รายงานผลการจัดกิจกรรม 238 ปี กรุงรัตนโกสินทร์

งานใต้ร้ ่่มพระบารมีี ๒๓๘รายงานผลการจััดกิจิ กรรม ปีี กรุุงรััตนโกสินิ ทร์์





4

คำ�ำ นำ�ำ พระบาทสมเด็็จพระพุทุ ธยอดฟ้า้ จุุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้้าฯ ให้้สถาปนากรุงุ รัตั นโกสิินทร์์เป็น็ ราชธานีีแห่่งใหม่่ ณ ฝั่�ง่ ตะวันั ออกของแม่น่ ้ำ��ำ เจ้า้ พระยาแทน กรุงุ ธนบุุรีี ภายหลัังจากที่่�พระองค์์เสด็จ็ เถลิิงถวััลยราชสมบัตั ิิเป็น็ ปฐมกษัตั ริยิ ์์แห่่งพระบรมราชจักั รีวี งศ์์ ในปีี พ.ศ. ๒๓๒๕ และโปรดเกล้า้ ฯ ให้ป้ ระกอบพิธิ ียี กเสาหลัักเมืือง เพื่่�อความเป็็นสิิริิมงคลของบ้้านเมืือง ในวัันที่่� ๒๑ เมษายน พ.ศ. ๒๓๒๕ ซึ่�่งถืือเป็็นวัันสถาปนากรุุงรััตนโกสิินทร์์ นัับจากเวลานั้้�นสืืบมาถึึงปััจจุุบัันมีีพระมหากษััตริิย์์ แห่ง่ พระบรมราชจัักรีีวงศ์์ ๑๐ รัชั กาล พระมหากษััตริิย์์ในพระบรมราชจัักรีีวงศ์์ทุุกพระองค์์ล้้วนทรงพระคุุณอัันประเสริิฐ ทรงประกอบพระราชกรณีียกิิจนานััปการ เพื่่�อทำำ�นุุบำ�ำ รุุงบ้้านเมืืองให้้เป็็น ปึึกแผ่่นมั่�นคง ทรงพััฒนาประเทศให้้เจริิญก้้าวหน้้า ด้้วยพระราชหฤทััยที่่�เปี่่�ยมด้้วยพระเมตตา ทรงดัับร้้อนผ่่อนทุุกข์์ยัังความร่่มเย็็นเป็็นสุุขแก่่อาณาประชาราษฎร์์ทั้้�งแผ่่นดิิน สถาบัันพระมหากษััตริิย์จ์ ึึงเป็น็ ศููนย์ร์ วมจิติ ใจของคนทั้้ง� ชาติิตลอดมา หนังั สือื รายงานผลการจัดั กิจิ กรรมงาน “ใต้ร้ ่ม่ พระบารมีี ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์”์ ที่่ก� ระทรวงวัฒั นธรรมได้จ้ ัดั พิมิ พ์ใ์ นโอกาสการจัดั งาน “ใต้ร้ ่ม่ พระบารมีี ๒๓๘ ปีี กรุุงรััตนโกสิินทร์์” นี้้� ได้้ประมวลภาพรวมการจััดกิิจกรรมต่่างๆ เพื่่�อสร้้างความรู้้�ความเข้้าใจในประวััติิศาสตร์์ ความเป็็นมา ขนบธรรมเนีียมประเพณีี และศิิลปวััฒนธรรม อัันทรงคุุณค่า่ ของกรุงุ รััตนโกสิินทร์์ เพื่่�อสร้า้ งความรักั ความสามัคั คีี และความภาคภูมู ิิใจร่ว่ มกันั สำ�นักงานปลัดกระทรวงวัฒนธรรม

6

สารบัญั ๑๐ ๑๒ คำ�ำ นำ�ำ ๑๓ บทนำ�ำ ๔๗ คติธิ รรม สมเด็จ็ พระสัังฆราช สกลมหาสังั ฆปริิณายก ๕๕ พระบรมราชจักั รีีวงศ์์ ๘๑ พระบารมีีปกเกล้า้ ฯ ชาวประชาร่ม่ เย็็นเป็็นสุขุ ศานต์์ ๙๒ สื่อ่ วีีดิทิ ััศน์์ ภาพยนตร์์สั้�น ชุุด เสน่่ห์แ์ ห่ง่ กรุุงรัตั นโกสิินทร์์ ๑๑๓ รายการ AJ&JJ’s Journey ๑๑๗ สารคดีี “ใต้ร้ ่ม่ พระบารมีี ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสิินทร์ ์ ๑๒๑ สารคดีี “เล่่าเรื่อ่ งไทย ๆ กัับ สายสวรรค์์ ขยัันยิ่่�ง” ๑๓๔ รายการ “พระนครคราฟท์์” อาชีพี ดั้้ง� เดิมิ ในสมััยรััตนโกสิินทร์ ์ ๑๔๔ สกู๊๊�ปข่่าว “เช้้านี้้.� ..ที่ห� มอชิติ ” ๑๔๗ Motion Graphic “ราชอารยรัฐั ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์” ๑๔๘ สื่อ่ กราฟฟิิกเคลื่อ่ นไหว ๑๕๓ Animation ๒ มิติ ิิ “วิวิ ัฒั นาการกรุุงรััตนโกสินิ ทร์”์ ๑๕๕ สติ๊๊ก� เกอร์์ภาพวาด ๒ มิติ ิิ สิ่ �งพิิมพ์ ์ สื่อ่ วิทิ ยุ ุ เว็บ็ ไซต์ ์

8

บทนำำ� รัฐั บาล โดยกระทรวงวัฒั นธรรม ในฐานะหน่ว่ ยงานที่่ม� ีภี ารกิจิ เกี่ย� วกับั สถาบันั ชาติ ิ ศาสนา พระมหากษัตั ริยิ ์แ์ ละศิลิ ปวัฒั นธรรมของชาติไิ ด้จ้ ัดั งานเนื่่อ� งในโอกาส ครบรอบปีีแห่่งการสถาปนากรุุงรััตนโกสิินทร์์มาอย่่างต่่อเนื่่�อง ตั้้�งแต่่พุุทธศัักราช ๒๕๕๗ ต่่อเนื่่�องมาจนถึึงปััจจุุบัันภายใต้้ชื่�องาน “ใต้้ร่่มพระบารมีี...กรุุงรััตนโกสิินทร์์” เพื่่อ� เฉลิมิ พระเกียี รติแิ ละน้อ้ มรำ�ำ ลึึกในพระมหากรุณุ าธิคิ ุณุ อันั ล้น้ พ้น้ ของพระมหากษัตั ริยิ ์ใ์ นพระบรมราชจักั รีวี งศ์ท์ ุกุ พระองค์ ์ รูปู แบบของงานประกอบด้ว้ ย กิจิ กรรมทางศาสนา ศิิลปะ และวััฒนธรรม ได้้แก่่ พิิธีีบำ�ำ เพ็็ญกุุศลอุุทิิศถวายสมเด็็จพระบููรพมหากษััตริิยาธิิราช ตัักบาตรพระสงฆ์ ์ พิิธีีบวงสรวงเทพยดา พิิธีี ๕ ศาสนามหามงคล นิิทรรศการ เทิิดพระเกีียรติิพระมหากษััตริิย์์แห่่งราชวงศ์์จัักรีี กิิจกรรมเยี่�ยมยลชมพิิพิิธภััณฑ์์ การแสดงมหกรรมทางวััฒนธรรมไทยและนานาชาติิ รวมถึึงการจััดแสดงและจำ�ำ หน่่าย ผลิิตภััณฑ์์ทางวััฒนธรรม ณ บริิเวณท้้องสนามหลวง และพื้้�นที่่�รอบเกาะรััตนโกสิินทร์์ เพื่่�อให้้ชาวไทยและชาวต่่างชาติิได้้ประจัักษ์์ และน้้อมสำ�ำ นึึกในพระมหากรุุณาธิิคุุณ อัันยิ่�งใหญ่่ของพระมหากษััตริิย์์ไทยในพระบรมราชจัักรีีวงศ์์ รวมถึึงการเสริิมสร้้างความรู้้� ความเข้้าใจเกี่�ยวกัับประวััติิศาสตร์์ และความหลากหลายทางวััฒนธรรม อันั จะนำำ�ไปสู่่�ความรััก หวงแหน ก่อ่ ให้้เกิดิ ความภาคภููมิใิ จในความเป็็นไทย แต่เ่ นื่่อ� งจากสถานการณ์ก์ ารแพร่่ระบาดของโรคติดิ เชื้อ� ไวรััสโคโรนา ๒๐๑๙ (COVID - 19) ซึ่ง�่ เกิดิ ขึ้้น� ทั่่�วโลกรวมถึึงประเทศไทย ดัังนั้้�น การจััดงาน “ใต้้ร่่มพระบารมีี ๒๓๘ ปีี กรุุงรััตนโกสิินทร์์” จึึงต้้องปรัับเปลี่�ยนรููปแบบ โดยเน้้นการจััดกิิจกรรมผ่่านสื่�อสัังคมออนไลน์์ ในรููปแบบต่่าง ๆ ได้้แก่่ ภาพยนตร์ส์ั้�น สื่่�อโทรทััศน์ ์ สื่่อ� วิทิ ยุุ หนังั สือื พระมหากษัตั ริยิ ์์ไทยแห่่งพระบรมราชจัักรีวี งศ์์ ๑๐ รััชกาล ฉบับั การ์์ตูนู การผลิติ สติ๊ก� เกอร์์ภาพวาด ๒ มิติ ิิ การจัดั ทำำ�แอนิิเมชั่�น ๒ มิติ ิิ (Animation 2D) สื่่อ� วีีดิิทััศน์เ์ กี่�ยวกัับอาชีีพชุมุ ชนดั้�งเดิิมในสมััยกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ ์ สื่่อ� กราฟฟิิกเคลื่่�อนไหว (Motion Graphic) และการจััดทำ�ำ เว็บ็ ไซต์์ เพื่่อ� เป็็นสื่อ� กลางเผยแพร่่การจััดงานไปสู่�ผู้�สนใจทั่่ว� ไปอย่่างกว้า้ งขวาง 9

10

คติิธรรม เนื่่�องในวาระ ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ ๒๑ เมษายน ๒๕๖๓ เมื่อ� พระบาทสมเด็จ็ พระพุทุ ธยอดฟ้า้ จุฬุ าโลกมหาราช ทรงสถาปนาพระบรมราชจักั รีวี งศ์แ์ ล้ว้ ทรงประดิษิ ฐานหลักั เมือื งกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ เมื่อ� วันั ที่่� ๒๑ เมษายน ๒๓๒๕ ทรงสามารถนำำ�พระบรมราชวงศ์พ์ ร้อ้ มด้ว้ ยข้้าราชการและประชาชน ให้พ้ ร้้อมเพรียี งกัันเข้า้ สู้�ศึกทั้้�งภายนอกและภายใน แก้ไ้ ขฟัันฝ่า่ วิิกฤตการณ์์ของบ้า้ นเมืือง ฟื้้�นฟููพระพุทุ ธศาสนา ตั้ง� แบบแผนธรรมเนีียม ชำำ�ระกฎหมาย เสริมิ สร้า้ งศิลิ ปวััฒนธรรม และปลุกุ จิติ วิญิ ญาณของความเป็น็ ราชอาณาจัักรอันั รุ่�งเรือื ง ให้้กลัับมาดำ�ำ รงคงมั่น� นัับแต่่นั้้น� ตราบถึึงบัดั นี้้� ได้้ ๒๓๘ ปีีแล้ว้ ความร่่มเย็็นเป็็นสุุขแห่่งกรุุงรััตนโกสิินทร์์ เป็็นตััวอย่่างที่่�พิิสููจน์์ให้้เห็็นประจัักษ์์ว่่า กรุุงใดจะประดิิษฐานอยู่�ยั่�งยืืนนานโดยเรีียบร้้อย กรุุงนั้้�นต้้องยึึดมั่่�นใน “ความสามััคคีี” เป็็นคุุณธรรมพื้้�นฐาน ความสามััคคีีที่่�แท้้จริิงจะเกิิดขึ้้�นได้้ ต้้องเริ่�มจากจิิตใจของพลเมืืองแต่่ละคน ในอัันที่่�จะแผ่่เมตตาอย่่างจริิงใจ อดทน ไม่่ผููกโกรธ ให้้อภัยั และปราศจากอคติิต่่อบุุคคลแวดล้อ้ ม บ้้านเมืืองใดที่่�เต็ม็ ไปด้ว้ ยพลเมืืองผู้�เพีียบพร้้อมด้ว้ ยความสุุจริติ ทั้้�งกาย วาจา และใจ ย่่อมทำ�ำ ให้บ้ ้า้ นเมือื งนั้้�นดำ�ำ รงมั่�นคงอยู่่�ด้ว้ ย ความสามัคั คีี เพราะฉะนั้้�น ในเวลาที่่�บ้้านเมืืองกำ�ำ ลัังเผชิิญสถานการณ์อ์ ันั ไม่่น่า่ พึึงใจ ขอให้แ้ ต่ล่ ะคนลองหัันกลัับมาทบทวนตนเองว่่า ท่า่ นเป็็นผู้้�มีีเมตตา อดทน ใจเย็น็ รู้�อภัยั และละวางอคติิในใจได้ม้ ากน้อ้ ยเพีียงใด จากนั้้�น จงเร่่งเพิ่่ม� พูนู คุุณธรรมเหล่่านี้้�ให้ท้ วีียิ่ง� ขึ้น� ในตน พร้อ้ มเผื่อ� แผ่ไ่ ปสู่่�คนรอบข้า้ ง ถ้า้ แต่ล่ ะบุคุ คลทำ�ำ ได้้เช่่นนั้้น� สามัคั คีธี รรมย่อ่ ม บังั เกิดิ ขึ้้�นโดยอัตั โนมััติิ แล้้วความเจริญิ รุ่�งเรืืองย่่อมปรากฏตามมาในทัันทีี สมดัังธรรมภาษิิตที่่�ว่า่ “สพฺฺเพสํํ สงฺฺฆภููตานํํ สามคฺคฺ ีี วุฑุ ฺฒฺ ิสิ าธิกิ า.” ความว่า่ “ความพร้้อมเพรีียง ของปวงชนผู้�้เป็็นหมู่� ยังั ความเจริญิ ให้ส้ ำ�ำ เร็จ็ ” ทุกุ ประการ ขอกรุุงรัตั นโกสิินทร์์ จงสถาพรสถิิต ประดิษิ ฐานสมรรถภาพอัันประเสริิฐอยู่�ตราบกััลปาวสาน และขอประชาชนชาวไทยจงดำำ�รงมั่น� อยู่�ในธรรม สามารถนำ�ำ พา ราชอาณาจักั รให้ร้ ่่มเย็็นเป็็นสุุข ภายใต้้พระบรมโพธิสิ มภารแห่ง่ พระบรมราชจักั รีวี งศ์ส์ ืบื ไป ตลอดกาลนาน เทอญ. (สมเดจ็ พระอรยิ วงศาคตญาณ) สมเดจ็ พระสงั ฆราช สกลมหาสงั ฆปริณายก 11

สัญั ลักั ษณ์ป์ ระจำำ�พระบรมราชจักั รีีวงศ์์ พระบรมราชจักั รีวี งศ์ ์ มีที ี่่ม� าจากนามบรรดาศักั ดิ์� “เจ้า้ พระยาจักั รีศี รีอี งครักั ษ์”์ ของพระบาทสมเด็จ็ พระพุทุ ธยอดฟ้า้ จุฬุ าโลกมหาราช เมื่อ� ครั้้ง� ทรงดำ�ำ รงตำำ�แหน่ง่ สมุุหนายกในสมััยกรุุงธนบุรุ ีี ครั้้น� เสด็จ็ ปราบดาภิเิ ษกเป็็นพระมหากษััตริยิ ์์พระองค์์แรกแห่่งราชวงศ์จ์ ักั รีีและทรงสถาปนากรุงุ รััตนโกสิินทร์์เป็็นราชธานีี พุทุ ธศัักราช ๒๓๒๕ ทรงพระกรุุณาโปรดเกล้้าฯ ให้ส้ ร้้างพระแสงจักั รและพระแสงตรีไี ว้้ ๑ สำำ�รับั กำ�ำ หนดให้้เป็็นสััญลักั ษณ์์ประจำ�ำ พระบรมราชจักั รีีวงศ์ส์ ืบื มาจนถึึงปััจจุุบััน คำ�ำ ว่่า “จัักรี”ี นี้้ � พ้้องเสียี งกัับคำ�ำ ว่่า “จัักร” และ “ตรี”ี ซึ่่ง� เป็็นอาวุธุ ของพระนารายณ์์ สอดคล้อ้ งกับั ความเชื่อ� เรื่�องพระมหากษัตั ริยิ ์์ทรงอยู่�ในฐานะสมมุุติิเทพ เห็็นได้จ้ ากการเฉลิิมพระนามตามจารึึกในพระสุพุ รรณบัฏั ของพระมหากษััตริิย์์หลายพระองค์์ในพระบรมราชจักั รีีวงศ์์ จะมีีคำ�ำ ว่า่ “รามา” ซึ่�่งหมายความถึึงปางอวตารหนึ่�่ง ของพระนารายณ์์ รวมทั้้�งการตั้�งนามเมืืองหลวงเป็็น “กรุุงเทพ” อัันหมายถึึงเมืืองแห่่งเทพเทวา และการใช้้สััญลัักษณ์์ของ “ครุุฑ” ในพาหนะหรืือทรััพย์์สิินของ พระมหากษัตั ริิย์์ 12

พระบารมีปี กเกล้้าฯ ชาวประชาร่ม่ เย็็นเป็็นสุขุ ศานต์์ พระบารมีปี กเกล้า้ ฯ ชาวประชาร่ม่ เย็น็ เป็น็ สุขุ ศานต์ ์ ด้ว้ ยพระบารมีแี ห่ง่ สมเด็จ็ พระบูรู พมหากษัตั ริยิ าธิริ าชในพระบรมราชจักั รีวี งศ์ท์ ุกุ พระองค์์ “กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์”์ หรืือ “กรุงุ เทพมหานคร” เมือื งหลวงของประเทศไทย จึึงมีคี วามเจริญิ รุ่�งเรือื ง เป็็นศููนย์ก์ ลางของการเมือื ง การปกครอง เศรษฐกิิจ สัังคม และศิิลปวัฒั นธรรมอย่่างต่อ่ เนื่่�อง จวบจนปััจจุุบัันเป็็นเวลากว่่า ๒๓๘ ปีี ทั้้�งนี้้�ด้้วยพระปรีีชาสามารถและพระราชวิิสััยทััศน์์ของพระมหากษััตริิย์์ทั้้�ง ๑๐ รััชกาล ที่่�ทรงเป็็นศููนย์์รวมจิิตใจของคนไทยทั้้�งชาติิ และทรงประกอบพระราชกรณียี กิจิ นานัปั การ ทั้้ง� ทรงเป็น็ อัคั รศาสนูปู ถัมั ภกดูแู ลทุกุ ศาสนา ทรงสานสัมั พันั ธไมตรีกี ับั นานาประเทศ และทรงพัฒั นาประเทศให้เ้ จริญิ ก้า้ วหน้า้ ในทุุก ๆ ด้า้ น เพื่่อ� ความรุ่�งเรืืองไพบููลย์เ์ ป็น็ ปึึกแผ่น่ มั่น� คงของชาติบิ ้้านเมืืองและประชาชนสืืบไป พระบาทสมเด็จ็ พระพุทุ ธยอดฟ้้าจุุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้า้ ฯ ให้้สร้า้ ง “พระราชวังั หลวง” ขึ้้น� เพื่�อ่ เป็็นศูนู ย์ก์ ลางการปกครองและเป็็นที่ป�่ ระทับั ของพระมหากษัตั ริยิ ์์ 13

๑รัชั กาลที่่� พระบาทสมเด็็จพระพุุทธยอดฟ้้าจุุฬาโลกมหาราช พระปฐมกษัตั ริยิ ์แ์ ห่ง่ กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ พระนามเดิมิ ว่า่ ด้ว้ ง หรือื ทองด้ว้ ง พระราชบิดิ า คือื สมเด็็จพระปฐมบรมมหาชนก พระนามเดิมิ ว่่า ทองดี ี สืืบเชื้อ� สายมา จากเจ้า้ พระยาโกษาธิบิ ดีี (ปาน) พระราชมารดาพระนามเดิิมว่า่ หยก หรืือ ดาวเรือื ง เสด็จ็ พระบรมราชสมภพในรัชั กาลสมเด็จ็ พระเจ้า้ อยู่่�หัวั บรมโกศ เมื่อ� วันั ที่่� ๒๐ มีนี าคม พุุทธศัักราช ๒๒๗๙ ปราบดาภิิเษกเป็็นปฐมกษััตริิย์์แห่่งกรุุงรััตนโกสิินทร์์ เมื่�อวัันที่่� ๖ เมษายน พุทุ ธศักั ราช ๒๓๒๕ เสด็จ็ สวรรคตเมื่อ� วันั ที่่� ๗ กันั ยายน พุทุ ธศักั ราช ๒๓๕๒ พระชนมพรรษา ๗๓ พรรษา ทรงดำ�ำ รงสิิริิราชสมบััติิ ๒๗ ปีี 14

พระราชกรณียี กิจิ ด้า้ นการปกครอง พระองค์์ทรงโปรดเกล้า้ ฯ ให้้ตั้ง� กรุงุ รััตนโกสิินทร์เ์ ป็็นราชธานีีใหม่่ ทางตะวันั ออกของแม่น่ ้ำ��ำ เจ้้าพระยาแทนกรุงุ ธนบุุรีี เนื่่อ� งจากกรุุงธนบุุรีตีั้ง� อยู่� บนสองฝั่่�งแม่น่ ้ำ��ำ ทำำ�ให้ก้ ารลำ�ำ เลีียงอาวุธุ ภััณฑ์์ และการรัักษาพระนครเป็็นไปได้ย้ าก ด้า้ นกฎหมาย โปรดเกล้า้ ฯ ให้ข้ ้า้ ราชการที่่ม� ีคี วามรู้�ในการบริหิ ารราชการแผ่น่ ดินิ ร่ว่ มกันั ชำำ�ระ พระราชกำ�ำ หนด “กฎหมายตราสามดวง” เพื่่อ� ควบคุมุ จัดั ระเบียี บ สัังคมบ้า้ นเมือื ง ด้า้ นศาสนา โปรดเกล้้าฯ ให้้มีกี ารสัังคายนาพระไตรปิิฎก ณ วััดนิิพพานาราม (ปััจจุุบััน คืือ วัดั มหาธาตุยุ ุวุ ราชรังั สฤษฎิ์์� ราชวรมหาวิิหาร) เพื่่�อให้พ้ ระพุุทธ ศาสนาเป็็นที่่�ยึึดเหนี่่�ยวจิติ ใจของประชาชน และยัังโปรดให้้จัดั ระเบีียบพระสงฆ์ด์ ้ว้ ยการตรากฎพระสงฆ์์ เพื่่อ� ให้้ประพฤติอิ ยู่�ในพระธรรมวิินััย ด้า้ นราชประเพณีี โปรดเกล้้าฯ ให้ม้ ีีการฟื้�้นฟููพระราชพิธิ ีีบรมราชาภิเิ ษก พระราชพิธิ ีีโสกัันต์์ พระราชพิิธีีถืือน้ำ�ำ� พระพิิพัฒั น์์สััตยา เป็็นต้้น ด้า้ นศิลิ ปกรรม ทรงฟื้้�นฟููทำ�ำ นุุบำ�ำ รุุงงานศิิลปกรรม วัดั พระศรีรี ัตั นศาสดาราม หรือื วัดั พระแก้ว้ ในพระบรมมหาราชวังั ตราพระราชสีีห์์ ตราพระคชสีีห์์ ตราบัวั แก้ว้ กฎหมายตราสามดวง 15

ภาพถ่า่ ยทางอากาศวัดั พระเชตุพุ นวิมิ ลมัังคลาราม ราชวรมหาวิหิ าร (วัดั โพธิ์)� พระอารามหลวงประจำ�ำ รัชั กาลที่�่ ๑ 16

หมู่�พระมหามณเฑียี ร ในพระบรมมหาราชวััง ภาพเขีียนเขาไกรลาส ในงานโสกัันต์์เจ้า้ ฟ้า้ กุุณฑลทิิพยวดีี เมื่อ�่ ครั้ง� รัชั กาลที่่� ๑ เขีียนโดยพระวรรณวาดวิิจิิตร (ทอง) 17

๒รััชกาลที่่� พระบาทสมเด็็จพระพุุทธเลิิศหล้้านภาลัยั พระนามเดิิมว่่า สมเด็จ็ เจ้้าฟ้า้ ฉิิม เป็็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จ็ พระพุุทธยอดฟ้้าจุุฬาโลกมหาราชกัับสมเด็็จพระอมริินทราบรมราชิินีี เสด็็จพระบรม ราชสมภพ เมื่�อวัันที่่� ๒๔ กุุมภาพัันธ์์ พุุทธศัักราช ๒๓๑๐ เสด็็จขึ้�นครองราชสมบััติิ เมื่อ� วันั ที่่� ๗ กันั ยายน พุทุ ธศัักราช ๒๓๕๒ และทรงสถาปนาสมเด็็จพระบวรราชเจ้้า มหาเสนานุรุ ักั ษ์์ เป็น็ กรมพระราชวัังบวรสถานมงคล (วัังหน้้า) เสด็็จสวรรคต เมื่�อวันั ที่่� ๒๑ กรกฎาคม พุทุ ธศักั ราช ๒๓๖๗ พระชนมพรรษา ๕๗ พรรษา ทรงดำ�ำ รงสิริ ิริ าชสมบัตั ิิ ๑๕ ปีี 18

  พระราชกรณีียกิจิ ด้า้ นการปกครอง ทรงทำ�ำ นุบุ ำ�ำ รุงุ บ้า้ นเมือื งในทุกุ ด้า้ น โปรดเกล้า้ ฯ ให้ส้ ร้า้ งป้อ้ มปราการต่า่ ง ๆ สร้า้ งเมือื งนครเขื่อ� นขันั ธ์์ เป็น็ เมือื งหน้า้ ด่า่ นชายทะเลเพื่่อ� ป้อ้ งกันั ข้า้ ศึึกรุุกราน ด้้านศาสนา ทรงเป็็นเอกอััครศาสนููปถััมภก และทรงใช้้หลักั ธรรมในการปกครองบ้า้ นเมือื ง นำ�ำ ความผาสุุกมาสู่�เหล่า่ พสกนิกิ ร ด้้านศิิลปกรรม ทรงเป็็นเอกอััครศิิลปิินผู้�ทรงพระปรีีชาสามารถเป็็นอย่่างยิ่�ง ผลงานฝีีพระหััตถ์์ ทรงแกะสลัักบานประตููไม้้ที่่�พระวิิหารวััดสุุทััศนเทพวราราม ราชวรมหาวิิหาร และทรงแกะหุ่�นหลวงด้้วยไม้้รักั เป็น็ หุ่�นพระคู่�หนึ่ง่� เรียี กว่่า พระยารัักน้อ้ ย และพระยารักั ใหญ่่ ด้า้ นวรรณคดีี พระองค์ม์ ีพี ระอัจั ฉริยิ ภาพด้า้ นวรรณคดีเี ป็น็ เลิศิ มีพี ระราชนิพิ นธ์ท์ ำ�ำ นองเพลง “บุหุ ลันั ลอยเลื่อ� น” ซึ่ง่� เป็น็ เพลงไทยเดิมิ ที่่ไ� พเราะและเคยใช้เ้ ป็น็ เพลงสรรเสริิญพระบารมีีอยู่่�ช่ว่ งเวลาหนึ่่�ง นอกจากนี้้� พระองค์ย์ ัังทรงพระราชนิพิ นธ์ว์ รรณคดีี บทละครไว้้อย่่างมากมายหลายเรื่�อง เรียี กได้้ว่่าเป็น็ ยุคุ ทองของวรรณคดีไี ทย สมัยั กรุงุ รััตนโกสิินทร์์ ในการนี้้� องค์ก์ ารศึึกษา วิทิ ยาศาสตร์์ และวัฒั นธรรมแห่ง่ สหประชาชาติิ (UNESCO) ได้ป้ ระกาศยกย่อ่ งพระเกียี รติคิ ุณุ ให้พ้ ระองค์ท์ รงเป็น็ บุคุ คลสำำ�คัญั ของโลก สาขาวรรณกรรม เนื่่�องในโอกาสฉลองวันั พระราชสมภพ ครบ ๒๐๐ ปีี เมื่�อวัันที่่� ๒๔ กุมุ ภาพัันธ์ ์ พุทุ ธศัักราช ๒๕๑๑ การแสดงละครในเรื่อ�่ งอิิเหนา พระยารักั ใหญ่่ พระยารักั น้้อย (แต่ง่ กายชวา) พระราชนิิพนธ์์ ฝีีพระหััตถ์ร์ ัชั กาลที่่� ๒ ศิลิ ปะสมััยรัตั นโกสิินทร์์ ในพระบาทสมเด็จ็ พระพุุทธเลิศิ หล้้านภาลััย 19 อุทุ ยานพระบรมราชานุุสรณ์์ พระบาทสมเด็็จพระพุุทธเลิศิ หล้า้ นภาลัยั หรืือ อุุทยาน ร.๒ จังั หวััดสมุุทรสงคราม

๓รัชั กาลที่่� พระบาทสมเด็จ็ พระนั่่�งเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หััว พระนามเดิิมว่่า พระองค์์เจ้้าทัับ เป็็นพระราชโอรสพระองค์์ใหญ่่ใน พระบาทสมเด็็จพระพุุทธเลิิศหล้้านภาลััย รััชกาลที่่� ๒ กัับเจ้้าจอมมารดาเรีียม (ต่่อมาเฉลิิมพระนามาภิิไธยเป็็น สมเด็็จพระศรีีสุุลาลััย) เสด็็จพระบรมราช สมภพ เมื่�อวัันที่่� ๓๑ มีีนาคม พุุทธศัักราช ๒๓๓๐ ณ พระราชวัังเดิิมกรุุงธนบุุรีี เสด็็จขึ้�นครองราชสมบััติิ เมื่�อวัันที่่� ๒๑ กรกฎาคม พุุทธศัักราช ๒๓๖๗ และทรง สถาปนาสมเด็จ็ พระบวรราชเจ้า้ มหาศัักดิิพลเสพ เป็น็ กรมพระราชวังั บวรสถานมงคล (วังั หน้้า) เสด็จ็ สวรรคต เมื่อ� วันั ที่่� ๒ เมษายน พุทุ ธศัักราช ๒๓๙๔ พระชนมพรรษา ๖๔ พรรษา ทรงดำ�ำ รงสิิริริ าชสมบัตั ิิ ๒๗ ปีี 20

พระราชกรณียี กิจิ ด้า้ นการปกครอง ในรัชั กาลพระบาทสมเด็จ็ พระนั่่ง� เกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั ไทยต้อ้ งเผชิญิ กับั ปััญหาการคุกุ คามของจักั รวรรดินิ ิยิ มตะวันั ตก เป็น็ ผลให้ต้ ้อ้ งเจรจาทำำ�สนธิิ สัญั ญาทางการค้า้ กับั อังั กฤษและสหรััฐอเมริกิ า ในพุทุ ธศัักราช ๒๓๖๙ และพุุทธศัักราช ๒๓๗๕ ตามลำ�ำ ดัับ ด้้านศาสนา พระองค์์ทรงเป็็นเอกอััครศาสนููปถััมภกตามพระราชประเพณีี มีีพระราชศรััทธาในพระบวรพุุทธศาสนา ทรงบำ�ำ เพ็็ญพระราชกุุศลอยู่�เป็็นนิิจ โปรดให้้สมณทูตู ออกไปเจริิญสััมพันั ธไมตรีีทางศาสนากัับลังั กา ด้้านเศรษฐกิิจการค้้า ด้้วยพระบาทสมเด็็จพระนั่่�งเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว ทรงพระปรีีชาสามารถในการค้้ากัับต่่างประเทศเป็็นอย่่างยิ่�ง โดยเฉพาะการค้้ากัับชาวจีีน จนทรงได้ร้ ับั การยกย่อ่ งจากสมเด็จ็ พระบรมชนกนาถว่า่ เป็น็ “เจ้า้ สัวั ” เป็น็ ผลให้ม้ ีพี ระราชทรัพั ย์ส์ ่ว่ นพระองค์เ์ ป็น็ จำ�ำ นวนมากก่อ่ นเสด็จ็ ขึ้น� ครองราชย์์ พระราชทรัพั ย์ด์ ังั กล่า่ วนี้้� บรรจุุไว้ใ้ นถุุงแดงเก็็บรักั ษาไว้้ในพระคลังั ข้้างที่่� เรีียกต่่อมาว่า่ “เงิินถุงุ แดง” ด้้านการศึึกษา พระองค์์ทรงทำำ�นุุบำ�ำ รุุงและสนัับสนุุนการศึึกษา โปรดเกล้้าฯ ให้้กรมหลวงวงศาธิิราชสนิิท แต่่งตำ�ำ ราเรีียนภาษาไทยขึ้�นคืือ หนัังสืือจิินดามณีี และโปรดเกล้า้ ฯ ให้ผู้้�รู้�นำ�ตำ�ำ ราต่า่ ง ๆ มาจารึึกลงในศิิลาตามศาลาราย รอบพระอุุโบสถวัดั พระเชตุุพนวิมิ ลมัังคลาราม ราชวรวิิหาร เพื่่�อเป็น็ การเผยแพร่่วิชิ าการสาขาต่่าง ๆ จึึงอาจกล่่าวได้ว้ ่า่ เป็็นมหาวิิทยาลัยั แห่่งแรกของกรุงุ รััตนโกสินิ ทร์์ ด้า้ นสถาปัตั ยกรรม วัดั โอรสารามราชวรวิิหาร (วััดราชโอรส) เป็็นวััดแรกที่่พ� ระองค์์ทรงออกแบบการสร้้างอย่่างสามัญั และตกแต่่งด้ว้ ยศิลิ ปกรรมแบบจีีนผสม กัับศิิลปกรรมแบบไทยได้้อย่า่ งเหมาะสมสวยงาม เช่น่ โบสถ์์ วิิหาร ไม่ม่ ีชี ่่อฟ้า้ ใบระกา หางหงส์์ แต่ห่ ลังั คาโบสถ์เ์ ป็็นกระเบื้้อ� งเคลือื บแบบไทย จึึงนัับเป็็นครั้้ง� แรกที่่ม� ีีการผสม ศิลิ ปกรรมได้้อย่่างลงตััว วัดั ราชโอรสาราม ราชวรวิิหาร (วัดั ราชโอรส) กรุงุ เทพมหานคร “เงิินถุงุ แดง” จัดั แสดง ณ นิทิ รรศน์ร์ ััตนโกสิินทร์์ กรุุงเทพมหานคร 21

๔รััชกาลที่่� พระบาทสมเด็จ็ พระจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หัวั พระนามเดิมิ ว่่า สมเด็จ็ เจ้้าฟ้้ามหามงกุฎุ เป็น็ พระราชโอรสในพระบาท สมเด็จ็ พระพุทุ ธเลิศิ หล้า้ นภาลัยั กับั สมเด็จ็ พระศรีสี ุรุ ิเิ ยนทราบรมราชินิ ีี เสด็จ็ พระบรม ราชสมภพ เมื่อ� วันั ที่่� ๑๘ ตุลุ าคม พุทุ ธศักั ราช ๒๓๔๗ เสด็จ็ ขึ้น� ครองราชสมบัตั ิิ เมื่อ� วันั ที่่� ๒ เมษายน พุทุ ธศักั ราช ๒๓๙๔ เสด็จ็ สวรรคต เมื่อ� วันั ที่่� ๑ ตุลุ าคม พุทุ ธศักั ราช ๒๔๑๑ พระชนมพรรษา ๖๔ พรรษา ทรงดำ�ำ รงสิริ ิริ าชสมบัตั ิิ ๑๗ ปีี เมื่อ� เสด็จ็ ขึ้น� ครองราชย์แ์ ล้ว้ โปรดเกล้้าฯ ให้้สถาปนา สมเด็็จพระเจ้้าน้้องยาเธอ เจ้้าฟ้้าฯ กรมขุุนอิิศเรศรัังสรรค์์ สมเด็็จพระอนุุชาธิิราชขึ้�นเป็็น พระบาทสมเด็็จพระปิ่่�นเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว ทรงดำ�ำ รง พระอิสิ ริิยยศเสมอพระเจ้า้ แผ่น่ ดินิ อีีกพระองค์์หนึ่่ง� 22

พระราชกรณียี กิจิ ด้า้ นการปกครอง ทรงปรับั ปรุงุ แก้ไ้ ขธรรมเนียี มประเพณีที ี่่ม� ีมี าแต่เ่ ดิมิ ให้เ้ หมาะสมกับั กาลเวลา เช่น่ ยกเลิกิ ธรรมเนียี มการถวายฎีกี าแบบเก่า่ และพระราชทาน พระบรมราชานุญุ าตให้ร้ าษฎรมีีโอกาสเข้า้ เฝ้้าฯ ชมพระบารมีีได้อ้ ย่่างใกล้้ชิดิ ด้า้ นศาสนา พระองค์์มีพี ระราชศรััทธาในพระบวรพุทุ ธศาสนาเป็น็ อย่่างยิ่ง� ทรงสถาปนาพระอารามหลวงขึ้�นใหม่ใ่ นรััชกาล จำำ�นวน ๕ แห่ง่ คืือ วัดั บรมนิิวาส ราชวรวิิหาร วัดั โสมนััสราชวรวิหิ าร วัดั ปทุุมวนารามราชวรวิิหาร วัดั มกุฏุ กษััตริยิ ารามราชวรวิิหาร และวัดั ราชประดิิษฐสถิติ มหาสีีมารามราชวรวิหิ าร ด้้านเศรษฐกิจิ การคลังั หลัังจากที่่�ไทยทำำ�สนธิสิ ััญญาเบาว์ร์ ิงิ กัับอังั กฤษ ในพุุทธศัักราช ๒๓๙๘ ส่่งผลให้้สภาพเศรษฐกิจิ การค้้าเปลี่ย� นแปลงจากระบบการค้า้ แบบผููกขาดมาเป็น็ ระบบการค้า้ เสรีี สามารถส่ง่ ข้า้ วเป็็นสินิ ค้้าส่่งออกได้้เป็็นครั้้ง� แรก และจัดั ตั้้ง� โรงกษาปณ์ส์ ิิทธิกิ ารขึ้�นในพระบรมมหาราชวังั เพื่่�อผลิติ เหรีียญกษาปณ์แ์ ทน เงิินพดด้้วงและเบี้้ย� หอยที่่เ� คยใช้ก้ ัันมาแต่่โบราณ ด้า้ นการศึกึ ษา พระองค์ท์ รงตระหนักั ถึึงความสำำ�คัญั ของการศึึกษาว่า่ เป็น็ รากฐานสำำ�คัญั ในการพัฒั นาบ้า้ นเมือื งให้ท้ ันั สมัยั แบบตะวันั ตก จึึงทรงริเิ ริ่ม� สนับั สนุนุ การศึึกษาภาษาอัังกฤษและวิิทยาการสมััยใหม่่ของโลกตะวัันตก โดยเฉพาะด้้านดาราศาสตร์์ ด้ว้ ยทรงสามารถคำำ�นวณวััน เวลา และสถานที่่�เกิดิ สุุริยิ ุุปราคาได้้อย่่างถููกต้้อง แม่่นยำำ� จนได้ร้ ับั การยกย่อ่ งเป็็น “พระบิิดาแห่ง่ วิิทยาศาสตร์์ไทย” ด้้านการต่่างประเทศ ทรงตระหนัักถึึงภััยของมหาอำ�ำ นาจตะวัันตก จึึงมีีพระบรมราโชบายดำำ�เนิินการผ่่อนปรน เพื่่�อรัักษาความอยู่�รอดของบ้้านเมืือง โดยทำ�ำ หนังั สืือสััญญาทางพระราชไมตรีแี ละการค้้ากับั ชาติติ ะวันั ตก นอกจากนี้้ย� ัังทรงส่ง่ ราชทูตู ไทยไปเจริิญสััมพัันธไมตรีีกัับประเทศในยุุโรป คืือ อัังกฤษ และฝรั่่�งเศส ราชทูตู สยาม (Siamese embassy) ณ พระราชวังั ฟงแตนโบล (Palace of Fontainebleau) ฝรั่่ง� เศส ถ่่ายเมื่อ่� ปีี พ.ศ. ๒๔๐๔ 23

รัชั กาลที่่� ๔ เสด็จ็ ทอดพระเนตรสุรุ ิิยุปุ ราคา โรงกระสาปน์์สิทิ ธิิการ โรงกษาปณ์แ์ ห่่งแรกของไทย ณ เกยหน้้าพลัับพลาที่ป�่ ระทัับค่า่ ยหลวงบ้า้ นหว้้ากอ เมืืองประจวบคีีรีีขันั ธ์์ โปรดให้ฉ้ ายพระรูปู กัับคณะแขกเมืือง 24

จิิตรกรรมฝาผนังั ในพระอุโุ บสถวัดั เสนาสนาราม ราชวรวิหิ าร จังั หวัดั พระนครศรีีอยุธุ ยา วัดั ราชประดิษิ ฐสถิติ มหาสีีมาราม ราชวรวิิหาร กรุุงเทพมหานคร พระบาทสมเด็็จพระจอมเกล้้าเจ้า้ อยู่่�หัวั โปรดเกล้้าฯ 25 ให้ร้ าชการเข้า้ เฝ้า้ รับั เสด็็จเป็น็ ครั้�งแรกของกรุุงรัตั นโกสิินทร์์

๕รัชั กาลที่่� พระบาทสมเด็จ็ พระจุลุ จอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หััว พระนามเดิมิ ว่า่ สมเด็จ็ เจ้า้ ฟ้า้ จุฬุ าลงกรณ์์ เป็น็ พระราชโอรสในพระบาท สมเด็็จพระจอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั กัับสมเด็จ็ พระเทพศิริ ิินทราบรมราชิินีี เสด็จ็ พระบรม ราชสมภพ เมื่�อวัันที่่� ๒๐ กัันยายน พุุทธศัักราช ๒๓๙๖ เสด็็จขึ้�นครองราชสมบััติิ เมื่อ� วันั ที่่� ๑ ตุลุ าคม พุทุ ธศักั ราช ๒๔๑๑ เสด็จ็ สวรรคต เมื่อ� วันั ที่่� ๒๓ ตุลุ าคม พุทุ ธศักั ราช ๒๔๕๓ พระชนมพรรษา ๕๗ พรรษา ทรงดำ�ำ รงสิิริิราชสมบัตั ิิ ๔๒ ปีี 26

พระราชกรณีียกิิจ ด้้านการปกครอง ทรงปฏิิรููประบบการบริิหารราชการแผ่่นดิินโปรดให้้ยกฐานะกรมเป็็นกระทรวง มีีเสนาบดีีประจำำ�กระทรวง ส่่วนการปฏิิรููปการปกครอง ส่ว่ นภููมิิภาคนั้้�น โปรดให้จ้ ััดการปกครองแบบมณฑลเทศาภิิบาล เพื่่อ� ความเจริญิ ก้า้ วหน้า้ ทัดั เทียี มนานาอารยประเทศ ด้้านการศาสนา โปรดเกล้้าฯ ให้้มีีการสัังคายนาพระไตรปิิฎกด้้วยอัักษรไทยเป็็นครั้้�งแรก เรีียกว่่าพระไตรปิิฎกฉบัับพิิมพ์์ เมื่�อแล้้วเสร็็จโปรดเกล้้าฯ ให้้แจกจ่่ายไปยัังพระอารามและห้้องสมุุดต่่าง ๆ ทั้้�งยัังโปรดเกล้้าฯ ให้้ตราพระราชบััญญััติิลัักษณะปกครองคณะสงฆ์์ ร.ศ. ๑๒๑ เพื่่�อให้้การปกครองภายในสัังฆมณฑล เป็น็ ระเบีียบแบบแผน นัับเป็น็ พระราชบััญญััติปิ กครองคณะสงฆ์์ฉบัับแรกของไทย ด้า้ นเศรษฐกิจิ และการคลััง ทรงจัดั ระเบีียบการจัดั เก็บ็ ภาษีีให้ร้ ัดั กุมุ ยิ่�งขึ้น� เพื่่�อแก้้ไขระบบการเก็บ็ เงิินเข้้าพระคลังั ให้ม้ ีปี ระสิิทธิภิ าพ และรวบรวมรายได้้ของ แผ่น่ ดินิ ไว้ใ้ นที่่เ� ดียี วกััน ด้้านการศึึกษา โปรดเกล้้าฯ ให้้จััดตั้้�งโรงเรีียนหลวงแห่่งแรกขึ้�นในพระบรมมหาราชวััง ต่่อมามีีพระราชดำำ�ริิให้้ขยายการศึึกษาไปสู่�ประชาชนทั่่�วไป โดยโปรดเกล้้าฯ ให้้ตั้ง� โรงเรีียนสำ�ำ หรับั ราษฎรเป็น็ แห่ง่ แรก ณ วัดั มหรรณพารามวรวิหิ าร และขยายไปทั่่�วประเทศ ด้า้ นสังั คม ทรงมีพี ระราชดำำ�ริทิี่่จ� ะเลิกิ ทาสนับั แต่แ่ รกเสด็จ็ เถลิงิ ถวัลั ยราชสมบัตั ิิ ทรงดำำ�เนินิ การอย่า่ งค่อ่ ยเป็น็ ค่อ่ ยไปจนสำ�ำ เร็จ็ นับั ว่า่ เป็น็ การเลิกิ ทาสที่่ป� ราศจาก ความวุ่�นวาย และมิไิ ด้ส้ ูญู เสียี เลือื ดเนื้้อ� แต่ป่ ระการใด นอกจากนี้้ย� ังั ทรงยกเลิกิ ระบบไพร่ ่ ส่ง่ ผลให้ป้ ระชาชนมีอี ิสิ รเสรีภี าพ ทำ�ำ ให้พ้ ระองค์ท์ รงได้ร้ ับั การถวายพระราชสมัญั ญา ว่่า “สมเด็จ็ พระปิยิ มหาราช” แปลว่า่ พระมหากษัตั ริยิ ์ท์ ี่่ท� รงเป็็นที่่ร� ักั ยิ่ง� ของปวงชน ด้้านการสาธารณููปโภค โปรดเกล้้าฯ ให้้ทดลองจััดการสุุขาภิิบาล โดยตั้�งหััวเมืืองขึ้�นเป็็นแห่่งแรกที่่�ตำำ�บลท่่าฉลอม เมืืองสมุุทรสาคร โปรดเกล้้าฯ ให้้สร้้าง ทางรถไฟหลวงสายแรกระหว่่าง กรุงุ เทพฯ - นครราชสีมี า และริิเริ่ม� กิจิ การด้า้ นไฟฟ้า้ ประปา และโทรเลข ด้้านการสาธารณสุขุ โปรดเกล้า้ ฯ ให้ก้ ่่อตั้ง� โรงพยาบาลขึ้น� เป็็นแห่ง่ แรก พระราชทานนามว่า่ โรงศิริ ิิราชพยาบาล ปััจจุุบััน คืือ โรงพยาบาลศิิริิราช ด้า้ นการต่า่ งประเทศ ในรัชั สมัยั ของพระองค์์ เป็น็ ช่ว่ งที่่จ� ักั รวรรดินิ ิยิ มตะวันั ตกกำำ�ลังั แผ่ข่ ยายอิทิ ธิพิ ลเข้า้ มาในดินิ แดนเอเชียี ตะวันั ออกเฉียี งใต้้ และส่ง่ ผลกระทบ ต่อ่ ความมั่น� คงของประเทศ ทรงดำำ�เนิินพระราชวิิเทโศบายเจริญิ สัมั พัันธไมตรีกี ัับชาติติ ะวันั ตก โดยเสด็็จพระราชดำ�ำ เนินิ เยืือนนานาประเทศในยุโุ รปถึึง ๒ ครั้้�ง 27

พระบาทสมเด็จ็ พระจุุลจอมเกล้้าเจ้า้ อยู่่�หัวั เสด็็จประพาสยุุโรป เมืืองนิิวคาสเซิลิ ประเทศอังั กฤษ พระบาทสมเด็็จพระจุุลจอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั เสด็็จกลับั จากการประพาสยุุโรป เมื่่�อปีี พ.ศ. ๒๔๕๐ 28

พระที่น่� ั่่ง� อนัันตสมาคม รููปแบบสถาปััตยกรรมตะวัันตก สร้้างขึ้น้� เมื่�่อ พ.ศ. ๒๔๕๑ ภาพถ่า่ ยสถานีีรถไฟหัวั ลำ�ำ โพง กรุุงเทพมหานคร เมื่่อ� ปีี พ.ศ. ๒๔๔๔ 29

๖รััชกาลที่่� พระบาทสมเด็จ็ พระมงกุฎุ เกล้า้ เจ้้าอยู่่�หัวั พระนามเดิมิ ว่า่ สมเด็จ็ เจ้า้ ฟ้า้ มหาวชิริ าวุธุ เป็น็ พระราชโอรสในพระบาท สมเด็จ็ พระจุลุ จอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั กับั สมเด็จ็ พระศรีพี ัชั รินิ ทราบรมราชินิ ีนี าถ พระบรม ราชชนนีพี ันั ปีหี ลวง เสด็จ็ พระบรมราชสมภพ เมื่อ� วันั ที่่� ๑ มกราคม พุทุ ธศักั ราช ๒๔๒๓ เสด็็จขึ้�นครองราชสมบััติิ เมื่�อวัันที่่� ๒๓ ตุุลาคม พุุทธศัักราช ๒๔๕๓ เสด็็จสวรรคต เมื่�อวัันที่่� ๒๖ พฤศจิกิ ายน พุุทธศัักราช ๒๔๖๘ พระชนมพรรษา ๔๕ พรรษา ทรงดำ�ำ รง สิริ ิริ าชสมบัตั ิิ ๑๖ ปีี 30

พระราชกรณีียกิจิ ด้้านการปกครอง มีีพระราชดำ�ำ ริิส่่งเสริิมการปกครองในระบอบประชาธิิปไตย จึึงทรงก่่อตั้�ง “ดุุสิิตธานีี” ให้้เป็็นเมืืองขนาดเล็็กเพื่่�อทดลองจััดการปกครอง ตามระบอบประชาธิิปไตย ด้้านการศึึกษา พระองค์์ทรงปรัับปรุุงโรงเรีียนมหาดเล็็ก ซึ่�่งตั้�งในรััชสมััยพระบาทสมเด็็จพระจุุลจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััวเป็็น “โรงเรีียนข้้าราชการพลเรืือน ของพระบาทสมเด็็จพระจุุลจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว” โปรดให้้สร้้างอาคารเรีียนที่่�อำำ�เภอปทุุมวััน ต่่อมาทรงสถาปนาขึ้�นเป็็นจุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย เมื่�อพุุทธศัักราช ๒๔๕๙ โปรดให้้ตราพระราชบัญั ญััติิโรงเรีียนราษฎร์์ ในพุุทธศัักราช ๒๔๖๑ ด้้านสัังคม พระองค์์ทรงตั้�งกองเสืือป่่า เมื่�อวัันที่่� ๑ พฤษภาคม พุุทธศัักราช ๒๔๕๔ มีีพระราชประสงค์์ที่่�จะฝึึกหััดอบรมข้้าราชการพลเรืือนให้้ได้้รัับการฝึึก อบรมอย่่างทหาร เป็็นพลเมืืองที่่�มีีระเบีียบวิินััยและมีีความสามััคคีีในชาติิ ส่่วนกองลููกเสืือโปรดเกล้้าฯ ให้้จััดตั้้�งเป็็นกิิจการของเยาวชน ตั้้�งขึ้�นคู่่�กัับกองเสืือป่่า เมื่�อวัันที่่� ๑ กรกฎาคม พุุทธศัักราช ๒๔๕๔ ด้า้ นการต่า่ งประเทศ สงครามโลกครั้้ง� ที่่� ๑ เกิดิ ขึ้้น� ในทวีปี ยุโุ รป เมื่อ� พุทุ ธศักั ราช ๒๔๕๗ พระองค์ม์ ีพี ระบรมราชโองการประกาศสงครามกับั เยอรมนีี ออสเตรียี - ฮังั การีี และออตโตมาน เมื่�อวันั ที่่� ๒๒ กรกฎาคม พุทุ ธศัักราช ๒๔๖๐ โปรดเกล้้าฯ ให้้ส่ง่ ทหารไทยไปร่่วมรบในสมรภููมิิยุโุ รป เมื่อ� สงครามสิ้น� สุุด ฝ่่ายสััมพันั ธมิิตรเป็น็ ผู้�ชนะ ทำำ�ให้ป้ ระเทศไทยมีีโอกาสเจรจากับั ชาติิมหาอำ�ำ นาจเพื่่�อแก้ไ้ ขสนธิิสัญั ญาที่่�ไม่่เป็น็ ธรรม ด้้านวรรณคดีีและหนัังสืือพิิมพ์์ พระองค์์ทรงมีีพระอััจฉริิยภาพด้้านวรรณกรรมมาแต่่ทรงพระเยาว์์ มีีพระราชนิิพนธ์์ทั้้�งร้้อยแก้้ว ร้้อยกรอง และบทความ วิิจารณ์์ต่่าง ๆ จำ�ำ นวนมากต่่อมาโปรดเกล้้าฯให้้ตราพระราชบััญญััติิจััดตั้้�งวรรณคดีีสโมสร เมื่�อพุุทธศัักราช ๒๔๕๗ เพื่่�อพิิจารณายกย่่องหนัังสืือที่่�ประพัันธ์์อย่่างดีีเยี่�ยม ถููกต้้องตามหลัักภาษาไทยและมีีคุุณค่่าทางวรรณกรรม รััชสมััยของพระองค์์นัับเป็็นยุุครุ่่�งเรืืองของกิิจการพิิมพ์์และหนัังสืือพิิมพ์์ ทรงได้้รัับการถวายพระราชสมััญญาว่่า “สมเด็็จพระมหาธีรี ราชเจ้้า” หมายถึึง พระมหากษััตริยิ ์ผ์ู้�เป็น็ ปราชญ์ท์ ี่่�ยิ่�งใหญ่่ เมื่�อพุุทธศัักราช ๒๕๒๓ ในวาระครบ ๑๐๐ ปีี แห่่งวัันคล้้ายวัันพระราชสมภพ ในพระบาทสมเด็็จพระมงกุุฎเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว องค์์การศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ และวััฒนธรรมแห่่งสหประชาชาติิ (UNESCO) ได้ป้ ระกาศยกย่่องพระเกีียรติคิ ุุณให้ท้ รงเป็็นผู้้�มีีผลงานดีีเด่น่ ด้า้ นวััฒนธรรมระดับั โลก 31

ฉายพระรููปพร้อ้ มสมเด็็จพระบรมชนกนาถและสมเด็จ็ พระบรมราชชนนีี พระราชนิิเวศน์์มฤคทายวันั จัังหวัดั เพชรบุรุ ีี สร้้างด้ว้ ยไม้้สักั ทอง สถาปััตยกรรมแบบไทยประยุุกต์์ (ไทยผสมยุุโรป) สร้้างเมื่่�อ พ.ศ. ๒๔๖๖ เป็น็ ที่�ป่ ระทัับแปรพระราชฐานในฤดูรู ้อ้ น 32

เมืืองจำำ�ลองดุสุ ิติ ธานีี กองเสืือป่า่ ในรััชกาลที่่� ๖ 33

๗รััชกาลที่่� พระบาทสมเด็จ็ พระปกเกล้้าเจ้้าอยู่่�หัวั พระนามเดิมิ ว่า่ สมเด็จ็ เจ้า้ ฟ้า้ ประชาธิปิ กศักั ดิเิ ดชน์์ เป็น็ พระราชโอรสใน พระบาทสมเด็จ็ พระจุลุ จอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั กับั สมเด็จ็ พระศรีพี ัชั รินิ ทราบรมราชินิ ีนี าถ พระบรมราชชนนีีพัันปีีหลวง เสด็็จพระบรมราชสมภพ เมื่�อวัันที่่� ๘ พฤศจิิกายน พุทุ ธศักั ราช๒๔๓๖เสด็จ็ ขึ้น� ครองราชสมบัตั ิเิ มื่อ� วันั ที่่�๒๖พฤศจิกิ ายน พุทุ ธศักั ราช๒๔๖๘ ทรงสละราชสมบัตั ิิ เมื่อ� วันั ที่่� ๒ มีนี าคม พุทุ ธศักั ราช ๒๔๗๗ และประทับั อยู่�ในประเทศ อัังกฤษ พร้้อมด้้วยสมเด็็จพระนางเจ้้ารำ�ำ ไพพรรณีี พระบรมราชิินีี จนกระทั่่�งเสด็็จ สวรรคต เมื่อ� วันั ที่่� ๓๐ พฤษภาคม พุุทธศักั ราช ๒๔๘๔ พระชนมพรรษา ๔๘ พรรษา ทรงดำำ�รงสิิริิราชสมบััติิ ๙ ปีี และต่่อมาได้้มีีพิิธีีอััญเชิิญพระบรมอััฐิิกลัับประเทศไทย ในพุทุ ธศัักราช ๒๔๙๑ 34

พระราชกรณีียกิจิ ด้้านการปกครอง เมื่�อคณะราษฎรได้้ก่่อการเปลี่�ยนแปลงการปกครอง ในวัันที่่� ๒๔ มิิถุุนายน พุุทธศัักราช ๒๔๗๕ พระองค์์ไม่่ทรงมีีพระราชประสงค์์ให้้ มีีการต่่อสู้�ในหมู่่�คนไทย ประกอบกัับมีีพระราชดำำ�ริิที่่�จะพระราชทานรััฐธรรมนููญเป็็นหลัักการปกครองแผ่่นดิินอยู่�แล้้ว จึึงทรงยอมตามข้้อเรีียกร้้องของคณะราษฎร เป็น็ พระมหากษัตั ริยิ ์ภ์ ายใต้ร้ ัฐั ธรรมนูญู นำำ�ไปสู่�การตั้ง� รัฐั บาลเพื่่อ� บริหิ ารราชการแผ่น่ ดินิ ต่อ่ มามีกี ารร่า่ งรัฐั ธรรมนูญู สำ�ำ หรับั ปกครองแผ่น่ ดินิ เมื่อ� วันั ที่่� ๑๐ ธันั วาคม พุทุ ธศักั ราช ๒๔๗๕ ด้้านเศรษฐกิจิ สืืบเนื่่อ� งจากหลัังสงครามโลกครั้้�งที่่� ๑ เกิดิ ปััญหาภาวะเศรษฐกิจิ ตกต่ำ��ำ ทั่่ว� โลก จึึงมีีพระราชดำำ�ริปิ รับั ปรุงุ การจััดเก็บ็ ภาษีีอากร ลดรายจ่า่ ยโดย ยุบุ หน่่วยราชการที่่�ซ้ำ��ำ ซ้้อน ปลดข้้าราชการบางส่่วนออก ตัดั ทอนงบประมาณที่่ไ� ม่่จำำ�เป็น็ รวมทั้้�งปรัับลดงบประมาณส่่วนพระองค์์ ในการนี้้� องค์ก์ ารศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ และวัฒั นธรรมแห่่งสหประชาชาติิ (UNESCO) มีีมติิประกาศยกย่อ่ งพระบาทสมเด็็จพระปกเกล้้าเจ้้าอยู่่�หัวั เป็็นบุุคคล สำ�ำ คััญของโลก เมื่อ� วันั ที่่� ๒๐ พฤศจิิกายน พุุทธศักั ราช ๒๕๕๖ ในฐานะที่่ท� รงมีีผลงานดีีเด่่นด้้านการศึึกษา วิทิ ยาศาสตร์์ วััฒนธรรม สัังคมศาสตร์์ และสื่อ� มวลชน  วัันที่่� ๑๐ ธัันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ พระบาทสมเด็็จพระปกเกล้้าเจ้า้ อยู่่�หััว เสด็จ็ ออก ณ พระที่�่นั่่ง� อนัันตสมาคม การประชมุ รัฐสภาไทย ณ พระทีน่ ่ังอนันตสมาคม ประทัับเหนืือพระที่�น่ ั่่�งพุดุ ตานกาญจนสิงิ หาสน์์บนพระราชบััลลัังก์ภ์ ายใต้้นพปฎลมหาเศวตฉััตร สมัยพนั เอกพระยาพหลพลพยุหเสนาเป็นนายกรฐั มนตรี ทรงพระกรุุณาโปรดเกล้้าฯ พระราชทานรัฐั ธรรมนูญู ฉบัับถาวรฉบับั แรก แห่่งราชอาณาจักั รสยามแก่่ปวงชนชาวไทย 35

๘รััชกาลที่่� พระบาทสมเด็จ็ พระปรเมนทรมหาอานันั ทมหิิดล พระอััฐมรามาธิิบดินิ ทร พระนามเดิิมว่่า พระวรวงศ์์เธอ พระองค์์เจ้้าอานัันทมหิิดล เป็น็ พระราชโอรสในสมเด็จ็ พระมหิติ ลาธิเิ บศรอดุลุ ยเดชวิกิ รม พระบรมราชชนก กับั สมเด็จ็ พระศรีีนคริินทราบรมราชชนนีี เสด็็จพระบรมราชสมภพ เมื่�อวัันที่่� ๒๐ กัันยายน พุทุ ธศักั ราช ๒๔๖๘ ณ เมืืองไฮเดลเบอร์์ก ประเทศเยอรมนีี เสด็จ็ ขึ้�นครองราชสมบััติิ เมื่�อวัันที่่� ๒ มีีนาคม พุุทธศัักราช ๒๔๗๗ เสด็็จสวรรคต เมื่�อวัันที่่� ๙ มิิถุุนายน พุุทธศักั ราช ๒๔๘๙ พระชนมพรรษา ๒๑ ปีี ทรงดำ�ำ รงสิริ ิริ าชสมบััติิ ๑๒ ปีี 36

พระราชกรณีียกิจิ ด้้านการปกครอง พระองค์์ทรงประกอบพระราชกรณีียกิิจในฐานะพระมหากษััตริิย์์ในระบอบประชาธิิปไตย ทรงประกอบพิิธีีเปิิดประชุุมสภาผู้�แทนราษฎร ณ พระที่่�นั่่ง� อนัันตสมาคม ทรงลงพระปรมาภิิไธยในรััฐธรรมนููญแห่ง่ ราชอาณาจัักรไทย ฉบับั ลงวัันที่่� ๙ พฤษภาคม พุทุ ธศักั ราช ๒๔๘๙ และมีีพระราชดำำ�รััสกับั ประชาชน ชาวไทยทางวิิทยุกุ ระจายเสียี ง เนื่่�องในวัันรััฐธรรมนูญู ด้า้ นศาสนา พระองค์ไ์ ด้ป้ ระกอบพิธิ ีที รงปฏิญิ าณตนเป็น็ พุทุ ธมามกะ ท่า่ มกลางมณฑลสงฆ์ใ์ นพระอุโุ บสถวัดั พระศรีรี ัตั นศาสดาราม นอกจากนี้้ย� ังั ได้พ้ ระราชทาน พระราชทรััพย์บ์ ำำ�รุุงวััดวาอาราม และพระราชทานพระบรมราชููปถััมภ์์แก่ศ่ าสนาอื่�นตามสมควร ด้า้ นการศึกึ ษา ทรงมีพี ระราชดำำ�ริทิี่่จ� ะส่ง่ เสริมิ การศึึกษาของชาติิ โดยเสด็จ็ พระราชดำ�ำ เนินิ ไปทอดพระเนตรกิจิ การของหอสมุดุ แห่ง่ ชาติิ และเสด็จ็ พระราชดำ�ำ เนินิ ไปในการพระราชทานปริญิ ญาบัตั ร และพระราชทานพระบรมราโชวาทแก่บ่ ััณฑิติ และนิสิ ิิตจุฬุ าลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย ด้้านการทหาร พระองค์์เสด็จ็ ฯ ไปทรงตรวจพลสวนสนามของกองทหารฝ่า่ ยสััมพัันธมิติ ร ณ ท้้องสนามหลวง พร้้อมลอร์์ด หลุุยส์์ เมานต์แ์ บ็็ตเทน (Lord Louis Mountbatten) ผู้้�บััญชาการทหารฝ่่ายสััมพันั ธมิติ รในเอเชียี ตะวัันออกเฉียี งใต้้ เมื่�อวัันที่่� ๑๙ มกราคม พุุทธศักั ราช ๒๔๘๙ สร้้างขวัญั และกำ�ำ ลังั ใจแก่่พสกนิกิ รอย่่างดียีิ่ง� พระบาทสมเด็จ็ พระปรเมนทรมหาอานันั ทมหิดิ ล เสด็็จพระราชดำ�ำ เนิินเยี่ย�่ มชาวไทยเชื้�อสายจีีนเป็็นครั้�งแรก เสด็็จพระราชดำำ�เนินิ ตรวจแถวกองทหารฝ่่ายสััมพัันธมิิตร ณ สำ�ำ เพ็็ง กรุุงเทพมหานคร เมื่่�อวัันที่�่ ๓ มิิถุุนายน พ.ศ. ๒๔๘๙ ในสงครามโลกครั้�งที่่� ๒ พร้อ้ มกัับหลุยุ ส์์ เมานต์์แบ็็ตเทน เอิริ ์ล์ เมานต์์แบ็็ตเทนแห่่งพม่า่ เมื่่�อวันั ที่่� ๑๙ มกราคม พ.ศ. ๒๔๘๙ 37

๙รัชั กาลที่่� พระบาทสมเด็จ็ พระบรมชนกาธิเิ บศร มหาภููมิิพลอดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร พระนามเดิิมว่่า พระวรวงศ์์เธอพระองค์์เจ้้าภููมิิพลอดุุลเดช เป็็นพระราชโอรสในสมเด็็จพระมหิิตลาธิิเบศร อดุุลยเดชวิิกรม พระบรมราชชนก กัับสมเด็็จพระศรีีนคริินทราบรมราชชนนีี เสด็็จพระบรมราชสมภพ เมื่�อวัันที่่� ๕ ธัันวาคม พุุทธศักั ราช ๒๔๗๐ รััฐแมสซาชููเซตส์์ (Massachut Auburn) ประเทศ สหรััฐอเมริิกา เสด็็จขึ้�นครองราชสมบััติิ เมื่�อวัันที่่� ๙ มิิถุุนายน พุุทธศัักราช ๒๔๘๙ เสด็็จสวรรคตเมื่�อวัันที่่� ๑๓ ตุลุ าคม พุุทธศัักราช ๒๕๕๙ พระชนมพรรษา ๘๙ พรรษา ทรงดำำ�รงสิิริริ าชสมบัตั ิิ ๗๐ ปีี 38

  พระราชกรณียี กิิจ ด้า้ นการปกครอง พระองค์ท์ รงปกครองบ้า้ นเมือื งด้ว้ ยทศพิิธราชธรรม ทรงอุทุ ิศิ กำ�ำ ลัังพระวรกายและกำำ�ลังั พระสติิปััญญา ปฏิบิ ััติิพระราชกรณีียกิิจนานัปั การ เพื่่�อประโยชน์์สุุขของปวงอาณาประชาราษฎร์์และชาติิบ้้านเมืืองตลอดรััชกาล พระองค์์เสด็็จเยี่�ยมเยืือนราษฎรทั่่�วทุุกภููมิิภาคทอดพระเนตรความเป็็นอยู่�ของราษฎรที่่�ต้้อง เผชิญิ กัับปััญหาการทำ�ำ กินิ และการดำ�ำ รงชีีพที่่�ต้้องพึ่่�งพาอาศัยั ธรรมชาติ ิ จึึงมีีพระราชดำ�ำ ริิแก้้ไขและบรรเทาความเดืือดร้อ้ นของราษฎร ซึ่ง่� ต่อ่ มาปรากฏเป็น็ โครงการอันั เนื่่อ� ง มาจากพระราชดำำ�ริิมากกว่่า ๔,๐๐๐ โครงการ พระองค์์ทรงเป็็นกษััตริิย์์นัักพััฒนาอย่่างแท้้จริิง ทรงมุ่�งเน้้นการพััฒนาอย่่างยั่�งยืืนและการอยู่�อย่่างสมดุุลระหว่่างมนุุษย์์กัับ ธรรมชาติิ ด้ว้ ยเหตุุนี้้� โครงการอันั เนื่่อ� งมาจากพระราชดำ�ำ ริจิ ึึงครอบคลุมุ ทุกุ ด้้าน โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งด้า้ นการเกษตร การชลประทาน ที่่�ดิิน ป่่าไม้้ การประมง และปศุสุ ัตั ว์์ ด้้านศาสนา พระองค์์ทรงมีีพระราชศรััทธาในพระบวรพุุทธศาสนาเป็็นอย่่างยิ่�ง ทรงเป็็นแบบอย่่างที่่�ล้ำ��ำ เลิิศในการผดุุงรัักษาพระพุุทธศาสนา ทรงผนวชและ ทรงทำ�ำ นุบุ ำำ�รุงุ พระพุทุ ธศาสนาให้้เจริญิ รุ่�งเรือื ง ทรงเป็็นอััครศาสนููปถัมั ภก และพระราชทานพระบรมราชููปถัมั ภ์บ์ ำ�ำ รุงุ ศาสนาอื่น� ๆ ด้ว้ ย ทั้้ง� ศาสนาคริิสต์ ์ อิสิ ลาม ซิกิ ข์ ์ ฮิินดูู เป็็นผลให้พ้ สกนิกิ รทุุกศาสนาอยู่�ร่วมกัันอย่า่ งสงบสุุข ด้้านการศึึกษา พระองค์์ทรงตระหนัักและให้้ความสำ�ำ คััญกัับการพััฒนาคุุณภาพของคน ซึ่�่งเป็็นทรััพยากรที่่�สำ�ำ คััญของประเทศ จึึงมีีพระราชดำำ�ริิส่่งเสริิมและ สนัับสนุนุ ด้า้ นการศึึกษาแก่เ่ ยาวชนและประชาชนอย่า่ งทั่่ว� ถึึง เพื่่อ� ยกระดัับคุุณภาพชีวี ิิตของราษฎรให้้ดีีขึ้น� โปรดเกล้า้ ฯ ให้้จััดตั้้ง� โรงเรียี นหลายแห่่ง ด้้านสาธารณสุุข พระองค์์ทรงตระหนัักถึึงความสำ�ำ คัญั ของสุุขภาพอนามัยั ที่่�แข็ง็ แรงของประชาชน จึึงโปรดเกล้้าฯ ให้จ้ ััดตั้้ง� หน่่วยงานแพทย์ห์ ลวง หน่่วยงาน แพทย์พ์ ระราชทาน หน่่วยทันั ตกรรมเคลื่่อ� นที่่�พระราชทาน มููลนิิธิิราชประชาสมาสัยั และมููลนิธิ ิิราชประชานุุเคราะห์์ ดำ�ำ เนิินงานช่่วยเหลืือผู้�ประสบสาธารณภััยต่า่ ง ๆ ที่่ส� ำำ�คััญ โปรดเกล้้าฯ ให้้จััดตั้้�งมูลู นิธิ ิิชัยั พัฒั นา เป็็นองค์ก์ รดำ�ำ เนินิ งานพััฒนาเพื่่อ� ช่่วยเหลืือประชาชน เช่น่ การฟื้�้นฟูผูู้�ประสบภัยั พิบิ ัตั ิิ การปรับั ปรุุงคุุณภาพสิ่�งแวดล้อ้ มและคุุณภาพ ชีีวิิตของราษฎรในท้้องถิ่น� ทุรุ กันั ดาร ด้า้ นศิลิ ปวัฒั นธรรม พระองค์ท์ รงเป็น็ อัคั รศิลิ ปินิ ที่่ม� ีพี ระอัจั ฉริยิ ภาพ และพระปรีชี าสามารถด้า้ นศิลิ ปะหลายสาขา มีคี วามสนพระทัยั ในศิลิ ปวัฒั นธรรมของชาติิ ทุุกแขนง ทรงเป็็นแบบอย่่างที่่�ดีีในการอนุุรัักษ์์มรดกของชาติิ ตลอดจนส่่งเสริิมให้้คนในชาติิตระหนัักถึึงคุุณค่่าของศิิลปวััฒนธรรมไทย มีีพระราชดำ�ำ ริิให้้ฟื้�้นฟููพระราชพิิธีี ถวายผ้า้ พระกฐิินโดยกระบวนพยุหุ ยาตราทางชลมารค ทรงฟื้้�นฟููพระราชพิธิ ีจี รดพระนังั คัลั แรกนาขวััญ เพื่่�อสร้้างขวัญั กำ�ำ ลัังใจแก่เ่ กษตรกร 39

พระราชกรณีียกิิจต่า่ ง ๆ ของพระบาทสมเด็จ็ พระบรมชนกาธิิเบศร มหาภูมู ิิพลอดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร 40

41

๑๐รััชกาลที่่� พระบาทสมเด็็จพระปรเมนทรรามาธิบิ ดีศี รีีสินิ ทร มหาวชิิราลงกรณ พระวชิริ เกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว พระนามเดิิมว่่า สมเด็็จพระเจ้้าลููกยาเธอ เจ้้าฟ้้าวชิิราลงกรณ เป็น็ พระราชโอรสในพระบาทสมเด็็จพระบรมชนกาธิิเบศร มหาภููมิิพลอดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิิตร กัับสมเด็็จพระนางเจ้้าสิิริิกิิติ์� พระบรมราชิินีีนาถ พระบรมราชชนนีี พัันปีีหลวง เสด็็จพระราชสมภพ ณ พระที่่น� ั่่ง� อัมั พรสถาน พระราชวังั ดุสุ ิติ เมื่อ� วันั ที่่� ๒๘ กรกฎาคม พุทุ ธศักั ราช ๒๔๙๕ เสด็จ็ ขึ้�นทรงราชย์์เป็็นพระมหากษัตั ริิย์์ เมื่�อวันั ที่่� ๑๓ ตุลุ าคม พุทุ ธศักั ราช ๒๕๕๙ และทรงพระกรุณุ าโปรดเกล้า้ ฯ ให้ต้ั้ง� การพระราชพิธิ ีี บรมราชาภิิเษก เมื่อ� วัันที่่� ๒ - ๖ พฤษภาคม พุทุ ธศัักราช ๒๕๖๒ 42

พระราชกรณียี กิจิ ด้า้ นการปกครอง พระองค์ท์ รงรับั ราชการทหารมาโดยตลอด โดยทรงเข้า้ ร่ว่ มปฏิบิ ัตั ิกิ ารรบในการต่อ่ ต้า้ นการก่อ่ การร้า้ ยในภาคเหนือื ภาคตะวันั ออกเฉียี งเหนือื ของประเทศไทย รวมทั้้�งการคุ้�มกัันพื้้�นที่่�ในบริิเวณรอบค่่ายผู้�อพยพชาวกััมพููชา ทรงปฏิิบััติิพระราชภารกิิจ โดยเต็็มพระราชกำำ�ลััง เพื่่�อความผาสุุกของพสกนิิกรและ เพื่่อ� มนุษุ ยธรรมต่่อผู้�ประสบทุกุ ข์ย์ าก ด้า้ นศาสนา พระองค์ม์ ีพี ระราชศรัทั ธาทรงออกผนวชในพระบวรพระพุทุ ธศาสนา ระหว่า่ งทรงผนวช ทรงศึึกษาและปฏิบิ ัตั ิพิ ระธรรมวินิ ัยั อย่า่ งเคร่ง่ ครัดั นอกจากนั้้น� ได้้เสด็็จพระราชดำำ�เนิินไปปฏิิบััติิพระราชกิิจทางศาสนาเป็็นประจำำ�เสมอ ทั้้�งยัังทรงบริิจาคพระราชทรััพย์์เพื่่�อประโยชน์์ทางศาสนาอีีกมากมาย และยัังทรงร่่วมกิิจกรรม ส่ง่ เสริิมคริิสต์ศ์ าสนา ศาสนาอิสิ ลาม ศาสนาพราหมณ์์ และศาสนาซิิกข์์ ด้า้ นการศึกึ ษา ทรงมีพี ระราชดำำ�ริใิ ห้จ้ ัดั ตั้้ง� “มูลู นิธิ ิทิ ุนุ การศึึกษาพระราชทานสมเด็จ็ พระบรมโอรสาธิริ าชฯ สยามมกุฎุ ราชกุมุ าร (ม.ท.ศ.)” เพื่่อ� เสริมิ สร้า้ งโอกาส ทางการศึึกษาแก่่เยาวชนผู้�ยากไร้้แต่่เรีียนดี ี ความประพฤติดิ ีี ให้้ได้ศ้ ึึกษาจนถึึงขั้น� สููงสุุดตามความสามารถของผู้้�รับทุุน ด้้านการแพทย์์และการสาธารณสุุข พระองค์์ทรงห่่วงใยและทรงคำ�ำ นึึงถึึงการดููแลรัักษาพยาบาล สุุขภาพร่่างกายของประชาชน ตลอดจนประสิิทธิิภาพ ด้า้ นการให้บ้ ริกิ ารทางการแพทย์ ์ จึึงทรงพระกรุณุ าโปรดเกล้า้ ฯ พระราชทานเงินิ ในการจัดั ซื้้อ� เครื่่อ� งมือื ครุภุ ัณั ฑ์์ และอุปุ กรณ์ท์ างการแพทย์ใ์ ห้แ้ ก่โ่ รงพยาบาล วิทิ ยาลัยั แพทย์์ และพยาบาล สถานพยาบาลต่่าง ๆ จากทั่่�วประเทศ ด้า้ นเกษตรกรรม ทรงมีพี ระราชดำำ�ริใิ ห้จ้ ัดั ตั้้ง� โครงการคลินิ ิกิ เกษตรเคลื่่อ� นที่่ใ� นพระราชานุเุ คราะห์์ เพื่่อ� ช่ว่ ยเหลือื ราษฎรในท้อ้ งถิ่น� ให้ไ้ ด้ม้ ีเี ทคโนโลยีกี ารเกษตร แผนใหม่่ และนำ�ำ มาปรัับปรุงุ งานเกษตรกรรมของตนให้้ได้้ผลผลิติ มากขึ้น� ด้า้ นการกีฬี า ทรงส่ง่ เสริมิ ให้ป้ ระชาชนได้อ้ อกกำ�ำ ลังั กายให้ร้ ่า่ งกายสมบูรู ณ์แ์ ข็ง็ แรง ทรงเป็น็ ผู้�รวมดวงใจของชาวไทยในการสร้า้ งความรักั สามัคั คี ี ด้ว้ ยทรงเชิญิ ชวน ประชาชนทั่่ว� ประเทศเป็น็ แขกของพระองค์ ์ ร่ว่ มปั่น�่ จักั รยานอย่า่ งพร้อ้ มเพรียี งกันั ในกิจิ กรรมเฉลิมิ พระเกียี รติสิ มเด็จ็ พระนางเจ้า้ สิริ ิกิ ิติิ์� พระบรมราชินิ ีนี าถ พระบรมราชชนนีี พัันปีีหลวง “ปั่�่นเพื่่�อแม่่ Bike for Mom” และในกิิจกรรมเฉลิิมพระเกีียรติิพระบาทสมเด็็จพระบรมชนกาธิิเบศร มหาภููมิิพลอดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิิตร “ปั่น�่ เพื่่�อพ่่อ Bike For Dad” ด้้านการต่่างประเทศ ทรงมุ่�งมั่�นสร้้างสานเจริิญทางพระราชไมตรีีและมีีความสนพระทััยที่่�จะเสด็็จพระราชดำำ�เนิินไปทอดพระเนตรกิิจการด้้านต่่าง ๆ เพื่่�อทรงนำ�ำ กลับั มาปรับั และประยุกุ ต์์ใช้้ให้เ้ กิิดประโยชน์ส์ ููงสุดุ ในการพััฒนาประเทศ 43

พระราชกรณีียกิจิ ด้า้ นต่า่ ง ๆ ของพระบาทสมเด็็จพระปรเมนทรรามาธิบิ ดีีศรีีสินิ ทรมหาวชิิราลงกรณ พระวชิิรเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั 44

พระราชกรณีียกิจิ ด้า้ นต่า่ ง ๆ ของพระบาทสมเด็็จพระปรเมนทรรามาธิบิ ดีีศรีีสินิ ทรมหาวชิริ าลงกรณ พระวชิิรเกล้า้ เจ้้าอยู่่�หัวั 45

46

สื่อ่� วีีดิิทััศน์์ ภาพยนตร์์เป็็นสื่�อหนึ่�่งที่่�สามารถถ่่ายทอดอารมณ์์ เหตุุการณ์์ ศิิลปะ วรรณกรรม สารคดีี และจิินตนาการ ออกสู่�สาธารณะชน ในรููปแบบภาพเคลื่่�อนไหว โดยปััจจุุบัันเทคโนโลยีีมีีความก้้าวหน้้าจึึงเป็็นที่่�นิิยมในการรัับชมของกลุ่�มคนรุ่�นใหม่่ กระทรวงวััฒนธรรมเล็็งเห็็นการเข้้าถึึงประชาชนทุุกกลุ่�ม โดยเฉพาะเด็็ก เยาวชน และประชาชนทั่่ว� ไปได้ศ้ ึึกษาความเป็น็ มาประวัตั ิศิ าสตร์ก์ ารก่อ่ ตั้ง� กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์แ์ ละสร้า้ งจิติ สำ�ำ นึึกในพระมหากรุณุ าธิคิ ุณุ ต่อ่ พระมหากษัตั ริยิ ์ใ์ นพระบรมราชจักั รีวี งศ์์ ซึ่ง�่ เป็น็ การนำำ�ภาพยนตร์์มาเป็น็ สื่�อกลางถ่า่ ยทอดองค์์ความรู้้� ซึึมซัับวัฒั นธรรมประวัตั ิศิ าสตร์แ์ ห่่งกรุงุ รััตนโกสิินทร์์ ภาพยนตร์ส์ั้�นนำ�ำ เสนอเกี่�ยวกับั เสน่่ห์์ แห่ง่ กรุงุ รัตั นโกสิินทร์์ โดยผู้้�กำำ�กับั ภาพยนตร์ท์ ี่่ม� ีชีื่อ� เสียี งในประเทศไทย จำ�ำ นวน ๖ เรื่�อง ความยาว ๕ นาทีี เผยแพร่่ ทางสถานีวี ิิทยุุโทรทััศน์แ์ ห่ง่ ประเทศไทย (NBT ช่อ่ ง ๑๑) Youtube/Facebook/Facebook Fanpage ออกอากาศวัันเสาร์์ที่่� ๒๕ - ๓๐ เมษายน ๒๕๖๓ เวลา ๒๐.๐๐ น. (หลัังข่่าวภาคค่ำ�ำ� ) เสน่ห่ ์ไ์ ทยด้า้ นอาหาร เรื่อ�่ ง มัสั มั่่น� เนื้้อ� เรื่อ� งราวของจอห์น์ หนุ่�มฝรั่่ง� มาดกวน กับั เฟื่่อ� งสาวไทยผิวิ แทน ซึ่ง�่ กำำ�ลังั จะสร้า้ งตำ�ำ นานรักั ข้า้ มพรมแดน แต่ต่ ้อ้ งเจออุปุ สรรค เสีียก่่อนเมื่ �อคุุณแม่่ยายในอนาคตกลัับต่่อต้้านความรัักครั้้�งนี้้� หนำำ�ซ้ำ��ำ คุุณแม่่ยัังเป็็นเจ้้าของร้้านอาหารไทยชื่�อดัังที่่�ดููจะไม่่ถนััดการเปิิดรัับความแตกต่่างซัักเท่่าไหร่่อีีกด้้วย แต่จ่ อห์น์ ก็ไ็ ด้ร้ ับั ความช่ว่ ยเหลือื จาก ฟลุ๊๊ค� เด็ก็ ทะเล้น้ ที่่พ� ร้อ้ มจะกวนทุกุ คน น้อ้ งชายแท้้ ๆ ของเฟื่่อ� งที่่ไ� ด้บ้ อกว่า่ “คุณุ แม่จ่ ะยอมรับั คนที่่ท� ำ�ำ อาหารไทยได้อ้ ร่อ่ ยเท่า่ นั้้น� แหละ” จึึงเป็็นจุุดกำ�ำ เนิิดการแข่่งท้้าประชัันอาหาร ระหว่่างลููกเขยฝรั่่�ง (ในอนาคต) กัับแม่่ยาย (ในอนาคต) ให้้ยอมเปิิดใจรัับความรัักครั้้�งนี้้� และเมนููนั้้�นก็็คืือ “แกงมััสมั่�นเนื้้�อ” ซึ่่�งเป็็นอาหารจานเด็็ดของร้้าน แต่่ฝรั่่�งธรรมดาคนนึึงที่่�ไม่่เคยทำ�ำ อาหารไทยมาก่่อนเลย จะทำำ�อาหารจานที่่�แม่่ครััวใหญ่่สุุดเนี๊๊�ยบยอมรัับได้้ยัังไงกัันจึึงทำำ�ให้้เกิิดการเรีียนรู้� ความเอาใจใส่แ่ ละฝึึกฝน กำ�ำ กัับภาพยนตร์โ์ ดย บัณั ฑิติ ทองดีี 47

48

เสน่ห่ ์์ไทยด้้านนวดแผนไทย เรื่อ�่ ง เอ็น็ (N) “เปี๊๊�ยก” หนุ่�มนัักมวยไทย ที่่ก� ำ�ำ ลังั มองหางาน เขาลงทุนุ ไปเรียี นนวดไทย เพื่่อ� ที่่จ� ะไปทำ�ำ งานที่่�ยุุโรปตามคำำ�แนะนำำ� ของแฟนสาว แต่ด่ ้ว้ ยโรคโควิิด - ๑๙ ทำ�ำ ให้้เขาอดไป แล้้วจะไปนวดที่่ไ� หนได้้เพราะทุุกร้้านก็ป็ ิดิ หนีีโรคโควิดิ - ๑๙ แต่่สุดุ ท้้ายเปี๊๊ย� กก็ไ็ ด้น้ วดให้ก้ ัับ “หมิงิ ” ผู้้�พิิการทางร่่างกาย ที่่ไ� ม่ส่ ามารถกระดุกุ กระดิกิ ได้้ ซึ่ง่� เกิดิ จากสาเหตุอุ ะไรก็ย็ ังั ไม่ท่ ราบ ซึ่ง�่ ทางบ้า้ นหมิงิ เองก็ไ็ ม่ม่ ีใี ครให้ค้ ำ�ำ ตอบได้ช้ ัดั เจน เขาจึึงได้ร้ ับั ข้อ้ เสนอเงินิ โอทีี เพื่่อ� ดูแู ลหมิงิ จากแค่ง่ านนวด ฟรีีแลนซ์์กลายเป็น็ งานพี่่เ� ลี้ย� งเด็็ก ด้้วยความที่่�ไม่่มีีงานอื่น� และการเลี้ย� งเด็็กที่่ก� ระดุุกกระดิกิ ไม่่ได้ ้ ก็็ไม่่น่่ามีีอะไรมาก แต่เ่ ปี๊๊ย� กคิิดผิดิ ด้้วยความที่่ร� ่า่ งกายถูกู จองจำำ�ด้ว้ ยความ พิิการ แต่จ่ ิิตใจของหมิิงก็็เหมือื นกัับเด็็กทั่่�วไปที่่�มีีความซุุกซน เอาแต่ใ่ จ อารมณ์แ์ ปรปรวน ในจุุดที่่�ไม่ม่ ีที างเลืือกกัับการถููกกัักขััง ๒ คน เปี๊๊�ยกเริ่ม� เห็น็ ความน่่าสงสารของหมิงิ ที่่�เป็น็ โรคที่่�เขาเองก็็ไม่เ่ ข้า้ ใจ และไม่่รู้�จะรักั ษาหายเมื่อ� ไหร่ ่ ถ้า้ เปี๊๊ย� กทิ้้ง� หมิงิ ไปตอนนี้้เ� ขาต้อ้ งตายแน่่ ๆ เมื่อ� ชายหนุ่�มเปิิดใจมองเห็น็ ด้้านที่่อ� ่อ่ นไหวของผู้�ที่�อ่่อนแอกว่่าด้า้ นนั้้�น ทำ�ำ ให้้เขารู้�จักตััวเองมากขึ้�นและเห็็นคุณุ ค่่าของชีวี ิติ ผู้�อื่น� และอีกี ด้้านหนึ่ง่� การนวดที่่�ร่ำ��ำ เรียี นมาของเขานั้้�นไม่ไ่ ด้้แค่น่ วดเพื่่�อผ่่อนคลาย แต่่เมื่อ� เขาเรีียนรู้�มากขึ้น� ทำ�ำ ให้้รู้�ว่ามััน ช่ว่ ยต่อ่ ชีีวิิตให้้กัับผู้้�ทุพุ พลภาพ กำำ�กัับภาพยนตร์โ์ ดย ชูเู กีียรติ ิ ศักั ดิ์�วีีระกุุล 49

เ สน่่ ห์์ ไ ท ย ด้้ า น ปร ะ เ พ ณีี เรื่�่อง มาร์์ติิน (Martin) เป็็นเรื่�องเกี่�ยว กัับวัันสุุดท้้ายของทอม (นอนป่่วยพููดไม่่ได้้) ชาวเดนมาร์์กอายุุ ๗๕ ปีีที่่�อาศััยอยู่�ใน ประเทศไทย ทอมใช้้เวลาสุุดท้้ายในการคุุย ออนไลน์์กัับเพื่่�อนต่่างชาติิ ๓ คน ๓ ชาติิ โดยทั้้�งสามได้้คุุยถึึงเรื่ �องประทัับใจกัับทอม สมััยที่่�เคยมาเที่่�ยวประเทศไทย ทุุกคน ขอบคุุณทอมที่่�สร้้างประสบการณ์์วิิเศษเกี่ �ยว กัับประเพณีีอัันงดงามและไม่่เคยลืืมราย ละเอีียดต่่าง ๆ ที่่�ทอมเคยฝากไว้ก้ ัับพวกเขา กำ�ำ กับั ภาพยนตร์โ์ ดย ปรััชญา ปิ่่น� แก้้ว 50