อักษรธรรมอีสาน

ค่มู อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอสี าน คูม่ อื การอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล Iณ xIณbd ปณฺณิก ปัณณิกะ คนขายผกั หมายเหตุ ตวั อยา่ งการสังโยค Iฒ (ณฺฒ) พยายามหาตวั อยา่ งจากหนงั สือหลายเล่ม แต่ไม่พบ พบอยเู่ พยี งคาเดียว คือ สุณฺฒิ ในหนงั สือช่ือ แบบเรียนไว เล่ม ๒ เรียนอ่านหนงั สือทมั เขียนเป็น พาสาบาลี ซ่ึงเรียบเรียงโดย พระยาหลวงมหาเสนา (ผยุ ) จากสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชน ลาว แต่ไม่มีคาแปลกากบั ไว้ วรรค ต 9 5 m T o ( ต ถ ท ธ น ) o( (นฺต) oต (นฺถ) oM (นฺท) o? (นฺธ) oN (นฺน) รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล o( po( ยนฺต ยนั ตะ เคร่ืองยนต์ oต ,oตou มนฺถนี มนั ถะนี สูบ oM ,obMi มนฺทิร มนั ทิระ เรือนหลวง o? oo?b นนฺธิ นนั ธิ สายหนงั oN d6oNmu กนุ ฺนที กนุ นะที แม่น้านอ้ ย ~ ๕๔๐ ~ ~ 540 ~

คู่มือการอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน คมู่ ือการอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน วรรค ป x z r 4 , ( ป ผ พ ภ ม ) ,{ (มฺป) ,ผ (มฺผ) ,ต (มฺพ) ,ภ (มฺภ) ,ๆ (มฺม) / รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล ความรู้ตวั ,{ l,{=แ สมฺปชญ สัมปชญั ญะ ,ผ l,]ผ@ } สมฺผลุ ฺล สมั ผลุ ละ บานสะพรั่ง ,ต l,@dต สมฺพกุ สมั พุกะ หอยกาบ ,ภ l,ภ; สมฺภว สมั ภะวะ น้าเช้ือ ,ๆ l,kๆ N สมฺมาน สมั มานะ ความนบั ถือ ตวั อยา่ งการสงั โยคของพยญั ชนะอวรรค หรือเศษวรรค อวรรค p i ] ; l s > vY ( ย ร ล ว ส ห ฬ องั ) การสังโยคพยญั ชนะอวรรค มีขอ้ ควรทราบดงั น้ี ~ ๕๔๑ ~ ~ 541 ~

ค่มู ือการอ่านถ่ายถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอีสาน คมู่ อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอสี าน ๑. พยญั ชนะอวรรคท่ีสามารถซอ้ นหนา้ ตวั เองได้ มี ๓ ตวั คือ p ] l (ย ล ส) เฉพาะตวั l (ส) เมื่อซอ้ นตวั เอง จะใชร้ ูป L (ส สองหอ้ ง) ดงั น้ี รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล pP 1pPkN อุยฺยาฺน อุยยานะ สวน ]} v]};9ต อลฺลวตฺถ อลั ละวตั ถะ ผา้ ใหม่ L 1L6d อุสฺสุก อุสสุกะ ผกู้ ระตือรือร้น ๒. ย ล ว ส ฬ สามารถซอ้ นหนา้ พยญั ชนะอวรรคดว้ ยกนั ได้ รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล pห ik=;pห ราชวยฺห ราชะวัยะยะหะะ ชา้ งพระท่ีนงั่ ]P d]PkI กลฺยาณ กลั ละยาณะ ดีงาม ;P ;P,ห วฺยมฺห วะยมั หะ วมิ าน, ฟ้ า ;ห =b;หk ชิวฺหา ชิวหา ลิน้ ~ ๕๔๒ ~ ~ 542 ~

คู่มอื การอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน คู่มอื การอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล lP vk]lP อาลสฺย อาลสั สะยะ ความเกียจคร้าน >ห i>^ ห รูฬฺห รูนฬฬะหะหะะ งอกข้ึน ๓. ย ร ล ว เม่ืออยหู่ ลงั ตวั อื่น ไม่วา่ จะเป็นพยญั ชนะวรรค หรืออวรรค สามารถให้ พยญั ชนะท่ีอยขู่ า้ งหนา้ ออกเสียงผสมก่ึงเสียงได้ ดงั น้ี รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล p ,k]PY มาลฺย มาลละยงั พวงมาลยั i 4gWmk ภทฺเรา ภทั ทะโร ความเจริญ ] lrต8|k สพฺพคฺลา สพั พคั คะลา ผกู้ ลืนกินทุกอยา่ ง ; liX;9u สรสฺวตี สะรัสสะวตี ชื่อแม่น้า ๔. s (ห) เม่ืออยหู่ นา้ พยญั ชนะตวั อ่ืน สามารถทาใหส้ ระท่ีอยหู่ นา้ ออกเสียงมีลม มากข้ึน ดงั น้ี ~~๕๔5๓4~3 ~

ค่มู อื การอา่ นถ่ายถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอีสาน ค่มู ือการอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล s Wrskๆ พฺรหฺมา พรัหมมา พระพรหม ๕. > (ฬ) ใชเ้ ป็นตวั สะกดอยา่ งเดียว ไม่ใชเ้ ป็นตวั ตาม ดงั น้ี รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล ลุ่มหลง > ,6g>หk มุฬฺเหา มุฬโห ๖. ฅํ (นิคหิต) มีวธิ ีใชด้ งั น้ี ๖. ๑ เมื่อประกอบกบั พยญั ชนะวรรค ใหแ้ ปลงเป็นพยญั ชนะที่สุดวรรค โดยจะ ยกตวั อยา่ งวรรคละ ๑ ตวั อยา่ ง ดงั น้ี รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล d7 + di d'b Di กิงฺกร กิงกะระ ทาอะไร dY + 0b dแ?b กญฺจิ กญั จิ ใครกนั lY + ฯxo lIxต o สณฺฐปน สณั ฐะปะนะ การต้งั ข้ึน d7 + ok, dbON, กินฺนาม กินนามะ ช่ืออะไร ~ ๕๔๔ ~ ~ 544 ~

คู่มอืคกู่มาอื รกอาา่ รนอถา่ า่ นยถถา่ อยดถเอดกเสอากรสโบารโาบณรา:ณอ:ักษอรักธษรรรธมรอรีสมาอนสี าน รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล การสมภพ lY + 4; l,;ภ สมฺภว สมั ภะวะ ๖. ๒ เมื่อประกอบกบั พยญั ชนะอวรรค หรือเศษวรรค ไม่ตอ้ งแปลงใหค้ งรูป นิคหิตไว้ ดงั น้ี รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล vY + l ;,u Yld วมี สก วมี งั สะกะ ผทู้ ดสอบ vY + l ilY u รสี รังสี รัศมี vY + p lYp, สยม สังยะมะ การสารวม vY + ; lY;iu สวรี สงั วะรี กลางคืน การสังโยคนอกวรรค การสงั โยคนอกวรรคน้นั คือการนาพยญั ชนะวรรคและพยญั ชนะเศษวรรคมา ประกอบกนั ดงั ตวั อยา่ งต่อไปน้ี dP (กฺย) -P (ขฺย) 8P (คฺย) Iห (ณฺย) 4P (ภฺย) ~ ๕๔๕ ~ ~ 545 ~

ค่มู อื การอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอีสาน คูม่ อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน รูปสังโยค อกั ษรธรรมอสี าน คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล สกั กะยะ ผกู้ ลา้ dP ldP สกฺย -P l-P สขฺย สขั ขะยะ ความเป็นเพื่อน 8P vkGi8P อาโรคฺย อาโรคะยะ ความไม่มีโรค Iห dIหk กณฺหา กณั หา ดา 4P l4P สภฺย สภั ภะยะ คนมีสกลุ หมายเหตุ การสังโยคนอกวรรคน้ี มีใชท้ ุกวรรค ที่ยกมาน้ีเป็นเพียงตวั อยา่ งเลก็ นอ้ ย ~ ๕๔๖ ~ ~ 546 ~

ค่มู อื การอา่ นถ่ายถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน คมู่ อื การอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน แบบฝึ กทบทวนความจา ๑. จงเขียนคาต่อไปน้ีดว้ ยอกั ขรวธิ ีอกั ษรธรรมใหถ้ ูกตอ้ ง บอกคาอ่าน คาแปล และการสังโยคมา ดว้ ย คาอกั ษรธรรม คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล การสังโยค dboNi กินฺนร กินนะระ คนหรือ นฺน กินฺนาม กญฺจิ ราชวยฺห กลฺยาณ วฺยมฺห มาลฺย ภทฺเรา ~~5๕4๔7๗ ~~

ค่มู อื การอ่านถ่ายถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอีสาน คู่มือการอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน ๒. จงถ่ายถอดคาต่อไปน้ีใหถ้ กู ตอ้ ง บอกคาอ่าน คาแปล และการสังโยคมาดว้ ย คาอกั ษรธรรม คาถ่ายถอด คาอ่าน คาแปล การสังโยค rq8ฆ พฺยคฺฆ พะยคั ฆะ เสือโคร่ง 8ฆ ,0จ@ ,=จ ,=ฑb,k ,ฏต ,9@ต ,m6 k? Gproต ;L ~ ๕๔๘ ~ ~ 548 ~

คูม่ อื การอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน คมู่ ือการอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน บรรณานกุ รม ก. เอกสารประเภทตัวเขียน พทุ ธฺ เสน. พุทธเสน. หอสมุดแห่งชาติ เฉลิมพระเกียรติ ร.๙ นครราชสีมา. หนงั สือใบลาน ๔ ผกู . อกั ษรธรรม อีสาน. ภาษาบาลี – ไทยอีสาน. เส้นจาร. ฉบบั ล่องชาด. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขท่ี ๒๒๙๗/๑-๔. ภวะท้งั สาม. ภวะท้งั สาม. หอสมุดแห่งชาติ. หนงั สือใบลาน ๓ ผกู . อกั ษรธรรมอีสาน. ภาษาบาลี – ไทย อีสาน. เส้นจาร. ฉบบั ล่องชาด. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขท่ี ๒๔/๑-๓. มหานิปาตวณฺณนา (เวสฺสนฺตรชาตก) ชาตกฏฺ ฐกถา ขุทฺทกนิกายฏฺ ฐกถา. ทสพร – นครกณั ฑ.์ โดย พระ พุทธโฆสาจารยย.์ หอสมุดแห่งชาติ. หนงั สือใบลาน ๑๘ ผกู . อกั ษรธรรมอีสาน. ภาษาบาลี – ไทยอีสาน. เส้นจาร. ฉบบั ล่องรัก, ลานดิบ. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขที่ ๗๗๑/๑-๑๘. ลากาพร้าบุษบา. ลากาพร้าบุษบาปลาแดก. หอสมุดแห่งชาติ. หนงั สือใบลาน ๔ ผกู . อกั ษรธรรมอีสาน. ภาษา บาลี – ไทยอีสาน. เส้นจาร. ฉบบั รักทึบ. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขท่ี ๕๙๑/๑-๔. ลาไก่แก้ว. ลาไก่แกว้ . หอสมุดแห่งชาติ เฉลิมพระเกียรติ ร.๙ นครราชสีมา. หนงั สือใบลาน ๘ ผกู . อกั ษรธรรม อีสาน. ภาษาบาลี – ไทยอีสาน. เส้นจาร. ฉบบั ชาดทึบ. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขที่ ๑๑๔๔ / ๑-๘. ลาสีธนญชัย. ลาสีกรโนนไซ. หอสมุดแห่งชาติ. หนงั สือใบลาน ๑ ผกู . อกั ษรธรรมอีสาน. ภาษาบาลี – ไทย อีสาน. เส้นจาร. ฉบบั ลานดิบ. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขท่ี ๖๗๒/๑. เวสฺสนฺตรทีปนี. เวสฺสนฺตรทีปนี. โดย พระสิริมงั คลาจารย.์ หอสมุดแห่งชาติ. หนงั สือใบลาน ๑๑ ผกู . อกั ษร ธรรมอีสาน. ภาษาบาลี. เส้นจาร. ฉบบั ลานดิบ. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขท่ี ๘๙/๑๑. สุปุณฺณนาคกุมาร. สุปุณฺณนาคกมุ าร. หอสมุดแห่งชาติ เฉลิมพระเกียรติ ร.๙ นครราชสีมา. หนงั สือใบลาน ๓ ผกู . อกั ษรธรรมอีสาน. ภาษาบาลี – ไทยอีสาน. เส้นจาร. ฉบบั ล่องชาด. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขที่ ๙๓ / ๑-๓. สุพรหมโมกขกุมาร. สุพรหมโมกขฺ.์ หอสมุดแห่งชาติ เฉลิมพระเกียรติ ร.๙ นครราชสีมา. หนงั สือใบลาน ๑๑ ผกู . อกั ษรธรรมอีสาน. ภาษาบาลี – ไทยอีสาน. เส้นจาร. ฉบบั ล่องชาด. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขที่ ๑๑๐๙ / ๑๑. อรพมิ . อรพมิ . หอสมุดแห่งชาติ เฉลิมพระเกียรติ ร.๙ นครราชสีมา. หนงั สือใบลาน ๑ ผกู . ธรรมอีสาน. ภาษา บาลี – ไทยอีสาน. เส้นจาร. ฉบบั ล่องรัก. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขท่ี ๓๓ / ๑. อรพมิ พ์. อรพมิ พ.์ หอสมุดแห่งชาติ เฉลิมพระเกียรติ ร.๙ นครราชสีมา. หนงั สือใบลาน ๒ ผกู . ธรรมอีสาน. ภาษาบาลี – ไทยอีสาน. เส้นจาร. ฉบบั ลานดิบ. ม.ป.ส., ม.ป.ป. เลขที่ ๙๒ / ๑:๑ก. ข. เอกสารประเภทหนังสือ กรมศิลปากร. แบบเรียนหนังสือภาษาโบราณ. (พมิ พค์ ร้ังท่ี ๓). กรุงเทพฯ : สานกั หอสมุดแห่งชาติ, ๒๕๕๓. ~~5๕4๔9๙ ~~

คมู่ อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอสี าน คมู่ ือการอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอสี าน กรรณิการ์ วมิ ลเกษม. ตาราเรียนอกั ษรไทยโบราณ อกั ษรขอมไทย อกั ษรธรรมล้านนา อักษรธรรมอสี าน. (พมิ พค์ ร้ังที่ ๒). กรุงเทพฯ: มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร, ๒๕๕๔. ก่องแกว้ วรี ะประจกั ษ.์ คู่มอื ปฏบิ ตั ิงานเกย่ี วกบั เอกสารโบราณ. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พท์ รงสิทธิวรรณ, ๒๕๔๘. คณะกรรมการจดั ทาพจนานุกรมถ่ินอีสาน. พจนานุกรมภาคอสี าน ภาคกลาง ฉบับปณธิ าน สมเดจ็ พระมหา วรี วงศ์ (ติสฺสมหาเถร). นครหลวงกรุงเทพธนบุรี : โรงพิมพไ์ ทยวฒั นาพานิช, ๒๕๑๕. คณะกรรมการวฒั นธรรมแห่งชาติ, สานกั งาน. พจนานุกรมภาษาถิน่ ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ. กทม. : หา้ ง หุน้ ส่วนจากดั อรุณการพมิ พ,์ ม.ป.ป.. ธวชั ปุณโณทก. อกั ษรไทยโบราณ ลายสือไทย และววิ ฒั นาการอกั ษรของชนชาตไิ ทย. กรุงเทพฯ: สามลดา, ๒๕๔๙. นฤมล ปิ ยะวทิ ย.์ การศึกษาภาษา วฒั นธรรมและภูมิปัญญาในคมั ภรี ์ใบลานเรื่องปถมมูลล.ี นครราชสีมา : โรง พมิ พม์ หาวทิ ยาลยั ราชภฎั นครราชสีมา, ๒๕๔๕. ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ ๒ : จารึกทวารวดี ศรีวชิ ัย ละโว้. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๐๔. พระอุดรคณาธิการ (ชวนิ ทร์ สระคา), จาลอง สารพดั นึก. พจนานุกรม : บาลี – ไทย ฉบับนักศึกษา. (พิมพ์ คร้ังที่ ๒). กทม. : โรงพมิมพพม์ ์มหหาาจจุฬุฬาลาลงกงกรณรณรารชาวชววทิ ทิ ยยาาลลยั ัย, ,๒๒๕๕๓๓๐๐.. ราชบณั ฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒. กทม. : ศิริวฒั นนาาออินนิ เตเตออรร์พพ์ ริ้รนิน้ทท,์ ์, ๒๕๔๖. ศิลาจารึก. จารึกในประเทศไทย เล่ม ๑ อกั ษรปัลลวะ หลงั ปัลลวะ พทุ ธศตวรรษท่ี ๑๒ – ๑๔. (จารึกเยธมฺมาฯ ๑). กทม. : โรงพิมพ์ ภาพพิมพ,์ ๒๕๒๙. สมชยั ฟักสุวรรณ์. พระยาคันคาก. นครราชสีมา : โจเซฟ พลาสติก การ์ด (โคราช) แอนด์ ปริ๊น, ๒๕๕๕. สมยั วรรณอุดร. โครงการพัฒนาเครือข่ายการเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น อกั ษรธรรมอสี านเพอ่ื การอนุรักษ์. (เอกสารประกอบการอบรม). นครพนม : มหาวทิ ยาลยั นครพนม. สวงิ บุญเจิม. คู่มอื การเรียนการสอนอกั ษรธรรมอสี าน. อุบลราชธานี : สานกั พมิ พม์ รดกอีสาน, ๒๕๔๗. อรทยั เลียงจินดาถาวร, โสรัจ นามออ่ น. โครงการศึกษา รวบรวม และจัดสร้างฐานข้อมูลหนังสือใบลาน จังหวดั อุบลราชธานี. อุบลราชธานี : มหาววทิ ยาลยั อุบลราชธานี, ๒๕๔๕. ~ 550 ~

คูม่ ือคกู่มาือรกอาา่ รนอถ่าา่นยถถ่าอยดถเออดกเสอากรสโบารรโาบณรา:ณอ:ักษอรกั ธษรรรธมรอรีสมาอนสี าน ภาคผนวก ข้อควรทราบเกย่ี วกบั เสียงสระ ในการถ่ายถอดเอกสารโบราณท่ีบนั ทึกดว้ ยอกั ษรธรรมอีสานน้ี ยงั มีขอ้ ท่ีผศู้ กึ ษาควร ทราบอีกอยา่ งหน่ึง คือสาเนียงของชาวไทยอีสานน้นั จะออกเสียงสระต่างจากคนไทยภาคกลาง เช่น คนไทยภาคกลางพดู วา่ ถงึ เสียงสระจะเป็นเสียงสระ อึ แต่คนไทยภาคอีสานจะออกเสียงวา่ เถิง เป็นเสียงสระ เออ ความหมายเดียวกนั แต่เสียงสระต่างกนั ฉะน้นั ผจู้ ะถ่ายถอดเอกสาร โบราณจึงสมควรรู้ไว้ เพอ่ื จะไดเ้ ป็นแนวทางในการถ่ายถอด จะยกสระต่างๆ มาใหด้ ูพอเป็น ตวั อยา่ ง ดงั น้ี ๑. เสียงสระ อะ ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ อา อิ แอ ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ เจริญ อะ จาเริน อา 0kY gVNb บิณฑบาต อะ บิณฑิบาต อิ [Ib b[F kF พระพุทธเจา้ อะ พระพทุ ธิเจา้ อิ Wrr6mb?g0kA ส่ิงละ อะ สิ่งแล แอ l\"u]A ~ ๕๕๑ ~ ~ 551 ~

ค่มู ือการอา่ นถ่ายถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอีสาน ค่มู อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอสี าน ๒. เสียงสระ อา อา ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ เอา อะ ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ ขา้ ว อา เขา้ เอา g-Ak กาจดั อา กะจดั อะ d 0yF คานึง อา คะนิง อะ 8'uN ๓. เสียงสระ อิ ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ อึ อือ ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ คิด อิ คึด อึ 8F7 ชิน อิ ชืน อือ =nN ~ ๕๕๒ ~ ~ 552 ~

ค่มู ือการอา่ นถ่ายถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน ค่มู ือการอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน ๔. เสียงสระ อี ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ เอือ เอีย ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ ที อี เท่ือ เอือ gmnU จีรกาล อี เจียรกาน เอีย g0Py idkN ๕. เสียงสระ อึ ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ อิ อี เออ ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ จึง อึ จิ่ง, จีง อิ, อี 0b\" , 0u\" คานึง อึ คะนีง อี 8 o\"u ผ้งึ อึ เผงิ่ เออ gz\"b ถึง อึ เถิง เออ g5b\" ~~5๕5๕3๓ ~~

ค่มู อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอีสาน คู่มือการอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอสี าน ๖. เสียงสระ อือ เอือ ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ อี เออ อึ ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ ขดั ขืน อือ ขดั ขีน อี --yF uN เมือง เอือ เมิง เออ g,b\" เข่ือง เอือ ข้ึง อึ -7\" ๗. เสียงสระ อุ ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ อู ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ จุด อุ จดู อู 0f^ หลุด อุ หลูด อู sf|# กรุณา อุ กรู ์ณา อู d^O ~ ๕๕๔ ~ ~ 554 ~

ค่มู ือการอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน ค่มู อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน ๘. เสียงสระ อู ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ อือ ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ ถูก อู ถืก อือ 5Dn ๙. เสียงสระ เออ ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ อือ เอือ ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ เติม เออ ต่ืม อือ 9ๆn กระเทย เออ กระเทือย เอือ WdgmbP ๑๐. เสียงสระ เอะ เอ ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ อี อา ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ เขญ็ ใจ เอะ ขีนไจ อี -Nuwj 0 ~~5๕5๕5๕ ~~

ค่มู อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอีสาน คู่มือการอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน เจรจา เอ จารจา อา 0ki0k เล่น เอ หลีร อี s|ui ๑๑. เสียงสระ โอะ ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ อุ ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ คงคา โอะ คุงคา อุ 886'688\\kk ๑๒. เสียงสระ โอ เอา ในภาษาไทยจะเป็นเสียงสระ ออ ในภาษาอีสาน เช่น ภาคกลาง เสียงสระ ภาคอสี าน เสียงสระ รูปคาศัพท์ โขง โอ ของ ออ -\\U เท่า เอา ท่อ ออ gmkA ~ ๕๕๖ ~ ~ 556 ~

คู่มอื การอา่ นถ่ายถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอสี าน คู่มอื การอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอีสาน อีกอยา่ งหน่ึง คาท่ีชาวอีสานพดู กบั การบนั ทึกเอกสารกจ็ ะต่างกนั ดว้ ย เช่น ชาวอีสานพดู วา่ ฮู้ (รู้) เสียงสระอู แต่การบนั ทึกจะเป็นรูป ฮุ (รุ) เสียงสระอุ ที่กล่าวน้ี แมว้ า่ จะไม่ใช่มาตรฐาน ของการบนั ทึก แต่กพ็ บเป็นจานวนมาก คือเสียงสระส้นั จะบนั ทึกเป็นเสียงสระยาว ๆ จะบนั ทึก เป็นเสียงสระส้ัน จะยกตวั อยา่ งพอเป็นแนวทางใหส้ ังเกต เพือ่ เป็นประโยชนแ์ ก่การถ่ายถอด เอกสาร ดงั น้ี เสียงพดู เสียงสระ การบันทกึ เสียงสระ รูปคาศัพท์ วเิ ศษ อิ วเี สฺฑ อี ;gu lFy ยนิ ดี อิ ยนี ฑี อี pNfu u กิน อิ กีน อี duN ยคุ นั ธร อุ ยคู นั ธร อู p8^ oi? สนุก อุ สนูก อู ldN# ปลกู อู ปุก อุ x6y ~~5๕5๕๗7 ~~

ค่มู อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน คมู่ ือการอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน เสียงพดู เสียงสระ การบันทกึ เสียงสระ รูปคาศัพท์ สูง อู สุง อุ l\\6 รู้ อู ฮุ อุ V6 รูป อู ฮุป อุ V{6 ปี อี ปิ อิ xb ศรี อี สริ อิ Wlb ~ ๕๕๘ ~ ~ 558 ~

คู่มอื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอสี าน ค่มู อื การอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอสี าน แบบฝึ กอา่ นอกั ษรธรรมอีสาน บทสวดพระพทุ ธคุณ ด9xb bglk 48;K อิติปิ โส ภควา visY l,kๆ l,ุgต m?k อรหงั สมั มาสมั พทุ โธ ;=b ?k0iIl,{gON วชิ ชาจรณสัมปันโน l86 g9k G]d;mb ^ สุคโต โลกวทิ ู vo69g( ik xi6 lb m,ๆlki5b อนุตตโร ปุริสทมั มสารถิ l9ตk gm;,o6LkoY สัตถา เทวมนุสสานงั r6gm?k 48;k9b พุทโธ ภควาติ บทสวดพระธรรมคุณ lk: dk_ g9k 48;9k Tg,ๆk สวากขาโต ภควตา ธมั โม loฏMb bgต dk vdk]gb dk สันทิฏฐิโก อกาลิโก เsxb Lbgdk Gvxopgb dk เอหิปัสสิโก โอปนยโิ ก x09? (Y g;m9b grตk ;Eb s9u b ปัจจตั ตงั เวทิตพั โพ วญิ ญูหีติ ~ ๕๕๙ ~ ~ 559 ~

ค่มู อื การอา่ นถ่ายถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน คมู่ ือการอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอสี าน บทสวดพระสังฆคุณ lx6 ฏbxgON 48;g9k lk;dlgSk\\ สุปฏิปันโน ภควโต สาวกสังโฆ 1=x6 ฏbxgON 48;g9k lk;dlgS\\k อุชุปฏิปันโน ภควโต สาวกสงั โฆ แkpxฏbxgON 48;g9k lk;dlgSk\\ ญายปฏิปันโน ภควโต สาวกสงั โฆ lk,0u xb ฏbxgON 48;g9k lk;dlgS\\k สามีจิปฏิปันโน ภควโต สาวกสังโฆ pmmb Y 09k( ib ยทิทงั จตั ตาริ x6iblp68kob vฏxต i6 lb x68]* k ปุริสยคุ านิ อฏั ฐปุริสปุคคลา เl 48;g9k lk;dlgSk\\ เอส ภควโต สาวกสังโฆ vks6gogpPk xksg6 ogpPk อาหุเนยโย ปาหุเนยโย mdgb_ ogpPk vแ?]udiIgu pk ทกั ขิเนยโย อญั ชลีกรณีโย vo69i( Y xE6 gd_9Y( G]dLk9b อนุตตรัง ปุญญกั เขตตงั โลกสั สาติ ~ ๕๖๐ ~ ~ 560 ~

คมู่ ือการอา่ นถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อักษรธรรมอีสาน คู่มือการอ่านถา่ ยถอดเอกสารโบราณ : อกั ษรธรรมอีสาน การปรวิ รรตอกั ษรธรรมอีสาน การปริวรรตหรือการถ่ายถอดอกั ษรธรรมอีสานน้นั มีข้นั ตอนถ่ายถอด ดงั น้ี ๑. ตอ้ งถ่ายถอดตวั อกั ษรตวั ต่อตวั ตามอกั ขรวธิ ีอกั ษรโบราณก่อน คือคาน้นั ๆ มีลาดบั การเขียนตวั อกั ษรอยา่ งไร คืออกั ษรตวั ไหนเขียนก่อน กถ็ ่ายถอดอกั ษรตวั น้นั ๆ ก่อน เป็นลาดบั กนั ไป ซ่ึงอกั ษรตวั แรกของคาอาจเป็นพยญั ชนะหรือสระกไ็ ด้ ส่วนรูปเคร่ืองหมายต่างๆ ที่ไม่มี ในอกั ขรวธิ ีไทยปัจจุบนั กต็ อ้ งเขียนเพ่ิมไวต้ ามตาแหน่งเดิม ในกรณีที่คาน้นั ใชอ้ กั ษรควบกล้า อกั ษรนา หรือเป็นตวั สะกดตวั ตามในคาภาษาบาลีกต็ าม เม่ือถ่ายถอดอกั ษรตวั บนแลว้ ใหใ้ ส่จุด (ฬ) ใตต้ วั พยญั ชนะที่อยขู่ า้ งบน เช่น dA\" ( กฺง ) gsAk\" (เหฺงา ) 2kN (อฺยาฺน ) WdlFy (กฺรสฺฑ) บางคาจะมีพยญั ชนะเฟ้ื องสะกดอยใู่ ตต้ วั สระ เม่ือถ่ายถอดสระแลว้ กใ็ หจ้ ุดใตส้ ระตวั น้นั เช่นกนั เช่น s}kย ( หฺลาฺย ) ๒. เขียนคาต่างๆ ที่ถ่ายถอดแลว้ ดว้ ยอกั ขรวธิ ีอกั ษรไทยปัจจุบนั แต่ยงั คงเป็นภาษาเดิม จากตน้ ฉบบั เช่น เป็นภาษาบาลี กย็ งั คงเป็นภาษาบาลี เป็นภาษาถิ่นอีสาน กย็ งั คงเป็นภาษาถ่ิน อีสาน แต่เขียนดว้ ยอกั ขรวธิ ีของอกั ษรไทยใหถ้ ูกตอ้ งตามหลกั ภาษาเดิม ๓. ถา้ ตน้ ฉบบั เป็นร้อยกรอง กต็ อ้ งจดั คา วางรูปแบบ ใหถ้ กู ตอ้ งตามลกั ษณะคาร้อย กรองของภาษาน้นั ๆ เช่น เป็นภาษาบาลี กต็ อ้ งจดั วางคาใหถ้ ูกตอ้ งตามลกั ษณะหรือกฎเกณฑข์ อง ฉนั ทต์ ่างๆ เป็นภาษาถ่ินอีสาน กต็ อ้ งจดั วางคาใหถ้ ูกตอ้ งตามลกั ษณะของโคลงสาร เป็นตน้ ๔. แปลขอ้ ความท้งั หมดที่ผา่ นข้นั ตอนท้งั สามดงั กล่าวขา้ งตน้ ใหเ้ ป็นภาษาไทยปัจจุบนั หรือภาษาอื่นๆ เพอื่ การเผยแพร่ความรู้ใหก้ วา้ งขวางยงิ่ ข้ึน ถา้ สามารถทาไดค้ รบท้งั ๔ ข้นั ตอนน้ี ถือวา่ เป็นการปริวรรตเอกสารโบราณไดอ้ ยา่ ง ครบวงจร จะเป็นประโยชนแ์ ก่สังคมอยา่ งแทจ้ ริง ~ ๕๖๑ ~ ~ 561 ~



หอไตรวัดหน้าพระธาตุ อ�ำเภอปกั ธงชยั จงั หวดั นครราชสมี า หอไตรสำ� หรบั เกบ็ พระคมั ภรี ์ มักสรา้ งไว้กลางน�้ำเพื่อป้องกนั อันตรายจากพวกสตั ว์ และเข้าใจวา่ เพอื่ ไม่ใหอ้ ณุ หภูมิโดยรอบร้อนจนเกนิ ไป ซงึ่ จะทำ� ให้ใบลานกรอบเกดิ ความเสียหายก่อนเวลาอันควร ~ 563 ~

ต้พู ระธรรมในส�ำนกั หอสมุดแหง่ ชาติ ~ 564 ~

หีบพระธรรม หบี หนังสือเทศน์ ~ 565 ~

มัคคมั ภีร์ใบลาน ไม้ประกับจ�ำหลัก ~ 566 ~

คมั ภีรใ์ บลาน ลานทองค�ำ ไม้กากะเยีย ~ 567 ~

ศิลาจารกึ จารกึ ฐานพระพทุ ธรูป ~ 568 ~

ต้นลาน การจารใบลาน ~ 569 ~

ต้นข่อย สมดุ ไทย ~ 570 ~