✍️ ตำราแผนนวดของไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) เล่ม ๑

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ภาพตนฉบับ จารึกแผนท่ี 7 แผนนวดหงาย 37

ชดุ ตำราภูมิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ คำปริวรรต จารึกแผน ท่ี 7 แผนนวดหงาย 13 จนั ทภูสังโสติซาย ตามไนยอาจารยท า นกลา วไวทแ่ี กตา งๆ กนั ดงั นี้ ๚ะ๛ ๏ ลักษณแผนหงายรปู น้บี อกเสน รชุ ำโสตขิ วา ๏ แกล มใหโสตตงึ ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกลมใหโสตหนัก ๚ะ ๏ แกลมปวดในโสต ๚ะ ๏ แกล มใหป วดในโสต ๚ะ ๏ แกล มฮงึ ในโสต ๚ะ ๏ แกลมคนั ในโสต ๚ะ ๏ แกลมโสตดั่งมะมี่ ๚ะ ๏ แกลมนอนมหิ ลับ ๚ะ ๏ แกลมออกโสตใหค นั ๚ะ ๏ แกลมใหน อนมิหลับ ๚ะ ๏ แกลมใหบรโิ ภคอา ๏ แกล มใหเ บ่ืออาหาร หารไมม รี ศ ๚ะ ย่งิ นกั หารศมไิ ด ๚ะ ๏ แกลมใหเ มอ่ื ยให เสยี วจำหระเบอ้ื งขวา ๚ะ ๏ แกล มใหเ มอ่ื ย จำหระเบ้อื งซา ย ๚ะ 38

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ์)ิ เลม 1 คำอา นปจ จุบัน จารึกแผนที่ 7 แผนนวดหงาย ลกั ษณะแผนหงายรูปนี้ บอกเสนจันทภสู งั โสตซา ย รชุ ำโสตขวา ตามนยั อาจารยทา นกลาวไวท แี่ กตางๆ กนั ดงั น้ี ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกล มใหโสตตงึแกล มใหโ สตหนกั แกล มปวดในโสต แกลมใหปวดในโสต แกล มฮึงในโสต แกลมโสตดง่ั มะมี่ แกล มคนั ในโสต แกลมออกโสตใหค นั แกล มนอนมหิ ลบั แกลมใหนอนมหิ ลับ แกลมใหเ บอื่ อาหาร แกลมใหบริโภคอา ย่งิ นักหารสมิได หารไมม รี ส แกลมใหเ ม่ือยขบ แกลมใหเ มื่อยให จำหระเบอ้ื งซา ย เสยี วจำหระเบ้อื งขวา 39

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 7 แผนนวดควำ่ 40 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารึกวัดพระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธิ)์ เลม 1 คำปริวรรต จารึกแผนที่ 7 แผนนวดควำ่ 14 จนั ทภสู งั โสติซาย ตามไนยอาจารยท านกลา วไวท ี่แกตา งๆ กนั ๚ะ๛ ๏ ลกั ษณแผนคว่ำรปู นี้บอกเสน รุชำโสติขวา ๏ แกลมใหโสตตงึ ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกลมใหโ สตหนกั ๚ะ ๏ แกลมปวดในโสต ๚ะ ๏ แกล มฮึงในโสต ๚ะ ๏ แกล มใหปวดในโสต ๚ะ ๏ แกล มคนั ในโสต ๚ะ ๏ แกลมนอนมิหลับ ๚ะ ๏ แกลมใหฮงึ ในโสต ๚ะ ๏ แกล มใหคันในโสต ๚ะ ๏ แกลมใหบรโิ ภคอา ๏ แกล มใหน อนมิหลบั ๚ะ หารไมมรี ศ ๚ะ ๏ แกลมใหฅ อแหง ๏ แกล มใหเ มอ่ื ย หานำ้ เขละมไิ ด ๚ะ จำหระเบือ้ งซา ย ๚ะ ๏ แกล มใหเมอื่ ย จำหระเบ้ืองขวา ๚ะ 41

ชดุ ตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ คำอา นปจจุบัน จารึกแผนท่ี 7 แผนนวดคว่ำ ลักษณะแผนคว่ำรูปนีบ้ อกเสน จันทภสู ังโสตซาย รชุ ำโสตขวา ตามนยั อาจารยท านกลา วไวที่แกต า งๆ กัน แกล มใหโ สตตึง ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกลมใหโสตหนกั แกล มปวดในโสต แกลมใหป วดในโสต แกล มฮึงในโสต แกล มคนั ในโสต แกล มใหฮงึ ในโสต แกล มนอนมหิ ลบั แกลมใหค ันในโสต แกลมบรโิ ภคอา แกล มใหน อนมิหลบั หารไมมีรส แกล มใหคอแหง หานำ้ เขฬะมิได แกล มใหเ มื่อย จำหระเบอ้ื งซา ย แกล มใหเมอื่ ยขบ จำหระเบือ้ งขวา 42

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ภาพตนฉบับ จารึกแผนท่ี 8 แผนนวดหงาย 43

ชดุ ตำราภูมิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนุรกั ษ คำปรวิ รรต จารกึ แผนที่ 8 แผนนวดหงาย 15 ๏ ลักษณแผนหงายรปู น้ีบอกเสนสุขุมัง ตามไนยอาจารยทา นกลา วไวท ี่แกตางๆ กนั ๚ะ๛ ๏ แกไอเพ่อื เสมหะ ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกล มอาเจยี ร ๚ะ ๏ แกลมทำใหห อบ ๚ะ ๏ แกม อื บวม ๚ะ ๏ แกลมทำใหเหน่อื ย ๚ะ ๏ แกลมอจุ ารมีกลนิ่ ราย ๚ะ ๏ แกล มใหป วดอุจาระ ๚ะ ๏ แกลมเพื่อลง ๚ะ ๏ แกล มกองอุจารธาตุ ๚ะ ๏ แกลมสอึก ๚ะ ๏ แกบวมเขาเพ่อื ลม ๚ะ ๏ แกล มทำใหสอน้ื ๚ะ ๏ แกล มเมื่อยเบ้อื งต่ำ ๚ะ ๏ แกอ าโปกำเริบ ๚ะ ๏ แกลมบวมเทา ๚ะ ๏ แกล มใหล งทอง ๚ะ ๏ แกล มกองอะตสิ าร ๚ะ ๏ แกล มเทา เย็น ๚ะ 44

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วัดโพธิ)์ เลม 1 คำอานปจ จบุ ัน จารึกแผน ที่ 8 แผนนวดหงาย ลักษณะแผนหงายรูปน้ี บอกเสนสขุ มุ งั ตามนัยอาจารยท านกลา วไวทแ่ี กต างๆ กนั ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกไ อเพ่อื เสมหะแกลมอาเจียน แกล มทำใหห อบ แกม ือบวม แกล มทำใหเหนือ่ ย แกลมอุจจาระมีกลิน่ รา ย แกล มใหปวดอุจจาระ แกลมเพื่อลง แกลมกองอุจจาระธาตุ แกลมสะอกึ แกบ วมเขา เพ่อื ลม แกล มเมือ่ ยเบื้องต่ำ แกล มทำใหสะอืน้ แกล มบวมเทา แกอ าโปกำเรบิ แกลมกองอติสาร แกลมใหลงทอง แกลมเทา เย็น 45

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 8 แผนนวดควำ่ 46 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธิ)์ เลม 1 คำปริวรรต จารึกแผน ท่ี 8 แผนนวดคว่ำ 16 ๏ ลกั ษณแผนคว่ำรูปน้บี อกเสนสขุ มุ ัง ตามไนยอาจารยท านกลา วไวทีแ่ กต า งๆ กนั ดงั น้ี ๚ะ๛ ๏ แกลมหายใจข้ัง ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกลมใหเหนอื่ ย ๚ะ ๏ แกลมใหเรอ ๚ะ ๏ แกล มสอึก ๚ะ ๏ แกล มใหห อบ ๚ะ ๏ แกราก ๚ะ ๏ แกโสภะโรค ๚ะ ๏ แกล งโลหิต ๚ะ ๏ แกม ูกเลอื ด ๚ะ ๏ แกป วดเปนบดิ ๚ะ ๏ แกล งอะติสารโรค ๚ะ ๏ แกอ ุจารธาตพุ กิ าร ๚ะ ๏ แกบวมเทา ทังสอง ๚ะ ๏ แกบ วมอะติสาร ๚ะ ๏ แกลมคูธทวารตึง ๚ะ ๏ แกก ระหายนำ้ ๚ะ ๏ แกป วดทองสุขมุ ัง ๚ะ ๏ แกร อ นเกนิ กำหนด ๚ะ 47

ชดุ ตำราภูมิปญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ คำอานปจจุบัน จารกึ แผนท่ี 8 แผนนวดควำ่ ลกั ษณะแผนคว่ำรปู นี้ บอกเสนสุขุมัง ตามนัยอาจารยท า นกลา วไวทแี่ กตา งๆ กนั ดังน้ี แกล มหายใจคล่งั ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกลมใหเ หน่อื ย แกลมใหเ รอ แกลมสะอกึ แกล มใหห อบ แกโ สภะโรค แกราก แกม กู เลือด แกล งโลหิต แกปวดเปน บิด แกอ จุ จาระธาตพุ กิ าร แกลงอติสารโรค แกบ วมอตสิ าร แกก ระหายน้ำ แกบวมเทา ท้งั สอง แกลมคถู ทวารตึง แกรอนเกนิ กำหนด แกปวดทองสขุ มุ งั 48

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 ภาพตน ฉบับ จารึกแผนท่ี 9 แผนนวดหงาย 49

ชุดตำราภูมปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรักษ คำปรวิ รรต จารึกแผนท่ี 9 แผนนวดหงาย 17 ๏ ลกั ษณแผนหงายรปู น้ีบอกเสนสิกขีนี ตามไนยอาจารยท า นกลา วไวที่แกตา งตาง กันดัง่ นี้ ๚ะ๛ ๏ แกลมมตุ กฤจน ๚ะํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกลมสำรับบรุ ุษ ๚ะ ๏ แกลมแสบลำปะสาวะ ๚ะ ๏ แกลมอะตสิ ารมตู ๚ะ ๏ แกล มรัตฆาต ๚ะ ๏ แกข บลำปะสาวะ ๚ะ ๏ แกลมปศ ฆาต ๚ะ ๏ แกคันลำปะสาวะ ๚ะ ๏ แกล มสนั ทฆาต ๚ะ ๏ แกปะสาวะขาวขุน ๚ะ ๏ แกล มมุตฆาต ๚ะ ๏ แกป ะสาวะแดง ๚ะ ๏ แกล มถวงลำปะสาวะ ๚ะ ๏ แกล มองคสตู ๚ะ ๏ แกล มกระไสยกลอน ๚ะ ๏ แกล มเสยี วปะสาวะ ๚ะ ๏ แกลมใหแ สยงขน ๚ะ ๏ แกล มใหเสียว ๚ะ 50

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารึกวดั พระเชตุพนวิมลมงั คลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 1 คำอา นปจ จุบนั จารกึ แผน ที่ 9 แผนนวดหงาย ลกั ษณะแผนหงายรูปนี้ บอกเสนสขิ นิ ี ตามนัยอาจารยทา นกลาวไวท แี่ กตางๆ กัน ดงั นี้ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกล มมตุ กิดแกล มสำหรบั บรุ ุษ แกลมแสบลำปส สาวะ แกลมอติสารมตู ร แกลมรัตฆาต แกขบลำปสสาวะ แกล มปตคาด แกค นั ลำปสสาวะ แกล มสันฑฆาต แกป สสาวะขาวขนุ แกลมมตุ ฆาต แกปส สาวะแดง แกลมองคสูตร แกล มถวงลำปส สาวะ แกล มเสยี วปสสาวะ แกล มกระษัยกลอ น แกล มใหแ สยงขน แกล มใหเ สียว 51

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 9 แผนนวดควำ่ 52 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วัดโพธ์)ิ เลม 1 คำปรวิ รรต จารกึ แผนท่ี 9 แผนนวดคว่ำ 18 ๏ ลักษณแผนขว้ำรปู น้ีบอกเสนสกิ ขีนี ตามไนยอาจารยท านกลาวไวทีแ่ กตา งตา งกนั ดงั นี้ ๚ะ๛ ๏ แกลมคลมุ คลัง ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ แกลมทรุ นทุราย ๚ะ ๏ แกลมเบอื่ อาหาร ๚ะ ๏ แกลมกาละมุด ๏ แกล มใหเ สยี ตราวขา ง ๚ะ อันบงั เกดิ แตข ว้ั ดี ๏ แกลมบวมนาเหนา แลตับแลดวงหทั ไทย ๚ะ ในกองปะระเมหะ ๚ะ ๏ แกล มถวงนาเหนา ๚ะ ๏ แกลมเสียดโครง ๚ะ ๏ แกล มอันบังเกดิ ๏ แกลมขัดปะสาวะ ๚ะ ขนึ้ ในกองทุราวะสา ๚ะ ๏ แกเม่ือยปะระเหมะ ๚ะ ๏ แกลมปวดบุบโพ ๚ะ ๏ แกลมปะสาวะเหลือง ๚ะ ๏ แกลมปะสาวะดำ ๚ะ 53

ชดุ ตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ คำอา นปจจบุ ัน จารกึ แผนท่ี 9 แผนนวดควำ่ ลกั ษณะแผนคว่ำรปู นี้ บอกเสน สขิ นิ ี ตามนยั อาจารยทานกลาวไวท แี่ กตางๆ กนั ดังนี้ แกล มคลุมคลั่ง ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยแกล มทรุ นทรุ าย แกลมเบอื่ อาหาร แกลมกาฬมตู ร แกลมใหเ สยี ดราวขา ง อันบังเกดิ แตขว้ั ดี แกล มบวมหนา เหนา แลตบั แลดวงหทยั ในกองประเมหะ แกลมอนั บงั เกดิ แกล มถวงหนาเหนา ข้นึ ในกองทรุ าวะสา แกลมเสียดโครง แกลมปวดบพุ โพ แกลมขดั ปสสาวะ แกล มปสสาวะดำ แกเ ม่ือยประเมหะ แกล มปส สาวะเหลอื ง 54

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 1 ภาพตน ฉบับ จารึกแผน ที่ 10 แผนนวดหงาย 55

ชดุ ตำราภูมิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ คำปริวรรต ตามอาจารยแนะไว ๚ะ๛ จารึกแผนท่ี 10 แผนนวดหงาย 19 กำเรบิ ๏ ลักษณแผนหงายรปู นบ้ี อกกำเหนดิ เสนในกองสมถุ าน หยอ น พกิ าล ๏ เสนน้ีเตโชกำเริบ ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ เสน นี้อาโปพกิ าน ๚ะ ๏ เสนนปี้ ถ วีหยอ น ๚ะ ๏ เสนนี้วาโยหยอ น ๚ะ ๏ เสน นีว้ าโยพิกาน ๚ะ ๏ เสน น้ีปถวีกำเรบิ ๚ะ ๏ เสนนอี้ าโปกำเริบ ๚ะ ๏ เสนนเ้ี ตโชพกิ าน ๚ะ ๏ เสน นีเ้ ตโชหยอ น ๚ะ ๏ เสน น้อี าโปหยอ น ๚ะ ๏ เสน นี้วาโยกำเริบ ๚ะ ๏ เสนน้ปี ถวธี าตุ พกิ านตางตาง ๚ะ ๏ ซา ยขวาดุจกนั ใหเพท พึงรูว ธิ ีจะนวดนน้ั ใหนวด ๏ บอกเสนชัน้ กลาง ตามสมุถานกลา วไว ๚ะ ดุจอาจารยก ลาวไว๚ ะ 56

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ)์ิ เลม 1 คำอานปจ จุบัน จารกึ แผนที่ 10 แผนนวดหงาย ลกั ษณะแผนหงายรูปนี้ บอกกำเนดิ เสนในกองสมุฏฐานกำเริบ - หยอน – พกิ าร ตามอาจารยแนะไว ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยเสนน้ีเตโชกำเรบิเสนนอ้ี าโปพกิ าร เสน นปี้ ถ วหี ยอ น เสนนวี้ าโยหยอน เสน น้วี าโยพกิ าร เสน นี้ปถวกี ำเรบิ เสน นีอ้ าโปกำเรบิ เสนนี้เตโชพกิ าร เสน นี้เตโชหยอ น เสน นอ้ี าโปหยอ น เสนนี้วาโยกำเรบิ เสนนีป้ ถ วีธาตุ ซา ยขวาดุจกันใหแ พทย พิการตางๆ พึงรวู ิธีจะนวดนัน้ ใหน วด ตามสมฏุ ฐานกลา วไว บอกเสน ชนั้ กลาง ดุจอาจารยก ลาวไว 57

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 10 แผนนวดควำ่ 58 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารึกวดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 คำปริวรรต ตามอาจารยกลา วไว ๚ะ๛ จารึกแผน ท่ี 10 แผนนวดคว่ำ 20 กำเริบ ๏ ลกั ษณแผนขว้ำรปู นีบ้ อกเสน ฝายหลงั ในกองสมถุ าน หยอน พกิ าน ๏ เสนนเ้ี ตโชแลนมาดงั นี้ ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย ๏ เสนน้อี าโปแลน มาดง่ั น้ี ๚ะ ๏ เสน นปี้ ถวแี ลน มาดั่งนี้ ๚ะ ๏ เสนนี้วาโยแลน มาดัง่ นี้ ๚ะ ๏ เสน น้ีวาโยแลนมาดั่งน้ี ๚ะ ๏ เสน นี้ปถ วแี ลน มาดัง่ นี้ ๚ะ ๏ เสนน้อี าโปแลน มาดัง่ น้ี ๚ะ ๏ เสนนเี้ ตโชแลนมาดงั่ น้ี ๚ะ ๏ เสนน้ีเตโชแลน มาด่ังนี้ ๚ะ ๏ เสน น้ีอาโปแลนมาดงั่ น้ี ๚ะ ๏ เสน นีป้ ถวแี ลน มาดัง่ น้ี ๚ะ ๏ เสน นว้ี าโยแลน มาดง่ั น้ี ๚ะ ๏ ซายขวาดจุ กนั ๚ะ ๏ บอกเสน ชั้นกลาง ๚ะ 59

ชดุ ตำราภูมปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ คำอา นปจจบุ นั จารึกแผนท่ี 10 แผนนวดคว่ำ ลักษณะแผนควำ่ รูปน้ี บอกกำเนิดเสนฝายหลังในกองสมฏุ ฐานกำเริบ – หยอ น – พกิ าร ตามอาจารยก ลา วไว เสนนเ้ี ตโชแลนมาดังนี้ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยเสน นี้อาโปแลนมาดงั น้ี เสน นป้ี ถ วแี ลน มาดงั นี้ เสนน้วี าโยแลนมาดงั นี้ เสน นี้วาโยแลนมาดังนี้ เสน น้ีปถวแี ลนมาดังน้ี เสน นี้อาโปแลน มาดังนี้ เสน นีเ้ ตโชแลนมาดังน้ี เสนนเ้ี ตโชแลนมาดังน้ี เสน นอ้ี าโปแลน มาดงั นี้ เสนน้ปี ถวีแลนมาดังนี้ เสน นว้ี าโยแลน มาดงั นี้ ซายขวาดุจกัน บอกเสน ชน้ั กลาง 60

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 1 ภาพตน ฉบับ จารึกแผน ที่ 11 แผนนวดหงาย 61

ชุดตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ คำปริวรรต จารกึ แผนท่ี 11 แผนนวดหงาย 21 ๏ ลกั ษณแผนหงายรปู นี้บอกกำเหนดิ เสน ทต่ี ้งั แหง ระดธู าตุสมถุ าน ตามอาจารยไ นยกอ นท่กี ลา วไว ๚ะ๛ ๏ เตโชธาตสุ มุถาน ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ ปถวธี าตสุ มถุ าน ๚ะ ๏ คฤมหรรตระดู ๚ะ ๏ สรรนปิ าตะระดู ๚ะ ๏ เสน นอี้ ำมะพาทธิ ๚ะ ๏ เสน นอี้ ำมะพฤกษ ๚ะ ๏ อาโปธาตสุ มถุ าน ๚ะ ๏ วาโยธาตสุ มุถาน ๚ะ ๏ วศั สรรตระดู ๚ะ ๏ เหมรรตระดู ๚ะ ๏ เสน นปี้ ศฆาตซาย ๚ะ ๏ เสนน้ปี ศฆาตขวา ๚ะ ๏ ตรีกฏู วาตา ๚ะ ๏ อัศฏากาศหลา ง ๚ะ 62

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตุพนวิมลมงั คลาราม (วดั โพธ์ิ) เลม 1 คำอา นปจจบุ ัน จารึกแผน ท่ี 11 แผนนวดหงาย ลกั ษณะแผนหงายรปู น้ี บอกกำเนดิ ท่ตี ง้ั แหงฤดธู าตสุ มุฏฐาน ตามอาจารยนัยกอ นกลาวไว ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยเตโชธาตุสมฏุ ฐานปถวีธาตุสมฏุ ฐาน คิมหนั ตฤดู สันนิบาตฤดู เสน นี้อมั พฤกษ เสนน้อี ัมพาต วาโยธาตสุ มฏุ ฐาน อาโปธาตุสมุฏฐาน วสันตฤดู เสน นีป้ ตคาดซา ย เหมันตฤดู ตรกี ฏู วาตา เสน นี้ปต คาดขวา 63 อศั ฎากาศลา ง

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 11 แผนนวดควำ่ 64 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 1 คำปริวรรต จารกึ แผน ที่ 11 แผนนวดคว่ำ 22 ๏ ลกั ษณแผนขวำ้ รปู นี้บอกกำเหนิดที่ต้ังแหง ระดูธาตุสมถุ านฝายหลัง ตามอาจารยก ลาวไว ๚ะ๛ ๏ เตโชธาตุสมุถานออกดัง่ น้ี ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ อาโปธาตุสมุถานออกดงั่ นี้ ๚ะ ๏ คฤมหรรตะระดูออกดัง่ นี้ ๚ะ ๏ เหมรรตระดอู อกด่งั น้ี ๚ะ ๏ อำพฤกษออกดง่ั น้ี ๚ะ ๏ อำมภาทธอิ อกด่ังน้ี ๚ะ ๏ วาโยธาตสุ มุถานออกดงั่ น้ี ๚ะ ๏ ปถ วธี าตสุ มถุ านออกด่งั น้ี ๚ะ ๏ วัศสรรตระดูออกดั่งนี้ ๚ะ ๏ สรรนปิ าตระดอู อกดง่ั น้ี ๚ะ ๏ ปศ ฆาตขวาออกดง่ั น้ี ๚ะ ๏ ตรกี ูฏออกด่ังน้ี ๚ะ ๏ ปศ ฆาตซา ยออกดัง่ นี้ ๚ะ ๏ อัศฎากาษหลา งออกดงั่ นี้ ๚ะ 65

ชุดตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ คำอานปจ จบุ ัน จารกึ แผนที่ 11 แผนนวดคว่ำ ลกั ษณะแผนควำ่ รูปน้ี บอกกำเนิดท่ีตงั้ แหงฤดธู าตสุ มุฏฐานฝายหลงั ตามอาจารยกลาวไว เตโชธาตสุ มฏุ ฐานออกดงั น้ี ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยอาโปธาตสุ มุฏฐานออกดงั นี้ คมิ หันตฤดอู อกดงั นี้ เหมันตฤดอู อกดงั นี้ อมั พาตออกดงั นี้ อมั พฤกษอ อกดงั น้ี วาโยธาตสุ มฏุ ฐานออกดังนี้ ปถ วธี าตสุ มฏุ ฐานออกดังน้ี วสันตฤดูออกดังน้ี สนั นบิ าตฤดอู อกดังนี้ ปต คาดขวาออกดังนี้ ปต คาดซา ยออกดงั นี้ ตรกี ฏู ออกดงั น้ี อัศฎากาศลางออกดังนี้ 66

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 1 ภาพตน ฉบับ จารึกแผน ที่ 12 แผนนวดหงาย 67

ชุดตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ คำปรวิ รรต จารึกแผนที่ 12 แผนนวดหงาย 23 ๏ ลกั ษณแผนหงา ยรปู นบี้ อกกำเหนิดอสุริณฑณั ญาณธาตุ เกิดแตกองเตโชพิบดั ๚ะ๛ ๏ เสน นี้อศั ฎากาษบน ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ เสนน้สี มุ ระนันติ ๚ะ ๏ เสน นก้ี ะตกิ ะเตโช ๚ะ ๏ เสน นส้ี มะเตโช ๚ะ เจือดวยสรรพพิศม ๚ะ ๏ เสน น้ีมันทะเตโช ๚ะ เจือในประชุมสาม ๚ะ เจอื ดวยเสมหะ ๚ะ ๏ เสนนว้ี ศิ มะเตโช ๚ะ ๏ เสนน้ีรัตฆาตขวา ๚ะ เจือดวยสรรพวาตะธาตุ ๚ะ เจือดวยทวิพศิ ม ๚ะ ๏ เสน นร้ี ัตฆาตซาย ๚ะ เจอื ดว ยพิศมท ง้ั สอง ๚ะ 68

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธ)์ิ เลม 1 คำอา นปจ จุบัน จารกึ แผนท่ี 12 แผนนวดหงาย ลักษณะแผนหงายรูปน้ี บอกกำเนดิ อสรุ นิ ทัญญาณธาตุเกิดแตก องเตโชพิบตั ิ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยเสน น้ีอัศฎากาศบนเสนนี้ สมุ ะระณนั ติ เสนน้กี ติกะเตโช เสนนีส้ มะเตโช เจือดวยสรรพพิษ เจือในประชมุ สาม เสนนี้มนั ทะเตโช เสน น้ี วิสมะเตโช เจอื ดวยเสมหะ เจอื ดวยสรรพวาตธาตุ เสน นีร้ ัตฆาตขวา เสน นร้ี ัตฆาตซาย เจือดว ยทวิพิษ เจือดว ยพษิ ทง้ั สอง 69

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 12 แผนนวดควำ่ 70 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ)์ิ เลม 1 คำปรวิ รรต จารึกแผน ท่ี 12 แผนนวดคว่ำ 24 ๏ ลักษณแผนควำ่ บอกกำเหนิดอสรุ ณิ ฑณั ญาณธาตุ เกดิ แตก องเตโชพบิ ดั ๚ะ๛ ๏ เสน นีอ้ ศั ฏากาศบน ๚ะํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ เสนนส้ี ุมระนันติ ๚ะ ๏ เสนน้ีสมะเตโช ๚ะ ๏ เสนนก้ี ะตกิ ะเตโช ๚ะ แลนออกมาดง่ั น้ี ๚ะ แลนออกมาด่งั น้ี ๚ะ ๏ เสน น้ีวสิ มะเตโช ๚ะ ๏ เสนน้ีมันทะเตโช ๚ะ แลน ออกมาดัง่ น้ี ๚ะ แลนออกมาดง่ั นี้ ๚ะ ๏ เสน นี้รตั ฆาตขวา ๚ะ ๏ เสน น้ีรตั ฆาตซาย ๚ะ แลน ออกมาดั่งนี้ ๚ะ แลนออกมาดั่งน้ี ๚ะ 71

ชุดตำราภูมิปญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ คำอานปจจุบนั จารกึ แผนท่ี 12 แผนนวดควำ่ ลกั ษณะแผนควำ่ บอกกำเนิดอสุรนิ ทญั ญาณธาตุ เกดิ แตก องเตโชพบิ ตั ิ เสนน้ีอศั ฎากาศบน ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยเสนน้สี มุ ะระณันติ เสนน้ีกติกะเตโช เสน นส้ี มะเตโช แลนออกมาดงั น้ี แลน ออกมาดงั น้ี เสนนีม้ ันทะเตโช แลน ออกมาดังนี้ เสน นี้วิสมะเตโช เสน น้รี ัตฆาตซา ย แลน ออกมาดังน้ี แลนออกมาดังน้ี เสน น้รี ตั ฆาตขวา 72 แลน ออกมาดังน้ี

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 1 ภาพตน ฉบับ จารึกแผน ที่ 13 แผนนวดหงาย 73

ชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ คำปรวิ รรต จารึกแผนที่ 13 แผนนวดหงาย 25 ๏ ลกั ษณแผนหงายรูปนบี้ อกกำเหนิดอสุรณิ ฑัณญาณธาตุ เกดิ แตก องอาโปพิบดั ๚ะ๛ ๏ เสน นีห้ ทั ยวาต ๚ะํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ เสน นส้ี กั กวาต ๚ะ ๏ เสนนีส้ มะอาโป ๏ เสนนี้กะติกะอาโป ๚ะ เจอื ในประชุม ๖ ๚ะ เจอื ในกองโลหติ ๚ะ ๏ เสน น้ีมันทอาโป ๚ะ ๏ เสน น้ีวสิ มะอาโป เจอื ในเสมหสมถุ าน ๚ะ เจอื ในกองลมเปนกำลงั ๚ะ ๏ เสน นม้ี ุตฆาตขวา ๚ะ ๏ เสนนี้มุตฆาตซา ย เจอื ในกองโลหิตเสมห ๚ะ เจือในสมถุ านประชมุ ๚ะ 74

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ)์ิ เลม 1 คำอานปจ จุบัน จารกึ แผนท่ี 13 แผนนวดหงาย ลกั ษณะแผนหงายรปู นี้ บอกกำเนดิ อสรุ ินทัญญาณธาตุ เกิดแตกองอาโปพบิ ตั ิ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยเสน นห้ี ทยั วาตเสน น้สี ตั ถกวาต เสนนส้ี มะอาโป เสนน้ีกตกิ ะอาโป เจือในประชุม ๖ เจอื ในกองโลหติ เสน นี้วิสมะอาโป เสนนมี้ ันทะอาโป เจอื ในกองลมเปนกำลัง เจือในเสมหะสมุฏฐาน เสน นี้มุตฆาตซา ย เจือในสมฏุ ฐานประชุม เสน นี้มตุ ฆาตขวา เจือในกองโลหติ เสมหะ 75

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 13 แผนนวดควำ่ 76 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารกึ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วดั โพธ์ิ) เลม 1 คำปริวรรต จารึกแผนท่ี 13 แผนนวดคว่ำ 26 ๏ ลักษณแผนขว้ำรูปน้ีบอกกำเหนิดอสรุ ิณฑัณญาณ เกดิ แตก องอาโปพบิ ัด ๚ะ๛ ๏ เสน น้สี กกะวาตออกดัง่ น้ี ๚ะํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ เสน นี้หทยั วาตออกดั่งน้ี ๚ะ ๏ เสน นี้กะตกิ ะอาโป ๏ เสน นสี้ มะอาโป แลนออกมาดงั่ น้ี ๚ะ แลนออกมาดง่ั นี้ ๚ะ ๏ เสน นมี้ นั ทะอาโป ๏ เสน นี้วิสมะอาโป แลนออกมาดัง่ นี้ ๚ะ แลน ออกมาด่งั น้ี ๚ะ ๏ เสน นมี้ ุตฆาตขวา ๏ เสน น้ีมตุ ฆาตซา ย แลนออกมาดั่งนี้ ๚ะ แลนออกมาดัง่ นี้ ๚ะ 77

ชดุ ตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรักษ คำอา นปจจบุ นั จารกึ แผน ที่ 13 แผนนวดคว่ำ ลกั ษณะแผนคว่ำรูปนบี้ อกกำเนดิ อสรุ นิ ทัญญาณธาตุ เกดิ แตกองอาโปพิบัติ เสนนส้ี ัตถกวาตออกดังนี้ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยเสน นี้หทัยวาตออกดังนี้ เสนน้ีสมะอาโป เสนนี้กตกิ ะอาโป แลนออกมาดังน้ี แลนออกมาดังนี้ เสน นี้วิสมะอาโป แลนออกมาดังนี้ เสนนม้ี นั ทะอาโป แลนออกมาดังนี้ เสน นมี้ ุตฆาตซาย แลน ออกมาดังน้ี เสน นีม้ ุตฆาตขวา แลน ออกมาดังน้ี 78

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 1 ภาพตน ฉบับ จารึกแผน ที่ 14 แผนนวดหงาย 79

ชุดตำราภมู ิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรักษ คำปริวรรต จารึกแผน ท่ี 14 แผนนวดหงาย 27 ๏ ลักษณแผนหงายรูปน้ี บอกกำเหนิดอสรุ ณิ ฑณั ญาณ เกดิ แตก องวาโยพิบดั ๚ะ๛ ๏ เสนนี้พะหิวาตะหทั ไทย ๚ะ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ เสนน้ีวหิ กะวาตะพัค ๏ เสนน้กี ะติกะวาโย ๏ เสน นี้สมะวาโย ระคนดวยกำเดา ๚ะ ๏ เสนนม้ี ันทะวาโย รคนในประชมุ ๙ ๚ะ ระคนดว ยเสมหะ ๚ะ ๏ เสนนี้วสิ มะวาโย ๏ เสน นีป้ ศ ฆาตขวา รคนดว ยลมเปนกำลงั ๚ะ รคนดว ยอทุ ังคมาวาต ๚ะ ๏ เสน นี้ปศ ฆาตซาย 80 รคนดว ยอะโทคะมาวาต ๚ะ

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 1 คำอานปจจุบัน จารึกแผน ท่ี 14 แผนนวดหงาย ลักษณะแผนหงายรูปน้ี บอกกำเนดิ อสรุ นิ ทญั ญาณธาตุ เกิดแตก องวาโยพิบัติ เสน นพี้ หิวาตะหทัยํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยเสนนี้วิหควาตพัค เสนน้สี มะวาโย เสนน้ีกติกะวาโย ระคนในประชมุ ๙ ระคนดวยกำเดา เสนนว้ี ิสมะวาโย ระคนดวยลมเปน กำลัง เสน นมี้ ันทะวาโย เสนนี้ปตคาดซาย ระคนดว ยเสมหะ ระคนดวยอโธคมาวาตา เสนน้ปี ต คาดขวา 81 ระคนดว ยอุทธงั คมาวาตา

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ภาพตน ฉบับ จารึกแผนที่ 14 แผนนวดควำ่ 82 สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

ตำราแผนนวดไทย ในศลิ าจารกึ วัดพระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วดั โพธ)ิ์ เลม 1 คำปรวิ รรต จารึกแผนที่ 14 แผนนวดควำ่ 28 ๏ ลักษณแผนขว้ำรูปน้ี บอกกำเหนิดอสุริณฑณั ญาณธาตุ เกิดแตก องวาโยพิบดั ๚ะ๛ ๏ เสนนวี้ หิ กวาตะพตั ๚ะํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ เสนน้ีพะหิวาตะหทยั ๚ะ ๏ เสน น้กี ะติกะวาโย ๏ เสน นสี้ มะวาโย แลน ออกมาด่งั น้ี ๚ะ แลน ออกมาดงั่ นี้ ๚ะ ๏ เสนนว้ี ิสมะวาโย ๏ เสนน้ีมนั ทะวาโย แลน ออกมาด่งั น้ี ๚ะ แลนออกมาดงั่ นี้ ๚ะ ๏ เสนนี้ปศ ฆาตซาย ๏ เสนน้ปี ศ ฆาตขวา แลน ออกมาดงั่ น้ี ๚ะ แลน ออกมาด่ังน้ี ๚ะ 83

ชดุ ตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรักษ คำอานปจจุบนั จารึกแผน ท่ี 14 แผนนวดคว่ำ ลกั ษณะแผนคว่ำรปู นี้ บอกกำเนดิ อสุรินทญั ญาณธาตุ เกดิ แตกองวาโยพิบัติ เสน น้วี ิหควาตพคัํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทยเสน น้ีพหิวาตะหทัย เสนน้สี มะวาโย เสนนก้ี ตกิ ะวาโย แลน ออกมาดังน้ี แลน ออกมาดังน้ี เสน นว้ี ิสมะวาโย แลนออกมาดงั นี้ เสน นี้มนั ทะวาโย แลนออกมาดงั น้ี เสนน้ีปตคาดซาย แลนออกมาดงั นี้ เสน นีป้ ต คาดขวา แลนออกมาดงั นี้ 84

สํานักคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตำราแผนนวดไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 1 ภาพตน ฉบับ จารึกแผน ที่ 15 แผนนวดหงาย 85

ชดุ ตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ คำปรวิ รรต จารกึ แผนท่ี 15 แผนนวดหงาย 29 ๏ ลกั ษณแผนหงายบอกกำเหนดิ อะสรุ ิณ ฑัณญาณธาตุ เกดิ แตก องปถวพี ิบดั ๚ะ๛ ๏ เสน นีพ้ ยตั ิวาโยมรรค ๚ะํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพท ์ยแผนไทย๏ เสนน้ีวปิ ศ นะวาตะ ๚ะ ๏ เสนน้ีกะติกะปถวี ๏ เสน นี้สมะปถ วี ระคนดว ยอชริ ณธาตุ ๚ะ ระคนในมะหาสรรนิบาต ๚ะ ๏ เสนน้มี ันทะปถวี ๏ เสน น้ีวสิ มะปถวี ระคนดวยเสมหะ ๚ะ ระคนดวยอังคาระวาต ๚ะ ๏ เสนนีส้ ันทะฆาตขวา ระคนดว ยวทิ ราธิประชมุ ๚ะ ๏ เสนนสี้ นั ทะฆาตซา ย ลม 86 ระคนดว ย โลหติ ประชุม ๚ะ มังษ