları genelde hayvan, bitki ve cansız varlıklar olan, sonunda ders verme amacı güden, kısa masalla- ra fabl denir. Fabllar masalın özel bir şeklidir. Masallardan farkı, kahramanlarının sadece insan dışı varlıklar ol- masıdır. İnsanlar fabllarda hemen hemen hiç geçmez. Geçse bile kahraman konumunda olmazlar. Masallarda ise insan ve hayvanlar, doğaüstü varlıklar kahraman olabilir. Son zamanlarda fabllardan masallarda olduğu gi- bi, çizgi film ve animasyon filmlerinin yapımında da faydalanılmaktadır. Özellikleri: • Kahramanları genellikle hayvanlardır ve insan gibi konuşurlar. • Hem düzyazı hem de şiir biçiminde olabilirler. • Fablların sonunda her zaman bir ders verme amacı vardır. • Söz sanatlarından faydalanılır. (Kişileştirme ve konuşturma) Örnek 23 Kurtla Leylek Kurtlar nasıl yer bilirsiniz: Kaptı mı koparır, kopardı mı yutarlar. Kurdun biri bir ziyarete konmuş Ve öylesine tıkınmış ki Ölüyormuş az kalsın; Bir kemik saplanmış boğazına, Kimseler yok, çağıramaz, Bağıracak bağıramaz... Bir leylek geçiyormuş bereket versin, Allem kallem anlatmış derdini; Koşmuş imdadına leylek. Kuş değil cerrah mübarek; Gaga dersen makastan iyi, Soktuğu gibi gırtlağına Çıkarıvermiş kemiği. Tamam, deyip ücretini istemiş. Ne ücreti? demiş kurt, alay mı ediyorsun babalık? Canını kurtardığım yetmiyor da bir de ücret ha? Ağzıma girmişken kafanı Bir kapsam ne olurdun? Bu ne nankörlük be! Çekil git, bir daha da elime düşme. Yukarıdaki metin türüyle ilgili seçeneklerden hangisi söylenemez? A) Olaya dayalı anlatımı vardır. B) İnsan dışındaki canlı ya da cansız varlıklar konuşturulur. C) Cümleler konuşma üslubunda ve genellikle devriktir. D) Soyut konular somutlaştırılır. Çözüm 23 Metin incelendiğinde leyleğin, kurda iyilik yapması buna karşılık kurdun leyleğe yaptığı nankörlük bir olay içinde veril- miştir. Metinde olay, kurt ve leyleğe insana ait özellikler verilerek konuşma üslubunda ve devrik cümlelerle aktarılmış- tır. Ölüm, yalnızlık vb. soyut konuların metinde somutlaştırılarak anlatılması söz konusu değildir. Dolayısıyla cevap D seçeneğidir. Cevap D 22 8. Sınıf

9. Bölüm Metin Türleri 5. Efsane Çok uzun bir süredir halkın arasında inanılarak gerçekmiş gibi anlatılan hayal gücüne dayalı olağanüstü öykü- lere efsane denir. Efsaneler, bir doğa olayını, bir varlığın meydana gelişini, doğa elemanlarından birinde olan bir değişikliği doğaüstü özellikler gösteren kişilerin hayatlarını, halk hafızasında ve hayalinde yaşayan biçimiyle belli bir yere ya da bir olaya bağlayarak, olağanüstü olaylarla süsleyerek anlatır. 6. Destan Destanlar, ulusların başlarından geçen önemli olayları (göç, savaş, kıtlık, doğal afetler vb.) ve bu olaylarda kah- ramanlık gösterenleri, olağanüstü nitelikler taşıyacak şekilde anlatan uzun manzum hikâyelere destan denir. Destanlar; bütün bir milletin ortak mücadelesini ortak değerler, kurallar, anlamlar bütünlüğü içinde yorumladığı ve yaşatıldığı toplumun geçmişini ve geleceğini temsil ettiği için dünya edebiyatının en ulusal eserleri olarak kabul edilir. Örnek 24 Aradan uzun zaman geçti. Yulug Tigin isimli bir prens hakan oldu. Yulug Tigin, Çinlilerle çok savaştı. Bu savaşlara son vermek için oğlu Gali Tigin'i bir Çin prensesi ile evlendirmeye karar verdi. Çinliler, prensese karşılık hükümdardan I Tanrı Dağı'nın eteğindeki Kutlu Dağ adını taşıyan kayayı istediler. Gali Tigin kayayı verdi. Çinliler kayayı götürmek için kayanın etrafında ateş yaktılar, kaya kızınca üzerine sirke döktüler. Ufak parçalara ayrılan kayayı arabalara koyarak Çin'e taşıdılar. Memleketteki bütün kuşlar, hayvanlar kendi dilleriyle bu kayanın gidişine ağladılar. Bundan yedi gün sonra da Gali Tigin öldü. Kıtlık ve kuraklık oldu. Yurtlarını bırakarak göç etmek zorunda kaldılar. Olay Kral Midas döneminde geçer. Midas'ın güzel kızı bilinmez bir hastalığa tutulur. Vücudunun her yanı yaralarla kap- lanır. Midas'ın çağırdığı en ünlü hekimler hastalığın ne olduğunu anlayamazlar. Ağrılardan çıldıran kız dağlara kaçar. II Midas, kızından umudunu kesmiştir. Kızını gözlemeleri, ona yiyecek ve giyecek ulaştırmaları için adamlarını görev- lendirir. Midas'ın kızı bir gün bir göl kıyısına gelir, gölden avuç avuç su içer. Kollarına sular değdikçe, acılarının dindi- ğini görür ve suya girer. Durumu öğrenen Kral Midas, gölün kıyısına bir havuz yaptırır. Bugünkü Gazlıgöl Kaplıcası, anlatılanlara göre böyle kurulmuştur. O çağda Türklerin başında İl Kağan vardı. İl Kağan'ın da birçok oğlu vardı. Ancak, bir savaşta biri dışında tüm çocuk- ları öldü. Kayı (Kayan) adlı bu oğlunu o yıl evlendirmişti. İl Kağan'ın Tokuz Oğuz (Dokuz Oğuz) adlı bir yeğeni vardı; III o da sağ kalmıştı. Kayı ile Tokuz Oğuz tutsak olmuşlardı. On gün sonra ikisi de karılarını aldılar, atlarına atlayarak kaç- tılar. Türk yurduna döndüler. Burada düşmandan kaçıp gelen develer, atlar, öküzler, koyunlar buldular. Oturup düşün- düler: \"Dört bir yan düşman dolu. Dağların içinde kişi yolu düşmez bir yer izleyip yurt tutalım, oturalım.\" diyerek sürü- lerini alıp dağa doğru göç ettiler. Yukarıda numaralanmış metinlerin ait olduğu metin türü aşağıdakilerden hangisinde doğru bir şekilde belir- tilmiştir? I II III A) Destan Destan Efsane B) Destan Efsane Efsane C) Destan Efsane Destan D) Efsane Efsane Destan Çözüm 24 Metinler incelendiğinde I ve III. metinlerde savaş, göç, kahramanlık gibi temaların epik bir anlatımla verildiği görülmek- tedir. Dolayısıyla bu metinler destandır. II. metinde ise gerçek hayatta olabilecek bir olayın rastlantı ve gizemli bazı sebeplere dayandırılarak açıklanması durumu vardır. Bu tür eserler ise efsane türünün özelliklerini yansıtır. Cevap C Türkçe 23

Metin Türleri 9. Bölüm 7. Tiyatro Sahnede sergilenmek amacıyla yazılmış, insan hayatını ve insanlar arasındaki ilişkileri anlatan eserlerdir. Ti- yatro eserlerinde genellikle, kişilerin karşılıklı konuşması olan \"diyalog\" ve bir kişinin tek başına konuşması olan \"monolog\"tan yararlanılır. Tiyatronun başlıca üç türü vardır: a) Trajedi: Ciddi ve acı verici olayları işleyen, konusunu tarih veya mitolojiden alan, genellikle bir ahlak dersi vermek için yazılmış eserlerdir. b) Komedi: Yaşamın aksak ve gülünç yanlarını ele alan eserlerdir. c) Dram: Hayatın acı ve gülünç yönlerini bir arada anlatan eserlerdir. Örnek 25 VİCDANİ : Ben kapağı pırlantalı altın bir saat buldum. POLİS : Orası malum ya, nerde buldun? POLİS : (İyice uyanmıştır.) Ne dedin? Ne dedin? Bu VİCDANİ : G ülhane'de. POLİS : N asıl bir saat buldun? saati nerde buldun? (Zabıt tutmaya başla- VİCDANİ : Arkası pırlantalı altın bir saat. mıştır.) POLİS : Nerde? VİCDANİ : Gülhane Parkında buldum. VİCDANİ : Gülhane'de. POLİS : Nasıl buldun? POLİS : N e vakit? VİCDANİ : Yürürken ayağıma takıldı, buldum. VİCDANİ : A kşamüzeri. POLİS : Ne vakit buldun? POLİS : Nasıl? VİCDANİ : A kşamüzeri ezan vakti buldum. VİCDANİ : G özüme takıldı. POLİS : Nasıl bir saat buldun? POLİS : Tamam! Yakaladım. İfadende mübayenet (çe- VİCDANİ : Kapağı pırlantalı altın bir saat buldum. POLİS : A nladık ya, nerde buldun? lişki) var. VİCDANİ : Gülhane Parkı'nda. VİCDANİ : Şey, ayağıma takıldı diyecekken gözüme POLİS : O da güzel de, nasıl buldun? VİCDANİ : Ayağıma takıldı. demişim. POLİS : İlle velakin ne zaman buldun? POLİS : Göz nerde, ayak nerde. Sen onu benim kal- VİCDANİ : Akşamüstü, ezan vakti. pağıma anlat. VİCDANİ : Vallahi de ayağıma takıldı, billahi de ayağı- ma takıldı. Şaşırtma verdiniz, dilim sürçtü. I II III IV Yukarıda bazı TV kanallarında yayına başlayacak programların görselleri yer almaktadır. Buna göre başlayacak programlardan hangisinde yukarıdaki metnin türüyle aynı olan metinlerden daha çok yararlanılmış olabilir? A) I  B) II  C) III  D) IV Çözüm 25 Verilen metin diyaloglardan oluşan bir tiyatro metnidir. Görselleri incelediğimizde I. görsel belgesel, II. görsel tiyatro, III. görsel spor ve IV. görsel haber bültenini belirtmektedir. Bu durumda II. görselde belirtilen programda, verilen metnin türüyle aynı olan metinlerden daha çok faydalanılmış olabilir. Cevap B 24 8. Sınıf

PEKİŞTİRME TESTİ 2 TEST 1162 Zeka Küpü Yayınları 2. Bir akbaba, bir çaylağa: “Benden daha ziyade uza- 1. Seçenekteki metinlerden hangisi masal türün- ğı gören hiçbir insan, hiçbir kuş yoktur.” dedi. den alınmıştır? Çaylak ona: “Bu bir davadır, ispatı lazımdır. Haydi A) Bir zamanlar yoksul bir kadın varmış. Bu kadın- bakalım, şu ovanın etrafında neler görüyorsan söy- cağız kadar yoksulmuş ki yiyecek bile yokmuş. le.” dedi. Bir gece açlıktan ve soğuktan bir köşede uyu- yup kalmış. Rüyasında aksakallı bir ihtiyar gör- Akbaba bulunduğu nokta ile toprak arası bir günlük müş İhtiyar yoksul kadına eğer kediler sultanını olan yüce yerden aşağılara doğru baktı ve \"Eğer bulabilirse yoksulluktan kurtulabileceğini söyle- sözüme inanırsan ovanın filanca noktasında bir ta- miş. Kadın o gün bu gündür kediler sultanını ara- necik buğday gördüm.\" dedi. yıp durmuş. Ama ne çare! Hangi kedinin yanı- na sokulup \"Sen kediler sultanı mısın?\" diye Akbabanın bu sözü çaylağın hayretini mucip oldu: sorsa kediler miyavlayıp kaçarmış. \"Pekâlâ! Haydi inelim, bakalım. Sözün doğru mu- dur?\" dedi. B) Borçlu, kafesin kapısını açık gören kuş gibi bir nefes dinlenmedi, şehirden çıktı. Sabah yeli es- Birlikte aşağı indiler. Akbaba hemen taneye doğru ti. Sabah yeli esti dedim, yanıldım. Öyle koşu- koştu. Hâlbuki o buğday tanesi bir tuzağın üstüne yordu ki rüzgâr onun tozuna yetişemiyordu. Borç- konulmuş imiş. Akbaba buğdayı alayım derken tu- lunun kaçtığını duyan alacaklılar, derhâl kefili zağa tutuldu. Zavallı akbaba feleğin ona tuzak kur- bulunan cömert kimseyi yakaladılar. duğunu, bir buğday için tuzağa esir olacağını bile- medi. Her sedef inciye gebe olmaz. Her atıcı, C) Pusudan çıkan iki ordu birbirine girdi. Zanneder- nişangâha vuramaz. Akbabanın tuzağa tutulduğunu sin ki yer gök çarpışmaya başladı. Oklar durma- gören çaylak ona hitaben: \"Arkadaş! Tuzağı göre- dan dolu gibi yağıyordu. Her köşede ölüm tufa- medikten sonra taneyi görmekten ne çıkar?\" dedi. nı kopuyordu. Cenkçi aslanları avlamak için kementler ejderha gibi ağızlarını açmışlardı. Es- Akbaba, ayağında tuzak ipi olduğu hâlde: \"Kazaya mer tozdan yer gök olmuştu. Kılıçların tolgalara karşı sakınmanın faydası yoktur.\" diyordu. dokunmasıyla çıkan şimşekler, o gök üzerinde yıldız gibi parlıyordu. Ecel birisinin kanına el batırmak istediği zaman, ilk evvel kaza onun ince gören gözünü bağlar. Ucu bu- D) Anne serçe o kadar mutluymuş ki, tatlı karabaş- cağı olmayan suda, yüzgecin gururu işe yaramaz. lı isketelerden ilk önce hangisine sarılıp ısıtıla- cağını bilememiş. Saka kuşu baba ise heyecan- Seçeneklerdeki özelliklerden hangisi yukarıda- dan üç gün yemek yiyememiş. Anne ve baba ki metin türüne aittir? dört yavrusuna nota isimleri olan Do, Re, Mi, Fa adlarını koymuşlar. Kırmızı suratlı ve tuhaf gö- A) Nesnel verilerin kullanıldığı bir türdür. rüntülü en küçük isketeye ise görüntüsünden dolayı Yakut ismini vermişler. B) Yazar karşısında biri varmış gibi sorular sorar, cevaplar verir. C) Gerçek veya hayal ürünü bir olayı kısa biçimde işler. D) Tasvir yapılmaz fakat olayın geçtiği çevre çok iyi verilir. 3. Seçeneklerdeki metinlerden hangisinin roman türüne ait olduğu söylenebilir? A) Nemli bir cisim bir başka cisme nemini aktardığında, bu etkiye maruz kalan cisim bu nemi kabul eder ve birin- ci cisim gibi nemli olur. Ancak bu kuvvet, nemliliğe maruz kaldığında veya nemlilik kendisine yaklaştırıldığın- da, nemli olmaz; tersine nemliliği, onu taklit eden duyusallarla kabul eder. B) İnsanın başına gelen her türlü şey insandan kısaca kendisinden kaynaklanır. Bir cevher olarak anılmasa da insan deneyimlediğimiz bu hayat içinde hafife alınmayacak kadar aktif bir hizmetkârdır. C) Gregor Samsa bir sabah bunaltıcı düşlerden uyandığında, kendini yatağında dev bir böceğe dönüşmüş olarak buldu. Zırh gibi sertleşmiş sırtının üstünde yatmaktaydı ve başını biraz kaldırdığında bir kubbe gi- bi şişmiş, kahverengi sertleşen kısımların, oluşturduğu yay biçimi çizgilerle parsellerle ayrılmış karnını gö- rüyordu. D) Okulu bitirdikten sonra Anadolu'ya görevlerini icra etmeye giden bir grup genç, idealist karakterleriyle çıkar- lar karşımıza. İstanbul'da iş bulamayan bu gençler mecburen Anadolu'ya gitmek üzere trene binmişlerdir. Aralarında iki yakın arkadaş olan Doktor Sabri ve Emin Hulusi'nin yolları burada ayrılır. Bundan sonra arka- daşlıklarını mektuplarla devam ettirmeye çalışacaklardır. Türkçe 25

TEST 2 PEKİŞTİRME TESTİ 4. Tavşan ve Kaplumbağa Bir zamanlar \"Kimse benden hızlı koşamaz.\" diye böbürlenen bir tavşan varmış. Sonunda kaplumbağa tavşanın bu böbürlenmelerine dayanamamış ve tavşana \"Benimle yarışmaya var mısın?\" diye teklifte bulunmuş. Tavşan kabul et- miş bu teklifi ve başlamışlar yarışmaya. Tavşan epeyce yol aldıktan sonra \"Hıh, o sırtı kabuklu hayvancık sürüne sü- rüne kim bilir ne zaman sonra bana yetişir.\" diye düşünmüş ve bir ağacın dibinde dinleneyim derken uyuyakalmış. Uyandığında bir de bakmış ki kaplumbağa yarışı bitirmek üzereymiş. Telaşla rüzgâr gibi hemen fırlamış ama nafile tavşan bitiş çizgisine varamadan kaplumbağa yarışı çoktan bitirmiş. Rafadan Tayfa: Göbeklitepe Bu eser, Rafadan Tayfa ekibinin, Göbeklitepe'de atıldıkları gizemlerle dolu maceraları konu ediyor. Dünyanın gö- zü Göbeklitepe’nin üzerindedir. Burada yapılan kazılar büyük yankı uyandırmıştır. Tam da Göbeklitepe’nin ilgi oda- I ğı olduğu dönemde Akın, Şanlıurfalı arkadaşı Veysi’den gizemli bir paket alır. Merak içinde paketi açan Akın, pa- ketin içinde ne olduğuna tam olarak anlam veremediği bakır bir sini bulur. Paketi aldıktan sonra Veysi’nin panik halinde Akın’a ulaşması ve peşinde birilerinin olduğunu söylemesi, Akın’ın kafasını iyice karıştırır ve asıl macera bundan sonra başlar. Karlar Ülkesi Krallık, Karlar Kraliçesi (Snow Queen)'nin laneti sonrasında ebediyen sürecek bir kış mevsimine mahkum edil- II miştir. Bu krallıkta yaşamakta olan maceracı ve iyi kalpli Anna, Karlar Kraliçesi'ni bulup laneti sona erdirmesini sağlayarak şehrinde yaşayan insanları eski güzel günlerine döndürmeye karar verir. Zorlu bir yolculuğa çıkan An- na'nın yol arkadaşı ise usta bir dağcı olan Kristoff'tur. Başarıya ulaşmaları için Karlar Kraliçesi'ni görüp tanıyabil- meleri gerekmektedir. Bakalım Anna, usta arkadaşı Dağcı Kristoff'la bu zor görevin üstesinden gelebilecek mi? Zootopia Zootopia, medenileşmiş ve teknoloji kullanabilen hayvanların bir arada yaşadığı bir şehirde yaşanan ilginç bir po- lisiye öyküsünü perdeye taşıyor. Alışıldık Disney havasının solunacağı filmde; konuşkan tilki Nick'in, üzerine yı- III ğılmaya çalışan bir suçtan sıyrılma çabası anlatılıyor. Modern memelilerin yaşadığı Zootropolis adındaki metro- polis; lüks Sahra Meydanı’ndan, soğuk Tundra Kasabası’na kadar bir çok farklı doğal ortamın ve hayvanın bir arada yaşadığı benzersiz bir şehirdir. Burası bir fil kadar büyük ya da bir arı kadar küçük olanların bile istediği her şeyi yapabileceği türden bir yerdir. Tilki Nick'e bu aklanma sürecinde yardım edecek olan ise henüz polis memu- ru olan Judy Hopps'tur (tavşan). Haklarında bilgiler verilen numaralanmış animasyon filmlerinden hangisi veya hangilerinin senaryosu yazılırken \"Tavşan ile Kaplumbağa\" adlı metnin türüyle aynı özellikleri taşıyan metin türlerinden daha çok yaralanılmıştır? A) I ve II B) II ve III C) Yalnız III D) I ve III 5. Dram : Acı ve gülünç olaylar bir arada verilir. Olaylar hoş olmasa da (öldürme, yaralama vb.) sahnede gösteri- lir. Her sınıftan insan (köylü, şehirli, zengin, fakir, soylu, halk vb.) oyunda yer alabilir. Komedi: Her türlü davranışlar sahnede gösterilir. Kahramanlar; sıradan insanlar, eğitim görmemiş veya sonradan görme tiplerdir. Trajedi : Hoş olmayan olaylar (yaralama, öldürme vb.) sahnede gösterilmez. Sadece soylu kişiler ve mitolojik kah- ramanlar oyunda yer alır. Yukarıda klasik tiyatro türlerinin bazı özellikleri verilmiştir. Buna göre aşağıdaki görsellerden hangisi trajedi türüne ait olabilir? A) B) C) D) 26 8. Sınıf

9. Bölüm Metin Türleri b. Bilgilendirici Metinler 1. Günlük (Günce) Bir kimsenin yaşadıklarını, duyduklarını, düşündüklerini günü gününe tarih belirterek kaleme aldığı yazı türüne günlük denir. Günlüklere gün içinde yaşanan her şey yazılmaz. Kişi üzerinde duygu, düşünce vb. yönünden oldukça etkili olan olay durum ve kişilerle ilgili yaşananlar günlüklere yazılır. Örnek 26 Pazartesi Salı İleride bu satırlar bir kimsenin Çocukken tarlada bir akreple kuş diye gözüne değerse defterin güzelliğine oynayışımı annem hep anlatır durur şaşılmasın! Onu, bugün, Mahmutpa- bana: O gün seni o kuş değil akrep diye ikna etmek için neler çektim neler! şa'dan satın aldım. Çarşamba Perşembe Cuma Orhan Veli'nin bir şiiri hep Bugün Salah Birsel'in yıllar önce Bugün 17 Nisan baktım çocuklar dilimdeydi bugün. Eskiden de eski bir edebiyat dergisinde çıkan uçurtma uçuruyor. Her yıl, ilkbahar- da uçurtmayı gördüm mü bir hüzün severdim bu şiiri \"Bedava şiirine rastladım. Sanki bugün kaplar içimi. Çünkü ben hiç uçurtma yaşıyoruz/Bedava...\" yaşadıklarımı bana özetlemek için karşıma çıkmış gibiydi Salah uçuramamıştım küçükken. Birsel. Cumartesi Pazar Geçtiğimiz yılın haziran ayı idi. Yaz Köy çocukları iyi bilirler, hele de mevsiminin ilk günlerine göre oldukça eskiler. Çocukluğumda bana da diğer sıcak bir gün yaşıyorduk. Neyseki o tüm çocuklar gibi sadece kara lastik ayakkabılar alınırdı. Hatta bunların da gün imdadımıza yine bu emektar pervane yetişmişti. iki numara büyüğü... Bir kişinin yaşadığı önemli olay, durum, izlenim, duygu ve hayalleri günü gününe ve tarih belirterek anlattığı yazı türüne günlük denir. Yukarıda Semra'nın 1 hafta boyunca yaşadıklarını gün gün yazdığı defterinden bir sayfa yer almaktadır. Buna göre sayfada belirtilen günlerden hangilerindeki metinler defterin yazılış amacına uygun değildir? A) Pazartesi B) Salı C) Çarşamba D) Salı Perşembe Çarşamba Cumartesi Cumartesi Pazar Cuma Pazar Pazar Çözüm 26 Sayfa incelendiğinde salı, cumartesi ve pazar günleri dışındaki günlerde günü gününe yazılan metinler yer almakta- dır. Salı, cumartesi ve pazar günlerinde yazılanlar ise günü gününe değil, aradan belli bir zaman geçtikten sonra yazılmış metinlerdir. Dolayısıyla \"günlük\" tutmak amacıyla yazılan sayfada bu günlerdeki metinler defterin yazılış amacına uygun bir şekilde yazılmamıştır. Cevap D Türkçe 27

Metin Türleri 9. Bölüm 2. Anı (Hatıra) Bir kimsenin kendi hayatını, yaşadığı dönemde tanık olduğu veya duyduğu olayları anlattığı yazı türüne anı de- nir. Aradan belli bir zaman geçtikten sonra yazar geçmişte yaşadıklarını kaleme alır. Bu anlatımlarda tarihsel değeri olan bilgilere yer verilebilir. Genelde öznel bir anlatım vardır. Samimi ve doğal bir üslup ön plandadır. Anı türü günlükle karıştırılmamalıdır. Günlük yaşananların hemen hemen günü gününe yazıldığı metindir. Anıda ise yaşananların ardından epey bir zaman geçtikten sonra kaleme alınma söz konusudur. Anı ile benzer yönleri olan diğer yazı türleri ise otobiyografi ve biyografidir. Anılarda otobiyografi ve biyografiye göre yaşanılanların dışsal etkilerine yani kişinin çevresindeki gelişmelere yaşadıklarıyla etki etmesine daha çok yer verilir; bu özel- lik anıyı, otobiyografi ve biyografiden ayıran en belirgin özelliktir. Örnek 27 Yıllar sonra bir magazin programına yandaki fo- toğrafta yer alan ünlü bir isim davet edilmiştir. Prog- ram sunucusu ünlü isme fotoğrafı göstererek fo- toğrafın çekildiği ortamla ilgili başından geçen unutamadığı bazı şeyleri anlatmasını istemiş ve ünlü isim de sunucuyu kırmayarak sunucunun is- teğini yerine getirmiştir. Bu bilgilere göre ünlü ismin anlattığı şeyler me- tin hâlinde yazılacak olursa aşağıdakilerden hangisiyle özdeş bir metin ortaya çıkabilir? A) El oyması bir çerçeve içindeki aynaya kim bilir kimlerin, kaç kişinin sırlarını verdiğini bir düşü- nün. Dokunsanız dağılıveren incecik, işlemeli mendillere ne demeli? Onlar da sevgili için işle- nip aşkın şahidi oldular belki bir zamanlar. B) Hayatı güzelleştiren değerlerin başında gelir or- manlar. Biz Karadenizliler yeşillikler ve ağaçlar- la iç içe yaşadığımız için ormansızlığın ne bü- yük afet olduğunu bilmeyiz. Bunu İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yaşayanlar çok iyi bilirler. Zira onlar ormana hasret yaşamaktadırlar. C) Atatürk, Galip Arcan'ın yazdığı \"Sırat Köprüsü\" adlı piyese davetlidir. Atatürk piyesin başında mutludur, biraz son- ra sinirlenmeye başlar ve bir müddet sonra oyun bitince: \"Bana Galip Arcan'ı çağırın!\" der. Galip Arcan gelince: \"Bu piyesi siz mi yazdınız?\" der. Galip Arcan cevap verir: \"Evet paşam, ben yazdım.\" Atatürk: \"Hayır, bu 'Flor Do- ranj' adlı vodvilin aynen çevirisi; neden bunu belirtmediniz? Hakkınızda soruşturma açtırıyorum.\" der. D) Çıktığı sinema perdesinde dünyayı kahkahalara boğan bu adamın aslında ne dokunaklı, ne derin, ne acılarla do- lu bir ruhu ve bu ruhun o yüze ne hazin bir etkisi vardı. Milyonlarca insanın kim bilir ne kadar şen şakrak diye ta- nıdığı bu adam özel yaşamında karamsar, mutsuz, bütün insanlığın trajedisini içinde yaşayan \"sonsuz bir üzgün\"- den başkası değildir. Çözüm 27 Soru açıklamasında geçen \"yıllar sonra\" ifadesi aynı zamanda verilen fotoğrafın uzun yıllar önce çekildiğini de bize bildirir. Dolayısıyla programa katılan kişinin fotoğrafın çekilme anında anlatacağı başından geçen şeyler bir metin ha- line getirilirse bu metin anı türüyle özdeş bir metin olabilir. Bu durumda seçeneklerde anı türünün özelliklerini yansıtan bir metin aranmalıdır. Seçenekler incelendiğinde A'da sohbet, B'de röportaj metninden ve D'de bir sanatsal metinden alınmış (roman veya hikâye) bir portre yer almaktadır. C seçeneğinde ise Atatürk'ün yakın çevresindeki birinin Ata- türk'le ilgili bir anısına yer verilmiştir. Cevap C 28 8. Sınıf

9. Bölüm Metin Türleri 3. Biyografi (Yaşam Öyküsü) Genellikle ünlü kişilerin yaşamlarını, eserlerini anlatarak onları etraflı bir şekilde tanıtmayı amaçlayan yazı tü- rüne biyografi (yaşam öyküsü) denir. Biyografiler hayatı yazılan kişinin yaşadığı çevreyi, yazdığı eserleri ve bunların özelliklerini belgeler. Kişinin kendi yaşamını yine kendisinin kaleme almasına otobiyografi (öz yaşam öyküsü) denir. Otobiyografi veya biyografiler bazen anı türüyle karıştırılabilir. Anılarda yaşanılan olayların yanında bu olayla- rın dışsal yönleri de ele alınır. Otobiyografi ve biyografilerde ise kişinin hayatı belli bir sıraya göre ve anlatılan kişi veya kişinin kendisi merkeze alınarak anlatılır. Kişinin yaşamındaki olayların çevresine etkileri üzerinde du- rulmaz. Anılar kişinin yaşamında bazen sadece bir bölüme odaklanırken. Otobiyografi ve biyografilerde kişinin hayatı doğumundan ölümüne veya yaşadığı ana kadar birçok yönüyle kendini tanıtacak şekildeki belli bir sıra- ya göre anlatılır. Örnek 28 1970 1990 2010 1960 1980 2000 2020 Esma, 1960 yılında doğan tanınmış bir kişinin yaşamıyla ilgili okuduğu kitaptan edindiği bilgileri yukarıdaki zaman çizgisini kullanarak özetleyecektir. Aşağıdaki metinlerden hangisi Esma'nın okuduğu kitabın metin türüyle aynı olabilir? A) Kaplumbağa paytak paytak yürümeye başladı hiçbir şey olmamış gibi... Her şeyi boş vererek... Arada bir, neden- se duruyor. Sonra yine yürüyor. Güneş kıyıyı iyice ısıtmıştı. Kaplumbağa kümelenmiş karıncaların yanından geçti ama onlarla ilgilenmedi. Otomobil lastiğinin yanında bir salyangoza rastladı. Ona da yüz vermedi. B) Cemil Meriç, gençlik yıllarında Fransızcadan tercümeye başladı. Honore de Balzac ve Victor Hugo'dan yaptığı çe- virilerle kuvvetli bir mütercim olduğunu gösterdi. Batı Medeniyeti'nin temelini araştırdı. Dil meseleleri üzerinde önem- le durdu. Dilin bir milletin özü olduğunu savundu. Edebiyatta sansüre ve anarşik edebiyata, şiddete karşı çıktı. C) Küçükken en tatlı eğlencem resimli kitapların yapraklarını çevirmekti. Resimli her sayfa beni dakikalarca oyalardı. Bazen bir kelime beni düşündürürdü; bazen de bir cümleyi pek parlak bulur, ezberlemek isterdim. Diyebilirim ki re- simde anlatılan hayatı gerçek hayattan daha çekici bulurdum. Bir ağaç resmi bence bir çınardan veya bir selviden daha çok görülmeye değerdi. D) Yağmur bardaktan boşalırcasına yağıyordu. Sert esen rüzgâr kulaklarımı dondurdu. Tren gürültüsü rüzgârın sesi- ni bastırıyordu. Etrafta bir saçak altı arayan bir yığın insan koşturuyor, kopmuş dal parçaları oraya buraya savru- luyordu. Çözüm 28 Biyografiler ünlü bir kişinin doğumundan ölümüne ya da yaşadığı ana kadar yaşamındaki birçok yönü, sanat, siyaset, eserleri vb. belirli bir sıraya göre o kişiyi tanıtmak amacıyla ortaya koyan eserlerdir. Soruda verilen zaman çizgisine baktığımızda çizgi 1960'tan başlayıp 2020'ye kadar bazı tarihleri belirterek devam etmiştir. Yine sorudaki bilgilerde Esma'nın hayatını okuduğu kişinin 1960'ta doğduğu belirtilmiştir. Buradaki ipuçlarına göre Esma'nın okuduğu kitabın metin türünün bir biyografi olduğunu söyleyebiliriz. O hâlde seçeneklerde biyografi türünün özelliklerini yansıtan bir metin aramalıyız. Seçeneklere baktığımızda A seçeneğinde fabl, C seçeneğinde anı, D seçeneğinde hikâye türünün özellikleri ön plandadır. B seçeneğinde ise Cemil Meriç'i tanıtmak amacıyla onun hayatı ile ilgili bilgilere yer verilmiş- tir. Dolayısıyla B'deki metin biyografidir. Cevap B Türkçe 29

Metin Türleri 9. Bölüm 4. Gezi Yazısı (Seyahatname) Gezilip görülen yerlerin; tarihi, coğrafi ve sosyal özellikleriyle anlatıldığı yazı türüne gezi yazısı denir. Gezi yazısı; röportaj ve anı gibi metin türleriyle karıştırılabilir. Bu durumda şu noktalara dikkat etmek gerekir. Röportaj gezilip görülen yerlerdeki sorunları, insanların yaşadıkları çevreyle olan ekonomik, sosyo-kültürel iliş- kilerini ön plana çıkarır. Anı gezilip görülen yerlerin kişi üzerinde bıraktığı etki, izlenim ve oluşturduğu duygula- rı vurgular. Gezi yazısında ise kişi olabildiğince kendini geri planda tutarak gezilip görülen yerlerin tanıtımına öncelik verir. Örnek 29 Sercan'ın okuduğu kitabın bazı sayfalarında kitapta tanıtılan yerleri belgeler nitelikte yukarıdaki görsellere rastlan- mıştır. Buna göre aşağıdaki metinlerden hangisi Sercan'ın okuduğu kitaptaki metinlerle aynı metin türünün özellik- lerini yansıtabilir? A) Tokyo Edo Müzesi, Tokyo'nun tarihinin sergilendiği daha önce gördüğümüz müzelerden oldukça farklı ve çok da modern bir müzeydi. Edo, Tokyo'nun önceki adı, daha sonra \"doğunun başkenti\" anlamındaki \"Tokyo\" olarak değişiyor. Bu müzede hem şehrin yüzyıllar boyunca yaşadığı değişim ve gelişime tanıklık edebilir, hem de Japon kültürü hakkında sayısız bilgi edinebilirsiniz. B) 2002 yılında bir bilim formu olarak yayın hayatına başladı bilim.org. Belli bir takipçi sayısına ulaşan site, 2005 yı- lından itibaren düzenli içerik de yayımlayan bir portala dönüştü. Uzun bir süre aynı formatta yayınına devam eden site, 2012 yılından itibaren altyapı ve tasarım yenilemesinin yanı sıra geniş bir ekiple yoluna devam ediyor. C) Yıl 1936 olmalı. Beşiktaş Abbasağa Yokuşu'ndaydı küçük bahçeli iki katlı evimiz. Bir gün kapı önünde oyalanırken kara kıvırcık tüylü, orta boy bir köpek yanaştı bir tanıdık edasıyla. İlkten bacaklarıma süründü sonra iki ayağını omzuma geçirip başladı yüzümü yalamaya. Bir ev köpeğiydi besbelli. Yolunu şaşırmış olmalıydı. D) İstanbul böyle... İstanbul uzaktan insansız çizilmiş. Paris'te Çukurova üstüne çizilmiş birkaç resminizi görmüştüm. Bir de Orta Anadolu bozkırı üstüne. Onlarda insan vardı. Hem de etiyle kemiğiyle. Uzun yürüyüşe çıkmış insanlar. Uzakta bir gökyüzü. Düzlükte akan, kan tere batmış, toza dumana bulanmış insanlar... Çözüm 29 Görseller ve Sercan'ın okuduğu metnin özellikleri gezi yazısına daha yakındır. Bu durumda seçenekler incelendiğin- de B'de bilim.org adlı site hakkında reklam niteliğinde bilgiler verilmektedir. C'de kişinin 1936 yılında Beşiktaş'ta bir kö- pekle yaşadığı anıdan bahsedilmiştir. D'de Paris'te İstanbul ve Anadolu üzerine resimler çizen bir ressamın bu eser- lerinden yola çıkarak onun için İstanbul ve Anadolu'nun anlamı üzerine bir röportaj yazılmıştır. A seçeneğinde ise Tokyo Edo Müzesi'ni gezen birinin bu müzeyi tanıtması ön plandadır. Dolayısıyla A seçeneğindeki metin gezi yazısı- nın özelliklerini yansıtan bir metindir ve Sercan'ın okuduğu kitapla aynı türün özelliklerini yansıtabilir. Cevap A 30 8. Sınıf

9. Bölüm Metin Türleri 5. Makale Belirli bir konuda bilgi vermek, bir konuya açıklık getirmek, bir düşünceyi savunmak için yazılan yazılara ma- kale denir. Makalede bir iddia, düşünce vardır. Bu iddia veya düşünce ispatlanmaya çalışılır. Gazete ve der- gilerde yayımlanır. Özellikle bilim, sanat vb. alanlarındaki makalelerin sonunda makalede yararlanılan kay- nakların belirtildiği bibliyografya bölümleri de yer alır. Örnek 30 Nesnel verilerin kulla- ? Tanık gösterme, örnekle- nıldığı metin türüdür. me, karşılaştırma gibi çe- şitli düşünceyi geliştirme yöntemlerine başvurulur. Bu metin türünde amaç bilgi Ciddi ve anlaşılır vermektir, duygusal ve sanat- bir dil kullanılır. sal unsurlara yer verilmez. Yazar ele aldığı konuyu kanıtlamaya çalışır. Yukarıda bir metin türüne ait özellikler küre biçimindeki şeklin etrafına yazılmıştır. Buna göre aşağıdaki metinlerden hangisi soru işaretinin olduğu yere yazılırsa şeklin çevresindeki özellikler- den herhangi birini yansıtan bir metin olmaz? A) 1900'lü yılların başında Max Planck (Maks Plank) ile bilim dünyasına giren kuantum fiziği kuanta parçacıklarıyla ifade ediliyordu. Plank'a göre, kuantalar, enerji düzeyleri ve bu düzeylere bağlı sıcaklık geçişlerini izah etmek, ku- antum varlığını ispat demektir. B) Yaşadığımız bilgi ve teknoloji çağında her türlü bilgi, şimdiye kadar hiç olmadığı kadar hızlı bir şekilde yayılıyor. Özellikle internet gibi etkileşim ağlarında uluslararası her türlü kaynağa ulaşmak mümkün. Durum böyle olunca her dil başka dillerden etkilenmekte başka dillere ait sözcükleri kolaylıkla kendi bünyesine toplamaktadır. C) Seyahat ne kadar rahat ve eğlenceli olursa olsun yine için, anlaşılmaz bir endişe tohumu taşır. En ilkel ve ağır ker- van yürüyüşlerinden en süslü ekspres ve tantanalı vapur seyahatlerine kadar yolculuğun bütün çeşitlerini denedim, hepsinde de aynı gizli acının içimi ısırdığını duydum. D) Bugüne kadar yapılmış olan bilimsel deney ve araştırmalar uzun süre televizyon izlemenin çocuklar üzerinde olum- suz etkiler oluşturduğunu gösteriyor. Geçtiğimiz haziran ayında Kaliforniya Üniversitesi \"Televizyonun Çocuklar Üzerindeki Olumsuz Etkileri\" konulu araştırmasında varılan bazı sonuçlar. Televizyonun çocuklar üzerindeki zarar- larını bir kez daha kanıtladı. Çözüm 30 Şeklin çevresindeki özellikler makale türünün özellikleridir. Seçenekler incelendiğinde A'da görüşler, sayısal ve bilim- sel verilerden yararlanılarak, B'de güncel bir gerçeğin sonuçları ortaya konularak, D'de bazı deney ve araştırmaların sonuçları paylaşılarak yazar tarafından kanıtlanmak istenmiştir. C'de ise sadece yolculuk konusuyla ilgili yazarın his- settikleri herhangi bir kanıta ihtiyaç duyulmadan ortaya konulmuştur. Dolayısıyla A, B ve D makele, C ise deneme tü- rünün özelliklerini yansıtan metinlerdir. Cevap C Türkçe 31

Metin Türleri 9. Bölüm 6. Deneme Yazarın serbestçe seçtiği herhangi bir konu üzerinde, kesin hükümlere varmadan, şahsi görüş ve düşünceleri- ni anlattığı yazı türüne deneme denir. Yazar denemede kendiyle konuşuyormuş gibi bir üslup benimser. Met- nin genelinde \"Ben bu konuda böyle düşünüyorum.\" havası vardır. Denemede yazar düşüncelerini başkaları- na kabul ettirme çabasına girişmez. Denemelerde, sohbet türüne göre daha ciddi bir dil ve üslup göze çarpar. Örnek 31 I. Mutlu eden yalanlar insan için rahatlatıcı bir etkiye sahiptir. Bir süreliğine de olsa insan unutur bütün olumsuzluk- ları, sıkıntıları ama bu rahatlatıcı etkinin bir sonu vardır elbette. Çünkü gerçekler bir şekilde er ya da geç varlığını hissettirir. Fakat insanların çoğu bunu bildikleri hâlde gerçekleri hep görmezden gelir, öteler. II. Bilmem hiç düşündünüz mü? İnsanlar neden gerçeklerden uzak durur ve onları oyalayan yalanların peşinden gider? Mutlu olmak için dediğinizi duyar gibiyim. Evet, herkes bu nedenle mutlu eden yalanlar kuyruğuna giriyor. Ama şunu unutmamalıyız: Acı gerçekler bir gün mutlaka karşımıza çıkar. III. Yalancılık insanların yakalandığı amansız hastalıklardan biridir. Yalancılık etiketi insanın üzerine yapıştı mı bir da- ha onu sökmek neredeyse imkânsızdır. Yalan söyleyen insanlara kimse güvenmez. Hatta bu kişiler doğru söylese bile artık kimse onlara inanmaz. Bu davranışları yüzünden yalan söyleyen insanlar büyük zarar görür. IV. Yalanlar ve gerçekler arasında insanların gerçekleri sevmeyip yalanlara sığınmaları bir tür kaçıştır bence. Ben yalanlar mutlu ettiği için insanlar yalanlara yönelir tespitine tam olarak katılmıyorum. İnsanların yalanlara sığınma sebebi gerçeklerle yüzleşmekten korktukları içindir. Bu korkularını bastırmak amacıyla yalanlara sığınırlar. Numaralanmış metinlerden hangileri yukarıdaki görselin konusunu deneme türünün özellikleriyle ele almıştır? A) I ve II  B) II ve III  C) III ve IV  D) I ve IV Çözüm 31 Görselde \"Rahatsız Eden Gerçekler\" ve Mutlu Eden Yalanlar\" adında iki bilet gişesi vardır ve bu gişelerden \"Mutlu Eden Yalanlar\" gişesine insanlar tarafından oldukça yoğun bir ilginin olduğu, diğer gişeye ise hiç kimsenin ilgi göster- mediği görülmektedir. Numaralanmış metinlere baktığımızda metinlerden II numaralı metin sohbet I, III ve IV numara- lı metinler deneme türündedir. Ancak bunlardan I ve IV numaralı metinler görseldeki konuyu ele almıştır. Dolayısıyla doğru cevap I ve IV'tür. Cevap D 32 8. Sınıf

9. Bölüm Metin Türleri 7. Fıkra (Köşe Yazısı) Herhangi bir konuda yazarın kendi düşüncelerini kısaca açıklayan, güncel konuları içeren gazete ve dergi yazılarına fıkra (köşe yazısı) denir. Hemen her konuda yazılabilir, yorum içerir. Makale ile arasındaki en önem- li fark, fıkra yazılarında kanıtlama amacı güdülmemesidir. Fıkra yazılarında amaç bahsedilen konuya toplumun dikkatini, ilgisini çekmektir. Fıkra yazarı yazılarında yer yer iğneleyici ve ironik (alaycı) bir dil kullanabilir. Örnek 32 Yukarıdaki gazete manşetinde yer alan konu, aşağıdakilerden hangisinde fıkra türünün özelliklerine bağlı kalınarak ele alınmıştır? A) Bazılarına göre sonbaharın gelişiyle şehirde kültürel yaşam yeniden canlanıyormuş. Bu durum sadece İstanbul için değil tüm kültürel başkentler için geçerliymiş. Hele bu ay İstanbul'da yapılacak olan \"Yedinci Kıta\" temalı 14. İstanbul Bienali sezona ayrı bir canlılık getirecekmiş. Bence bu söylenenlerin hiçbiri olmayacak, İstanbul yine aynı İstanbul olarak kalacak. B) Keşifler çağı çoktan sona erdi, yeryüzünde ayak basılmadık, gidilmedik tek bir ada bile kalmadı diye düşünüyor- sanız yanılıyorsunuz. Öyle mi dediğinizi duyar gibiyim. Evet öyle, hatta bırakın adayı, insanlık 20. yy. sonunda koskoca bir kıta keşfetti: Yedinci Kıta. C) Oşinografi ve gemi kaptanı Charles Moore (Çarls Mor) 1997'de teknesiyle Hawaii'deki bir yarıştan dönüşte Kali- forniya'ya doğru mürettabatıyla yol alıyordu. Tam Kuzey Pasifik Döngüsü'nün olduğu yerde kimsenin varlığından haberdar olmadığı yeni kıtaya yani Yedinci Kıta'ya rastladılar. D) Yedinci Kıta hiçkimsenin ve herkesin. Onu bizim tüketim alışkanlıklarımız meydana getirdi. Kıtadan kişi başına düşen pay ise 200 parça plastik. Ancak böyle tüketmeye devam edersek payımızı artıracağımız kesin. Yapılan hesaplamalara göre 67 gemi 1 yıl boyunca her gün çalışsa kıtanın ancak yüzde birini yok edebilir. Çözüm 32 Bu soruda her şeyden önce gazete manşeti ve açıklanmasında ele alınan konu belirlenmelidir. Gazetede \"Yedinci Kı- ta\" adı verilen okyanustaki plastik atıklarının ulaştığı boyut ve bunun oluşturduğu çevre kirliliği üzerinde durulmuş. Bu konu A seçeneğinde deneme, B seçeneğinde sohbet, C seçeneğinde makale ve D seçeneğinde ise fıkra türünün özel- likleri dikkate alınarak işlenmiştir. Cevap D Türkçe 33

Metin Türleri 9. Bölüm 8. Sohbet (Söyleşi) Belli bir konuda konuşuyormuş havası verilerek yazılan yazı türüne sohbet (söyleşi) denir. Sohbette samimi bir hava vardır. Bu tür metinlerde yazar; sorulu - cevaplı cümleler, anekdotlar, fıkralar ve kısa anılardan fayda- lanarak üslubunu zenginleştirebilir. Sohbetin denemeden farkı, denemede yazar kendiyle konuşuyormuş gibi bir tutum sergilerken sohbette karşısında herhangi biri varmış ve onunla konuşuyormuş gibi bir tutum sergiler. Her iki türde de yazarın düşüncelerini ispatlama gibi bir çabası yoktur. Sohbette dil ve üslup denemeye göre daha içten ve doğaldır. Örnek 33 I. Serbest şiir, serbest şiir deyip duruyorsunuz. Allah aşkına söyler misiniz, nedir bu serbest şiir? Şahsen ben çocuk- luğumdan beri şiirin tanımını şöyle bilirim: Şiir, herhangi bir duygu veya düşüncenin, belirli kalıplar dahilinde, coşkulu bir dille anlatıldığı yazı türüdür. E, o zaman nerede kaldı o belli kalıplar? (Sohbet) II. Birçoğu evdeki bir eksik için gittiği alışveriş merkezinden bin şey alarak geri dönüyor evine. Sizce de bu bir hasta- lık değil mi? Bence hastalık hem de acil tedavi edilmesi gereken bir hastalık. Herkes doldurmuş cüzdanlarına kredi kartlarını üçer beşer, sanki kredi kartından ödeyince alınanlar bedavaya geliyormuş gibi... (Makale) III. Çalışmayı sevmeyen insan, hayatı ve yaşamayı da sevmeyen insandır. Rüzgârın önünde bir o yana bir bu yana savrulur durur böyleleri. Hem insan çalışmadığı zamanlarda, yapacak bir işi olmadığında daha çok yorulur. Çalı- şıp üretmek, birilerine yardımcı olmak her zaman zinde tutar insanı. (Deneme) IV. Sabahattin Ali'nin Hasan Boğuldu hikâyesiyle yeniden, bitmez tükenmez zenginliklerle dolu Anadolu'ya açılıyoruz. Anadolu'da acı gerçekler; fakirlik ve ıstırap vardır fakat onların yanı sıra hatta onların içinde şiir, aşk ve yiğitlik de mevcuttur. İşte Sabahattin Ali bu hikâyede bunları bize tattırır. (Sohbet) Numaralanmış metinler, ait oldukları metin türleri gözönüne alındığında metinlerden hangileri parantez için- deki kavramlarla uyum sağlamaz? A) I ve II  B) II ve III  C) II ve IV  D) I ve IV Çözüm 33 Seçenekler incelendiğinde I ve II'de yazar düşüncelerini karşısında biri varmış ve onunla konuşuyormuş gibi yaparak anlattığı için sohbet, III'de yazar bir konuyla ilgili kendi düşüncelerini ispatlama yoluna gitmeden doğal bir üslupla an- lattığı için deneme, IV'te bir edebi eserin ne olduğu ve okuyucuda bıraktığı etkisiyle ilgili değerlendirmeler yapıldığı için eleştiri örneği vardır diyebiliriz. Dolayısıyla II ve IV numaralı metinler parantez içindeki kavramla uyum sağlamaz. Cevap C Örnek 34 Bilir misiniz, sabahları horoz ve kuş sesleriyle uyanmanın tadını? Yaşadığınız yer bir şehirse bilmeniz biraz zor tabi. Hele köye de hiç gitmemişseniz imkânsız. Bizler şehirliler olarak, beton yığınlarına hapsolup kaldık. Bir tür hapis hayatı yaşıyoruz ama çoğumuz bunun farkında değiliz ne yazık ki! Yukarıdaki metinle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Yazar görüşlerini kanıtlama gibi bir tutum içinde değildir. B) Şehir hayatını olumsuz bir bakış açısıyla ele almıştır. C) Düşünceler karşıdaki biriyle konuşuyormuş havasında anlatılmıştır. D) Son derece ciddi bir dil ve üslup kullanılmıştır. Çözüm 34 Verilen metnin türü sohbettir. Bu metinde yazar düşüncelerini karşısındaki biriyle konuşuyormuş havasında samimi ve doğal bir üslupla ortaya koymuştur. Yazar, metinde şehir hayatının olumsuz yönlerini ön plana çıkarmaktadır. Cevap D 34 8. Sınıf

9. Bölüm Metin Türleri 9. Eleştiri (Tenkit) Bir sanat ya da düşünce eserini tanıtırken eserin zayıf ve güçlü yönlerini belirtme, bir yazarın gerçek değerini yansıtma amacıyla yazılan yazılara eleştiri (tenkit) denir. Özellikleri: • Eleştiri yazılarında yazar nesnel bir dil kullanır. • Eleştiri türü bilimsel yazılar arasında değerlendirilir. • Eleştiri yazılarında tarafsızlık esastır. • Eleştiri yazılarında anlatım açık ve sadedir. • Eleştiri yazıları diğer türlerde olduğu gibi bir plan ile yazılır. • Eleştiri yazılarında düşünceyi geliştirme yollarından yararlanılır. Örnek 35 ▲ ● 2 Aralık 1884'te Üsküp'te doğdu. Eserleri (Şiir) İlköğrenimine 1889 yılında Üs- • Kendi Gökkubbemiz küp'te Sultan Murat Külliyesi'nin • Eski Şiirin Rüzgârıyla bir parçası olan Yeni Mektepte baş- • Rubailer ladı. • Hayyam Rubailerini Türkçe Söyleyiş • Bitmemiş Şiirler 1897 yılında ailesiyle Selanik'e yer- • Aziz İstanbul leşti. 1903 yılında Paris'e gitti. ■ ★ Yahya Kemal'in şiir dilinin en belir- Yahya Kemal ile Park Otelden bir oto- gin yönlerinden biri \"sentezciliği\"dir. mobile bindik. Aptullah Efendi Lokanta- Paris'te kaldığı dokuz yıl boyunca sına yemeğe gidiyordu. Bana da ısrar okuduğu Fransız şairlerin etkilerini etti. Fakat, ben Üniversite Rektörünün özgün bir sentez yaparak yeni bir konferansına gitmem lazım geldiğini şiir yapısı kurmuştur. söyleyerek yanından ayrıldım. Yukarıda Yahya Kemal Beyatlı ile ilgili sembollerle belirtilmiş metinlerden hangisi eleştiri türünün özelliklerini yansıtır? A) ▲  B) ■  C) ●  D) ★ Çözüm 35 Cevap B 35 Sembollerle belirtilmiş bölümler incelendiğinde sembollerden; ▲ : Biyografi, ● : Genelde makale sonlarında bulunan bibliyografya, ■ : Eleştiri, ★ : Anı türüne ait özellikleri yansıtmaktadır. Türkçe

Metin Türleri 9. Bölüm 10. Mektup Uzakta bulunan herhangi bir dosta, arkadaşa gönderilen ya da kamu kuruluşları arasında haberleşmeyi sağlayan yazı türüne mektup denir. Mektuplarda dilek ve arzu bildiren duygu ve düşüncelere yer verilir. Mektuptaki dil ve anlatım özellikleri, mektubun yazıldığı kişinin yakınlık derecesine ve mektubun içeriğine göre değişiklik gösterir. Her mektup türünde de mektubu yazan ve mektubun yazıldığı kişi veya kurumların iletişim bilgileri yer almalı- dır. Bununla birlikte mektubun yazıldığı gün, ay ve yıl da mektupta belirtilmelidir. Günümüzde özellikle internet, telefon ve bilgisayar teknolojilerinin gelişmesiyle mektubun yerini e-posta, blog sayfaları ve sosyal medya gibi ortamlar almıştır. Mektuplar; özel, edebî, resmi mektuplar ve iş mektupları, açık mektup olmak üzere dörde ayrılır. Özel Mektuplar Anne baba, eş dost, akraba vb. yakın çevreye yazılan mektuplardır. Canlı, samimi, doğal bir dil kullanılır. Edebi Mektuplar Genellikle sanat, edebiyat dünyasındaki isimlerin sanat ve edebiyatla ilgili görüşlerini birbirlerine açıkladıkları mek- tuplardır. Dil, üslup ve şekil açısından özel mektuba yakındırlar. Özel ve Edebi Edebi Mektup Örneği Mektup Planı Sevgili Ziyacığım, İzmir, 13.4.1941 Hitap Yer ve Tarih İzmir'de ne arıyorum diye hayret etme. Sadece askerliğimi yapıyorum. Herhalde sen beni An- kara'da zannediyordun. On iki marttan beri hazırlık kıtasındayım. Haftaya Ankara'ya Yedek Su- bay Okuluna gidiyorum. Şimdilik askeri disiplinden şikâyetim yok. Burada kiminle beraber ol- duğumu tahmin et bakalım? Aklına gelmez diye derhâl söyleyeyim: Kenan Hulusi'yle beraber... Hulusi habire hikâye yazıyor. Hâlbuki ben, bir türlü kalemi elime alamıyorum. Ancak sana gön- derdiğim şiiri tamamlayabildim. Bu şiiri Muhtar'a verirsin, mümkünse bir sahifede çıkmasını ri- ca edersin. Yücel Mecmuası, İzmir'de iyi satış yapıyor. Bizim hazırlık kıtasındaki çocuklar da mecmuayı çok beğeniyorlar. Muhtar'a bu müjdeyi verebilirsin, selamlarımla beraber. Dilek ve temenni Kıtada temas ettiğim çocukların çoğu bizi tanıyor, hatta şiirlerimizden ezbere mısralar okuya- cak kadar. Tabii bu durum, hepimizin hesabına çok hoşuma gitti. Şiir ve hikâye meraklıları da İmza yok değil. Özetle, askerlikte sıkılmıyorum. Yedek subaylıkta, daha birçok arkadaşımız da bize İsim \"Oktay, Orhan vs.\" katılacakları için oradaki seyrini sükûnetle takip etmek lazım. Belki seni de Soyisim tekrar göreceğimizi ve kucaklayacağımızı ümit ediyorum. Şarkılarımızın yarım kalmasına, Tan- rı elbette ki müsaade etmez. Şevket'e selam söyle. Onun da, senin vaziyetinde olduğunu sa- nırım. Güzel şiirler yazma işimize, her şeye rağmen devam etmek lazım. Adres Hasretle gözlerinden öper, seni Allah'a emanet ederim Ziyacığım. İzmir Askeri Eğitim ve Hazırlık Kıtası Cahit Sıtkı Tarancı Özel Mektup Örneği Sevgili Tülin, Balıkesir, 26 Mart 1975 \"Başarılarımız sorumluluk taşımamıza bağlıdır.\" demiştin. Bununla ilgili unutamadığım bir olayı anlatma gereğini duydum. Biz derste konuyu dört arkadaş anlatacaktık; ancak son güne dek toplanıp çalışamadık. Herkes kendi konusuna biraz bakmıştı. Küme başkanı da bendim. Dersi işleyeceğimiz gün bir arkadaş gelmedi. Onun konusunu, öğretmenim benim anlatmamı isteyince öldüm öldüm dirildim! Ko- nuya ne ben ne de kümedekiler hazır! Sonunda ders bitti ama ben de bittim! O gün son derece başarısız, karabasan gibi bir gün geçirdik. Bu olay beni çok üzdü. Uzun uzun düşündüm. Suç kimindi? Sorumluluk almaktan hiç kaçınmayan ben, sorumsuzluğun ne anla- ma geldiğini çok iyi öğrendim. İnanın, akıl defterime asla silinmez harflerle şunu yazdım: \"Sorumluluk insanı nasıl başarıya görü- nüyorsa sorumsuzluk da başarısızlığa götürüyor!\" Her şeyi unutabilirim ama bunu kesinlikle unutamam! Senin de böyle bir yanılgıya düşmemeni, hep başarılı olmanı istediğim için bunları yazdım. Yine buluşmak üzere, hoşça kal Tülin! Adres: Alihimetpaşa Mah. Tarlabaşı Cad. No: 85 (imza) 100300 BALIKESİR Hatice Mürvet 36 8. Sınıf

9. Bölüm Metin Türleri Resmi Mektuplar ve İş Mektupları Kamu kurum ve kuruluşlarıyla haberleşmeyi sağlayan mektuplardır. Dilekçe, en çok kullanılanıdır. Bu mektuplar- da; ciddi, yalın bir dil kullanılır. Özel mektuplara göre daha kısadır. Dilekçe Planı Dilekçe Örneği İş Mektubu Örneği Kurum, Makam İsmi ZEKA KÜPÜ YAYINLARINA ..... LOJİSTİK  İSTANBUL  15 Şubat 2021 Veli Şahin Yayınevinizin 23 Kasım'da Dış Ticaret yapacağı deneme sınavına Kılıçlar Bulvarı 15 katılmak istiyorum. Yenibosna / İstanbul Gereğini arz ederim. 15 Şubat 2021 tarihli mektubunuzda istediğiniz Adres ve Tarih ... Mah. 10.10.2021 elektronik yön bulma cihazlarını 15 Şubat 2021 iletişim İmza ... Sok. No: 5 İmza tarihinde fatura ve diğer belgeleri ile birlikte bilgileri Ad-Soyad göndermiş bulunmaktayız. Ürün bedeli olan 5000 Ek-1 Merve ARAS TL'nin banka hesabımıza en kısa sürede yatırılmasını rica ederiz. Göstermiş olduğunuz ilgiye şimdiden teşekkür ederiz.  Saygılarımızla. Açık Mektup Herhangi bir kişiye gönderilmeyip basın yoluyla açıklanan mektuplardır. Bu mektuplarda bir devlet yetkilisine veya halka hitaben bir kişinin görüş ve düşüncelerini yazdığı mektup; gazete, dergi aracılığıyla kamuoyuna duyurulur. Açık mektuplarda sadece mektubu yazanı değil geniş kitleleri de ilgilendiren önemli konular ele alınır. Hitap Açık Mektup Planı Açık Mektup Örneği Yer ve Tarih Kıymetli Vatandaşlarımız, Ad-Soyad veya Kurum Dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de Kovid-19 salgını etkisini hâlâ sür- dürmekte ve her gün birçok can almaktadır. Bu salgınla mücadelede sosyal mesafe kurallarına ve maske kullanımına önem vermemiz en kritik noktadır. Sizlerden bu konuda daha da hassas olmanızı temenni ederiz!  Zeka Küpü Yayınları Örnek 36 Görselde verilmek istenen mesajla ilgili görüş ve düşüncelerini bir metin şeklinde büyük kitlelere ulaştırmak isteyen bir kişi aşağıdaki mektup türlerinden hangisini kullanmalıdır? A) İş mektubu  B) Resmi mektup  C) Dilekçe  D) Açık mektup Çözüm 36 Görselde sigaranın insan sağlığına zararları vurgulanmıştır. Bu konuda toplumun daha duyarlı olması için ortaya ko- nulacak görüşler açık mektup türüyle daha iyi anlatılabilir. Cevap D Türkçe 37

Metin Türleri 9. Bölüm 11. Röportaj Bir olayı, bir durumu, bir olguyu araştırma, inceleme ve gezip görme yoluyla ya da soruşturma yöntemiyle yan- sıtan yazı türüne röportaj denir. Röportajlarda gezilip görülen yerlerle orada yaşayan insanların arasında tari- hi, idari, doğal vb. sebeplerden kaynaklı sosyo-kültürel ilişki, problem ve yaşayış biçimleri ortaya konularak ka- muoyu oluşturulmaya çalışılır. Röportaj yazarının amacı halkın dikkatini yaşanılan problem vs. ye çekmektir. Örnek 37 Röportaj ve gezi yazısı gibi metin türlerinde inceleme ve gezip görme yoluyla herhangi bir mekân hakkında bilgi verme söz konusudur. Fakat röportaj; gezip görülen ve incelenen yerlerdeki sorunları ortaya çıkararak halkın var olan soruna karşı duyarlı olmasını, bilinçlenmesini amaçlarken gezi yazısı sadece gezilip görülen yerleri tanıtmayı amaç- lar. Röportaj ve gezi yazılarında yazar gezip gördüğü yerlerle ilgili anlattığı bilgileri destekleyen fotoğraf vb. görsel materyallere de yazısında yer verebilir. Havada kar değil kömür kokusu var. Zih­nime kodlanan o meşhur beyaz kaftanı yerine gri bir sis tabakasını giyinmiş şeh­ ir. Eksi 30'larla beni kesecek bir havaya teslim olmaya hazırlanmışken beremi, eld­ ivenimi ve gocuğumu bile çıkarttı­ ran kış güneşi karşılıyor. Hani nerede yolların iki yanına kürenmiş kar tepecik­leri, bıyıklarından buz parçaları sarkan adamlar nerede? Erzurum beni önce üşütecek ve sonra sıcak bir mekâna ka­pağı atma telaşıyla ödüllendirecekti oy­ sa. Kıtlama şekerle içilen bir bardak çay­la... Eyvah! 500 milyon dolarla Cumhuri­yet tarihinin en büyük yatırımı boşa mı gi­decek? 27 Ocak-6 Şubat arasında yapı­lacak Dünya Üniversiteler Arası Kış Oyunları öncesinde şehri karmaşık duy­gularla gezdim, iki yıl gibi kısa bir sürede bitirilen tesisleri büyük bir hayranlıkla in­celerken hava şartlarının bek- lentilerin çok uzağında olması korkuttu beni. Hava soğumaz, kar yağmazsa suni kar maki­neleri oyunların namusunu kurtarır diye bir ümit vardı herkeste. O makineleri Erz­ urum'un yeni sembolü 5 platformlu atlam­ a kulelerinde gördüm ilk. Sonra Palan­döken'de. 6 sabit kar makinesi, kulelerin varlığını anlamlı kılmak için durmadan kar püskürtüyordu. Palandöken'de 71, Konaklı'da 201, Biatlon alanında 32, Cros Country alanında 42 ünite tül perde çekiyordu havaya ve perde yere inip kar­dan kilimler seriyordu kayakçılara. Fakat iş bu kadar basit değildi. Bu makinelerin verimli çalı- şabilmesi için ideal hava sı­caklığı eksi 9. Benim bu tanıklığı yaptı­ğım anda hava eksi 2'ydi. Tabii en önem­lisi kara dö- nüşecek suyun durumuydu. Göletler tam su tutmadığı için bu konuda da sıkıntı yaşanabilirdi. Konuştuğum yetkilile- re göre, kar yağsa bile suni karın üstündeki tabaka profesyonel kayakçılar için sorun olabilirmiş. Bu bilgilere göre gezip gördüğü bir yeri yukarıdaki metnin tür özelliklerine bağlı kalarak anlatan bir yazar yaz- dığı metin için gezdiği yer ile ilgili aşağıdaki görsellerden hangisini kullanamaz? A) B) C) D) Çözüm 37 Verilen metinde yaklaşan kış oyunlarına rağmen Erzurum'a yeterli miktarda kar yağışının olmaması problemi şehri ziyeret eden yazar tarafından ele alınmıştır. Bu konu ele alınırken Erzurum'un kendine has kış şartlarından da pek eser kalmadığı yazar tarafından bir tür şaşkınlıkla ifade edilmiştir. Dolayısıyla söz konusu metin gezilip görülen yer- deki bir problemi röportaj üslubuyla ele almıştır. Bu durumda soru kökünde belirtilen yazarın yazdığı metin de rö- portaj türünün özelliklerini yansıtan bir metin olmalıdır ve yazısında gezip gördüğü yerdeki problemi yansıtacak gör- seller kullanmalıdır. Bu şarta uygun görseller ise A, B ve C seçeneklerinde yer almaktadır. D'de ise herhangi bir problemi yansıtan görsel yoktur. Dolayısıyla D seçeneğindeki görsel bir röportaj metni için kullanılamaz. Cevap D 38 8. Sınıf

9. Bölüm Metin Türleri 12. Haber Metni Günlük olaylarla ilgili olarak kamuoyunu (halkı) bilgilendirmek amacıyla kaleme alınan gazete yazılarına, haber metni denir. Haber metinlerinde verilen bilgilerin doğru, güncel, ilgi çekici ve anlaşılır olması gerekir. İyi bir haber metninin temelinde, \"Ne, nerede, ne zaman, nasıl, niçin, kim?\" sorularının cevaplarının verilmesi vardır. Bu durum 5N1K kuralı olarak da ifade edilir. Haber metinlerinden görsel medyada da yararlanılır. Örnek 38 Yukarıdaki TV programlarından herhangi birinde kullanılan metinlerin türü aşağıdakilerden hangisiyle özdeştir? A) ABD'de araç pazarının yeni lideri Tesla, sürücüsüz araba ile otomotiv sektörüne yepyeni bir boyut kazandırdı. Tesla'nın CEO'su internet üzerinden yaptığı sunumda bu proje için yapılan yatırımların çok kısa süre içinde mey- velerini vereceğini belirtti. B) Venüs'ün Güneş'in önünden geçişinin ilk kez gözlemlendiği 1639 yılından sonra, Avrupa'daki devletlerin çoğu, bir sonraki geçişin gerçekleşeceği 1761 yılına kadar birçok hazırlık yapıp astronomlardan oluşan ekipler kurar ve bu ekipleri Venüs'ün Güneş önünden geçişini gözlemlemek üzere dünyanın uzak köşelerine gönderir. C) Muson iklimi, tropikal iklim özellikleri taşıyan Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya'da etkilidir. Görkemli yağmur bulutları aralıksız yağış ve güçlü rüzgârları başta gelen özelliğidir. Buralarda yaz mevsimleri ılık ve yağışlı, kışlar kuru ve soğuk geçer. D) Yanardağ ya da volkanik dağ, magmanın yer yuvarlağının yüzeyinden dışarı püskürerek çıktığı yer şekilleridir. Güneş Sistemi'nde bulunan kayalık gezegen ve uydularda birçok yanardağ olmasına rağmen bu olay dünyada genellikle tektonik plaka sınırında görülür. Çözüm 38 Görselleri verilen TV programlarının herbiri bir haberi, bilgiyi kamuoyuna duyurmak, kamuoyunu bilgilendirmek ama- cıyla hazırlanmıştır. Bu programlarda spor, güncel olaylar ve hava durumuyla ilgili haber metinlerine yer verilebilir. Se- çenekler incelendiğinde B, C ve D'de makale türünün özellikleri söz konusudur. A seçeneğinde ise güncel teknolojik bir gelişme konusunda kamuoyu bilgilendirildiği için haber metni vardır. Dolayısıyla A seçeneği doğru cevaptır. Cevap A Türkçe 39

TEST 3 PEKİŞTİRME TESTİ 1163 1. Eserlerinizi yazarken en çok nelerden il- 3. Boş vakitlerimde sinemaya giderim. Karanlık, yal- ham alırsınız? nızlığın bir parçasıdır; onun için dinlendiricidir. Bü- Ali: yük dinlenme, bir karanlık dizisine dalıp bir daha ışı- ğa kavuşmamaktan başka nedir? (...) Rüya alemi Yazar: Başta kendi oğlum Soner olmak üzere üzerine açılmış sihirli bir pencereyi andıran beyaz tüm gençlerden ilham alırım. Onlar için perdede koşuşan, dövüşen, düşen, kalkan şu za- öyküler hazırladığımdan hep o yaş gru- vallı şahısların serüvenlerinden başka türlü tat al- buyla vakit geçiriyorum. mak mümkün olur mu? Ali: Son kitabınız da yine gençler için mi ola- Yukarıdaki parça aşağıdaki yazı türlerinin han- cak? gisinden alınmıştır? Şimdiye kadar hep genç nesil için yaz- A) Roman B) Makale Yazar: dım ve bundan sonra da öyle devam ede- C) Sohbet D) Röportaj ceğim. Yukarıdaki konuşmalar düzyazıya geçirildiğin- 4. Özel başlıklar altında gazetelerde yer bulan, kısa de bu yazı türü ne olur? boyutlu, yalın bir dille yazılan diğer türlerden gün- cel olması yönü ile ayrılan bir yazı türümüzdür. A) Deneme B) Otobiyografi C) Anı D) Röportaj Kendisiyle ilgili bilgi verilen türe örnek olabile- cek metin seçeneklerin hangisinde verilmiştir? 2. • Belirli bir zaman ve mekân içinde belli kişilerin Zeka Küpü Yayınları başından geçen olayları konu edinir. A) İnsan doya doya kalamıyor hiçbir mekânda. Et- rafını izlemeye, çevre edinmeye vakit bulama- • Yaşanan ya da yaşanması mümkün olan olay- dan yerini değiştiriyor. Bir bakıyor başka bir şe- lar zincirini ayrıntılı bir biçimde ele alır. hirde ya da başka bir semtte. İnsan doğru dürüst etrafını tanımaya kalksa eminim ki bir ömür an- Aşağıdaki metinlerden hangisi bu özelliklere sa- cak yeter. hip bir eserden alınmış olabilir? B) Cahit Bey 1950'li yıllarda bu derginin ilk sayısın- A) Köylünün birinin bir atı ile bir eşeği varmış. Ba- dan başlayarak yazı kurulunda görev aldı. Da- ğında bahçesinde topladığı ürünü bunlara yük- ha sonraki yıllarda derginin çeşitli organlarında ler, şehir pazarına götürüp satarmış. Ama yü- çalışan Cahit Bey yayın kolu başkanlığı, genel kün ağırını hep eşeğe taşıtırmış. Nazlı atına yazmanlık görevlerini de üstlendi. Kurumunun kıyamaz, ona az yük koyarmış. At da bunu fark önemli sorumluluklarını özveriyle sırtlamasını eder nazlandıkça nazlanırmış. her zaman bildi. B) Moğol ilince Oğuz Han soyundan İl Han'ın hü- C) Otuzlu yaşlarımdan beri toplumu anlatmaya ve kümdarlığı sırasında Tatarların hükümdarı Sevinç toplum sorunlarına çözümler bulmaya çalışıyo- Han, Moğol ülkesine savaş açtı. İl Han'ın idare- rum. Son yıllarda neredeyse ayyuka çıkan para sindeki orduyu yendi. İl Han'ın küçük oğlu Kıyan hırsını ve bu hırs uğruna yapılanları anlatıyo- ve eşi ile yeğeni kaçıp kurtulmayı başardı. rum. Oysa bizim çocukluğumuzda büyüklerimi- zin böyle hırsları yoktu. Onlar para için hiçbir çir- C) Tarihi eserleriyle ünlü Bursa'nın İznik ilçesinde kinliğe evet dememişlerdi. Ulusal İznik Nilüfer Hatun Müzesi'nde bulunan lahit, önceki gece kimliği belirsiz kişi veya kişi- D) Zelzele, dün gece, İstanbulluları uykusunun en lerce çalındı. Lahit'in bulunması için geniş çap- derin yerinde oynattı. Garip şey! Haftalardan be- lı bir çalışma başlatıldı. ri komşu toprakları sarsan ve şimdi gizli adım- larla bize yaklaşır gibi olan bu âfetin, faaliyete D) Mümtaz'la Nuran bir sene evvel Ada vapurunda geçmek için insan gafletini kollaması... Bunun tanışmışlardı. Bir haftadan beri oldukça kuvvetli cana kastetmiş müthiş bir zekânın işi olduğuna bir çocuk hastalığı komşuları alt üst etmişti. Nu- hükmetmek lazım geliyor. ran, kızı Fatma'yı daha fazla evde tutamayaca- ğını anlayınca Ada'da teyzesine bırakmaya ka- 8. Sınıf rar vermişti. 40

PEKİŞTİRME TESTİ 3 TEST 5. İki kız kardeş sürekli evde vakit geçirmekten çok sıkılmıştı. Biraz dolaşmaya karar verince evden çıktılar. Her za- man gittikleri ağaçlı yolda yaklaşık yarım saat yürüdüler. Bir süre sonra küçük kardeş: \"Ağaçların arkasından bir ses geliyor duyuyor musun?\" dedi. Ablası sesi duymamıştı ve yollarına devam etmelerinde bir sakınca olmadığı- nı söyledi. Böyle konuştukları sırada önlerindeki ipi göremeyen iki kardeş yere kapaklandı. Onların yere düştüğü- nü gören ve hazırladığı tuzağın işe yaradığına sevinip ortaya çıkan çocuk karşılarına geçip gülmeye başladı. Yer- deki iki kardeş ise ne olduğunu anlamamıştı. Gülen çocuğa bakıyorlardı ki çocuğun arkasında elinde değnekle bir peri belirdi. Bu peri ormanda haksızlığa uğrayan çocuklara yardım eder, kötülük yapanları ise cezalandırırdı. Tu- zak kuran çocuğa dönen Peri: \"Seni bir günlüğüne balkabağına çevireceğim. Umarım aklın başına gelir.\" dedi ve ortalıktan kayboldu. Yukarıda verilen metinden hangi görseller ve o görsellerle ilgili olaylar çıkarılırsa metnin türü değişir? A) B) C) D) , ,,, 6. Musa, Ceyhun, Ayten ve Neslihan; masal, fıkra, gezi yazısı ve fabl türlerinden her birinin seçtiği tür farklı ola- cak şekilde istedikleri metin türünde yazı yazmışlardır. Yazılarını da görsel kullanarak zenginleştirmişlerdir. • Musa yazdığı metinde olağanüstü olaylara yer vermiştir. • Neslihan iyi bir gözlemci olduğunu söylemiş ve buna uygun bir tür seçmiştir. • Hiçbir erkek öğrenci güncel konular hakkında yazmak istememiştir. Buna göre Ceyhun yazdığı metinde aşağıdaki görsellerden hangisini kullanmış olabilir? A) B) C) D) Türkçe 41

3 PEKİŞTİRME TESTİTEST 7. ▲ ■ ● ★ Sanat Sevgi ve hoşgörü Tarihi İstanbul yarım Osmanlıdan tarihçilerinin Orta deyince akla gelen adasına uğrayıp da günümüze kadar Asya ya da Uzak meydana günümüzdeki en önemli sima Sultan Ahmet adını gelen ve usta Doğu’da Mevlana’dır. veren camiyi unutmak çırak ilişkisiyle başladığını Hoşgörüyü olmaz. Mimarisi ve söyledikleri ebru, estetik özellikleriyle gelişen hat İpek Yolu bayraklaştıran bir İstanbul’u süsleyen bu sanatı, Arap üzerinden önce isimdir o. O, insanı yapı Sultan I. Ahmet İran’a gelmiş, evrendeki en yüce tarafından 1609’da harfleri burada ebrî varlık olarak görür. yaptırılmaya başlanmış çevresinde (bulutumsu) ve 2 Haziran 1616 oluşmuş güzel ismini aldıktan Onun içindir ki Cuma günü ibadete yazı yazma sonra da yine insanı sadece açılmıştır. Bu eser; sanatıdır. Bu aynı yolla 15. hatalarından mavi, yeşil ve beyaz sanat yazı ve dolayı bir kalemde İznik çinileriyle ve çizgilerle icra yüzyılda silmek mümkün mavi ağırlıklı kalem edilmektedir. Hat İstanbul’a değildir. İnsanlar sanatı Arap gelerek hata işlemeye işlemeleriyle harflerinin günümüze kadar meyillidir. O hâlde ziyaretçilerinin en şaşaalı gelişme günlerini insanların gözünde gösterdiği İstanbul’da hatalarına değil Mavi Cami dönemden sonra geçirmiştir. olarak da bilinir. 6. ve 10. yy. onlardaki arasında ortaya 1 güzelliklere 3 çıkmıştır. odaklanmalıyız. 4 2 ▲ Sohbet ■ Deneme ● Röportaj ★ Makale Sembollerle belirtilmiş görsellerin altına sembollerin belirttiği metin türüne bağlı kalınarak görsellerle ilgili numa- ralanmış metinler yazılmıştır. Buna göre metinlerden hangileri belirtilen şartlara uygun olarak yazılmıştır? A) 1 - 2  B) 2 - 4  C) 1 - 3  D) 3 - 4 42 8. Sınıf

BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ 2 TEST 1165 1. Bir öğretmen ve öğrencisi arasında şöyle bir konuş- 2. Zaman Belirsiz = ▲ Belli = ■ ma geçmiştir: Konu Yaşanabilir = ★ Kahramanlık = ● Hande bana seni etkileyen bir olayı kısaca anlatabilir misin? Ders verme Yok = ◗ Var = ◆ amacı Kahramanlar Ulusal = ♥ Gerçek = ✿ Anlatırım öğretmenim. Bir ay önce Semra yukarıdaki tabloda verilen özelliklere göre yolda yürürken küçük bir köpek yav- araştırma yapacağı metin türünü belirlemiş ve o rusu gördüm. O köpeğe yemek ve- türe ait metinlerden aldığı bir paragrafı aşağıdaki rir gibi yapıp tam köpeğin yemeği gibi yazmıştır. yiyeceği sırada yemeği köpeğin önünden geri çeken ve köpeğin aç Meğer sultanım, oğlan orada yıkılmıştı. Kar- kalmasından keyif alan çocuğu gö- ga, kuzgun kan görüp oğlanın üstüne kon- rünce sinirlendim. Arkadan gelen mak istiyordu. Oğlanın iki köpekceğizi vardı. başka biri ise köpeğin daha fazla Kargayı, kuzgunu kovalar, oğlanın üstüne aç kalmasına seyirci kalamayıp kondurmazdı. Oğlan orada yıkıldığında, boz elindeki yiyeceği köpeğe verince atlı Hızır oğlana göründü; üç kere yarasını rahatladım. İşte o an bir şey düşün- eliyle sıvazladı. \"Sana bu yaradan ötürü, kork- düm. Sihirli güçlerim olsaydı köpek- ma oğlan ölüm yoktur; dağ çiçeği, ananın sü- le alay eden çocuğa bir ders verir- tüyle yarana merhemdir.\" dedi, kayboldu. dim, köpekle yiyeceğini paylaşan çocuğa ise hediye alırdım. Zeka Küpü Yayınları Semra'nın alıntı yaptığı metin türünde tabloda gösterilen sembollerden hangileri bir arada kul- Tamam, Hande. Teşekkür lanılabilir? ederim. A) ✿, ◗, ▲, ● B) ♥, ★, ■, ◗ Öğretmen öğrencilerinin anlattıkları olaylardan ha- C) ●, ▲, ◆, ♥ D) ▲, ◗, ●, ♥ reketle onlara yatkın oldukları alanda bir metin türü belirleyerek ödev vermiştir. Hande'nin son cümle- 3. Aşağıdaki dizelerden hangisi otobiyografik bir sinden yola çıkan öğretmen Hande'den de verdiği özelliğe sahiptir? metin türüne uygun bir yazı yazmasını istemiştir. A) Ah Veysel'im Buna göre aşağıdakilerden hangisi Hande'nin Uzun zaman oldu ki seninle dertleşemedim yazdığı metin türüne ait bir yazıdan alınmıştır? Duyduk ki sen de merak içindesin Eski dostun gülmez oldu bilesin A) Hadi ama sen de benimle gel dedi. Ahmet arka- sından gidince içi rahatladı. Çünkü geleceğini B) Gidebilirim genç yaşımda biliyordu. Birlikte bir parkta oturdular. Sessizce, En güzel şiirlerimi söylemeden götürebilirim oynayan çocukları izlediler. Şimdi kavak yelleri esiyorken başımda Seni bir akşamüstü düşündürebilirim B) Ağzından ateş çıkararak etrafta ne varsa yak- maya başladı. Parmak çocuklar kibrit kutusunun C) Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder arkasına saklanmıştı. Buranın güvenli olmadı- Dante gibi ortasındayız ömrün ğını biliyorlardı. Delikanlı çağımızdaki cevher Yalvarmak, yakarmak nafile bugün C) Aslan küçük fareye baktı. Bu kadar küçük bir hayvanın kendisi gibi ormanların kralını kurtara- D) Ben İsmet Özel, şair, kırk yaşında bileceğinin aklının ucundan dahi geçmeyeceği- Her şey ben yaşarken oldu, bunu bilsin insanlar ni farketti. Ben yaşarken koptu tufan Ben yaşarken yeni baştan yaratıldı kainat D) Topu alan iki arkadaş evlerinin yolunu tuttular. Eve girince ne kadar yorulduğunu anlayan Mert ellerini yıkayıp koltuğa oturdu. Türkçe 43

TEST 2 BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ 4. Aşağıdaki metinlerden hangisinin ait olduğu metin türü; yanda ken- disiyle ilgili bilgilerin verildiği filmin senaryosu yazılırken yararlanılan metin türlerinden herhangi biriyle özdeş değildir? A) Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk El Sa- natları Bölümünü birincilikle bitirdikten sonra hat sanatı üzerine yüksek lisansını tamamladı. İznik Vakfı bünyesinde çini ve seramik üzerine pro- jeler yaptı. Minyatür üzerine yaptığı eserleri karma ve kişisel sergilerde yer aldı. B) 10 Ağustos 1915, Conkbayırı'nı almak ve bütün boğaza hakim olmak Dangal, güreşçi bir baba ile gü- için İngilizler 20.000 kişilik bir kuvvetle günlerce kazdıkları siperlere yer reşmeyi öğrettiği iki kızının ilişki- vermişler, hücum anını bekliyorlardı. Gecenin karanlığı tamamen kalk- sini konu edinir. Gerçek olaylara mış, tan ağarmak üzereydi. 8. tümen komutanı ve diğer subaylarını ça- dayanan filmde tanınmış oyuncu ğırdım: ve yönetmen Aamir Khan, Maha- vir Singh adlı güreşçiyi canlan- ─ Mutlaka düşmanı yeneceğinize inanıyorum ancak siz acele etmeyin, dırmıştır. evvela ben ileri gideyim, size ben kırbacımla işaret verdiğim zaman hep birlikte atılırsınız. C) Hoşgörmek ne demektir? Hoşgörmek, düşüncelere \"Boş ver\" diye al- dırış etmemek değildir. Böyle bir ilgisizlik insana yakışmaz. Hoşgörmek, bize seslenen kimsenin söylediklerini birtakım ön yargılara dayanarak tartışmadan geri çevirmek değil, söylenenleri dikkatle dinleyip tarafsız bir görüşle inceledikten sonra yargıya varmaktır. D) Evimizin bahçesi büyüktü. Sık sık mahalle, arkadaşları toplanır ve o zamanlar Selanik'te pek yaygın olan \"mancık\" oyunu oynardık. Bu bir tür \"birdirbir\" oyunuydu. Bir kişi eğiliyor, öbürleri sırayla onun üzerinden atlı- yorlardı. Mustafa oyuna katılmazdı ancak izlemeye de bayılırdı. Bir gün kararlaştırdık. Mustafa'yı yaka paça zorla oyuna soktuk. Sırayla hepimizin üzerinden atladı. Eğilme sırası kendisine gelince de dimdik durarak \"Haydi atlayın.\" dedi. Biz başını yere eğmesi için ısrar ettikçe \"Ben eğilmem. Böyle atlarsanız atlayın.\" diye ısrar etti. Bir türlü başını eğdiremedik. 5. Bu zamana kadar bir yazar olarak hep başkalarını kaleme aldım. Onların farklı yönlerini bazen överek, bazen şaşırarak okuyucularıma aktardım. Ama bundan sonra kendimi yazmak istiyorum, ben de var olan yönlerimle tanınmak istiyorum. Verilenlere göre seçeneklerden hangisi yazarın bundan sonra yazmak istediği türe bir örnektir? A) Bugün beş yıl önce başladığım iş yerimde terfi aldım. Uzun zamandan beri kendimi bu kadar gururlanmış his- setmemiştim. Çok yoruldum ve üzerine emek verdiğim projelerim bu kadar beğeni alınca tüm yorgunluklarım uçup gitti. B) Bir şiir, güzelliğini sadece sesten alamaz. Kafiyeye ve konuya da dikkat edilmelidir. Şimdiki şairler işin kolayı- na kaçıp serbest ölçüyü çok \"serbest\" kullansalar da asıl doğru olan, şiirsel bütünlüğü yakalamaktır. C) Benim adım Nasrettin Hoca. 1208 yılında Sivrihisar'da doğmuşum. İlk eğitimimi köyümdeki medresede aldım. Eğitimimi tamamladıktan sonra kadılık görevinde bulundum. Çevremdekilerle aramda geçen birçok olay dilden dile dolaştı ve fıkralara konu oldu. D) Sana yazmaya başladığım şu dakikalarda senin de pek sevdiğin bir şarkıyı dinliyorum. Geçmişi düşünüyorum, senin çocukluğunu hatırlıyorum. Şimdi bu kadar büyüdüğüne inanamıyorum. 44 8. Sınıf

BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ 2 TEST 6. 7. Kişisel İnceleme ve düşünceler araştırma 1 2 Bir kişinin Konu hayatının sınırlaması anlatılması yok 3 4 Karşılıklı Samimi bir Bir metin türüne ait yazı yukarıda karikatürize edil- konuşma üslup miştir. havası Aşağıdaki metinlerden hangisi yukarıda karika- türize edilen metin türüyle aynı olabilir? 56 Zeka Küpü Yayınları A) 25 Kasım 1889 yılında İstanbul'da doğan Reşat • Merve'nin yazdığı metin, özelliklerine göre yu- Nuri Güntekin, hayatı boyunca birçok il gezmiş- karıdaki altı maddenin dördünü içermektedir. tir. 1927 yılında maarif müfettişi olmuş. 1939'da ise Çanakkale milletvekili olarak TBMM'de bu- • Merve'nin tek bir metin türünde yazdığı bilinmek- lunmuştur. 1950'de UNESCO Türkiye temsilci- tedir. liği ve öğrenci müffettişliği görevleriyle Paris'e gitmiş, 1957'de ise yaşından dolayı görevinden Buna göre Merve aşağıdakilerden hangisini yaz- ayrılmak zorunda kalmıştır. Londra'da kanser mış olabilir? tedavisi görürken vefat eden Güntekin 1956 yı- lında Karacaahmet Mezarlığı'na gömülmüştür. A) Fahrettin Koca 1965 yılında Konya'da doğdu. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinden 1988 yı- B) İnsan ve doğa... Birbiri ile ayrılmaz bir bütündür lında mezun olan Koca günümüzün Sağlık Ba- aslında. Ben ne zaman doğaya baksam insanı kanı'dır. görürüm. İnsana bakınca da doğayı... Doğayla iç içe yaşamak oldum olası huzur verir bana. En B) Maskeyi sadece virüsten korunmak için değil, basitinden toprağı ekip biçmek bile tarif edile- başkalarını virüsten korumak için de takmalıyız. mez duygular yaşamamı sağlar. Sadece maske takmakla bunu başarır mıyız pe- ki? Tabii ki hayır. Maske kullanmanın yanında C) Kafam hep dağınıktı. Belki de çalışmıyor olmam sosyal mesafeye, el hijyenine ve daha birçok şe- etkiliydi bunda. Yine kafamın dağınık olduğu bir ye dikkat etmeliyiz. gün çorba yaparken tuz yerine şeker atmışım çorbaya. O an farkedemedim tabii bunu. Akşa- C) Koronavirüse yakalanan çoğu kişi hafif ve orta ma misafirlerimi yemekte ağırladım ve çorbaları dereceli semptomlar göstererek özel bir tedavi- doldurdum. Hiç unutmam kaşığı ağzına götüren ye ihtiyaç duymadan hastalığı atlatsa da bu vi- herkes dönüp bana bakmıştı, \"Bu ne?\" der gibi. rüsün ölümcül sonuçlarının olduğu bir gerçektir. Dünya genelinde şu ana kadar 1 milyona yakın D) Yere çöp atmayın, diye uyarırlar hep. Kimi uy- kişinin koronavirüsten dolayı hayatını kaybetmiş gular bunu, çöpünü asla yere atmaz. Peki siz olması aslında bu virüsün ne kadar ölümcül ol- çöpünüzü yere atanlardan mısınız? Bu sorunun duğunu gözler önüne sermektedir. cevabı basit aslında. Cevabınız hayır, olmalı. Çöpü dışarıda yere atmanın evin içinde yere D) Bana göre koronavirüs ortadan kalkmadığı ve atmaktan ne farkı var? Tam olarak öyle. Hiçbir aşısı bulunmadığı sürece tedbirler devam etme- farkı yok. lidir. Keyfi olarak dışarıda kalabalık ortamlara veya riskli yerlere gidilmemelidir. 45 Türkçe

TEST2 ÇIKMIŞ SORULAR 1. Bizim zamanımızda şiir, hayatımızın içinde yer alan 1167 ve ruhumuzu ince söyleyişleriyle besleyen bir tür- dü. Şiirin etkisi, on beş yirmi sene öncesine göre 3. Deneme, bir konu üzerinde yazarın kesin yargılara çok çok azaldı. İnternet üzerinden de dolaşıma gir- varmadan, kanıtlama amacı gütmeden kişisel gö- mesine rağmen şiirin etkisi azalmaya devam etmek- rüşlerini ifade ettiği yazı türüdür. tedir. Bunun temel sebebi, hayatın bugünkü koşul- larının heyecan, zevk, merak unsurlarını anlık Aşağıdakilerden hangisi bu açıklamayı örnek- duygular hâline getirmesidir. Şairin ilham aldığı bir lendiren bir metindir? melek yok artık! Melekler hayatımızdan çekildi! On- ları hayatımızdan çekilmeye zorladık. Artık ilhamı, A) Bir melodi duyduğumuzda beynimizde, farklı iş- içi boş şeylerden alıyoruz. levleri olan birçok bölge etkinleşir. Bir müzik ale- ti çaldığımızda ise bu etki çok daha belirgindir. Bu metnin yazıldığı türle ilgili aşağıdakilerden Çünkü bir müzik aleti çalabilmek için kas hare- hangisi doğrudur? ketlerinin kontrollü ve uyum hâlinde olması ge- rekir. Bunun için de beyin daha aktif çalışır. A) Bir kişinin başından geçen olaylar aktarılmıştır. B) Düşünceler bir olay örgüsü çerçevesinde dile B) Herkes kendi hayatından bilir ki her gün birbirini görmenin tadı başka, ayrılıp kavuşmanın tadı baş- getirilmiştir. kadır. Ayrılıklar benim yakınlarıma sevgimi taze- C) Düşünceler kanıtlama amacı güdülmeden öznel ler, ev hayatımın tadını artırır. Unutulmamalı ki sevginin kolları, birbirimizi dünyanın bir ucundan bir üslupla ifade edilmiştir. bir ucuna kucaklayabilecek kadar uzundur. D) Bir konuyla ilgili tespitler bilimsel gerçekliğe uy- C) Şefika Kutluer adına 1-21 Aralık tarihleri arasın- gun olarak anlatılmıştır. da uluslararası festival düzenleniyor. “Sihirli Flüt” unvanlı, Türk sanatçı Şefika Kutluer adına dü- LGS zenlenen bu festivale bu yıl ABD, Çin, Portekiz, Slovakya, Polonya, Avusturya ve Filistin’den sa- Zeka Küpü Yayınları natçılar katılacak. 2. 1950’li yılların başında istasyon, bir mola yeri ol- D) On yıl kadar önce, annemin gençlik arkadaşı Be- maktan ziyade hayatın aktığı yerdi bizim kasabada. dia Muvahhit’le karşılaşmıştım bir lokantada. Ya- Kasabanın gençleri istasyonda buluşur, kalabalık- nına gittim, eğildim “Bedia Teyze, yetmişimi aş- ta kendilerini unuttururdu. Filmlerdeki gibi, gençler tım.” diye fısıldadım kulağına. Bu münasebetsiz ilk kez burada göz göze gelirdi. İlk ayrılık burada ya- lafımla onun da yetmişini çoktan aştığını söyle- şanır, askerlik veya çalışmak için büyük şehre gi- mek istediğimi hemen anladı. “Sus kız! Herkese denlerin ardından gözyaşı ilk kez burada dökülür- ilan edeceksin.” diye beni şakadan azarladı. dü. Ayrılığın acısı kadar buluşmanın sevinci de istasyondu. Ben de tezkere alıp gelen ağabeyimi LGS burada beklemiştim. İki gün boyunca istasyona her gelen trende gözlerim ağabeyimi aramıştı. Nihayet 4. Şimdiki kuşak gergin bir yaşam sürmeye çok mu ağabeyim trenden indiğinde boynuna sarılmış, da- fazla alıştı acaba? Bu sorunun cevabını ben de si- kikalarca ağlamıştım. zin kadar merak ediyorum. Birçok insan bu gergin- liği hissetmezse kendisini mutlu saymıyor. Ataları- Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisinden mız ve babalarımız doğayla iç içe yaşadığı için alınmıştır? gerginlikten uzaktı. Siz ne düşünürsünüz bilmem ama yeni kuşak bundan neredeyse hiç haz almıyor. Yaşam tempoları o kadar hızlı ki vücutlarını dinlen- dirip huzura kavuşmaya, sakinleşmeye vakit bula- mıyor. Bu metin aşağıdaki türlerden hangisine örnektir? A) Biyografi B) Deneme A) Sohbet B) Makale C) Anı D) Gezi yazısı C) Gezi yazısı D) Anı LGS Çıkmış Soru 46 8. Sınıf

ÇIKMIŞ SORULAR 2 TEST 5. Babası Dacat Bey’in ecza deposu vardır, gayet var- 7. Haber yazıları, bir olay ya da olguyla ilgili bilgilerin lıklı bir ailede büyür Ara Güler. Pangaltı Lisesi, Ga- 5N1K kuralına göre yazılı metin hâline getirilmesiy- latasaray Lisesi, ardından da Ermeni Lisesine gi- le oluşur. 5N1K kuralı, haberin “ne, nasıl, niçin, ne- der. Ancak babası kendisinin hayal ettiği gibi onun rede, ne zaman, kim” sorularına göre kurgulanma- doktor ya da eczacı olmayacağını anlamıştır. Çün- sıdır. kü Ara Güler en çok sinemaya ilgi duyar. Babasının yılbaşında hediye ettiği film gösterme makinesiyle Bu açıklamaya göre aşağıdakilerin hangisi 5N1K yazlık evlerinin alt katını sinema salonuna dönüş- kuralına göre yazılmış bir haber yazısıdır? türür. Arkadaşlarını toplar, onlara bedava film izle- tir. Tek sorunu makinesinin, filmleri sessiz oynatma- A) Gazetedeki köşemizde bir reçete yazdık ya, bir- sıdır. çok dostumuz aradı. Yeşillik dediğin sadece yem- lik, kuzukulağı, madımaktan mı ibarettir; daha Bu parça aşağıdaki metin türlerinden hangisine sayılsa neler neler vardır, diye uyardılar beni. örnektir? Ben ne yemek ustasıyım ne de salata uzmanı. Bahar geldi, tabiat kendini yeniledi; siz de şöy- A) Anıya B) Günlüğe le bir silkinin, kış uykunuzu üstünüzden atın, de- C) Biyografiye D) Otobiyografiye mek istedim sadece. Çıkmış Soru B) “Askerlik süresi kısaltılıyor. Üç ay temel asker- lik eğitimi alan herkes, vatani görevini tamamla- 6. Eleştiri yazı türünün amacı bir edebiyat veya sanat Zeka Küpü Yayınları mış sayılacak. İsteyen, maaş karşılığında ordu- eserini her yönüyle değerlendirerek anlaşılmasını daki görevine devam edecek. Yeni yasa, Resmî sağlamaktır. Gazete’de yayımlanmasının ardından yürürlü- ğe girecek.” haberini okuyan babam gülümse- Bu açıklamaya göre aşağıdakilerden hangisi bir di. Başladı askerlik anılarını anlatmaya. Biz de eleştiriden alınmış olabilir? her defasında olduğu gibi büyük bir heyecanla dinledik onu. A) Anadolu Türk’ünün başarısını sadece savaş meydanlarındaki zaferlerle izaha kalkışmak çok C) Bilmem duydunuz mu, Sultanahmet Camii’nin yanlış bir görüştür. Anadolu Türk devlet ve me- halıları yenilendi. Nasıl bir desen tutturacaklar deniyetini kuranlar sadece gaziler değildir. Mev- diye merak ediyordum doğrusu. Sonuç olumlu lâna, Hacı Bektaş-ı Veli ve Yunus Emre gibi bü- çıktı. Sevindim. Caminin güzelliğini buradan tek- tün insanlığı bir felsefe etrafında birleştiren rar anlatmaya gerek yok. Çinilerinin hâkim ren- velilerin de bunda büyük rolü vardır. gi ile “Mavi Cami” olarak anılıyor. Yapılan süs- lemeler, bu hâkim renge yer yer lacivert ve B) Hüzün düşkünlerinden değilim. Bu hâlden hoş- kırmızılar eklenerek tamamlanmış. lanmam, ona değer de vermem. Ama çokları hüznü büyük bir değer kabul eder; onu olgun, D) Kastamonu’da bir aile beş kuşaktır şimşir kaşık erdemli, kafalı insanların bir özelliği sayar. üretiyor. Çocukluğundan beri ağaçları yontarak mutfak araç ve gereçleri yapan Mehmet Bey, de- C) “Türkçe Bilen Aranıyor” çok hacimli ve titizlikle de mesleğini yaşatmak için çalışıyor. Bakteri üre- hazırlanmış bir kitap. Dili, imrenilecek derecede mesini engelleyen bir özelliğe sahip olduğu için güzel ve akıcı. Bir yandan okuyucuyu bilgilendi- sağlık açısından da tercih edilen bu kaşıklar, ka- rirken öte yandan Türkçenin zevkini tattırıyor. yalıklarda yetişen ve değerli bir ağaç olan şim- şirden yapılıyor. D) Türkiye Futbol Federasyonunun geçen hafta al- dığı kararla yabancı sayısına sınırlama getirme- MEB Örnek Soru si uzun vadede Türk Millî Takımı’na fayda sağ- layacaktır. Türk futbolcular, takımlarında daha 47 çok oynama şansı bulacağından artık Millî Ta- kım’a oyuncu seçme konusunda bir sıkıntı ya- şanmayacaktır. MEB Örnek Soru Türkçe

TEST 2 ÇIKMIŞ SORULAR 8. Bir yazarın belirli bir konudaki düşüncelerini belli kanıtlar, belgeler ve inandırıcı veriler kullanarak okuyucuya ka- bul ettirmeye çalıştığı öğretici yazılara makale denir. Aşağıdakilerden hangisi bu açıklamayı örneklendiren bir metindir? A) Orta Çağ boyunca yetişmiş en büyük Müslüman B) Kitaptan korkmak, insan düşüncesinden korkmak, düşünürlerden olan İbn-i Sina’nın El Kanun fit- insanı kabul etmemektir. “Bırak, senin yerine ben Tıp adlı eseri uzun yıllar boyunca akademilerde düşünüyorum!” demekle, “Falan kitabı okuma!” ders kitabı olarak okutulmuştur. Orta Çağ bilimi- demek arasında hiçbir fark yoktur. Ondan mah- nin henüz Yunan düşünürlerle tanışmadığı bir dö- rum edilen insan, kendiliğinden bir paçavra hâli- nemde Müslümanların yazdığı El Kanun fit-Tıp ne düşer. Şüphesiz insanı korumamız lâzım ge- gibi eserler bilgeliği Avrupa’ya taşıyordu. Tıp ala- len vaziyetler vardır. Orta Çağ’dan bugüne kadar nındaki neredeyse en meşhur kitaplardan birisi gelen zaman içinde insanlığın belki en büyük ka- olan bu eser tüm Orta çağ boyunca batı dillerine zancı bu basit hakikati anlamasıdır. çevrilmiştir. Bu eserin önerdikleri denendi, yanlış- ları gözlendi ve tıp bilimi böylece deney ve akıl yürütmenin evrensel nitelikleri üzerinde yükseldi. C) İzmir Saat Kulesi’ne gitmeye karar verdik. Mer- D) Martılardan söz etmiyorum. Onları sayısız çığrış sin’den kendi arabamız ile akşamüzeri yola çık- ve çırpınışlarıyla kıyılarda görür, durur ve görme- tık. Sabah İzmir’deydik. İzmir’de gitmek istediği- sini de severiz. Ama o bildiğimiz martılardan çok miz belki de tek yer Saat Kulesi idi. Çünkü daha daha büyük ve kanatları çok daha uzun bir açık önce çoğu kez İzmir’e gelmiştik ama bir türlü Sa- deniz martısı vardır. Onlara Güney Akdeniz' de at Kulesi’ne gidememiştik. Tüm ihtişamı ile Kule “miho” derler. İşte onlardan söz etmek istiyorum. karşımızda duruyordu. Bu yapının etrafı beyaz Sanki kuş değildir kanatlanmış bir köpük parçası mermerden, diğer bölümleri kesme taştan yapıl- -ne bileyim- bir ıssızlık parçasıdır. Denizin o hır- mıştı. Üçer çeşmesi ile kurnası, ortasında da fıs- layan uçurumları, tepetaklak dönmüş Nigara Şe- kiyeleri vardı. Ay yıldız kabartmalar mükemmel laleleri gibi havaya yükselirken onlara gün doğdu ötesiydi. demektir. LGS CEVAP ANAHTARI 8. Sınıf ŞİİR BİLGİSİ VE METİN TÜRLERİ PEKİŞTİRME TESTİ TEST - 1 1-D 2-B 3-C 4-C 5-C 6-D 7-D 8-D 9-A TEST - 2 1-A 2-C 3-D 4-C 5-A TEST - 3 1-D 2-D 3-C 4-D 5-B 6-B 7-B BÖLÜM DEĞERLENDİRME TESTİ TEST - 1 1-B 2-C 3-D 4-D 5-B 6-C TEST - 2 1-B 2-C 3-D 4-C 5-C 6-B 7-C ÇIKMIŞ SORULAR TEST - 1 1-D 2-D 3-C 4-D TEST - 2 1-C 2-C 3-B 4-A 5-C 6-C 7-D 8-A 48