✍️ ตำรับยาจากบุดขาว หมอลอย มุกดา หมอวงศ์ พิมท่าทอง

๒๐๐ ขนาน (๑) หัวเปราะ ๑ ใบพลูแก ๑ เกลือ ๑ สารส้ม ๑ ใบน้าเต้า ๑ ข้าวสารตีนครก ๑ ขผี้ ้งึ ๑ ขนาน (๒) แตงกวา ๑ สารส้ม ๑ ขีผ้ ้งึ ๑ หอยสังข์ ๑ รากจอก ๑ เกลือ ๑ ขนาน (๓) ผักบุ้ง ๑ บาท ข่าตาแดง ๒ บาท ว่านปาน ๒ สลึง กระเทียม ๒ สลึง หอม ๒ สลึง ขนาน (๔) ผกั เป็ด ๑ ใบกุ่มบก ๑ ไพล ๑ ตรกี ฏกุ ๑ ขนาน (๕) กุ่มทั้ง ๒ มะรุม ๑ ทองหลาง ๑ ใบคนทีเขมา ๑ มะกรูด ๑ มะนาว ๑ ส้มเช้า ๑ แป้งเหลา้ ๑ สรรพคณุ แก้ขดั เบา วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) – (๒) บดพอกหวั เหน่า ๒. ขนาน (๓) บดพอก ๓. ขนาน (๔) ตาประคบ ๔. ขนาน (๕) ต้มให้รอ้ นกิน ตำรับท่ี ๔ ยำแก้ปวดน่วิ ส่วนประกอบ รากคัดเค้า ๑ สายหยุด ๑ ทองหูปะกา ๑ รากไทรลา ๑ งวงตาลโตนด ๑ ขี้เหล็ก ๑ ตาเสา ๑ งวงตาลโตนด ขีเ้ หล็ก ๑ สรรพคุณ แก้ปวดนิว่ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ แช่ลงด้วยเอาต้มกิน ตำรบั ท่ี ๕ ยำนิว่ ส่วนประกอบ บกุ ๑ กระดาดทั้ง ๒ อุตพิษ ๑ โคกกระสุน ๑ ลูกคดั เค้า ๑ สรรพคุณ แก้น่วิ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ แช่น้ากิน ตำรับท่ี ๖ ยำแกท้ รุ ำวสำออกประดจุ นำขมิน สว่ นประกอบ การบรู ๑ เทียนดา ๑ ลูกเอน็ ๑ ลาพนั ๑ แหว้ หมู ๑ ขิงแห้ง ๑ สรรพคุณ แก้โรคเบาเปน็ น้าขมนิ้ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ตาเป็นผงลายน้าผ้งึ กิน

๒๐๑ ตำรบั ท่ี ๗ ยำแก้มตุ กิต ส่วนประกอบ มี ๗ ขนาน ขนาน (๑) รากอ้อ ๑ รากไทร ๑ รากคดั เค้า ๑ รากตองแตก ๑ ราชพฤกษ์ ๑ ไพล ๑ ขนาน (๒) น้าแตงกวา ๑ ดินประสวิ ๑ เกลือ ๑ ขณั ฑสกร ๑ ขนาน (๓) สมอเทศ ๑ โคกกระสนุ ๑ ราชพฤกษ์ ๑ หอยพิมพะการงั ๑ โกฐจุฬาลมั พา ๑ ขนาน (๔) ดีปลี ๑ ชะเอม ๑ หนิ ปะการงั ๑ รากหมาก ๑ รากเสนียด ๑ ขณั ฑสกร ๑ ขนาน (๕) ตรีผลา ๑ เกลือสินเธาว์ ๑ ตะไคร้สงู ๑ รากไทรย้อย ๑ รากหญ้าคา ๑ ราก องั กาบ ๑ ขนาน (๖) เสนียดท้ัง ๕ ลกู ทับทิม ๑ ดอกคา ๑ มะยม ๑ ลกู มะกอก ๑ ใบย่างทราย ๑ ไพล ๑ รากระย่อม ๑ ขนาน (๗) แก่นแกแล ๑ หวั สบั ปะรด ๑ รากมะละกอ ๑ รากไม้ไผ่สสี ุก ๑ ฝกั ส้มป่อย ๑ ขมนิ้ อ้อย ๑ สารส้ม ๑ บาท สรรพคุณ แก้มุตกิต แก้เลือดเน่าในทวารเบา วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) (๓) (๔) (๕) (๗) ต้ม ๓ เอา ๑ กิน ๒. ขนาน (๒) บดใหก้ ิน ๓. ขนาน (๖) บดทาท้อง ๑๔.กลุ่มยำระบบกำรขับถำ่ ย แยกตำรับยำ กลุ่มยำระบบกำรขับถ่ำย ๑๔. กลุ่มยาระบบการขบั ถ่าย ๑๔.๑ กลุ่มยาแก้อาการท้องเสีย ๑๔.๒ กลุ่มยาแก้อาการท้องผูก ๑๔.๑ กลุ่มยำแก้ท้องเสยี

๒๐๒ ตำรับท่ี ๑ ยำแกไ้ ข้ทังทอ้ งเสียทังอำเจยี น สว่ นประกอบ รากมะตมู ๑ เบญกานี ๑ ตาไม้ไผ่สสี กุ ๗ ตา หางจากทะเล ๑ สามหาง สรรพคุณ แก้ไข้ท้ังท้องเสียทั้งอาเจียน วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ต้มกิน ตำรับท่ี ๒ ยำแกล้ งท้อง สว่ นประกอบ มี ๓ ขนาน ขนาน (๑) จันทน์ท้ังสอง ๑ ดอกบุนนาค ๑ เกสรบัวหลวง ๑ ดอกสารภี ๑ โกฐหัวบัว ๑ โกฐพงุ ปลา ๑ โกฐเขมา ๑ ไพล ๑ ขมนิ้ อ้อย ๑ ข่า ๑ กระเทียม ๑ ขนาน (๒) เบญกานี ๑ จันทน์ ท้ัง ๒ ลูกกระวาน ๑ กานพลู ๑ ลูกจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระเทียม ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ สีเสียดท้ัง ๒ ชันตะเคียน ๑ สมอพิเภก ๑ สมอไทย ๑ ใบมะกล่าเครือ ๑ ใบทับทิม ๑ ใบเทียน ๑ ขนาน (๓) ขมนิ้ อ้อย ๑ เจาะรแู ลว้ เอายาฝิ่นใส่ใน หมกไฟให้สุก สรรพคณุ แก้เด็กลงท้อง วิธีเตรียม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) บดละลายน้ากิน ถ้าตกมูกเลือดแทรกยาฝ่ินสักหน่อย กินละลาย น้าไพลน้าข่า ๒. ขนาน (๒) บด ๒.๑ ถ้าปวดมวนละลายน้าปูนใสกิน ๒.๒ ถ้าตกมกู ละลายน้าเปลือกแค ๒.๓ ถ้าตกเลือดละลายน้าเปลือกมะเดื่อ ๒.๔ ถ้าตกมกู แทรกยาฝิ่นกิน ๓. ขนาน (๓) บดละลายน้าปูนใสกิน ตำรับท่ี ๓ ยำแกเ้ มือ่ ปวดหนกั ส่วนประกอบ มี ๒ ขนาน ขนาน (๑) ไพล ๑ กระชาย ๑ หวั หญ้าชนั กาด ๑ ขนาน (๒) เจตมูลเพลิง ๑ รากละหงุ่ แดง ๑ รากมะตูม ๑ สรรพคุณ แก้ปวดหนัก (ปวดท้อง ถ่ายอจุ จาระ) วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) บดลายน้ามะนาวกิน ๒. ขนาน (๒) ต้ม ๓ เอา ๑ กิน

๒๐๓ ตำรับท่ี ๔ ยำแกบ้ ิดมูกเลือด ส่วนประกอบ มี ๒ ขนาน ขนำน (๑) เอาใบวาทั้งเปลือกด้วย๑ หัวผกั บุ้ง๑ ข่าแก่๑ ขนำน (๒) เอาผักขวง ๑ ใบไมยราพ ๑ ใบสมอ ๑ ใบกานน ๑ ใบปทุมราชา ๑ ใบ โทงเทง ๑ ใบมะอึก ๑ ใบโคกกะออม ๑ ใบชบา ๑ ข่าตาแดง ๑ ขมนิ้ ออย ๑ สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) ต้มกไ็ ด้ตากแห้งตาผงลายน้าผ้งึ รวงกิน ๒. ขนาน (๒) บดละลายเหล้ากิน ตำรบั ท่ี ๕ ยำผำยทเุ ลำธำตุ สว่ นประกอบ ขมนิ้ อ้อย ๑ บอระเพด็ ๔ สมอร่องแรง่ ๕ ยาดา ๖ รง ๗ สรรพคุณ ผายธาตุ วิธีเตรียม วิธีใช้ ทาแท่งไว้ละลายด้วยน้าส้มมะนาว ธาตุหนักให้กิน ๗ เม็ด เม่ือเอากินเอาเกลือ ราหัดกิน ตำรับท่ี ๖ ยำรชุ อ่ื อินทะจำย ส่วนประกอบ ประสานทอง ๑ สลึง โกฐสอ ๑ สลึง ลูกชีลอ้ ม ๑ สลึง พริก ๑ สลึง ขิง ๑ สลึง ดอกจนั ทน์ ๑ สลึง หัวอตุ พิษ ๓ สลึง สมอเทศ ๑ บาท ลกู สลอด ๑ บาท สรรพคณุ รถุ ่าย วิธีเตรียม วิธีใช้ ยาทั้งนี้ตาผงละลายน้ามะขามเปียก เม่ือจะกินกินน้าร้อนเสียก่อน ถ้าลงหนัก อาบน้าหยดุ แล กินตามกาลงั ๑๔.๒ กล่มุ ยำแก้อำกำรทอ้ งผูก ตำรับท่ี ๑ ยำถ่ำย ส่วนประกอบ ยาดา ๑ มหาหงิ คุ์ ๑ ขมนิ้ อ้อย ๑ รากไคร้เครือ ๑ เอาอย่างละเท่าๆ กัน สรรพคุณ ทุเลาธาตุ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ปัน้ เป็นแท่งไว้ละลายกบั สรุ าและดีงูหนง่ึ ราหดั กิน

๒๐๔ ตำรับท่ี ๒ ยำแกล้ ง ส่วนประกอบ รากจันดี ๑ ดอกบนุ นาค ๑ ดอกบวั หลวง ๑ เฉียงพรา้ นางแอ ๑ สรรพคุณ แก้ลง วิธีเตรยี ม วิธีใช้ เอาเผากนั บดละลายน้ากิน ถ้ามิฟงั แทรกพิมเสน ตำรบั ท่ี ๓ ยำหลำมแกท้ อ้ งเสีย ส่วนประกอบ ตานทั้ง ๕ ยอดสะแก ๑ ยอดชะอม ๑ สรรพคณุ แก้ท้องเสีย วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ตาให้เปน็ ผงใส่กระบอก หลามให้กิน ตำรับท่ี ๔ ยำเนำวทวำร ส่วนประกอบ ดีปลีเชือก ๒ สลึง เทียนสัตตบุศย์ ๒ สลึง ลูกจัน ๒ สลึง กะทือ ๒ สลึง ไพล ๒ สลึง กระชาย ๒ สลึง ขมนิ้ อ้อย ๒ สลึง หัวหอม ๒ สลึง ดินถนา ๒ สลึง สรรพคณุ แก้ตกมูกเลือด วิธีเตรยี ม วิธีใช้ บดละลายน้าใส่ขันทองแดงหงุ ให้สุก ทาแท่งไว้ละลายน้ามะนาวกิน ตำรบั ท่ี ๕ ยำแก้ผูก ส่วนประกอบ ล่นั ทมทั้ง ๕ สีเสียด ๑ สรรพคุณ แก้ผูก วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ต้มกิน ๑๕. กลุ่มยำแก้ปวดเมือ่ ย ตำรับท่ี ๑ ยำแก้เจบ็ เอว ส่วนประกอบ ใบขีเ้ หลก็ ๑ พริก ๑ เกลือ ๑ สรรพคณุ แก้เจ็บเอวบาบัดธาตุ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ตาผงกิน

๒๐๕ ตำรับท่ี ๒ ยำแกเ้ มื่อย สว่ นประกอบ ผักหนอกสิง่ เดียว สรรพคณุ แก้เมอื่ ย วิธีเตรยี ม วิธีใช้ บด ทา ตำรบั ท่ี ๓ ยำคชรำช ส่วนประกอบ มี ๒ ขนาน ขนาน (๑) ชาด ๑ แก่นจาปา ๑ กามะถัน ๑ พันธ์ุรากผักกาด ๑ พริก ๑ เอา ๑ เฟื้อง รัง นกพิราบ ๑ ถ่านกะลา ๑ ขนาน (๒) พุมเรียงป่า ๑ หัวข้าวเย็น ๑ รากมะตูม ๑ เถาวัลย์เปรียง ๑ เทียนดา ๑ กามะถนั ๑ ตาไม้ไผ่สสี ุก ๑ พริกไทย ๑ กระดูกควายเผอื ก ๑ สรรพคณุ แก้คชราชเข้าข้อ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) เปน็ ยาสบู ๗ มวน สามวัน ๒. ขนาน (๒) ดองด้วยเหล้ากไ็ ด้ ต้มกินกไ็ ด้ดีนกั แล ๑๖.กลุ่มยำแกส้ ะอึก ตำรับท่ี ๑ ยำแกส้ ะอึก ส่วนประกอบ มี ๓ ขนาน ขนาน (๑) ลกู ช้าพลู ๗ ขนาน (๒) พริก ๑ ดีปลี ๑ ขิง ๑ ขนาน (๓) นอแรด ๑ งาช้าง ๑ เขากวาง ๑ สรรพคุณ แก้สะอึก วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) บดละเอียดละลายน้าร้อนกิน ๒. ขนาน (๒) บดละเอียด ละลายน้าผ้งึ รวงอม ๓. ขนาน (๓) บดละลายน้าข้าวสารกิน

๒๐๖ ตำรบั ท่ี ๒ ยำแก้สะอึก ส่วนประกอบ มี ๓ ขนาน ขนำน (๑) ข้าวเหนียวตานยา ๑ บดด้วยน้ามะง่วั เกลือสนิ เธาว์ ๑ ราหดั ขนำน (๒) ข้าวเหนียวตานยา ๑ เกลือ ๑ ลกู มะม่วงคัน ๑ ขนำน (๓) ขิง ๑ กระเทียม ๑ น้ามะนาว ๑ น้าผ้งึ รวง ๑ น้าตาลทราย ๑ สรรพคุณ แก้เดก็ สะอกึ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) กิน ๒. ขนาน (๒) บดละลายน้าผ้งึ รวงกิน ๓. ขนาน (๓) บดละลายน้ามะนาว กิน ๑๗. กลุ่มยำแกพ้ ยำธิ ตำรบั ท่ี ๑ ยำแกพ้ ยำธิเดก็ ส่วนประกอบ กระดองหมึก ๑ ลูกมะคาดีควาย ๑ หมึกหอม ๑ สรรพคุณ แก้พยาธิเดก็ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ บดด้วยน้าดีงูเหลือม น้าประสานทอง บดละลายน้าสรุ ากินแล ตำรับท่ี ๒ ยำครอบพยำธิเด็ก สว่ นประกอบ มี ๒ ขนาน ขนำน (๑) กระดองเต่าหบ ๑ กระดองปูดา ๑ กระดูกแร้ง ๑ กระดูกกา ๑ กระดองกั้ง ๑ รงั นกแมพ่ าก ๑ พากเรือนทีเ่ กิด ๑ ไม้ในขี้กลา ๑ ดีงู ๑ ยาดา ๑ ขนำน (๒) กระดองกั้งกระดองปูดา เขาควายดาควายขาว ๑ รากสมุยดา รากสมุยขน ๑ รังนกแมพ่ าก ๑ ดินใต้ข้ีกลา ๑ หแู ชงจากแล เปลือกไข่ฟกั ๑ รังตอ่ สรรพคณุ ครอบพยาธิเด็ก วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) บดละลายน้ามันงาพอกกระหม่อม ๒. ขนาน (๒) คั่วใหไ้ หม้บดละลายน้าคร่าพอกกระหมอ่ ม

๒๐๗ ๑๘. กล่มุ ยำโรคอืน่ ๆ ตำรบั ท่ี ๑ ยำแกม้ ะเร็ง ส่วนประกอบ พริก ๗ ขิง ๗ โลดทะนง ๑ ปลาไหลเผือก ๑ กระเบากระเบียน ๑ หางไหลทั้ง ๒ เปล้าท้ัง ๒ น้านมราชสีห์ ๑ ค่ัวใหเ้ กรียม สรรพคณุ แก้มะเรง็ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ตาเปน็ ผง เอาพิมเสนราหดั ๑ เฟือ้ ง คลกุ น้ามันหมู ป้ันลกู กลอนกินข้าวเย็น คว่นั เข้า ๑ บาท ๒ ตาลึงกินเถิด ๓ เดือนหายสนิทแล ตำรบั ท่ี ๒ ยำเจริญอำยุ ส่วนประกอบ มี ๒ ขนาน ขนาน (๑) เถาสะค้าน ๑ สลึง เจตมูลเพลิง ๑ สลึง รากช้าพลู ๒ บาท ๒ สลึง พริกไทย ๓ สลึง ก้านคัดเค้า ๓๓ ก้าน ลูกมะตูม ๑ สลึง แห้วหมู ๑ สลึง ขิง ๑ สลึง ลูกกระดอม ๑ สลึง จันทน์ท้ัง ๒ หนักเท่ายาทั้งหลาย ดอกพิกุล ๑ สลึง ดอกบุนนาค ๑ สลึง ดอกสารภี ๑ สลึง ขนาน (๒) แหว้ หมู ๑ ขมนิ้ อ้อย ๑ ผกั เสี้ยนผี ๑ เจตมลู ย่าน ๑ สรรพคุณ เปน็ ยาอายวุ ัฒนะ วิธีเตรียม วิธีใช้ ๑. ขนาน (๑) ต้มกินบารุงธาตุดีนัก ทั้งอายุยืนนัก เสกด้วยสักกัตวา สรรพโรค ด้วยกนั ๒. ขนาน (๒) ตาผงละลายน้าผ้งึ รวงกิน ตำรบั ท่ี ๓ ยำแก้บวม สว่ นประกอบ ใบยอเถื่อนเตม็ กามอื ตัดหวั ตัดท้าย สรรพคุณ แก้บวม วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ตาละลายน้าซาวข้าวทาหาย ตำรบั ท่ี ๔ ยำถอนยำ ส่วนประกอบ รากมะนาว ๑ รากมะปราง ๑ รากมะเฟือง ๑ รากมะเดื่อ ๑ จนั ทน์ขาว ๑ สรรพคุณ ถอนยาทั้งหลาย วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ฝนด้วยน้าปนู ท้ังกินทั้งพ่น

๒๐๘ ตำรบั ท่ี ๕ ยำแกช้ ำใน สว่ นประกอบ ผกั หนอก สรรพคุณ แก้อาการตกต้นไม้ ต้องหอกดาบ สารพัดบาดเจ็บ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ ทาหายแล ตำรบั ท่ี ๖ ยำแก้สนุ ขั ขบ สว่ นประกอบ ผักหนอก ๑ เกลือ ๑ สรรพคุณ แก้สุนัขขบ วิธีเตรยี ม วิธีใช้ บดเข้ากนั ละลายนา้ ขีก้ ลาทาฟก ตำรบั ท่ี ๗ ยำนำบกระหม่อม ส่วนประกอบ ผกั หนอก ๑ หัวไพล ๑ บอระเพด็ ๑ เจตมูลเพลิง ๑ ใบทองหลางใบมน ๑ สรรพคณุ แก้ตามดื วิธีเตรยี ม วิธีใช้ บดละเอียด พอกกระหมอ่ ม เผาเหล็กให้รอ้ นนาบ ตำรบั ท่ี ๘ ยำแก้แมงดำเข้ำหู สว่ นประกอบ ผักหนอก ขิง สรรพคุณ แก้แมงดาเข้าหู วิธีเตรยี ม วิธีใช้ บด อนุ่ ไฟให้รอ้ น เอาน้าหยันหยอดลงในหู

๒๐๙ บรรณำนกุ รม กระทรวงสาธารณสุข. ๒๕๕๕. พระราชบัญญัติยา ปี พ.ศ. ๒๕๑๐. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: URL: http:// www.moph.go.th/ops/minister_06/Office2/drug1.pdf [๒๕ กนั ยายน ๒๕๕๕]. กองการประกอบโรคศลิ ปะ สานกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. ๒๕๔๑. ตาราแพทย์แผนโบราณ ทวั่ ไป สาขาเภสชั กรรม. นนทบรุ ี: กระทรวงสาธารณสขุ (อดั สาเนา). กองการประกอบโรคศลิ ปะ สานกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ . มปป. ตาราแพทย์แผนโบราณ ท่วั ไป สาขาเวชกรรมไทย เล่ม ๑. นนทบรุ ี: กระทรวงสาธารณสขุ (อดั สาเนา). ซาลายา กนู ิง พิรณุ รัตน์ แซ่ลิม้ ศริ ิขวัญ มณี เจษฎาพร บญุ พ่อมี พัชรวลัย ใจสมทุ ร และ อรทัย เนียมสุวรรณ. ๒๕๕๕. การสารวจภูมิปัญญาการใช้สมุนไพรจากหนังสือบุดขาวของหมอ วงศ์ พิมท่าทอง อาเภอบ้านตาขุน จังหวัดสุราษฎร์ธานี. วารสารไทยเภสชัศาสตร์และ วิทยาการสุขภาพ ๗(๒): ๖๑-๖๖. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สุขภาพ. ๒๕๕๐. แนวคิดและทฤษฎี ก า ร แ พ ท ย์ แ ผ น ไ ท ย . พิ ม พ์ ค รั้ ง ที่ ๓ . ก รุ ง เ ท พ ม ห า น ค ร : โ ร ง พิ ม พ์ มหาวิทยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธิราช. ราชบณั ฑติ ยสถาน กรมพฒั นาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก. ๒๕๕๒. พจนานุกรม ศัพท์แพทย์และเภสัชกรรมแผนไทย ฉบับราชบณั ฑิตยสถาน. พิมพ์คร้ังที่ ๒ กรงุ เทพมหานคร: องค์การสงเคราะหท์ หารผ่านศกึ . สนั่น ศุภธีรสุกล อรทัย เนียมสุวรรณ ปิยะนุช สุวรรณรัตน์ พีชยา อรุโณทัย และดวงทิพย์ อรัญดร. ๒๕๕๕. รวบรวมภูมิปัญญาการนวดไทย และปริวรรตตารายาสมุนไพร: ก ร ณี ศึ ก ษ า ห ม อ พื้ น บ้ า น ร อ บ เ ข ต พื้ น ที่ ป ก ปั ก พั ธุ ก ร ร ม พื ช เ ข่ื อ น รั ช ช ป ร ะ ภ า จังหวัดสรุ าษฎรธ์ านี. รายงานวิจัย คณะการแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.