✍️พรรณไม้สวนรุกขชาติมวกเหล็กจังหวัดสระบุรี

พ รรณ​ไมมวกเหล็กสวนร​กุ ขชาต​ิ จังหวัด​สระ​บรุ ี สำนกั งานห​ อพ​ รรณไม สำนัก​วจิ ัยก​ าร​อนุรกั ษ​ป าไมแ​ ละพ​ ันธพุ ืช กรม​อทุ ยาน​แหง ชาติ สตั วปา และ​พนั ธพุ ชื





สำนักงาน​หอพ​ รรณไม สำนัก​วจิ ยั ก​ าร​อนรุ กั ษ​ปาไม​แ ละ​พนั ธพุ ืช กรมอ​ ทุ ยาน​แหงชาติ สตั วป า และ​พันธพุ ชื

ที่ป​ รึกษา ดร. สมราน สดุ ด​ ี คณะ​ผูจ ัดทำ นายปย ชาติ ไตรสารศ​ รี เรื่องแ​ ละภ​ าพ จัดท​ ำตนฉบับและ​รปู เ​ลม นายปรชี า การะเกตุ จดั ​พมิ พโดย สำนกั ง​านห​ อพรรณ​ ไม สำนกั ว​ จิ ยั ​การ​อนรุ ักษป​ า ​ไมและพ​ ันธ​ุพชื กรมอ​ ุทยานแหงชาติ สตั วป​ า และพ​ นั ธุพ​ ชื พมิ พ​ครัง้ ท​ ี่ 1 จำนวนพ​ ิมพ 2,000 เลม สำหรบั เ​ผยแพร หาม​จำหนาย สงวนล​ ขิ สิทธ์ิ พ.ศ. 2551 ขอมูลท​ างบ​ รรณานกุ รมข​ องสำนกั ​หอสมดุ ​แหงช​ าติ ปยชาติ ไตรสารศ​ รี พรรณไมสวนร​ กุ ขชาตม​ิ วกเหล็กจงั หวดั ส​ ระบ​ ุร.ี -- กรุงเ​ทพฯ​ : สำนกั ว​ ิจยั ​การ​ อนุรกั ษป​ า ​ไม และพ​ ันธพุ​ ืช​กรม​อทุ ยานแหง ชาติ สตั วป​ า และพ​ ันธุ​พืช,​ 2551. 202 หนา 1. พฤกษชาต.ิ I. ก​ รมอ​ ทุ ยานแหงชาติ สตั วป​ า และพ​ ันธุพืช. ll. ชือ่ เรื่อง 581.9593 ISBN 978-974-286-537-5 พิมพท:่ี โรงพ​ มิ พช​ มุ นมุ ส​ หกรณก​ ารเกษตรแหงป​ ระเทศไ​ทย จำกดั 79 ถนนงามวงศวาน แขวงล​ าดยาว เขต​จตจ​ุ ักร กรงุ เ​ทพ​ฯ 10900 โทร. 0 2561 4567, 0 2561 4590-6 โทรสาร 0 2941 1230

คำนำ สวนร​ กุ ขชาตม​ิ วกเหลก็ จงั หวัดส​ ระบุรี เปนแ​ หลงอ​ นรุ ักษแ​ ละป​ ลกู ร​ วบรวมต​ วั อยาง​ พรรณไมเ​ พ่อื ​การศ​ ึกษาวิจยั ใหค​ วามรู และพ​ กั ผอนห​ ยอนใจท​ สี่​ ำคญั ข​ องป​ ระเทศ โดย​ม​นี ้ำตก​ มวกเหลก็ เ​ปนจ​ ดุ เดน ​ทาง​ธรรมชาตท​ิ ี่​สวยงามม​ ี​ชอื่ เสียงเ​ปนท​รี่ จู กั ข​ องน​ กั ท​ อ งเท่ียว ทำใหใ​น​ แตละป​ ม​ นี​ กั ท​ อ งเที่ยว นกั เรยี น นิสติ นกั ศึกษาเ​ขา มา​ทอ งเทย่ี วศ​ กึ ษาห​ าความรเู​ก่ยี วกับ​พรรณไม​ ใน​สวนร​ ุกขชาตม​ิ วกเหล็กเ​ปน จ​ ำนวน​มาก การศ​ กึ ษา​ขอมลู พ​ รรณไม จึงเ​ปนเ​ปาหมายส​ ำคญั ​ ใน​การ​บริหาร​จัดการ​สวน​รุกขชาติ​เพื่อ​ใช​เปน​แหลง​เรียนรู​และ​ใหบริการ​ขอมูล​ทางวิชาการ​ที่​เปน​ ประโยชนเ​กี่ยวกบั ​พืช ซงึ่ จ​ ะช​ ว ยใ​หผ​ ทู​ เ​ี่ ขา มา​ศึกษา​ทองเทีย่ วไ​ดร ับ​ความรแู​ ละป​ ลูกจ​ ติ สำนกึ ​ ให​เกดิ ค​ วาม​รกั แ​ ละเ​ห็น​คุณคาค​ วาม​สำคญั ข​ องพ​ รรณไม พรรณไม​ในส​ วนร​ ุกขชาตมิ​ วกเหลก็ เปน การศ​ ึกษา​รวบรวมข​ อมูลพ​ รรณไม โดยเฉพาะพ​ รรณไ​มย ืนตน ท​ ี่​อนุรักษแ​ ละป​ ลูกร​ วบรวมไ​ว​ ประกอบดวยข​ อ มลู ท​ างพ​ ฤกษศาสตรเ​ ก่ยี วกับช​ ื่อพ​ รรณไม ลักษณะท​ าง​พฤกษศาสตร ลักษณะ​ ทาง​นิเวศวทิ ยาแ​ ละก​ ารก​ ระจายพ​ ันธุ พรอมภ​ าพประกอบ ซึง่ จ​ ะช​ วยใ​หผ​ ​ูท​ี่สนใจศ​ ึกษาไ​ดเ​ รยี นร​ู และเ​ขาใจ​ไดง​า ยข​ น้ึ และส​ ามารถ​ใช​เ ปนค​ มู ือป​ ระกอบใ​น​การ​เขา ไปท​ องเที่ยวศ​ กึ ษาพ​ รรณไมใ​ น​ สวนร​ กุ ขชาตม​ิ วกเหล็ก สำนกั งาน​หอพ​ รรณไม กรมอ​ ุทยานแ​ หงชาติ สัตวป า และพ​ ันธุพชื



สารบัญ 9 17 บทนำ 20 30 ANACARDIACEAE 37 ANNONACEAE 42 APOCYNACEAE 44 BIGNONIACEAE 47 BIXACEAE 48 BOMBACACEAE 50 BORAGINACEAE 51 BURSERACEAE 54 CASUARINACEAE 58 CELASTRACEAE 60 COMBRETACEAE 69 DATISCACEAE 74 DIPTEROCARPACEAE 75 EBENACEAE 83 ELAEOCARPACEAE 84 EUPHORBIACEAE 85 FLACOURTIACEAE 89 GENTIANACEAE 100 GUTTIFERAE 101 LABIATAE 102 LAURACEAE 144 LECYTHIDACEAE 145 LEGUMINOSAE 150 LOGANIACEAE 152 LYTHRACEAE 153 MAGNOLIACEAE MALVACEAE MELIACEAE

สารบญั MORACEAE 159 MYRTACEAE 169 OLEACEAE 170 RHIZOPHORACEAE 171 RUBIACEAE 172 RUTACEAE 176 SAPINDACEAE 178 SAPOTACEAE 179 SONNERATIACEAE 183 SIMAROUBACEAE 184 STERCULIACEAE 185 THYMELAEACEAE 186 TILIACEAE 187 ULMACEAE 188

สวนรุกขชาติ​มวกเหล็ก​เดิม​เปน​สถานี​ทดลอง​ปลูก​พรรณไม​ ของก​ รมป​ า ไม จนกระทง่ั ใ​น​ป พ.ศ. 2497 ได​จดั ตง้ั ​เปน​วนอุทยาน​ มวกเหลก็ เพอื่ อ​ นรุ กั ษพ​ รรณไมใ​ นพ​ นื้ ทป​่ี า ดงพ​ ญาเ​ยน็ ซ​ งึ่ เ​ปน ผ​ นื ปา ท​ ​่ี มค​ี วาม​อุดมสมบูรณใ​นอดีต จะ​สงั เกตุเห็น​ได​จ ากส​ ภาพ​ปา ​ในบ​ รเิ วณ​ สวนร​ กุ ขชาตม​ิ วกเหลก็ ท​ ย​ี่ งั คงมพ​ี รรณไมข​ นาดใหญห​ ลงเ​หลอื อยเ​ู ปน ​ จำนวน​มาก ตอมา​ได​มี​การ​ปรับปรุง​สวน​ราชการ​เพื่อ​ความ​เหมาะสม​ จึง​ได​เปลี่ยน​ช่ือ​เปน​สวน​รุกขชาติ​มวกเหล็ก เพ่ือ​ทำหนาท่ี​ในดาน​การ​ อนุรักษ​และ​ปลูก​รวบรวม​พรรณไม​เพื่อ​การ​ศึกษาวิจัย​และ​ใช​เปน​ สถานที่​สำหรบั พ​ ักผอ นห​ ยอนใจข​ องป​ ระชาชน พรรณไมส​ วน​รุกขชาต​ิมวกเหล็ก 9

สวน​รุกขชาติ​มวกเหล็ก มี​พื้นท่ี​ประมาณ 115 ไร ตั้งอยู​ใน​เขต​ ตำบลม​ ติ รภาพ อำเภอม​ วกเหลก็ จังหวัดส​ ระบุรี และ ตำบลพ​ ญาเ​ยน็ อำเภอ​ปากชอง จังหวัด​นครราชสีมา โดย​มี​ลำธาร​น้ำตก​มวกเหล็ก​ซึ่ง​ มี​ตน​กำเนิด​มาจาก​ปา​ใน​เขต​อุทยาน​แหงชาติ​เขา​ใหญ​เปนแนว​แบง​ เขต​ตาม​ธรรมชาติ​และ​ไหลผาน​ตอนกลาง​ของ​พื้นที่ ซึ่ง​นัก​ทองเที่ยว​ สามารถ​เดิน​ทางขาม​ไปมา​ได​อยาง​สะดวก​ดวย​สะพานแขวน​ที่​มี​อยู ​ 2 แหง ปจจุบัน​สวน​รุกขชาติ​มวกเหล็ก เปน​หนวยงาน​ที่อยู​ใน​ความ​ รบั ผดิ ชอบข​ อง สำนกั งานห​ อพ​ รรณไ​ม สำนกั ว​ จิ ยั ก​ ารอ​ นรุ กั ษป​ า ไมแ​ ละ​ พันธุพืช กรมอ​ ทุ ยานแ​ หงชาตส​ิ ตั วป า แ​ ละพ​ ันธุพืช กระทรวงท​ รัพยากร​ ธรรมชาตแ​ิ ละส​ งิ่ แวดลอ ม เปน ส​ ถานทอ​่ี นรุ กั ษแ​ ละป​ ลกู ร​ วบรวมพ​ รรณ​ ไมยืนตน​ที่​สำคัญ​ของ​ประเทศ ​สามารถ​ใช​เปน​แหลง​ศึกษา​หาความรู​ เกย่ี วกบั พ​ รรณไมไ​ ดอ​ ยา งม​ ค​ี ณุ คา ป​ ระกอบก​ บั ค​ วามส​ วยงามข​ องน​ ำ้ ตก​ มวกเหล็ก​และ​ความ​รมรน่ื ​ของ​พรรณไม​นานา​ชนิด ทำให​สวน​รุกขชาติ​ มวกเหล็ก​เปนที่​ทองเที่ยว​ที่​สำคัญ​และ​เปนที่​รูจัก​ของ​นัก​ทองเท่ียว​มา​ แตอ​ ดีต 10 พรรณไม​ส วน​รกุ ขชาติ​มวกเหลก็

สวนร​ กุ ขชาติ​มวกเหลก็ ไ​ดรับ​การ​ประกาศ​ใหเ​ ปน ​แหลงธ​ รรมชาติ​ อันค​ วร​อนุรักษ​ใหเ​ปนม​ รดก​ทอ งถน่ิ ลำดบั ที่ 63 จาก​จำนวน 236 แหง ในพ​ ้ืนที่ 62 จังหวัดท​ ่ัวประเทศ ตามม​ ติ​คณะ​รฐั มนตรี เมื่อว​ ันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2532 สวน​รกุ ขชาติ (Arboretum) หมายถึง สวน​ที่​จัด​ต้ังขึ้น​สำหรับ​ปลูก​รวบรวม​และ​จัดแสดง​ตัวอยาง​ พรรณไมท​ ​่ีมี​เน้อื ไม (woody plants) เพ่ือ​การอ​ นุรักษ ศกึ ษา วิจยั เผยแพร​ ความรเู​ ก่ยี วกบั พ​ รรณไม และก​ ารพ​ กั ผอ นห​ ยอนใจ วตั ถ​ปุ ระสงค (Objectives) 1. เพื่ออ​ นรุ กั ษพ​ รรณไม สภาพแวดลอ มแ​ ละค​ วาม​สวยงาม​ ตาม​ธรรมชาติ 2. เปนแ​ หลง ป​ ลกู ร​ วบรวมแ​ ละจ​ ดั แสดงต​ ัวอยางพ​ รรณไมท​ ี่​ มีเ​นื้อไม (woody plants) 3. เปน แ​ หลงศ​ ึกษาวจิ ยั ​เกี่ยวกับ​พรรณไม 4. เปนส​ ถานท​่ีสำหรับเ​รยี นรเ​ู กย่ี วกบั ​พรรณไม 5. เปนส​ ถานทใ่ี​หบริการแ​ ละเ​ผยแพรค​ วามรทู​ างวิชาการ​ ดา น​พรรณไม 6. เปนส​ ถานท​สี่ ำหรับพ​ กั ผอนห​ ยอ นใจ พรรณไม​สวนร​ ุกขชาติ​มวกเหลก็ 11

ความ​สำคัญข​ อง​สวนร​ กุ ขชาต​มิ วกเหล็ก สวน​รุกขชาติ​มวกเหล็ก เปน​พ้ืนท่ี​ท่ี​มี​จุดเดน​ทาง​ธรรมชาติ​ท่ี​ สวยงาม​โดยเฉพาะ​น้ำตก​มวกเหล็ก ซ่ึง​เปนที่​รูจัก​ของ​นัก​ทองเที่ยว เปน​แหลง​ทองเท่ียว​ท่ีอยู​ใน​เขต​ชุมชน การ​คมนาคม​สะดวก ประกอบ​ กับ​ความ​รมร่ืน​และ​คุณคา​ของ​พรรณไม​นานา​ชนิด​ที่​อนุรักษ​และ​ปลูก​ รวบรวม​ไว ทำให​สวน​รุกขชาติ​แหงนี้​มี​คุณคา​ทั้ง​ในดาน​การ​ศึกษา​และ​ พักผอน​หยอนใจ จาก​สถิติ​นัก​ทองเที่ยว​ใน​ชวง​ป 2545-2547 มี​นัก​ ทองเทีย่ วม​ าใ​ชบริการป​ ​ละก​ วา 3 แสนค​ น และม​ แี​ นวโนม เ​พิม่ ขึน้ ​อยา ง​ ตอเนื่อง ลกั ษณะ​ภูมปิ ระเทศ พ้ืนที่​สวนใหญ​เปน​ที่ราบ อยู​สูง​จาก​ระดับ​น้ำทะเล​ประมาณ 240 เมตร โดยเฉพาะ​ใน​เขต​อำเภอ​มวกเหล็ก จังหวัด​สระบุรี สำหรับ​ใน​ เขต​อำเภอ​ปากชอง จังหวัด​นครราชสีมา มี​ลักษณะ​เปน​เนินเขา​เต้ียๆ ทิศทาง​ดาน​ลาด​อยู​ทาง​ทิศตะวันตก ใน​ตอนกลาง​ของ​พ้ืนท่ี​มี​ลำธาร​ มวกเหล็ก​ไหล​ผานเขามา​ทางทิศใต และ​ไหล​ออก​ไปทาง​ทิศเหนือ มี​ ลำหวยเ​ล็ก ๆ ​ทางท​ ศิ ตะวนั ตกแ​ ละ​ไหลม​ าบ​ รรจบก​ ับ​ลำธาร​มวกเหลก็ ​ ทางท​ ศิ ตะวนั ออก สภาพป​ า เ​ปน ป​ า ดบิ แ​ ลง ​ลกั ษณะดนิ เ​ปน ด​ นิ รว นผ​ สม​ ลูกรังแ​ ละม​ หี​ ินโ​ผล 12 พรรณไมส​ วน​รุกขชาต​ิมวกเหลก็

ลกั ษณะ​ภูมอิ ากาศ ลักษณะอ​ ากาศ​เปนแ​ บบร​ อ นชน้ื ในช​ วงฤ​ ดูรอ นอ​ ากาศ​คอนขางร​ อนจ​ ดั ​ ในเ​วลาก​ ลางวนั ฤดฝู น​อย​รู ะหวางเ​ดือน​พฤษภาคม-ตุลาคม ปริมาณน​ ้ำฝน​ เฉลยี่ ​ประมาณ 1,300 มิลลเิ มตร อณุ หภมู เิ​ฉล่ยี ป​ ระมาณ 30 องศาเ​ซลเซยี ส ลกั ษณะพ​ ชื พรรณ พรรณไม​ท่ี​ข้ึนอยู​ตาม​ธรรมชาติ​ใน​พื้นที่ ซึ่ง​มี​สภาพ​เปน​ปาดิบ​แลง​ พรรณไมเ​ ดน ม​ กั ​ขน้ึ อยบ​ู รเิ วณร​ มิ ล​ ำหวยม​ วกเหล็ก ไดแ ก ยาง​นา Diptero- carpus alatus Roxb. ex G. Don ตะเคยี นทอง Hopea odorata Roxb.กระบาก Anisoptera costata Korth. มะหาด Artocarpus lakoocha Roxb. มะเด่ืออ​ ุทมุ พร Ficus racemosa L. โสก Saraca indica L. ไครย​ อ ย Elaeocarpus gran- diflorus Sm. มะฝอ Trewia nudiflora L. พรรณไม​ สว นใหญเ​ ปน พ​ รรณไมท​ น​่ี ำมาป​ ลกู ร​ วบรวมไ​ว ทงั้ ท​ี่ มี​ถนิ่ กำเนดิ ​ในประเทศแ​ ละต​ างประเทศ จดุ เดน​ทน​ี่ าสนใจ น้ำตกม​ วกเหล็ก ​เปน​ท่ีมา​ของ​ช่ือ​สวน​รุกขชาติมวก​เหล็ก ตั้งอยู​ใน​ตอนกลาง​ของ​พ้ืนที่ เปน​น้ำตก​ที่​มี​ ชื่อเสียง​เปนที่​รูจัก​ของ​นัก​ทองเท่ียว​ทั่วไป มี​ ตน​กำเนิด​มาจาก​ปา​ใน​เขต​อุทยาน​แหงชาติ​ เขา​ใหญ มี​น้ำไหล​ตลอดป​และ​เปนแนว​แบง​ เขต​ตาม​ธรรมชาติ​ระหวาง​จังหวัด​สระบุรี​กับ​ จังหวัด​นครราชสีมา บริเวณ​สอง​ฝง​ลำธาร​ มี​พรรณไม​นานา​ชนิด​ขึ้นอยู​เปน​จำนวน​มาก​ เชน โสก​นำ้ ไครย​ อ ย พะวา บางชนดิ ม​ ​ขี นาด​สูงใหญอ​ ายุ​กวา 100 ปเ​ชน ​ยาง​ นา ​ตะเคียนทอง ก​ ระบาก ม​ ะหาด ​สามารถ​นั่งพ​ ักผอนช​ มน​ ำ้ ตกห​ รือล​ งเ​ลน ​ นำ้ ​ไดต​ ลอดท​ ัง้ วัน พรรณไมส​ วน​รุกขชาตมิ​ วกเหลก็ 13

​ ความ​รม รนื่ ​ของพ​ รรณไม ​ ภายใ​นบ​ รเิ วณส​ วนร​กุ ขชาตม​ิ วกเหลก็ จ​ ะป​ กคลมุ ไ​ปด​ ว ยพ​ รรณไมน​ อ ย​ ใหญ​นานา​ชนิด ​ที่​ให​ความ​รมร่ืน​คลาย​รอน​ได​เปน​อยาง​ดี ​ใต​รมเงา​ของ​ไม​ ใหญไ​ ด​ดูแ​ ลท​ ำความ​สะอาดใ​ห​โลงเตยี นอ​ ยเ​ู สมอ บ​ างจ​ ดุ ​ได​จ ัด​เตรยี มท​ น่ี ่งั ​ ไว​บริการ ​ พรรณไม​มค​ี ณุ คา ก​ วา 3​ ​0​0​ ช​ นดิ ​ ไดอ​ นรุ กั ษพ​ รรณไมท​ ข​ี่ นึ้ อ​ ยต​ู ามธ​ รรมชาติ ซ​ ง่ึ เ​ปน พ​ รรณไมด​ งั้ เดมิ ข​ อง​ ปาดง​พญา​เย็น​ที่​ยัง​หลงเหลือ​อยู​และ​พรรณไม​ท่ี​ปลูก​รวบรวม​ไว​เพ่ือ​การ​ ศึกษาวิจัย​ทาง​พฤกษ​ศาสตร​อีก​เปน​จำนวน​มาก ​ซ่ึง​สามารถ​ใช​เปน​แหลง​ เรียนรู​ของ​นักเรียน ​นิสิต ​นักศึกษา ​และ​ประชาชน​ท่ัวไป ​ท้ัง​พรรณไม​ที่​ มี​คุณคา​ทาง​เศรษฐกิจ ​พืชสมุนไพร ​พรรณไม​ใน​วรรณคดี ​พรรณไม​ใน​ พทุ ธประวัติ ฯ​ ลฯ ​ สวนไมดอกไ​มป ระดับ ​ มี​การ​ปรับปรุง​ภูมิทัศน​และ​ปลูก​ ไมดอก​ไมประดับ​ตก​แตง​ไว​ใน​จุด​ท่ี​ เหมาะสม ​เพ่ือ​ให​นัก​ทองเ​ท่ียว​ได​เห็น​สี​ สัน​ของ​พรรณ​ไมดอก​ไมประดับนา​นา​ ชนดิ ท​ อ​ี่ อกดอกใ​นฤ​ ดต​ู า ง ๆ​หรอื ม​ ส​ี ข​ี อง​ ใบ​ทีโ่​ดดเดน​ใหช​ ม​ได​ตลอดป 14 พรรณไม​สวนร​ ุกขชาต​มิ วกเหล็ก

​ ความรเู​กี่ยวกับ​พรรณไม  ​ สวน​รุกขชาติ​มวกเหล็ก​ได​จัด​แสดง​นิทรรศการ​ท้ัง​แบบ​ถาวร​และ​ หมุนเวียน​เพื่อ​ให​ความรู​เก่ียวกับ​พรรณไม​จัดทำ​ขอมูล​เกี่ยวกับ​ช่ือ​ของ​ พรรณไม ท​ ้ังช​ ่ือพ​ ืน้ เมอื ง ช​ ่ือว​ ิทยาศาสตร ก​ าร​ใชป​ ระโยชน ​การข​ ยาย​ พนั ธุ ก​ ารป​ ลกู ก​ ารบ​ ำรงุ ด​ แู ลรกั ษาแ​ ละเ​กรด็ ค​ วามรท​ู เ​ี่ ปน ป​ ระโยชนอ​ น่ื ๆ​ ที่​เก่ียวของ​กับ​พืช เพ่ือให​นัก​ทองเที่ยว​ไดรับ​ความรู​และ​รูจัก​พรรณไม​ ชนดิ ต​ า ง ๆ​ไดด ย​ี งิ่ ขนึ้ ซง่ึ จ​ ะช​ ว ยเ​สรมิ สรา งจ​ ติ สำนกึ ใ​นก​ ารอ​ นรุ กั ษแ​ ละ​ หวงแหนท​ รัพยากรธ​ รรมชาติ พรรณไมส​ วนร​ กุ ขชาต​ิมวกเหล็ก 15

พรรณไ​ม 16 พรรณไม​สวนร​ กุ ขชาต​มิ วกเหล็ก

ANACARDIACEAE พระเจา​หา​พระองค​นวิ กนิ ี Dracontomelon lenticulatum Wilkinson พระเจา ห​ า​พระองค เปน ​ไมตนข​ นาดใหญ สูงถ​ ึง 40 ม. โคน​ตน ม​ ี​พูพอน​ขนาดใหญ เปลอื กส​ เี ทา​ หรอื น​ ำ้ ตาล คอนขา ง​เรยี บ​หรอื แ​ ตก​เปนร​ อ งต​ น้ื ๆ ใบป​ ระกอบ​แบบ​ขนนกป​ ลายค​ ่ี เรยี ง​เวยี น มใี​บย​ อ ย 4-9 คู เรียงต​ รงขามเ​รียงส​ ลับห​ รอื เ​ยอื้ งก​ นั ​เล็กนอ ย รปู ข​ อบข​ นาน ปลายแหลมเ​ปน​ต่ิง โคน​เบ้ยี วห​ รือมน แผน ​ ใบ​คลายก​ ระดาษ ผิวใ​บ​เกล้ยี ง​ท้ังสองด​ าน ม​ีขน​บริเวณเ​สน​กลางใ​บ และเ​สน ​แขนงใ​บ​เหน็ ช​ ดั เจน​ดา นลา ง​ ใบ ดอก​ชอ ​แยก​แขนงย​ าวถ​ งึ 30 ซม. ออกต​ ามง​า มใ​บ​หรือป​ ลายก​ ิ่ง มขี​ น​หรอื เ​กือบเ​กล้ียง กลีบเ​ลยี้ ง​เชื่อม​ ตดิ กบั ป​ ลาย​แยกเ​ปน 5 แฉก ผวิ ด​ า นนอกม​ ขี​ น กลีบด​ อก 5 กลีบ สขี าวแ​ กมเ​ขียว เกสร​เพศผู 5 อัน รงั ไข​ อย​ูเหนือว​ งก​ ลีบ รูปก​ ลมแ​ ปน ผลส​ ดร​ ูปก​ ลม เสน​ผา ศ​ ูนยก ลาง​ประมาณ 3-5 ซม. ผล​มเ​ี น้อื ​เมลด็ ​เดียว​รปู ​ กลม ผลส​ กุ ​สนี ้ำตาล​เขม นิเวศวิทยา​และก​ ารก​ ระจาย​พนั ธุ เปน ​ไม​ตา งประเทศม​ ​ถี นิ่ กำเนิด​ใน​มาเลเซีย นวิ กินี ชอบข​ ึน้ ​ใน​พน้ื ท​่ีราบต่ำใ​นป​ า ดิบช​ ้ืน ​บรเิ วณท​ ี่​ ช้ืนแฉะ พรรณไม​ส วน​รกุ ขชาติม​ วกเหล็ก 17

ANACARDIACEAE มะมว ง Mangifera indica L. ชอ่ื ​อืน่ ๆ มะมว งบ​ า น(ทวั่ ไป); ข(ุ กะเหรยี่ ง-กาญจนบรุ )ี ; โคกแ​ ละ (ละวา -กาญจนบรุ )ี ; เจาะช​ อ ก, ช​ อ ก(ชอง-จนั ทบรุ )ี ; โตรก(ชาวบ​ น-นครราชสมี า); เปา(มลายู-ภาคใต) ; แป(ละวา-เชยี งใหม) ; มะมว งส​ วน(ภาค​กลาง); สะเ​คาะ, สา เ​คาะสา (กะเหรี่ยง-แมฮอ งสอน); สะว​ าย(เขมร); หมักโ​มง (เงย้ี ว-ภาคเหนือ) ช่อื ส​ ามญั Mango Tree มะมวง เปนไ​มตน​ขนาดก​ ลาง​ถึง​ขนาดใหญ สงู ถ​ งึ 30 ม. ใบเ​ดีย่ ว​เรยี งเ​วียน รูปข​ อบข​ นาน​แกม​ รปู ใ​บห​ อก ปลายใ​บแ​ หลม โคนใ​บส​ อบร​ ป​ู ลมิ่ แผน ใ​บค​ อ นขา งห​ นา ผวิ ใ​บเ​กลยี้ งเ​ปน มนั ดอกช​อ แ​ ยกแ​ ขนง สเ​ี หลอื ง ออกท​ ี่ป​ ลายก​ งิ่ ​ยาว 20-30 ซม. ดอกย​ อ ย​จำนวนม​ าก มีท​ ง้ั ด​ อก​เพศผ​ูและ​ดอก​สมบรู ณเ​ พศ ใน​ ดอก​สมบูรณเ​ พศ มกี​ ลีบเ​ล้ียง 5 กลบี กลบี ด​ อก 5 กลบี เกสรเ​พศผู 5 อนั สมบรู ณ 1 อนั 4 อนั ท​ ไี​่ ม​ส มบรู ณ​ มขี​ นาดเล็ก เกสร​เพศเมยี 1 อนั รังไขอ​ ยูเ​หนอื ว​ งก​ ลีบ รูปก​ ลม จาน​ฐาน​ดอกว​ งกลมเ​ปนพู 5 พู ผลส​ ด​ แบบเ​มล็ดเ​ดยี วแ​ ขง็ รปู ก​ ลม รูปก​ ลม​รี หรอื ร​ ูปไต ผล​ดิบส​ ีเขียว ผลส​ ุก​สเี​หลืองห​ รอื ส​ ม มี​กลน่ิ ห​ อม เมล็ด​ มเ​ี ปลอื กแ​ ข็ง นิเวศวิทยาแ​ ละ​การก​ ระจายพ​ ันธุ พบ​ข้ึน​ประปราย​ใน​ปาดิบ​และ​ปา​ผสม​ผลัดใบ สวนมาก​ปลูก​เปน​ไมผล​ข้ึน​ได​ทั่วประเทศ​และ​มี​ พนั ธผุ สม ตา ง ๆ มากมาย ตางประเทศพ​ บ​ในประเทศอ​ ินเดีย​ถงึ อ​ ินโดจนี คาบสมทุ รม​ ลายู ม​ าเลเซยี 18 พรรณไมส​ วน​รุกขชาติม​ วกเหล็ก

ANACARDIACEAE มะกอก Spondias pinnata (L. f.) Kurz ชอ่ื อ​ ่ืน ๆ กรา​ไพย , ไ​พย (กะเหรยี่ ง-กาญจนบรุ )ี ; ก​ อกกกุ , กกู (เชยี งราย); กอกเ​ขา(นครศรธี รรมราช); กอกห​ มอง(เงยี้ ว- ภาคเหนือ); ไ​พแซ(กะเหรยี่ ง-เชียงใหม) ; กุก(เชียงใหม) ; มะกอกปา (นครราชสมี า) ช่อื ​สามญั Hog Plum มะกอก เปน ​ไมตน​ขนาดก​ ลางถ​ ึงข​ นาดใหญส​ งู 15-25 ม. ลำตน เ​ปลา​ตรง ก่ิงม​ ​ีรอยแผลใ​บ​และ​ ชอ งอ​ ากาศร​ ปู ก​ ลมห​ รอื ร​ ก​ี ระจายอ​ ยท​ู วั่ ไป ใบป​ ระกอบแ​ บบข​ นนกช​ นั้ เดยี วป​ ลายค​ เ​่ี รยี งเ​วยี น ใบย​ อ ยเ​รยี ง​ ตรงขา มห​ รือเ​ยอ้ื งก​ นั เ​ลก็ นอ ย จำนวน 9-13 ใบ รปู ร​ แี​ กมข​ อบข​ นาน ใบย​ อยต​ รงป​ ลาย​รูปไขก​ ลบั ปลายใ​บ​ แหลมเ​ปน ต​ ่งิ ย​ าว โคน​ใบมนห​ รอื ส​ อบแ​ หลม​เบีย้ ว ๆ ขอบใ​บเ​รียบ แผน ใ​บ​คอ นขาง​หนา ผิวใ​บเ​กลีย้ ง เสน​ แขนงใ​บค​ อ นขา งต​ รงแ​ ละข​ นานก​ นั ปลายเ​ชอ่ื มก​ บั เ​สน ขอบใ​บเ​หน็ ช​ ดั เจน ดอกช​ อ แ​ ยกแ​ ขนง สเ​ี หลอื ง ออก​ ท่ี​ซอก​ใบ​หรือ​เหนือ​รอยแผล​ใบ​ท่ี​รวง​หรือ​ปลาย​ก่ิง ดอก​ยอย​จำนวน​มาก​อยู​เปนกลุม ๆ กลีบ​เล้ียง​เช่ือม​ ติดกัน​ปลายแ​ ยก​เปน 5 แฉก รปู ส​ ามเหลี่ยม กลบี ด​ อก 5 กลีบ รูปร​ ี​แกมข​ อบข​ นาน เกสร​เพศผู 10 อนั ตดิ อยใ​ู ต​จานฐ​ าน​ดอก เกสรเ​พศเมีย 1 อนั รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี รปู ก​ ลมป​ อ มม​ ี​จาน​ฐาน​ดอก​เปน ว​ งกลม​ ลอ มรอบ กานย​ อด​เกสรเ​พศเมีย​สน้ั 5 อัน ผลส​ ดร​ ปู ไข  เ​มล็ด​รูปร​ อ​ี ยใ​ู น​เปลือกแ​ ข็งเ​ปน​เสน ​ขรุขระ นิเวศวิทยาแ​ ละ​การ​กระจายพ​ ันธุ พบข​ นึ้ ใ​นป​ า เ​บญจพรรณช​ น้ื แ​ ละป​ า ดบิ แ​ ลง ภาคเหนอื ภาคต​ ะวนั ออกเ​ฉยี งเ​หนอื ภาคต​ ะวนั ออก ภาค​ตะวันตก​เฉียง​ใต ตางประเทศ​พบ​ใน​อินเดีย ศรีลังกา อัสสัม พมา กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย ฟลิปปนส อินโดนเี ซยี จีน พรรณไมส​ วนร​ กุ ขชาติ​มวกเหล็ก 19

ANNONACEAE จำปนู Anaxagorea javanica Blume จำปนู เปน ไ​มพุม สงู 2-4 ม. เปลือกต​ น ​เรียบส​ เี ทาค​ ลำ้ ใบเ​ดีย่ ว เรยี งส​ ลบั ร​ ะนาบเ​ดียวกนั รปู ร​ ี​ แกมร​ ูปข​ อบข​ นาน ปลายแหลม โคนมน ขอบใ​บเ​รียบ แผน ใ​บค​ อนขา งห​ นา ผิวใ​บด​ านบน​เกล้ียง สเี ขยี ว​ เขม​เปน มนั ดานลา งม​ ​ีสีซีด ดอกเ​ดยี่ ว​ออกต​ ามก​ งิ่ ต​ รงขามใ​บแ​ ละป​ ลายก​ ิ่งม​ ี​กลิน่ ห​ อม​แรง ดอกส​ ​ขี าวนวล กลบี ด​ อก​หนาแ​ ขง็ มี 6 กลีบ เรียงเ​ปน 2 ชนั้ ๆ ละ 3 กลีบ โคน​กลบี ส​ ีเขียว เกสรเ​พศผู​และเ​กสร​เพศเมยี ​ จำนวนม​ าก รงั ไขอ​ ยเู​หนือว​ งก​ ลบี ผล​ออกเ​ปนกลมุ โคน​ผล​เรียว ปลายโ​ต​คลายร​ ูปก​ ระบอง เมล็ดส​ ีดำ นิเวศวทิ ยา​และก​ าร​กระจาย​พนั ธุ พบข​ ้นึ ใ​น​ปา ดบิ ​ชื้นท​ ่ีม​ ร​ี มร​ ำไรแ​ ละค​ วามช้ืนส​ งู ท​ างภ​ าคใต​ของไ​ทย ในต​ างประเทศพ​ บท​ มี่​ าเลเซีย อนิ โดนีเซยี ฟ​ ลิปปนส 20 พรรณไมส​ วนร​ กุ ขชาต​มิ วกเหลก็

ANNONACEAE นอยโหนง Annona reticulata L. ช่ือ​อืน่ ๆ นอ ยห​ นงั (ภาคใต) ; มะดาก(แพร) ; มะเ​นยี งแ​ ฮง , มะโ​หนง (ภาคเหนอื ); เรง็ น​ า(กะเหรยี่ ง-กาญจนบรุ )ี ; หนอน​ ลาว(อุบลราชธาน)ี ; หมากอ​ อ (เงยี้ ว-แมฮอ งสอน) ช่ือส​ ามญั Custard Apple, Bullock’s Heart นอ ยโหนง เปน ไ​มตนข​ นาดเลก็ ส​ ูง 5-7 ม. กง่ิ อ​ อนม​ ​ีขน ใบเ​ด่ยี ว​เรียงส​ ลบั ร​ ปู ข​ อบข​ นาน​หรอื ข​ อบ​ ขนานแ​ กมใ​บ​หอก ปลาย​และโ​คน​สอบแ​ หลม ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บบ​ าง ผวิ ใ​บออ นม​ ี​ขน ใบ​แกเ​กลย้ี ง ดอก​ เด่ียวห​ รืออ​ อกเ​ปน ​กระจุก 2-3 ดอก ทีซ​่ อก​ใบห​ รือป​ ลายก​ ิ่ง ใบป​ ระดับท​ ี่​กา นด​ อก​รปู ไข กลีบเ​ลี้ยง 3 กลบี ​ รปู ไข ปลายก​ ลบี เ​ปน ต​ ง่ิ แ​ หลมโ​คนเ​ชอื่ มต​ ดิ กนั ผวิ ด​ า นนอกม​ ข​ี น กลบี ด​ อกส​ เ​ี หลอื งแ​ กมเ​ขยี ว 6 กลบี เรยี ง​ สลบั เ​ปน 2 ชัน้ ๆ ละ 3 กลีบ กลบี ช​ ้ันนอกม​ ขี​ นาดใหญ กลบี ห​ นา​รูปใ​บห​ อก ปลายก​ ลบี ท​ แู​ คบ โคน​กลีบ​ กวางป​ อ งก​ ลม ดา นในเ​ปน ​แอง ผวิ ม​ ข​ี น​ท้ัง 2 ดาน กลบี ช​ ั้นในม​ ​ขี นาดเลก็ ​รปู ข​ อบข​ นาน​ม​ีขน เกสร​เพศผู​ จำนวนม​ าก เกสรเ​พศเมีย​จำนวนม​ าก รังไขอ​ ยูเ​หนอื ว​ งก​ ลบี ​ รปู ไขม​ ​ีขน เกสร​เพศผู​และเ​พศเมีย​ตดิ อยบู​ น​ แกนฐ​ านร​ องด​ อกร​ ปู กรวย ผลค​ อ นขา งก​ ลมห​ รอื ร​ ปู ห​ วั ใจ ผวิ เ​ปน ร​ อ งร​ า งแหค​ อ นขา งเ​รยี บ เมอื่ ส​ กุ ม​ ส​ี แี ดง​ คล้ำ เมลด็ ​สีน้ำตาล​ดำ มี​เน้ือห​ ุมส​ เี​หลือง นิเวศวทิ ยา​และก​ าร​กระจาย​พนั ธุ สวนใหญ​เปน​พรรณไม​ปลูก​ข้ึน​ได​ท่ัวไป​เกือบ​ทุก​สภาพ​พ้ืนที่​ท่ัวประเทศ ใน​ตางประเทศ​พบ​ท่ี​ อนิ เดียต​ ะวนั ตก อ​ เมรกิ าเ​ขตรอน พรรณไม​สวน​รกุ ขชาต​ิมวกเหล็ก 21

ANNONACEAE นอ ยหนา Annona squamosa L. ชอ่ื อ​ ่ืน ๆ เตยี บ(เขมร); นอย​แน(ภาคใต); ​มะนอ​แน, มะ​แน( ภาคเหนือ); ​มะออ​จา, มะ​โอจ​ า(เงีย้ ว-ภาคเหนอื ); ลา​ หนัง(ปต ตานี); หนอเ​กลาะแซ(เงีย้ ว-แมฮ อ งสอน); หมักเ​ขยี บ(ภาค​ตะวันออกเ​ฉียง​เหนือ) ช่อื ​สามญั Custard Apple, Sugar Apple, Sweet Sop นอยหนา เปน ไ​มตน​ขนาดเล็ก ส​ ูง 3-8 ม. กิง่ ​ออนม​ ​ขี น ใบ​เดย่ี ว​เรียงส​ ลับร​ ูปข​ อบข​ นาน​หรือข​ อบ​ ขนาน​แกม​ใบ​หอก ปลาย​และโ​คน​แหลม ขอบ​ใบ​เรยี บ แผน​ใบ​บาง ผิว​ใบ​เกลี้ยง ดอก​เดยี่ ว​สเี ขยี ว​แกม​ เหลอื ง ออกต​ รงขามก​ ับ​กา นใ​บ​หรือซ​ อกใ​บ ใบป​ ระดับท​ ่​ีกา นด​ อกม​ ข​ี นาดเล็ก​รปู ส​ ามเหล่ยี ม กลบี เ​ล้ยี ง 3 กลบี ร​ ปู ไข โคน​เช่ือมต​ ิดกนั ผวิ ด​ า นนอกม​ ี​ขน กลบี ด​ อก 6 กลบี เรียงเ​ปน 2 ช้ัน ๆ ​ละ 3 กลีบ เหน็ ​กลีบ​ ชน้ั นอกช​ ัดเจน 3 กลบี รปู ข​ อบข​ นาน กลีบ​หนา ปลาย​กลบี มนแ​ หลม โคน​กลีบก​ วา งป​ อ งก​ ลม ดานใน​เปน​ แอง ผวิ ม​ ​ีขน​ทั้ง 2 ดา น กลีบช​ ้ันในม​ ​ขี นาดเล็ก รปู ไขแ​ กมข​ อบข​ นาน​หรอื ไมเ​จรญิ เกสร​เพศผ​ูจำนวน​มาก เกสร​เพศเมีย​จำนวน​มาก รังไข​อยู​เหนือ​วง​กลีบ ​รปู ​กลม​ปอม เกสรเ​พศผู​และ​เพศเมีย​อดั ​กัน​แนน ​ติดอยู​ บนแ​ กนฐ​ าน​รองด​ อกร​ ูปกรวยย​ าว ผล​คอนขางก​ ลม ผวิ เ​ปนร​ องร​ างแห เมลด็ ส​ ีน้ำตาลด​ ำ มี​เนอ้ื ​หุมส​ ขี าว นิเวศวิทยา​และ​การก​ ระจาย​พนั ธุ พบข​ น้ึ ต​ ามป​ า ละเมาะแ​ ละช​ ายปา ท​ ค​ี่ อ นขา งแ​ ลง ใ​นร​ ะดบั ต​ ำ่ ส​ ว นใหญเ​ ปน พ​ นั ธไุ มป​ ลกู ข​ น้ึ ก​ ระจาย​ ทว่ั ประเทศ ในต​ างประเทศพ​ บ​ทีอ​่ เมรกิ า อ​ นิ เดีย​ตะวนั ตก 22 พรรณไม​สวนร​ ุกขชาตม​ิ วกเหล็ก

ANNONACEAE นมววั Anomianthus dulcis (Dunal) J. Sincl. ชือ่ อ​ น่ื ๆ นมแมวโ​คราช, นมแ​ มวปา (นครราชสีมา); ตบห​ ,ู ตนี ตังน​ อย(นครพนม); ตนี ต​ งั่ (อบุ ลราชธานี) นมววั เปน ไ​มร​ อเ​ลอื้ ย กงิ่ อ​ อ น ใบแ​ ละด​ อกม​ ข​ี นร​ ปู ด​ าว ใบเ​ดย่ี วเ​รยี งส​ ลบั ร​ ปู ไขก​ ลบั ปลายแหลม โคน​เวา​รูป​หัวใจ​หรอื ​ตัด ขอบ​ใบ​เรยี บ​มี​ขน แผน​ใบค​ อนขางห​ นา ผิว​ใบม​ ี​ขน​ทง้ั สอง​ดาน ดอก​เด่ียว​หรอื ​ ดอก​ชอ 2-4 ดอก​ ออกท​ ซ​่ี อกใ​บห​ รอื ป​ ลาย​กิ่ง ส​ีเหลอื งจ​ ำปา มี​กลนิ่ ห​ อม กลบี เ​ล้ยี ง 3 กลบี ร​ ูปไข กลบี ห​ นา ผวิ ม​ ี​ขน​ท้ังสองด​ า น กลบี ด​ อก 6 กลีบ เรยี งเ​ปน 2 ชน้ั ๆ ล​ ะ 3 กลบี กลบี ช​ ้นั นอกร​ ูปร​ ​ีแกม​รูปไข กลีบช​ ้ันใน​ รูป​รี​แกม​ขอบ​ขนาน โคน​สอบ​แคบ​เปน​กาน มี​ต่ิง​รูปไข​กลับ​ติดอยู​ดาน​ขาง​ปลาย​พับเขา​ดานใน กลีบ​เปน​ คล่นื ผิวม​ ข​ี นท​ ั้งสองด​ าน เกสร​เพศผแ​ู ละเ​กสรเ​พศเมยี ​จำนวน​มากต​ ิดอยบู​ น​แกน​ฐาน​รองด​ อกท​ ​่ยี ก​สงู ขนึ้ ​ เรยี งช​ ดิ ก​ นั รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี ร​ ปู ข​ อบข​ นาน ผลเ​ปน ผลก​ ลมุ ผ​ ลย​ อ ยร​ ปู ก​ ลมร​ ี มก​ี า นย​ าว ผลแ​ กส​ เ​ี หลอื ​ งอมส​ ม​หรือแ​ ดง มผี​ นังก้ันร​ ะหวา งเ​มลด็ นิเวศวิทยา​และก​ าร​กระจาย​พนั ธุ พบข​ ้นึ ​ใน​ปา ​เบญจพรรณ ปา ผ​ สม​ผลัดใบภ​ าคเหนอื ภาค​ตะวนั ออก ภาค​ตะวันตกเ​ฉยี ง​ใต ภาค​ ตะวนั ออกเ​ฉียง​ใต ใน​ตา งประเทศพ​ บ​ทอ​่ี นิ โดนเี ซีย พรรณไม​สวน​รกุ ขชาต​มิ วกเหลก็ 23

ANNONACEAE กระดังงา​ไทย Cananga odorata (Lam.) Hook. f. & Thomson var. odorata ชื่อ​อื่น ๆ กระดงั งา(ตรงั , ยะลา); กระดงั งาใ​บใ​หญ, กระดังงาใ​หญ( ภาค​กลาง); สะบนั งา, สะบนั งาตน (ภาคเหนอื ) ชอื่ ​สามัญ Ylang-ylang-tree, Cananga กระดงั งาไ​ทย เปน ​ไมตน สงู ถ​ งึ 20 ม. ลำตน ​เปลาต​ รง เปลือกต​ น ​สีเทา กิ่ง​ตั้งฉากก​ บั ล​ ำตน ปลาย​ ลู​ลง ใบ​เด่ยี วเ​รียงส​ ลับ รปู ร​ ีห​ รอื ร​ ูปไข ปลายแหลม โคนมน​หรอื เ​วา ​และเ​บ้ียว​เล็กนอย ขอบใ​บเ​รยี บห​ รอื ​ เปน​คล่ืน ใบออน​มี​ขน​ท้ังสอง​ดาน ใบ​แก​มัก​มี​ขน​ตาม​เสน​ใบ ดอก​ชอ​สั้น​ดอก​หอย​รวมกัน​บน​กิ่ง​เหนือ​ รอยแผลใ​บ ชอ ห​ นงึ่ ม​ ี 3-6 ดอก กลบี เ​ล้ียง 3 กลีบ รูปส​ ามเหลีย่ ม กลบี ด​ อกเ​รียงส​ ลบั กนั 2 ชั้น ๆ ละ 3 กลีบ รปู ข​ อบข​ นาน​ปลายแหลม กลีบช​ ้นั ในแ​ คบก​ วาก​ ลบี ช​ น้ั นอก โคน​กลบี ด​ านในส​ มี ว งอ​ ม​นำ้ ตาล ดอก​ ออนก​ ลบี ส​ เี ขยี วเ​มอื่ แ​ กเ​ปลี่ยนเ​ปน​สี​เหลอื ง มี​กลน่ิ ​หอม เกสร​เพศผู​จำนวน​มาก เกสร​เพศเมยี ​มห​ี ลายอ​ นั รังไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี ผลเ​ปนกลุม​อยบ​ู น​แกนต​ มุ ​กลม 4-15 ผล​ ผล​รูปไข ผล​ออนส​ เี ขียว ผล​แกส​ เี ขยี ว​ คล้ำ​จน​เกือบด​ ำ มี 2-12 เ​มล็ด นิเวศวทิ ยา​และก​ าร​กระจาย​พันธุ เปน​ไม​ปลูก​ประดับ​ขึ้น​ได​ทั่วประเทศ​ท่ี​ขึ้นอยู​ใน​เอเชีย​เขตรอน แถบ​อินโดจีน ภูมิภาค​มาเลเซีย และอ​ อสเตรเลยี 24 พรรณไมส​ วน​รุกขชาติ​มวกเหลก็

ANNONACEAE สายหยุด Desmos chinensis Lour. ชื่อ​อนื่ ๆ กลว ยเ​ครอื (สระบุร)ี ; เครือเขาแ​ ก​ลม(เลย); สาวห​ ยดุ (ภาคก​ ลาง, ภาคใต); เสลาเ​พชร(สรุ​ าษฎรธ​ านี) สายหยดุ เปน ไ​มพุม​รอเ​ลอ้ื ย เปลือกเ​รียบส​ ีน้ำตาล​ดำ กิง่ ม​ ​ีตุมช​ อ งร​ ะบายอ​ ากาศ​กระจายท​ ัว่ ไป ใบเ​ดย่ี ว เรยี งส​ ลบั รปู ร​ ห​ี รอื ร​ ปู ข​ อบข​ นาน ปลายแหลมเ​ปน ต​ งิ่ โคนมนห​ รอื เ​บย้ี วเ​ลก็ นอ ย แผน ใ​บบ​ างค​ ลา ย​ กระดาษ ผวิ ใ​บด​ านบน​เปน มัน ดานลางม​ น​ี วล ดอกอ​ อกเ​ปน ด​ อกเ​ดีย่ ว หอยล​ งท​ ​่ีปลายก​ ่ิง เหนือง​าม​ใบ​ หรอื ส​ ลบั กบั ใ​บ ม​ีกลนิ่ ห​ อมเ​ฉพาะต​ อนเชา กลบี เ​ลี้ยง 3 กลีบ รูปส​ ามเหล่ยี ม ปลายเ​รยี วแหลม โคน​เช่ือม​ ตดิ กนั ผวิ ด​ า นนอกม​ ข​ี น กลบี ด​ อกส​ เ​ี หลอื งห​ รอื เ​หลอื งแ​ กมเ​ขยี ว 6 กลบี รปู ข​ อบข​ นานห​ รอื ข​ อบข​ นานแ​ กม​ ใบห​ อก เรยี งเ​ปน 2 ชนั้ กลบี ด​ อกช​ นั้ นอกใ​หญก​ วา ช​ น้ั ใน ผวิ ม​ ข​ี นท​ ง้ั สองด​ า น เกสรเ​พศผแ​ู ละเ​กสรเ​พศเมยี ​ จำนวน​มาก รังไข​อยู​เหนือ​วง​กลีบ ผล​เปนผล​กลุม ประกอบดวย​ผล​ยอย​รูป​ยาวเรียว มี​สวน​ปอง​เปน​ กระเปาะ 7-8 กระเปาะส​ ลับกบั ส​ วนคอ​ ด เมื่อส​ กุ ​มส​ี แี ดง นเิ วศวิทยา​และก​ าร​กระจาย​พนั ธุ พบข​ นึ้ ใ​นป​ า ดบิ แ​ ลง แ​ ละป​ า เ​บญจพรรณใ​นภ​ าคก​ ลาง ภาคต​ ะวนั ออกแ​ ละภ​ าคเหนอื ในต​ า งประเทศ​ พบท​ ี่​ ภูฏ​ าน กมั พูชา อินเดยี อนิ โดนเี ซยี ลาว มาเลเซยี ฟล ปิ ปนส สิกขมิ สงิ คโปร เวยี ดนาม จนี พรรณไมส​ วน​รุกขชาติ​มวกเหลก็ 25

ANNONACEAE ลำดวน Melodorum fruticosum Lour. ชอื่ ​อ่นื ๆ หอมน​ วล(ภาคเหนือ) ลำดวน เปน ​ไมตนข​ นาดเลก็ สูง 5-10 ม. ก่งิ ​ออ นม​ ​ีขน ใบ​เดย่ี ว เรียงส​ ลบั ร​ ปู ร​ ​ีแกมข​ อบข​ นาน ปลายแ​ ละโ​คนแ​ หลม ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บค​ อ นขา งห​ นา ผวิ ใ​บเ​กลยี้ ง ดา นบนเ​ปน มนั ดา นลา งส​ เี ขยี ว ดอก​ เดีย่ วส​ เ​ี หลืองน​ วล มี​กล่นิ ​หอม ออกท​ ​่ีซอกใ​บ​ใกล​ปลาย​กิ่ง ใบป​ ระดับท​ ่ก​ี า นด​ อก​ขนาดเลก็ ​รปู ก​ ลม กลบี ​ เลย้ี ง 3 กลีบร​ ูปก​ ลม โคน​เชือ่ มต​ ดิ กัน กลีบด​ อก 6 กลบี เรยี งส​ ลับเ​ปน 2 ชั้น ๆ ​ละ 3 กลบี กลบี ห​ นา​แขง็ ผิว​ดานนอก​มี​ขน​สั้น กลีบ​ชั้นนอก​แผออก​มี​ขนาดใหญ​รูปไข กลีบ​ชั้นใน​หุบ​เขาหา​กัน​รูปไข เกสร​เพศผู​ จำนวน​มาก กานเ​กสรส​ ั้น อับเ​รณตู​ ิดอยด​ู านข​ างเ​ปนแ​ ถบย​ าวต​ รงป​ ลายม​ รี ย​ างคข​ นาดใหญป​ ลายต​ ัด​ตรง เกสร​เพศเมยี ​จำนวนม​ ากเ​รยี งช​ ิดก​ นั รงั ไขอ​ ย​เู หนือว​ งก​ ลบี รูปข​ อบข​ นาน​ม​ีขน กา นแ​ ละย​ อด​เกสร​เพศเมยี ​ เปน แ​ ผน ห​ อ พ​ บั ปลายแหลม ทงั้ เ​กสรเ​พศผแ​ู ละเ​พศเมยี อ​ ดั ก​ นั แ​ นน ต​ ดิ อยบ​ู นแ​ กนฐ​ านร​ องท​ ย​่ี กส​ งู ขนึ้ เหน็ ​ ยอดเ​กสร​เพศเมยี ​ยน่ื ​เลยข​ ้นึ ​มาต​ รงกลางเ​ปน กอนก​ ลม ผล​กลุมร​ ูปก​ ลม ผวิ เ​กลี้ยง เมอื่ ​สุกม​ ส​ี ีดำ นเิ วศวทิ ยา​และก​ าร​กระจายพ​ นั ธุ เปน​ไม​ปลูก​ประดับ​ขึ้น​ได​ท่ัวประเทศ​ที่​ข้ึนอยู​ใน​เอเชีย​เขตรอน แถบ​อินโดจีน ภูมิภาค​มาเลเซีย และอ​ อสเตรเลีย 26 พรรณไม​สวนร​ ุกขชาตม​ิ วกเหลก็

ANNONACEAE ยางโ​อน Polyalthia viridis Craib ช่อื อ​ ่ืน ๆ ขะ​มอม(จันทบุรี); ขี้​ซาก, อี​โด(เลย); ข้ีแฮด(เง้ียว-แมฮองสอน); ​ตองหอ​ออย, ยาง​พาย(เชียงใหม); ตองเหลือง(ลำปาง, เพชรบรู ณ) ; ยาง​ดง(ราชบุร)ี ; ยาง​โดน(ขอนแกน , อุตรดิตถ, แพร); ยางอ​ ้งึ (พิษณุโลก, สโุ ขทยั ); สามเ​ตา(ลำปาง) ยางโ​อน เปน ​ไมต น สูงถ​ ึง 15 ม. ลำตน​เปลาต​ รง เปลอื กเ​รียบส​ เี ทาป​ นน​ ้ำตาล ใบ​เดีย่ ว​เรียงส​ ลบั ​ รูปข​ อบข​ นานห​ รือร​ ปู ร​ แ​ี กม​ขอบข​ นาน ปลาย​เรยี วแหลมห​ รือท​ ู โคนมน​หรือเ​วา​เลก็ นอ ย แผนใ​บค​ อนขาง​ หนา ผวิ ใ​บเ​กลยี้ งย​ กเวน บ​ รเิ วณเ​สน ก​ ลางใ​บแ​ ละเ​สน แ​ ขนงใ​บ มเ​ี สน ข​ นั้ บนั ได ดอกอ​ อกเ​ปน ด​ อกเ​ดยี่ วห​ รอื ​ เปน ช​ อ ก​ ระจุก ตาม​กง่ิ ​เหนอื ร​ อยแผลใ​บ กา น​ดอก​ยอย​มี​ขน กลีบเ​ลย้ี ง 3 กลีบ รูปก​ ลม ผิวด​ านนอก​ม​ีขน กลีบด​ อกส​ เี ขียว 6 กลีบ รปู ข​ อบข​ นาน เรยี งเ​ปน 2 ชั้น ๆ ละ 3 กลีบ กลบี ช​ ั้นนอกม​ ​ีขนาดเลก็ ​กวา ก​ ลบี ​ ชน้ั ใน ผวิ เ​กลยี้ ง เกสรเ​พศผจ​ู ำนวนม​ าก ลอ มรอบเ​กสรเ​พศเมยี ท​ ม​่ี ห​ี ลายอ​ นั อ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี ทง้ั เ​กสรเ​พศผ​ู และเ​กสรเ​พศเมยี อ​ ดั แ​ นน เ​ปน กอ นก​ ลม ผลเ​ปน ผลก​ ลมุ ร​ ปู ก​ ลมแ​ กมข​ อบข​ นาน กา นผ​ ลย​ าวต​ ดิ อยบ​ู นแ​ กน​ ตุมผ​ ล ผิวเ​กลย้ี ง ผลแ​ ก​ส ีเ​หลือง นิเวศวทิ ยา​และก​ ารก​ ระจาย​พนั ธุ พบ​ข้ึน​ใน​ปาดิบ​แลง​ใน​ภาคเหนือ ภาค​ตะวันออก​เฉียง​เหนือ ภาค​กลาง ภาค​ตะวันตก​เฉียง​ใต ระดับค​ วามส​ งู 300-500 เมตร ในต​ า งประเทศพ​ บ​ท่​ีจนี พรรณไม​สวนร​ ุกขชาต​ิมวกเหลก็ 27

ANNONACEAE อโศกอ​ ินเดยี Polyalthia longifolia (Sonn.) Thwaites. ชอื่ ​อืน่ ๆ อโศกเ​ซน​ คาเบร​ ี​ยล ชอื่ ​สามญั Cemetery-tree, Mast-tree, Ashoka, Asoka อโศก​อนิ เดีย เปน​ไมตน สงู ถ​ งึ 20 ม. ลำตน เ​ปลาต​ รง เรอื นยอดท​ รงกระบอกเ​ปน​แทง เ​รยี วส​ ูง ปลายก​ ่งิ ​หอยยอ ย ใบเ​ดยี่ ว เรยี งส​ ลับ รปู ใ​บ​หอก ปลายเ​รยี วแหลมเ​ปน ​ตง่ิ โคน​แหลม​หรอื ก​ ลมมน ขอบ​ ใบเ​ปน ค​ ลน่ื แผน ใ​บค​ ลา ยห​ นงั ใบแ​ กผ​ วิ ใ​บเ​กลย้ี ง ดอก​ชอ ก​ ระจะห​ รอื ช​ อ ซ​ ร​ี่ ม กา นช​ อ ดอกส​ น้ั สเี ขยี วแ​ กม​ เหลือง ออกต​ าม​กงิ่ ห​ รือง​ามใ​บ กาน​ดอก​ยอ ย​ยาว กลบี เ​ลย้ี ง 3 กลบี รปู ส​ ามเหลย่ี มแ​ กมร​ ปู ไข โคน​เชื่อม​ ติดกัน ผิวด​ า นนอก​มข​ี น กลบี ด​ อก 6 กลบี รปู ใ​บห​ อกป​ ลายเ​รยี วแหลม ผิวม​ ข​ี น​ทง้ั สองด​ า น เรยี งเ​ปน 2 ชั้น ๆ ละ 3 กลบี ชั้นในม​ ี​ขนาดใหญก​ วาช​ ัน้ นอก เกสรเ​พศผจ​ู ำนวน​มาก เรียงช​ ิด​แนน กาน​เกสร​เพศผู​ส้ัน เกสร​เพศเมยี ​หลาย​อนั รังไขอ​ ยู​เหนือว​ งก​ ลีบ​ มี​ขนต​ รงป​ ลาย ไมม ​กี า นย​ อดเ​กสรเ​พศเมีย เกสรเ​พศผ​ูและ​ เกสรเ​พศเมีย​อดั ​แนน​เปน กอนก​ ลม ผลเ​ปนผลก​ ลมุ มี 4-8 ผล​ยอ ย รปู ก​ ลมแ​ กมร​ ูปไข ผิว​เกลยี้ ง ผล​สุก​ สมี วงม​ ี​เมล็ดเ​ดียว นเิ วศวิทยาแ​ ละ​การ​กระจาย​พนั ธุ เปน​ไม​ตา งประเทศม​ ​ีถ่นิ กำเนดิ ​ในประเทศอ​ นิ เดีย ศรีลงั กา ​ปลกู ข​ นึ้ ​ได​ท่วั ท​ ุกภ​ าค​ของป​ ระเทศ 28 พรรณไม​สวนร​ ุกขชาต​ิมวกเหล็ก

ANNONACEAE นมแมว Rauwenhoffia siamensis Scheff. ชอื่ อ​ ืน่ ๆ หอมน​ วล นมแมว เปน ไ​มพ มุ ร​ อเ​ลอ้ื ย สว นท​ ย​ี่ งั อ​ อ นม​ ข​ี นร​ ปู ด​ าว กงิ่ แ​ กม​ ช​ี อ งอ​ ากาศก​ ระจายท​ ว่ั ไป ใบเ​ดยี่ ว​ เรียงส​ ลบั ร​ ปู ใ​บ​หอกห​ รอื ใ​บ​หอกแ​ กม​ขอบข​ นาน ปลายท​ ู โคน​กลมห​ รือเ​วา ​เล็กนอ ย ขอบใ​บ​เรียบ แผนใ​บ​ คอนขางห​ นา ผิวใ​บด​ า นบน​เกลี้ยง​เปนมัน ดา นลางม​ ​ขี นห​ รือเ​กือบ​เกลย้ี ง ดอก​เดี่ยว​หรอื เ​ปน ช​ อ 2-3 ดอก ​ สเี​หลืองน​ วล มกี​ ล่ิน​หอมต​ อนคำ่ กลบี เ​ลยี้ ง 3 กลีบร​ ูปไข โคน​เช่ือมต​ ดิ กัน ผวิ ม​ ​ีขนส​ ั้นท​ ้งั สองด​ าน กลบี ​ ดอก 6 กลบี เรยี งเ​ปน 2 ชน้ั ๆ ล​ ะ 3 กลบี กลบี ช​ น้ั นอกม​ ข​ี นาดใหญร​ ปู ก​ ลมแ​ กมร​ปู ไข กลบี ช​ นั้ ในม​ ข​ี นาดเลก็ ​ รปู ไข ผวิ ม​ ข​ี นท​ ง้ั สองด​ า น เกสรเ​พศผจ​ู ำนวนม​ ากเ​รยี งช​ ดิ ก​ นั แ​ นน รย​ างคต​ รงป​ ลายข​ ยายใ​หญร​ ปู ก​ ลม เกสร​ เพศเมยี 8-9 อนั รปู ข​ อบข​ นานม​ ข​ี น กา นเ​กสรส​ นั้ ยอดเ​กสรข​ นาดใหญโ​ ผลเ​ ลยข​ น้ึ ม​ าเ​หน็ เ​ปน กอ นต​ รงกลาง เกสร​เพศผแู​ ละเ​กสรเ​พศเมีย​ติดอยบู​ นแ​ กนฐ​ าน​รองด​ อกท​ ย​่ี ก​สงู ขนึ้ ผล​เปนกลมุ ผล​ยอ ยร​ ปู ก​ ลม​รี ผวิ ม​ ​ี ขนส​ นั้ ๆ ผลแ​ กส​ ี​เหลือง มี 6-8 เมล็ด นเิ วศวทิ ยา​และก​ ารก​ ระจาย​พันธุ พบข​ น้ึ ใ​นป​ า ผ​ สมผ​ ลดั ใบ และป​ า ละเมาะ ในท​ ร่ี าบภ​ าคก​ ลาง ภาคต​ ะวนั ออก ภาคต​ ะวนั ตก ภาคใต ใน​ตางประเทศพ​ บท​ ​่ีกมั พชู า ลาว ภมู ภิ าคอ​ ินโดจีน ​อนิ โดนเี ซยี พรรณไม​สวนร​ ุกขชาติ​มวกเหล็ก 29

APOCYNACEAE สตั บรรณ Alstonia scholaris (L.) R. Br. ชื่ออ​ นื่ ๆ กะโ​นะ (กะเหรยี่ ง-แมฮ อ งสอน); จะบนั (เขมร-ปราจนี บรุ )ี ; ชบา, ตนี เปด , พญาสตั บรรณ(ภาคก​ ลาง); ตนี เปด ​ ดำ(นราธิวาส); บ​ ะซา, ปล​ู า, ปแู ล(มลายู-ยะลา, ปต ตาน)ี ; ยางข​ าว(ลำปาง); หสั บ​ รรณ(กาญจนบรุ )ี ช่อื ​สามัญ Devil Tree, White Cheesewood, Blackboard Tree, Devil’s Bark สัตบรรณ เปน​ไมตน สูง​ถึง 40 ม. ลำตน​เปลา​ตรง เปลือก​เรียบ​หรือ​แตก​เปน​รอง มี​ยาง​สีขาว​ แตกก่ิงเ​ปน ​ชัน้ ๆ ใบเ​ด่ยี ว​เรียงเ​ปนว​ งรอบก​ ง่ิ วงล​ ะ 4-8 ใบ รปู ร​ แี​ กม​ขอบข​ นาน​หรอื ร​ ปู ไขก​ ลบั ปลายมน​ หรือเ​ปน ต​ ่งิ แ​ หลมส​ ้ัน ๆ โคนแ​ หลม แผนใ​บ​หนาค​ ลายห​ นงั ผวิ เ​กลย้ี งเ​ปนมัน​ท้ังสองด​ า น ดอก​ชอก​ ระจกุ ​ กลมอ​ อกต​ าม​ปลายก​ ่ิง มก​ี ลิน่ ห​ อม กลีบเ​ล้ยี ง​รูปไขผ​ ิวด​ า นนอกม​ ​ีขน กลีบด​ อกส​ ขี าวห​ รือเ​หลอื งแ​ กม​เขียว เชอื่ มต​ ดิ กนั เ​ปน ห​ ลอด ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก เกสรเ​พศผต​ู ดิ อยต​ู รงส​ ว นบนข​ องห​ ลอดด​ อก เกสรเ​พศเมยี 2 อนั รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี มก​ี า นย​ อดเ​กสรเ​พศเมยี เ​ชอื่ มต​ ดิ กนั ผวิ ม​ ข​ี น ผลแ​ หง อ​ อกเ​ปน ฝ​ ก ค​ ู ผวิ เ​กลยี้ ง ม​ีเมล็ดจ​ ำนวน​มาก เมล็ด​มขี​ นข​ รุยส​ ขี าว นิเวศวิทยา​และ​การก​ ระจายพ​ นั ธุ พบข​ น้ึ ใ​นป​ า ดบิ ปา เ​บญจพรรณ ทวั่ ท​ กุ ภ​ าคข​ องป​ ระเทศ ระดบั ค​ วามส​ งู ป​ ระมาณ 150-1,200 เมตร ใน​ตางประเทศ​พบ​ที่ อินเดีย ศรีลังกา จีน​ตอนใต เอเชีย​ตะวันออก​เฉียง​ใต ควีน​แลนด ​หมูเกาะ​ โซโลมอน 30 พรรณไม​สวน​รุกขชาตมิ​ วกเหลก็

APOCYNACEAE หริ ญั ญกิ าร Beaumontia grandiflora (Roxb.) Wall. ชอื่ ​อืน่ ๆ เถา​ตุมย​ ำ​ชาง (ภาคเหนือ) ชือ่ ​สามญั Herald Trumpet หริ ญั ญกิ าร เปน ไ​มเ ถาเ​นอื้ แ​ ขง็ เลอ้ื ยพ​ นั ไ​ปไดไ กล สว นต​ า ง ๆ มน​ี ำ้ ยางส​ ขี าวค​ ลา ยน​ ำ้ นม ใบเ​ดยี่ ว​ เรยี งต​ รงขา มร​ ปู ร​ ​ีหรอื ร​ ูปไขก​ ลับ ปลาย​เรียวแหลมห​ รอื ค​ ลายห​ างยาว โคน​รป​ู ลิ่ม ใบออนม​ ข​ี น ใบ​แก​เกือบ​ เกล้ยี ง ดอก​ชอ ก​ ระจุก​โปรง มีด​ อก​ยอย 3-19 ดอก กลบี เ​ล้ียง 5 กลีบ คลาย​ใบร​ ปู ไข ปลายแหลม ม​ีขน​ ประปราย กลีบด​ อก​สีขาวเ​ช่ือมต​ ิดกันร​ ปู กรวย ปลาย​แยก​เปน 5 แฉก ปลายเ​รียวแหลมม​ ขี​ น เกสร​เพศผู 5 อัน อบั เ​รณู​ติดกันเ​ปน​วง รังไขอ​ ย​ูเ หนอื ว​ งก​ ลีบ​ มขี​ น ตุม เ​กสรเ​พศเมีย อยใู​น​วงข​ องอ​ ับเ​รณู ผล​เปน​ฝก​ คต​ู ดิ กัน​รูปร​ ี ผลแ​ ก​จะแ​ ตกเ​ปน 2 ซีก ภายใน​มีเ​มลด็ จ​ ำนวนม​ าก ตรงป​ ลายเ​มลด็ ​มี​กระจกุ ข​ นย​ าวส​ ขี าว นเิ วศวทิ ยา​และก​ าร​กระจายพ​ ันธุ พบข​ นึ้ ใ​นป​ า ผ​ สมผ​ ลดั ใบ และป​ า ละเมาะ ในท​ ร่ี าบภ​ าคก​ ลาง ภาคต​ ะวนั ออก ภาคต​ ะวนั ตก ภาคใต ในต​ างประเทศพ​ บท​ ก่​ี มั พชู า ลาว ภมู ิภาค​อินโดจนี ​อินโดนเี ซีย พรรณไมส​ วน​รุกขชาติม​ วกเหลก็ 31

APOCYNACEAE ลัน่ ทมข​ าว Plumeria obtusa L. ช่ืออ​ ื่น ๆ ลลี าว​ ดี ช่อื ​สามัญ Singapore Plumeria ลน่ั ทมข​ าว เปนไ​มตน สงู ถ​ งึ 6 ม. เปลอื กเ​รียบส​ ีเทา แตกกิง่ ก​ า นส​ าขา​เปน พ​ ุม​กวาง ทกุ ส​ วนม​ ี​ น้ำยาง​สีขาว ใบ​เดี่ยว เรียง​เวียน​ชิด​กัน​ตรง​ปลาย​ก่ิง รูป​ชอน​แกม​รูป​ขอบ​ขนาน​หรือ​รูปไข​กลับ​แกม​ขอบ​ ขนาน ปลายแ​ ละโ​คนมน ขอบใ​บเ​รยี บ เนอื้ ใ​บห​ นาค​ ลา ยห​ นงั เสน แ​ ขนงใ​บเ​รยี งข​ นานก​ นั ไ​มถ งึ ข​ อบใ​บป​ ลาย​ เช่ือม​ติดกัน​เปน​เสนขอบ​ใบ​เห็น​ชัดเจน​ดานลาง​ใบ ผิว​ใบ​ดานบน​เกล้ียง​เปนมัน ดานลาง​มี​ขน ดอก​ชอ​ กระจกุ ส​ ขี าวอ​ อกต​ าม​งามใ​บบ​ ริเวณป​ ลาย​ก่ิง มี​กล่ิน​หอม กลบี เ​ลีย้ งเ​ช่อื มต​ ิดกนั เ​ปน​หลอดส​ น้ั ม​ าก ปลาย​ หลอดห​ ยกั เ​ปน ค​ ลื่นเ​ลก็ นอย กลบี ด​ อก 5 กลีบ โคนเ​ช่ือมต​ ดิ กัน​เปน ​หลอดป​ ลายแ​ ยก เปน 5 แฉก เหล่อื ม​ ซอ นกนั รปู ไขก​ ลบั ห​ รอื ก​ ลม ผวิ เ​กลย้ี งป​ ลายก​ ลบี ม​ ข​ี นค​ รยุ ส​ น้ั ปากห​ ลอดด​ า นในม​ ส​ี เ​ี หลอื ง มข​ี นน​ มุ เกสร​ เพศผู 5 อัน กา นเ​กสรเ​พศผ​ูส ั้น​มาก ติดอ​ ยทู ฐ่ี​ าน​หลอดด​ อก รังไขอ​ ยเ​ู หนือว​ งก​ ลบี ​รูปไข ผวิ เ​กลยี้ ง ผล​ เปนฝ​ กค​ ู รูปย​ าวรี เม่อื แ​ กจ​ ะแ​ ตกเ​ปน 2 ซกี เมล็ด​จำนวนม​ าก​มี​ปก นิเวศวทิ ยา​และ​การก​ ระจายพ​ ันธุ เปน ​ไมต​ างประเทศม​ ี​ถ่ินกำเนดิ ​ใน​อเมริกาใต ประเทศบ​ ราซลิ กวั เตมาลา เมก็ ซโิ ก บาฮ​ ามัส เกาะ​ เคแ​ มน ควิ บา สาธารณรฐั โดม​ ิน​กิ นั ไฮต​ ิ ​จาไมกา ​เปอรโตรโิ ก 32 พรรณไมส​ วนร​ ุกขชาตม​ิ วกเหล็ก

APOCYNACEAE ล่นั ทม Plumeria rubra L. ชอื่ ​อนื่ ๆ จำปาขอม(ภาคใต); จำปา​ขาว(ภาค​ตะวันออก​เฉียง​เหนือ); จำปาลาว(ภาคเหนือ); จง​ปา(กะเหร่ียง- กาญจนบรุ ี) ช่อื ​สามัญ Frangipani ลัน่ ทม เปน​ไมต น สูงถ​ งึ 8 ม. เปลอื กค​ อนขางเ​รยี บส​ เี ทาแ​ กม​เหลอื ง ทุกส​ ว นม​ ​นี ้ำยางส​ ีขาว ทรง​ พุมร​ ูปร​ ม แผก วาง แตกก่งิ แ​ บบแ​ ยกส​ อง ใบ​เดยี่ ว​เรยี งเ​วียน รปู ใ​บห​ อกห​ รือใ​บห​ อกก​ ลับห​ รือร​ ปู ร​ ี ปลาย​ และโ​คน​แหลม ขอบใ​บ​เรยี บ แผน ใ​บค​ ลาย​หนัง ผิวใ​บ​เกลี้ยง​ทงั้ สองด​ า น เสน ​แขนงใ​บเ​รยี งข​ นาน​กัน​ไมถ งึ ​ ขอบใ​บ ปลายเ​ช่ือมต​ ดิ กนั ​เปนเ​สนขอบใ​บ ดอกช​ อ ก​ ระจุก ออกต​ าม​งามใ​บใ​กลป​ ลายก​ งิ่ ​มหี​ ลายส​ ี ตง้ั แต​ สีขาว สีสม ชมพ​ูเขม จนถงึ แ​ ดงเขม กลาง​ดอกส​ เ​ี หลืองห​ รือม​ แ​ี ถบส​ เี​หลือง ดานนอก​มกั ​มี​สีชมพู มก​ี ลิ่น​ หอม กลบี เ​ลย้ี ง​เชอ่ื ม​ตดิ กัน​เปน​หลอดส​ ัน้ ​มาก ปลายห​ ลอดห​ ยกั เ​ปน​คลื่น​เล็กนอ ย กลบี ด​ อก 5 กลีบ โคน​ เชอ่ื มต​ ดิ กนั เ​ปน ห​ ลอด ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก ซอ นเ​หลอ่ื มก​ นั ปลายก​ ลบี แ​ หลมห​ รอื ม​ ต​ี ง่ิ แ​ หลม เกสรเ​พศผู 5 อนั กา นเ​กสรส​ นั้ ต​ ดิ อยฐ​ู านห​ ลอดด​ อก รงั ไขอ​ ยก​ู งิ่ ใ​ตว​ งก​ ลบี ผวิ เ​กลยี้ ง ผลเ​ปน ฝ​ ก ร​ ปู ย​ าวรี เมลด็ จ​ ำนวน​ มากม​ ป​ี ก นิเวศวทิ ยา​และ​การ​กระจายพ​ นั ธุ เปน ​ไม​ตางประเทศม​ ถี​ น่ิ กำเนิด​ในอ​ เมริกาก​ ลางแ​ ละเ​ม็กซโิ ก พรรณไม​สวนร​ กุ ขชาตม​ิ วกเหล็ก 33

APOCYNACEAE พุดจบี Tabernaemontana divaricata (L.) R. Br. ex Roem. & Schult. ชื่อ​อนื่ ๆ พดุ ซอ น, พุดสวน, พ​ ดุ สา(ภาคก​ ลาง); พุดป​ า(ลำปาง) ช่ือ​สามัญ Grape Jasmine, East Indian Rosebay พดุ จีบ เปน ไ​มพุม สงู 1-2.5 ม. ม​นี ้ำยางส​ ีขาว ใบเ​ดย่ี ว​เรียงต​ รงขา ม รปู ร​ ี​หรือไ​ขก​ ลับป​ ลายแหลม​ เปน ต​ งิ่ โคนแ​ หลม ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บบ​ าง ผวิ ใ​บเ​กลย้ี ง ดอกช​ อ ก​ ระจกุ ส​ ขี าวม​ ก​ี ลน่ิ ห​ อมใ​นต​ อนกลางคนื ออกท​ ี​่ซอกใ​บห​ รือป​ ลายก​ ่งิ กานด​ อก​ยอย​แยกแ​ ขนงเ​ปน ค​ ู กลบี เ​ลยี้ งเ​ชอื่ มต​ ดิ กนั ​รูป​ระฆัง ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก รปู ไข ขอบก​ ลีบม​ ข​ี น ดา นในม​ ี​ตอ มเ​ปน​แผน ก​ ลม​หรอื แ​ ยก​เปน​แฉก ๆ กลีบด​ อกเ​ช่อื มต​ ิดกนั เ​ปน​ หลอด ปลาย​แยกเ​ปน 5 แฉก​ รูปไขแ​ กมข​ อบข​ นาน เกสรเ​พศผู 5 อนั ติดอยเ​ู กือบก​ งึ่ กลางห​ ลอด รังไขอ​ ย​ู เหนอื ว​ งก​ ลบี 2 อนั ประกบกนั ร​ ปู ก​ ลม กา นเ​กสรเ​พศเมยี เ​ชอ่ื มต​ ดิ กนั เ​ปน เ​สน ย​ าว ยอดเ​กสรม​ ฐ​ี านร​ ปู ร​ ะฆงั ปลายแหลม​แยก​เปน 2 แฉก ผล​เปน​ฝก​แบบ​แตก​แนว​เดียว​รูปไข​ปลายแหลม​โคง​เล็กนอย ผิว​เปน​สัน​ เหลีย่ ม ผลแ​ กส​ ีแดง เมลด็ ร​ ูปข​ อบข​ นาน มเี​ยอ่ื หุมส​ ีแดง นเิ วศวิทยา​และก​ าร​กระจาย​พนั ธุ พบ​ขึน้ ใ​น​ปา ห​ รอื ป​ า ละเมาะ ทร​ี่ ะดบั ค​ วามส​ งู ถ​ ึง 1,300 เมตร ในภ​ าคเหนอื ภาค​ตะวนั ออกเ​ฉยี ง​ เหนอื ภาคก​ ลาง ภาค​ตะวันออก ในต​ างประเทศพ​ บ​ท่ี อินเดีย จนี มาเลเซีย อาฟ​ริกา 34 พรรณไม​ส วนร​ กุ ขชาติ​มวกเหลก็

APOCYNACEAE โมกมนั Wrightia arborea (Dennst.) Mabb. ชือ่ ​อ่ืน ๆ มกั ม​ ัน(สุร​ าษฎรธ​ าน)ี ; มกู น​ อ ย, มกู มนั (นา น); โมกน​ อ ย(ทว่ั ไป); เ​สทอื , แนแ​ ก(กะเหรีย่ ง-แมฮ อ งสอน) ชื่อ​สามญั Ivory, Darabela โมกมัน เปนไ​มพ ุมห​ รอื ไ​มตน สงู ถ​ ึง 20 ม. เปลอื กส​ เี ทาอ​ อน​แตกเ​ปน ​รองต​ ้นื มี​นำ้ ยางส​ ขี าว กิ่ง​ ออ นม​ ีข​ น​นมุ ก่งิ ​แกเ​ กลย้ี งม​ ​ีชอ งอ​ ากาศ ใบ​เด่ียว​เรยี งต​ รงขา ม รปู ร​ ี ปลายเ​รยี วแหลม โคนมน​หรอื ร​ ​ูปลิม่ ขอบใ​บเ​รยี บ เนอื้ ใ​บค​ ลา ยก​ ระดาษห​ รอื ก​ ง่ึ ค​ ลา ยห​ นงั ผวิ ใ​บม​ ข​ี นน​ มุ ท​ ง้ั สองด​ า น ดอกช​ อ ก​ ระจกุ อ​ อกท​ ป​่ี ลาย​ กงิ่ ม​ ​ขี นน​ มุ ดอกย​ อย​ม​กี านด​ อก กลบี เ​ล้ียง 5 กลบี ​รูปไข โคน​เชอื่ มต​ ิดกนั ผวิ ด​ านนอก​ม​ีขน มตี​ อมโ​คน​ กลบี เ​ลย้ี งแ​ ผก วา ง กลีบด​ อก 5 กลีบ สขี าว ขาว​แกม​เขียว​หรือข​ าว​แกม​ชมพู โคน​เช่ือมต​ ดิ กนั เ​ปน ห​ ลอด ปลาย​แยกเ​ปน 5 แฉก รูปข​ อบข​ นานป​ ลายมน​หรอื ก​ ลมม​ ข​ี น​ท้ังสองด​ าน กระบ​ งั ร​ อบต​ ดิ บ​ น​กลีบด​ อกแ​ ละ​ ระหวาง​กลีบ​ดอก กลีบ​กระ​บัง​รอบ​บน​กลีบ​ดอก​แนบ​ติดกับ​กลีบ​ดอก​ประมาณ​ก่ึงหนึ่ง กลีบ​กระ​บัง​รอบ​ ระหวางก​ ลบี ด​ อก รปู ​ตวั ว​ ี สน้ั ก​ วา ก​ ระบ​ งั ร​ อบห​ นาก​ ลบี ด​ อกเ​ล็กนอย เกสร​เพศผู 5 อัน ตดิ ​บน​ปากห​ ลอด​ ดอก อบั เ​รณร​ู ปู ล​ กู ศรเ​ชอื่ มต​ ดิ กบั ย​ อดเ​กสรเ​พศเมยี รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี ผวิ เ​กลยี้ ง ผล​เปน ฝ​ ก ค​ ู ตดิ กนั รปู ก​ ระสวย ผวิ ม​ ช​ี องอ​ ากาศ เกลย้ี ง​หรอื ม​ ​ขี น​ประปราย เมลด็ ร​ ูปแ​ ถบ ทโ​ี่ คน​มขี​ น​กระจกุ นิเวศวิทยา​และ​การ​กระจายพ​ นั ธุ พบข​ นึ้ ใ​นป​ า เ​บญจพรรณช​ นื้ แ​ ละป​ า ดบิ แ​ ลง ภาคเหนอื ภาคต​ ะวนั ออกเ​ฉยี งเ​หนอื ภาคต​ ะวนั ออก ภาค​ตะวันตก​เฉียง​ใต ตางประเทศ​พบ​ใน​อินเดีย ศรีลังกา อัสสัม พมา กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย ฟลิปปน ส อนิ โดนเี ซยี จนี พรรณไมส​ วน​รกุ ขชาตม​ิ วกเหลก็ 35

APOCYNACEAE โมกร​ าชินี Wrightia sirikitiae D. J. Middleton & Santisuk โมกร​ าชนิ ี เปน ​ไมต น สูงถ​ ึง 6 ม. เปลือกส​ นี ้ำตาลอ​ อ น มป​ี มุ ก​ ระจายท​ วั่ ไป สว นต​ าง ๆ มี​ยางข​ าว ก่งิ อ​ อนม​ ​ีขนแ​ ละช​ องอ​ ากาศห​ นาแนน ใบเ​ด่ยี ว เรียงต​ รงขา มใ​น​ระนาบเ​ดียวกนั รูปร​ ี ปลายแหลมเ​ปน​ติ่ง​ ส้ัน โคนมน​หรือ​รู​ปล่ิม ขอบ​ใบ​เรียบ แผน​ใบ​คลาย​หนัง ผิว​ใบ​ดานบน​มี​ขน​บริเวณ​เสน​ใบ ดานลาง​มี​ขน​ หนาแนน ดอกช​อ ก​ ระจกุ ซ​ อ น ออกท​ ป​่ี ลายก​ งิ่ กลน่ิ ห​ อมอ​ อ น ๆ ดอกย​ อ ย 4-8 ดอก มข​ี นส​ นั้ ส​ ขี าวห​ นาแนน กลบี เ​ลีย้ ง เชือ่ มต​ ิดกนั ​ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก รูปส​ ามเหล่ียมป​ ลายมน ผวิ ด​ า นนอกม​ ี​ขน มีต​ อมโ​คน​กลบี ​ เลี้ยงท​ ่ผ​ี ิวด​ านใน​แต ละแ​ ฉก ๆ ละ 2 อัน กลีบด​ อก 5 กลีบ สีขาวห​ รอื ข​ าวแ​ กม​เขยี ว เชอื่ มต​ ิดกัน​เปน ​หลอด​ รูปด​ อกเข็ม ปลาย​แยกเ​ปน 5 แฉก รูปไขห​ รอื ร​ ปู ข​ อบข​ นาน ปลายก​ ลมห​ รือมน แฉกม​ ีข​ น​ทั้งสองด​ า น กระ​ บงั ร​ อบต​ ดิ อยบ​ู นก​ ลบี ด​ อก และร​ ะหวา งก​ ลบี ด​ อก มล​ี กั ษณะเ​ปน เ​สน ฝ​ อย จำนวนม​ ากเ​รยี งเ​ปน 3 ชน้ั เกสร​ เพศผู 5 อัน อบั เ​รณู​ติดอยบู​ นย​ อด​ของเ​กสรเ​พศเมยี รังไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี ​ รปู ก​ ลม มี​ขน ผล​เปน ฝ​ กค​ ู รปู ​ คลายก​ ระบองย​ าว โคนต​ ิดกัน​ปลาย​แยก​หา ง​ออกเ​กอื บต​ ้ังฉากซ​ ึ่งก​ ันและกนั ผิวนอกม​ ​ีชองอ​ ากาศเ​ปน ​ตุม​ กระจาย เมล็ดจ​ ำนวน​มาก รปู ไขแ​ บน เมลด็ เ​ปน ​พก​ู ระจกุ แผออกเ​ปนร​ ัศมี นเิ วศวิทยาแ​ ละก​ าร​กระจายพ​ นั ธุ พบ​ข้ึน​ใน​ปาดิบ​แลง​บริเวณ​เขา​หินปูน​ใน​จังหวัด​สระบุรี นครสวรรค สระแกว เปน​พืช​ถ่ิน​เดียว​ ของไ​ทย 36 พรรณไมส​ วน​รกุ ขชาติม​ วกเหลก็

BIGNONIACEAE กระเทยี ม​เถา Mansoa hymenaea (DC.) A. H. Gentry ช่ือ​สามญั Garlic Vine กระเทยี มเ​ถา เปน ไ​มเ ถาเ​นอ้ื แ​ ขง็ สามารถเ​ลอ้ื ยพ​ นั ไ​มอ​ นื่ ไ​ปไดไ กล เปลอื กเ​รยี บส​ เี ทา ใบป​ ระกอบ​ แบบข​ นนกเ​รยี งต​ รงขา ม มี 2 ใบ​ยอ ย เรยี งต​ รงขา ม ปลายก​ า น​ใบม​ ​ีมอื จ​ บั เปนเ​สน​ยาว ใบย​ อยร​ ูปร​ ​ีหรือ​ รปู ไข ปลายท​ ู โคนแ​ หลม มเ​ี สน แ​ ขนงใ​บอ​ อกจากโ​คนใ​บ 1 คู แผน ใ​บบ​ างเ​มอ่ื ข​ ยด​้ี มจ​ ะม​ ก​ี ลนิ่ ฉ​ นุ ค​ ลา ยก​ ลนิ่ ​ กระเทยี ม ผวิ ใ​บ​เกลยี้ ง​ทงั้ สองด​ า น ดอก​ชอ แ​ ยก​แขนง ออกต​ าม​งาม​ใบ ม​ีดอกย​ อยจ​ ำนวน​มาก เม่อื ​ดอก​ บาน​เต็มที่พ​ รอ มกันช​ อดอกจ​ ะด​ ​ูแนน เ​ปน พ​ วง สีมวงห​ รอื ช​ มพู​อมม​ วง ตอ มาส​ ี​จะซ​ ีด​ลงจ​ น​เกือบเ​ปนส​ ขี าว​ หรอื ช​ มพอู​ อน กลีบเ​ลีย้ งเ​ชอ่ื มต​ ดิ กนั ​รูปร​ ะฆงั ขอบก​ ลบี ด​ านบนเ​ปน​คลนื่ เ​ล็กนอย กลีบด​ อกเ​ชอ่ื มต​ ดิ กนั ​ รูปกรวย ปลายแ​ ยก​เปน 2 สวน สวนบนม​ ก​ี ลบี ใ​หญเ​ ปน แ​ ผนก​ ลม 2 กลบี สว นลางม​ ​ีกลีบเ​ล็ก 3 กลบี เกสร​ เพศผู 5 อัน สน้ั 2 อนั ยาว 2 อัน เปนหมนั 1 อนั รังไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี ​ รูปแ​ ถบ ม​ีจานฐ​ าน​ดอกเ​ปน ​วง ผล​ เปนฝ​ ก แ​ บนร​ ูปแ​ ถบเ​มือ่ ​แหงแ​ ลวแ​ ตก เมลด็ ​จำนวนม​ าก​มปี​ ก​เปน ​แผนบ​ างใ​ส นิเวศวิทยา​และ​การก​ ระจายพ​ นั ธุ เปน พ​ รรณไมต​ า งประเทศท​ ม​ี่ ถ​ี น่ิ กำเนดิ ใ​นท​ วปี อ​ เมรกิ า ตงั้ แตเ​ มก็ ซโิ กถ​ งึ บ​ ราซลิ สามารถป​ ลกู ข​ นึ้ ​ ได​ทวั่ ท​ ุก​ภาค​ของป​ ระเทศ ทนทานต​ อ ค​ วามแ​ หงแลง พรรณไมส​ วน​รกุ ขชาต​ิมวกเหล็ก 37

BIGNONIACEAE ปบ Millingtonia hortensis L. f. ช่ือ​อ่ืน ๆ กาซะลอง, ก​ าดสะล​ อง(ภาคเหนือ); เ​ตก็ ตองโพ( กะเหรี่ยง-กาญจนบรุ ี) ช่ือ​สามญั Cork Tree ปบ เปน ไ​มต นส​ งู ถ​ งึ 20 ม. เปลอื กห​ นา​นมิ่ แ​ บบค​ อรกส​ นี ้ำตาลแ​ กมเ​หลือง แตกเ​ปน ​รอ งล​ กึ ใบ​ ประกอบแ​ บบข​ นนก 2-3 ชนั้ เรยี งต​ รงขา ม ชอ ใ​บย​ อ ยแ​ ละใ​บย​ อ ยเ​รยี งต​ รงขา มบ​ นแ​ กนช​ อ ใ​บ ใบย​ อ ยร​ ปู ไข​ แกมใ​บ​หอก ปลายแหลม โคนก​ ลมห​ รือต​ ัดห​ รือมนแ​ หลมเ​บี้ยว ๆ ขอบใ​บห​ ยักเ​ปน ​คลื่น แผน ใ​บ​บาง ผิว​ ใบออ นม​ ข​ี น ใบแ​ กเ​ กลย้ี งม​ ข​ี นท​ เ​่ี สน ใ​บ ดอกช​อ แ​ ยกแ​ ขนงอ​ อกท​ ป​ี่ ลายก​ งิ่ ดอกย​ อ ยจ​ ำนวนม​ าก มก​ี า นด​ อก​ ยาว กาน​และ​แกน​ใน​ชอดอก​มี​ขน ดอก​มี​กลิ่น​หอม​นาน​ใน​ตอนกลางคืน กลีบ​เลี้ยง​เชื่อม​ติดกัน​รูป​ระฆัง ปลาย​แยกเ​ปน 5 แฉก รปู ก​ ลม​ผิวด​ า นนอกม​ ขี​ น กลบี ด​ อกส​ ีขาวเ​ชื่อมต​ ดิ กัน​เปน​หลอด ปลายห​ ลอดข​ ยาย​ ออกร​ ปู กรวยแ​ ละแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก รปู ข​ อบข​ นานแ​ กมร​ ูปไข มี 2 แฉกเ​ชอ่ื มต​ ิดกัน ปลายแ​ ละข​ อบแ​ ฉกม​ ี​ ขน ผวิ ด​ านใน​ของด​ อก​มต​ี อมป​ ลายข​ น เกสรเ​พศผู 5 อนั สมบรู ณ 4 อนั ม​กี า น​เกสร​สน้ั 2 อัน ยาว 2 อนั รงั ไขอ​ ยเ​ู หนือว​ งก​ ลบี ​รปู ท​ รงกระบอก ผิวม​ ​ีตอ มข​ นาดเลก็ ป​ กคลมุ ห​ นาแนน จาน​ฐาน​ดอกเ​ปน​วงร​ ูปถ​ ว ย ผล​เปน​ฝกแ​ บนร​ ปู แ​ ถบต​ รง เมล็ดแ​ บนจ​ ำนวนม​ ากม​ ​ีปก นเิ วศวทิ ยา​และก​ าร​กระจาย​พันธุ พบข​ น้ึ ใ​นป​ า ผ​ สมผ​ ลดั ใบใ​นภ​ าคเหนอื ภาคต​ ะวนั ออก ภาคต​ ะวนั ออกเ​ฉยี งเ​หนอื ภาคต​ ะวนั ออก​ เฉียง​ใต ภาคต​ ะวนั ตกเ​ฉียง​ใต ในต​ างประเทศพ​ บ​ทพ​ี่ มา ลาว กมั พูชา เวยี ดนาม​และม​ าเลเซีย 38 พรรณไมส​ วน​รกุ ขชาติ​มวกเหล็ก

BIGNONIACEAE เพกา Oroxylum indicum (L.) Kurz ชื่ออ​ ่ืน ๆ ​กาโดโ ดง(กะเหรย่ี ง-กาญจนบุรี); ด​ อกะ, ด​ อกกะ, ดแ​ุ ก(กะเหรี่ยง-แมฮอ งสอน); เ​บโก(มลาย-ู นราธิวาส); มะล​ ดิ ไ​ม, มะล​ ิน้ ​ไม, ลิดไ​ม(ภาคเหนือ); ล้นิ ฟ​ า (เลย); หมากล​ นิ้ ก​ า ง, หมากล​ ้ินช​ า ง(เงีย้ ว-ภาคเหนอื ) ชื่อ​สามญั Broken Bones, Indian Trumpet Flower เพกา เปนไ​มตน สงู ถ​ งึ 10 ม. ใบป​ ระกอบแ​ บบข​ นนก 3-4 ช้ัน​เรียงต​ รงขาม ใบย​ อยร​ ปู ก​ ลมร​ ห​ี รอื ​ รูปไข ปลายใ​บมน​แหลมห​ รอื ก​ ลม​ม​ตี ่ิงแ​ หลม โคนใ​บ​กลม​หรือมนแ​ หลมเ​บีย้ ว ๆ ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บบ​ าง ผิว​ใบ​เกล้ียง​มี​ขน​ที่​เสน​ใบ ดานลาง​มี​ตอม​ที่​ซอก​เสน​แขนง​ใบ ดอก​ชอ​กระจะ​ออก​ท่ี​ปลาย​กิ่ง​ยาว 40-150 ซม. ดอกย​ อ ย​เรียงเ​ปนร​ ะเบียบอ​ ยตู​ รงป​ ลาย กลีบเ​ลี้ยง​เชอ่ื มต​ ดิ กันร​ ูปร​ ะฆังก​ ลีบห​ นา ปลายเ​ปน ​คลื่นต​ น้ื ๆ กลีบด​ อกส​ มี ว งแ​ กมช​ มพเ​ู ช่ือมต​ ิดกนั ร​ ูปกรวย ปลาย​แยก​เปน 5 แฉก​ รูปข​ อบข​ นาน กลีบห​ นา ปลาย​ กลบี พ​ ับย​ น ดานในม​ ​ตี อ มป​ ลาย​ขนแ​ ละด​ านนอกม​ ​ีขน เกสรเ​พศผู 5 อนั ติดอยบ​ู น​หลอดด​ อก รังไขอ​ ย​ู เหนือ​วงก​ ลีบ​ รปู ​ขอบข​ นานอ​ ย​บู น​จาน​ฐาน​ดอก ผลเ​ปน ฝ​ ก ​แบนข​ นาดใหญ​รปู ข​ อบข​ นาน เมื่อ​แกจ​ ะแ​ ตก​ เปนส​ องซ​ ีก เมล็ด​แบนม​ ปี​ ก นิเวศวทิ ยา​และก​ ารก​ ระจายพ​ ันธุ พบ​ข้ึน​ตาม​ชาย​ปาดิบ​และ​ปา​รุนใหม​ท่ี​มี​ตนไม​ข้ึน​หนาแนน​ใน​ภาคเหนือ ภาค​ตะวันออก​เฉียง​ใต ภาคต​ ะวนั ตกเ​ฉยี งใ​ต ภาคก​ ลาง ภาคใต ในต​ า งประเทศพ​ บท​ อ​่ี นิ เดยี ศรลี งั กา พมา จนี ต​ อนใต ลาว กมั พชู า เวยี ดนาม มาเลเซีย ฟลปิ ปนส ซี​ล​เี บส ตีมอ พรรณไม​สวนร​ ุกขชาติ​มวกเหลก็ 39

BIGNONIACEAE ปบท​ อง Radermachera hainanensis Merr. ชือ่ ​อนื่ ๆ กาก(ี ภาคใต) ; จางจ​ ดื (ชัยภูม)ิ ; องั เกยี​ ล​โบะ(เขมร-จันทบรุ ี) ปบ ท​ อง เปน ​ไมตน​ขนาดเล็ก​ถงึ ขนาดก​ ลาง สูง 10-25 ม. เปลือกส​ นี ำ้ ตาลแดงแ​ ตกเ​ปนร​ องต​ น้ื ๆ ใบป​ ระกอบแ​ บบข​ นนก 2-3 ชน้ั เรยี งต​ รงขา มส​ ลบั ต​ ง้ั ฉาก ใบย​ อ ยร​ ปู ใ​บห​ อก รปู ร​ แ​ี กมร​ ปู ใ​บห​ อก หรอื ร​ ปู ไข ปลาย​เรียวแหลม โคน​แหลม​หรอื ​เบี้ยว ขอบ​ใบ​เปน​คลื่น​เล็กนอย ผิว​ใบ​เกล้ียง​เปนมัน มี​ตอม​ขนาดเล็ก​ กระจายอ​ ยูทผ​ี่ วิ ใ​บด​ านลาง​ตรงโ​คน​ใบ ดอกช​อก​ ระจุกแ​ ยก​แขนงส​ ั้น คลายช​ อก​ ระจะ ออกต​ ามป​ ลายก​ ง่ิ ​ หรือต​ ามก​ ่งิ กลีบเ​ลยี้ ง​สเี ขยี วเ​ชื่อมต​ ิดกัน​รูปถ​ ว ย ปลาย​แยก​เปน 4 แฉก กลีบด​ อก​สีสมแ​ กม​เหลือง เชื่อม​ ตดิ กนั เ​ปน ​หลอด รูป​ระฆัง ปลาย​แยกเ​ปน 5 แฉก เกสรเ​พศผู 4 อัน มี​ขน แบง เ​ปน 2 คู ยาวไ​ม​เทากัน รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี ผล​เปน ฝ​ ก ร​ ปู ท​ รงกระบอกเ​รยี วยาว เมอื่ แ​ กจ​ ะบ​ ดิ เ​วยี นเ​ลก็ นอ ย และแ​ ตกเ​ปน 2 ซกี เมลด็ แ​ บนม​ ป​ี ก ท​ ั้งสองด​ า น นเิ วศวทิ ยา​และ​การ​กระจาย​พนั ธุ พบข​ ึน้ ต​ าม​รมิ ล​ ำธารใ​น​ปา ดบิ ​ภาค​กลาง ภาค​ตะวันออกเ​ฉียงใ​ต และภ​ าคใต ใน​ตา งประเทศพ​ บ​ ที่​ภูมิภาคอ​ ินโดจนี 40 พรรณไม​สวน​รุกขชาต​มิ วกเหลก็

BIGNONIACEAE กาสะล​ องค​ ำ Radermachera ignea (Kurz) Steenis ชอ่ื อ​ ่ืน ๆ กากี(สรุ​ าษฎธ​ าน)ี ; แคะเ​ปาะ, สำเภาห​ ลาม​ตน (ลำปาง); จางจ​ ืด(เชียงใหม) ; สะเภา, ออ ยชาง(ภาคเหนอื ) กาสะล​ องค​ ำ เปน ไ​มต น ข​ นาดเลก็ ถ​ งึ ขนาดก​ ลาง สงู 6-15 ม. เปลอื กส​ เี ทาแ​ ตกเ​ปน สะเกด็ เ​ลก็ นอ ย ใบ​ประกอบแ​ บบข​ นนก 2-3 ชน้ั เรียงต​ รงขา มส​ ลบั ต​ ้งั ฉาก ใบย​ อ ยร​ ปู ร​ ี รูปใ​บห​ อก รปู ห​ อกแ​ กม​รปู ไข หรือ​ รปู ห​ อกแ​ กมร​ ปู ข​ อบข​ นาน ปลายแหลม โคนเ​บย้ี วแ​ หลม บรเิ วณโ​คนแ​ ผน ใ​บด​ า นลา งม​ ต​ี อ มเ​ลก็ ๆ เปน กลมุ ​ หนาแนน ดอกช​ อ ก​ ระจะส​ ้นั เกอื บเ​ปน ​ชอ ก​ ระจุก ออกต​ าม​ลำตนแ​ ละก​ ่งิ กลีบเ​ลย้ี งส​ นี ้ำตาลแดงห​ รือม​ ว ง​ อมแ​ ดง เชอ่ื มต​ ิดกนั เ​ปน​หลอด ปลาย​แยกด​ า นเดยี ว​ลงมา​เกอื บก​ ่ึงกลางห​ ลอดก​ ลบี เ​ลี้ยง กลบี ด​ อกส​ สี ม เชอื่ มต​ ดิ กันเ​ปนห​ ลอดร​ ูปกรวย ปลายห​ ลอดแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก เกสรเ​พศผู 4 อัน ยื่น​พน​ปากห​ ลอดก​ ลบี ​ ดอก​เล็กนอย รังไข​อยู​เหนือ​วง​กลีบ ผล​เปน​ฝก​รูป​ทรงกระบอก​เรียวยาว​คลาย​ถั่วฝกยาว ผล​แก​จะ​บิด​ เวียนไ​ม​เปนร​ ะเบยี บแ​ ละแ​ ตกออกเ​ปน 2 ซกี เมล็ด​แบนม​ ี​ปก ​ยาวแ​ คบ ดา นข​ างบ​ างท​ งั้ 2 ด​ า น นเิ วศวทิ ยา​และ​การก​ ระจาย​พนั ธุ พบข​ น้ึ ใ​นป​ า เ​บญจพรรณช​ น้ื แ​ ละช​ ายป​ า ดบิ แ​ ลง ต​ ามเ​ชงิ เขา​ เขาห​ นิ ปนู ใ​นภ​ าคเหนอื แ​ ละภ​ าคต​ ะวนั ตก​ เฉียง​ใต ระดับ​ความ​สูง​ประมาณ 1,000 เมตร ใน​ตางประเทศ​พบ​ท่ี​พมา จีน​ตอนใต ลาว ​เวียดนาม​ ตอนเหนอื พรรณไม​สวนร​ กุ ขชาตมิ​ วกเหลก็ 41

42 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

BIXACEAE คำแสด Bixa orellana L. ชือ่ อ​ น่ื ๆ คำเ​งาะ, คำ​แงะ, คำไ​ทย, คำแ​ ฝด(กรงุ เทพฯ); คำยง, ชาต​ ี(เขมร); จำป,ู สมปู(เขมร-สรุ ินทร); ชาด(ภาคใต) ; ซติ​ หิ​ มัก(เลย); มะก​ าย​หยมุ , แสด(ภาคเหนอื ); หมากม​ อง(เงยี้ ว-แมฮ อ งสอน) ช่อื ส​ ามัญ Anatto Tree, Annatto, Arnatto คำแสด เปนไ​มตน สงู ถ​ งึ 8 ม. สวนต​ าง ๆ ​มี​เกล็ด​รปู ก​ ลมห​ รือข​ นป​ ลายร​ ูปโ​ลห ใบเ​ดยี่ ว​เรียง​ เวยี นส​ ลบั ร​ ปู ไข ปลายเ​รยี วแหลม โคนเ​วา ห​ รอื ​ตดั ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บ​บาง ผวิ ใ​บออ นม​ เ​ี กลด็ ​ทง้ั สอง​ดาน ใบ​แกเ​ กลีย้ ง ดานลา ง​ม​ีจดุ ​สีแดง เสน ​ใบ​แบบน​ ิว้ มือ 3-5 เสน กา น​ใบย​ าว ผิวม​ ี​เกล็ด หใู​บ​รปู ใ​บห​ อก รวง​ งาย ดอก​ชอ​แยก​แขนง​ออก​ท่ี​ปลาย​กิ่ง กาน​และ​แกน​ใน​ชอดอก​มี​เกล็ด​และ​ขน​ปลาย​รูป​โลห ใบ​ประดับ​ รูปไขแ​ กมข​ อบข​ นาน รวงง​า ย กลบี เ​ล้ยี ง 5 กลบี รปู ก​ ลม​หรือร​ ปู ไข รวงง​า ย ผวิ ด​ านนอก​มีเ​กลด็ กลีบด​ อก​ สีชมพห​ู รอื ข​ าว 5 กลีบ รปู ไขก​ ลบั เกสร​เพศผ​ูจำนวนม​ าก รังไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี รปู ไข ผวิ ม​ ี​หนามไ​มแ​ ขง็ ​ ปกคลมุ ผล​เแบบแ​ หง​แลวแ​ ตก รูปไขห​ รอื ​กลม ผิวม​ ​ีหนาม​ไม​แ ข็ง ผล​แกส​ ีแดง เมลด็ ​จำนวน​มาก รปู ไข  ​ เนอ้ื ​หุม​เมล็ดม​ ส​ี ีแดง นเิ วศวทิ ยาแ​ ละ​การ​กระจายพ​ ันธุ เปน พ​ รรณไมต​ า งประเทศม​ ถ​ี นิ่ กำเนดิ ใ​นอ​ เมรกิ าเ​ขตร​ อ นในแ​ ถบอ​ าฟร​ กิ าต​ ะวนั ออก ชอบข​ นึ้ ใ​นท​่ี ชน้ื ปลูกข​ ึน้ ไ​ด​ทว่ั ท​ กุ ​ภาค ท่​รี ะดับค​ วามส​ งู ไ​ม​เกนิ 600 เ​มตร พรรณไม​สวนร​ กุ ขชาติ​มวกเหลก็ 43

44 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

BOMBACACEAE นนุ Ceiba pentandra (L.) Gaertn. ชอ่ื อ​ นื่ ๆ งา ว, งิ้วน​ อย, ง้วิ ส​ รอย, งว้ิ ส​ าย(ภาคเหนอื ) ช่ือส​ ามัญ White Silk Cotton Tree นนุ เปน ​ไมต น สงู ถ​ ึง 20 ม. ใบป​ ระกอบแ​ บบน​ วิ้ มือเ​รยี งเ​วียน กา นช​ อ ใ​บ​ยาว ใบย​ อย 5-7 ใบ รูปไข​หรือ​ไข​กลับ​แกม​ขอบ​ขนาน ปลาย​เรียวแหลม โคน​แหลม ขอบ​ใบ​เรียบ แผน​ใบ​บาง ผิว​ใบ​เกล้ียง​ ทงั้ สองด​ า น ดอกช​ อก​ ระจุก ออกท​ ​ี่ปลาย​ก่ิง​หรือซ​ อกใ​บใ​กล​ปลายก​ ่ิง กลบี เ​ล้ียงเ​ช่อื มต​ ิดกันร​ ปู ถ​ ว ย ปลาย​ แยกเ​ปน 5 แฉก ปลายก​ ลมมน​หรือแ​ หลม ผวิ ด​ านในม​ ขี​ นย​ าวค​ ลา ย​เสนไหม กลีบด​ อก 5 กลบี สขี าวแ​ กม​ เหลอื ง รปู ไขก​ ลับแ​ กม​ขอบข​ นาน โคนก​ ลีบเ​ชื่อมต​ ิดกัน ปลาย​กลบี ก​ ลม ผิวด​ านนอก​ยกเวน ​ตรงโ​คน​กลีบ​ มข​ี นย​ าว และด​ า นในใ​กลป​ ลายก​ ลบี ม​ ข​ี นส​ น้ั เกสรเ​พศผู 5 อนั กา นเ​กสรย​ าว โคนเ​ชอื่ มต​ ดิ กนั ส​ นั้ ๆ ร​ปู กรวย อบั เ​รณข​ู นาดใหญร​ ปู แ​ ถบค​ ดงอเ​ปน กอ น รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี รปู ไข ปลายม​ ข​ี นป​ ระปราย ผล รปู ก​ ระสวย ผลแ​ หง แ​ ลวแ​ ตก เมลด็ จ​ ำนวนม​ าก ม​ีขนปุย นเิ วศวิทยา​และ​การ​กระจาย​พันธุ สวนใหญ​เปน​พันธุไม​ปลูก​ขึ้น​กระจาย​ท่ัวประเทศ​ที่​ระดับ​ความ​สูง​ประมาณ 10-850 เมตร ใน​ ตางประเทศพ​ บท​ อี่ เมร​ กิ าใ​ต อาฟ​รกิ า และเ​อเชยี พรรณไมส​ วนร​ ุกขชาต​ิมวกเหลก็ 45

BOMBACACEAE ง้วิ Bombax ceiba L. ชอ่ื อ​ ืน่ ๆ ง้ิวบ​ าน(ท่วั ไป); งิ้วแ​ ดง(กาญจนบรุ ี); งิ้วปง, ง้วิ ปงแ​ ดง, ส​ ะเนม​ระกา(ซอง-จนั ทบุรี) ชอ่ื ส​ ามัญ Kapok Tree, Cotton Tree, Red Cotton Tree, Shaving Brush, Silk Cotton Tree งิว้ เปน ​ไมตน สงู ถ​ งึ 30 ม. ลำตน ม​ ี​หนาม ใบป​ ระกอบแ​ บบน​ ้วิ มอื เ​รียงเ​วียน กาน​ชอใ​บย​ าว ใบ​ ยอ ย 5-7 ใบ รูปร​ ี ปลายมน​แหลมเ​ปน​ติ่งย​ าว โคนมน​แหลม ขอบใ​บเ​รียบ แผน ใ​บห​ นา ผิวใ​บเ​กลี้ยงห​ รอื ​ มข​ี นส​ นั้ ดอกอ​ อกเ​ปน ค​ ห​ู รอื ด​ อกเ​ดย่ี ว ทป​ี่ ลายก​ ง่ิ ห​ รอื บ​ รเิ วณก​ ง่ิ กลบี เ​ลยี้ งเ​ชอื่ มต​ ดิ กนั ร​ ปู ถ​ ว ย ปลายแ​ ยก​ เปน 3 แฉก รูปไข กลบี ห​ นา ผิวด​ า นในม​ ข​ี น กลบี ด​ อกส​ แี ดง 5 กลบี รูปร​ ​แี กม​ไขก​ ลบั ผิวม​ ี​ขน​สั้นท​ ้ังสอง​ ดาน เกสรเ​พศผจู​ ำนวนม​ าก กาน​เกสรย​ าวแ​ บง เ​ปน กลมุ ๆ เรียงเ​ปน​วงร​ อบนอก 5 กลมุ โคน​เช่ือมต​ ดิ กัน​ ส้นั ๆ และ​วงในร​ อบก​ า นเ​กสรเ​พศเมีย 1 กลุม มเี​กสร​เพศผู 10 อัน กานเ​กสรเ​ชอ่ื มต​ ิดกัน​เปน ค​ ู ๆ แยกกนั ​ ตรงป​ ลาย กา นเ​กสรจ​ ะย​ าว​กวา ก​ ลมุ ​ดานนอก รงั ไขอ​ ยเู​หนือว​ งก​ ลบี ​ รูปไข ผวิ ม​ ข​ี น กาน​เกสรย​ าว ยอด​ เกสร​แยกเ​ปน 5 แฉก ยืน่ ​เลยอ​ อกม​ าจากก​ ลมุ ข​ องเ​กสร​เพศผู​ต รงกลาง ผล​รูปก​ ระสวยเ​ม่ือ​แหง แ​ ลวแ​ ตก เมล็ด​จำนวนม​ าก ม​ีขนปุย นเิ วศวทิ ยา​และก​ าร​กระจาย​พันธุ สวนใหญเ​ปนไ​ม​ป ลูกข​ นึ้ ไ​ดท​ ั่วประเทศ ในต​ างประเทศพ​ บ​ทอ​่ี เมริกา ห​ ิมาลยั ต​ ะวนั ออกถ​ ึงเ​อเชีย​ ตะวันออก 46 พรรณไมส​ วน​รุกขชาตมิ​ วกเหลก็

BORAGINACEAE กอม Ehretia laevis Roxb. ชื่อ​อ่นื ๆ กา ยค​ อม, ต​ ายค​ วาย(ภาคก​ ลาง); ไกก​ อม(ลำปาง); คอ ม, คอ ม(ประจวบคีรีขนั ธ, ปราจนี บุรี); ต​ ังม้,ี ส​ ะดา​ โคก(นครราชสมี า); นำ้ ลายค​ วาย(สงขลา); หมนั (แพร) กอ ม เปน ไ​มต น สงู ถ​ งึ 25 ม. ยอดอ​ อ นม​ ข​ี น ใบเ​ดยี่ วเ​รยี งส​ ลบั รปู ไข รปู ร​ ห​ี รอื ร​ ปู ไขก​ ลบั ปลายมน โคนก​ ลมห​ รอื ร​ป​ู ลม่ิ ก​ วา ง ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บค​ ลา ยห​ นงั ผวิ ใ​บด​ า นบนเ​กลย้ี งห​ รอื ม​ ข​ี นใ​กลโ​ คนใ​บ ดา นลา ง​ มี​ขน​ส้ัน​เปน​กระจุก​ตรง​งาม​เสน​แขนง​ใบ​และสาก​คาย ดอก​ชอ​แยก​แขนง ออก​ตาม​งาม​ใบ​และ​ปลาย​ก่ิง ดอกย​ อ ยเ​รยี งตวั ก​ ระจายบ​ นแ​ กนช​ อ ดอกเ​พยี งร​ ะนาบเ​ดยี ว กลบี เ​ลย้ี งเ​ชอื่ มต​ ดิ กนั ร​ ปู ร​ ะฆงั ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก มีข​ น และจ​ ะต​ ดิ อยจู​ นกระทัง่ เ​ปน ผล กลีบด​ อกส​ ีขาว โคน​เชอื่ มต​ ิดกนั เ​ปน​หลอดส​ ้นั ปลายแ​ ยก​ เปน 5 แฉก เกสรเ​พศผู 5 อัน รังไขอ​ ยู​เหนือว​ งก​ ลบี ผลค​ อ นขางก​ ลม ภายใน​มี 4 ชอง แตละช​ องม​ ี 1 ​ เมล็ด นิเวศวทิ ยา​และก​ าร​กระจายพ​ นั ธุ พบ​ขนึ้ ​ตามท​ ่โี ลง รม ​แหลงน้ำ และบ​ น​เขาใ​นป​ าเ​บญจพรรณ และป​ า ดบิ แ​ ลง ใน​ตา งประเทศพ​ บ​ ที่จ​ นี อนิ เดีย พมา และภ​ มู ภิ าคอ​ ินโดจนี พรรณไม​ส วน​รกุ ขชาตม​ิ วกเหลก็ 47

48 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

BURSERACEAE มะแฟน Protium serratum (Wall. ex Colebr.) Engl. ช่ืออ​ ื่น ๆ กะตีบ, กะโ​ปกหม​ า(ประจวบคีรขี นั ธ) ; คอ ล​ งิ (ชัยภมู ิ); ป( ภาคเหนือ); ฝ, พแี ซ, ฟ​ แ ซ(กะเหรี่ยง-เชียงใหม); แฟนส​ ม (เลย); สมแปน(นครราชสีมา); มะต​ รี, ส​ พั ะต​ ร(ี เขมร-จนั ทบุรี) ช่ือ​สามัญ Indian red-pear มะแฟน เปน ​ไมตน สงู ถ​ ึง 25 ม. เปลือกส​ ีนำ้ ตาลแ​ กมเ​ทา แตกเ​ปน สะเกด็ ​สเ่ี หลี่ยม ก่งิ อ​ อ นม​ ขี​ น​ นุมท​ ั่วไป ใบ​ประกอบ​แบบข​ นนก​ปลายค​ ีเ​่ รยี งส​ ลับม​ ใ​ี บย​ อ ย 3-11 ใบ ใบย​ อยเ​รยี งต​ รงขา ม รปู ข​ อบข​ นาน รปู ใ​บห​ อกแ​ กมข​ อบข​ นาน หรอื ร​ ปู ไข ปลายเ​รยี วแหลม โคนเ​บย้ี วมนห​ รอื ร​ ป​ู ลมิ่ ขอบใ​บเ​รยี บห​ รอื เ​ปน ค​ ลน่ื ​ หาง ๆ แผนใ​บค​ ลา ยห​ นัง ผวิ ใ​บ​เกลีย้ ง​เปนมัน​ทั้งสองด​ าน ดอก​ชอ แ​ ยก​แขนงอ​ อกต​ ามง​า ม​ใบแ​ ละป​ ลาย​ กิ่ง ออกดอก​พรอม​แตกใบ​ใหม กลีบ​เลี้ยง​เชื่อม​ติดกัน​รูป​ถวย​ปลาย​แยก​เปน 5 แฉก ผิว​ดานนอก​มี​ขน กลีบด​ อก​สเี ขยี วแ​ กมเ​หลอื ง 5 กลบี ผวิ ม​ ขี​ น​ทัง้ สอง​ดาน เกสรเ​พศผู 10 อนั รงั ไข​อยู​เหนอื ว​ ง​กลบี รปู ​คนโท​ มี​ขน กา นย​ อดเ​กสรเ​พศเมีย​ส้นั ม​จี านฐ​ านด​ อก​ท่ี​ฐาน​รงั ไข ผล​สด​คอ นขางก​ ลม​และม​ กั ม​ พี ู 2-3 พู เมอ่ื ​สุก​ มส​ี นี ้ำตาลด​ ำ นเิ วศวทิ ยา​และ​การก​ ระจายพ​ นั ธุ พบข​ นึ้ ​ใน​ปาเ​บญจพรรณบ​ ริเวณเ​ขา​หินปนู ปา ดิบแ​ ลง ใ​กลล​ ำธาร ระดบั ค​ วาม​สงู ป​ ระมาณ 100- 1,000 เมตร ในต​ า งประเทศพ​ บท​ ่​ีอนิ เดยี พมา ​ภมู ิภาคอ​ ินโดจีน พรรณไมส​ วน​รุกขชาติม​ วกเหลก็ 49