ເຄມີອົງຄະທາດ ຂັ້ນສູງ

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ Advanced Organic Chemistry ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ 2016-2017



ລະບບົ -ພາກຮຽນ ໂຄງຮາ່ ງຫຼກັ ສດູ ລາຍວຊິ າ ຊ່ວົ ໂມງ ຊ່ ວື ິຊາ : ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສງູ ຫຼກັ ສດູ ສາ້ ງຄມູ ດັ ທະຍມົ ລະບບົ 12+4 ລະຫດັ ວຊິ າ: 0903605 ລະບບົ 4ປີ ພາກຮຽນ 2 ປີ 3 64 ຊ່ວົ ໂມງ ຄາ່ ໜວ່ ຍກດິ 3(2-2-0) ອະທິບາຍໜວ່ ຍກດິ ວຊິ ານມ້ີ ີ 3 ໜວ່ ຍກດິ ໃນນນັ້ ມີ 2 ຊ່ວົ ໂມງບນັ ຍາຍໃນ 1 ອາທິດ/ 16 ອາທິດ, 2 ຈດຸ ປະສງົ ຊ່ວົ ໂມງທດົ ລອງ ຫຼື ປະຕິບດັ ການໃນ 1ອາທິດ/16ອາທິດ, ລວມທງັ ໝດົ ແມນ່ 64 ຊ່ວົ ໂມງ. ເນອ້ື ໃນຫຍໍ້ ການດາໍ ເນນີ ການ ເມ່ອື ຮຽນວຊິ ານແີ້ ລວ້ ນກັ ຮຽນຄຈູ ະສາມາດ: 1. ເຂົ້າໃຈກຽ່ ວກບັ ເນອ້ື ໃນ ຂອງ ພນັ ທະໂຄເວເລນ ແລະ ຮບູ ຮາ່ ງ ເລຂາຄະນດິ ຂອງໂມເລກນູ , ປະຕິກລິ ິຍາເຄມປີ ະເພດຕາ່ ງໆທ່ ີເກດີ ກບັ ທາດ ປະສມົ ອງົ ຄະທາດ, ສອນເຄມສີ າດລະດບັ ມດັ ທະຍມົ ໄດຢ້ າ່ ງໝນັ້ ໃຈ. 2. ນາໍ ເອົາຄວາມຮ,ູ້ ຄວາມເຂ້ົາໃຈທາງເຄມທີ ່ ີໄດຮ້ ຽນໄປປະຍກົ ໃຊໃ້ ນ ຊວີ ດິ ປະຈາໍ ວນັ ໄດ.້ 3. ນາໍ ເອົາຄວາມຮ,ູ້ ຄວາມເຂົ້າໃຈ ແລະ ວທິ ີການຕາ່ ງໆທ່ ີໄດສ້ ກຶ ສາໃນ ລາຍວຊິ ານໄ້ີ ປປະຍກົ ໃຊໃ້ ນການສອນເຄມສີ າດ ໄດຢ້ າ່ ງມປີ ະ ສດິ ທິ ພາບ 4. ສກຶ ສາຫາຄວາມຮເູ້ ພ່ ິມເຕມີ ແລະ ຕດິ ຕາມຄວາມກາ້ ວໜາ້ ທາງເຄ ມີ ສາດໃນອານເຄົດໄດ.້ ວຊິ າເຄມີ ອງົ ຄະທາດ ຂນັ້ ສງູ ນສີ້ າ້ ງຂນຶ້ ສາໍ ລບັ ນກັ ຮຽນຄູ ປະລິນຍາຕີ ລະບບົ 12+4 ສາຂາ ວຊິ າເຄມ.ີ ເນອື້ ໃນຂອງວຊິ າກວມເອົາຫວົ ຂໍ້ ຕາ່ ງໆທ່ ີກຽວ່ ຂອ້ ງກບັ ເຄມອີ ງົ ຄະທາດ ຂນັ້ ສງູ . ເນອ້ື ໃນທ່ ີຈະສອນໄດແ້ ກ.່ ພນັ ທະໂຄເວເລນ ແລະ ຮບູ ຮາ່ ງ ເລຂາຄະນດິ ຂອງ ໂມເລກນູ ,ປະຕກິ ລິ ິຍາເຄມ,ີ ປະຕິກລິ ິຍາເຄມີ ປະເພດຕາ່ ງໆ ເຊ່ ັນ ປະຕິກລິ ິຍາການແທນ ບອ່ ນ ນວິ ຄລີໂອຟິລິກ ແລະອ່ ນື ໆ. ການສອນໃນວຊິ ານ້ີ ຈະເນັນ້ ໜກັ ໃສ່ ການບນັ ຍາຍ, ການເຮັດການທດົ ລອງ, ການເຮັດ

ສອນ ກດິ ຈະກາໍ , ການອະພິປາຍຊກັ ຖາມບນັ ຫາ, ການມອບໝາຍໃຫເ້ ຮັດວຽກເປັນກມຸ່ ແລະ ອາທິດທີ 1 ລາຍບກຸ ຄນົ ເພ່ ືອພດັ ທະ ອາທິດທີ 2 ນາທກັ ສະຂະບວນການທາງວທິ ະຍາສາດ, ທດັ ສະນະຄະຕທິ າງວທິ ະຍາສາດ ແລະ ອາທິດທີ 3 ຄວາມຮູ້ ຄວາມເຂົ້າໃຈພ້ືນຖານທາງເຄມໃີ ຫເ້ ກດີ ຂນຶ້ ໃນຕວົ ນກັ ຮຽນເອງ. ບດົ ທີ 1. ພນັ ທະໂຄເວເລນ ແລະ ຮບູ ຮາ່ ງ ເລຂາຄະນດິ ຂອງໂມເລກນູ . 1.1. ບດົ ນາໍ 1.2. ໂຄງສາ້ ງຂອງອາຕອມ 1.3. ການຈດັ ຮຽງເອເລັກຕຣງົ ຂອງອາຕອມ ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາ ຄນົ້ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມ ກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນ ໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ.ໃຫນ້ ກັ ສກື ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. 1.4. ແບບຈາໍ ລອງພນັ ທະໂຄເວເລນ ຂອງ Lewis ບດົ ທີ 2. ເວເລນອາຕອມມກິ (Atomic Valence) 2.1. ໄຟຟ້າບນັ ຈຕຸ າມສດູ (Formal charge) ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນ ໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ.ໃຫນ້ ກັ ສກື ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. 2.2. ອໍບຕີ ານອາຕອມມກິ (Atomic Orbital) 2.3. ພນັ ທະໂຄເວເລນເກດີ ຈາກການຊອ້ ນເຫລ່ ືອມຂອງອໍບຕີ ານອາຕອມມກິ 2.4. ອາຕອມກາກບອນ sp3 ກດິ ຈະກາໍ ການສອນຕວົ ຈງິ ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາສະເໜີ. ອາຈານພອ້ ມນກັ ສຶກສາຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ

ອາທິດທີ 4 ເນອ້ື ໃນ ໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປດດັ ແກໃ້ ຫ້ ອາທິດທີ 5 ຖກື ຕອ້ ງ.ໃຫນ້ ກັ ສືກສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. ອາທິດທີ 6 ບດົ ທີ 3. ພນັ ທະຄູ່ ຄາບອນຄາບອນ 3.1. ພນັ ທະສາມ ຄາບອນຄາບອນ 3.2. ການໝນູ ຮອບ ຂອງພນັ ທະ ຄາບອນຄາບອນ ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອື້ ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. 3.3. ການຂຽນໂຄງສາ້ ງ 3.4. ໄອໂຊເມີ ຊະນດິ ໂຄງສາ້ ງ 3.5. ເຣໂຊແນນ (Resonance) ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນ້ົ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. ບດົ ທີ 4. ສະພາບຂວາ້ ຂອງ ພນັ ທະ ແລະ ໂມເລກນູ 4.1. ໂມມງັ ພນັ ທະ (Moment Bond) 4.2. ໂມມງັ ຂວ້ າຄູ່ ( Dipole Moment ) 4.3. ແຮງລະຫວາ່ ງໂມເລກນູ ( Intermolecular Forces ) ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ.

ອາທິດທີ 7 ບດົ ທີ 5. ພນັ ທະໄຮໂດຣເຈນ 5.1. ຜນົ ການເກດີ ພນັ ທະໄຮໂດຣເຈນ ອາທິດທີ 8 5.2. ຄວາມເປັນອາຊດີ ແລະ ຄວາມເປັນບາເຊີ (Acidity and ອາທິດທີ 9 Basicity) 5.3. ອດິ ທິພນົ ຂອງສະພາບໄຟຟ້າລບົ ຕ່ ໍ ຄວາມເປັນອາຊດີ ແລະ ຄວາມເປັນບາເຊີ ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນົ້ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອື້ ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. 5.4. ອດິ ທິພນົ ຂອງເຣໂຊແນນຕ່ ໍ ຄວາມເປັນອາຊດີ ແລະ ຄວາມເປັນບາເຊີ 5.5. ອດິ ທິພນົ ຂອງຜນົ ໜຽ່ ວນາໍ ຕ່ ໍ ຄວາມເປັນອາຊດີ ແລະ ຄວາມເປັນບາເຊີ ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອື້ ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. ບດົ ທີ 6. ປະຕິກລິ ິຍາເຄມີ 6.1. ກນົ ໄກ (ຂນັ້ ຕອນ) ຂອງປະຕິກລິ ິຍາ 6.2. ທິດສະດຂີ ອງອດັ ຕາການເກດີ ປະຕກິ ລິ ິຍາ 6.3. ການສະລາຍພນັ ທະ ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນ້ົ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນົ້ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ.

ອາທິດທີ 10 6.4. ປະເພດຂອງປະຕິກລິ ິຍາອງົ ຄະທາດ ອາທິດທີ 11 ອາທິດທີ 12 6.5.ທາດປະຕພິ ນັ ນວິ ຄລີໂອຟິລິກ ແລະ ອເິ ລັກໂທຣຟິລິກ (nucleophilic and ອາທິດທີ 13 electrophilic reagents) ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. 6.6. ປະຕິກລິ ິຍາການແທນບອ່ ນນ ນວິ ຄລີໂອຟິລິກ ຊະນດິ ມຂີ ວ້ າ 6.7. ຜນົ ຂອງສະເຕຣກິ ໃນ ປະຕກິ ລິ ິຍາ SN2 (Steric Effect) ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນ້ົ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. 6.8. ກນົ ໄກ SN1 6.9. ຜນົ ຂອງ ອເິ ລັກໂຕຣນກິ ແລະ ປດັ ໄຈອ່ ືນໆ ໃນປະຕິກລິຍາ 6.10. ປະຕກິ ລິ ິຍາຮາກເສລີ ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນົ້ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. ບດົ ທີ 7. ການຈດັ ແບງ່ ປະຕກິ ລິ ິຍາ 7.1.ການຈດັ ແບງ່ ປະຕກິ ລິ ິຍາຕາມທາດແທຂ້ ອງທາດທ່ ີເຂ້ົາຮວ່ ມໃນປະ ຕິກລິ ິຍາ ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ :

ອາທິດທີ 14 ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນ້ົ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນົ້ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະ ເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. 7.2. ການຈດັ ແບງ່ ປະຕກິ ລິ ິຍາອງິ ຕາມທິດທາງຂອງ ປະ ຕກິ ລິ ິຍາ 7.3. ການຈດັ ແບງ່ ປະຕກິ ລິ ິຍາອງິ ຕາມຂນັ້ ຕອນທ່ ີກາໍ ນດົ ຄວາມໄວລວມຂອງປະ ຕິ ກລິ ິຍາ ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນົ້ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນົ້ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. ອາທິດທີ 15 ບດົ ທີ 8. ປະຕິກລິ ິຍາ ລບົ ລາ້ ງ (Elimination reaction) ອາທິດທີ 16 8.1. ປະຕິກລິ ິຍາລບົ ລາ້ ງ ແບບໂມໂນໂມເລກນູ 8.2. ປະຕິກລິ ິຍາລບົ ລາ້ ງ ແບບບໂີ ມເລກນູ ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນ້ົ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. ບດົ ທີ 9. ປະຕິກລິ ິຍາອກົ ຊດີ າ ແລະ ປະຕກິ ລິ ະຍາເຣດກຸ ຊງົ . ກດິ ຈະກາໍ ປະຈາໍ ບດົ : ອາຈານອະທິບາຍໃຫນ້ ກັ ສຶກສາຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບດົ ຮຽນ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ຄວາມຮຈູ້ າກແຫລງ່ ຕາ່ ງໆທ່ ີຈະໄປຄນ້ົ ຄວາ້ . ຫຼງັ ຈາກນນັ້ , ອາຈານໃຫ້ ນກັ ສກຶ ສາໄປສຶກສາຄນົ້ ຄວາ້ ແລວ້ ຂຽນເປັນບດົ ລາຍງານເພ່ ືອ ນາໍ ມາ ສະເໜີ. ອາຈານ ພອ້ ມ ນກັ ສຶກສາ ຮວ່ ມກນັ ສະຫລບຸ ເນອ້ື ໃນໃຈຄວາມ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພ່ ືອໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສານາໍ ບດົ ລາຍງານໄປ

ດດັ ແກໃ້ ຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. ການຕລີ າຄາ 1. ການຂນ້ື ຫອ້ ງຮຽນ 10% ເອກະສານອາ້ ງອງີ 2. ນກັ ສກຶ ສາມສີ ວ່ ນຮວ່ ມ 30% ຜຂູ້ ຽນ 3. ສອບເສັງກາງພາກ 20% 4. ສອບເສັງຈບົ ໜວ່ ຍກດິ 40% 1. ຮສ.ດຣ. ສມົ ພງົ ຈນັ ໂພສຣ,ີ ເຄມອີ ງົ ຄະທາດ ເຫັຼ້ມ 1 ສາໍ ນກັ ພິມ ສນູ ສ່ງົ ເສີມວຊິ າ ການ ກງຸ ເທພ 10600 ບ່ ໍບອກປີພິມ. 2. Robert T. Morrison, Robert N. Boyd, Organic chemistry, 3th ed. Prentice Hall of India Private Limited, New Deldi—110001, 1981. 3. V.G. Dryok, M.S. Malinovski, Organic chemistry, Kiev, vieucha skola, 1987 4. Theodore L. Brown, H.Eugene LeMay, Jr., Bruce E. Bursten, Chemistry, 6th ed. PreticeHall International, Inc, 1977. 5. Hauptmann.S, Graefe. J, Remane. H, Organic Chemistry, VEB Deutscher Verlag fur Grundstoffindustrie, Leipzig, 1976 ຮສ. ດຣ ບນຸ ຈນັ ຄນູ ພິລາພນັ , ຮອງຫວົ ໜາ້ ຫອ້ ງການການສກຶ ສາຫຼງັ ປະລິນຍາຕ,ີ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ່ ຊາດ ໂທ: 020 55808829 E-mail: [email protected]

ຄານາ ວິຊາເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂ້ັນສງເຫັ້ມຼ ນີ້ ຖືກຮຽບຮຽງຂຶ້ນເພື່ອເປນແບບຮຽນໃນສາຍຄເຄມີລະບົບ (12+4) ສອນໄດແຕ ມ1 - ມ7 ຕາມຫຼັກສດທີ່ກົມສາງຄສາງຂຶ້ນ. ແນໃສຮັບໃຊການຮຽນ - ການສອນ, ເໝາະສາລັບ ນັກສຶກສາ, ຄ - ອາຈານ ຫືຼ ຜອ່ນື ໆທສ່ີ ນົ ໃຈສກຶ ສາຄົ້ນຄວາດານເຄມອີ ົງຄະທາດ. ປມເຫຼັ້ມນີ້ມີເປາໝາຍສະໜອງຄວາມຮພື້ນຖານກຽວກັບວິທີການວາດແຕມໂຄງສາງຂອງທາດອົງຄະ ທາດ, ລັກສະນະ ແລະ ການປຽນແປງພັນທະໃນເຄມີອົງຄະທາດ, ຜົນຂອງເອເລັກຕຣົງ ແລະ ໂຄງສາງ ເລຂາຄະນິດກາງຫາວ, ລັກສະນະ ແລະ ທາດແທຂອງປະຕິກິລິຍາເຄມີອົງຄະທາດ, ປະເພດ ແລະ ກົນໄກຂອງ ປະຕກິ ິລິຍາເຄມີອົງຄະທາດ. ແນນອນວາ ປມເຫຼມັ້ ນ້ີ ຍັງມີຂໍຂາດຕກົ ບົກພອງ ບວໍ າທາງດານເນື້ອໃນ, ຄາສັບວິທະຍາສາດ, ... ຂາພະ ເຈົ້າຜຮຽບຮຽງຫວັງຢາງຍິ່ງວາຈະໄດຮັບຄາຄິດເຫັນຈາກທານຜອານໃນທາງທີ່ສາງສັນ ເພື່ອເປນການປະກອບ ສວນເຮັດໃຫປມເຫັ້ມຼ ນີສ້ ົມບນຍງ່ິ ຂຶນ້ .

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ບດົ ທີ 1 ພນທະໂຄວາເລນ ແລະ ຮູບຮ່ າງເລຂາຄະນດິ ຂອງໂມເລກນູ 1.1. ບດົ ນາ ຢ່ ູໃນທາມະຊາດອາໂຕມບ່ ຢ່ ູໂດດດ່ ຽວຕາມລາພງ, ມນຈະຢ່ ູຮ່ ວມກນເປນໂມເລກູນ ຫືຼ ກ່ ມອາໂຕມ ເຊ່ ງິ ເປນທາ ມະຊາດຂອງສ່ ງິ ວດຖທງຫາຍທ່ ຕີ ອ້ັ ງການຄງົ ຕວົ ຢ່ ູຢ່ າງໝນ້ັ ຄງົ ໂດຍໃຊພ້ັ ະລງງານຕ່ າ. ເນ່ ອືຼ ງຈາກການຢ່ ູຮ່ ວມກນຂອງອາ ໂຕມໃນທາມະຊາດຈ່ ງິ ເກີດມພີ ນທະຂນັ້ , ພນທະໝາຍເຖງິ ອານາດການລວມຕວົ ຂອງອາໂຕມ. ອາໂຕມລວມຕວົ ເຂາົັ້ ກນເຮດໃຫມ້ັ ຄີ ວາມໝນ້ັ ຄງົ ຫາຍກວ່ າສະພາບໂດດດ່ ຽວ. ອາໂຕມຂອງກາສຫາ້ັ ບ່ ລວມຕວົ ກບອາໂຕມອ່ ນຼື ພວກມນ ສາມາດຢ່ ູຕາມລາພງໄດເ້ັ ອງ ເນ່ ອຼື ງຈາກອາໂຕມຂອງກາສຫາັ້ ມເີ ອເລກຕຣງົ ຊນ້ັ ນອກສດຈານວນ 8 ຕວົ ເຊ່ ງິ ເປນໂຄງສາ້ັ ງ ອເີ ລກຕຣງົ ແບບທ່ ມີ ລີ ກສະນະໝນັ້ ຄງົ ເປນພເິ ສດ. ອາໂຕມຕ່ າງໆພະຍາຍາມປບປງຕວົ ເອງໂດຍການລວມຕວົ ກບອາໂຕມອ່ ນຼື ເພ່ ອືຼ ໃຫໂັ້ ຄງສາັ້ ງເອເລກຕຣງົ ຈດເຂາົັ້ ຢ່ ູ ໃນລກສະນະໝນັ້ ຄງົ ເຊ່ ງິ ປະຕບິ ດດວັ້ ຍຫກການດ່ ງນ:ີ້ັ - ໃຫເັ້ ອເລກຕຣງົ ແກ່ ທາດອ່ ນືຼ . - ຮບເອເລກຕຣງົ ຈາກທາດອ່ ນຼື . - ໃຊເັ້ ອເລກຕຣງົ ຮ່ ວມກບອາໂຕມອ່ ນືຼ . ລກສະນະທ່ ກີ ່ າວມາຂາ້ັ ງເທງິ ນນັ້ ລວ້ັ ນແຕ່ ກ່ ຽວຂອັ້ ງກບພນທະເຄມ,ີ ພນທະເຄມໝີ າຍເຖງິ ແຮງດ່ ງດູດລະຫວ່ າງ ອາໂຕມໃນໂມເລກູນຂອງທາດດ່ ຽວ, ທາດປະສມົ ຫຼື ອອີ ງົ ເຊ່ ງິ ບາງຄງ້ັ ເອນີ້ັ ວ່ າແຮງເຄມ.ີ ພນທະໂຄວາເລນ ເກດີ ຈາກການໃຊຄັ້ ່ ູອເີ ລກຕຣງົ ຮ່ ວມກນຂອງອາໂຕມອະໂລຫະ 2 ອາໂຕມ, ທາດປະສມົ ທ່ ມີ ີ ພນທະໂຄວາເລນມກມສີ ະພາວະເປນອາຍກາສ ຫືຼ ທາດແຫວເຊ່ ນ: ບນດາອາຍກາສໃນບນຍາກາດ O2, N2, H2O, CO2; ອາຍກາສທາມະຊາດ CH4 ແລະ ບນດາທາດປະສມົ ອງົ ຄະທາດທ່ ມີ ຢີ ່ ູໃນສ່ ງິ ທ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ຕ່ າງໆ. 1.2. ໂຄງສາັ້ ງຂອງອາໂຕມ 1.2.1. ອະນພາກພນືຼ້ັ ຖານຂອງອາໂຕມ ອາໂຕມປະກອບດວັ້ ຍອະນພາກສາຄນ 3 ຊະນດິ ຄ:ືຼ ໂປຣຕງົ , ເນຕີ ຣງົ ແລະ ເອເລກຕຣງົ . ໂປຣຕງົ ເປນ ອະນພາກທ່ ບີ ນຈໄຟຟາັ້ ບວກ (p+ ), ເນຕີ ຣງົ ບ່ ບນຈໄຟຟາ້ັ (n0 ) ແຕ່ ມມີ ວນສານໃກຄ້ັ ຽງກບມວນສານຂອງໂປຣຕງົ , ສ່ ວນເອເລກຕຣງົ ມໄີ ຟຟາ້ັ ບນຈລບົ (e- ) ແຕ່ ມມີ ວນສານໜອ້ັ ຍຫາຍເມ່ ອືຼ ທຽບກບມວນສານຂອງໂປຣຕງົ ແລະ ເນຕີ ຣງົ ຄມືຼ ມີ ວນສານເທ່ າົ ກບ 1 ເທ່ າົ ມວນສານຂອງໂປຣຕງົ . 1836 ອາໂຕມຂອງແຕ່ ລະທາດມນູ ແບ່ ງເປນ 2 ພາກສ່ ວນໃຫຍ່ ຄ:ຼື - ນວີ ເຄຣຍ (ແກນອາໂຕມ) ເປນສ່ ວນປະກອບຊນັ້ ໃນຂອງອາໂຕມປະກອບດວັ້ ຍອະນພາກໂປຣຕງົ ແລະ ເນຕີ ຣງົ ເຊ່ ງິ ທງໂປຣຕງົ ແລະ ເນຕີ ຣງົ ໄດຮັ້ ວມກນຢ່ ູປະກອບເປນແກນກາງຂອງອາໂຕມທ່ ມີ ຄີ ວາມແໜນັ້ ໜາສູງ ແຕ່ ມຂີ ະໜາດນອ້ັ ຍຫາຍເມ່ ອືຼ ທຽບກບຂະໜາດຂອງອາໂຕມ, ພາກສ່ ວນນວີ ເຄຣຍນຖີັ້ ເຼື ປນມວນສານຂອງອາໂຕມ. 1

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ - ເອເລກຕຣງົ ເປນສ່ ວນປະກອບຊນ້ັ ນອກຂອງອາໂຕມ ເຊ່ ງິ ເຄ່ ອືຼ ນທ່ ອີ ອ້ັ ມນວີ ເຄຣຍໃນລະດບພະລງງານ ທ່ ຕີ ່ າງກນ. ຕາຕະລາງ 1.1. ສະແດງອະນພາກພນຼື້ັ ຖານຂອງອາໂຕມ ອະນພາກ ສນຍາລກ ມວນສານ (g) ມວນສານ ໄຟຟາ້ັ ບນຈ (c) ຊະນດິ ຂອງ ທຽບກບເອເລກຕຣງົ ໄຟຟາ້ັ ບນຈ ໂປຣຕງົ P 1,673x10-24 1,602x10-19 ເນຕີ ຣງົ N 1,674x10-24 1836 0 + ເອເລກຕຣງົ E 9,107x10-28 1836 0 1,602x10-19 - 1 ການການດົ ເລກລາດບ ແລະ ມວນສານອາໂຕມຂອງແຕ່ ລະທາດມນູ ສາມາດການດົ ໄດດັ້ ່ ງນ:ີັ້ - ເລກລາດບອາໂຕມ (Z) ແມ່ ນຈານວນໂປຣຕງົ ຂອງແຕ່ ລະທາດ. - ມວນສານອາໂຕມ (A) ແມ່ ນຜນົ ບວກລະຫວ່ າງຈານວນໂປຣຕງົ ແລະ ເນຕີ ຣງົ (A = p + n). - ໃນອາໂຕມຈາວຈານວນໂປຣຕງົ ຈະເທ່ າົ ກບຈານວນຂອງເອເລກຕຣງົ . - ຈານວນເນຕີ ຣງົ = A – Z. - ຖາ້ັ ແທນສນຍາລກອາໂຕມດວ້ັ ຍ X, ສນຍາລກຂອງອາໂຕມແມ່ ນ ������������������. 1.2.2. ຊນັ້ ພະລງງານຕນົັ້ ຕ (shell) ແລະ ຊນ້ັ ພະລງງານສາຮອງ (subshell) ກ. ຊນ້ັ (ລະດບ) ພະລງງານຕນົັ້ ຕ (shell) ບນດາອາໂຕມຂອງທາດມນູ ເຄມຕີ ່ າງໆມຈີ ານວນເອເລກຕຣງົ ແຕກຕ່ າງກນ ເຊ່ ງິ ບນດາເອເລກຕຣງົ ດ່ ງກ່ າວ ໄດເ້ັ ຄ່ ອືຼ ນທ່ ອີ ອັ້ ມນວີ ເຄຣຍເປນຊນັ້ ຕ່ າງໆທ່ ມີ ລີ ະດບພະລງງານຕ່ າງກນເອນີ້ັ ວ່ າ ລະດບພະລງງານ ຫືຼ ຊນັ້ ພະລງງານຕນົັ້ ຕ ເຊ່ ງິ ການດົ ເອາົ ເລກຄວອນຕາັ້ ຫກ n ເປນຊນັ້ ພະລງງານຕນົ້ັ ຕ ໂດຍ n ມຄີ ່ າເປນຕວົ ເລກຈານວນຖວນັ້ 1, 2, 3, ... ລະດບພະລງງານຕນົັ້ ຕທ່ ຕີ ່ າສດມຄີ ່ າ n = 1 ແລະ ຈະສູງຂນ້ັ ໄປເປນລາດບຈນົ ເຖ່ ງິ ຄ່ າ n = 7. ຕາຕະລາງ 1.2. ລະດບພະລງງານຕນົັ້ ຕ ແລະ ຈານວນເອເລກຕຣງົ ທ່ ບີ ນຈໃນແຕ່ ລະລະດບພະລງງານ ລະດບພະລງງານ ຕວົ ອກສອນທ່ ໃີ ຊເ້ັ ປນສນຍາລກ ຈານວນເອລກຕຣງົ ຢ່ ູໃນ ຂອງແຕ່ ລະລະດບພະລງງານ ລະດບພະລງງານ (2n2) ລະດບພະລງງານທີ 7 Q 98 ລະດບພະລງງານທີ 6 P 72 ລະດບພະລງງານທີ 5 O 50 ລະດບພະລງງານທີ 4 N 32 ລະດບພະລງງານທີ 3 M 18 ລະດບພະລງງານທີ 2 L 8 ລະດບພະລງງານທີ 1 K 2 2

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ຈາກຕາຕະລາງຂາັ້ ງເທງິ ສະແດງໃຫເັ້ ຫນວ່ າ ຈານວນເອເລກຕຣງົ ທ່ ບີ ນຈເຂາົັ້ ໃນແຕ່ ລະຊນ້ັ ພະລງງານມຄີ ່ າ ບ່ ເກີນ 2n2, ການຈດເອເລກຕຣົງຈະເລີມ້ັ ແຕ່ ລະດບພະລງງານຕ່ າໄປເຖິງລະດບພະລງງານທ່ ີສູງກວ່ າ ເມ່ ອຼື ຊນ້ັ ພະລງງານນເີັ້ ຕມແລວັ້ ຈ່ ງິ ຈດເຂາົັ້ ໃນຊນ້ັ ພະລງງານໃໝ່ ຕ່ ໄປ. ຕວົ ຢ່ າງ ອາໂຕມກມຈີ ານວນເອເລກຕຣງົ ທງໝດົ 17 ໂຕ, ການຈດເອເລກຕຣງົ ເຂາົັ້ ໃນລະດບພະລງງານຈະ ຈດດ່ ງນ:ີ້ັ N = 1 ຊນ້ັ ພະລງງານ K ມີ 2 ເອເລກຕຣງົ N = 2 ຊນັ້ ພະລງງານ L ມີ 8 ເອເລກຕຣງົ N = 3 ຊນ້ັ ພະລງງານ M ມີ 18 ເອເລກຕຣງົ ຂ. ຊນັ້ ພະລງງານສາຮອງ (subshell) ຈາກການສກສາຂີດເງາົ ກະຈາຍຂອງທາດຕ່ າງໆເຫນວ່ າ ພາຍໃນແຕ່ ລະຊນັ້ ພະລງງານຕນົ້ັ ຕຍງມີຊນ້ັ ພະລງງານຍ່ ອຍອອກໄປອກີ ເອນີັ້ ວ່ າ ຊນ້ັ ພະລງງານສາຮອງ ສນຍາລກດວັ້ ຍ ຕວົ ອກສອນ s, p, d ແລະ f. ແຕ່ ລະຊນັ້ ພະລງງານສາຮອງຈະມຈີ ານວນອບຕີ າລຕ່ າງກນຄ:ຼື ລະດບ (ຊນ້ັ ) ພະລງງານສາຮອງ s ມີ 1 ອບຕີ າລ. ລະດບ (ຊນັ້ ) ພະລງງານສາຮອງ p ມີ 3 ອບຕີ າລ. ລະດບ (ຊນ້ັ ) ພະລງງານສາຮອງ d ມີ 5 ອບຕີ າລ. ລະດບ (ຊນ້ັ ) ພະລງງານສາຮອງ f ມີ 7 ອບຕີ າລ. ອບຕີ າລ ແມ່ ນຂອບເຂດການເຄ່ ອືຼ ນທ່ ຂີ ອງເອເລກຕຣງົ ເຊ່ ງິ ມຮີ ູບຮ່ າງແຕກຕ່ າງກນ, ແຕ່ ລະອບຕີ າລສາມາດ ບນຈເອເລກຕຣງົ ໄດສັ້ ູງສດ 2 ໂຕ ດ່ ງນນັ້ , ລະດບພະລງງານສາຮອງ s ຈ່ ງິ ມີ 2 ເອເລກຕຣງົ , ລະດບພະລງງານສາຮອງ p ຈ່ ງິ ມີ 6 ເອເລກຕຣງົ , ລະດບພະລງງານສາຮອງ d ຈ່ ງິ ມີ 10 ເອເລກຕຣງົ , ລະດບພະລງງານສາຮອງ f ຈ່ ງິ ມີ 14 ເອ ເລກຕຣງົ . 1.3. ການຈດລຽງເອເລກຕຣງົ ຂອງອາໂຕມ ການຈດລຽງເອເລກຕຣງົ ຂອງອາໂຕມ ຫືຼ ໂຄງແບບເອເລກຕຣງົ ໝາຍເຖງິ ການບນຈອເີ ລກຕຣງົ ລງົ ໃນອບຕີ າລ ໃຫເັ້ ໝາະສມົ ເຊ່ ງິ ມຫີ ກການດ່ ງນ:ີ້ັ 1) ໂດຍໃຊຫ້ັ ກການອາວເບາົ (Aufbau principle1): ບນຈອເີ ລກຕຣງົ ລງົ ໃນອບຕີ າລທ່ ມີ ລີ ະດບຊນັ້ ພະລງງານ ຕ່ າສດ ແລວ້ັ ຈ່ ງິ ບນຈອເີ ລກຕຣງົ ເຂາົ້ັ ໃນອບຕີ າລທ່ ມີ ລີ ະດບຊນ້ັ ພະລງສູງຂນ້ັ ໄປຕາມລາດບ ໂດຍບນຈເທ່ ອືຼ ລະ 1 ອເີ ລກ ຕຣງົ . 1 Aufbau ພາສາເຢຍລະມນ ໝາຍເຖງິ “ການສາ້ັ ງ” ໃນນໝີັ້ າຍເຖງິ ການສາັ້ ງອາໂຕມໂດຍບນຈອເີ ລກຕຣງົ ເຂາົັ້ ໄປໃນອບຕີ າລ, ຊນັ້ ພະລງງານ ສາຮອງ ແລະ ຊນ້ັ ພະລງງານຕນົັ້ ຕ. 3

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ໃນການໃຊກ້ັ ດົ ອາວເບາົ ຈະຕອ້ັ ງຮູລັ້ ະດບພະລງງານຂອງອບຕີ າລທງໝດົ ໃນອາໂຕມ, ດ່ ງທ່ ໄີ ດກັ້ ່ າວມາແລວັ້ ຂາັ້ ງ ເທງິ ນີັ້ ໂດຍການລຽງລາດບພະລງງານຂອງອບຕີ າລຈາກຕ່ າໄປຫາສູງຈະເປນ 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f … ແຕ່ ເມ່ ອຼື ພຈິ າລະນາລະອຽດພບົ ວ່ າ ເມ່ ອືຼ n ມຄີ ່ າໜອັ້ ຍຊນ້ັ ພະລງງານຕນົັ້ ຕຈະຢ່ ູຫ່ າງກນ, ແຕ່ ເມ່ ອຼື n ມຄີ ່ າຫາຍຂນ້ັ ຊນ້ັ ພະລງງານຕນົັ້ ຕຈະຢ່ ູໃກກັ້ ນຫາຍ ເຊ່ ງິ ເຮດໃຫເັ້ ກດີ ການຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມກນຂອງຊນັ້ ພະລງງານຂອງອບຕີ າລບາງຊະນດິ ເຊ່ ນ ລະດບພະລງງານຂອງອບີຕາລ 3d ຈະສູງກວ່ າລະດບພະລງງານຂອງອບີຕາລ 4s. ລາຍລະອຽດຂອງລະດບ ພະລງງານຂອງອບຕີ າລທ່ ແີ ທຈ້ັ ່ ງິ ສະແດງໃນຮູບພາບລ່ ມນ:ີ້ັ ຮູບທີ 1.5. ສະແດງລະດບຊນ້ັ ພະລງງານຂອງອບຕີ າລຕ່ າງໆ ຈາກຮູບ 1.5 ຈະເຫນວ່ າຖາ້ັ ເພ່ ມີ ລະດບຊນ້ັ ພະລງງານຂອງອບຕີ າລຂນັ້ ໄປຈນົ ເຖ່ ງິ n=7 ຈະລຽງລາດບພະລງ ຂອງອບຕີ າລຈາກຕ່ າໄປຫາສູງໄດດັ້ ່ ງນ:ີັ້ 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7p … ສະນນັ້ ຈ່ ງິ ມຜີ ູຄັ້ ດິ ຄນົັ້ ວທິ ລີ ຽງລາດບພະລງງານຂອງອບຕີ າລທ່ ຖີ ກືຼ ຕອ້ັ ງໂດຍບ່ ຈາເປນໃຊຮ້ັ ູບພາບ 1.5 ເຊ່ ງິ ເອນີ້ັ ວ່ າ ການລຽງແບບໃຊເ້ັ ສນັ້ ງ່ຽງ ດ່ ງຮູບສະແດງຢ່ ູດາ້ັ ນລ່ ມ: ຮູບທີ 1.6. ການລຽງເອເລກຕຣງົ ແບບເສນັ້ ງ່ຽງ 4

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ລະດບພະລງງານຂອງອບຕີ າລທ່ ອີ ່ ານຈາກລູກສອນເປນດ່ ງນີັ້ 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7p 8s (ປະຈບນ 7p ເປນອບຕີ າລທ່ ມີ ລີ ະດບພະລງງານສູງສດທ່ ພີ ບົ ວ່ າມເີ ອ ເລກຕຣງົ ບນຈຢ່ ູ). 1) ໃຊຫັ້ ກການຂຫັ້ າັ້ ມທ່ ກີ ່ ຽວກບພດຕກິ າຂອງອເີ ລກຕຣງົ (Pauli Exclusion Principle2): ແຕ່ ລະອບຕີ າລ ມເີ ອເລກຕຣງົ ໄດຫັ້ າຍສດ 2 ອເີ ລກຕຣງົ , ທງສອງອເີ ລກຕຣງົ ມກີ ານໝູນປ່ ິນແມ່ ເຫກກງົ ກນຂາ້ັ ມກນ. ການຂຽນສະ ແດງອເີ ລກຕຣງົ ໃນອບຕີ າລສາມາດຂຽນໄດ້ັ 2 ແບບຄ:ຼື - ແບບທີ 1 : ສະແດງໂດຍໂຕເລກ ແລະ ຕວົ ອກສອນ ເຊ່ ນ 1s2 2s2 2p6 …  ໂຕເລກທາງໜາັ້ ໝາຍເຖງິ ລະດບຊນັ້ ພະລງງານຕນົ້ັ ຕ.  ຕວົ ອກສອນໝາຍເຖງິ ລະດບຊນັ້ ຂອງພະລງງານສາຮອງ.  ໂຕເລກກາລງໝາຍເຖງິ ຈານວນອເີ ລກຕຣງົ ໃນອບຕີ າລ. - ແບບທີ 2 : ໃຊຮັ້ ູບສ່ ຫີ ່ ຽມ ຫືຼ ວງົ ມນົ ຫຼື ເສນັ້ ຂດີ ແທນສນຍາລກອບຕີ າລ ເຊນ:  ອບຕີ າລ s ມີ 1 ອບຕີ າລ ຂຽນເປນ ຫືຼ ຫືຼ  ອບຕີ າລ p ມີ 3 ອບຕີ າລ ຂຽນເປນ ຫືຼ ຫືຼ  ອບຕີ າລ d ມີ 5 ອບຕີ າລ ຂຽນເປນ ຫືຼ ຫຼື ແລະ ໃຊລ້ັ ກູ ສອນ  ຫຼື  ແທນສນຍາລກອເີ ລກຕຣງົ , ໃນການຂຽນບນຈເອເລກຕຣງົ ໃນອບຕີ າລ ສາລບອ ບຕີ າລທ່ ມີ ເີ ອລກຕຣງົ ດ່ ຽວ ຈະຂຽນເປນລູກສອນປ່ ິນຫວົ ຂນ້ັ (ເພາະມພີ ະລງງານຕ່ າກວ່ າປ່ ິນຫວົ ລງົ ), ສ່ ວນການ ຂຽນສະແດງຄ່ ູເລກຕຣງົ ຈະຂຽນ 2 ລູກສອນປ່ ິນຫວົ ກງົ ກນຂາ້ັ ມກນ ເພ່ ອືຼ ສະແດງເຖງິ ການໝນູ ປ່ ິນແມ່ ເຫກໄປ ທາງກງົ ກນຂາ້ັ ມກນຂອງອເີ ລກຕຣງົ ທງສອງ. 2) ໃຊຫັ້ ກການຂອງຮນ ( Hund’s rule3): ກລະນອີ ບຕີ າລທ່ ມີ ພີ ະລງງານເທ່ າົ ກນ (degenerate orbital) ເຊ່ ນ ອບຕີ າລ p ທງສາມ, ໃຫບ້ັ ນຈເທ່ ອຼື ລະອເີ ລກຕຣງົ ໃຫຄັ້ ບົ ທງສາມອບຕີ າລ ແລວັ້ ຈ່ ງິ ບນຈເຂາົັ້ ໄປໃຫຄັ້ ບົ ເປນຄ່ ູໃນ ແຕ່ ລະອບຕີ າລ. ໃນການບນຈອເີ ລກຕຣງົ ໃນອບຕີ າລຕາມຫກການຂອງຮນ ເພ່ ອືຼ ໃຫເ້ັ ປນແບບທ່ ລີ ະດບພະລງງານຕ່ າສດຄຕຼື ອັ້ ງ ບນຈອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວ 1 ເອເລກຕຣງົ ລງົ ໃນອບຕີ າລທ່ ມີ ຄີ ່ າ m ຫາຍທ່ ສີ ດກ່ ອນ ແລວັ້ ຈ່ ງິ ບນຈອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວໂຕຕ່ ໄປ 2 Wolfgang Ernst Paull (1900-1958) ນກຟີຊກິ ສາດຊາວອອສເຕຣຍ ຜູຄັ້ ນົັ້ ພບົ ທດິ ສະດກີ ນົ ລະສາດຄວອນຕາ້ັ (Pauli Exclusion Principle) ໄດຮ້ັ ບລາງວນໂນເບວ (Nobel Prize) ສາຂາຟີຊກິ ສາດໃນປີ 1945 ຈາກການຄນົ້ັ ພບົ ກດົ ທາມະຊາດນໃີ້ັ ນປີ 1925. 3 Hund's rules ຫຼື Hund's eases ຈາກ Friedrich Hund (1896-1997) ນກຟີຊກິ ສາດຊາວເຢຍລະມນເຮດການວໄິ ຈໃນລະດບ ອາໂຕມ ແລະ ໂມເລກູນ. 5

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ທ່ ມີ ຄີ ່ າ m ຫດລງົ ຕາມລາດບຈນົ ຄບົ ອບຕີ າລ ສ່ ວນອເີ ລກຕຣງົ ທ່ ເີ ຫອືຼ ກ່ ບນຈລງົ ໄປເປນຄ່ ູໃນອບຕີ າລທ່ ມີ ຄີ ່ າ m ຫາຍ ໄປຫາໜອ້ັ ຍຕາມລາດບຄເຼື ກ່ າົ ໂດຍໃຫບ້ັ ນດາອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວທ່ ບີ ນຈໃສ່ ທາອດິ ປ່ ິນຫວົ ລູກສອນຂນ້ັ ເທງິ ທງໝດົ ສ່ ວນ ອເີ ລກຕຣງົ ທ່ ບີ ນຈລງົ ຕາມຫງເປນຄ່ ູໃຫປ້ັ ່ ິນຫວົ ລູກສອນລງົ ລ່ ມ, ເຊນ ຖາັ້ ມອີ ເີ ລກຕຣງົ 4 ໂຕໃນອບຕີ າລ p ສາມາດ ບນຈໄດດ້ັ ່ ງນ:ີັ້ ອເີ ລກຕຣງົ ອນດບທີ ມຄີ ່ ເູ ລກຕຣງົ 1 ຄ່ ູ ແລະ ມເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວ 2 ເອເລກຕຣງົ ປະໂຫຍດທ່ ໄີ ດຈັ້ າກການບນຈອເີ ລກຕຣົງຕາມກດົ ເກນຂອງຮນ ຊ່ ວຍໃຫຮັ້ ູຄ້ັ ນລກສະນະແມ່ ເຫກຂອງທາດ ຕ່ າງໆ ໂດຍສາມາດພຈິ າລະນາໄດສ້ັ ອງແບບຄ:ຼື ແບບ (paramagnetic) ແລະ ແບບ (diamagnetic): 1. ແບບ (paramagnetic) ເກດີ ກບທາດທ່ ມີ ເີ ອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວໃນອບຕີ າລ ເຊ່ ງິ ມກີ ານໝນູ ປ່ ິນອອັ້ ມຕວົ ເອງແລວັ້ ພາໃຫເັ້ ກດີ ມຄີ ນລກສະນະແມ່ ເຫກ ໂດຍຄນລກສະນະແມ່ ເຫກແບບນຈີັ້ ະມຄີ ່ າສູງຂນັ້ ເມ່ ອືຼ ມຈີ ານວນເອເລກ ຕຣງົ ໃນອບຕີ າລຫາຍ. ບນດາທາດທ່ ມີ ຄີ ນລກສະນະແມ່ ເຫກນີ້ັ ຈະຖກຼື ແມ່ ເຫກດູດໄວເັ້ ມ່ ອືຼ ນາໄປວາງໃນສະໜາມແມ່ ເຫກ. 2. ແບບ (diamagnetic) ເກດີ ກບທາດທ່ ບີ ່ ມເີ ອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວ ແຕ່ ຈະມຄີ ່ ູເລກຕຣງົ ໃນໂອບຕີ າລ ເຊ່ ງິ ທງ ສອງອເີ ລກຕຣງົ ຈະມກີ ານໝູນປ່ ິນອອັ້ ມຕວົ ເອງໃນທດິ ທາງກງົ ກນຂາັ້ ມກນ ແລະ ເກດີ ຄນລກສະນະແມ່ ເຫກທ່ ມີ ທີ ດິ ທາງກງົ ກນຂາ້ັ ມກນ ແລະ ຈະຫກລາ້ັ ງກນໝດົ ໄປ. ທາດເຫ່ າົ ນຈີັ້ ະຖກຼື ແມ່ ເຫກຍູອ້ັ ອກເມ່ ອຼື ນາໄປວາງໄວໃັ້ ນສະໜາມແມ່ ເຫກ ເອນີັ້ ວ່ າເປນທາດທ່ ບີ ່ ມຄີ ນລກສະນະແມ່ ເຫກ. 1.4. ແບບຈາລອງພນທະໂຄວາລງຂອງເລວສິ ນບແຕ່ ປີ 1916 – 1919 ກ່ ອນກາເນດີ ກນົ ລະສາດຄວອນຕາັ້ , ກອສເຊລີ (W. Kossel) ແລະ ເລວສີ (G. N. Lewis)ໄດສ້ັ ະເໜທີ ດິ ສະດເີ ອເລກຕຣງົ ກ່ ຽວກບທາດແທຂ້ັ ອງພນທະເຄມີ ແລະ ເຊ່ ງິ ມີ 2 ພນທະເຄມຄີ :ຼື ກ) ພນທະອອີ ງົ : ເກດີ ຂນັ້ ຍອ້ັ ນການຮບ ຫຼື ໃຫໜ້ັ ່ ງ ຫຼື ຫາຍເອເລກຕຣງົ ຈາກອາໂຕມໜ່ ງໄປສ່ ູອກີ ອາໂຕມໜ່ ງ, ອາໂຕມທງສອງຈະກາຍເປນອອີ ງົ ບວກ ແລະ ອອີ ງົ ລບົ ແລະ ຈະເກດີ ແຮງດງດູດເຊ່ ງິ ກນ ແລະ ກນດວ້ັ ຍແຮງດງດູດ ໄຟຟາ້ັ ສະຖດິ . ຂ) ພນທະໂຄວາລງ: ເກດີ ຂນ້ັ ຍອ້ັ ນບນດາອາໂຕມເສລໃີ ຊຄ້ັ ່ ູເອເລກຕຣງົ ຊນັ້ ນອກສດຮ່ ວມກນ. ເພ່ ນິ ໃຊສັ້ ູດໂຄງສາັ້ ງຂອງເລວີສ ເພ່ ອຼື ສະແດງພນທະໂຄວາລງໃນໂມເລກນ, ໃນນນັ້ ບນດາຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ຊນ້ັ ນອກສດຖກຼື ສະແດງດວັ້ ຍເຄ່ ອຼື ງໝາຍສອງຈາ້ັ ຫືຼ ເສນັ້ ຂດີ ໜ່ ງຂດີ . ຫືຼ 6

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ຫືຼ ຫຼື ທາດປະສມົ ໂຄວາລງແບບປະສານ ຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ທ່ ໃີ ຊຮ້ັ ່ ວມຈາກອາໂຕມໃດໜ່ ງພຽງອາໂຕມດຽວ ບາງຄງ້ັ ກ່ ເອນີັ້ ວ່ າ ພນທະດາຕບີ (Dative bond). ສນຍາລກຂອງພນທະນໃີ້ັ ຊລ້ັ ູກສອນ ( ) ໂດຍຫວົ ຂອງລູກສອນຊໄີ້ັ ປ ທາງດາັ້ ນອາໂຕມທ່ ຮີ ບເອາົ ເອເລກຕຣງົ ມາໃຊ້ັ ພນທະນພີັ້ ບົ ຫາຍໃນທາດປະສມົ ໂຄອດເີ ນຊນ ຫຼື ທາດສນົ . ພນທະໂຄວາລງແບບປະສານ (ເອເລກຕຣງົ ໄດຈ້ັ າກ N ) ພນທະໂຄວາລງແບບປະສານ (ເອເລກຕຣງົ ໄດຈ້ັ າກ N ) ໃນການຂຽນສູດໂຄງສາັ້ ງຂອງເລວສີ ສ່ ງິ ທ່ ຄີ ວນເອາົ ໃຈໃສ່ ແມ່ ນຂຽນເອເລກຕຣງົ ຊນັ້ ນອກຊດຂອງແຕ່ ລະອາ ໂຕມໃຫມັ້ ໂີ ຄງສາັ້ ງເອເລກຕຣງົ ຄກືຼ ບບນດາທາດມູນໃນຈ VIII A ( H ມເີ ອເລກຕຣງົ ຊນ້ັ ອກສດເຕມ 2 ແລະ ສ່ ວນ C, O, N, … ມເີ ອເລກຕຣງົ ຊນັ້ ອກສດເຕມ 8), ແຕ່ ກດົ ອກົ ເຕດດ່ ງກ່ າວບ່ ສາມາດນາໃຊໄ້ັ ດໃ້ັ ນທກກລະນ.ີ ຂຍັ້ ກົ ເວນ້ັ ຂອງກດົ ອກົ ເຕດ: ໃນການເກດີ ພນທະໂຄວາລງ ທກໆອາໂຕມໃນໂມເລກນູ ກ່ ເພ່ ອືຼ ໃຫເັ້ ອເລກຕຣງົ ຊນັ້ ນອກຊດຄບົ ແປດ ແລະ ເປນໄປຕາມກດົ ອກົ ເຕດ, ແຕ່ ຍງມທີ າດປະສມົ ໂຄວາລງ 3 ປະເພດທ່ ອີ າໂຕມກາງຂອງໂມເລ ກູນມວີ າລງເອເລກຕຣງົ ບ່ ເປນໄປຕາມກດົ ອກົ ເຕດຄ:ຼື 1) ວາລງເອເລກຕຣງົ ບ່ ຄບົ ແປດ (Incomplete Octet) ທາດປະສມົ ໂຄວາລງທ່ ບີ ່ ມອີ າໂຕມກາງ ເຊ່ ງິ ເປນ ທາດໃນຈ II A ແລະ III A ໃນຮອບວຽນທີ 2 ເຊ່ ນ: BeH2 ແລະ BCl3 ໃນໂມເລກນ BeH2 ອາໂຕມ Be ມວີ າລງເອເລກຕຣງົ ເທ່ າົ 4 ແລະ ໃນໂມເລກນ BCl3 ອາໂຕມ B ມວີ າລງເອ ເລກຕຣງົ ເທ່ າົ 6 ແຕ່ ທາດປະສມົ ນກີ້ັ ່ ເປນໂມເລກນູ ທ່ ໝີ ນ້ັ ຄງົ ໄດ.ັ້ 7

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ 2) ໂມເລກນູ ທ່ ມີ ເີ ອເລກຕຣງົ ເປນເລກຄກີ (Odd-electron molecule) ໂມເລກູນຂອງທາດປະສມົ ໂຄວາ ລງບາງຊະນດິ ມເີ ລກຄກີ ຈ່ ງິ ບ່ ສາມາດຈດໃຫທັ້ ກອາໂຕມມວີ າລງເອເລກຕຣງົ ຄບົ 8 ໄດເັ້ ຊ່ ນ: NO ແລະ NO2. 3) ວາລງເອເລກຕຣງົ ຫາຍກວ່ າແປດ (Expanded Octet) ໄດແັ້ ກ່ ທາດປະສມົ ໂຄວາລງທ່ ມີ ອີ າໂຕມກາງ ເປນທາດອະໂລຫະ ຈທີ V, VI ໃນຮອບວຽນທີ 3 ເຊ່ ນ: SF6, PCl5 ຫຼື ຫຼື 8

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ຄາຖາມທາ້ັ ຍບດົ 1) ພນທະອອີ ງົ ແລະ ພນທະໂຄວາລງແຕກຕ່ າງກນແນວໃດ? 2) ຈ່ ງົ ຂຽນການຈດລຽງໂຄງແບບອເີ ລກຕຣງົ ຂອງ 12K, 30Zn, 21Sc ແລະ 51Sb? 3) ຈ່ ງົ ຈດລຽງຄວາມແຮງຂອງຄນລກສະນະແມ່ ເຫກຂອງທາດຕ່ ໄປນີ້ັ 7N, 8O, 10Ne ຈາກໜອ້ັ ຍຫາຫາຍ? 4) ຈ່ ງົ ຂຽນໂຄງສາັ້ ງເລວສີ ຂອງອອີ ງົ ແລະ ໂມເລກນູ ລ່ ມນີັ້ ພອັ້ ມບອກຈານວນວາລງເອເລກຕຣງົ ທງໝດົ ? CCl4, H2O2, PCl3, NaOH, HCN 5) ໂຄງແບບອເີ ລກຕຣງົ ຂອງອາໂຕມຊະນດິ ໜ່ ງມດີ ່ ງນີ້ັ 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p4 ຖາມວ່ າ: ກ. ອາໂຕມນມີັ້ ເີ ລກລາດບເທ່ າົ ໃດ ໃນຕາຕະລາງທາດມູນເຄມ?ີ ຂ. ມຄີ ່ າລະດບພະລງງານສູງສດເທ່ າົ ໃດ? ຄ. ມຈີ ານວນເອເລກຕຣງົ ໃນຊນ້ັ ນອກສດເທ່ າົ ໃດ? ທາດນມີັ້ ເີ ອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວ ຫືຼ ບ່ ? ຖາ້ັ ມຈີ ະມຈີ ກເອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວ? 9

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ບດົ ທີ 2 ວາເລນອາໂຕມກິ (Atomic Valence) 2.1. ໄຟຟາັ້ ບນຈຕາມສູດ (Formal Charge) ການບອກບນຈໄຟຟາ້ັ ຂອງອາໂຕມສາມາດບອກໄດຈ້ັ າກອເີ ລກຕຣງົ ຊນັ້ ນອກສດຂອງອາໂຕມນນ້ັ . ເນ່ ອຼື ງຈາກວ່ າ ເອເລກຕຣງົ ຊນ້ັ ນອກສດຈະຖກືຼ ໃຊເັ້ ຂາົັ້ ໃນການສາ້ັ ງພນທະ ດ່ ງນນັ້ , ໃນການບອກພນທະຂອງໂມເລກູນຈ່ ງິ ຕອັ້ ງຄານງ ເຖງິ ກດິ ຈະກາຂອງເອເລກຕຣງົ ຊນ້ັ ນອກສດໃນຄະນະນນ້ັ . ຜນົ ລບົ ລະຫວ່ າງຈານວນເອເລກຕຣງົ ຊນ້ັ ນອກສດຂອງອາ ໂຕມໃນພາວາະເສລີກບຈານວນເອເລກຕຣງົ ຊນັ້ ນອກສດທ່ ຖີ ືຼກໃຊເ້ັ ຂາົັ້ ໃນການສາ້ັ ງພນທະ (ມທີ ງເອເລກຕຣງົ ສາັ້ ງ ພນທະ ແລະ ບ່ ສາ້ັ ງພນທະ) ນນ້ັ ແມ່ ນໄຟຟາ້ັ ບນຈຂອງໂມເລກູນ. FC  V   N  1 B  2 V = ຈານວນເອເລກຕຣງົ ຊນ້ັ ນອກສດຂອງອາໂຕມໃນພາວະເສລ.ີ N = ຈານວນເອເລກຕຣງົ ຊນ້ັ ນອກສດທ່ ບີ ່ ຖກືຼ ໃຊເ້ັ ຂາົັ້ ໃນການສາ້ັ ງພນທະ. B = ຈານວນເອເລກຕຣງົ ຊນ້ັ ນອກສດທ່ ໃີ ຊເ້ັ ຂາົັ້ ໃນການສາ້ັ ງພນທະ. ຕວົ ຢ່ າງ: - ອາໂຕມ F ທງ 4 ອາໂຕມ = 7  6  1 2  0  2 BF4  - ອາໂຕມ B = 3  0  1 8  1  2 - ອາໂຕມ C = 4  0  1 8  0  2 CO32 - ອາໂຕມ O ດາັ້ ນເທງິ = 6   4  1 4 0  2 - ອາໂຕມ O ດາ້ັ ນຂາ້ັ ງ 2 ອາໂຕມ = 6  6  1 2  1  2  ອກົ ຊແີ ຊນ 2 ອາໂຕມບວກກນ 1 1  2 . ສາລບບນດາອອີ ງົ ຄືຼ NH  , BF4  , CO3 2 , CH  , CH  ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າບນຈໄຟຟາ້ັ ຈະເປນຂອງທກອາ 3 4 3 ໂຕມໃນໂມເລກູນ ແຕ່ ຈາກຜນົ ການຄດິ ໄລ່ ເຫນວ່ າ ບນຈໄຟຟາັ້ ເປນຂອງອາໂຕມໃດໜ່ ງເທ່ າົ ນນັ້ ສະນນ້ັ ເວລາຂຽນສູດ ໂຄງສາ້ັ ງໂມເລກນູ ຕວົ ຈ່ ງິ ຄວນເອາົ ໃຈໃສ່ ໝາຍບນຈໄຟຟາັ້ ບວກ ຫຼື ລບົ ໃສ່ ອາໂຕມທ່ ມີ ບີ ນຈໄຟຟາັ້ ນນ້ັ ໃຫຖັ້ ກືຼ ຕອັ້ ງເຊ່ ນ: 10

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ຕາຕະລາງ 2.1. ສະແດງບນຈໄຟຟາ້ັ ຂອງບາງໂຄງສາ້ັ ງອາໂຕມທ່ ພີ ບົ ເລ່ ອືຼ ຍໆ. ເລກລາດບອາໂຕມໃນ 1 ບນຈໄຟຟາັ້ 1 ຕາຕະລາງທາດມູນ 0 3 4 5 6 7 (X = F, Cl, Br, I) 2.2. ອບຕີ ານອາຕອມມກິ (Atomic Orbital) ທາດມນູ ສາຄນໃນທາດປະສມົ ອງົ ຄະທາດຄຼື C, H, O ແລະ N ເປນທາດທ່ ມີ ອີ ເີ ລກຕຣງົ ຊນ້ັ ນອກສດຢ່ ູອ ບຕີ າລ s ແລະ p ແລະ ເປນທາດທ່ ຢີ ່ ູໃນຮອບວຽນທີ 1 ແລະ 2 ໃນຕາຕະລາງທາດມູນ, ມເີ ອເລກຕຣງົ ບນຈຢ່ ູໃນຊນ້ັ ພະລງງານ (shell) ທີ 1 ແລະ 2 ນບຈາກແກນອາໂຕມ (ນວີ ເຄຣຍ). ໂຄງສາັ້ ງອເີ ລກຕຣງົ ຂອງອາໂຕມໄດຖ້ັ ກຼື ການດົ ດວັ້ ຍເລກຄວອນຕາັ້ : n, l, m ແລະ s. ການເຄ່ ອຼື ນທ່ ຄີ ນຼື້ັ ຂອງອີເລກຕຣົງໄດຖ້ັ ືຼກສະແດງດວັ້ ຍສົມຜົນຂອງກນົ ລະສາດຄວອນຕາັ້ ເຊ່ ງິ ເອີນັ້ ວ່ າ ສມົ ຜົນຄຼນືັ້ ຂອງ ສະເລີດງິ ເກີ (Erwin Schrödinger, 1926). ສມົ ຜນົ ຄນືຼ້ັ ໃຫເ້ັ ຫນພາບອເີ ລກຕຣງົ ວ່ າມກີ ານເຄ່ ອຼື ນທ່ ໃີ ນບລເິ ວນໃດໜ່ ງ ເຊ່ ງິ ມຮີ ູບ ຮ່ າງຕ່ າງກນໃນ 3 ມຕິ ອິ ອ້ັ ມຮອບນວີ ເຄຣຍ, ແຕ່ ລະບລເິ ວນທ່ ເີ ອເລກຕຣງົ ເຄ່ ອຼື ນທ່ ເີ ອນີັ້ ວ່ າ ອບຕີ າລ (orbital) ຫຼື ອບີ ຕາລອາໂຕມມກິ (atomic orbital). ຮູບຮ່ າງຂອງອບຕີ າລຈະຖກຼື ການດົ ຈາກບລເິ ວນທ່ ມີ ໂີ ອກາດພບົ ອເີ ລກຕຣງົ ຫາຍ ທ່ ສີ ດ ຫືຼ ບລເິ ວນທ່ ມີ ຄີ ວາມໜາແໜນ້ັ ຂອງອເີ ລກຕຣງົ ຫາຍທ່ ສີ ດ. ການກະຕວງໂອກາດທ່ ຈີ ະພບົ ອະນພາກອເີ ລກຕຣງົ ອະທບິ າຍດວ້ັ ຍຟງຊ່ ນທາງຄະນດິ ສາດ ຫຼື ຟງຊ່ ນຄ່ ນືຼ (wave function), ຄ່ າ  2 ຈາກສມົ ຜນົ ຄ່ ນຼື ຊ່ ວຍກະຕວງ ໂອກາດທ່ ຈີ ະພບົ ອເີ ລກຕຣງົ ໃນບ່ ອນຫວ່ າງເປ່ ົາໃກນັ້ ວີ ເຄຣຍ ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າຈະບ່ ຮູຕັ້ ່ າແໜ່ ງທ່ ແີ ນ່ ນອນຂອງອເີ ລກຕຣງົ ແຕ່ ບອກໂອກາດທ່ ຈີ ະເປນໃນການພບົ ອເີ ລກຕຣງົ ໄດຫ້ັ າຍທ່ ສີ ດຢ່ ູຈດໃດ. ເລກຄວອນຕາ້ັ ທ່ ໄີ ດຈັ້ າກການແກສ້ັ ມົ ຜົນຄ່ ນຼື ເປນເລກຈານວນຖວ້ັ ນ ເຊ່ ງິ ການດົ ຮູບຮ່ າງ ແລະ ພະລງງານ ຂອງອບຕີ າລນນັ້ ມີ 3 ຊະນດິ ຄ:ືຼ ກ. ເລກຄວອນຕາ້ັ ຫກ (principal quantum number, n ) ເລກຄວອນຕາັ້ ຫກ n ເປນເລກຈານວນຖວັ້ ນ ມຄີ ່ າແຕ່ 1, 2, ..., ∞ ບອກເຖງິ ລະດບພະລງງານຕນົ້ັ ຕຂອງ ອເີ ລກຕຣົງໃນອາໂຕມ. ເມ່ ອຼື n ມຄີ ່ າຫາຍຂນືຼ້ັ ອບຕີ າລຈະມຂີ ະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ອອກຈາກນວີ ເຄຣຍ ຫາຍຂນ້ັ , ຕ່ າແໜ່ ງຂອງອເີ ລກຕຣງົ ຈະຢ່ ູຫ່ າງຈາກນວີ ເຄຣຍ ແລະ ມພີ ະລງງານສູງຂນືຼ້ັ . 11

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ຂ. ເລກຄວອນຕາ້ັ ທາງດາັ້ ນມູມ (angular momentum quantum number, l ) ເລກຄວອນຕາ້ັ ທາງດາ້ັ ນມູມ l ເປນເລກຄວອນຕາ້ັ ທ່ ບີ ອກເຖງິ ລະດບພະລງງານສາຮອງຂອງລະດບ ພະລງງານຕນົ້ັ ຕ n ແລະ ກ່ ຽວຂອັ້ ງກບໂມເມນຕາ້ັ ທາງດາ້ັ ນມມໃນຄະນະທ່ ີເອເລກຕຣງົ ເຄ່ ອືຼ ນທ່ ີຼື ເຮດໃຫຮັ້ ູຮ້ັ ູບຮ່ າງ ຮູບຊງົ ຂອງອບຕີ າລ. ເລກຄວອນຕາ້ັ ທາງດາັ້ ນມູມ l ມຄີ ່ າຢ່ ູລະຫວ່ າງ 0, 1, … n - 1 ແລະ ມໄີ ດຈັ້ ານວນ n ຄ່ າ. ຄ່ າ l ຂນ້ັ ກບຄ່ າ n ເຊ່ ນ: - ເມ່ ອືຼ n = 1 ຈະມຄີ ່ າ l = 0 ຈານວນ 1 ຄ່ າ ເຊ່ ງິ ໝາຍຄວາມວ່ າໃນລະດບພະລງງານຕນົັ້ ຕທ່ ີ n = 1 ຈະມລີ ະດບພະລງງານສາຮອງຄ່ າດຽວ ແລະ ມອີ ບຕີ າລຊະນດິ ດຽວ. - ເມ່ ອຼື n = 2 ຈະມຄີ ່ າ l ຈານວນ 2 ຄ່ າ (l ອາດຈະເປນ 0 ຫືຼ 1). - ເມ່ ອືຼ n = 3 ຈະມຄີ ່ າ l ຈານວນ 3 ຄ່ າ (l ອາດຈະເປນ 0, 1 ຫຼື 2). - ... ເມ່ ອຼື l = 0 ອບຕີ າລມຮີ ູບຮ່ າງຄຮຼື ູບໜ່ ວຍກມົ . l = 1 ອບຕີ າລມຮີ ູບຮ່ າງຄາ້ັ ຍຄຮືຼ ູບເລກແປດ. l = 2 ອບຕີ າລມຮີ ູບຮ່ າງຄາັ້ ຍຄໃຼື ບໄມສ້ັ ່ ກີ ບີ . ແລະ ຮູບຮ່ າງຂອງອບຕີ າລຈະຊບຊອ້ັ ນຍ່ ງິ ຂນັ້ ເມ່ ອຼື ເລກຄວອນຕາ້ັ ທາງດາ້ັ ນມູມສູງຂນ້ັ . l=0 l=1 l=2 ຮູບທີ 2.1. ຮູບຮ່ າງແບບຕ່ າງໆຂອງອບຕີ າລ ຄ. ເລກຄວອນຕາ້ັ ແມ່ ເຫກ ( magnetic quantum number, m ) ອບຕີ າລຊະນດິ ທ່ ມີ ຄີ ່ າ l ຫາຍກວ່ າ 0 (ອບຕີ າລ p, d, f) ຈະມຈີ ານວນອບຕີ າລຫາຍກວ່ າ 1 ອບຕີ າລ, ອບີ ຕາລເຫ່ າົ ນຈີັ້ ະມຮີ ູບຮ່ າງຄກືຼ ນແຕ່ ທດິ ທາງການຈດລຽງຕວົ ຈະຕ່ າງກນເມ່ ອຼື ຢ່ ູໃນສະໜາມແມ່ ເຫກ ຈ່ ງິ ພາໃຫເ້ັ ກດີ ມຄີ ່ າ m ໄດຫັ້ າຍຄ່ າຕ່ າງກນ. ຄ່ າ m ຈະຂນັ້ ກບຄ່ າ l ຄມຼື ຄີ ່ າ +l, …, 0, …, -l (ເຊ່ ນ: ຖາັ້ l = 2, ຄ່ າ m ອາດຈະເປນ +2, +1, 0, -1, ຫືຼ -2). ຈ. ເລກຄວອນຕາ້ັ ສະປິນ (spin quantum number, s ) ເອເລກຕຣງົ 2 ເອເລກຕຣງົ ທ່ ຢີ ່ ູໃນອບຕີ າລດຽວກນຕອ້ັ ງມກີ ານໝນູ ປ່ ິນ (spin) ຕ່ າງກນຄໝຼື ູນປ່ ິນໄປ ຕາມການໝນູ ຂອງເຂມໂມງ ແລະ ໝນູ ປ່ ິນໄປທາງກງົ ກນຂາ້ັ ມກບເຂມໂມງ ເຊ່ ງິ ຈະເກດີ ມຄີ ່ າເລກຄວອນຕາ້ັ ທ່ ເີ ອນີ້ັ ວ່ າ ເລກຄວອນຕາັ້ ສະປິນ (spin quantum number, s) 2 ຄ່ າຄ:ຼື +1/2 ແລະ -1/2. ເອເລກຕຣງົ ທ່ ໝີ ນູ ປ່ ິນໄປທາງ 12

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ກງົ ກນຂາັ້ ມກນ ຈະເຮດໃຫເ້ັ ກດີ ເປນໂມເມນຕາ້ັ ແມ່ ເຫກທ່ ກີ ງົ ກນຂາັ້ ມກນ ຈ່ ງິ ເຮດໃຫເ້ັ ກດີ ການຍູດ້ັ ນກນໜອັ້ ຍລງົ ແລະ ເຮດໃຫອ້ັ ເີ ລກຕຣງົ ທງສອງສາມາດຢ່ ູນາກນເປນຄ່ ູ (pair) ໃນອບຕີ າລດຽວກນໄດ.້ັ ງ. ຊນ້ັ ພະລງງານຕນົ້ັ ຕ (shell) ແລະ ຊນ້ັ ພະລງງານສາຮອງ (subshell) ໃນບດົ ທ່ ແີ ລວັ້ ໄດຍ້ັ ກົ ໃຫເັ້ ຫນພາບລວມຂອງລະດບຊນັ້ ພະລງງານຕນົ້ັ ຕ ແລະ ຊນັ້ ພະລງງານສາຮອງ, ສ່ ວນ ໃນຂນັ້ ີຈ້ັ ະຍກົ ໃຫເັ້ ຫນຊນ້ັ ພະລງງານຕົນັ້ ຕ ແລະ ສາຮອງໃນລະດບທ່ ີເລິກລົງໄປອີກ. ຊນ້ັ ພະລງງານຕົນັ້ ຕ ຫືຼ ເລກຄວອນຕາັ້ ຫກ n ມຄີ ່ າເປນຕວົ ເລກຈານວນຖວນ້ັ 1, 2, 3, ... ຊນ້ັ ພະລງງານສາຮອງ ຫຼື ເລກຄວອນຕາ້ັ ທາງ ດາັ້ ນມູມ l, l = 0 (ຊນ້ັ ພະລງງານສາຮອງ s ), l = 1 (ຊນ້ັ ພະລງງານສາຮອງ p ), l = 2 (ຊນັ້ ພະລງງານສາຮອງ d ), l = 3 (ຊນັ້ ພະລງງານສາຮອງ f ). ຕວົ ຢ່ າງ: ສນຍາລກ 4p, 2f ຕວົ ເລກທາງໜາັ້ ໝາຍເຖງິ ລະດບຊນ້ັ ພະລງານຕນົ້ັ ຕ ຫືຼ ເລກຄວອນຕາັ້ ຫກ ແລະ ຕວົ ອກສອນທາງດາັ້ ນຫງໝາຍເຖງິ ລະດບຊນັ້ ພະລງງານສາຮອງ. ອເີ ລກຕຣງົ ຂອງແຕ່ ລະອະນພາກຈະມເີ ລກຊດຄວອນຕາັ້ (n, l ແລະ m ) ປະຈາຕວົ , ເມ່ ອືຼ ນາເອາົ ເລກຄວອນຕາັ້ ຕ່ າງໆດ່ ງກ່ າວນມີ້ັ າປະກອບເຂາົັ້ ກນໂດຍບ່ ລຽງຕາມລາດບຈະໄດອັ້ ບຕີ າລແບບຕ່ າງໆດ່ ງນ:ີັ້ - ເມ່ ອຼື n = 1 ຄ່ າຂອງ l ແລະ m ຈະເປນ 0; ເຊ່ ງິ ເລກຄວອນຕາ້ັ ຈະປະກອບກນໄດພັ້ ຽງ 1 ແບບ ຫຼື ມີ ພຽງອບຕີ າລດຽວຄືຼ ອບຕີ າລ 1s. - ເມ່ ອຼື n = 2 ຄ່ າຂອງ l ຈະເປນ 0, 1 ແລະ ຄ່ າຂອງ m ຈະເປນ +1, 0, -1; ເຊ່ ງິ ເລກຄວອນຕາັ້ ຈະ ປະກອບກນໄດັ້ 4 ແບບ ຫືຼ ມີ 4 ອບຕີ າລດ່ ງນ:ີັ້  ອບຕີ າລຊະນດິ 2s ຈານວນ 1 ອບຕີ າລ.  ອບຕີ າລຊະນດິ 2p ຈານວນ 3 ອບຕີ າລ ແຕ່ ລະອບຕີ າລຈະຢ່ ູຕາມແກນ X, Y ແລະ Z ແລະ ອ ບຕີ າລທງ 3 ນຈີັ້ ່ ງິ ເປນອບຕີ າລ 2px, 2py ແລະ 2pz ດງນ:ີ້ັ ຮູບທີ 1.2. ຮູບຮ່ າງຂອງອບຕີ າລ 2px, 2py ແລະ 2pz - ເມ່ ອືຼ n = 3 ຄ່ າຂອງ l ຈະເປນ 0, 1, 2 ແລະ ຄ່ າຂອງ m ຈະເປນ +2, +1, 0, -1 ຫຼື -2; ເຊ່ ງິ ເລກຄວອນຕາັ້ ຈະປະກອບກນໄດ້ັ 9 ແບບ ຫຼື ມີ 9 ອບຕີ າລດ່ ງນ:ີັ້  ອບຕີ າລຊະນດິ 3s ຈານວນ 1 ອບຕີ າລ. 13

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ  ອບຕີ າລຊະນດິ 3p ຈານວນ 3 ອບຕີ າລ (2px, 2py ແລະ 2pz).  ແລະ ອບຕີ າລຊະນດິ 3d ຈານວນ 5 ອບຕີ າລ (3dxy, 3dyz, 3dzx, 3dx2- y2, 3dz2). ຮູບທີ 1.3. ຮູບອບຕີ າລ 3d ແຕ່ ລະຊນ້ັ ພະລງງານຕນົ້ັ ຕ ມຈີ ານວນອບຕີ າລທງໝດົ = n2 ແລະ ແຕ່ ລະອບຕີ າລຈະບນຈອເີ ລກຕຣງົ ໄດ້ັ ຫາຍສດ 2 ເອເລກຕຣງົ , ດ່ ງນນ້ັ ໃນແຕ່ ລະຊນັ້ ພະລງງານຕນົ້ັ ຕຈະມເີ ອເລກຕຣງົ ໄດຫ້ັ າຍສດ = 2n2. ຕາຕະລາງ 2.2. ສະແດງຄວາມສາພນຂອງເລກຄວອນຕາັ້ ທງ 3 ຊະນດິ ກບຈານວນອບຕີ າລ ແລະ ຈານວນອເີ ລກຕຣງົ (n ຈາກ 1-3). n L ຊະນດິ ຂອງ M ຈານວນອບຕີ າລ ຈານວນເອເລກໃນແຕ່ ຈານວນເອລກ ລະອບຕີ າລ ຕຣງົ ທງໝດົ ອບຕີ າລ 1 2 1 2 2 10 1s 0 3 6 8 1 2 20 2s 0 3 6 18 5 10 1 2p +1, 0, -1 30 3s 0 1 3p +1, 0, -1 2 3d +2, +1, 0, -1, -2 ພະລງງານຂອງອບີຕາລ ອີເລກຕຣົງທ່ ີຢ່ ູໃກກັ້ ບນວີ ເຄຣຍຈະມພີ ະລງງານຕ່ າກວ່ າອີເລກຕຣົງທ່ ຢີ ່ ູຫ່ າງ ຈາກນວີ ເຄຣຍ, ອເີ ລກຕຣງົ ທ່ ຢີ ່ ູໃກນ້ັ ວີ ເຄຣຍທ່ ສີ ດຈະມພີ ະລງງານຕ່ າທ່ ສີ ດ ເຊ່ ງິ ຢ່ ູໃນຊນ້ັ ພະລງງານຕນົັ້ ຕຊນ້ັ ທີ 1 (first 14

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ energy level, n = 1) ແລະ ອເີ ລກຕຣງົ ຢ່ ູໃນຊນັ້ ພະລງງານຕນົັ້ ຕຊນັ້ ທີ 2 (n = 2) ຈະມພີ ະລງງານສູງກວ່ າອີ ເລກຕຣງົ ທ່ ຢີ ່ ູໃນຊນັ້ ພະລງງານຕນົ້ັ ຕຊນັ້ ທີ 1. ສາລບອເີ ລກຕຣງົ ທ່ ຢີ ່ ູໃນຊນ້ັ ພະລງງານດຽວກນ ອບຕີ າລຊະນດິ s ຈະມີ ພະລງງານຕ່ າສດ ແລະ ພະລງງານຈະເພມີັ້ ຂນັ້ ຕາມເລກຄວອນຕາ້ັ ທາງດາັ້ ນມູມ (l ) ເຊ່ ງິ ສາມາດຈດລຽງດ່ ງນ:ີ້ັ s < p < d < f. ຂະໜາດຂອງອບຕີ າລ ອບຕີ າລຊະນດິ ດຽວກນທ່ ຢີ ່ ູໃນຊນັ້ ພະລງງານດຽວກນຈະມຮີ ູບຮ່ າງຄກຼື ນ, ແຕ່ ອບີ ຕາລຊະນດິ ດຽວກນແຕ່ ຢ່ ູໃນຊນັ້ ພະລງງານຕ່ າງກນຈະມຂີ ະໜາດຕ່ າງກນເຊ່ ນ: ອບຕີ າລ 2s ແລະ 1s ມຮີ ູບຮ່ າງເປນ ຮູບໜ່ ວຍກມົ ຄກືຼ ນ ແຕ່ ອບຕີ າລ 2s ຈະມຂີ ະໜາດໃຫຍ່ ກວ່ າ. ຮູບທີ 1.4. ຮູບໂຄງສາັ້ ງອບຕີ າລ 1s (n=1, l=0) ແລະ 2s (n=2, l=0) 2.3. ພນທະໂຄວາເລນເກດີ ຈາກການຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມຂອງອບຕີ າລອາໂຕມມກິ ອງີ ຕາມທດິ ສະດພີ ນທະວາເລນຂອງ ໄລນສ ພລງິ (Linus Pauling, 1901-1994) ແລະ ເຈ.ຊ.ີ ສະເລເຕີ (J.C. Slater, 1900-1976) ໄດກັ້ ່ າວວ່ າ ພນທະໂຄວາເລນເກດີ ຈາກການຊອັ້ ນເຫ່ ອືຼ ມກນຂອງອບຕີ າລອາໂຕມກິ 2 ອບຕີ າລ ເຊ່ ງິ ອາດແມ່ ນອບຕີ າລຊະນດິ ດຽວກນ ຫືຼ ຕ່ າງຊະນດິ ກນກ່ ໄດ.ັ້ ອບຕີ າລທງສອນນີັ້ ຕ່ າງກ່ ມອີ ເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວ 1 ເອເລກຕຣງົ , ອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວທງສອງຈະຈບຄ່ ູກນ ແລະ ໝນູ ປ່ ິນໃນທດິ ທາງກງົ ກນຂາັ້ ມກນ, ອາໂຕມທງສອງນຈີັ້ ະໃຊັ້ ຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ຮ່ ວມກນ ແລະ ຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ນຄີັ້ ພືຼ ນທະໂຄວາເລນ. ພນທະໂຄວາເລນມີ 2 ຊະນດິ ຄ:ືຼ ພນທະຊກິ ມາ (σ) ແລະ ພນທະປີ (π). ການການດົ ສນຍາລກ σ ແລະ π ນນ້ັ ພຈິ າລະນາຈາກວທິ ກີ ານເຫ່ ອຼື ມຊອັ້ ນ ແລະ ການໝນູ ອອ້ັ ມແກນຂອງຮູບຮ່ າງພນທະໂຄວາເລນນນ້ັ ໆ. 15

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ຮູບທີ 2.1. ສະແດງການຊອັ້ ນເຫ່ ອຼື ມກນຂອງອບຕີ າລເກີດເປນພນທະໂຄວາເລນ ແລະ ການໝູນອອ້ັ ມແກນ ຂອງພນທະໂຄວາເລນປະເພດ σ ແລະ π. ເຄ່ ອຼື ງໝາຍ ( • ) ຄຕຼື ່ າແໜ່ ງນວີ ເຄຣຍຂອງອາໂຕມ, ສ່ ວນເຄ່ ອືຼ ງໝາຍ ( +, - ) ຄເຼື ຄ່ ອືຼ ງໝາຍຟງຊນຄ່ ນືຼ . ເມ່ອຼື ພຈິ າລະນາຈາກວທິ ກີ ານເຫ່ອືຼ ມຊອ້ັ ນ ພນທະໂຄວາເລນທ່ ເີ ກດີ ຈາກການເຫ່ ອືຼ ມຊອ້ັ ນທາງປາຍຂອງອບຕີ າລ ອາໂຕມມກິ ຫືຼ ໄຮບຣດິ ອບຕີ າລ (hybrid orbital) ເປນພນທະຊກິ ມາ σ, ສ່ ວນພນທະທ່ ເີ ກດີ ຈາກການຊອັ້ ນເຫ່ ອຼື ມ ກນທາງດາັ້ ນຂາ້ັ ງຂອງອບຕີ າລອາໂຕມມກິ ຈະເປນພນທະປີ π. ເມ່ອຼື ພຈິ າລະນາຈາກການໝນູ ອອ້ັ ມແກນຂອງຮູບຮ່ າງພນທະໂຄວາເລນ ເມ່ ອຼື ໝນູ ພນທະໂຄວາເລນອອ້ັ ມຮອບ ແກນນວີ ເຄຣຍທ່ ີຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມກນໄປ 180° ແລວັ້ ຄ່ ອືຼ ງໝາຍຟງຊນຄ່ ນຼື ບ່ ປ່ ຽນແປງ ພນທະໂຄວາເລນນນັ້ ເປນພນທະ ຊກິ ມາ σ, ແຕ່ ຖາັ້ ໝນູ ໄປ 180° ແລວັ້ ເຄ່ ອືຼ ງໝາຍຟງຊນຄ່ ນືຼ ປ່ ຽນໄປເປນກງົ ກນຂາັ້ ມ ພນທະໂຄວາເລນນນັ້ ເປນພນທະ ປີ π. ການໃຊທັ້ ດິ ສະດພີ ນທະໂຄວາເລນເພ່ ອຼື ອະທບິ າຍການເກດີ ພນທະໂຄວາເລນ ເມ່ ອືຼ ອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວຂອງອາໂຕມ 2 ອາໂຕມມາຈບຄ່ ກູ ນຈະເກດີ ພນທະໂຄວາເລນ ຕວົ ຢ່ າງ ການເກດີ ໂມເລກນູ ������2 ໃນພາວະພນືຼ້ັ ຖານ (ບ່ ມພີ ະລງງານມາ ກະຕກ) F ມກີ ານຈດລຽງອເີ ລກຕຣງົ ເປນ 1������2 2������2 2���������2��� 2���������2��� 2���������1��� ເຊ່ ງິ ມອີ ເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວໃນອບຕີ າລ 2������������. ເມ່ ອືຼ 16

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ອາໂຕມ F 2 ອາໂຕມມາໃກກັ້ ນ, ອບຕີ າລ 2������������ ຈະຊອັ້ ນເຫ່ ອືຼ ມກນ ແລະ ອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວທງສອງຈະຈບຄ່ ູກນໂດຍ ໝນູ ປ່ ິນໃນທດິ ທາງກງົ ກນຂາັ້ ມກນ ເກດີ ເປນພນທະໂຄວາເລນປະເພດພນທະຊກິ ມາ σ ແລະ ໄດໂ້ັ ມເລກູນ ������2 ເຊ່ ງິ ມີ ຄວາມຍາວພນທະເທ່ າົ ກບ 0.143 nm ດ່ ງສະແດງໃນຮູບ 2.2. ຫຼື ຮູບທີ 2.2. ການຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມກນຂອງອບຕີ າລອາໂຕມມກິ ເປນພນທະໂຄວາເລນຂອງໂມເລກນູ F2 F2 ມພີ ນທະຊກິ ມາ σ 1 ພນທະ ແລະ ມຄີ ່ ເູ ອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວ 6 ຄ່ ູ. ເຄ່ ອຼື ງໝາຍ ( * ) ໝາຍເຖງິ ຄ່ ູເອເລກ ຕຮງົ ຊນ້ັ ນອກສດທ່ ບີ ່ ໄດໃັ້ ຊໃ້ັ ນການສາັ້ ງພນທະ, ຈະເປນຄ່ ເູ ອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວໃນສູດໂຄງສາ້ັ ງເລວສີ (6 ຄ່ ູ). ສ່ ວນໂມເລກູນ HF ເກດີ ຈາກການຊອັ້ ນເຫ່ ອືຼ ມກນລະຫວ່ າງອບຕີ າລ 1s ຂອງອາໂຕມ H ແລະ ອບຕີ າລ 2p ຂອງອາໂຕມ F. ອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວຂອງ H ແລະ F ຈບຄ່ ູກນໄດພ້ັ ນທະໂຄວາເລນປະເພດພນທະຊກິ ມາ σ ເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມ ຍາວພນທະເທ່ າົ ກບ 0.092 nm ດ່ ງສະແດງໃນຮູບ 2.3. ຫືຼ ຮູບທີ 2.3. ການຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມກນຂອງອບຕີ າລອາໂຕມມກິ ເປນພນທະໂຄວາເລນຂອງໂມເລກນູ HF 17

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ HF ມພີ ນທະຊກິ ມາ σ 1 ພນທະ ແລະ ມຄີ ່ ູເອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວ 3 ຄ່ ູ. ເຄ່ ອຼື ງໝາຍ ( * ) ໝາຍເຖງິ ຄ່ ູເອ ເລກຕຮງົ ຊນັ້ ນອກສດທ່ ບີ ່ ໄດໃ້ັ ຊໃັ້ ນການສາ້ັ ງພນທະ, ຈະເປນຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວໃນສູດໂຄງສາ້ັ ງເລວສີ (3 ຄ່ )ູ . ສາລບອາໂຕມທ່ ມີ ເີ ອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວຫາຍກວ່ າ 1 ເອເລກຕຣງົ ຈະເກດີ ພນທະໄດຫັ້ າຍກວ່ າ 1 ພນທະ ເຊ່ ນ: ອາ ໂຕມອກົ ຊແີ ຊນ O ມກີ ານຈດລຽງເອເລກຕຣງົ ເປນ 1������2 2������2 2���������2��� 2���������1��� 2���������1��� ເຊ່ ງິ ມເີ ອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວ 2 ເອເລກ ຕຣງົ ຈະເກດີ ໂມເລກນູ ທ່ ມີ ີ 2 ພນທະ. ຖາັ້ ເປນພນທະໃນໂມເລກູນທ່ ມີ ອີ າໂຕມ 2 ອາໂຕມຄືຼ ໂມເລກູນຂອງ O2 ອບີ ຕາລ 2������������ ຈະຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມກນທາງປາຍ ອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວຈະຈບຄ່ ູກນເກດີ ພນທະຊກິ ມາ σ, ສ່ ວນອບຕີ າລ 2������������ ຈະ ຊອ້ັ ນເຫ່ ອຼື ມກນທາງດາ້ັ ນຂາ້ັ ງ ອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວຈະຈບຄ່ ູກນເກດີ ພນທະປີ π ແລະ ລວມກນເປນ 2 ພນທະທ່ ປີ ະກອບ ມພີ ນທະຊກິ ມາ σ 1 ພນທະ ແລະ ພນທະປີ π 1 ພນທະ ດ່ ງຮູບ 2.4. ຫືຼ O2 ມພີ ນທະ σ 1 ພນທະ ແລະ ພນທະປີ π 1 ພນທະ, ມຄີ ່ ູເອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວ 4 ຄ່ .ູ ເຄ່ ອຼື ງໝາຍ ( * ) ໝ າຍເຖງິ ຄ່ ູເອເລກຕຮງົ ຊນ້ັ ນອກສດທ່ ບີ ່ ໄດໃ້ັ ຊໃ້ັ ນການສາັ້ ງພນທະ, ຈະເປນຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວໃນສູດໂຄງສາ້ັ ງເລວສີ (4 ຄ່ ູ). ຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວ (ໃນອບຕີ າລ 2������������) ຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວ (ໃນອບຕີ າລ 2s) (ຮູບ ກ) (ຮູບ ຂ) ຮູບທີ 2.4. ການເກດີ ພນທະ σ ແລະ π ໃນໂມເລກນູ O2 18

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ກລະນດີ ຽວກນ ອາໂຕມ N ມກີ ານຈດລຽງເອເລກຕຣງົ ເປນ 1������2 2������2 2���������1��� 2���������1��� 2���������1��� ເຊ່ ງິ ມເີ ອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວ 3 ເອເລກຕຣງົ ຈະເກດີ ໂມເລກູນທ່ ມີ ີ 3 ພນທະ. ຖາ້ັ ເປນພນທະໃນໂມເລກູນທ່ ມີ ອີ າໂຕມ 2 ອາໂຕມຄືຼ ໂມເລກູນ ຂອງ N2 ອບຕີ າລ 2������������ ຈະຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມກນທາງປາຍ ອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວຈະຈບຄ່ ູກນເກດີ ພນທະຊກິ ມາ σ, ສ່ ວນອບີ ຕາລທ່ ເີ ຫອຼື 2������������ ແລະ 2������������ ຈະຊອ້ັ ນເຫ່ ອຼື ມກນທາງດາ້ັ ນຂາ້ັ ງ ອເີ ລກຕຣງົ ດ່ ຽວຈະຈບຄ່ ູກນເກດີ ພນທະປີ π 2 ພນທະ ແລະ ລວມກນເປນພນທະສາມທ່ ປີ ະກອບມພີ ນທະຊກິ ມາ σ 1 ພນທະ ແລະ ພນທະປີ π 2 ພນທະ ດ່ ງຮູບ 2.5. ຫືຼ N2 ມພີ ນທະ σ 1 ພນທະ ແລະ ພນທະປີ π 2 ພນທະ, ມຄີ ່ ູເອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວ 2 ຄ່ ູ. ເຄ່ ອຼື ງໝາຍ ( * ) ໝ າຍເຖງິ ຄ່ ູເອເລກຕຮງົ ຊນ້ັ ນອກສດທ່ ບີ ່ ໄດໃັ້ ຊໃັ້ ນການສາັ້ ງພນທະ, ຈະເປນຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວໃນສູດໂຄງສາັ້ ງເລວສີ (2 ຄ່ ູ). ຄ່ ເູ ອເລກຕຣງົ ໂດດດ່ ຽວ (ໃນອບຕີ າລ 2s) (ຮູບ ກ) (ຮູບ ຂ) ຮູບທີ 2.5. ການເກດີ ພນທະ σ ແລະ π ໃນໂມເລກູນ N2 ໝາຍເຫດ: ຮູບທີ 2.4 (ຂ) ແລະ 2.5 (ຂ) ບ່ ໄດສ້ັ ະແດງຮູບຮ່ າງຂອງພນທະປີ π ທ່ ຖີ ກຼື ຕອັ້ ງ, ເປນພຽງການສະແດງ ວ່ າມພີ ນທະປີ π (ແລະ ພນທະຊກິ ມາ σ) ລະຫວ່ າງອາໂຕມ 2 ອາໂຕມເທ່ າົ ນນ້ັ , ຮູບຮ່ າງຂອງພນທະປີ π ທ່ ຖີ ກຼື ຕອັ້ ງ ມສີ ະແດງໃນຮູບທີ 2.1. 2.4. ອາໂຕມຄາບອນ sp3, sp2 ແລະ sp ໃນຂທ້ັ ່ ແີ ລວ້ັ ພວກເຮາົ ໄດເ້ັ ຫນການຊອັ້ ນເຫ່ ອຼື ມກນຂອງບນດາອບຕີ າລອາໂຕມມກິ ກາຍເປນພນທະໂຄວາເລນ, ແຕ່ ລະພນທະເກດີ ຂນັ້ ຍອ້ັ ນການຈບຄ່ ູກນຂອງເອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວທ່ ມີ ເີ ລກສະປິນກງົ ກນຂາັ້ ມກນ ຫືຼ ປ່ ິນອອ້ັ ມແກນໃນ 19

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ທດິ ທາງກງົ ກນຂາັ້ ມກນ. ມຫີ າຍກລະນີ ໃນພາວະພນືຼ້ັ ຖານອາໂຕມບ່ ມເີ ອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວຫາຍພ ທ່ ຈີ ະປະກອບເປນໂມ ເລກນູ ແລະ ມສີ ູດໂຄງສາ້ັ ງກາງຫາວທ່ ແີ ນ່ ນອນ, ສະນນ້ັ ອາໂຕມຈ່ ງິ ປ່ ຽນຈາກພາວະພນຼືັ້ ຖານໄປເປນພາວະກະຕກທ່ ມີ ີ ຫາຍເອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວກວ່ າພາວະພນຼື້ັ ຖານ ເຊ່ ນ: ການຈດລຽງເອເລກຕຣງົ ຂອງອາໂຕມຄາບອນ C ໃນພາວະພນືຼ້ັ ຖານ ແລະ ພາວະກະຕກ ສະແດງໃນຮູບ 2.6 ລ່ ມນ.ີ້ັ ກະຕກ ກ) C(ພາວະພນືຼ້ັ ຖານ) ຂ) C(ພາວະກະຕກ) ຄ) CH4 (ຕວົ ຢ່ າງສມົ ມດຖານ) ຮູບທີ 2.6. ການຈດລຽງເອເລກຕຣງົ ຂອງ C ໃນພາວະພນືຼັ້ ຖານ ແລະ ພາວະກະຕກ ແລະ CH4 ສມົ ມດ. ຖາ້ັ ອາໂຕມ C ໃນພາວະກະຕກໃຊທ້ັ ງ 4 ອບຕີ າລ (2s, 2px, 2py, 2pz) ທ່ ມີ ີ 4 ເອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວຂອງຕນົ ຊອັ້ ນເຫ່ ອຼື ມກບ 4 ອບຕີ າລ s ຂອງ 4 ອາໂຕມ H ຈະໄດັ້ 1 ໂມເລກນູ CH4 ສມົ ມດຄດືຼ ່ ງຮູບ 2.6 (ຄ). ໃນໂມເລກູນ ສມົ ມດນີ້ັ ມີ 1 ພນທະ ������ − ������ ໄດຈັ້ າກເອເລກຕຣງົ ໃນອບຕີ າລ 2s ຂອງ C, ແລະ ສ່ ວນ 3 ພນທະ ������ − ������ ທ່ ເີ ຫອຼື ແມ່ ນໄດຈ້ັ າກ 3 ເອເລກຕຮງົ ໃນອບຕີ າລ 2p. ແນ່ ນອນວ່ າພນທະ ������ − ������ ໂຕທາອດິ ຢ່ ູໃນລະດບພະລງງານທ່ ຕີ ່ າກວ່ າ ຈະຕອັ້ ງມຄີ ວາມແຕກຕ່ າງ (ຄວາມຍາວພນທະ ແລະ ພະລງງານພນທະ) ກບ 3 ພນທະ ������ − ������ ທ່ ເີ ຫອືຼ , ແຕ່ ໃນຕວົ ຈ່ ງິ ແລວ້ັ 4 ພນທະ ������ − ������ ຂອງເມຕານ (methane) ແມ່ ນຄກຼື ນໝດົ . ເພ່ ອືຼ ແກໄ້ັ ຂຂຂ້ັ ດແຍງັ້ ຂາ້ັ ງເທງິ ນ,ີ້ັ ເພາົ ລງິ (L. Pauling, 1931) ໄດສັ້ ະເໜທີ ດິ ສະດກີ ານໄຮບຣດິ ບນດາອບີ ຕາລ (hybrid orbital) ຂອງອາໂຕມ, ເຊ່ ງິ ທ່ ານໄດກັ້ ່ າວວ່ າ ບນດາອບຕີ າລຕ່ າງກນໃນອາໂຕມດຽວກນຈະລວມຕວົ ເຂາົັ້ ກນ ແລະ ສາັ້ ງເປນບນດາອບຕີ າລໃໝ່ ທ່ ຄີ ກືຼ ນ ແລະ ເໝາະສມົ ໃນການສາ້ັ ງພນທະ. ຂະບວນການສາ້ັ ງໄຮບຮດິ ອບີ ຕາລເອນີ້ັ ວ່ າ ໄຮບຣດິ ໄດເຊຊນ (hybridization). ຈານວນອບຕີ າລໃໝ່ ທ່ ເີ ກດີ ຂນ້ັ ຈະເທ່ າົ ກບຈານວນອບຕີ າລທ່ ມີ າ ລວມຕວົ ກນ, ພວກມນຈະມຮີ ູບຮ່ າງຄກືຼ ນ ແລະ ຢ່ ູໃນລະດບພະລງງານດຽວກນ, ສະນນັ້ ເມ່ ອືຼ ເກດີ ການເຫ່ ອຼື ມຊອ້ັ ນ ກບບນດາອບຕີ າລທ່ ຄີ ກຼື ນຂອງອາໂຕມອ່ ນືຼ ຈະສາັ້ ງພນທະທ່ ຄີ ກືຼ ນ. ສ່ງິ ທ່ ຄີ ວນເອາົ ໃຈໃສ່ ການໄຮບຣດິ ອບຕີ າລແຕກຕ່ າງຈາກການຊອັ້ ນເຫ່ ອືຼ ມກນຂອງອບຕີ າລ, ການໄຮບຣດິ ອບີ ຕາລເກດີ ຂນ້ັ ລະຫວ່ າງບນດາອບຕີ າລຕ່ າງກນຂອງອາໂຕມດຽວກນ, ແຕ່ ສ່ ວນການຊອັ້ ນເຫ່ ອຼື ມກນຂອງອບຕີ າລແມ່ ນ ເກດີ ຂນ້ັ ລະຫວ່ າງບນດາອບຕີ າລຂອງບນດາອາໂຕມຕ່ າງກນ. 20

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ 2.4.1. ອາໂຕມຄາບອນ sp3 (Csp3) ຮູບແບບການໄຮບຣດິ ອບຕີ າລ sp3 ເກດີ ຈາກການລວມຕວົ ກນຂອງ 1 ອບຕີ າລ s ແລະ 3 ອບຕີ າລ p ໄດັ້ ໄຮບຣດິ ອບຕີ າລ 4 ອບຕີ າລທ່ ມີ ຮີ ູບຮ່ າງຄກຼື ນ, ຂະໜາດເທ່ າົ ກນ, ຢ່ ູໃນລະດບພະລງງານດຽວກນ ແລະ ທງ 4 ອບຕີ າລ ນແີັ້ ມ່ ນຊໄີ້ັ ປ 4 ແຈຂອງຮູບທາດ 4 ໜາັ້ ສະເໜທີ ່ ມີ ເີ ມດກາງແມ່ ນແກນອາໂຕມ. ອບຕີ າລໄຮບຣິດແຕກຕ່ າງຈາກອບີ ຕາລ s ທ່ ມີ ຮີ ູບຮ່ າງເປນຮູບໜ່ ວຍກມົ ແລະ ອບຕີ າລ p ທ່ ມີ ຮີ ູບຮ່ າງຄາ້ັ ຍຄເືຼ ລກແປດ, ອບີຕາລໄຮບຣດິ ມຮີ ູບຮ່ າງ ຄາັ້ ຍຄເືຼ ລກແປດທ່ ເີ ບອຼື້ັ ງໜ່ ງໃຫຍ່ ແລະ ເບອຼືັ້ ງໜ່ ງນອ້ັ ຍ, ເນ່ ອືຼ ງຈາກເອເລກຕຣົງໄປຂອ້ັ ນຢ່ ູເບອືຼ້ັ ງໜ່ ງ (ເບອຼື້ັ ງທ່ ໃີ ຫຍ່ ກວ່ າ) ເຊ່ ງິ ເຮດໃຫຄ້ັ ວາມໜາແໜນ້ັ ຂອງເອເລກຕຣງົ ສູງກວ່ າ, ການຂອັ້ ນກນຢ່ ູເບອືຼັ້ ງໜ່ ງຂອງເອເລກຕຣງົ ເຮດໃຫຄັ້ ວາມ ສາມາດໃນການຊອັ້ ນເຫ່ ອືຼ ມຂອງອບຕີ າລໄຮບຣດິ ມສີ ູງກວ່ າອບຕີ າລອາໂຕມມກິ ປົກກະຕ.ິ ຈາກການຄດິ ໄລ່ ໃຫຮັ້ ູວ້ັ ່ າ ຖາ້ັ ຄວາມສາມາດໃນການຊອັ້ ນເຫ່ ອືຼ ມຂອງອບຕີ າລ s ເທ່ າົ 1, ຄວາມສາມາດຊອັ້ ນເຫ່ ອືຼ ມຂອງອບຕີ າລ p ຈະແມ່ ນ 1,73, ສ່ ວນຄວາມສາມາດຊອ້ັ ນເຫ່ ອຼື ມຂອງອບຕີ າລໄຮບຣດິ ຈະເທ່ າົ 2. ແກນຂອງອບຕີ າລໄຮບຣດິ ບ່ ຕງັ້ ສາກກນຄກືຼ ບແກນ ຂອງອບຕີ າລ 2px, 2py, 2pz, ພວກມນຈະສາັ້ ງເປນມ່ ມ 109.28° ຫືຼ ຖາັ້ ແບ່ ງສະເໜກີ ນຈະເທ່ າົ 109.5°. (ຂ) ຫືຼ (ກ) ຮູບທີ 2.7. (ກ) ການເກດີ sp3 - ໄຮບຣດິ ອບຕີ າລ 4 ອບຕີ າລເປນຮູບ 4 ໜາ້ັ ສະເໜີ ແລະ ເປນມ່ ມ 109.5°. (ຂ) ຮູບຮ່ າງໄຮບຣດິ ອບຕີ າລໂຕດຽວ, ມຮີ ູບຮ່ າງຄາັ້ ຍຄເືຼ ລກແປດ ແຕ່ ເບອຼືັ້ ງໜ່ ງໃຫຍ່ ແລະ ເບອືຼ້ັ ງໜ່ ງນອັ້ ຍ. ໄຮບຣດິ ອບຕີ າລພບົ ໃນອາໂຕມຄາບອນ C ອມີ ຕວົ ເຊ່ ນ: ເມຕານ, ເອຕານ... ໃນໂມເລກູນເມຕາລ 4 ອບີ ຕາລ sp3 ຂອງ C ຈະຄກຼື ນດາັ້ ນຮູບຮ່ າງ, ຂະໜາດ ແລະ ຢ່ ູໃນລະດບພະລງງານດຽວກນ. ພວກມນຈະຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມ ກບ 4 ອບຕີ າລ s ຂອງ 4 ອາໂຕມ H, ສະນນ້ັ ພນທະ ������ − ������ ທງ 4 ຈ່ ງິ ຄກືຼ ນ. ສ່ ວນໃນໂມເລກູນເອຕານ ແຕ່ ລະ C ຈະໃຊັ້ 1 ອບຕີ າລ sp3 ເພ່ ອຼື ສາ້ັ ງພນທະ ������ − ������, ສ່ ວນ 3 ອບຕີ າລ sp3 ທ່ ເີ ຫອືຼ ຈະຊອ້ັ ນເຫ່ ອຼື ມກບ 3 ອບຕີ າລ s ຂອງ 21

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ 3 ອາໂຕມ H ເພ່ ອຼື ສາ້ັ ງພນທະ ������ − ������. ບນດາມ່ ມວາເລນ ���̂��������������� ແລະ ���̂��������������� ໃນໂມເລກູນເມຕາລ ແລະ ເອຕາລ ລວ້ັ ນແຕ່ ເທ່ າົ 109.5°. (ກ) (ຂ) ຮູບທີ 2.8. ການເກດີ ພນທະຊກິ ມາ σ (ກ) ໃນໂມເລກູນເມຕານ, (ຂ) ໃນໂມເລກູນເອຕານ ກະຕກ sp3 – hybrid orbital C(ພາວະພນຼືັ້ ຖານ) C(ພາວະກະຕກ) sp3 – hybrid orbital ຂອງອາໂຕມ C orbital 1s ຂອງອາໂຕມ H 4 ອາໂຕມ ພນທະຊກິ ມາ σ 4 ພນທະ ຮູບທີ 2.9. ການໄຮບຣດິ ອບຕີ າລຂອງອາໂຕມ C ແລະ ການເກດີ ພນທະຊກິ ມາ σ ໃນໂມເລກນູ CH4 ການທ່ ເີ ອເລກຕຮງົ ໃນອບຕີ າລ 2s ເຊ່ ງິ ເປນພາວະພນຼື້ັ ຖານເລ່ ອືຼ ນຂນ້ັ ໄປຢ່ ູໃນອບຕີ າລ 2p 1 ເອເລກຕຣງົ ໃນພາວະກະຕກນນ້ັ ຕອ້ັ ງມກີ ານໃຊພ້ັ ະລງງານ ແຕ່ ເມ່ ອືຼ ເກີດໄຮບຣິດໄດເຊຊນເກີດເປນໄຮບຣດິ ອບີຕາລແລວ້ັ ສາັ້ ງ ພນທະ ປາກດົ ວ່ າມກີ ານປ່ ອຍພະລງງານອອກມາ ສະແດງວ່ າການສາ້ັ ງພນທະດວ້ັ ຍວທິ ີນເີັ້ ກີດຂນັ້ ເອງ, ເອີນັ້ ຂະບວນ ການທ່ ເີ ກດີ ຂນັ້ ນວີັ້ ່ າ ຂະບວນການໂປຣໂມຊນ (promotion). 22

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ 2.4.2. ອາໂຕມຄາບອນ sp2 (Csp2) ຮູບແບບການໄຮບຣດິ sp2 ເກດີ ຈາກການລວມຕວົ ກນຂອງ 1 ອບຕີ າລ s ແລະ 2 ອບຕີ າລ p ໄດໄັ້ ຮ ບຣດິ ອບຕີ າລ sp2 3 ອບຕີ າລຄກືຼ ນ ແລະ ທງ 3 ອບຕີ າລນແີັ້ ມ່ ນຊໄີ້ັ ປ 3 ແຈຂອງຮູບທາດ 3 ໜາັ້ ສະເໜທີ ່ ມີ ເີ ມດກາງ ແມ່ ນແກນອາໂຕມ. ອບຕີ າລ sp2 ກ່ ມຮີ ູບຮ່ າງຄາັ້ ຍຄເຼື ລກແປດທ່ ເີ ບອຼືັ້ ງໜ່ ງໃຫຍ່ ແລະ ເບອຼື້ັ ງໜ່ ງນອ້ັ ຍ, ຄວາມສາມາດ ໃນການຊອ້ັ ນເຫ່ ອຼື ມປະມານ 1,99 ໜອັ້ ຍກວ່ າອບຕີ າລ sp3 ໜອ້ັ ຍໜ່ ງ. ຮູບທີ 2.10. ການເກດີ ໄຮບຣດິ ອບຕີ າລ sp2 ແກນຂອງທງ 3 ອບຕີ າລໄຮບຣດິ sp2 ນອນຢ່ ູໃນໜາ້ັ ພຽງດຽວກນ ແລະ ສາັ້ ງເປນມ່ ມ 120°, ສ່ ວນອບີ ຕາລ 2pz ທ່ ບີ ່ ໄດໄ້ັ ຮບຣດິ ມແີ ກນຕງ້ັ ສາກກບໜາັ້ ພຽງທ່ ແີ ກນຂອງ 3 ອບຕີ າລໄຮບຣດິ sp2 ນອນຢ່ ູ. ຕວົ ຢ່ າງທ່ ພີ ບົ ເລອຼື້ັ ຍໆຂອງອບຕີ າລໄຮບຣດິ sp2 ແມ່ ນໂມເລກນູ ເອຕແີ ລນ C2H4. ໃນໂມເລກູນເອຕແີ ລນ ອາໂຕມ C ທງສອງມພີ າວະອບຕີ າລໄຮບຣດິ sp2, ແຕ່ ລະອາໂຕມ C ຕ່ າງກ່ ໃຊ້ັ 2 ອບຕີ າລ sp2 ເພ່ ອຼື ສາ້ັ ງພນທະກບ 2 ອາໂຕມ H ແລະ ໃຊອ້ັ ກີ 1 ອບຕີ າລ sp2 ທ່ ເີ ຫອືຼ ເພ່ ອືຼ ສາັ້ ງພນທະຊກິ ມາ σ ນາກນເອງ (������ − ������). ນອກນນັ້ ໃນແຕ່ ລະອາໂຕ C ຍງມີ 1 ອບຕີ າລ 2p ທ່ ບີ ່ ໄດໄັ້ ຮບຣດິ ແລະ ມີ 1 ເອເລກຕຣງົ ດ່ ຽວ, ແລະ ເນ່ ອືຼ ງຈາກແກນຂອງສອງອບີ ຕາລນຂີ້ັ ະໜານກນ ສະນນັ້ ພວກມນຈ່ ງິ ຊອັ້ ນເຫ່ ອຼື ມກນທາງດາ້ັ ນຂາ້ັ ງເປນພນທະປີ π, ເອເລກຕຣງົ ທ່ ຢີ ່ ູໃນອບຕີ າລປີ π ເອນີ້ັ ວ່ າເອເລກຕຣງົ ປີ π. ດ່ ງນນ້ັ ພນທະລະຫວ່ າງ 2 ອາໂຕມ C ໃນໂມເລກນູ ເອຕແີ ລນຈ່ ງິ ປະກອບມີ 1 ພນທະຊກິ ມາ σ ແລະ 1 ພນທະປີ π ແລະ ເອນີ້ັ ວ່ າພນທະຄ່ ູ. ທງ 6 ອາໂຕມນອນຢ່ ູໃນໜາ້ັ ພຽງດຽວກນ ເອນີັ້ ວ່ າໜາ້ັ ພຽງໂມເລ ກນູ . ອບຕີ າລ π ນອນຢ່ ູດາ້ັ ນລ່ ມ ແລະ ເທງິ ຂອງໜາັ້ ພຽງ, ເຄ່ ງິ ຄ່ ກຼື ນຜ່ ານໜາັ້ ພຽງໂມເລກູນ. ຮູບທີ 2.11. ການເກດີ ພນທະດ່ ຽວ ແລະ ພນທະຄ່ ູໃນໂມເລກູນເອຕແີ ລນ 23

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ 2.4.3. ອາໂຕມຄາບອນ sp (Csp) ຮູບແບບການໄຮບຣດິ sp ເກດີ ຈາກການລວມຕວົ ກນຂອງ 1 ອບຕີ າລ s ແລະ 1 ອບຕີ າລ p ໄດໄ້ັ ຮບຣດິ ອບຕີ າລ sp 2 ອບຕີ າລຄກຼື ນ, 2 ອບຕີ າລນມີັ້ ແີ ກນເຄ່ ງິ ຄ່ ຕືຼ ່ ຊໄີັ້ ປທາງກງົ ກນຂາັ້ ມກນກບແກນ. ອບຕີ າລ sp2 ກ່ ມຮີ ູບ ຮ່ າງຄາັ້ ຍຄເືຼ ລກແປດທ່ ເີ ບອືຼ້ັ ງໜ່ ງໃຫຍ່ ແລະ ເບອຼື້ັ ງໜ່ ງນອັ້ ຍ, ຄວາມສາມາດໃນການຊອ້ັ ນເຫ່ ອຼື ມປະມານ 1,93 ໜອັ້ ຍ ກວ່ າອບຕີ າລ sp3 ແລະ sp2, ແຕ່ ໃຫຍ່ ກວ່ າອບຕີ າລ 2s ແລະ 2p. ຮູບທີ 2.12. ໄຮບຣດິ ອບຕີ າລ sp ໃນເຄມອີ ງົ ຄະທາດ ຕວົ ຢ່ າງທ່ ພີ ບົ ເລອືຼັ້ ຍໆຂອງອບຕີ າລໄຮບຣດິ sp ແມ່ ນບນດາທາດປະສມົ ທ່ ມີ ພີ ນທະ ສາມ ແລະ ພນທະສອງຕດິ ຕ່ ກນ ເຊ່ ນ: ໂມເລກູນອາເຊຕແີ ລນ C2H2, ອາໂຕມ Csp ທງສອງຕ່ າງກ່ ໃຊັ້ 1 ອບຕີ າລ sp2 ເພ່ ອືຼ ສາ້ັ ງພນທະກບ 1 ອາໂຕມ H ແລະ ໃຊອັ້ ກີ 1 ອບຕີ າລ sp2 ທ່ ເີ ຫອຼື ເພ່ ອຼື ສາັ້ ງພນທະຊກິ ມາ σ ນາກນເອງ (������ − ������). ນອກນນັ້ ໃນແຕ່ ລະອາໂຕ C ຍງມີ 2 ອບຕີ າລ 2p ທ່ ບີ ່ ໄດໄັ້ ຮບຣດິ , ເຊ່ ງິ ທງສອງອບຕີ າລລວ້ັ ນແຕ່ ມີ 1 ເອ ເລກຕຣງົ ດ່ ຽວ. ແກນຂອງ 2 ອບຕີ າລນີ້ັ (2 ອບຕີ າລ 2p ຂອງ C ດຽວກນ) ຕງ້ັ ສາກກນ ແລະ ຕງ້ັ ສາກກບແກນ ພນທະ. 2 ອບີຕາລ 2p (ຂອງສອງ C ຕ່ າງກນ) ຂະໜານກນຈະຊອັ້ ນເຫ່ ອຼື ມກນທາງດາ້ັ ນຂາັ້ ງເທ່ ອືຼ ລະຄ່ ູເປນ 2 ພນທະປີ π. ດ່ ງນນ້ັ ພນທະລະຫວ່ າງ 2 ອາໂຕມ C ໃນໂມເລກນູ ອາເຊຕແີ ລນຈ່ ງິ ປະກອບມີ 1 ພນທະຊກິ ມາ σ ແລະ 2 ພນທະປີ π ແລະ ເອີນ້ັ ວ່ າພນທະສາມ. ໃນພນທະສາມ, ເອເລກຕຣງົ π ຈະແຈກຍາຍຢ່ ູທງ 4 ດາັ້ ນຂອງແກນ ພນທະ ຄາັ້ ຍຄຮຼື ູບທ່ . ຮູບທີ 2.13. ພນທະ π ໃນໂມເລກນູ ອາເຊຕແີ ລນ 24

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ຄາຖາມທາ້ັ ຍບດົ 1) ຈ່ ງົ ຂຽນສນຍາລກຂອງອບຕີ າລທ່ ມີ ເີ ລກຄວອນຕາັ້ ຕ່ໄປນ?ີັ້ ກ. n = 1, l = 0 ຂ. n = 3, l = 2 ຄ. n = 4, l = 1 ງ. n = 5, l = 3 2) ຊດຂອງເລກຄວອນຕາ້ັ ຕ່ ໄປນມີ້ັ ຄີ ່ າໜ່ ງບ່ ຖກືຼ ຕອັ້ ງ ຈ່ ງົ ແປງໃຫມັ້ ນຖກືຼ ຕອັ້ ງ? n lm s ກ. 3 2 -1 1 ຂ. 2 3 +1 +1/2 ຄ. 3 2 -3 -1/2 ງ. 3 3 0 +1/2 3) ເອເລກຕຣງົ ໂຕໜ່ ງມຊີ ດເລກຄວອນຕາ້ັ n, l, m, s ຕາມລາດບເປນ 2, 1, +1 ແລະ -1/2, ຖາມວ່ າບນດາ ເລກຄວອນຕາັ້ ເຫ່ າົ ນບີ້ັ ອກໃຫເ້ັ ຮາົ ຮູຫັ້ ຍງແດ່ ກ່ ຽວກບອເີ ລກຕຣງົ ? 4) ຈ່ ງົ ຈາແນກການຊອັ້ ນເຫ່ ອຼື ມ ແລະ ການໄຮບຣດິ ອບຕີ າລ? ຍກົ ຕວົ ຢ່ າງທ່ ພີ ບົ ເປນປະຈາໃນເຄມອີ ງົ ຄະທາດ? 5) ຈ່ ງົ ໃຊຮ້ັ ູບແຕມ້ັ ເພ່ ອືຼ ສະແດງການຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມທາງປາຍ ແລະ ທາງດາ້ັ ນຂາັ້ ງຂອງສອງອບຕີ າລ p? ອະທບິ າຍລະດບ ການຊອັ້ ນເຫ່ ອືຼ ມຂອງແຕ່ ລະກລະນ?ີ 6) ຈ່ ງົ ຍກົ ໃຫເັ້ ຫນຈດຕ່ າງກນລະຫວ່ າງພນທະຊກິ ມາ σ ແລະ ພນທະປີ π? (ອະທບິ າຍການເກດີ , ພະລງງານ, ...) 7) ຈ່ ງົ ປຽບທຽບບນດາອບຕີ າລໄຮບຣດິ sp, sp2, sp3 ແລະ ອບຕີ າລ s, p ໂດຍປຽບທຽບຕາມເນອຼື້ັ ໃນລ່ ມນ:ີັ້ ກ. ຮູບຮ່ າງ ຂ. ພະລງງານ ຄ. ຄວາມສາມາດໃນການຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມຂອງອບຕີ າລ 8) ເປນຫຍງອາໂຕມ C ບ່ ໃຊບັ້ ນດາອບຕີ າລໃນພາວະພນຼືັ້ ຖານເພ່ ອຼື ສາ້ັ ງພນທະ? 9) ຈ່ ງົ ບອກສະຖານະໄຮບຣດິ ອບຕີ າລຂອງອາໂຕມທ່ ພີ ມິ ຕວົ ເຂມັ້ ລ່ ມນ?ີັ້ ກ. ������������3 − ������������ = ������������2 ຂ. ������������2 = ������������ − ������ ≡ ������������ ຄ. ������������3 − ������������ = ������ ງ. ������������ − ������ ≡ ������ ຈ. ������������2 = ������ = ������ 10) ຈ່ ງົ ຂຽນການປ່ ຽນແປງອເີ ລກຕຣງົ ສະແດງການເກດີ ໄຮບຣດິ ໄດເຊຊນຂອງອາຕອມກາງໃນໂມເລກນູ ຕ່ ໄປນ?ີັ້ ກ. C2H2CL2 ຄ. N2H2 25

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ບດົ ທີ 3 ພນທະຄ່ ູ ແລະ ພນທະສາມ ຄາບອບ-ຄາບອນ 3.1. ພນທະຄ່ ູ ແລະ ພນທະສາມ ຄາບອນ-ຄາບອນ ພນທະຄ່ ູ ແມ່ ນພນທະເຄມລີ ະຫວ່ າງອາໂຕມ 2 ອາໂຕມ, ປະກອບດວ້ັ ຍ 1 ພນທະຊກິ ມາ σ (ຫພືຼ ນທະດຽວ) ແລະ 1 ພນທະປີ π. ພນທະຄ່ ູມຄີ ວາມໝນ້ັ ຄງົ ແລະ ແຕກຫກສມົ ບູນຍາກກວ່ າຖາັ້ ທຽບໃສ່ ພນທະດຽວ, ແຕ່ ພດວ່ ອງ ໄວໃນການເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າກວ່ າພນທະດຽວ ເນ່ ອຼື ງຈາກພນທະ π ມພີ ະລງງານພນທະຕ່ າກວ່ າ ແລະ ມລີ ກສະນະມຂີ ວົັ້ ສູງກວ່ າ ຈ່ ງິ ວ່ ອງໄວຕ່ ປະຕກິ ລິ ຍິ າ ແລະ ແຕກຫກໄດງ້ັ ່າຍກວ່ າພນທະ σ. ໃນເຄມອີ ງົ ຄະທາດມກພບົ ເຫນພນທະຄ່ ູໃນພນທະລະຫວ່ າງ 2 ອາໂຕມ C (������ = ������) ເຊ່ ນ: ອານແກນ (ankene) ຫືຼ ອາກາດແີ ອນ (ankadiene) ຫຼື ພນທະລະຫວ່ າງ ������ = ������ ໃນໂມເລກູນເຊໂຕນ. ໃນພນທະຄ່ ູ (������ = ������), 2 ອາໂຕມ C ຢ່ ູໃນຖານະໄຮບຣດິ ອບຕີ າລ sp2, ບນດາອບຕີ າລໄຮບຣດິ ນຈີັ້ ະຊອັ້ ນເຫ່ ອຼື ມກນທາງດາ້ັ ນ ປາຍໄດພ້ັ ນທະຊກິ ມາ σ 5 ພນທະ, ແກນຂອງທງ 5 ພນທະຊກິ ມາ σ ນນີ້ັ ອນຢ່ ູໃນໜາັ້ ພຽງດຽງກນ ເອນີັ້ ວ່ າ ໜາ້ັ ພຽງ ໂມເລກນູ (ໜາັ້ ພຽງທ່ ບີ ນຈພນທະ ������ − ������). ໃນແຕ່ ລະອາໂຕມ C ຍງເຫອືຼ ອບຕີ າລ 2p 1 ອບຕີ າລທ່ ບີ ່ ໄດໄ້ັ ຮບຣດິ , 2 ອບຕີ າລທ່ ເີ ຫອຼື ນຈີ້ັ ະຊອ້ັ ນເຫ່ ອືຼ ມກນທາງດາ້ັ ຍຂາ້ັ ງໄດພັ້ ນທະປີ π 1 ພນທະ, ແກນຂອງ 2 ອບຕີ າລນຂີ້ັ ະໜານກນ ແລະ ນອນຢ່ ູໃນໜາັ້ ພຽງ π ແລະ ໜາ້ັ ພຽງນຈີ້ັ ະຕງັ້ ສາກກບໜາັ້ ພຽງຂອງພນທະໂມເລກນູ . ຮູບທີ 3.1. ພນທະຄ່ ູໃນໂມເລກນູ ເອຕແີ ລນ ພນທະສາມ ປະກອບດວັ້ ຍ 1 ພນທະຊກິ ມາ σ (ຫພຼື ນທະດຽວ) ແລະ 2 ພນທະປີ π. ອານກນີ (ankyne) ແມ່ ນບນດາທາດທ່ ບີ ນຈພນທະສາມ (������ ≡ ������), ໃນພນທະສາມ ������ ≡ ������ 2 ອາໂຕມ C ຢ່ ູໃນຖານະໄຮບຣດິ ອບຕີ າລ sp, ບນດາອບຕີ າລໄຮບຣິດນຈີ້ັ ະຊອັ້ ນເຫ່ ອືຼ ມກນທາງດາ້ັ ນປາຍໄດພ້ັ ນທະຊກິ ມາ σ 3 ພນທະ, ແກນຂອງທງ 3 ພນທະຊກິ ມາ σ ນນີ້ັ ອນຢ່ ູໃນເສນັ້ ຊ່ ໜືຼ ່ ງ. ສ່ ວນພນທະປີ π ເກດີ ຂນັ້ ຍອັ້ ນການເຫ່ ອືຼ ມຊອ້ັ ນກນທາງດາັ້ ນຂາ້ັ ງຂອງ 2 ອບີ ຕາລ 2p ທ່ ບີ ່ ໄດໄ້ັ ຮບຣດິ ຂອງແຕ່ ລະອາໂຕມ C, 2 ພນທະປີ π ຂອງອານກນີ ນອນຢ່ ູໃນ 2 ໜາັ້ ພຽງຕງັ້ ສາກກນ. 26

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ຮູບທີ 3.2. ພນທະສາມໃນໂມເລກນູ ຂອງອາເຊຕແີ ລນ ຄວາມຍາວພນທະ ������ ≡ ������ ອາເຊຕແີ ລນ (1,20 ������̇) < ������ = ������ ເອຕແີ ລນ (1,34 ������̇) < ������ − ������ ເມຕານ (1,54 ������̇). ແລະ ຄວາມຍາວພນທະ ������ − ������������������ (1,06 ������̇) < ������ − ������������������2 (1,08 ������̇) < ������ − ������������������3 (1,09 ������̇). ພະລງງານພນທະ ������ ≡ ������ (811 kJ/mol) > ������ = ������ (614 kJ/mol) > ������ − ������ (351 kJ/mol). ຄວາມຍາວຂອງລດສະໝໂີ ຄວາເລນ r−������������������ (0,60 ������̇) < r−������������������2 (0,67 ������̇) < r−������������������3 (0,77 ������̇) ເຊ່ ງິ ຍອັ້ ນວ່ າອບຕີ າລໄຮບຣດິ sp ມຂີ ະໜາດນອ້ັ ຍກວ່ າ sp2 ແລະ sp3 ຕາມລາດບ. ແລະ ຈາກຂະໜາດຄວາມຍາວຂອງລດສະໜໂີ ຄວາເລນ ເຮດໃຫຄັ້ ່ າ EN ຂອງ ������������������ ໃຫຍ່ ກວ່ າຂອງ ������������������2 ແລະ ������������������3 ຕາມລາດບ. ອານກນີ ທ່ ມີ ພີ ນທະສາມຢ່ ູເຄ່ ງິ ກາງ ຈະໝນັ້ ຄງົ ກວ່ າອານກນີ ທ່ ມີ ພີ ນທະສາມຢ່ ູສນົັ້ ຂອງສາຍຄາບອນ, ແຕ່ ທງສອງ ປະເພດນກີັ້ ະຍງບ່ ໝນ້ັ ຄງົ ເທ່ າົ ອານກາດແີ ອນ ແລະ ແຮງບ່ ໝນັ້ ຄງົ ເມ່ ອຼື ທຽບກບອານແກນທ່ ມີ ຈີ ານວນອາໂຕມຄາບອນ ເທ່ າົ ກນ. 3.2. ການໝນູ ຮອບຂອງພນທະ ຄາບອນ-ຄາບອນ ພນທະດຽວ ������ − ������ ເປນທນທະຊກິ ມາ σ ທ່ ໄີ ດຈ້ັ າກການຊອ້ັ ນເຫ່ ອຼື ມກນດາັ້ ນປາຍຂອງ 2 ອບຕີ າລໄຮບຣດິ ������������������3, ແກນຂອງພນທະເຄ່ ງິ ຄ່ ເຼື ປນເສນັ້ ຊ່ ຼື ເຮດໃຫກ້ັ ່ ມອາໂຕມທ່ ຢີ ່ ູທງສອງຂາ້ັ ງຂອງພນທະສາມາດໝນູ ປ່ ິນອອ້ັ ມແກນ ພນທະໄດຢັ້ ່ າງເສລີ ໂດຍທ່ ພີ ະລງງານພນທະບ່ ປ່ ຽນແປງ. ຮູບທີ 3.3. ການເຫ່ ອືຼ ມຊອັ້ ນກນຂອງ 2 ອບຕີ າລໄຮບຣດິ sp3 ສ່ ວນພນທະຄ່ ູ ������ = ������ ແລະ ພນທະສາມ ������ ≡ ������ ປະກອບມທີ ງພນທະຊກິ ມາ σ ແລະ ພນທະປີ π, ເຊ່ ງິ ພນທະປີ π ເປນພນທະທ່ ໄີ ດຈັ້ າກການຊອ້ັ ນເຫ່ ອຼື ມກນທາງດາັ້ ນຂາ້ັ ງຂອງ 2 ອບຕີ າລ 2p, ແກນຂອງສອງອບຕີ າລຈະ ຂະໜານກນ ສາັ້ ງເປນໜາ້ັ ພຽງ π, ບ່ ມລີ ກສະນະເຄ່ ງິ ຄ່ .ຼື ສະນນັ້ ຈ່ ງິ ເຮດໃຫກ້ັ ່ ມອາໂຕມທ່ ຢີ ່ ູສອງຂາັ້ ງພນທະບ່ ສາມາດ ໝນູ ປ່ ິນອອັ້ ມແກນພນທະໄດ,ັ້ ຖາ້ັ ມກີ ານໝນູ ປ່ ິນຈະເຮດໃຫພັ້ ນທະ π ແຕກຫກ. 27

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ຮູບທີ 3.4. ການເຫ່ ອຼື ມຊອ້ັ ນກນຂອງ 2 ອບຕີ າລ 2p ແລະ ຮູບຮ່ າງໂຄງສາັ້ ງຂອງພນທະຄູ ແລະ ພນທະສາມ 3.3. ການຂຽນສູດໂຄງສາ້ັ ງ ສູດໂຄງສາ້ັ ງຈະຂຽນສະແດງຕາແໜ່ ງ ແລະ ວທິ ກີ ານເກດີ ພນທະຂອງບນດາອາໂຕມໃນໂມເລກູນ ເຊ່ ນ: ສູດໂມເລກູນ: ������4������10 (butane) ������4������8 (but-1-ene) ������4������8 (xiclobutane) ສູດໂຄງສາ້ັ ງ: ເພ່ ອຼື ຄວາມສະດວກ ເພ່ ນິ ຈະຂຽນສູດໂຄງສາັ້ ງແບບເຄ່ ງິ ຂະຫຍາຍ ດວ້ັ ຍວທິ ຂີ ຽນລວມເອາົ ອາໂຕມ C ແລະ ບນດາອາໂຕມ H ທ່ ີຕ່ ກບມນເປນກ່ ມນ່ ງ (−������������3 ∶ ������������������ℎ������������; ∶ ������������������ℎ������������������������������; ∶ ������������������ℎ������������������ ) ແລວ້ັ ຂຽນບນດາກ່ ມເຫ່ າົ ນນ້ັ ໃກກັ້ ນໃຫຖັ້ ກືຼ ຕາມຕາແໜ່ ງ ແລະ ພນທະ (ພນທະດຽວ, ຄ່ ູ ແລະ ພນທະສາມ) ຂອງພວກ ມນ, ສະເພາະພນທະດຽວບ່ ຂຽນພນທະກະໄດ.້ັ ບາງຄງັ້ ເພ່ ນິ ພຽງແຕ່ ໃຊເ້ັ ສນັ້ ຂດີ ເພ່ ອືຼ ສະແດງພນທະລະຫວ່ າງບນດາ ອາໂຕມ C ແລະ ສານກວ່ າແຕ່ ລະສນົ້ັ ຂອງເສນ້ັ ຂດີ ແມ່ ນກ່ ມ ������������������ (ແຕ່ ຕອ້ັ ງຮບປະກນວ່ າ C ຄບົ 4 ຂາ), ຖາັ້ ສນົັ້ ຂອງ ເສນັ້ ຂດີ ບ່ ແມ່ ນອາໂຕມ C ຕອ້ັ ງຂຽນສະແດງໃຫຖ້ັ ກືຼ ຕອັ້ ງອາໂຕມນນັ້ ໆ. ສູດໂຄງສາ້ັ ງເຄ່ ງິ ຂະຫຍາຍ: ຫຼື ສູດໂຄງສາ້ັ ງແບບເສນັ້ ຂດີ : 28

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ສູດໂຄງສາ້ັ ງແບບເສນ້ັ ຂດີ ຖກືຼ ໃຊຫ້ັ າຍໃນບນດາເອກະສານເຄມໃີ ນປະຈບນນີ້ັ ໂດຍສະເພາະບນດາທາດປະສມົ ທ່ ສີ ູດໂຄງສາ້ັ ງມຈີ ານວນອາໂຕມ C ຫາຍ ແລະ ບນດາທາດສນົ . 3.4. ໄອໂຊເມຊີ ະນດິ ໂຄງສາັ້ ງ ໄອໂຊເມີ ໝາຍເຖງິ ບນດາທາດປະສມົ ທ່ ມີ ສີ ູດໂມເລກູນຄກຼື ນ ແຕ່ ມສີ ູດໂຄງສາັ້ ງຕ່ າງກນ ແລະ ເຮດໃຫມ້ັ ຄີ ນ ລກສະນະຕ່ າງໆຕ່ າງກນ. ໄອໂຊເມຊີ ະນດິ ໂຄງສາັ້ ງມຫີ າຍແບບຕ່ າງກນດ່ ງນ:ີ້ັ ກ. ໄອໂຊເມສີ າຍຄາບອນ : ຕ່ າງກນທ່ ສີ າຍຊ່ ຄຼື າບອນ ແລະ ກ່ ງິ ງ່າ. ຂ. ໄອໂຊເມຈີ ການດົ ລກສະນະ : ຕ່ າງກນທ່ ຈີ ການດົ ລກສະນະ. ແລະ ແລະ ແລະ ແລະ ຄ. ໄອໂຊເມຕີ າແໜ່ ງຂອງຈການດົ ລກສະນະ ແລະ ແລະ ແລະ ແລະ 29

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ 3.5.1. ວທິ ຂີ ຽນສູດໂຄງສາ້ັ ງທາດຮ່ ວມໂມເລກນູ (ໄອໂຊເມ)ີ ໃນຂະບວນການຮຽນເຄມອີ ງົ ຄະທາດ ພວກເຮາົ ມກຈະໄດຂ້ັ ຽນສູດໂຄງສາັ້ ງຂອງບນດາທາດຮ່ ວມໂມເລ ກູນ ຂອງທາດທ່ ຊີ ອກໄດຈັ້ າກການຄດິ ໄລ່ ບດົ ເລກ. ເພ່ ອືຼ ຫກີ ລຽັ້ ງການຂຽນຜດິ ຄວນປະຕບິ ດດ່ ງນ:ີັ້ ກ. ຄດິ ໄລ່ ລະດບຄວາມບ່ ອ່ມີ ຕວົ ເພ່ ນິ ເອນີັ້ ລະດບຄວາມບ່ ອ່ ມີ ຕວົ ຂອງໂມເລກູນ (ສນຍາລກ U, ຫວົ ໜ່ ວຍ °kn) ແມ່ ນຜນົ ລວມຂອງ ຈານວນວງົ ແຫວນ ແລະ ພນທະປີ π ໃນໂມເລກນູ (1 ພນທະຄ່ ູມີ 1 ພນທະປີ π, 1 ພນທະສາມມີ 2 ພນທະປີ π, ວງົ ແບງແຊນມີ 3 ພນທະຄ່ ູ ເຊ່ ງິ ປະກອບມີ 3 ພນທະປີ π, ...). ອານການແມ່ ນທາດປະສມົ ຮໂີ ດຣຄາບອນທ່ ອີ ່ ມີ ຕວົ ມີ ສູດລວມເປນ ������������������2������+2. ຖາ້ັ ນບຈານວນອາໂຕມ C ແລະ H ແມ່ ນ ������������ ແລະ ������������, ລະດບຄວາມບ່ ອມີ ຕວົ ຂອງຮີ ໂດຣຄາບອນໜ່ ງໆສາມາດຄດິ ໄລ່ ຕາມສູດລ່ ມນ:ີັ້ ������������������ = 2������������ +2 − ������������ = ຈານວນວງົ ແຫວນ + ຈານວນພນທະ π (°������������) 2 ຕວົ ຢ່ າງ: ������������6������14 = (2.6 +2 − 14) = 0°������������ (ບ່ ບນຈວງົ ແຫວນ ແລະ ບ່ ມພີ ນທະ π) 2 (2.6 + 2 − 12) ������������6������12 = 2 = 1°������������ (ບນຈ 1 ວງົ ແຫວນ ຫຼື 1 ພນທະຄ່ ູ) (2.6 + 2 − 10) ������������6������10 = 2 = 2°������������ (ບນຈ 1 ຫືຼ 2 ວງົ ແຫວນ + 1 ພນທະຄ່ ູ; ບນຈ 2 ພນທະຄ່ ູ ຫຼື 1 ພນທະສາມ) ໃນບນດາທາດອະນພນຂອງຮາໂລແຊນ, 1 ອາໂຕມຮາໂລແຊນແທນໃຫ້ັ 1 ອາໂຕມ H, ສະນນ້ັ ເມ່ ອືຼ ຄດິ ໄລ່ ລະດບຄວາມບ່ ອ່ ມີ ຕວົ ຕອ້ັ ງນບຮອດຈານວນອາໂຕມຂອງຮາໂລແຊນ: ������������������ = 2������������ + 2 − ������������ − ������������ (°������������) 2 ຕວົ ຢ່ າງ: (2.2 + 2 − 3 − 1) ������������2������3������������ = 2 = 1°������������ (ບນຈ 1 ພນທະຄ່ ູ) (2.6 + 2 − 6 − 6) ������������6������6������������6 = 2 = 1°������������ (ບນຈ 1 ວງົ ແຫວນ ຫຼື 1 ພນທະຄ່ ູ) ຖາ້ັ ໃນໂມເລກູນມອີ າໂຕມ N 1 ອາໂຕມ ຈະເຮດໃຫຈັ້ ານວນອາໂຕມ H ເພ່ ມີ ຂນ້ັ 1 ອາໂຕມ ຖາ້ັ ທຽບໃສ່ ໂມເລກນູ ທ່ ບີ ່ ມອີ າໂຕມ N. ສະນນ້ັ ລະດບຄວາມບອ່ ມີ ຕວົ ສາມາດຄດິ ໄລ່ ໄດດ້ັ ່ ງນ:ີັ້ 30

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ������������������ = 2������������ + 2 + ������������ − ������������ − ������������ (°������������) 2 ຕວົ ຢ່ າງ: ������������2������5������������2 = (2.2 + 2+ 1 − 7) = 0°������������ (ບ່ ບນຈວງົ ແຫວນ ແລະ ບ່ ມພີ ນທະຄ່ ູ) 2 (2.6 + 2 + 1 − 7) ������������6������5������������2 = 2 = 4°������������ (ບນຈ 1 ວງົ ແຫວນ + 3 ພນທະຄ່ ູ) ບນດາອາໂຕມ O, S ໃນໂມເລກນູ ບ່ ມຜີ ນົ ກະທບົ ຕ່ ຈານວນອາໂຕມ H ຖາ້ັ ທຽບໃສ່ ໂມເລກູນທ່ ບີ ່ ບນຈ ອາໂຕມ O ຫືຼ S. ສະນນ້ັ ສູດຄດິ ໄລ່ ລະດບຄວາມບ່ ອ່ ມີ ຕວົ ບ່ ຈາເປນນບຮອດອາໂຕມ O ແລະ S. ຕວົ ຢ່ າງ: ������������2������6������ = (2.2 +2 − 6) = 0°������������ (ບ່ ບນຈວງົ ແຫວນ ແລະ ບ່ ມພີ ນທະຄ່ ູ) 2 (2.2 + 2 − 4) ������������2������4������ = 2 = 1°������������ (ບນຈ 1 ວງົ ແຫວນ ຫືຼ 1 ພນທະຄ່ ູ) (2.6 + 2 + 1 − 1 − 4) ������������6������4������������������������2 = 2 = 5°������������ ຮູລັ້ ະດບຄວາມບ່ ອ່ ີມຕວົ ຂອງໂມເລກູນແລວ້ັ ຈ່ ງິ ແບ່ ງອອກເປນປະເພດທ່ ມີ ວີ ງົ ແຫວນ, ມພີ ນທະຄ່ ູ, ພນທະສາມ, ພນທະຄ່ ຢູ ່ ູໃນສາຍຊ່ ຄືຼ າບອນ, ພນທະຄ່ ູຢ່ ູກ່ ງິ ງ່າ ແລະ ປະຕບິ ດຂນ້ັ ຕອນຕ່ ໄປ ເພ່ ອືຼ ຂຽນສາຍຊ່ ຄຼື າບອນ. ຂ. ການດົ ຈການດົ ລກສະນະ ຖາັ້ ໃນບດົ ເລກບ່ ບອກວ່ າທາດປະສມົ ແມ່ ນທາດປະສມົ ປະເພດໃດ ຕອ້ັ ງໄດກັ້ ານດົ ລະອຽດວ່ າທາດທ່ ຄີ ດິ ໄລ່ ໄດແັ້ ມ່ ນທາດປະສມົ ຊະນດິ ໃດ, ລະດບຄວາມບ່ ອ່ ມີ ສາມາດບອກໄດວ້ັ ່ າທາດປະສມົ ດ່ ງກ່ າວມຈີ ການດົ ລກສະນະປະ ເພດໃດ, ຈການດົ ລກສະນະນນັ້ ສາມາດແຍກອອກຈາກສາຍຄາບ່ ອນໄດບ້ັ ່ ເຊ່ ນ: ກ່ ມ −������ = ������−, −������ ≡ ������ − ແມ່ ນ ບ່ ສາມາດແຍກອອກຈາກສາຍຄາບອນໄດ,້ັ ແຕ່ ກ່ ມ −������������������������, ອາໂຕມ O ທ່ ເີ ປນພນທະຄ່ ູ (= ������) ສາມາດແຍກ ອອກຈາກສາຍຄາບອນໄດ.້ັ ຄ. ຂຽນສາຍຄາບອນ ຕວົ ຢ່ າງ: ໂມເລກນູ ທ່ ມີ ີ 6 ອາໂຕມ C (ບ່ ນບຈການດົ ລກສະນະ) ຈະມສີ າຍຄາບອນທ່ ເີ ປນສາຍຊ່ ຼື ແມ່ ນ A, B, C, D, E ; ເປນວງົ ແຫວນ ແມ່ ນ V1 - V10 ແລະ ເປນ 2 ວງົ ແມ່ ນ V11-V13 ລ່ ມນ:ີັ້ ສາຍຄາບອນທ່ ເີ ປນສາຍເປີດ: 31

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ສາຍຄາບອນທ່ ເີ ປນວງົ ແຫວນ: ງ. ການດົ ຈການດົ ລກສະນະ ແລະ ຂຽນຕາແໜ່ ງຂອງຈການດົ ລກສະນະ ຈການດົ ລກສະນະອາດຈະແມ່ ນຈຮາໂລແຊນ (−������), ຮດີ ຣກົ ຊີ (−������������), ອາມໂີ ນ (−������������2), ອເີ ທີ (−������−), ... ຫືຼ ຮີໂດຣຄາບອນບ່ ອ່ ີມຕວົ (ມພີ ນທະປີ π ໃນໂມເລກູນ) , ຈອົກໂຊ (= ������), ຈຄາບອກຊີ (−������������������������), ຈນໂີ ຕຣ (−������������2), … ເມ່ ອຼື ການດົ ໄດຈ້ັ ການດົ ລກສະນະແລວັ້ , ອນດບຕ່ ໄປແມ່ ນຕ່ ບນດາຈການດົ ລກສະນະນນັ້ ກບສາຍຄາບອນໃນຕ່ າແໜ່ ງຕ່ າງກນ (ຢ່ າລມຼື ເຮດໃຫອັ້ າໂຕມ C ຄບົ 4 ຂາ). ຕວົ ຢ່ າງ: ສູດໂມເລກນູ ������6������12, ສາຍຄາບອນເປີດ ແລະ ມລີ ະດບຄວາມບ່ ອ່ ມີ ຕວົ ເທ່ າົ 1 °������������ ເຊ່ ງິ ເທ່ າົ ກບມີ 1 ພນທະ ຄ່ ູ ������ = ������, ຂຽນໃຫພ້ັ ນທະປີ π ເຄ່ ອືຼ ນຍາັ້ ຍໄປເທ່ ອຼື ລະຕ່ າແໜ່ ງໃນສາຍຄາບອນ (A) ຈະໄດ້ັ 3 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍຄາບ ອນ (B) ຈະໄດ້ັ 4 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (C) ຈະໄດັ້ 3 ໂຄງສາັ້ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (D) ຈະໄດັ້ 2 ໂຄງສາັ້ ງ, ໃນ ສາຍຄາບອນ (E) ຈະໄດ້ັ 1 ໂຄງສາັ້ ງ (ລວມກນເປນ 13 ສູດໂຄງສາັ້ ງ). ສູດໂຄງສາັ້ ງ ������6������14������ ມລີ ະດບຄວາມບ່ ອ່ ມີ ຕວົ ເທ່ າົ 0 °������������ (ອມີ ຕວົ , ສາຍຄາບອນເປີດ), ຖາັ້ ຈການດົ ລກສະນະແມ່ ນ (−������������) ເຄ່ ອືຼ ນຍາັ້ ຍໄປເທ່ ອຼື ລະຕ່ າແໜ່ ງຕາມສາຍຄາບອນ (A) ຈະໄດັ້ 3 ໂຄງສາັ້ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (B) ຈະໄດ້ັ 5 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (C) ຈະໄດັ້ 4 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (D) ຈະໄດັ້ 2 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍ ຄາບອນ (E) ຈະໄດ້ັ 3 ໂຄງສາັ້ ງ (ລວມກນເປນ 17 ສູດໂຄງສາ້ັ ງ). ແລະ ໃນສູດໂຄງສາັ້ ງດຽວກນນີັ້ ຖາັ້ ຈການດົ ລກສະນະແມ່ ນ ອເີ ທີ (−������−), ຂຽນກ່ ມ −������ − ສອດເຂາົັ້ ລະຫວ່ າງກາງຂອງ 2 ອາໂຕມ C ຕາມສາຍຄາບອນ (A) ຈະໄດັ້ 3 ໂຄງສາັ້ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (B) ຈະໄດ້ັ 4 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (C) ຈະໄດ້ັ 3 ໂຄງສາັ້ ງ, ໃນສາຍຄາບ ອນ (D) ຈະໄດັ້ 2 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (E) ຈະໄດັ້ 3 ໂຄງສາັ້ ງ (ລວມກນເປນ 15 ສູດໂຄງສາ້ັ ງ). ສູດໂມເລກູນ ������6������12������ ຖາ້ັ ແມ່ ນອານເດຮດີ (andehyde) ຫຼື ເຊໂຕນ (cetone) ເຊ່ ງິ ທງສອງມຈີ ການດົ ລກສະນະແມ່ ນ (= ������), ຂຽນຈ = ������ ຍາັ້ ຍໄປຕາມສາຍຄາບອນ (A) ຈະໄດັ້ 3 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (B) ຈະໄດ້ັ 4 ໂຄງສາັ້ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (C) ຈະໄດັ້ 3 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍຄາບອນ (D) ຈະໄດັ້ 1 ໂຄງສາ້ັ ງ, ໃນສາຍ ຄາບອນ (E) ຈະໄດັ້ 3 ໂຄງສາ້ັ ງ (ລວມກນເປນ 14 ສູດໂຄງສາ້ັ ງ). 32

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ 3.5. ເຣໂຊແນນ ສູດໂຄງສາັ້ ງເລວສີ ຂຽນບນດາເອເລກຕຣງົ ປະຈາທ່ ຢີ ່ ູບ່ ອນໃດໜ່ ງທ່ ແີ ນ່ ນອນ, ສະນນັ້ ທາດປະສມົ ໜ່ ງສາມາດ ຂຽນໄດຫ້ັ າຍສູດໂຄງສາ້ັ ງແຕກຕ່ າງກນ. ຕວົ ຢ່ າງ: ທາດປະສມົ R  NO2 ມສີ ອງສູດເລວສີ ຄ:ືຼ ແຕ່ ລະສູດໂຄງສາ້ັ ງເທງິ ນລີ້ັ ວ້ັ ນແຕ່ ມໜີ ່ ງພນທະດຽວ N  O ແລະ ໜ່ ງພນທະຄ່ ູ N  O , ຄວາມຢາວຂອງ ພນທະທງສອງນີເ້ັ ທ່ ົາກນ (  125 pm ) ເຊ່ ິງບ່ ຖືຼກກບຕົວຈ່ ງິ ທ່ ີຄວາມຢາວຂອງພນທະດຽວ N  O ແມ່ ນ  135 pm ແລະ ຄວາມຢາວຂອງພນທະຄ່ ູ N  O ແມ່ ນ  115 pm ແລະ ແນ່ ນອນວ່ າທງ 2 ພນທະຈະຕອ້ັ ງມີ ພະລງງານພນທະແຕກຕ່ າງກນ ແຕ່ ໃນຕວົ ຈ່ ງິ ເຫນວ່ າພະລງງານພນທະຂອງທງ 2 ພນທະນເີັ້ ທ່ າົ ກນ. ສອງສູດຂາັ້ ງເທງິ ນີ້ັ ພຽງແຕ່ ແຕກຕ່ າງກນທ່ ຕີ ່ າແໜ່ ງເອເລກຕຣງົ ຊນັ້ ນອກສດ, ຖາັ້ ພວກເຮາົ ຍາັ້ ຍຄ່ ເູ ອເລກຕຣງົ ໄປຕາມທດິ ຂອງລູກສອນກງົ , ຈາກສູດນເີັ້ ຮາົ ກ່ ຈະໄດອ້ັ ກີ ສູດໜ່ ງ. ອງີ ຕາມທດິ ສະດເີ ຣໂຊແນນ (Resonance Theory) ໄດກັ້ ່ າວໄວວັ້ ່ າ: - ບ່ ວ່ າໂມເລກູນ ຫືຼ ອອີ ງົ ໃດກ່ ສາມາດຂຽນເປນສູດໂຄງສາັ້ ງເລວີສໄດັ້ 2 ຫືຼ ຫາຍສູດ ພຽງແຕ່ ຂຽນບອກຈດ ແຕກຕ່ າງຂອງຕ່ າແໜ່ ງເອເລກຕຣງົ ເຊ່ ງິ ເອນີັ້ ວ່ າ ສູດໂຄງສາ້ັ ງເຣໂຊແນນ. - ບ່ ມສີ ູດໂຄງສາັ້ ງໃດສະແດງຖກຼື ຕອັ້ ງແທຕັ້ າມສູດໂຄງສາັ້ ງຕວົ ຈ່ ງິ ຂອງໂມເລກນູ . ບ່ ມສີ ູດໂຄງສາັ້ ງເຣໂຊແນນໃດ ຖກຼື ຕອ້ັ ງສມົ ບູນກບຄນລກສະນະເຄມຂີ ອງທາດປະສມົ ນນ້ັ ໆ. - ໂມເລກູນ ຫືຼ ອອີ ງົ ທ່ ຖີ ກືຼ ຕອັ້ ງຕາມໂຄງສາັ້ ງຕວົ ຈງິ ຈະຖກຼື ສະແດງດວ້ັ ຍ ສູດລະຫວ່ າງກາງລະຫວ່ າງສອງສູດໂຄງ ສາັ້ ງເຣໂຊແນນ. ສະນນັ້ ສູດໂຄງສາັ້ ງເຣໂຊແນນບ່ ແມ່ ນສູດໂມເລກູນ ຫືຼ ອອີ ງົ ຈງິ , ມນເປນພຽງສູດທ່ ສີ ມົ ມດຕຖິ ານຂນ້ັ ມາຕາມ ທດິ ສະດເີ ທ່ າົ ນນ້ັ . 33

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ໃນແຕ່ ລະສູດຂາ້ັ ງເທງິ ນ,ີັ້ ສນຍາລກ ( ຫຼື ) ຢ່ ູເທງິ ອາໂຕມໃດສະແດງວ່ າອາໂຕມນນັ້ ມບີ ນຈໄຟຟາັ້ ບວກ ຫືຼ ລບົ ສ່ ວນໜ່ ງ (ບແມ່ ນທງໝດົ ). ສ່ ວນພນທະທ່ ສີ ະແດງດວັ້ ຍສນຍາລກເສນ້ັ ຂດີ ຕ່ ເນ່ ອຼື ງ ແລະ ເສນັ້ ຂດີ ຂາດຢ່ ູນາກນ ( ) ບ່ ແມ່ ນພນທະຄ່ ູ ແລະ ບ່ ແມ່ ນພນທະດ່ ຽວ, ມນສະແດງເຖງິ ພນທະລະຫວ່ າງກາງຂອງພນທະຄ່ ູ ແລະ ພນທະດຽວ ແລະ ສະແດງເຖງິ ພນທະຂອງສູດໂຄງສາັ້ ງເຣໂຊແນນ. 34

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ຄາຖາມທາັ້ ຍບດົ 1) ຈ່ ງົ ປຽບທຽບພນທພະດຽວ, ພນທະຄ່ ູ ແລະ ພນທະສາມ? 2) ອາໂຕມໃນທາດປະສມົ ລ່ ມນໃີັ້ ຊອ້ັ ບຕີ າລໄຮບຣດິ ຊະນດິ ໃດ? 3) ໂມເລກນູ ໃດຕ່ ໄປນມີັ້ ຮີ ູບຮ່ າງໂມເລກນູ ເປນເສນ້ັ ຊ່ ?ືຼ ������������2, ������2������2, ������2������2, ������2������ 4) ຈ່ ງົ ຂຽນໂຄງສາ້ັ ງເຣໂຊແນນຂອງ ������������������������������, ������������������������−, ������������������− ? 5) ຈ່ ງົ ປຽບທຽບຄວາມຍາວພນທະ ������ − ������ ໃນໂມເລກນູ ຫຼື ອອີ ງົ ຕໄປນ?ີ້ັ 6) ໃນແຕ່ ລະຂຕ້ັ ່ ໄປນໂີ້ັ ຄງສາັ້ ງໃດທ່ ເີ ປນໄອໂຊເມີ (ທາດຮ່ ວມໂມເລກູນ) ເຊ່ ງິ ກນ ແລະ ກນ? ກ. ຂ. ຄ. 7) ຈ່ ງົ ຂຽນສູດໂຄງສາັ້ ງແບບຈາັ້ ເມດຂອງທກໆໄອໂຊເມຂີ ອງ ������3������8������ ແລະ ������4������8? 35

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນັ້ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ບດົ ທີ 4 ສະພາບຂວົ້ັ ຂອງພນທະ ແລະ ໂມເລກນູ 4.1. ໂມເມນພນທະ (Moment Bond) ພນທະອອີ ງົ (electrovalence) ກບພນທະໂຄວາເລນ (covalence) ຕ່ າງກນທ່ ພີ ນທະອອີ ງົ ມກີ ານຖ່ າຍ ໂອນເອເລກຕຣງົ ໃຫແ້ັ ກ່ ກນໂດຍເດດຂາດ, ສ່ ວນພນທະໂຄວາເລນພຽງແຕ່ ເອາົ ເອເລກຕຮງົ ມາໃຊຮັ້ ່ ວມກນ. ແນວໃດກ່ ຕາມພນທະໂຄວາເລນສ່ ວນຫາຍບ່ ແມ່ ນພນທະໂຄວາເລນແທັ້ ມກຈະເປນລກສະນະພນທະອອີ ງົ ປົນຢ່ ູນາ ເຊ່ ນ ເປນ ພນທະໂຄວາເລນ 75% ແລະ ພນທະອອີ ງົ 25%, ພນທະໂຄວາເລນແທໆັ້ ນນັ້ ໄດແ້ັ ກ່ ພນທະລະຫວ່ າງອາໂຕມທ່ ຄີ ກຼື ນ (ຊະນດິ ດຽວກນ) ເຊ່ ນ ������ − ������, ������������ − ������������ ເປນຕນົ້ັ . ການລວມຕວົ ກນຂອງ H 2 ອາໂຕມ ຫືຼ Cl 2 ອາໂຕມ ເປນ ການເອາົ ເອເລກຕຮງົ ມາໃຊຮັ້ ່ ວມກນເປນຄ່ ູ, ຄວາມໜາແໜນ້ັ ຂອງກ່ ມເອເລກຕຣງົ ກະຈາຍຢ່ ູເທ່ າົ ໆກນລະຫວ່ າງອາ ໂຕມທງສອງ. ແຕ່ ພນທະໂຄວາເລນທ່ ເີ ກດີ ຂນ້ັ ລະຫວ່ າງ 2 ອາໂຕມທ່ ີບ່ ຄກືຼ ນ ເຊ່ ນ ������ − ������������ ອາໂຕມທງສອງຈະມີ ສ່ ວນຮ່ ວມເອເລກຕຣງົ ບ່ ເທ່ າົ ກນ, ຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ທ່ ໃີ ຊຮັ້ ່ ວມກນນນັ້ ຈະຖກຼື ດງເຂາົ້ັ ໄປໃກອ້ັ າໂຕມໜ່ ງຫາຍກວ່ າອກີ ອາ ໂຕມໜ່ ງ ຫືຼ ເວາົັ້ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງວ່ າກ່ ມເອເລກຕຣງົ ຈະກະຈາຍໜາແໜນ້ັ ຢ່ ູບລເິ ວນໃກກັ້ ບອາໂຕມໜ່ ງຫາຍກວ່ າອາໂຕມໂຕ ອ່ ນຼື , ເຊ່ ງິ ເຮດໃຫອັ້ າໂຕມທ່ ີເອເລກຕຣງົ ກະຈາຍຢ່ ູໃກກ້ັ ວ່ າຈະມບີ ນຈໄຟຟາັ້ ລບົ ບາງສ່ ວນ ແລະ ອກີ ອາໂຕມໜ່ ງຈະມີ ບນຈໄຟຟາັ້ ບວກບາງສ່ ວນ, ສອງຂາັ້ ງພນທະຄາ້ັ ຍກບເປນຂວົັ້ ໄຟຟາ້ັ (ຂວົັ້ ບວກ ແລະ ຂວົັ້ ລບົ ), ພນທະແບບນເີັ້ ອນີ້ັ ວ່ າ ພນທະໂຄວາເລນແບບມຂີ ວົັ້ ຫຼື ພນທະມຂີ ວົ້ັ . ຫເືຼ ວາົ້ັ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງເພ່ ອືຼ ໃຫເ້ັ ຂາົ້ັ ໃຈງ່າຍ, ເມ່ ອຼື 2 ອາໂຕມທ່ ມີ ຄີ ່ າ EN (ຄ່ າພະລງງານທ່ ໃີ ຊດັ້ ່ ງເອເລກຕຣງົ ເຂາົ້ັ ຫາ ຕວົ ເອງ) ຕ່ າງກນມາເກດີ ພນທະນາກນ, ຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ທ່ ໃີ ຊຮ້ັ ່ ວມກນຈະຖກຼື ອາໂຕມທ່ ມີ ຄີ ່ າ EN ສູງກວ່ າດ່ ງເອາົ ມາໃກ ັ້ ໂຕເອງຫາຍກວ່ າ ເຮດໃຫເ້ັ ກດີ ບນຈໄຟຟາັ້ ບາງສ່ ວນ (partial charge). ອາໂຕມທ່ ມີ ຄີ ່ າ EN ສູງກວ່ າຈະບນຈໄຟຟາັ້ ລບົ ບາງສ່ ວນ (������−), ສ່ ວນອາໂຕມທ່ ມີ ຄີ ່ າ EN ໜອ້ັ ຍກວ່ າຈະບນຈໄຟຟາ້ັ ບວກບາງສ່ ວນ (������+), ພນທະດ່ ງກ່ າວເອນີ້ັ ວ່ າ ພນທະມຂີ ວົັ້ . ຕ່ າແໜ່ ງທ່ ເີ ກດີ ໄຟຟາ້ັ ບນຈບວກ ຫືຼ ລບົ ບ່ ແມ່ ນແກນອາໂຕມຂອງ 2 ອາໂຕມທ່ ເີ ກດີ ພນທະນາກນ ແຕ່ ແມ່ ນສູນກາງຂອງໄຟຟາັ້ ບນຈບວກ ຫຼື ລບົ . ເພ່ ອຼື ສະແດງໂມເມນພນທະ (ພນທະມຂີ ວົ້ັ ) ເພ່ ນິ ໃຊບ້ັ ນຈໄຟຟາັ້ (������−) ແລະ (������+) ຂຽນວາງໄວເທງິ ອາໂຕມທ່ ບີ ນຈໄຟຟາັ້ ລບົ ບາງສ່ ວນ ແລະ ອາໂຕມທ່ ບີ ນຈໄຟຟາັ້ ບວກບາງສ່ ວນຕາມລາດບ, ຫຼື ໃຊສັ້ ນຍາລກລກູ ສອນ ( ) ຊເີັ້ ລມີັ້ ແຕ່ ອາໂຕມຂວົ້ັ ບວກໄປຫາອາໂຕມຂວົັ້ ລບົ . 4.2. ໂມເມນຂວົ້ັ ຄ່ ູ (Dipole Moment) ໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ູ ເປນຄ່ າທ່ ໃີ ຊບ້ັ ອກສະພາບຂວົັ້ ຂອງພນທະ ຫືຼ ໂມເລກນູ , ເປນຄນລກສະນະດາັ້ ນຟີຊກິ ທ່ ວີ ດແທກ ໄດ້ັ ເຊ່ ງິ ບອກໃຫຮັ້ ູລັ້ ະດບການບນຈໄຟຟາ້ັ ບວກ ຫືຼ ລບົ . ໂມເມນຂວົ້ັ ຄ່ ູ ( μ ) ມຄີ ່ າເທ່ າົ ກບບລມິ າດຂອງໄຟຟາ້ັ ບນຈ q 36

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ (ຫວົ ໜ່ ວຍເປນ e ຕາມຫວົ ໜ່ ວຍຂອງໄຟຟາ້ັ ບນຈ ເຊ່ ງິ ມຄີ ່ າເທ່ າົ ກບ 4,8.10−10 ຫວົ ໜ່ ວຍຂອງໄຟຟາ້ັ ສະຖດິ ) ກບ ໄລຍະຫ່ າງ l ລະຫວ່ າງສອງຂວົັ້ ບວກ ແລະ ລບົ (ຄດິ ໄລ່ ເປນ Ȧ , 1 Ȧ = 10−10 m). μ = q. l ຫວົ ໜ່ ວຍເພ່ ອຼື ວດແທກໂມເມນຂວົ້ັ ຄ່ ູຕາມສູດເທງິ ເອນີ້ັ ວ່ າ ເດບາຍ, ສນຍາລກ (D) ໂດຍເອນີັ້ ຕາມຊ່ ນຼື ກຟີຊກິ - ເຄມຊີ າວເນເທແີ ລນ (P.Debye, 1884-1996). ເພ່ ອືຼ ວດແທກຄວາມມຂີ ວົ້ັ ຂອງພນທະ ເພ່ ນິ ໃຊໂ້ັ ມເມນພນທະ ເຊ່ ງິ ຄດິ ໄລ່ ຈາກຄ່ າຄວາມສາມາດດ່ ງເອເລກຕຣງົ ເຂາົ້ັ ຫາໂຕເອງ æ ຂອງພາວລງິ (Paolinh): ������������−������ = æ������ − æ������ (B ມຄີ ່ າ EN ສູງກວ່ າ A) ຕາຕະລາງ 4.1. ຄ່ າຄວາມມຂີ ວົັ້ ຂອງບາງພນທະໂຄວາລງ (ຄ່ າໃນຕາຕະລາງນເີ້ັ ປນຄ່ າທ່ ໄີ ດຈ້ັ າກການຄດິ ໄລ່ ຕາມສູດ ເຊ່ ງິ ຈະມກີ ານຜດິ ດ່ ຽງກບຄ່ າຕວົ ຈ່ ງິ ) ພນທະ μ (������) ພນທະ μ (������) ������ − ������ 0,35 −������������������������2 3,40 ������ − ������ 1,24 ������ − ������ 0,49 ������ − ������ 0,84 ������ ≡ ������ 3,44 ������ − ������ 1,78 ������ − ������ 1,43 ������������ − ������ 0,96 ������ − ������������ 0,61 ������������ − ������ 0,76 ������ − ������������ 0,41 ������ − ������ 0,46 ������ − ������ 0,11 ������ − ������ 0,89 ������ − ������ 0,03 ������ = ������ 2,25 −������������2 − 4,25 ສາລບໂມເລກູນຈະມຂີ ວົ້ັ ຫືຼ ບ່ ແມ່ ນພຈິ າລະນາຈາກສູນກາງຂອງໄຟຟາັ້ ບນຈບວກ ແລະ ລບົ , ຖາ້ັ ໂມເລກູນທ່ ີ ສູນກາງຂອງໄຟຟາັ້ ບນຈບວກກບສູນກາງຂອງໄຟຟາັ້ ບນຈລບົ ບ່ ຢ່ ູບ່ ອນດຽວກນເອນີ້ັ ວ່ າ ໂມເລກູນມຂີ ວົ້ັ ຫືຼ ໄດໂພລ, ສ່ ວນໂມເລກູນທ່ ສີ ູນກາງຂອງໄຟຟາ້ັ ບນຈບວກຢ່ ູບ່ ອນດຽວກນກບກບສູນກາງຂອງໄຟຟາ້ັ ບນຈລບົ ເອນີັ້ ວ່ າ ໂມເລກູນບ່ ມຂີ ວົ້ັ . ຫເຼື ວາົ້ັ ໃຫເ້ັ ຂາົ້ັ ໃຈງ່ າຍ ຄ່ າ μ ຂນ້ັ ກບຮູບຊງົ ຂອງໂມເລກູນ, ຂະໜາດ ແລະ ທິດທາງຂອງໂມເມນໃນແຕ່ ລະ ພນທະ, ສະນນ້ັ ໄດໂພລຂອງໂມເລກນູ ຈ່ ງິ ເປນຜນົ ລວມຂອງຂະໜາດ ແລະ ທດິ ທາງຂອງໂມເມນຂອງແຕ່ ລະພນທະ. ຕວົ ຢ່ າງ: 1) ໂມເລກູນນາັ້ (������2������) ເປນໂມເລກູນທ່ ມີ ຂີ ວົັ້ ມີ μ = 1,84 D, ເນ່ ອຼື ງຈາກທດິ ທາງຂອງພນທະ ������ − ������ ຊ່ ວຍເສມີ ກບ 2 ຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ເສລຂີ ອງອາໂຕມ O. 37

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວ້ັ ມະນຄີ າ ທດິ ທາງໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ູ 2) ໂມເລກນູ ������������2 ເປນໂມເລກນູ ບ່ ມຂີ ວົັ້ ມີ μ = 0,00 D, ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າໃນໂມເລກູນມີ 2 ພນທະ ������ − ������ ເຊ່ ງິ ເປນພນທະມຂີ ວົ້ັ ແຕ່ ທງສອງພນທະຢ່ ູໃນແນວເສນັ້ ຊ່ ,ືຼ ສະນນ້ັ ຜນົ ລວມຂອງໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ູຂອງທງສອງ ພນທະຈ່ ງິ ຫກລາ້ັ ງກນໝດົ . ທດິ ທາງໂມເມນຂວົ້ັ ຄ່ ູ ຫກລາັ້ ງກນ 3) ������������������������������������ ������������������������������������ℎ������������������������������������, ������������������4 ; ������ = 0,00������ 4) ������������������ℎ������������ ������ℎ������������������������������������, ������������3������������ ; ������ = 1,97������ ເປນໂມເລກູນມຂີ ວົ້ັ ທດິ ທາງຂອງໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ູສ່ ງົ ເສມີ ກນ. ທດິ ທາງໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ູ 5) ������������3 ແລະ ������������3 ທດິ ທາງຂອງໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ຂູ ອງພນທະ ������ − ������ ໃນ ������������3 ສ່ ງົ ເສມີ ກບຄ່ ູເອເລກຕຣງົ ເສລຂີ ອງ N, ຈ່ ງິ ເຮດໃຫມ້ັ ຄີ ່ າໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ສູ ູງກວ່ າ ������������3 ທ່ ມີ ທີ ດິ ທາງໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ູຫກລາ້ັ ງກນ. 38

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແ້ັ ຕ່ ມ1-ມ7) ທດິ ທາງໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ູ ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ ຫກລາັ້ ງກນ ທດິ ທາງໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ູ ສ່ ງົ ເສມີ ກນ ຕາຕະລາງ 4.2. ຄ່ າໂມເມນຂວົັ້ ຄ່ ູຂອງບາງໂມເລກູນທ່ ງີ ່າຍດາຍ (ຄ່ າໃນຕາຕະລາງນອີັ້ າດຈະມກີ ານຜດິ ດ່ ຽງກບຄ່ າຕວົ ຈ່ ງິ ) ໂມເລກູນ μ (������) ໂມເລກູນ μ (������) ������������∗ − ������ ������6������5������ 1,81 1,35 ������������ − ������������ 1,97 ������6������5������������ 1,75 1,79 1,70 ������������ − ������������ ������6������5������������ ������������ − ������ 1,60 ������6������5������ 1,70 ������������ − ������������ 1,70 ������6������5������������2 4,00 ������������ − ������������������ 1,30 ������ − ������6������5������������2 2,50 ������������ − ������������ 1,26 ������ − ������6������5������������2 1,72 ������������ − ������������������ 1,46 ������ − ������6������5������������2 0,00 ������������ − ������������������������ 1,32 ������ − ������6������5������������2 4,63 ������������ − ������������2 3,40 ������ − ������6������5������������2 3,40 4,00 ������ − ������6������5������������2 2,60 ������������ − ������������ ������2 0,00 ������2������ 1,84 ������2 0,00 ������������3 1,48 ������������ 0,11 ������������4 0,00 ������������2 0,00 ������������3������������ 1,97 ������������ 1,78 ������������2������������2 1,58 ������������������ 0,96 ������������������������3 1,00 ������������������ 0,76 ������������������4 0,00 ������������ 0,46 ������������3������������ 1,70 ������������3 0,24 ������6������6 0,00 39

ເຄມອີ ງົ ຄະທາດຂນ້ັ ສູງ (ເອກະສານປະກອບການສອນ ລະບບົ 12+4 ຄເູ ຄມສີ າດ, ສອນໄດແັ້ ຕ່ ມ1-ມ7) ປທ ອ່ ອນສີ ແກວັ້ ມະນຄີ າ 4.3. ແຮງລະຫວ່ າງໂມເລກນູ (Intermolecular Forces) ແຮງລະຫວ່ າງໂມເລກູນ ເປນແຮງດ່ ງດູດ ຫືຼ ແຮງຍູທັ້ ່ ີເກີດຂນັ້ ລະຫວ່ າງໂມເລກູນ ເຊ່ ງິ ມີຜົນເຮດໃຫຄ້ັ ນ ລກສະນະບາງປະການຂອງທາດປະສມົ ປ່ ຽນແປງ ເຊ່ ນ: ຈດຟົດ, ຈດເປ່ ືຼອຍ, ຄວາມສາມາດລະລາຍ ... ແລະ ຄນ ລກສະນະດ່ ງດູດກນຂອງໂມເລກູນຊະນດິ ດຽວກນ ແລະ ໂມເລກນູ ຕ່ າງຊະນດິ ກນໃນພາວະແຫວ. 4.3.1. ແຮງລະຫວ່ າງໂມເລກນູ ມຂີ ວົ້ັ -ມຂີ ວົັ້ (Dipole-dipole Interaction) ແຮງລະຫວ່ າງໂມເລກນູ ມຂີ ວົ້ັ ແມ່ ນແຮງດ່ ງດດູ ກນຂອງສອງຂວົ້ັ ໄຟຟາັ້ ທ່ ມີ ໄີ ຟຟາ້ັ ບນຈຕ່ າງຊະນດິ ກນ (ຂວົ້ັ ບວກ ແລະ ຂວົ້ັ ລບົ ) ຂອງໂມເລກນູ ທ່ ມີ ຂີ ວົ້ັ . ຮູບທີ 4.1. ແຮງລະຫວ່ າງໂມເລກນູ ມຂີ ວົ້ັ ແຮງລະຫວ່ າງໂມເລກນູ ນສີ້ັ າມາດໃຊອ້ັ ະທບິ າຍຄນລກສະນະທາງຟີຊກິ ຂອງທາດປະສມົ ໄດ,ັ້ ໂມເລກູນທ່ ມີ ີ ຂວົັ້ ແຮງຈະດ່ ງດູດກນແຮງກວ່ າໂມເລກນູ ທ່ ມີ ຂີ ວົ້ັ ອ່ ອນ. ຕວົ ຢ່ າງ: sis-Dichloroethene ເປນໂມເລກູນທ່ ມີ ຂີ ວົັ້ ຈະມີ ຈດຟົດສູງກວ່ າ trans-Dichloroethene. 4.3.2. ແຮງລະຫວ່ າງໂມເລກນູ ມຂີ ວົ້ັ - ບ່ ມຂີ ວົ້ັ (Dipole-Induce dipole Force) ແມ່ ນແຮງທ່ ເີ ກດີ ຂນັ້ ລະຫວ່ າງໂມເລກນູ ທ່ ມີ ຂີ ວົ້ັ ກບໂມເລກນູ ທ່ ບີ ່ ມຂີ ວົ້ັ ແຕ່ ໂມເລກູນທ່ ບີ ່ ມຂີ ວົ້ັ ດ່ ງກ່ າວເມ່ ອືຼ ມາຢ່ ູໃກກັ້ ບໂມເລກູນທ່ ມີ ຂີ ວົ້ັ ຈະເຮດໃຫເ້ັ ກດີ ມຂີ ວົ້ັ ອ່ ອນໆໃນໄລຍະໃດໜ່ ງ ແລະ ຫງຈາກນນ້ັ ທງສອງໂມເລກູນຈະດ່ ງ ດດູ ກນ, ຄວາມແຂງແຮງຂອງແຮງດ່ ງກ່ າວນຈີ້ັ ະຂນັ້ ກບສະພາບຂວົັ້ ຂອງໂມເລກູນທາອດິ ແລະ ຄວາມສາມາດໃນການ ເກດີ ສະພາບຂວົ້ັ ຂອງໂມເລກນູ ທສີ ອງ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຈຄາໂບນລີ (������ = ������) ມຂີ ວົັ້ ແລະ ວງົ ແບງແຊນ ບ່ ມຂີ ວົັ້ . ຮູບທີ 4.2. ໂມເລກູນທ່ ມີ ຂີ ວົ້ັ ໜ່ ຽວນາເຮດໃຫໂັ້ ມເລກນູ ທ່ ຢີ ່ ູໃກເ້ັ ກດີ ສະພາບຂວົັ້ ອ່ ອນ ແລະ ເກດີ ແຮງລະຫວ່ າງກນ 40