แผนแม่บทส่งเสริมคุณธรรมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)

แผนแมบ่ ทสง่ เสริมคณุ ธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ตามมตคิ ณะรฐั มนตรี เม่ือวันท่ี ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๕๙ คนมีคุณธรรม สังคมมีคุณธรรม เทดิ ทนู สถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ ดำ�รงชีวติ ที่ถกู ตอ้ งดงี ามตามหลักศาสนา หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง และวถิ ีวฒั นธรรมไทย น�ำ ไปสู่ประเทศทีม่ ีความม่ันคง มั่งคง่ั ยง่ั ยืน คณะกรรมการสง่ เสริมคณุ ธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม กรมการศาสนา เลขานุการคณะกรรมการสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาติ

แผนแม่บทส่งเสริมคุณธรรมแห่งชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ตามมติคณะรัฐมนตรี เมอื่ วนั ที่ ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๕๙ คณะกรรมการสง่ เสริมคุณธรรมแห่งชาติ กระทรวงวฒั นธรรม กรมการศาสนา เลขานกุ ารคณะกรรมการส่งเสรมิ คุณธรรมแห่งชาติ



คำปรารภ



คำนำ(ในการพิมพครั้งท่ ี ๑)

คำนำ แผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙ - ๒๕๖๔) น้ี ไดใหความสําคัญกับการพัฒนาคน และสังคมไทยใหมีคุณภาพและคุณธรรมเพื่อใหสอดคลองกับแผนยุทธศาสตรชาติ ๒๐ ป และเปนไปตามนโยบายของรัฐบาลท่ีตองการพัฒนาประเทศสูความสมดุลและย่ังยืน ท้ังทางวัตถุและจิตใจ และไดใหค วามสาํ คญั กบั การมีสวนรว มของภาคีการพัฒนาทุกภาคสวน ทั้งในระดับชุมชน ระดับจงั หวดั และระดบั ประเทศเพ่ือรวมกันกําหนดวิสัยทัศน และทิศทางการพัฒนาสงเสริมคุณธรรม เพ่ือมุงสู “สังคมคุณธรรม” โดยเฉพาะการพัฒนาคนใหมีคุณธรรมตามหลักธรรมทางศาสนา นอมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาเปนหลักในการพัฒนาคุณภาพชีวิต และดำรงชีวิตตามวิถีวัฒนธรรมไทยอันดีงาม ซ่ึงคณะรัฐมนตรีไดมีมติใหประกาศใชแผนแมบทสงเสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙ - ๒๕๖๔) นแี้ ลว เมอื่ วนั ท่ี ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๕๙ เพ่ือนำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙ - ๒๕๖๔) ไปสูการบริหารจัดการใหบังเกิดผลในทางปฏิบัติไดอยางเปนรูปธรรม ภายใตหลักการสงเสริมในระดับพื้นที่ ภารกิจ และการมีสวนรวมของทุกภาคสวนในสังคมไทย ซ่ึงจำเปนตองอาศัยความรวมมือจากภาคสวนตาง ๆ ทั้งภาครัฐ ภาคธุรกิจเอกชน ภาคประชาสังคม ภาควิชาชีพ ภาควิชาการ ภาคสื่อมวลชน และภาคประชาชน ในการสรางการรับรูความเขาใจ ความเช่ือมโยงการบูรณาการทำงานแบบมีสวนรวม ตลอดจนสรางสภาพแวดลอมใหเอื้อตอการขับเคลือ่ นแผนแมบ ทฯ กรมการศาสนาในฐานะฝายเลขานุการคณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ จึงไดทำหนาที่อำนวยการและประสานความรวมมือกับหนวยงานและองคกรตาง ๆของทุกภาคสวน ในการนำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙ - ๒๕๖๔) ไปขับเคล่ือนเพ่ือเสริมสรางภูมิคุมกันและชวยใหสังคมไทยเปนสังคมคุณธรรมท่ีสามารถยืนหยัดอยูไดอยางม่ันคง โดยหวังเปนอยางยิ่งวาแผนแมบทฯ ฉบับน้ี จะเปนกรอบทิศทางใหกับทุกภาคสวนของสังคมท่ีจะนำไปปรับใชใหเหมาะสมกับบทบาทภารกิจหนาที่ของภาคสวนนั้น ๆไดอยางมีประสิทธิภาพ เพื่อประโยชนสุขท่ียั่งยืนของสังคมไทยตามหลักธรรมทางศาสนา หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และวิถวี ัฒนธรรมไทย (นายมานสั ทารตั นใจ) อธบิ ดกี รมการศาสนา

สารบญั หนา ก คำปรารถ ชคำนำ บทสรุปสำหรบั ผบู รหิ าร ๑ - แผนผงั ภาพรวมแผนแมบ ทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๓ ๓สว่ นท ี่ ๑ เหตผุ ล วัตถปุ ระสงค และการดำเนนิ งาน ๔ ๕บทท่ี ๑ บทนำ ๖ ๑.๑ เหตผุ ล ๙ ๑.๒ วตั ถุประสงค ๑๔ ๑.๓ ขอบเขตการดำเนินงาน ๑๕ ๑.๔ นยิ ามศัพท ๑๗ ๑.๕ กรอบแนวคิดในการจดั ทำแผนแมบทฯ ๑๘ - แผนผงั กรอบแนวคดิ การจดั ทำแผนแมบ ทสง เสริมคุณธรรมแหง ชาติ ฉบับที่ ๑ ๑๙ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๑๙ ๑.๖ ขน้ั ตอนการดำเนนิ งาน ๒๔ - แผนผงั ขนั้ ตอนการจดั ทำแผนแมบ ทสงเสริมคณุ ธรรมแหง ชาติ ฉบับท่ี ๑ ๒๕ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๓๒ ๑.๗ ปจ จยั แหง ความสำเรจ็ ๓๕ ๔๑ บทท ่ี ๒ การประเมินสถานการณ ปญ หา และการดำเนนิ งานดานการส่งเสรมิ คุณธรรม ๔๓ ๒.๑ สถานการณก ารเปลีย่ นแปลงของสงั คมที่มผี ลตอการสงเสรมิ คณุ ธรรม ๔๓ ๒.๒ การประเมินความเส่ยี ง ๔๓ ๒.๓ สภาพและปญหาดา นคณุ ธรรมจริยธรรมในสังคมไทย ๔๓ ๒.๔ การวเิ คราะหจดุ แขง็ จุดออ น โอกาส และภาวะคุกคาม/อปุ สรรค ๔๓ ในการสงเสริมคุณธรรมในประเทศไทย ๔๔ ๒.๕ ขอปฏบิ ตั ิหลกั สำหรบั สังคมคณุ ธรรมส่วนท ี่ ๒ วิสัยทศั น พนั ธกจิ และยทุ ธศาสตรการส่งเสรมิ คุณธรรม บทท่ี ๓ วิสยั ทัศน  พันธกิจ และยทุ ธศาสตรการส่งเสริมคณุ ธรรม ๓.๑ วิสัยทศั น ๓.๒ เปาประสงค ๓.๓ พันธกิจ ๓.๔ วัตถุประสงคห ลัก ๓.๕ ตัวชีว้ ดั

สารบญั (ตอ) หนา ๓.๖ ยุทธศาสตรการสง เสริมคณุ ธรรม ๔๕๓.๗ รายละเอียดของยุทธศาสตร ๔๖ยุทธศาสตรท ี่ ๑ วางระบบรากฐานการเสริมสรางคุณธรรมในสงั คมไทย ๔๖ยทุ ธศาสตรที่ ๒ สรางความเขมแขง็ ในระบบการบริหารจดั การ ดา นการสง เสริมคณุ ธรรมใหเ ปน เอกภาพ ๘๒ยุทธศาสตรท ่ี ๓ สรา งเครือขายความรว มมือในการสงเสรมิ คณุ ธรรม ๘๘ยุทธศาสตรท ่ี ๔ สง เสรมิ ใหป ระเทศไทยเปน แบบอยา งดานคณุ ธรรมในประชาคมอาเซียน และประชาคมโลก ๙๓๓.๘ แนวคดิ ทฤษฎี ท่ีสนบั สนุนยทุ ธศาสตร ๙๖๓.๙ ผลท่ีไดร บั จากแผนแมบ ทสง เสริมคณุ ธรรมแหงชาติ ๑๐๐- แผนผงั แผนแมบ ทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๑๐๑สว่ นท่ ี ๓ การบรหิ ารจดั การแผนแม่บทสง่ เสริมคุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบับท่ ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๑๐๓ บทที่ ๔ การบริหารจัดการแผนแม่บทสง่ เสรมิ คุณธรรมแห่งชาต ิ ฉบบั ที ่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๑๐๕ ๔.๑ การบรหิ ารจดั การแผนแมบทฯ ๑๐๕ ๔.๒ หลกั การและวัตถปุ ระสงคการบริหารแผนแมบทสง เสรมิ คุณธรรมแหง ชาตสิ ูก ารปฏบิ ัติ ๑๐๖ ๔.๓ บทบาทในการขับเคลือ่ นขององคก รเครอื ขายทกุ ภาคสวนและประชาชน ๑๐๖ ๔.๔ หนวยงานทเี่ กยี่ วของกบั การสง เสริมคุณธรรม ๑๐๗ ๔.๔.๑ องคก รภาครัฐ ๑๐๘ สำนกั นายกรฐั มนตรี ๑๐๘ กระทรวงกลาโหม ๑๑๐ กระทรวงการคลงั ๑๑๑ กระทรวงการตา งประเทศ ๑๑๒ กระทรวงการทอ งเทยี่ วและกฬี า ๑๑๓ กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมน่ั คงของมนุษย ๑๑๔ กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๑๑๕ กระทรวงคมนาคม ๑๑๗ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอม ๑๑๙ กระทรวงดจิ ทิ ลั เพ่อื เศรษฐกจิ และสังคม ๑๒๑ กระทรวงพลังงาน ๑๒๒ กระทรวงพาณชิ ย ๑๒๔

สารบัญ (ตอ) หนา กระทรวงมหาดไทย ๑๒๕ กระทรวงยตุ ิธรรม ๑๒๖ กระทรวงแรงงาน ๑๒๗ กระทรวงวัฒนธรรม ๑๒๗ กระทรวงวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ๑๒๙ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ๑๒๙ กระทรวงสาธารณสขุ ๑๓๓ กระทรวงอตุ สาหกรรม ๑๓๕ สำนักงานพระพุทธศาสนาแหง ชาติ ๑๓๖ ศูนยค ุณธรรม (องคการมหาชน) ๑๓๗ สำนกั งานคณะกรรมการขาราชการพลเรอื น (ก.พ.) ๑๓๘ สำนักงานคณะกรรมการพฒั นาระบบราชการ (ก.พ.ร.) ๑๓๙ สำนักงานคณะกรรมการพเิ ศษเพอ่ื ประสานงานโครงการ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.) ๑๔๒ สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา ๑๔๖ กรมประชาสมั พนั ธ ๑๔๖ สำนกั งานตำรวจแหง ชาติ ๑๔๗ ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ๑๔๘ สำนกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ (สศช.) ๑๔๙ สถาบนั พระปกเกลา ๑๕๐ สำนักงานคณะกรรมการคมุ ครองผูบริโภค (สคบ.) ๑๕๑ สำนกั งานคณะกรรมการปอ งกันและปราบปรามยาเสพตดิ (ป.ป.ส.) ๑๕๓ สำนักงานกองทุนสนบั สนนุ การสรา งเสริมสขุ ภาพ (สสส.) ๑๕๔ สถาบนั พัฒนาองคกรชุมชน ๑๕๕ สำนักงานกองทนุ สนับสนนุ การวิจยั (สกว.) ๑๕๖ สำนกั งานรบั รองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศกึ ษา (องคก ารมหาชน) ๑๕๗ สำนักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพื้นฐาน (สพฐ.) ๑๕๘ สำนกั งานคณะกรรมการการอุดมศกึ ษา (สกอ.) ๑๕๘ สำนักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา ๑๕๙ สำนกั งานคณะกรรมการสง เสรมิ การศกึ ษาเอกชน ๑๖๑ สำนกั งานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย ๑๖๒ สำนักงานสงเสริมสงั คมแหง การเรยี นรแู ละคุณภาพเยาวชน (สสค.) ๑๖๒

สารบญั (ตอ ) หนา ๔.๔.๒ องคกรอิสระ ๑๖๓ สำนกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแหง ชาติ ๑๖๓ สำนกั งานคณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาติ (สำนกั งาน ป.ป.ช.) ๑๖๓ สำนกั งานการตรวจเงินแผนดนิ (สตง.) ๑๖๔ สำนกั งานคณะกรรมการการเลือกตงั้ (กกต.) ๑๖๕ สำนักงานผตู รวจการแผน ดนิ (สผผ.) ๑๖๖ สำนกั งานอัยการสงู สดุ ๑๖๘ สภาทปี่ รึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ๑๖๙ สำนักงานคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทจุ ริตในภาครัฐ (ป.ป.ท.) ๑๖๙ คณะกรรมการปฏริ ปู กฎหมาย ๑๗๐ องคกรเพ่ือความโปรงใสในประเทศไทย ๑๗๑ คณะกรรมาธกิ ารการศาสนา คณุ ธรรม จริยธรรม ศลิ ปะและวฒั นธรรม วฒุ ิสภา ๑๗๒ สำนกั งานคณะกรรมการขาราชการศาลยุติธรรม ๑๗๒ สภาพัฒนาการเมือง ๑๗๒๔.๔.๓ องคกรภาคเอกชน ๑๗๔ ชมรม ซี เอส อาร (CSR Club) ๑๗๔ หอการคาไทย และสภาหอการคา แหง ประเทศไทย ๑๗๕ สภาอตุ สาหกรรมแหงประเทศไทย ๑๗๗ สมาคมอตุ สาหกรรมกอ สรางไทยในพระบรมราชปู ถมั ภ ๑๘๐ สภาอตุ สาหกรรมทอ งเที่ยวแหงประเทศไทย (สทท.) ๑๘๑ สภาธุรกจิ ตลาดทุนไทย ๑๘๑ สภาผสู ง สินคา ทางเรอื แหง ประเทศไทย ๑๘๒๔.๔.๔ องคกรภาควชิ าชพี ๑๘๓ สภาทนายความในพระบรมราชปู ถัมภ ๑๘๓ สภากายภาพบำบัด ๑๘๓ สภาวชิ าชพี บัญชใี นพระบรมราชปู ถัมภ ๑๘๔ สภาเทคนิการแพทย ๑๘๕ สภาวิศวกร ๑๘๖ สตั วแพทยสภา ๑๘๖ สภาการพยาบาล ๑๘๗ ทันตแพทยสภา ๑๘๘ แพทยสภา ๑๘๘

สารบัญ (ตอ) หนา ๑๘๙ ๑๘๙ สภาเภสัชกรรม ๑๙๐ สภาวชิ าชพี วิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ๑๙๐ สภาสถาปนิก ๑๙๑ ครุ สุ ภา ๑๙๑ ๑๙๑ ๔.๔.๕. องคกรภาคสื่อมวลชน สำนกั งานเลขาธิการสภาการหนังสอื พิมพแหง ชาติ ๑๙๒ สมาคมนกั ขาววทิ ยแุ ละโทรทศั นไ ทย ๑๙๒ สำนกั งานคณะกรรมการกจิ การกระจายเสยี ง กจิ การโทรทศั น ๑๙๓ และกิจการโทรคมนาคมแหง ชาติ (กสทช.) ๑๙๔ ๔.๕ แนวทางการขับเคลื่อนแผนแมบทสง เสรมิ คุณธรรมแหงชาติ ๑๙๕ ๔.๖ การขับเคลื่อนแผนแมบ ทสงเสรมิ คุณธรรมแหง ชาตสิ ูการปฏิบตั ิ ๔.๗ การกำกบั ตดิ ตามและประเมนิ ผลแผนแมบทสง เสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ ๑๙๗ ๑๙๙ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๒๐๑ ๔.๘ แผนปฏบิ ัตกิ ารสงเสรมิ คณุ ธรรมแหงชาติ ๒๐๓ ๒๓๗ - แผนผงั ขัน้ ตอนการดำเนนิ งานการขับเคลอ่ื นและกำกบั ตดิ ตาม ๒๔๑ แผนแมบ ทสง เสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๒๔๓บรรณานกุ รม ภาคผนวก ๒๔๕ ๑. มตคิ ณะรฐั มนตรี ๒๔๗ ๒. ระเบียบสำนกั นายกรัฐมนตรี วา ดวยการสง เสริมคณุ ธรรมแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๕๐ ๓. คณะกรรมการสงเสรมิ คุณธรรมแหง ชาติ ๔. คำสง่ั คณะกรรมการสง เสรมิ คณุ ธรรมแหงชาติ ท่ี ๑/๒๕๕๘ เรื่อง แตงต้ังคณะอนกุ รรมการจัดทำแผนแมบ ทสง เสรมิ คุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ ๕. คำส่ังคณะกรรมการสงเสรมิ คณุ ธรรมแหงชาติ ท่ี ๒/๒๕๕๘ เรอื่ ง แตงตัง้ คณะอนกุ รรมการกำกับตดิ ตามการสง เสรมิ คณุ ธรรมในสงั คมไทย ๖. คำส่ังกรมการศาสนา ที่ ๗๙/๒๕๕๙ เรื่อง แตงตง้ั คณะทำงานยกรางแผนแมบ ทสง เสรมิ คุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑



แผนแม่บทสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ก บทสรปุ สำหรบั ผูบ ริหาร กระแสโลกาภิวัตนไดสงผลใหเกิดการเล่ือนไหลทางวัฒนธรรมจากตางชาติเขามาสูประเทศไทยผานส่ือและเทคโนโลยีสารสนเทศที่ไรพรมแดนไดกอใหเกิดการผสมผสานเขากับวัฒนธรรมพื้นถ่ิน ซ่ึงสงผลท้ังในเชิงบวกและเชิงลบตอการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตของคนในสังคมแงมุมตาง ๆ ทั้งดานคานิยม พฤติกรรม และระบบคุณคาของคนในสงั คม ปรากฏการณใ นเชงิ ลบทส่ี งั คมไทยกำลงั เผชญิ อยา งเดน ชดั คอื ความแปลกแยกขดั แยง ทางความคดิของคนในสังคม ความผูกพันในครอบครัวลดลง เยาวชนปฏิเสธวัฒนธรรมด้ังเดิมของตนเอง รวมท้ังการเกิดวิกฤตความเส่ือมถอยดานคุณธรรมและจริยธรรมของคนไทยลดลงและมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนไป ขณะเดียวกันวัฒนธรรมและระบบคณุ คา ทด่ี งี ามของสงั คมไทยเรมิ่ เสอื่ มถอย โดยเฉพาะเดก็ และเยาวชนยงั ขาดทกั ษะในดา นการคดิ วเิ คราะหอยางเปนระบบ ไมสามารถคัดกรองและเลือกรับวัฒนธรรมที่ดี นอกจากนี้ สื่อสารมวลชนท้ังสื่อโทรทัศน สิ่งพิมพส่ืออิเล็กทรอนิกส จำนวนมากขาดความเขมงวดทางจรรยาบรรณในการเผยแพรขอมูลขาวสารเชิงลบ ทำใหเกิดการปรบั เปลยี่ นคา นยิ มพฤตกิ รรมทเี่ นน วตั ถนุ ยิ มบรโิ ภคนยิ มมากขน้ึ และขาดจติ สำนกึ สาธารณะ โดยใหค วามสำคญักบั เรอื่ งสวนตนมากกวา สวนรวม ทำใหค ณุ ธรรมและจริยธรรมของคนไทยลดลง นำไปสปู ญหาทางสงั คมตา ง ๆ อาทิปญหาเด็กและเยาวชน ปญหาการหยารางภายในครอบครัว ปญหาความขัดแยงแปลกแยกทางสังคม ปญหาลว งละเมดิ ทางเพศ รวมทงั้ ปญ หายาเสพติดและอาชญากรรม ฯลฯ เพื่อแกไ ขปญหาวกิ ฤติของชาติ รัฐบาลภายใตก ารนำของ พลเอก ประยทุ ธ จันทรโ อชา นายกรัฐมนตรีจงึ ไดม นี โยบายสง เสรมิ ใหม กี ารนำศาสนา ศลิ ปวฒั นธรรม และความเปน ไทยมาสรา งสรรคส งั คมใหเ กดิ ความเขม แขง็อยางมีคุณภาพ และมีคุณธรรม โดยสงเสริมใหองคการทางศาสนามีบทบาทในการปลูกฝงคุณธรรม จริยธรรมสรางคานิยม จิตสำนึกท่ีดีแกประชาชน เพื่อใหสังคมเกิดความ ม่ันคง สงบสุขรมเย็นดวยมิติทางศาสนา รวมท้ังระบบเศรษฐกิจเกิดความ มั่งค่ัง เขมแข็งบนวิถีวัฒนธรรมไทย ภูมิปญญาของทองถ่ิน ภายใตหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง อย่างย่ังยืน ตามแผนยุทธศาสตรชาติ ๒๐ ป และโมเดลประเทศไทย ๔.๐ ดวยการสรางความเขมแขง็ จากภายใน เพือ่ วางรากฐานการพฒั นาประเทศในระยะยาว ดงั น้นั เพื่อเปนการสนองนโยบายของรฐั บาล คณะกรรมการสงเสรมิ คุณธรรมแหง ชาติจึงไดเ หน็ ชอบใหจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) โดยมีเปาหมายหลักในการยกระดบั จติ ใจประชาชนใหม คี ณุ ธรรม รวมทงั้ สง เสรมิ ใหท กุ ภาคสว นมสี ว นรว มขบั เคลอื่ นแผนแมบ ทสง เสรมิ คณุ ธรรมแหงชาติเพื่อสรางคุณธรรมในสังคมไทย และสงเสริมใหประเทศไทยเปนแบบอยางดานคุณธรรมในประชาคมอาเซียนและประชาคมโลก โดยมีข้ันตอน ๔ ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นตอนท ่ี ๑ ขั้นเตรียมการ (๑) การศึกษาขอมูลดานคุณธรรมจริยธรรมภาพรวมในระดับชาติกฎหมาย/นโยบายท่เี กยี่ วขอ ง องคค วามรดู านคณุ ธรรมจริยธรรม บริบทของสภาพปจจบุ นั และปญหาดา นคณุ ธรรมจริยธรรมในสังคมไทย ทฤษฎีทางสังคมและวัฒนธรรมที่เกี่ยวของ รวมท้ังศึกษาหลักการ แนวคิด งานวิจัยที่เก่ียวของทั้งในประเทศและตางประเทศ (๒) การจัดประชุมประชาพิจารณเพ่ือระดมความคิดเห็นและตรวจสอบการนำยุทธศาสตรไปใชกับประชาชนในประเทศ ขั้นตอนที ่ ๒ ขั้นดำเนินการ เปนการนำขอมูลที่ไดประมวลในข้ันตอนท่ี ๑ มากำหนดเปนกรอบเพ่ือสรางรูปแบบการสงเสริมคุณธรรมจริยธรรมของคนไทยโดยจัดประชุมเชิงปฏิบัติการ กำหนดยุทธศาสตรในการดำเนินงานเพ่ือใหบรรลุวัตถุประสงคตามแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)และการขบั เคลื่อนแผนปฏบิ ตั ิการระดับชาตติ อไป

ข แผนแมบ่ ทส่งเสริมคณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ข้ันตอนที่ ๓ ขั้นการนำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ไปใช เปนการนำรูปแบบการสงเสริมคุณธรรมจริยธรรมของคนไทย รวมทั้งยุทธศาสตรในการดำเนินการไปใชกับ ประชาชนในประเทศ เพื่อใหเกิดประโยชนตอสังคมและประเทศชาติ และเพื่อตรวจสอบความเหมาะสมในการ นำรปู แบบการสงเสริมคณุ ธรรมจริยธรรมของคนไทยไปใช ข้ันตอนที่ ๔ ข้ันปรับปรุงแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) หลงั จากนำไปใชในระยะ ๖ เดือน และ ๑ ป เมื่อดำเนินการตามข้ันตอนที่ ๑-๒ แลวจึงนำมาประมวลเปนกรอบแนวคิด วิสัยทัศน เปาประสงค วตั ถปุ ระสงคห ลกั ยทุ ธศาสตร กลยุทธ และแนวทางการดำเนนิ งานของแผนแมบทสง เสรมิ คุณธรรมแหง ชาติ ดังนี้ วิสยั ทัศน สังคมไทยมีคุณธรรมเปนรากฐานที่สำคัญในการดำรงชีวิต สืบสานความเปนไทย อยูรวมกัน ดวยความสันตสิ ขุ ในประเทศไทย ประชาคมอาเซียนและประชาคมโลกอยา งยงั่ ยืน เปา ประสงค  สังคมไทยเปนสังคมคุณธรรม คนไทยปฏิบัติตนตามหลักคำสอนทางศาสนาท่ีตนนับถือ นอมนำ หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาปฏิบัติ ธำรงรักษาไวซ่ึงวัฒนธรรมอันดีงามของไทย และอยูรวมกันดวย สนั ตสิ ขุ ในประเทศไทย ประชาคมอาเซยี นและประชาคมโลกอยา งยั่งยืน พันธกจิ ๑) พัฒนาคนใหมีคุณธรรมตามหลักธรรมทางศาสนา นอมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มาเปนหลกั ในการพฒั นาคุณภาพชวี ิต และดำรงชวี ิตตามวถิ วี ฒั นธรรมไทยทีด่ ีงาม ๒) พัฒนาระบบการบริหารจัดการดานการสงเสรมิ คณุ ธรรมใหม ปี ระสิทธภิ าพในมิตติ า ง ๆ ๓) สงเสริมใหทุกภาคสวนของสังคมตระหนักและรวมกันเปนเครือขาย มีสวนรวมในกระบวนการ สงเสริมคุณธรรม เพ่ือสรางสังคมคุณธรรมท่ีอยูรวมกันอยางสันติสุข มีธรรมาภิบาล มีความสมานฉันท และมี ความยงั่ ยืน ๔) สง เสรมิ ใหประเทศไทยเปน แบบอยางดานคณุ ธรรมในประชาคมอาเซยี นและประชาคมโลก วัตถปุ ระสงคห ลัก ๑) เพื่อวางระบบรากฐานการเสรมิ สรางคุณธรรมในสงั คมไทย ๒) เพอ่ื สรา งความเขม แข็งในระบบการบรหิ ารจดั การดา นการสง เสริมคุณธรรมใหเ ปนเอกภาพ ๓) เพือ่ สรา งเครอื ขายความรวมมอื ในการสง เสรมิ คณุ ธรรม ๔) เพื่อสง เสริมใหป ระเทศไทยเปนแบบอยา งดา นคุณธรรมในประชาคมอาเซยี นและประชาคมโลก ตัวชว้ี ัด แบงเปน ๒ ระยะ ไดแ ก ระยะส้นั และระยะปานกลาง ดงั นี้ ๑) ระยะสนั้ กำหนดกรอบระยะเวลา ป ๒๕๕๙-๒๕๖๐ (๑ ป ๖ เดือน) เพอื่ ใหส อดคลองกับนโยบายของรัฐบาล พลเอก ประยทุ ธ จนั ทรโอชา นายกรัฐมนตรี จงึ ไดกำหนด ตัวชี้วัดในการสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทยตามแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙- ๒๕๖๔) ในระยะสั้น มีกรอบระยะเวลา ๑ ป ๖ เดือน (เมษายน ๒๕๕๙-กันยายน ๒๕๖๐) โดยแบงเปน ๓ ระยะ ดงั นี้

แผนแม่บทส่งเสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ค ระยะท ่ี ๑ ผลสำเร็จของระยะเวลา ๑ ป ๖ เดอื น ระยะที ่ ๓ (เมษายน-กนั ยายน ๒๕๕๙) ระยะเวลาในการดำเนนิ การและตัวชว้ี ดั (เมษายน-กันยายน ๒๕๖๐) มีตัวชวี้ ัดดังนี ้ ระยะท ่ี ๒ มีตวั ชว้ี ัดดังน้ ี (ตลุ าคม ๒๕๕๙-มนี าคม ๒๕๖๐) มีตัวช้วี ัดดังน้ี ๑. ทุกหนวยงานมีแผนแมบท ๑. มบี คุ ลากรในภาคสว นตา ง ๆ ท้ังภาครัฐ ๑. มีบุคลากรในภาคสว นตาง ๆ ทง้ั ภาครฐัสง เสรมิ คณุ ธรรมของหนว ยงาน ภาคประชาสังคม ภาคชุมชน ภาคธุรกจิ ภาคประชาสังคม ภาคชุมชน ภาค๒. ทุกหนวยงานมีแผนปฏิบัตกิ าร เอกชน ภาควิชาชีพ ภาควิชาการ ภาค ธุรกจิ เอกชน ภาควชิ าชีพ ภาควิชาการสง เสรมิ คณุ ธรรมของหนว ยงาน ส่ือมวลชน และภาคประชาชนไดรับ ภาคส่ือมวลชน และภาคประชาชน๓. ทุกหนวยงาน/องคกรภาคี การอบรมและพฒั นาคณุ ธรรมจรยิ ธรรม ไดรับการอบรมและพัฒนาคุณธรรมเครือขายสงเสริมคุณธรรม เพิ่มมากข้ึน จริยธรรมเพ่ิมมากข้ึนรอยละ ๑๐ ของมี ค ว า ม รู ค ว า ม เข า ใ จ ใ น ๒. มีหนวยงานท่ีใหความสำคัญจัดอบรม ระยะที่ ๒แผนแมบทสงเสริมคุณธรรม และพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมใหแก ๒. มีหนวยงานที่ใหความสำคัญจัดอบรมในสงั คมไทย บุคลากรในภาคสวนตาง ๆ ท้ังภาครัฐ และพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมใหแก๔. เกิดชุมชนคุณธรรม องคกร ภาคประชาสังคม ภาคชุมชน ภาคธุรกิจ บุคลากรในภาคสวนตาง ๆ ทั้งภาครัฐคุณธรรม หรือหนวยงาน เอกชน ภาควิชาชีพ ภาควิชาการ ภาค ภาคประชาสังคม ภาคชุมชน ภาคคณุ ธรรม จำนวน ๗๐ องคกร ส่ือมวลชน และภาคประชาชนเพิ่ม ธุรกจิ เอกชน ภาควิชาชพี ภาควชิ าการตน แบบ มากขึ้น ภาคส่ือมวลชน และภาคประชาชน ๓. มหี นว ยงาน องคก รทสี่ ง เสรมิ และกระตนุ เพิ่มมากข้ึน รอยละ ๑๐ ของระยะท่ี ๒ การจัดกิจกรรมเทิดทูนสถาบันชาติ ๓. มหี นว ยงาน องคก รทส่ี ง เสรมิ และกระตนุ ศาสนา และพระมหากษตั รยิ เ พมิ่ มากขน้ึ การจัดกิจกรรมเทิดทูนสถาบันชาติ ๔. ประชาชนเขารวมกิจกรรมเทิดทูน ศาสนา และพระมหากษตั รยิ เ พมิ่ มากขน้ึ สถาบนั ชาติ ศาสนาและพระมหากษตั รยิ  รอ ยละ ๑๐ ของระยะที่ ๒ เพมิ่ มากข้ึน ๔. ประชาชนเขารวมกิจกรรมเทิดทูน ๕. เกิดชุมชนคุณธรรม องคกรคุณธรรม สถาบนั ชาติ ศาสนาและพระมหากษตั รยิ  หรอื หนว ยงานคณุ ธรรม จำนวน ๗๐๐ องคก ร เพ่มิ มากขึ้น รอ ยละ ๑๐ ของระยะท่ี ๒ ตนแบบ ๕. เกิดชุมชนคุณธรรม องคกรคุณธรรม หรอื หนว ยงานคณุ ธรรม จำนวน ๗,๐๐๐ องคก ร ตนแบบ ๒) ระยะปานกลาง กำหนดกรอบระยะเวลา ป ๒๕๕๙-๒๕๖๔ (๒.๑) ทุกหนวยงาน/องคกรท้ังภาครัฐและเอกชนมีสวนรวมสงเสริม สนับสนุน และดำเนินการสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทย เชน กำหนดนโยบายการสงเสริมคุณธรรมภายในองคกร วางแผนงานจัดทำโครงการกจิ กรรมเสริมสรา งปลกู ฝง คณุ ธรรมและวฒั นธรรมประเพณที ี่ดงี ามใหแ กส งั คม (๒.๒) มีการพัฒนาระบบ กลไกการบริหารจัดการดำเนินงานสงเสริมคุณธรรมจริยธรรม เชนมีระบบบริหารจัดการทางวิชาการองคความรูในเรื่องของการสงเสริมคุณธรรมและความสมานฉันท พรอมทั้งมีการวิจัยและมีการพัฒนามาตรฐานดานการสงเสริมคุณธรรม มีหลักสูตรและจำนวนบุคลากรผูทำหนาที่ในการสงเสริมคุณธรรม มีระบบกำกับติดตามและประเมินผลการดำเนินงานสงเสริมคุณธรรมและความสมานฉันทในมิติตาง ๆ

ง แผนแมบ่ ทสง่ เสริมคุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) (๒.๓) มีภาคเี ครอื ขา ยความรว มมือในการสงเสรมิ คณุ ธรรมในสงั คมไทยเพม่ิ มากข้ึน (๒.๔) ประเทศไทยเปนแบบอยา งดานคณุ ธรรมในประชาคมอาเซียนและประชาคมโลก เพื่อวางรากฐานและสงเสริมใหทุกภาคสวนมีสวนรวมสรางใหสังคมไทยเปนสังคมคุณธรรมอยางย่ังยืน โดยเปนการระเบิดจากขางใน ใหคนในชุมชนมีความเขมแข็งและความพรอมท่ีจะรวมสงเสริมดำเนินการขับเคล่ือน แผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ เปนไปอยางมีประสิทธิภาพและเกิดสัมฤทธิผล จึงไดกำหนดยุทธศาสตร การดำเนินงาน ดงั นี้ ยุทธศาสตรท่ี ๑ วางระบบรากฐานการเสริมสรางคุณธรรมในสังคมไทย โดยใหความสำคัญกับ การสืบสานความเปนไทยและยึดม่ันในสถาบันชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย มีภูมิคุมกันที่ดี เนนในจริยธรรม สากลของความเปน มนษุ ย เปน คณุ ธรรมเชิงสมั พทั ธทีเ่ ปน ขอหา มทำและขอควรทำ โดยยึดความถูกตอ งของสว นรวม เพื่อใชเปนบรรทัดฐานในการประพฤติปฏิบัติตนในการดำรงชีวิต ประกอบสัมมาอาชีพ และอยูรวมกันในสังคม อยา งสงบสขุ ม่ันคง มง่ั คง่ั และย่งั ยนื (Sustainable Development) ยุทธศาสตรที ่ ๒ สรางความเขมแข็งในระบบการบริหารจัดการดานการส่งเสริมคุณธรรมใหเปน เอกภาพ โดยใหความสำคัญกับการสรางและพัฒนาระบบการบริหารจัดการดานสงเสริมคุณธรรมใหมีความเขมแข็ง การพัฒนาระบบบริหารจัดการการดำเนินงานสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทย และเสริมสรางความเปนเอกภาพ ใหแกสังคมไทยดวยคณุ ธรรม ยุทธศาสตรท ี่ ๓ สรางเครือข่ายความร่วมมือในการส่งเสริมคุณธรรม โดยใหความสำคัญกับการ ผนึกกำลังทุกภาคสวน โดยเฉพาะในสังคมใหม ซึ่งเปนสังคมยุคดิจิตัล เร็ว แรง และเปลี่ยนแปลงอยางฉับพลัน ใหมีสวนรวมในการสงเสริมคุณธรรมในทุกกลุมเปาหมาย ในกลุมเด็ก วัยรุน ผูสูงอายุ ตลอดจนสรางบุคคลตนแบบ ที่เปนแกนนำขับเคล่ือน และขยายภาคีเครือขายคุณธรรมในสังคมใหม ใหเพิ่มมากข้ึน เพื่อเปนแหลงเรียนรู ท่ีหลากหลายในมิติของชีวิต ศาสนาและวัฒนธรรม รวมท้ังใหมีคณะกรรมการประสานความรวมมือในการสงเสริม คุณธรรมอยา งชัดเจนเพ่อื ทำหนา ท่ีไดเ ขมแขง็ รวดเร็วและยืดหยุน มงุ สผู ลสำเร็จเปน สำคัญ ยุทธศาสตรที่ ๔ ส่งเสริมใหประเทศไทยเปนแบบอย่างดานคุณธรรมในประชาคมอาเซียนและ ประชาคมโลก โดยใหค วามสำคญั กบั การสง เสรมิ ใหป ระเทศไทยเปน แบบอยา งในการสรา งความรว มมอื ดา นคณุ ธรรม ในประชาคมอาเซียนและประชาคมโลก การขับเคลื่อนแผนแมบ ทสง เสรมิ คุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ไดใหความสำคญั กับการแปลงแผนสกู ารปฏิบตั ใิ นระดับตา ง ๆ ทีก่ ระจายลงสพู ื้นท่ี โดยยึดหลักภารกจิ และการมีสวนรวม เพิ่มการใช องคความรู เทคโนโลยี นวัตกรรม และความคิดสรางสรรค เปนเครื่องมือหลักในการขับเคล่ือนแผนแมบทฯ ในทกุ ภาคสว น ทงั้ ระดบั ประเทศ จงั หวดั และพนื้ ที่ ใชก ลไกภาคเี ครอื ขา ยในภาครฐั ภาคธรุ กจิ เอกชน ภาคประชาสงั คม ภาควิชาการ ภาคส่ือมวลชน และภาคประชาชนอยางบูรณาการตามยุทธศาสตรประชารัฐเพ่ือใหเกิดประสิทธิภาพ สูงสดุ โดยมแี นวทางสำคญั ดังน้ี ๑. การสรางความรูความเขาใจใหทุกภาคสวนตระหนักถึงความสำคัญและพรอมเขารวมในการผลักดัน แผนแมบ ทสง เสรมิ คุณธรรมแหงชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๒. การสรางความเช่ือมโยงในกระบวนการมีสวนรวมระหวางแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) และแผนระดับอืน่ ๆ ๓. การสรา งสภาพแวดลอ มใหเ ออื้ ตอ การขบั เคลื่อนแผนของภาคีเครือขายตา ง ๆ ๔. การเพ่ิมความรับผิดชอบและการยอมรับบรรจุเปนงานสำคัญรวมขับเคลื่อนแผนแมบทสงเสริม คุณธรรมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ในระดับประเทศและระดบั พ้ืนท่ีอยา งมปี ระสิทธิภาพ

แผนแม่บทสง่ เสริมคณุ ธรรมแหง่ ชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) จ ๕. การสรางระบบติดตามประเมินผลใหทุกภาคสวน สามารถใชเปนเคร่ืองมือในการติดตามความกาวหนาของแผนแมบ ทสงเสริมคณุ ธรรมแหง ชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) การขบั เคลอ่ื นแผนแมบ ทสง เสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาตสิ กู ารปฏบิ ตั ภิ ายในหนว ยงาน องคก รใหเ ปน ไปอยา งมีประสทิ ธภิ าพและสัมฤทธผิ ล ไดกำหนดกระบวนการใหห นวยงาน องคกร ดำเนินงานดังนี้ ๑. คณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ แตงตั้งคณะอนุกรรมการกำกับติดตามการสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทย คณะอนุกรรมการขับเคล่ือนแผนแมบทฯ คณะอนุกรรมการดานวิชาการ และคณะอนกุ รรมการดานประชาสมั พันธ ๒. ใหมีคณะอนกุ รรมการสงเสริมคุณธรรมในระดบั กระทรวงและระดับจงั หวัด ๓. ใหหนวยงาน/องคกรเครือขายตาง ๆ ดำเนินการวิเคราะห บูรณาการ ปรับแผนงาน โครงการประจำปง บประมาณ ๒๕๕๙–๒๕๖๔ ใหสอดคลอ งกับยุทธศาสตรในแผนแมบ ทสงเสรมิ คุณธรรมแหง ชาติ ๔. ใหหนวยงานตาง ๆ นำเสนอกรอบแผนงานการสงเสริมคุณธรรมจริยธรรมของหนวยงานปงบประมาณ ๒๕๕๙-๒๕๖๔ ใหสอดรับกับยุทธศาสตรแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ โดยในปงบประมาณพ.ศ.๒๕๕๙ ใหหนวยงานท่ีเกี่ยวของใชจายงบประมาณรายจายประจำปท่ีไดรับจัดสรรไวแลวหรือปรับแผนการปฏิบัติงานและแผนการใชจายงบประมาณของหนวยงาน แลวแตกรณี สวนคาใชจายท่ีเกิดขึ้นในปงบประมาณตอ ๆ ไป ใหเสนอขอตั้งงบประมาณรายจายประจำปตามความจำเปนและเหมาะสม พรอมทั้งใหดำเนินการตามแผนแมบทฯ ตอไป ๕. ใหสำนักงบประมาณ นำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ ไปใชในการพิจารณาจดั สรรงบประมาณตามแผนงานโครงการของหนวยงานตา ง ๆ ๖. ใหสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ นำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) กำหนดไวในแผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๒(พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔) ๗. ใหสำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน (ก.พ.) และสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) ทบทวนโครงสรางของสวนราชการ ปรับปรุงระเบียบและกำหนดตัวช้ีวัด รวมท้ังการติดตามประเมินผลการดำเนนิ งานภาครฐั เพอ่ื ใหเกดิ ประสทิ ธภิ าพและเปน ไปตามแผนแมบทฯ ๘. ใหม ีการติดตามผลการดำเนนิ งานของหนว ยงานท่ีเก่ียวของอยา งตอ เนือ่ ง ๙. ใหคณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ เปนผูกำกับหนวยงานตาง ๆ และรายงานผลตอคณะรฐั มนตรเี พ่อื ทราบผลการดำเนนิ งานในภาพรวม การกำกับติดตามความกาวหนา ประเมินผลสำเร็จและผลกระทบของการดำเนินงานอยางตอเน่ืองตามประเด็นยุทธศาสตรและผลการดำเนินงานระดับภาพรวมและระดับพ้ืนที่ โดยมีแผนการติดตามประเมินผลดงั น้ี ๑. ใหความสำคัญกับการติดตามความกาวหนาการดำเนินงานภายใตประเด็นยุทธศาสตรตาง ๆผลผลิต ผลลัพธและผลกระทบทเี่ กดิ ขน้ึ เปนรายป และจดั ทำรายงานเสนอคณะรฐั มนตรีทกุ ป ๒. กลไกการตดิ ตามประเมนิ ผลแผนแมบ ทสง เสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)ประกอบดว ย

ฉ แผนแมบ่ ทส่งเสรมิ คณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๒.๑ จัดต้ังกลไกกลางท่ีประกอบดวยคณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติเปนศูนยกลาง ในการวิเคราะหและรวบรวมขอมูลจากทุกภาคสวน โดยมีคณะอนุกรรมการสงเสริมคุณธรรมประจำกระทรวง และจังหวัดตาง ๆ ทำหนาท่ีในการประสานงาน ติดตามประเมินผล และรายงานผลการปฏิบัติการ การวเิ คราะห บูรณาการ ปรับแผนงาน และโครงการประจำปงบประมาณใหสอดคลองกับยุทธศาสตรในแผนแมบทฯ ตอคณะอนุกรรมการกำกับติดตามการสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทย และคณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ สรปุ ผลการดำเนินการประจำปเสนอคณะรฐั มนตรที ุกป ๒.๒ ใหค ณะอนกุ รรมการดา นวชิ าการแผนแมบ ทสง เสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาตปิ รบั ปรงุ แกไ ขแผนแมบ ท สง เสรมิ คุณธรรมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) หลงั จากนำไปใชในระยะ ๖ เดือน และ ๑ ป ตามลำดับ เสนอตอ คณะกรรมการสง เสริมคณุ ธรรมแหงชาติ ๒.๓ การพัฒนาระบบฐานขอมูลใหเช่ือมโยงเปนเครือขายท้ังระดับภาพรวมและระดับพ้ืนท่ี สำหรับการติดตามประเมินผลท่ีมีประสิทธิภาพ เพื่อใหทุกฝายมีขอมูลท่ีถูกตองแมนยำ เปนประโยชนตอการ วางแผนและติดตามประเมนิ ผลในระดับตาง ๆ ใหม ีความสมั พันธส อดคลอ งไปในทศิ ทางเดียวกันมากข้ึน ผลแหงความสำเรจ็ ในการดำเนนิ งานขบั เคลอื่ นแผนแมบทสงเสริมคณุ ธรรมแหงชาติในคร้ังนี้ กอใหเกดิ การเปลี่ยนแปลงใน ๓ ระดบั คอื ระดบั ประเทศชาติ ระดบั สงั คม และระดบั ประชาชน ดงั น้ี ระดับประเทศชาติ : เกิดความสงบรมเย็นสมานฉันท มีคุณธรรมนำการพัฒนา มีความมั่นคง ม่ังคั่ง และย่ังยืนในมิติศาสนา เกิดกลไกการขับเคลื่อนเพื่อการสงเสริมคุณธรรม ท้ังในระดับชาติและทองถิ่นในแนวดิ่ง และแนวราบ และเปนแบบอยางดานคุณธรรมและมีบทบาทในการสรางเครือขายความรวมมือดานคุณธรรม ในประชาคมอาเซยี นและประชาคมโลก ระดับสังคม : เกิดชุมชนคุณธรรม สังคมคุณธรรม เปนสังคมท่ียึดมั่นในสถาบันชาติ สถาบันศาสนา และสถาบันพระมหากษัตริย ที่มีความเอ้ือเฟอเผ่ือแผและเอื้ออาทร อยูรวมกันอยางสันติสุขและสมานฉันท โดยมี ระบบการเสริมสรา งคุณธรรมอยางเขมแข็ง มีระบบการศึกษามีกจิ กรรม/หลักสูตรทส่ี งเสรมิ คุณธรรมทช่ี ัดเจน มกี าร รณรงคสงเสริมคุณธรรมอยางกวางขวางและตอเน่ือง ทุกภาคสวนของสังคมใหความสำคัญตอการเสริมสราง คุณธรรมอยางเปนรูปธรรมและเกิดชุมชนคณุ ธรรมและบุคคลตนแบบคณุ ธรรมทป่ี ฏบิ ตั ิดปี ฏิบัติชอบเพมิ่ ขน้ึ ระดับประชาชน : มีพฤติกรรมท่ีถูกตองดีงาม โดยปฏิบัติตามหลักธรรมทางศาสนา นอมนำ หลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงไปใชในชีวิต ดำรงรกั ษาไวซ ง่ึ วิถวี ัฒนธรรมไทย มคี วามสุขอยา งม่ันคงและยั่งยนื การจัดทำแผนแมบทฯ ดังกลาว สรุปภาพรวมไดดังแผนผังภาพรวมแผนแมบทสงเสริมคุณธรรม แหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ดงั น้ี

แผนแม่บทส่งเสริมคุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ช แผนผังภาพรวมแผนแม่บทส่งเสรมิ คุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) วสิ ัยทศั น สงั คมไทยมีคณุ ธรรมเปน รากฐานที่สำคัญในการดำรงชีวติ สืบสานความเปน ไทย อยรู ว มกนั ดว ยความสนั ตสิ ขุ ในประเทศไทย ประชาคมอาเซยี นและประชาคมโลกอยา งยงั่ ยนื พนั ธกิจ (๑) พฒั นาคนใหม คี ณุ ธรรมตามหลกั ธรรม (๒) พัฒนาระบบการ (๓) สงเสริมใหทุกภาคสวนของสังคมตระหนัก (๔) สง เสรมิ ใหป ระเทศไทยทางศาสนา นอมนำหลักปรัชญาของ บริหารจัดการดานการ และรวมกันเปนเครือขายมีสวนรวมใน เปนแบบอยางดานคุณเศรษฐกิจพอเพียงมาเปนหลักในการ สงเสริมคุณธรรมใหมี กระบวนการสงเสริมคุณธรรม เพ่ือสรางสังคม ธรรมในประชาคมอาเซียนพัฒนาคณุ ภาพชีวิต และดำรงชีวติ ตามวถิ ี ประสทิ ธภิ าพในมติ ติ า ง ๆ คณุ ธรรมทอี่ ยรู ว มกนั อยา งสนั ตสิ ขุ มธี รรมาภบิ าล และประชาคมโลกวัฒนธรรมไทยทีด่ ีงาม มคี วามสมานฉันท และมคี วามย่งั ยนื ยทุ ธศาสตร (๑) วางระบบรากฐาน (๒) สรางความเขมแข็งในระบบ (๓) สรางเครือขายความ (๔) สงเสริมใหประเทศไทย เปนการเสริมสรางคุณธรรม การบรหิ ารจัดการดานการสง เสริม รวมมือในการสงเสริม แบบอยางดานคุณธรรมในประชาคมในสังคมไทย คณุ ธรรมใหเปน เอกภาพ คณุ ธรรม อาเซยี นและประชาคมโลกการบรหิ ารจัดการแผนแมบ่ ทส่งเสริมคุณธรรมแห่งชาต ิ โดยกระบวนการมีสว่ นรว่ มของทุกภาคส่วน ภาครฐั ภาคประชาสงั คม/ ภาคธุรกิจเอกชน/ ภาควิชาการ/ ประชาชนทว่ั ไป ภาคชมุ ชน/ภาคประชาชน ภาควิชาชีพ ภาคสอ่ื มวลชน กระบวนการขบั เคลื่อนและกำกับติดตามแผนแมบ่ ทสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาตทิ ี่มีประสทิ ธภิ าพ การขับเคล่ือนแผนแมบทสงเสรมิ คุณธรรมสกู ารปฏบิ ัติโดยคณะอนกุ รรมการระดับกระทรวง และจงั หวัด รว มกับภาคเี ครอื ขายทกุ ภาคสว น คณะอนกุ รรมการกำกับติดตามการสงเสรมิ คุณธรรมในสังคมไทย คณะอนุกรรมการขบั เคลอื่ นแผนแมบ ทฯ คณะอนุกรรมการดา นวชิ าการ และคณะอนกุ รรมการดา นประชาสมั พันธ กำกบั แผนแม่บทในภาพรวมโดยคณะกรรมการส่งเสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาติ คณะรัฐมนตรรี ับทราบผลการดำเนนิ งาน ประเทศชาต ิ สงั คม และประชาชน มคี วามสงบสขุ มคี ณุ ธรรมนำการพฒั นา มคี วามมน่ั คง มง่ั คง่ั และยงั่ ยนื



สวนที่ ๑เหตผุ ล วัตถปุ ระสงค และการดำเนนิ งาน



แผนแมบ่ ทส่งเสรมิ คุณธรรมแห่งชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 3 ๑บทท ี่บทนำ ๑.๑ เหตผุ ล สงั คมไทยเจรญิ รงุ เรอื งมาไดท กุ วนั น้ี เพราะประเทศไทยมสี ามสถาบนั หลกั ของชาตคิ อื มชี าตเิ ปน ดนิ แดนทอ่ี ยูอาศัยเปนเกียรติภูมิของไทย มีศาสนาท่ีสอนใหทุกคนเปนคนดี และมีพระมหากษัตริย พระผูครองแผนดินโดยธรรมเพื่อประโยชนสุขของพสกนิกร สามสถาบันหลักน้ี จึงมีคุณูปการตอชาวไทยอยางย่ิง โดยเปนเสาหลักสำคัญ เปนที่ยึดเหน่ียวจิตใจของคนไทยใหเกิดความรัก ความสามัคคี และรวมแรงรวมใจกันพัฒนาชาติบานเมืองเพื่อธำรงไวซึ่งความเปน ชาติ ศรัทธายดึ มน่ั ในศาสนา และเคารพเทิดทูนในสถาบนั พระมหากษัตรยิ  ชาติบานเมืองจึงเปนสมบัติของเราทุกคนท่ีจะตองปกปกษรักษาและพัฒนาใหดำรงอยูคูชาติไทยดงั พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั รชั กาลท่ี ๙ ในพธิ ตี รวจพลสวนสนาม เนอื่ งในโอกาสพระราชพธิ ีรชั ดาภเิ ษก เมอ่ื วันที่ ๘ มิถุนายน ๒๕๑๔ ที่ไดอัญเชญิ มา ดังน้ี “...ชาติบา นเมือง คอื ชีวิต เลอื ดเนอื้ และสมบตั ขิ องเราทุกคน และการดำรงรกั ษาชาติประเทศนน้ั มิใชหนาที่ของบุคคลผูใดหมูใดโดยเฉพาะ หากแตเปนหนาท่ีของทุก ๆ ฝาย ทุก ๆ คน ที่จะตองรวมมือ กระทำ พรอมกันไปโดยสอดคลองเกื้อกูลกนั ...” ดังน้ัน คนไทยทุกคน จึงควรรักชาติ รักศาสนา และจงรักภักดีในสถาบันพระมหากษัตริยดวยใจอันบริสุทธ์ิ โดยยึดมั่นและปฏิบัติตามหลักธรรมทางศาสนา นอมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ในพระบาทสมเด็จพระเจาอยู่หัวมาปฏิบัติ เพื่อนอมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณและร่วมกันธำรงรักษาชาต ิดวยการสืบสานวิถีวัฒนธรรมไทย ชวยกันสรางสรรคสังคมแห่งคุณธรรมใหมีการพัฒนาที่สมดุล ภาคภูมิใจในอตั ลกั ษณค วามเปน ไทยและอยรู ว มกนั อยา งสนั ตสิ ขุ อนั เปน นโยบายสำคญั ของรฐั บาล พลเอก ประยทุ ธ  จนั ทรโ อชา นายกรัฐมนตรี ที่มีความมุงม่ันที่จะแกไขปญหาสังคม โดยเฉพาะปญหาท่ีสะทอนถึงวิกฤตการณดานคุณธรรมจริยธรรมของคนในชาติ โดยสงเสริมใหนำศาสนา วัฒนธรรม และความเปนไทยมาสรางสรรคสังคมไทย ใหเกิดความเขม แข็งอยา งมีคณุ ภาพและคุณธรรม สงเสริมใหอ งคการทางศาสนามีบทบาทในการปลูกฝง คณุ ธรรม จรยิ ธรรมสรา งคานิยม จติ สำนกึ ทดี่ ีแกประชาชน เพอื่ ใหส งั คมเกดิ ความ ม่ันคง สงบสขุ รม เยน็ ดว ยมติ ิทางศาสนา รวมท้ังระบบเศรษฐกิจเกิดความ ม่ังคั่ง เขมแข็งบนวิถีวัฒนธรรมไทย ภูมิปญญาของทองถ่ิน ภายใตหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง อย่างย่ังยืน ตามยุทธศาสตรประชารัฐของรัฐบาลที่ตองการใหสรางพลังการทำความดีเพื่อชาติและประชาชน โดยเปนความรวมมือระหวางรัฐกับประชาชน รวมท้ังมุงหวังท่ีจะเห็นสามสถาบันหลักของชาตมิ คี วามเขม แขง็ เปน ฐานรากเชอื่ มรอ ยใหบ า นเมอื งสมานฉนั ทแ ละมน่ั คงอยา งยง่ั ยนื จงึ เปน เหตผุ ลทท่ี ำใหเ กดิ“แผนแม่บทส่งเสริมคุณธรรมแห่งชาต ิ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)” ฉบับน้ีข้ึน เพื่อสนองนโยบายรัฐบาลท่ีตองการพัฒนาประเทศใหสมดุลท้ังทางวัตถุและจิตใจควบคูกันไปให “คุณธรรมนำการพัฒนา” สรางสังคมแหงคณุ ธรรมตามแผนยทุ ธศาสตรช าติ ๒๐ ป

4 แผนแม่บทสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) นอกจากนี้ เพื่อตองการแกปญหาความเสื่อมถอยของคุณธรรมจริยธรรมในสังคม ตามนโยบายของรัฐบาลคือโมเดลประเทศไทย ๔.๐ จึงตองวางรากฐานการพัฒนาประเทศไทยระยะยาว ดวยการสงเสริมใหคนชุมชน และสังคมมีคุณธรรม ซึ่งเปนการสรางการเขมแข็งจากภายในเพ่ือใหคนไทยเปนคนมีคุณภาพและเปนหัวใจในการขับเคล่ือนประเทศตอไป เนื่องจากขณะน้ีจะเห็นวา สภาพสังคมไทยมีการเปล่ียนแปลงไปอยางรวดเร็วสวนหนึ่งมาจากความเจริญกาวหนาทางดานเทคโนโลยีสารสนเทศ และกระแสโลกาภิวัตนท่ีสงผลใหเกิดการเล่ือนไหลทางวัฒนธรรมจากตางชาติเขามาสูประเทศไทยผานสื่อและเทคโนโลยีสารสนเทศที่ไรพรมแดนกอใหเกิดการผสมผสานเขากับวัฒนธรรมพื้นถิ่น ซ่ึงสงผลทั้งในเชิงบวกและเชิงลบตอการปรับเปล่ียนวิถีชีวิตของคนในสังคมแงมุมตาง ๆ ทั้งดานคานิยม พฤติกรรม และระบบคุณคาของคนในสังคม ปรากฏการณในเชิงลบท่ีสังคมไทยกำลังเผชิญอยางเดนชัด คือ ความแปลกแยกขัดแยงทางความคิดของคนในสังคม ความผูกพันในครอบครัวลดลงเยาวชนปฏิเสธวัฒนธรรมดั้งเดิมของตนเอง รวมท้ังการเกิดวิกฤตความเส่ือมถอยดานคุณธรรมและจริยธรรมของคนไทยทำใหมีพฤติกรรมเปล่ียนไป ขณะเดียวกันวัฒนธรรมและระบบคุณคาที่ดีงามของสังคมไทยเริ่มเสื่อมถอยโดยเฉพาะเด็กและเยาวชนยังขาดทักษะในดานการคิดวิเคราะหอยางเปนระบบ ไมสามารถคัดกรองและเลือกรับวัฒนธรรมท่ีดี นอกจากนี้ สื่อสารมวลชนทั้งสื่อโทรทัศน ส่ิงพิมพ ส่ืออิเล็กทรอนิกส จำนวนมากขาดความเขมงวดทางจรรยาบรรณในการเผยแพรขอมูลขาวสารเชิงลบ ทำใหเกิดการปรับเปลี่ยนคานิยมพฤติกรรมท่ีเนนวัตถุนิยมบริโภคนิยมมากขึ้น และขาดจิตสำนึกสาธารณะโดยใหความสำคัญกับเรื่องสวนตนมากกวาสวนรวม ทำใหคุณธรรมและจรยิ ธรรมของคนไทยลดลง นำไปสปู ญ หาทางสงั คมตางๆ อาทิ ปญหาเดก็ และเยาวชน ปญ หาการหยา รา งภายในครอบครัว ปญหาความขัดแยงแปลกแยกทางสังคม ปญหาลวงละเมิดทางเพศ รวมท้ังปญหายาเสพติดและอาชญากรรม ฯลฯ ทั้งนี้ เนื่องจากสวนหนึ่งเปนเพราะวัฒนธรรมตางชาติไดเขามามีอิทธิพลตอสังคมไทย เกิดการซึมซับแนวคิดและกระแสนิยมเขาไปในวิถีชีวิต ทำใหเกิดปญหาทางสังคมขึ้นมากมาย สงผลกระทบตอเด็ก เยาวชนและประชาชน ที่ตกเปนเหย่ือบริโภคนิยมโดยขาดความย้ังคิด เปนวิกฤติคุณธรรมที่กลายเปนปญหาใหญและนับวันจะทวคี วามรุนแรงเพิ่มมากขน้ึ จึงจำเปน ทจ่ี ะตองแกปญ หาเรง ดวนน้ี ประกอบกับในปจจุบันมีหนวยงานที่ดำเนินงานดานการสงเสริมคุณธรรมหลายหนวยงาน โดยท่ียังไมมีการกำหนดทิศทางหรือบูรณาการแผนหรือแนวทางใหเปนเอกภาพเดียวกัน รวมทั้งยังไมมีหนวยงานท่ีเปนศูนยกลางในการประสานภารกิจดังกลาวในภาพรวมของประเทศ การมีแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑(พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) น้ี จะทำใหมีหนวยงานที่จะเปนศูนยกลางในการประสานภารกิจดานการสงเสริมคุณธรรมอยางชดั เจน และมีการบรู ณาการและพฒั นางานอยา งตอเนอื่ งในทิศทางเดียวกันทั้งประเทศ จากเหตุผลดงั กลาว จงึ เปน ทม่ี าของการดำเนินการจดั ทำแผนแมบทสง เสริมคณุ ธรรมแหง ชาติ ฉบับที่ ๑(พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) เพอื่ เปน กลไกสำคญั ของรฐั ในการขบั เคลอื่ นการสง เสรมิ คณุ ธรรมสปู ระชาชนทกุ กลมุ เปา หมายไมวาจะเปนกลุมเด็ก เยาวชน ประชาชน และขาราชการ โดยทุกภาคสวนสามารถนำไปใชในการพัฒนาคุณธรรมในองคกร ชุมชนและสังคม เพ่ือสรางใหสังคมไทยเปนสังคมคุณธรรม อันจะสงผลตอความเจริญของสังคมและประเทศชาติ ใหป ระเทศชาตมิ ่ันคง สงบสขุ ดวยมิติทางศาสนา ใหประชาชนม่งั ค่ัง เขม แขง็ ดวยหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง และวิถวี ัฒนธรรมไทยอย่างยัง่ ยนื ๑.๒ วัตถุประสงค การจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ใชหลักการมีสวนรวมจากทุกภาคสวนที่เกี่ยวของกับการสงเสริมคุณธรรม ดวยกระบวนการระดมความคิดเห็นอยางกวางขวาง ทั้งในสว นกลางและสว นภมู ภิ าคทวั่ ประเทศ โดยมวี ตั ถุประสงค ดงั นี้

แผนแม่บทสง่ เสริมคุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 5๑.๒.๑ เพือ่ วางระบบรากฐานการเสรมิ สรา งคณุ ธรรมในสังคมไทย๑.๒.๒ เพ่ือสรา งความเขม แข็งในระบบการบรหิ ารจัดการดานการสง เสริมคณุ ธรรมใหเ ปน เอกภาพ๑.๒.๓ เพอ่ื สรา งเครือขายความรว มมือในการสงเสรมิ คณุ ธรรม๑.๒.๔ เพ่ือสงเสริมใหประเทศไทยเปน แบบอยา งดานคุณธรรมในประชาคมอาเซียนและประชาคมโลก๑.๓ ขอบเขตการดำเนนิ งาน การจดั ทำแผนแมบ ทสง เสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) มขี อบเขตการดำเนนิ งานตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี วาดวยการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๕๐ และกรอบการจัดทำแผนแมบ ทสง เสรมิ คณุ ธรรมแหงชาติ ดังนี้ ๑.๓.๑ ระเบยี บสำนกั นายกรฐั มนตร ี วา่ ดว ยการสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาต ิ พ.ศ. ๒๕๕๐ การดำเนนิ งานของคณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ไดดำเนินงานตามอำนาจหนาที่ในระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี วาดวยการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๕๐ และกระทรวงวัฒนธรรมมอบหมายกรมการศาสนาเปนเลขานุการคณะกรรมการสงเสรมิ คุณธรรมแหงชาติ ๑.๓.๒ กรอบการจัดทำแผนแม่บทส่งเสริมคุณธรรมแห่งชาต ิ ฉบับท ่ี ๑ ตามที่คณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ในการประชุมครั้งที่ ๑/๒๕๕๘ เมื่อวันที่ ๒๙ ตุลาคม ๒๕๕๘ ไดเห็นชอบกรอบการจัดทำรางแผนแมบ ทสง เสรมิ คุณธรรมแหง ชาติ ฉบับท่ี ๑ โดยมีกรอบการจัดทำรา งแผนแมบ ทฯ สรุปไดดังนี้ (๑) เปา หมายสังคมไทยเปนสังคมคุณธรรม มั่นคง ม่ังคง่ั ยง่ั ยนื (๒) หลกั การสงั คมไทยมีขอปฏิบัตหิ ลกั สำหรบั คุณธรรม โดยปฏบิ ตั ิตามหลกั ดังน้ี (๒.๑) ปฏิบัติตามหลักธรรมทางศาสนาของแตละศาสนา โดยนำหลักคุณธรรมทางศาสนามาบูรณาการกับการดำเนนิ ชีวิต เพอ่ื เปนแนวทางในการประพฤตปิ ฏบิ ัตติ นไดอยางถูกตอ ง (๒.๒) นอมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๙ เปนหลักในการพัฒนาคุณภาพชีวิตใหสามารถดำเนินชีวิตอยางมั่นคงบนพ้ืนฐานของการพง่ึ พาตนเอง ความพอมพี อกนิ การรจู กั พอประมาณ และการคำนงึ ถงึ ความมเี หตผุ ลโดยยดึ หลกั ทางสายกลาง (๒.๓) ดำรงชีวิตตามวิถีวัฒนธรรมไทยที่ดีงาม มีความเอื้ออาทร มีขนบธรรมเนียม ปฏิบัติตามประเพณที ีด่ งี ามของไทย และมีการถา ยทอดภูมิปญญาของทองถิน่ สูก ารปฏบิ ัติในชีวติ ประจำวันของคนไทย (๓) ยุทธศาสตรประกอบดวย ๔ ยทุ ธศาสตร ดังน้ี (๓.๑) วางระบบรากฐานการเสริมสรางพัฒนาคนใหมีคุณธรรมตามหลักธรรมทางศาสนานอ มนำหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งมาเปน หลกั ในการพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และดำรงชวี ติ ตามวถิ วี ฒั นธรรมทด่ี งี าม (๓.๒) พัฒนาระบบการบริหารจัดการดานการสงเสริมคุณธรรมใหมีประสิทธิภาพในมิตติ า ง ๆ (๓.๓) สง เสริมใหท กุ ภาคสวนของสงั คมตระหนักและรว มกนั เปนเครอื ขา ยมสี ว นรว มในกระบวนการสง เสรมิ คณุ ธรรม เพอ่ื สรา งสังคมคุณธรรมที่อยูร วมกันอยางสนั ติสุข มีธรรมาภิบาล มีความสมานฉนั ทและมคี วามยง่ั ยืน (๓.๔) สงเสริมใหประเทศไทยเปนแบบอยางดานคุณธรรมในประชาคมอาเซียนและประชาคมโลก

6 แผนแมบ่ ทส่งเสรมิ คุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) (๔) มาตรการการขับเคลื่อน ประกอบดว ย ๖ มาตรการ ดงั นี้ (๔.๑) กำหนดใหเ รื่องการสง เสรมิ คุณธรรมเปน วาระแหง ชาติ (๔.๒) ประสานงานความรว มมือกับเครือขา ยทุกภาคสวนเพ่ือขบั เคลือ่ นคณุ ธรรม (๔.๓) กำหนดทศิ ทางสรา งกระแสทางสงั คมและแรงจงู ใจใหเ กดิ ความรว มมอื ของทกุ ภาคสว น (๔.๔) สงเสริมและผลักดันใหทุกภาคสว นเขา มามีบทบาทในการสง เสริมคณุ ธรรมมากขึ้น (๔.๕) หนวยงานรบั ผดิ ชอบตามแผนแมบ ทฯ มกี ารกำหนดผูรับผดิ ชอบใหชดั เจน (๔.๖) จัดทำแผนการประเมินผลภาพรวมของการปฏิบัติงานตามแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติอยางตอ เนอื่ ง (๕) กลยุทธการขับเคล่ือนใชกลยุทธในการขับเคล่ือน โดยภาคีเครือขาย ไดแก (๕.๑) พลังบวรประกอบดวย ภาคประชาชน/ชมุ ชน องคกรศาสนา และสถาบนั การศึกษา (๕.๒) ภาคการเมือง (๕.๓) ภาคราชการ(๕.๔) ภาควิชาชพี (๕.๕) ภาคธรุ กจิ /เอกชน (๕.๖) ภาควชิ าการและภาคส่ือมวลชน๑.๔ นยิ ามศพั ท การนยิ ามศพั ทต า ง ๆ ทปี่ รากฏในแผนแมบ ทสง เสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) นี้มีวัตถุประสงคเพื่อการส่ือสารใหผูอานเขาใจตรงกันและสามารถนำแผนแมบทฯ ไปปฏิบัติไดอยางถูกตอง มีคำศัพทสำคญั ดังตอไปนี้ สังคมคุณธรรม หมายถึง สังคมที่มีความเอื้ออาทร มีความสมานฉันท โดยสงเสริมใหทุกภาคสวนในทุกพ้ืนท่ี มีสวนรวมในการสงเสริมคุณธรรม โดยยึดและปฏิบัติตามหลักธรรมทางศาสนาแตละศาสนา นอมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงมาเปน หลกั ในการพัฒนาคุณภาพชีวติ และการดำรงชวี ิตตามวถิ ีวฒั นธรรมทีด่ งี าม การส่งเสริม หมายถึง การกำหนดทิศทางหรือนโยบายรวมกัน และรวมมือกันอำนวยการหรือผลักดันใหเกิดการดำเนินการหรอื การปฏบิ ตั ิการอยา งจรงิ จัง เพือ่ ใหบรรลเุ ปา หมายรว มกนั คณุ ธรรม หมายถงึ สงิ่ ทีม่ คี ุณคา มปี ระโยชน เปน ความดงี าม เปน มโนธรรม เปน เคร่อื งประคับประคองใจใหเกลียดความช่ัวกลัวบาป ใฝความดี เปนเครื่องกระตุนผลักดันใหเกิดความรูสึกรับผิดชอบ เกิดจิตสำนึกท่ีดีมีความสงบเยน็ ภายใน เปน สง่ิ ทต่ี อ งปลูกฝง โดยเฉพาะเพื่อใหเ กดิ ขนึ้ และเหมาะสมกับความตอ งการในสังคมไทย จริยธรรม หมายถึง กรอบหรือแนวทางอันดีงามท่ีพึงปฏิบัติ ซ่ึงกำหนดไวสำหรับสังคม เพื่อใหเกิดความเปน ระเบยี บเรยี บรอยงดงาม ความสงบรมเย็นเปน สขุ ความรักสามัคคี ความอบอนุ ม่นั คงและปลอดภยั ในการดำรงชีวิต การบูรณาการ หมายถึง การเช่ือมโยงทุกภาคสวน ทุกองคประกอบเขามาสูความเปนหนึ่งเดียวเปนสวนหนึ่งของกันและกันอยางแยกกันมิได หรือการรวมสวนตาง ๆ ประสานสัมพันธอยางเปนเอกภาพ ทำใหเกิดความสมบูรณในลกั ษณะของการผนกึ กำลงั เพือ่ ใหกลไกตา ง ๆ ทำงานรว มกันในลกั ษณะที่เปน องครวมและสมดลุ การเสริมสราง หมายถึง กระบวนการปฏิบัติงานรวมกันเพื่อใหเกิดคุณธรรม โดยการท่ีทุกคน ทุกฝายสามารถดำเนินการไดและรวมมือกันดำเนินการได ในขณะท่ีบางคนหรือบางฝายไมสามารถดำเนินการไดเพียงลำพังจึงตอ งอาศยั การสง เสริมจากคนอนื่ หรอื ฝายอนื่ ดวย ยุทธศาสตร หมายถึง ศาสตรและศิลปในการพัฒนาและใชทรัพยากรของชาติ เพื่อใหเปนไปตามวตั ถุประสงคที่กำหนดไวในการสงเสริมคณุ ธรรม

แผนแม่บทส่งเสริมคุณธรรมแห่งชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 7 กลยุทธ  หมายถึง วิธีการ มาตรการ หรือคำแนะนำท่ีเลือกมาใชในระดับปฏิบัติการ เพื่อใหบรรลุวตั ถุประสงคข องการจดั การสงเสริมคุณธรรม การวางระบบรากฐาน หมายถึง กระบวนการการจัดการ การจัดระเบียบในการปฏิบัติงาน และการดำเนินกิจกรรมตาง ๆ ในการสงเสริมคุณธรรม ตลอดจนการกำหนดขอบเขตความรับผิดชอบของแตละขั้นตอนไวอยา งชดั เจน โดยดำเนนิ การอยา งตอเนอื่ งและสรางมาตรฐานไวใ หมีความยง่ั ยนื การสรางความเขมแข็ง หมายถึง กระบวนการพัฒนาศักยภาพของสถาบัน องคกร และบุคลากรใหสามารถบรหิ ารจัดการการดำเนนิ กจิ กรรมตา ง ๆ จนบรรลวุ ตั ถุประสงคข องสถาบัน องคก ร และของตนเองได การขบั เคลอ่ื น หมายถงึ การจดั สรรทรพั ยากร การจดั องคก ร หนว ยงาน หรอื กลมุ บคุ คลใหเ ปน ผดู ำเนนิ งานเชน การแตงตั้งผูรับผิดชอบมาดำเนินการ การควบคุมกิจกรรมใหเปนไปตามแผนงาน โดยมีรายงานการประชุมคณะทำงาน รายงานผลการดำเนนิ การ การประเมนิ ระบบ และสรุปผลการดำเนินงานตามระบบทก่ี ำหนดไว ตัวชี้วัดความสำเร็จ หมายถึง สิ่งท่ีบงบอกถึงความกาวหนาของกิจกรรมหรือกระบวนการดําเนินงานในการสงเสริมคุณธรรมในแตละเร่ืองไดไปถึงจุดใด บรรลุวัตถุประสงคและเปาหมายเพียงไร ซ่ึงเปนเรื่องของการดูสัมฤทธผิ ลของงานหรอื ระบุผลสาํ เรจ็ ของงานท้งั ในเชิงปริมาณและคณุ ภาพ สถาบันครอบครัว หมายถึง สถาบันแรกท่ีทำหนาที่ทางสังคมในการถายทอดคานิยม ปลูกฝงความเช่ือสรางเสริมทัศนคติ กำหนดบุคลิกภาพ วิธีประพฤติปฏิบัติตน รวมทั้งการสรางบรรทัดฐานทางสังคมใหแกสมาชิกรนุ ใหม ซงึ่ มผี ลตอ การพฒั นาสงั คมและประเทศโดยรวม กลมุ สงั คมในสถาบนั ครอบครวั ไดแ ก ครอบครวั ซงึ่ ประกอบดว ยสมาชิกที่อาศัยอยูในครัวเรือนเดียวกัน ไดแก บิดา มารดา บุตร วงศาคณาญาติท่ีเกี่ยวของโดยสายโลหิต หรือการสมรส หรือมีบตุ รบุญธรรม สถาบันการศึกษา หมายถึง สถาบันสังคมซึ่งเก่ียวของกับแบบแผนการกลอมเกลาทางสังคมและการถายทอดวัฒนธรรม การใหความรู และฝกทักษะอาชีพ เพื่อการเปนสมาชิกที่ดีของสังคม กลุมสังคมในสถาบันการศึกษา ไดแก โรงเรียน มหาวิทยาลัย กระทรวง กรม ที่ทำหนาที่เก่ียวของกับการศึกษา กลุมสังคมเหลาน้ีจะประกอบไปดว ยตำแหนง หรือสถานภาพทางสังคม เชน ครู อาจารย เปนตน สถาบันศาสนา หมายถึง แบบแผนของความคิดการกระทำในเร่อื งเกย่ี วกับจติ ใจ ความเชื่อ ความศรทั ธาหรอื การนับถอื เปน สถาบันทค่ี รอบคลุมในเรือ่ งตา ง ๆ ทัง้ ศาสนธรรม ศาสนบุคคล ศาสนสถาน ศาสนวัตถุ ศาสนพิธีและเก่ียวกับเรื่องชีวิตท้ังในโลกนี้และโลกหนา เปนสถาบันที่ทำหนาท่ีชวยสนองความตองการดานจิตใจ เสริมสรางกำลังใจใหสมาชิกในสังคมไดตอสูกับปญหาโดยปฏิบัติตามหลักธรรมคำสอน กลุมสังคมในสถาบันศาสนาที่สำคัญไดแก คณะสงฆ และกลุมผูปฏิบัติธรรม โดยมีตำแหนงหรือสถานภาพทางสังคมตาง ๆ กัน ตางมีบทบาทหนาท่ีเกี่ยวขอ งสมั พนั ธก นั ตามสถานภาพทางสงั คมดังกลาว สถาบันเศรษฐกิจ หมายถึง สถาบันสังคมท่ีเก่ียวของกับแบบแผน การสนองความตองการเกี่ยวกับความจำเปนทางวัตถุ เพื่อการดำรงชีวิตเปนแบบแผนพฤติกรรมทางสังคมท่ีเก่ียวของกับการผลิตการกระจายสินคาและบรกิ ารไปสผู บู รโิ ภค ซงึ่ เปน ปจ จยั สำคญั ในการดำรงชวี ติ ของมนษุ ย กลมุ สงั คมในสถาบนั เศรษฐกจิ มเี ปน จำนวนมากเชน กลมุ บุคคลในบรษิ ัท รานคา โรงงาน และองคการทางเศรษฐกิจตาง ๆ แตละกลุมสังคมเหลาน้ี ประกอบไปดว ยตำแหนงและบทบาทซ่ึงเกี่ยวของกับมัน ไดแก ผูจัดการ พนักงาน กรรมกร เกษตรกร พอคา เปนตน เพ่ือกระทำบทบาทและหนา ท่ตี ามตำแหนงดงั กลาว

8 แผนแมบ่ ทสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) สถาบันทางการเมืองการปกครอง หมายถึง สถาบันสังคมที่เปนแบบแผนท่ีเกี่ยวของกับการสนองความตองการของสมาชิกในการดำรงชีวิตตามกฎระเบียบของสังคม ควบคุมใหกลุมคนอยูในสังคมอยางสงบสุขกลุมสังคมในสถาบันทางการเมืองการปกครอง ประกอบดวย กลุมสังคมตาง ๆ ท่ีสำคัญ คือ กลุมสังคมที่มีการจดั ระเบียบอยางชัดแจงท่เี รยี กวา องคการ เชน พรรคการเมือง กระทรวง กรม เปนตน แตล ะองคการประกอบดว ยตำแหนง หรอื สถานภาพทางสงั คม เพอ่ื กระทำบทบาทและหนา ท่ตี ามสถานภาพน้ัน องคกรวิชาชีพ หมายถึง องคกรที่จัดต้ังข้ึนตามที่บัญญัติไวตามกฎหมายวิชาชีพ เพื่อทำหนาที่เปนผกู ำกบั ดแู ลมาตรฐานการทำงานและจรยิ ธรรม ของผปู ระกอบวชิ าชพี ประเภทตา ง ๆ เชน กลมุ ผปู ระกอบวชิ าชพี แพทยทันตแพทย พยาบาล เภสชั กรรม ทนายความ ไดแก แพทยสภา ทันตแพทยสภา สภาการพยาบาล สภาเภสัชกรรมสภาทนายความ เปน ตน ซง่ึ ในท่ีน้ี องคกรวชิ าชพี หมายรวมถึง องคก รทีจ่ ัดต้งั ข้ึนจากการรวมตวั ของกลมุ ผปู ระกอบวิชาชีพตาง ๆ นอกเหนือจากท่ีบัญญัติไวตามกฎหมาย ไดแก องคกรท่ีจัดต้ังข้ึนโดยมีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมและพัฒนาการปฏิบัติงานในวิชาชีพในรูปแบบตาง ๆ ท้ังในรูปสมาคม ชมรม มูลนิธิและอื่น ๆ นอกจากนี้ยงั หมายความรวมถึง กลุมผใู หบ ริการดานการแพทยแ ละสาธารณสขุ ทกุ ประเภท หน่วยงานที่รับผิดชอบ หมายถึง หนวยงานที่มีสวนเก่ียวของในการดำเนินงานโดยตรง ทั้งท่ีเปนหนวยงานหลักและหนวยงานรวม โดยมีสวนรวมในการวางทิศทางหรือนโยบายในแตละดานตามแผนแมบทสงเสริมคณุ ธรรมแหงชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ภายใตบทบาทและหนาท่ีของหนวยงาน หน่วยงานหลัก หมายถึง เจาภาพหลักที่จะเปนผูกำหนดนโยบายหรือวางทิศทางท่ีสอดคลองกับภารกิจของหนว ยงานเพ่ือดำเนนิ งานตามแผนแมบ ทสง เสรมิ คุณธรรมแหง ชาติในแตล ะดานในภาพรวมท้ังประเทศ หน่วยงานร่วม หมายถึง หนวยงานท่ีรวมดำเนินการ ประกอบดวยหนวยงานภาครัฐ หนวยงานภาคธุรกิจเอกชน หนว ยงานภาคประชาสงั คม และหนว ยงานท่ไี มไ ดกลาวถงึ ไวโ ดยตรงในแผนแมบทฯ ดังน้ี ๑) หน่วยงานภาครัฐ หมายถึง กระทรวง กรม หรือสวนราชการท่ีเรียกช่ืออยางอ่ืน และมีฐานะเปนหรือเทียบเทา รวมท้ังหนวยงานรัฐวิสาหกิจ องคกรมหาชนหรือรูปแบบพิเศษ และองคกรอิสระอื่น ๆ ตามรฐั ธรรมนูญ ดงั นี้ (๑.๑) หน่วยงานของรัฐ ไดแก กระทรวง กรม หรือสวนราชการที่เรียกช่ืออยางอื่น และมีฐานะเปน หรอื เทียบเทา กระทรวง กรม ท่สี ังกัดกระทรวง กรม หรอื สำนกั นายกรฐั มนตรี หรือสำนกั เลขาธิการคณะรัฐมนตรีหรือนายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรี รวมทั้งหนวยราชการสวนภูมิภาค และหนวยงานราชการปกครองสวนทองถิ่นหรือองคการทอ งถิ่นรูปแบบพิเศษทกุ ประเภท (๑.๒) หน่วยงานภาครัฐ และองคกรอิสระอ่ืน ไดแก หนวยงานองคกรตามรัฐธรรมนูญท่ีมีฐานะเปน สวนราชการและไมเปน สวนราชการ หรอื หนวยงานท่ีใชอ ำนาจรัฐตามกฎหมาย หรอื อยูภายใตการควบคมุ กำกบัดูแลของรัฐหรือฝายบริหารทุกประเภท เชน สำนักงานคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติผูตรวจการแผนดิน สภาพัฒนาการเมือง สภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ คณะกรรมการการเลือกตั้งสำนักงานตรวจเงนิ แผนดิน ฯลฯ (๑.๓) หน่วยงานรัฐวิสาหกิจ องคกรมหาชนหรือรูปแบบพิเศษ ไดแก หนวยงานที่เปนรัฐวิสาหกิจ องคการมหาชน บริษัทมหาชน องคกรหนวยงานบริการรูปแบบพิเศษ (SDU) หนวยงานพิเศษ หรือหนวยงานชำนาญพิเศษท่ีสังกัดหรืออยูภายใตการควบคุมกำกับดูแลของรัฐหรือฝายบริหาร หรือรัฐถือหุนใหญ เชนสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพยและตลาดหลักทรัพย ศูนยสงเสริมและพัฒนาพลังแผนดินเชิงคุณธรรมสถาบันสงเสริมการบริหารกิจการบานเมืองท่ีดี สถาบันพัฒนาองคกรชุมชน สำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา การเคหะแหงชาติ องคก ารขนสง มวลชนกรุงเทพ ฯลฯ

แผนแมบ่ ทส่งเสรมิ คณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 9 (๑.๔) หนว่ ยงานท่ใี ชอำนาจรัฐหรือเปน กลไกของรฐั แต่ไมเ่ ปนองคกรของรฐั ไดแ ก สภาวิชาชพีสถาบันภายใตมูลนิธิ ในการจัดทำบริการสาธารณะ เชน แพทยสภา สภาการพยาบาล สภาเภสัชกรรมสภาทนายความ ทนั ตแพทยสภา สถาบนั เพมิ่ ผลผลติ แหง ชาติ สถาบนั สง เสรมิ วสิ าหกจิ ขนาดกลางและขนาดยอ ม ฯลฯ ๒) หน่วยงานภาคธรุ กิจเอกชน หมายถึง หนวยงานท่ีเปนของเอกชนที่ดำเนินการดา นธุรกิจทุกประเภทและมีการรวมตวั กนั เพอ่ื ดำเนนิ การในกจิ กรรมทางสาธารณประโยชนเพอ่ื สังคม ไดแก องคก ร สถาบนั สภา สมาคมหรอื ทเี่ รยี กชือ่ อยา งอ่ืน เชน สภาหอการคาแหง ประเทศไทย สภาอตุ สาหกรรมแหง ประเทศไทย สมาคมธนาคารไทยเปนตน ๓) หน่วยงานภาคประชาสังคม หมายถึง บุคคล องคกรเอกชน สถาบัน มูลนิธิ สมาคม สหกรณองคกร สาธารณประโยชน องคกรภาคประชาสังคม หรือที่เรียกชื่ออยางอื่นที่เปนหรือดำเนินการโดยเอกชนซึ่งดำเนินการเกี่ยวกับการกุศล หรือกิจกรรมดานสังคมทุกประเภท เชน มูลนิธิประเทศไทยใสสะอาด มูลนิธิเผยแผศาสนาและคุณภาพชีวติ พทุ ธสมาคม เปน ตน ๔) หนว่ ยงานทไ่ี ม่ไดกล่าวถึง หมายถึง กระทรวง กรม จงั หวดั องคกรปกครองสว นทอ งถน่ิ หรือองคก รภาคอื่น องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ องคกรภาคเอกชนและภาคประชาชนที่ไมไดกลาวถึงไวโดยตรงในแผนแมบทฯซ่ึงหากพิจารณาแลววามีสวนสงเสริมหรือสนับสนุนการดำเนินงานในประเด็นใดประเด็นหน่ึงตามแผนแมบทฯก็สามารถพิจารณาดำเนินการตามแผน/นโยบายของหนว ยงานเปน สำคญั๑.๕ กรอบแนวคดิ ในการจดั ทำแผนแม่บทฯ การจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ดำเนินการตามกรอบแนวคิด การดำเนินงานข้ันตนเพ่ือใหบรรลุวัตถุประสงคตามเปาหมายท่ีกำหนด จำเปนอยางยิ่งท่ีจะตองมีการศึกษาแนวคิด ทฤษฎี สภาพคุณธรรมจริยธรรมในสังคมไทยจากเอกสารและงานวิจัยท่ีเกี่ยวของ เพ่ือนำมาเปนฐานความรูในการกำหนดเปนแนวทางในการจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)ประกอบดวยสาระสำคัญ ดงั น้ี ๑) แนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เก่ียวของ อันประกอบดวย พระบรมราโชวาทและพระราชดำรัสเกี่ยวกับการสงเสริมคุณธรรมในพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว หลักคำสอนทางศาสนา เชน หลักธรรมของพระพุทธศาสนา ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต ศาสนาพราหมณ-ฮินดู และศาสนาซิกข และแนวคิดของนักทฤษฎีท่เี กี่ยวขอ งทง้ั ชาวไทยและชาวตางประเทศ เชน ทฤษฎตี น ไมจรยิ ธรรมของดวงเดือน พันธุมนาวนิ ทฤษฎโี ครงสรา ง-หนาที่นิยมของทัลคอทท พารสัน (Talcott Parsons) ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปญญาและทฤษฎีพัฒนาการทางจริยธรรมของจงั ค เพยี เจต (Jean Piaget) ทฤษฎพี ฒั นาการทางจรยิ ธรรมของลอวเ รนซ โคลเบอรก (LawrenceKohlberg) เปน ตน (สทุ ธิวรรณ ตนั ตริ จนาวงศ และศศกิ าญจน ทวสิ ุวรรณ, ๒๕๕๒) ๒) แนวนโยบายและกฎหมายในการสง่ เสรมิ คณุ ธรรมจรยิ ธรรมภาครฐั อนั ประกอบดว ย การกำหนดแผนยุทธศาสตรชาติระยะ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๗๙) ท่ีตองการเห็นประเทศไทยเปนสังคมท่ีมีคุณภาพ คือ สังคมอุดมปญญา สังคมแหงโอกาส สังคมที่เปนธรรม สังคมแหงคุณธรรม สังคมท่ีเก้ือกูลแบงปน และโมเดลประเทศไทย๔.๐ ทต่ี อ งการจะนำพาประเทศไทยไปสูค วามมนั่ คง มงั่ คั่ง และยั่งยืน ไดดว ย ๒ แนวคิดสำคญั คือ การสรา งความเขม แขง็ จากภายใน และการเชอื่ มโยงเศรษฐกจิ ภายในกบั เศรษฐกจิ โลก ทเ่ี นน การ “พฒั นาทสี่ มดลุ ” ใน ๔ มติ ิ กลา วคอืมีความสมดุลในความมั่งค่ังทางเศรษฐกิจ การรักษสิ่งแวดลอม การมีสังคมท่ีอยูดีมีสุข และการเสริมสรางภูมิปญญามนุษย โดยการพัฒนาท่ีสมดุลตั้งอยูบนฐานคิดของ “ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” ซ่ึงมีหลักการสำคัญวา“เม่ือพรอง ตองรูจักเติม เมื่อพอ ตองรูจักหยุด เมื่อเกินตองรูจักปน” นอกจากนี้ในระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีวา ดว ยการสง เสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาติ พ.ศ. ๒๕๕๐ ทตี่ อ งการสง เสรมิ และพฒั นาคณุ ธรรมในสงั คมไทยใหเ ปน ไปอยา งมีประสทิ ธภิ าพ และเกดิ ประสทิ ธผิ ล โดยเฉพาะในนโยบายของรฐั บาลปจ จบุ นั (พ.ศ. ๒๕๕๗) ทเี่ นน การสง เสรมิ คณุ ธรรมดังนี้

10 แผนแมบ่ ทส่งเสรมิ คณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ขอ ๓.๖ จัดระเบียบสังคม สรา งมาตรฐานดานคณุ ธรรมจริยธรรมและธรรมาภิบาล ใหแก เจา หนาที่ของรัฐและประชาชนทัว่ ไป โดยใชคา นิยมหลัก ๑๒ ประการ ตามนโยบายของคณะรักษาความสงบแหง ชาติ ขอ ๔.๔ พฒั นาคนทกุ ชว งวยั โดยสง เสรมิ การเรยี นรตู ลอดชวี ติ เพอ่ื ใหส ามารถมคี วามรแู ละทกั ษะใหมที่สามารถประกอบอาชีพไดหลากหลายตามแนวโนมการจางงานในอนาคต ปรับกระบวนการเรียนรูและหลักสูตรใหเช่ือมโยงกับภูมิสังคม โดยบูรณาการความรูและคุณธรรมเขาดวยกัน เพ่ือใหเอ้ือตอการพัฒนาผูเรียนท้ังในดานความรู ทกั ษะ การใฝเ รยี นรู การแกป ญ หา การรบั ฟง ความเหน็ ผอู นื่ การมคี ณุ ธรรม จรยิ ธรรม และความเปน พลเมอื งดีโดยเนนความรว มมอื ระหวางผูเกย่ี วขอ งท้งั ในและนอกโรงเรยี น ขอ ๔.๗ ทะนุบำรุงและอุปถัมภพระพุทธศาสนา และศาสนาอ่ืน ๆ ตลอดจนสรางสันติสุขและความปรองดองสมานฉนั ทในสังคมไทยอยางยง่ั ยืน ขอ ๔.๑๐ ปลูกฝงคานยิ มและจิตสำนกึ ทีด่ ี ๓) แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาต ิ ฉบับท ่ี ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ไดประเมินสถานการณความเสี่ยงและสรางภูมิคุมกันของประเทศ ในดานการเปลี่ยนแปลงทางสภาวะสังคม ประเทศไทยกาวสูสังคมผูสูงอายุจากการมีโครงสรางประชากรที่วัยสูงอายุเพ่ิมข้ึน วัยเด็กและวัยแรงงานลดลง คนไทยไดรับการพัฒนาศักยภาพทุกชวงวัย แตมีปญหาคุณภาพการศึกษาและระดับสติปญญาของเด็ก พฤติกรรมเส่ียงตอสุขภาพ และผลิตภาพแรงงานต่ำ ประชาชนไดรับการคุมครองทางสังคมเพิ่มขึ้น และมีการจัดสวัสดิการทางสังคมในหลายรูปแบบแตกลุมผูดอยโอกาสยังไมสามารถเขาถึงบริการทางสังคมไดอยางทั่วถึง ความเหลื่อมล้ำทางรายไดของประชากรและโอกาสการเขาถึงทรัพยากรเปนปญหาการพัฒนาประเทศ สังคมไทยเผชิญวิกฤตความเสื่อมถอยดานคุณธรรมและจริยธรรม และมีการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมท่ีหลากหลาย รวมถึงเผชิญปญหาการแพรระบาดของยาเสพติดและการเพิ่มขึ้นของการพนัน โดยเฉพาะในกลุมเด็กและเยาวชน แตคนไทยต่ืนตัวทางการเมืองและใหความสำคัญกับความรับผิดชอบตอสังคมและธรรมาภิบาลมากข้ึน นอกจากน้ีไดประเมินความเส่ียงดานคุณธรรมจริยธรรมคานิยมที่ดี ความเสื่อมถอยและประเพณีดั้งเดิมถูกบิดเบือนเนื่องดวยการเปลี่ยนแปลงภายใตกระแสโลกาภิวัตนสง ผลใหส งั คมไทยมคี วามเปน วตั ถนุ ยิ มใหค วามสำคญั กบั ศลี ธรรมและวฒั นธรรมทด่ี งี ามลดลง ทง้ั การดำรงชวี ติ ประจำวนัการใชช ีวติ และความสัมพนั ธก บั ผอู ืน่ มงุ หารายไดเ พื่อสนองความตอ งการบรโิ ภค การชวยเหลือเก้อื กูลกันลดลง ความมีน้ำใจไมตรีนอยลง แกงแยงเอารัดเอาเปรียบกัน ขาดความสามัคคี ไมเคารพสิทธิผูอ่ืนและขาดการยึดถือประโยชนสว นรวม จากปญ หาสงั คมดงั กลา ว จงึ มคี วามจำเปน ทจี่ ะตอ งมกี ารสรา งภมู คิ มุ กนั ของประเทศ เพอื่ ใหป ระเทศไทยสามารถรองรับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยใชประโยชนจากภูมิคุมกันประเทศที่เปนทุนทางสังคมของไทย โดยเฉพาะอยางย่ิง ประเทศไทยมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนพระประมุข สถาบันพระมหากษัตริยเปนสถาบันหลักที่ยึดโยงคนในชาติใหเกาะเกี่ยวกันอยางแนนแฟนเปนแบบอยางในการดำเนินชีวิตของคนในสังคม โดยเฉพาะรัชกาลปจจุบันที่ทรงเปนแบบอยางของการดำรงชีวิตบนทางสายกลางและความพอเพียงทรงยึดมั่นในประโยชนสุขของพสกนิกรในทุกดาน ยึดโยงคนไทยใหเปนปกแผนลดอิทธิพลของความทันสมัยและความขัดแยงในสังคมไทย ประชาชนนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยกุ ตใ ชก บั ชวี ติ ประจำวนั ทำใหส งั คมไทยมคี า นยิ มและวฒั นธรรมทดี่ งี าม ครอบครวั สามารถบม เพาะความเปน ไทยท่ีมีจิตสำนึกและอัตลักษณใหบุตรหลานไดตระหนักถึงรากเหงาของตนเอง นอกจากน้ี ชุมชนทองถิ่นยังเปนกลไกท่ีมีความสามารถในการบริหารจัดการและมีสวนรวมในการพัฒนาคุณภาพชีวิตและเชื่อมโยงกันเปนพลังหลัก ในการพฒั นาฐานรากของประเทศใหม นั่ คง ทำใหช มุ ชนสามารถพง่ึ ตนเอง บรรเทาปญ หาเศรษฐกจิ สงั คมทรพั ยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอมในระดับทองถิน่ ได

แผนแมบ่ ทส่งเสรมิ คุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 11 ๔) ทิศทางของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับท ี่ ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔) ของสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) กลาวถึงสภาพของสังคมไทยดานธรรมาภิบาลไววา ประเทศไทยจะตองใหความสำคัญกับเร่ืองธรรมาภิบาลอยางเรงดวน จากการประเมินผานดัชนีความอยูเย็นเปนสุขรวมกันในสังคมไทย ช้ีวา สังคมไทยในภาพรวมมีความอยูเย็นเปนสุขรวมกันอยูในระดับปานกลาง ในป ๒๕๕๖ แตองคประกอบดานสังคมประชาธิปไตย ท่ีมีธรรมาภิบาลอยูในระดับท่ีตองเรงแกไขสถานการณดังกลาว ถือเปนความจำเปนของประเทศไทยท่ีจะตองใหความสำคัญกับเร่ืองธรรมาภิบาลอยางเรงดวนเนื่องจากสถานการณวิกฤตคุณธรรมจริยธรรมและธรรมาภิบาลของสังคมไทยขณะน้ี ไดมีการสะสมตัวและลุกลามสูทุกภาคสวน ไดแก ภาคการเมืองทั้งระดับชาติและระดับทองถิ่นที่มีการซ้ือสิทธ์ิ ขายเสียง มีการทุจริตเพื่อใหไดรับการเลือกต้ัง มีผลประโยชนสวนตนทับซอนกับผลประโยชนรัฐหนวยงานภาครัฐ มีระบบการบริหารงานท่ีไมเปนธรรมาภบิ าล มีการใชอำนาจหนาทโ่ี ดยมิชอบ หาผลประโยชนใ หต นเองและพวกพอ ง ภาคธุรกิจบางสวนมกี ารรวมมือกับนักการเมืองและขาราชการ กระทำการทุจริตเพ่ือใหไดงานจากภาครัฐ ปดงานอยางรวดเร็ว ผูกขาดทางธุรกิจหลีกเลี่ยงภาษี ขาดความรับผิดชอบตอผูบริโภค ภาคประชาชนมีแนวโนมยอมรับการทุจริตตาง ๆ ที่ตนเองไดรับประโยชนมากขึ้น สถาบันทางศาสนาบางสวนประพฤติผิดคุณธรรมและจริยธรรมเสียเอง มีปญหาการบริหารจัดการทรัพยสินของสวนรวม ขาดความโปรงใส ปลอยใหคนบางกลุมใชศาสนาเปนเครื่องมือแสวงหาประโยชน สื่อมวลชนหลายสำนักวางตัวไมเปนกลาง ไมแสดงบทบาทในการตอตานการทุจริตหรือปกปดขอเท็จจริง รับผลประโยชนจากกลุมนายทุนและนักธุรกิจการเมืองจนไมสามารถรักษาจริยธรรมหรือจรรยาบรรณของวิชาชีพได (สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ (สศช.), ๒๕๕๘) ๕) แผนแม่บทวัฒนธรรมแห่งชาติ (พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙) พนั ธกิจท่ี ๑ อุปถัมภค ุมครองและสงเสรมิ ศาสนา ศลิ ปะ วฒั นธรรมของชาติ และความหลากหลายทางวฒั นธรรมใหค งอยอู ยางมนั่ คง พันธกิจที่ ๒ สนองงานสำคัญของสถาบันชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย ใหสืบทอดและพัฒนาอยา งยั่งยนื พันธกิจท่ี ๓ สรา งสรรคส ังคมสันติสขุ ดวยมติ ิทางศาสนา ศิลปะ และวัฒนธรรมในทกุ ระดบั พันธกิจท่ี ๔ สงเสริมใหทุกภาคสวนสนับสนุนและมีสวนรวมดำเนินงานทางวัฒนธรรม เพ่ือเชิดชูคุณคา และจิตวิญญาณของความเปนไทย พนั ธกจิ ที่ ๕ สรางคณุ คา ทางสงั คมและสงเสรมิ คุณคาทางเศรษฐกจิ ดว ยทนุ ทางวฒั นธรรม ๖) แผนการศกึ ษาแห่งชาติ (พ.ศ. ๒๕๔๙-๒๕๕๙) มุงเนนสงเสริมพัฒนาคุณภาพชีวิตคนใหเปนมนุษยที่สมบูรณท้ังรางกาย จิตใจ สติปญญา ความรูและมคี ุณธรรม จรยิ ธรรม และวัฒนธรรมในการดำรงชวี ิต สามารถอยรู ว มกบั ผอู ื่นไดอยางมีความสขุ ๗) ขอคดิ เหน็ ของสภาทปี่ รกึ ษาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาต ิ รัฐตองใหการสนับสนุนสงเสริมใหประชาชนนำหลักธรรมของศาสนาที่ตนนับถือเปนท่ีพึ่งยึดเหน่ียวทางจติ ใจ และนำหลกั ธรรมทางศาสนามาประพฤตใิ หเ กดิ ประโยชนแ กต นเอง ครอบครวั ชมุ ชน สงั คม และประเทศชาติ ๘) การส่งเสริมคุณธรรมในภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนในประเทศ เชน สำนักพัฒนาคุณธรรมจรยิ ธรรม กรมการศาสนา และศนู ยคณุ ธรรม (องคการมหาชน) กระทรวงวฒั นธรรม ศูนยสง เสริมจริยธรรมสำนักงาน ก.พ. ศนู ยสง เสรมิ การใหและการอาสาชวยเหลอื สงั คม (ศกอส.) โครงการลูกพระดาบส โครงการพระสอนศีลธรรม มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยและมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย โครงการ “เรายกวัดมาไวท่ีเซเวนฯ” บริษัท ซีพี ออลล จำกัด (มหาชน) ยุวพุทธิกสมาคมแหงประเทศไทย และมูลนิธิธรรมดี (DoD Foundation)

12 แผนแมบ่ ทสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๙) การสง่ เสรมิ คุณธรรมในภาครฐั ภาคเอกชน และภาคประชาชนของประเทศตา่ ง ๆ ในประชาคมอาเซียน (ศนู ยคุณธรรม, ๒๕๕๖) (๙.๑) บรูไน ดารุสซาลาม คุณคาของคุณธรรมจริยธรรมถูกผนวกรวมอยูในเนื้อหาวิชาที่สอนในโรงเรียน โดยเฉพาะอยางย่ิงวิชาระบอบราชาธิปไตยมุสลิมมลายูและศาสนาศึกษา โดยมีสถาบันที่มีบทบาทในการสงเสริมพฒั นาคุณธรรมจริยธรรม ไดแ ก ผูนำศาสนา สถาบันการศึกษา และสือ่ (๙.๒) กัมพูชา เปนสังคมท่ีถูกทำลายลางดวยสงครามและตองประสบกับเหตุการณอันขมขื่นเมอื่ นายพลพลพตผนู ำเขมรแดงไดป ฏวิ ตั ิทางวัฒนธรรมและสงั หารหมชู าวกัมพชู า ในปจจบุ ันประเทศกัมพูชาหลังจากรอดพน จากประวตั ศิ าสตรอ นั ขมขนื่ มาได จงึ มกี ารสง เสรมิ พฒั นาคณุ ธรรมจรยิ ธรรมของประเทศ โดยอาศยั กระบวนการทางสถาบันการศึกษาและสถาบนั ศาสนา (๙.๓) อินโดนีเซีย ดำเนินการตามแนวทางที่บัญญัติไวในรัฐธรรมนูญเรื่องการศึกษาดานพลเมือง(ปญจศีล-Pancasila) ไดแก ความเช่ือเรื่องพระเจาองคเดียว มนุษยธรรมที่มีความยุติธรรมและอารยธรรมความเปน อนั หนงึ่ อันเดียวกนั ของประเทศอินโดนีเซีย ประชาธปิ ไตยทเ่ี กดิ จากภูมปิ ญญา และความยุติธรรมทางสงั คมสำหรับชาวอินโดนีเซยี ทุกคน (๙.๔) สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ตั้งอยูบนพ้ืนฐานความสมัครสมานสามัคคีและคำสอนของพระพุทธศาสนา เพราะฉะน้ัน การสงเสริมพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว จงึ ดำเนนิ การโดยภาคสวนตาง ๆ ไดแ ก สถาบนั ศาสนา รัฐบาล และสถาบนั การศกึ ษา (๙.๕) มาเลเซีย มีแนวคิดอันดีงามของสังคมอยูบนพ้ืนฐานท่ีมาจากคานิยมทางประเพณีวัฒนธรรม และศาสนาของกลุมชาติพันธุตาง ๆ ซึ่งสอดคลองกับแนวคิดเร่ืองจริยธรรมอันเปนสากล โดยมีสถาบันทม่ี ีบทบาทในการสง เสริมพัฒนาคณุ ธรรมจรยิ ธรรมคือ ผูนำ และสถาบนั การศกึ ษา (๙.๖) สาธารณรฐั แหง่ สหภาพเมยี นมาร การเรยี นรถู อื เปน คา นยิ มทสี่ ำคญั ของเมยี นมาร ทศั นคตนิ ี้มรี ากฐานมาจากพระพทุ ธศาสนาทอี่ ธบิ ายวา ความไมร คู อื ตน เหตแุ หง ความทกุ ข เชน การเกดิ ใหมห ลายครง้ั การเรยี นรูในความหมายของพุทธศาสนิกชน คือ การเรียนรูคำสอนของพระพุทธเจา การศึกษาจึงใหความสำคัญกับการพัฒนาคุณธรรมและพฤติกรรม ซ่ึงนักเรียนในโรงเรียนการศึกษาขั้นพื้นฐานจะถูกกลอมเกลาใหรักชาติ มีจิตวิญญาณเปน หน่ึงเดยี วกนั และปฏบิ ัติตามกฎหมายและระเบยี บแบบแผน (๙.๗) สาธารณรัฐฟลิปปนส คุณคาหลักของฟลิปปนสโดยทั่วไป ประกอบดวย ลักษณะ(๑) การใหความสำคญั กบั ครอบครัวและเครือญาติ (๒) การใหความสำคัญกับตวั ตน หรือลทั ธบิ คุ คลนยิ ม (๓) การใหคณุ คา ของความเช่ือทางศาสนาและจิตวิญญาณ (๔) การยอมรับทางสังคม (๕) ความเหน็ อกเหน็ ใจตอผอู ่นื (๖) การมีกลมุ เปน ศนู ยกลาง และ (๗) ความมัน่ คงทางเศรษฐกจิ (๙.๘) สาธารณรัฐสิงคโปร การสงเสริมพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมของสาธารณรัฐสิงคโปรมีรูปแบบและแนวทางการสงเสริมคุณธรรมจริยธรรมอยางเปนรูปธรรม เนนการศึกษาตั้งแตระดับประถมศึกษาโดยมหี ลกั สตู รเรอ่ื งการศึกษาและพลเมอื ง (CME) ชว ยขดั เกลาใหเ กดิ การพฒั นาทัง้ ทางดา นคณุ ธรรมและคุณลกั ษณะใหเ ปน พลเมอื งทมี่ คี วามกระตอื รอื รน หลกั สตู รมเี นอ้ื หาหลกั ครอบคลมุ ๕ ประเดน็ ตวั เรา ครอบครวั สงั คม ชาติ และโลก (๙.๙) สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม การสงเสริมพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมของสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนามมีปจจัยสำคัญดานผูนำ โฮจิมินหผูนำในการตอสูเพื่อปลดปลอยประเทศใหเปนอิสระจากการปกครองของฝรั่งเศส หลกั คำสอน ๕ ขอ ไดแ ก (๑) รกั ประเทศชาติรักประชาชน (๒) เรียนเกง ทำงานเกง (๓) รักษาอนามัยดี (๔) วินัยดี (๕) ซื่อสัตยกลาหาญ เปนคำสอนท่ีสำคัญในการปลูกฝงคุณธรรมจริยธรรมของประชาชนชาวเวยี ดนามตงั้ แตอ ดีตจนถงึ ปจ จุบนั

แผนแมบ่ ทสง่ เสริมคณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 13 จากการรวบรวมขอมูลที่เก่ียวของกับหลักการทฤษฎีและแนวคิดดานการสงเสริมคุณธรรมจริยธรรมท้ังปฐมภูมิและทุติยภูมิ และเพ่ือใหเกิดการมีสวนรวมในทุกภาคสวนจึงมีการสัมภาษณเชิงลึก การสนทนากลุมกับผูทรงคณุ วุฒดิ านคุณธรรมจริยธรรม การประชาพจิ ารณ ๔ ภาค รวมทง้ั มกี ารประชุมเชงิ ปฏิบัติการ (Workshop)กบั กลุมผปู ฏิบตั ิ ผูท รงคณุ วุฒแิ ละผูเ กย่ี วของในงานดานคุณธรรมจริยธรรมระดบั ประเทศ โดยการดำเนนิ การดังกลาวเปนการปฏิบัติการแบบมีสวนรวมของทุกภาคสวน และนำมาวิเคราะหตามกรอบการจัดทำรางแผนแมบทสงเสริมคณุ ธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ ตามท่คี ณะกรรมการสง เสริมคณุ ธรรมแหง ชาตเิ ห็นชอบ จากน้นั คณะทำงานยกรางแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติและคณะอนุกรรมการจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาตินำมาสังเคราะหเปนแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) โดยมีกรอบแนวคิดการจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ดังน้ี

14 แผนแม่บทส่งเสริมคณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) แผนผงั กรอบแนวคดิ การจดั ทำแผนแมบ่ ทสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาต ิ ฉบบั ท ี่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) พระบรมราโชวาท แผนแมบ่ ทสง่ เสริมคณุ ธรรมแหง่ ชาต ิ ฉบบั ท ่ี ๑ และปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ในพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู่ วั รชั กาลท ี่ ๙ หลักธรรมคำสอนของศาสนาตา่ ง ๆ สงั เคราะห และวฒั นธรรมไทยที่ดีงาม วเิ คราะห  ทฤษฎกี ารส่งเสริมคุณธรรมตา่ ง ๆ ตามกรอบแนวคดิ การจัดทำรา่ งแผนแม่บทส่งเสริมคุณธรรมแหง่ ชาติ นโยบายรฐั บาล (พ.ศ. ๒๕๕๗) ฉบับท ่ี ๑ โดย ยทุ ธศาสตรช าต ิ ๒๐ ป  (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๗๙) และโมเดลประเทศไทย ๔.๐ (๑) คณะทำงานยกร่างแผนแมบ่ ทสง่ เสรมิ คุณธรรมแหง่ ชาต ิ (๒) คณะอนกุ รรมการจัดทำแผนแม่บทสง่ เสริมคณุ ธรรมแหง่ ชาติ ระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าดว ย การสง่ เสรมิ คุณธรรมแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๕๐ การสัมภาษณเชงิ ลกึ การสนทนากลุม่ กบั ผูทรงคณุ วุฒิดา นคุณธรรมแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแห่งชาติ จรยิ ธรรม การประชาพจิ ารณ  ๔ ภาค รวมทง้ั มีการประชมุ เชงิ ปฏิบตั ิการ (Workshop) กับกลมุ่ ผปู ฏิบตั ิ ผทู รงคณุ วุฒิ ฉบบั ที่ ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) และผเู ก่ียวของในงานดา นคณุ ธรรมจริยธรรมระดับประเทศ และทศิ ทางแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแห่งชาต ิ ฉบบั ที่ ๑๒ การมีส่วนรว่ มในทกุ ภาคส่วน (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔) แผนวฒั นธรรมแหง่ ชาต ิ (พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙) แผนการศกึ ษาแหง่ ชาต ิ (พ.ศ. ๒๕๔๙-๒๕๕๙)ยทุ ธศาสตร  ภารกจิ และหนา ทข่ี องสถาบนั หนว่ ยงาน องคก ร และมลู นธิ ติ า่ ง ๆ การสง่ เสรมิ คณุ ธรรมของประเทศตา่ ง ๆ ในอาเซยี น

แผนแม่บทส่งเสรมิ คณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 15๑.๖ ขน้ั ตอนการดำเนนิ งาน ข้ันตอนที่ ๑ ข้ันเตรียมการ เปนการเตรียมขอมูลเบ้ืองตนจากแหลงตาง ๆ โดยวิธีการศึกษาขอมูลและการจัดประชมุ ประชาพิจารณ ดงั น้ี (๑) การศึกษาขอมูล ท้ังขอมูลปฐมภูมิและขอมูลทุติยภูมิดานคุณธรรมจริยธรรมภาพรวมในระดับชาติคือ องคความรูดานคุณธรรมจริยธรรม ไดแก หลักคำสอนทางศาสนา พระบรมราโชวาทเก่ียวกับคุณธรรมจริยธรรมหลักคุณธรรมจริยธรรมของหนวยงานตาง ๆ และงานวิจัยดานคุณธรรมจริยธรรม ศึกษาทฤษฎีทางสังคมและวัฒนธรรมท่ีเก่ียวของ ไดแก ทฤษฎีโครงสราง-หนาท่ี (Structural-Functionalism Theory) ทฤษฎีการแพรกระจาย (Diffusion Theory) ทฤษฎีเชิงระบบ (System Approach Theory) ทฤษฎีการบริหารจัดการ(Management Theory) ทฤษฎีการบริหารแบบมุงผลสัมฤทธ์ิ (Results Based Management Theory) ทฤษฎีการบริหารเชิงกลยุทธ ทฤษฎีปฏิสังสรรคเชิงสัญลักษณ (Symbolic Interactionism Theory) ศึกษากฎหมาย/นโยบายที่เกยี่ วของ และศกึ ษาบริบทถึงสภาพปจ จบุ นั และปญ หาดานคุณธรรมจริยธรรมในสงั คมไทย เชน ปญหาเด็กเยาวชน และครอบครัว ปญหาทุจริตคอรรัปช่ันในภาคการเมือง ราชการ และเอกชน ปญหาวิกฤติคุณธรรมของสอื่ มวลชน ผปู ระกอบวชิ าชพี ตา ง ๆ ผนู ำทางการเมอื ง และผนู ำทางศาสนา เพอ่ื ใชอ ธบิ ายสนบั สนนุ การดำเนนิ งาน/แผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ รวมท้ังศึกษาหลักการ แนวคิด งานวิจัยที่เกี่ยวของท้ังในประเทศและตา งประเทศ (๒) การจัดประชุมประชาพิจารณเพื่อระดมความคิดเห็นเกี่ยวกับรางแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ข้ันตอนน้ีจะเปนการตรวจสอบและนำยุทธศาสตรไปใชกับประชาชนในประเทศเพ่ือใหเกิดประโยชนตอสังคมและประเทศชาติ โดยมีการตรวจสอบความคิดเห็นผูมีสวนไดเสีย(Stakeholders) และความเหมาะสมในการนำลักษณะคุณธรรมของคนไทยไปใช โดยจัดทำเปนประชาพิจารณตามภูมิภาคตา ง ๆ ทงั้ ๔ ภาค คือ ภาคกลางรวมกรุงเทพมหานคร ภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื ภาคเหนอื และภาคใตจำนวน ๔ คร้ัง กลุมตัวอยาง ไดแก ผูแทนหนวยงานภาครัฐ ภาคสถาบันการศึกษา ภาคสถาบันศาสนา ภาคธุรกิจเอกชน ภาคประชาสังคม ภาคประชาชน ภาคสื่อมวลชน องคกรปกครองสวนทองถิ่น ผูนำชุมชน ปราชญชาวบานผนู ำกลุม อาชพี และประชาชนทวั่ ไป ขั้นตอนท่ ี ๒ ขั้นดำเนินการ เปนการนำขอมูลท่ีไดประมวลในข้ันตอนท่ี ๑ ทั้งท่ีเปนขอมูลจากเอกสารขอมูลจากการประชุมประชาพิจารณ มากำหนดเปนกรอบเพื่อสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทย รวมทั้งกำหนดยุทธศาสตรการดำเนินงานใหเปนไปตามวัตถุประสงคของแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑(พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) โดยการจัดประชุมกลุมผูรูและผูทรงคุณวุฒิดานคุณธรรมจริยธรรมระดับประเทศ(Key Informants) กลมุ ผูปฏบิ ัติ (Casual Informants) และกลุม ผูเ กยี่ วขอ ง ดังน้ี (๑) ประชุมคณะทำงานยกรางแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ประกอบดวย ผูแทนจากสำนักงบประมาณ สำนักงานผูตรวจการแผนดิน สำนักงานคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติสำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ กรมประชาสัมพันธกรมสงเสริมการปกครองสวนทองถิ่น กรมสงเสริมวัฒนธรรม สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป ศูนยคุณธรรม (องคการมหาชน) ผูนำทางศาสนา ภาคประชาคมและเอกชนท่ีทำงานดานคุณธรรมจริยธรรมระดับประเทศ มารวมกันศึกษาวเิ คราะห และพิจารณายกรางแผนแมบ ทสงเสริมคณุ ธรรมแหง ชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) โดยกำหนดเปนยทุ ธศาสตร แผนงาน โครงการ หนว ยงานดำเนนิ งานทัง้ ภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงั คม ภาคสอ่ื มวลชน และหนวยงานท่ีเก่ียวของ เพื่อนำเสนอคณะอนุกรรมการจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑(พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ตอไป

16 แผนแมบ่ ทส่งเสรมิ คณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) (๒) ประชุมคณะอนุกรรมการจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ประกอบดวย ผูแทนจากกระทรวงศึกษาธิการ สำนักงบประมาณ กองอำนวยการรักษาความม่ันคงภายในราชอาณาจักร สำนักงานผูตรวจการแผนดิน สำนักงานคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ สำนักงานคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน และกิจการโทรคมนาคมแหงชาติ สำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือนสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน กรมประชาสัมพันธกรมสงเสริมการปกครองสวนทองถิ่น กรมสงเสริมวัฒนธรรม สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป ศูนยคุณธรรม (องคการมหาชน) ผูนำทางศาสนา ภาคประชาคมและเอกชนที่ทำงานดานคุณธรรมจริยธรรมระดับประเทศ มารวมกันศึกษาวิเคราะห และพิจารณารางแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) โดยกำหนดเปนยุทธศาสตร แผนงาน โครงการ หนวยงานดำเนินงานทั้งภาครัฐ ภาคประชาสังคม ภาคชุมชนภาคธุรกิจเอกชนภาควิชาชีพ ภาควิชาการ ภาคส่ือมวลชน ภาคประชาชน และหนวยงานที่เกี่ยวของ เพ่ือขอความเห็นชอบจากคณะกรรมการสง เสริมคุณธรรมแหงชาตติ อไป (๓) ประชมุ คณะกรรมการสง เสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาติ ประกอบดว ย คณะกรรมการจากกระทรวงวฒั นธรรมกระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย กระทรวงมหาดไทย กระทรวงสาธารณสุข ผูทรงคุณวุฒิ ประกอบดวย ผูนำทางศาสนา ภาคประชาคมและเอกชนที่ทำงานดานคุณธรรมจริยธรรมระดับประเทศ มารวมกันพิจารณาและใหความเห็นชอบยุทธศาสตรในการดำเนินงาน เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคตามแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) เพื่อเสนอคณะรัฐมนตรีพิจารณาอนุมัติและขบั เคลื่อนแผนแมบทสง เสรมิ คณุ ธรรมแหงชาตสิ กู ารปฏิบัติตอไป ขนั้ ตอนท ่ี ๓ ขน้ั การนำแผนแมบ่ ทสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาต ิ ฉบบั ท ่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ไปใชเ ปนเครือ่ งมือ เพอื่ ขบั เคลือ่ นสงั คมไทยไปสเู ปาหมายทีว่ างไวและตดิ ตามประเมินผลตอ ไป ขัน้ ตอนนจี้ ะเปนการตรวจสอบและนำรูปแบบการสงเสริมคุณธรรมจริยธรรมของคนไทย รวมทั้งยุทธศาสตรในการดำเนินการสงเสริมคุณธรรมแกประชาชนในสังคมไทย เพื่อใหเกิดประโยชนทั้งในระดับบุคคล สังคมและประเทศชาติ และเพ่ือตรวจสอบความเหมาะสมในการนำรูปแบบการสงเสริมคุณธรรมจริยธรรมของคนไทย โดยดำเนินการแตงต้ังคณะอนุกรรมการกำกบั ตดิ ตามการสง เสรมิ คณุ ธรรมในสงั คมไทย คณะอนกุ รรมการขบั เคลอื่ นแผนแมบ ทฯ คณะอนกุ รรมการดา นวชิ าการคณะอนุกรรมการดานประชาสัมพันธ คณะอนุกรรมการสงเสริมคุณธรรมระดับกระทรวงและจังหวัด เพื่อใหมีการขับเคลื่อนการสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทยตามยุทธศาสตรในแผนแมบทฯ โดยมีการจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมของหนวยงานและแผนปฏิบัติการสงเสริมคุณธรรมของหนวยงาน ป ๒๕๖๐ และบูรณาการการขบั เคลอ่ื นรว มกับภาคเี ครือขายในภาครฐั ภาคประชาสงั คม ภาคธุรกิจเอกชน ภาควิชาชีพ ภาคส่อื มวลชน และภาคประชาชน เพื่อใหเกิดประสิทธิภาพและรายงานผลการปฏิบัติการและดำเนินงานขับเคล่ือนการสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทย ไปยังคณะอนุกรรมการกำกับติดตามการสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทย คณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ และคณะรัฐมนตรีตามลำดับ นอกจากน้ี ใหคณะอนุกรรมการสงเสริมคุณธรรมระดับกระทรวงและจังหวัดรายงานการวิเคราะห บูรณาการ ปรับแผนงาน โครงการประจำปงบประมาณ ใหสอดคลองกับยุทธศาสตรในแผนแมบทฯ เสนอตอคณะอนุกรรมการกำกับติดตามการสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทย คณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ และคณะรัฐมนตรตี ามลำดบั ขนั้ ตอนท ี่ ๔ ขน้ั ปรบั ปรงุ และทบทวนแผนแมบ่ ทสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาต ิ ฉบบั ท ี่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)หลังจากนำไปใชในระยะ ๖ เดือน และ ๑ ป ใหคณะอนุกรรมการดานวิชาการการสงเสริมคุณธรรมในสังคมไทยปรบั ปรุง และนำเสนอคณะกรรมการสงเสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาติ ขั้นตอนท้ัง ๔ ขั้นตอนดังกลาว ดำเนินการดังแผนผังข้ันตอนการจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ดงั น้ี

แผนแมบ่ ทส่งเสริมคุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 17แผนผงั ขนั้ ตอนการจัดทำแผนแมบ่ ทสง่ เสริมคุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ขั้นตอนที่ ๑ ขน้ั เตรยี มการ องคความรดู านคณุ ธรรมจรยิ ธรรม - หลักคำสอนทางศาสนา ศึกษาขอ มูล และแนวคิดทฤษฎีท่เี กย่ี วของกับ - พระบรมราโชวาทเก่ียวกบั คณุ ธรรมจริยธรรม การสงเสรมิ คณุ ธรรมจรยิ ธรรม - หลกั คณุ ธรรมจรยิ ธรรมของหนว ยงานตาง ๆ กฎหมาย/นโยบายทเี่ กีย่ วของ - งานวิจัยดานคณุ ธรรมจรยิ ธรรม - ทฤษฎีโครงสรา งหนาที่ - ทฤษฎีการแพรกระจาย - ฯลฯ - กฎหมายดานคุณธรรมจริยธรรม - นโยบายรัฐบาลดา นคณุ ธรรมจรยิ ธรรม - หลกั การและแนวคดิ ดา นคุณธรรมจริยธรรม ของทุกภาคสวน ปญ หาดา นคุณธรรมจริยธรรม - ปญหาเดก็ เยาวชน และครอบครัวจัดประชมุ ประชาพิจารณ ๔ ภาค จำนวน ๔ ครั้ง - ปญ หาทจุ ริตคอรรัปชันในภาคการเมือง ราชการ และเอกชน - ปญหาวิกฤตคิ ณุ ธรรมของสื่อมวลชน ผูประกอบวชิ าชีพตาง ๆ ผนู ำทางการเมือง และผูนำทางศาสนา - ฯลฯข้ันตอนท ่ี ๒ ขน้ั ดำเนนิ การ ประชมุ ประชมุ ประชุม เสนอคณะรฐั มนตรีขั้นตอนที่ ๓ ขั้นนำไปใช คณะทำงาน คณะอนุกรรมการ คณะกรรมการ เสนอคณะรฐั มนตรีขัน้ ตอนท ่ี ๔ ขัน้ ปรบั ปรุง สงเสริมคณุ ธรรม คณะกรรมการสง เสรมิ ยกราง จัดทำ คุณธรรมแหงชาติ แผนแมบท แผนแมบ ท แหง ชาติ สง เสริมคุณธรรม สงเสริมคณุ ธรรม - คณะอนกุ รรมการ คณะกรรมการสงเสริม แหงชาติ แหงชาติ กำกับติดตาม คณุ ธรรมแหง ชาติ การสง เสรมิ คณุ ธรรม ดำเนนิ การโดย ในสังคมไทย การกำกบั คณะอนกุ รรมการ - คณะอนกุ รรมการ ตดิ ตาม สงเสรมิ คุณธรรมระดบั ขับเคลอ่ื นแผนแมบ ทฯ และขบั เคล่อื น กระทรวงและจังหวดั - คณะอนุกรรมการ แผนแมบ ท จัดทำแผนแมบทสงเสริม ดา นวิชาการ สงเสริมคณุ ธรรม คณุ ธรรมของหนว ยงาน - คณะอนกุ รรมการ และจดั ทำแผนปฏบิ ัติ ดา นประชาสมั พนั ธ แหง ชาติ การสง เสรมิ คุณธรรมของ หนวยงานในแตละป การปรับปรุงและทบทวน คณะอนกุ รรมการดานวิชาการ แผนแมบ ทฯ หลงั จากนำไปใช แผนแมบ ทสง เสรมิ คณุ ธรรม ในระยะ ๖ เดอื น และ ๑ ป แหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)

18 แผนแมบ่ ทส่งเสริมคณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)๑.๗ ปจ จัยแห่งความสำเร็จ แผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) จะประสบความสำเร็จไดตอ งอาศยั ปจ จัยหลายดา นดว ยกนั ดังน้ี ๑.๗.๑ การมีแผนรองรับแผนแม่บทส่งเสริมคุณธรรมแห่งชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)โดยประสานเช่ือมโยงในทุกระดับ ประกอบดวย (๑) แผนการบริหารราชการแผนดิน (๒) แผนปฏิบัติราชการของกระทรวง/กรม เพอ่ื ใหท กุ หนว ยงานกำหนดประเดน็ การสง เสรมิ คณุ ธรรม (๓) แผนพฒั นาจงั หวดั เพอ่ื ใหค วามสำคญักบั แผนแมบ ทสงเสรมิ คณุ ธรรมแหง ชาติ เพอ่ื ใหทุกภาคสวนไดม สี วนรวมในการสงเสรมิ คุณธรรม ๑.๗.๒ การขับเคลื่อนโดยการปฏิบัติตามแผน ทุกหนวยงานจำเปนตองใหความสำคัญกับแผนแมบทสงเสรมิ คุณธรรมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ทกี่ ำหนดขึ้นภายใตกฎหมายท่ใี หอ ำนาจในการปฏิบตั ิงานโดยมีหนวยงานหลักท่ีเปนแกนกลางรับผิดชอบตามแผนและมีหนวยงานตาง ๆ ไดเขามาสนับสนุนและประสานการปฏิบัติตามภารกิจของหนวยงานน้ัน ๆ เพ่ือขับเคลื่อนการสงเสริมคุณธรรมใหเปนไปตามแผนแมบทสงเสริมคณุ ธรรมแหง ชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ท่กี ำหนดไว ๑.๗.๓ การขับเคลื่อนโดยการปฏิบัติตามกลยุทธ หนวยงานหลักท่ีรับผิดชอบในแตละกลยุทธไดประชุมวางแผนรวมกับหนวยงานสนับสนุน รวมท้ังอาจพิจารณาเชิญหนวยงานและองคกร สมาคม มูลนิธิทเี่ กยี่ วขอ งตามทห่ี นว ยงานหลกั พจิ ารณาเหน็ สมควร เพอ่ื กำหนดแนวทางปฏบิ ตั แิ ละจดั ลำดบั ความสำคญั การดำเนนิ งานเพอื่ จดั ทำแผนงาน/โครงการ ดำเนนิ การในแตล ะปง บประมาณในลกั ษณะแผนปฏบิ ตั กิ าร (Action Plan) โดยเสนอใหคณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหง ชาตเิ พ่ือประสานการดำเนนิ งานในเร่ืองดงั กลา ว ๑.๗.๔ การขับเคลื่อนโดยกำหนดตัวช้ีวัด เพื่อขับเคลื่อนการดำเนินงานของหนวยงานท่ีเกี่ยวของโดยคณะกรรมการสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ รวมกับหนวยงานหลัก และหนวยงานท่ีเก่ียวของไดกำหนดหลักเกณฑการชี้วัด รวมท้ังใหสำนักงบประมาณนำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)ไปใชในการพิจารณาจัดสรรงบประมาณตามแผนงานโครงการของหนวยงานตาง ๆ เพ่ือใหหนวยงานหลักและหนว ยงานรว มสามารถดำเนินการตามตัวชวี้ ัดทกี่ ำหนดไดภ ายใตง บประมาณของหนวยงาน

แผนแมบ่ ทส่งเสริมคุณธรรมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 19 ๒บทท ่ีการประเมนิ สถานการณ  ปญ หา และการดำเนินงาน ดานการส่งเสรมิ คุณธรรม ๒.๑ สถานการณก ารเปลยี่ นแปลงของสงั คมท่มี ีผลต่อการส่งเสรมิ คณุ ธรรม ๑) การเขาสู่ประชาคมอาเซียน (ASEAN Community) ในป ๒๕๕๘ ในฐานะที่ประเทศไทยเปนหน่ึงในสมาชิกกอตั้งอาเซียน รัฐบาลไทยไดใหความสำคัญในการเตรียมความพรอมของประเทศ เพื่อรวมผลักดันใหเกิดการสรางประชาคมอาเซียนภายในป ๒๕๕๘ ที่เนนการปฏิบัติและเช่ือมโยงย่ิงขึ้น เพื่อผลประโยชนของประชาชนในภมู ภิ าค ตามทปี่ รากฏในปฏญิ ญาชะอำ หวั หนิ วา ดว ยแผนงานสำหรบั ประชาคมอาเซยี น พ.ศ. ๒๕๕๒-๒๕๕๘ซึ่งประเทศไทยมีขอผูกพันรวมกับสมาชิกอาเซียนที่จะสงเสริมใหประชาชนอาเซียนมีสวนรวมและไดรับประโยชนจากการรวมตวั ของอาเซียน และกระบวนการเปนประชาคมอาเซียน นอกจากน้ี ในวาระทไี่ ทยดำรงตำแหนง ประธานอาเซียนเมื่อป ๒๕๒๒ รัฐบาลไทยไดผลักดันใหเกิดการบรรลุเปาหมายกฎบัตรอาเซียน (Realizing theASEAN Chater) การเสริมสรางประชาคมอาเซียนที่มีประชาชนเปนศูนยกลาง (Revitalizing a people-centredASEAN Community) และการเนนย้ำความม่ันคงของประชาชนในภูมิภาค (Reinforcing human securityfor all) เปน ตน อนั จะทำใหประชาชนสามารถกาวสกู ารเปน ประชาคมอาเซยี นไดอยา งบรรลุผลไดภ ายในป ๒๕๕๘ รัฐบาลไดใหความสำคัญกับการเขาสูประชาคมอาเซียน โดยมีจุดมุงหมายเพ่ือนำประเทศไทยไปสูการเปนประชาคมอาเซียนที่สมบูรณ โดยสรางความพรอมและความเขมแข็งทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมและการเมอื งและความมนั่ คง โดยทปี่ ระชาคมอาเซยี นทงั้ สามเสาหลกั มคี วามสำคญั เทา เทยี มกนั ควรมกี ารดำเนนิ การอยา งตอ เนอ่ื งไปพรอ ม ๆ กนั เพราะฉะนน้ั การกำหนดการกา วไปสปู ระชาคมเปน วาระแหง ชาติ จงึ ควรครอบคลมุ ทงั้ สามเสาเพื่อประกอบกันเปนประชาคมอาเซียนท่ีครบถวนสมบรูณ โดยมีคณะกรรมการอาเซียนแหงชาติเปนกลไกระดับประเทศในการประสานการดำเนินงาน และติดตามความคืบหนาในภาพรวมทุกเสา และมีหนาท่ีสำคัญในการผลักดันและสนับสนุนหนวยงานราชการตาง ๆ ในการดำเนินการเพื่อกาวไปสูประชาคมอาเซียน และไดมีการจัดทำแผนงานแหงชาติสำหรบั การกาวไปสกู ารเปน ประชาคมอาเซยี นดว ย อยา งไรกต็ าม ประชากรในอาเซยี นประมาณ ๖๐๐ ลา นกวา คน เมอื่ เปด เสรดี า นตา ง ๆ การไปมาหาสูระหวางประเทศจึงเปนเรื่องงาย ปญหาที่จะตามมาคือส่ิงไมดีก็เขามางายเหมือนกัน ไมวาผูกอการราย แรงงานเถื่อนอาชญากรรมขามชาติ คามนุษย ยาเสพติด ปญหาเหลาน้ีจะกลายเปนปญหาสังคมและจะเพิ่มข้ึนในกลุมประเทศอาเซียน เพราะฉะนั้น ปญหาดังกลาวจึงเปนโจทยสำคัญสำหรับสังคมไทยท่ีจะตองเตรียมการปองกันเพ่ือมิใหเกิดวิกฤตการณด านคุณธรรมเพ่ิมข้ึนอกี ในสังคมไทย

20 แผนแม่บทสง่ เสริมคุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๒) การร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ รัฐธรรมนูญนับวามีความสำคัญตอประชาชนเปนอยางมาก เพราะวารัฐธรรมนูญเปนกฎหมายที่มีไวรับรองสิทธิเสรีภาพ ผลประโยชนประชาชน และเปนกฎหมายท่ีบัญญัติขึ้นเพ่ือคุมครองสิทธิเสรีภาพ ผลประโยชนของประชาชนดวย นอกจากนั้นรัฐธรรมนูญยังกำหนดขอบเขตอำนาจหนาที่ของผูปกครอง ซ่ึงเปนหลักประกันไมใหผูปกครองลวงละเมิดในสิทธิอันชอบธรรมของประชาชน รัฐธรรมนูญยังเปนเคร่ืองกำหนดทิศทางในการดำเนินการบริหารประเทศของรัฐบาล ซ่ึงจะทำใหรัฐบาลสามารถท่ีจะดำเนินงานใหบรรลุเปาหมายที่วางไวเพ่ือสนองความตองการของประชาชน อยางไรก็ตาม นับต้ังแตมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองมาต้ังแตป พ.ศ. ๒๔๗๕ ประเทศไทยมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญมาแลวถึง ๑๙ ฉบับ ดวยกันรัฐธรรมนูญฉบับลาสุดคือ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช ๒๕๕๗ เปนรัฐธรรมนูญฉบับท่ี ๑๙ จัดรางโดยคณะรักษาความสงบแหงชาติ (คสช.) และในปจจุบันคณะกรรมการรางรัฐธรรมนูญ (กรธ.)กำลังดำเนินการรางรัฐธรรมนูญฉบับใหม เพราะฉะนั้น หากในรัฐธรรมนูญฉบับใหมมีการบัญญัติเร่ืองมาตรฐานดานคุณธรรมและจริยธรรมของภาคสวนตาง ๆ ไมว าจะเปนภาคการเมือง ราชการ เอกชน หรอื ภาควชิ าชพี ตาง ๆ ไวในฐานะท่ีเปนเรื่องสำคัญ พรอมทั้งใหมีบทกำหนดโทษสำหรับผูฝาฝนหรือไมปฏิบัติตามมาตรฐานทางจริยธรรมใหถือวาเปนการกระทำความผิด จะทำใหเกิดประโยชนตอประเทศชาติ โดยเฉพาะอยางย่ิงการลดปญหาการทุจริตคอรรัปชนั ลงได ๓) การจัดทำยุทธศาสตรชาติระยะ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๗๙) เนื่องจากความไมตอเน่ืองของนโยบายรัฐบาล เมื่อมรี ฐั บาลใหมน โยบายที่เคยทำไวก ็เปล่ียนแปลงไป ไมม ีการมองในระยะยาว และประกอบกับการทำงานของภาครัฐที่ไมมีการบูรณาการรวมกัน จึงไมเกิดการพัฒนาประเทศในทุกภาคสวน ประเทศจึงไมมีประสิทธิภาพเพียงพอ เพราะฉะน้ัน ในการประชุมคณะรัฐมนตรีเมื่อวันท่ี ๓๐ มิถุนายน ๒๕๕๘ คณะรัฐมนตรีมีมตเิ หน็ ชอบตามทส่ี ำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี (สลค.) เสนอใหม ีการจดั ทำยทุ ธศาสตรช าติระยะ ๒๐ ป โดยแตงตั้งคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตรชาติ ซ่ึงมีเลขาธิการนายกรัฐมนตรีเปนประธาน มอบหมายใหทุกหนวยงานจัดสงขอมูลที่เกี่ยวของสำหรับการจัดทำยุทธศาสตรชาติระยะ ๒๐ ป ใหคณะกรรมการจัดทำยุทธศาสตรชาติเพื่อใชเปนขอมูลประกอบการดำเนินการจัดทำยุทธศาสตรชาติระยะ ๒๐ ป โดยใหรองนายกรัฐมนตรี (นายวิษณุ เครืองาม)นำกรอบการจัดทำยุทธศาสตรชาติระยะ ๒๐ ป ไปหารือกับสภาปฏิรูปแหงชาติ เพ่ือใหแนวทางปฏิรูปดำเนินไปในทิศทางเดียวกัน และใหสำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี (สลค.) และสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี (สลน.) จัดทำแนวทางการปรับปรุงกลไกการขับเคล่ือนนโยบายของรัฐบาลในรูปของคณะกรรมการเพื่อกำกับดูแลในภาพรวมเพื่อเสนอตอนายกรัฐมนตรีตอไป ดังน้ัน ยุทธศาสตรชาติจึงเปนตัวแมบทสำคัญในการพัฒนาประเทศ โดยมีการวางแผนไวเปนวัตถุประสงคแหงชาติ มีการรวมกันทำงานท้ังภาครัฐ ภาคเอกชนและภาคประชาชน หลังจากนี้เมื่อมีรัฐบาลใหมก็จะผูกติดอยูกับยุทธศาสตรชาติที่ไดวางไวแลว เพ่ือใหประเทศไทยมีความมั่นคง มั่งคั่ง ย่ังยืนเปนสังคมท่ีมีคุณภาพมีระบบเศรษฐกิจท่ีเขมแข็ง สภาพแวดลอมที่นาอยู และคนไทยในฐานะท่ีเปนองคประกอบสำคัญของสังคมเปนมนษุ ยท ่สี มบรู ณยดึ มน่ั ในหลกั คณุ ธรรมนำไปสสู ังคมแหงคณุ ธรรมตอไป ๔) การเปล่ียนแปลงประเทศไปสู ่ “โมเดลประเทศไทย ๔.๐: สรางความเขมแข็งจากภายใน เชื่อมโยงเศรษฐกิจไทยสู่โลก” หากยอนหลังไปในอดีต ประเทศไทยมีการปรับโมเดลเศรษฐกิจจาก “โมเดลประเทศไทย ๑.๐” ที่เนนภาคเกษตร ไปสู “โมเดลประเทศไทย ๒.๐” ที่เนนอุตสาหกรรมเบา และกาวสู “โมเดลประเทศไทย ๓.๐” ในปจจุบันท่ีเนนอุตสาหกรรมหนัก ซึ่งทำใหประเทศไทยตองเผชิญกับกับดักประเทศรายไดปานกลาง ความเหลื่อมล้ำของความมั่งค่ัง และความไมสมดุลในการพัฒนา กับดักเหลานี้เปนประเด็นที่ทาทาย

แผนแม่บทส่งเสริมคณุ ธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 21รัฐบาล ในการปฏิรูปโครงสรางเศรษฐกิจ เพ่ือกาวขาม “ประเทศไทย ๓.๐” ไปสู “ประเทศไทย ๔.๐” ซ่ึงรัฐบาลตองการปรับเปล่ียนโครงสรางเศรษฐกิจไปสู “Value-Based Economy” หรือ “เศรษฐกิจที่ขับเคล่ือนดวยนวัตกรรม” กลาวคือ ในปจจุบันเรายังติดอยูในโมเดลเศรษฐกิจแบบ “ทำมาก ไดนอย” จึงตองปรับเปล่ียนเปน“ทำนอย ไดม าก” หมายถึง การขบั เคล่ือนใหเ กดิ การเปลีย่ นแปลงอยางนอ ยใน ๓ มิติ ไดแ ก (๑) เปลย่ี นจากการผลิตสนิ คา “โภคภัณฑ” ไปสสู ินคา เชิง “นวัตกรรม” (๒) เปลี่ยนจากการขับเคลื่อนประเทศดวยภาคอุตสาหกรรม ไปสูการขับเคลื่อนดวยเทคโนโลยีความคิดสรางสรรค และนวัตกรรม (๓) เปลี่ยนจากการเนนภาคการผลิตสินคา ไปสกู ารเนน ภาคบรกิ ารมากข้ึน โมเดลประเทศไทย ๔.๐ จึงเปนการพัฒนา “เคร่ืองยนตเพ่ือขับเคลื่อนการเติบโตทางเศรษฐกิจยุคใหม” (New Engines of Growth) ดวยการแปลง “ความไดเปรียบเชงิ เปรยี บเทียบ” ของประเทศทมี่ อี ยู ๒ ดา นคอื “ความหลากหลายเชงิ ชีวภาพ” และ “ความหลากหลายเชิงวัฒนธรรม” ใหเปน “ความไดเ ปรียบในเชงิ แขงขนั ”กลาวโดยสรปุ กระบวนทัศนใ นการพัฒนาภายใต “โมเดลประเทศไทย ๔.๐ “ มี ๓ ประเดน็ สำคัญ ไดแก (๑) เปนจุดเร่ิมตนของยุทธศาสตรชาติ ๒๐ ป ในการขับเคล่ือนไปสูการเปนประเทศท่ีมั่งคั่ง มั่นคงและยงั่ ยืนอยา งเปนรูปธรรม (๒) เปน “Reform in Action” ที่มีการผลักดันการปฏิรูปโคงสรางเศรษฐกิจ การปฏิรูปการวิจัยและการพฒั นา และการปฏริ ูปการศกึ ษาไปพรอม ๆ กัน (๓) เปนการผนึกกำลังของทุกภาคสวนภายใตแนวคิด “ประชารัฐ” ที่ผนึกกำลังกับเครือขายพันธมิตรทางธุรกิจ การวิจัยพัฒนา และบุคลากรระดับโลก ภายใตหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของการ“รจู ักเตมิ รจู กั พอ และรูจกั ปน” ๕) การปรบั ตวั เขา สู่เศรษฐกิจโลกแบบหลายศูนยก ลางทำใหส งั คมไทยเปลย่ี นแปลง คือ การขยายตัวของขวั้ อำนาจทางเศรษฐกจิ ใหม อาทิ บราซลิ รสั เซยี อนิ เดยี และจนี และการรวมกลมุ เศรษฐกจิ ทส่ี ำคญั ตอ ประเทศไทยโดยเฉพาะการเปนประชาคมอาเซียนในป ๒๕๕๘ จะมีผลกระทบตอการพัฒนาสังคมของไทย โดยเฉพาะการพัฒนาทรัพยากรมนุษยที่จะรองรับการรวมกลุมทางเศรษฐกิจ ซึ่งยอมมีผลทางออมตอการสงเสริมคุณธรรมและการท่ีไทยเขาสูเศรษฐกิจโลก ทำใหสังคมไทยเปดกวางสูโลกาภิวัตนและเกิดการเล่ือนไหลของวัฒนธรรมอยางไรพรมแดนเขาสูสังคมไทยโดยขาดความรอบรูที่จะเปนภูมิคุมกันในการกล่ันกรองที่ดีไดสงผลกระทบตอระบบคุณคา ความเชื่อพฤติกรรมการดำรงชีวิต และการปฏิสัมพันธในสังคมไทยใหปรับเปล่ียนไปจากเดิม คนไทยมีคานิยมและพฤติกรรมที่เนนวัตถุนิยมและบริโภคนิยมเพ่ิมมากขึ้น ขาดจิตสำนึกสาธารณะ ใหความสำคัญสวนตนมากกวาสวนรวมการใหคุณคาและศักดิ์ศรีของความเปนคน และการยึดหลักธรรมในการดำรงชีวิตเริ่มเส่ือมถอยลง วัฒนธรรมและภูมิปญ ญาของชาติถูกละเลยและมีการถา ยทอดสูคนรนุ ใหมนอย ๖) ความกาวหนาทางเทคโนโลย ี มีบทบาทสำคัญตอการพัฒนาสังคม รวมท้ังตอบสนองการดำรงชีวิตของประชาชนมากยิ่งขึ้น ท้ังเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารท่ีเปล่ียนแปลงไปอยางรวดเร็ว ผานกระแสโลกาภิวัตนและโลกไซเบอร ทำใหสังคมไทยมุงแสวงหาความสุขและสรางอัตลักษณสวนตัว ผานเครือขายสังคมออนไลน เกดิ เปน วฒั นธรรมทห่ี ลากหลายทไี่ มส ามารถบง บอกถงึ ความเปน ไทยไดช ดั เจน นอกจากนเี้ ทคโนโลยเี กยี่ วกบัการทำงาน อาจเปนภัยคุกคามตอชีวิตจิตใจ อาทิ การจารกรรมขอมูลธุรกิจหรือขอมูลสวนบุคคล ประเทศท่ีพัฒนาเทคโนโลยีมาก อาจไมมีความสมดุลในการพัฒนาระหวางกายกับจิตใจของกลุมคนในสังคมจะทำใหเกิดความเหล่ือมล้ำในการพฒั นา จึงเปนความทาทายในการพัฒนาคณุ ธรรมจริยธรรมของสังคมยุคใหม

22 แผนแมบ่ ทส่งเสรมิ คณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ๗) สังคมมีความเปนปจเจกสูง มีวิถีชีวิตเช่ือมโยงกับความหลากหลายทางวัฒนธรรมจากตางประเทศมากข้ึน เกิดความเส่ือมถอยดานคุณธรรมจริยธรรม ขณะที่ชนช้ันกลางมีนอยไมเพียงพอในการสรางกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เกิดความเหลื่อมล้ำในสังคมนำไปสูความขัดแยง และครอบครัวไมสามารถดูแลสมาชิกไดเต็มศักยภาพแมว าภาคธุรกจิ เอกชนจะมีความรับผิดชอบตอสงั คม ที่นำไปสูการมีธรรมาภบิ าลไดรับความสำคัญมากข้นึ กต็ าม ๘) การพัฒนาภาคพื้นที่และชุมชน มีปญหาความไมเทาเทียม มีแนวโนมของการเปลี่ยนแปลงสูความเปนเมืองเกิดข้ึนอยางรวดเร็วในทุกภูมิภาค แตการกระจายอำนาจใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นมีความลาชาขณะที่ชุมชนมีสวนรวมพัฒนาในรูปแบบตาง ๆ เพ่ิมข้ึน เกิดเครือขายการพ่ึงตนเองในหลายพื้นท่ี แตชุมชนก็ยังไมเขมแขง็ เพยี งพอท่จี ะดำรงวิถชี วี ิตที่ดงี ามของไทยใหค งอยู ๘) ความมนั่ คงของประเทศมคี วามทา ทายในหลายประเดน็ ทง้ั ความขดั แยง ในบางพน้ื ทท่ี สี่ งั่ สมมานานอาทิ ความไมสงบใน ๓ จังหวัดชายแดนภาคใต ชนกลุมนอยตามพ้ืนที่ชายแดน ควบคูกับประเด็นเรื่องของชาติพันธุเช้ือชาติ และชาตินิยม ในอนาคตจะเกิดประชาคมอาเซียนซึ่งตองสรางสัมพันธไมตรีระหวางประเทศสมาชิก ในการพัฒนาภูมิภาคใหกาวหนา ขณะเดียวกัน การทุจริตประพฤติมิชอบเปนปญหาสำคัญ และเปนอุปสรรคตอการพัฒนาประเทศ ๑๐) การคอรรัปชันเปนปญหาสำคัญของไทย ปญหาการทุจริตคอรรัปชันยังคงบอนทำลายประเทศแมวาภาครัฐจะมีนโยบายการปราบปรามและรณรงค เพ่ือปองกันการทุจริตคอรรัปชันอยางตอเน่ือง แตภาพลักษณการทุจรติ คอรรปั ชันโดยรวมของประเทศไทยยงั ไมด ขี ึ้น โดยในป ๒๕๕๗ อยูท่ี ๓๘ คะแนน จาก ๑๐๐ คะแนนเตม็อยูอ ันดบั ท่ี ๘๕ จากการจดั อันดับท้งั หมด ๑๗๕ ประเทศทวั่ โลก และเปน อนั ดบั ท่ี ๑๒ จาก ๒๘ ประเทศในภมู ภิ าคเอเชยี แปซฟิ ก และดชั นชี ว้ี ดั ภาพลกั ษณค อรร ปั ชนั ประจำป ๒๕๕๘ ผลคะแนนภาพลกั ษณค อรร ปั ชนั โลก ประเทศไทยไดค ะแนน ๓๘ คะแนนจากคะแนนเตม็ ๑๐๐ คะแนน อยูอนั ดบั ที่ ๗๖ จาก ๑๖๘ ประเทศท่วั โลก และเปน อนั ดบัท่ี ๓ ในกลุมประเทศอาเซียน แมวาจะมีอันดับท่ีสูงขึ้นจากปกอน แตก็อยูในลำดับท่ีต่ำกวาประเทศเพ่ือนบานอยางสงิ คโปรแ ละมาเลเซีย ซ่ึงอันดบั ทเี่ พิ่มขึน้ อาจเพราะในชวงหลายปทผ่ี า นมา หลายภาคสว นไดพ ยายามมสี วนรวมในการแกไขปญหา อาทิ การปลูกฝงความดีใหเด็ก ๆ ในการเรียนการสอนหลักสูตร “โตไปไมโกง” การดำเนินการ“โรงเรียนคุณธรรม” การสราง “สำนึกไทย ไมโกง” แกประชาชนทุกกลุมอาชีพ การออกพระราชบัญญัติอำนวยความสะดวก เพื่อชวยใหการดำเนินงานของภาคธุรกิจเอกชน เม่ือตองขออนุมัติหรือใบอนุญาตจากภาครัฐมคี วามรวดเร็วและเที่ยงธรรม การเปด เผยขอ มูลขาวสารผานชองทางอิเล็กทรอนกิ สตา ง ๆ หรือแมแตในรัฐธรรมนูญที่กำลังรางกันอยูมีกลไกพิเศษหลายอยางท่ีออกแบบมาเพ่ือปองกันการทุจริตคอรรัปชันโดยเฉพาะ รวมถึงการต่ืนตัวของภาคธุรกิจในการตอตานการทุจริต แตในขณะเดียวกันเมื่อมีการสำรวจทัศนคติของประชาชนตอปญหาการทุจริตยังพบวามีประชาชนบางกลุมยอมรับการทุจริตไดหากทำใหประเทศชาติเจริญ จึงเปนปญหาท่ีนาเปนหวงเพราะจะเปนอปุ สรรคตอ การพัฒนาคณุ ธรรมจริยธรรมของคนไทย

แผนแมบ่ ทสง่ เสริมคณุ ธรรมแหง่ ชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 23 สถานการณดังท่ีกลาวมาเปนสถานการณที่สังคมไทยกำลังเผชิญอยูในปจจุบันและอาจจะเผชิญตอไปในอนาคต เพราะฉะน้ัน นอกจากสังคมไทยจะตองแสวงหาแนวทางแกไขปญหาที่เกิดข้ึนแลว ยังตองเตรียมความพรอมดวยการแสวงหาแนวทางเพื่อรับมือกับสถานการณใหม ๆ ที่อาจจะสงผลกระทบท้ังทางบวกและทางลบและเตรียมการปอ งกันไมใหเ กดิ ผลในทางเสียหายแกสังคมไทยไวกอ นจะสายเกนิ แก ดงั น้นั การดำเนินการจัดทำแผนแมบทสงเสริมคุณธรรมแหงชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) จึงเปนแนวทางหนึ่ง เพ่ือเปนกรอบและทิศทางในการขับเคล่ือนสังคมไทยไปสูสังคมคุณธรรม ทามกลางสถานการณตาง ๆ ทั้งภายในและภายนอกประเทศท่ีกำลังดำเนนิ ไปอยา งตอ เนือ่ งและรุนแรงขึ้น

24 แผนแม่บทส่งเสรมิ คุณธรรมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)๒.๒ การประเมินความเสย่ี ง การประเมินความเสี่ยง ในการสงเสริมคุณธรรมในระดับประเทศนั้น ไดวิเคราะหจากการประเมินความเสีย่ งในชวงแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ซง่ึ ประเทศไทยจะเผชญิกบั ความเสี่ยงทส่ี ำคัญ ๖ ประการ ดงั ตอ ไปนี้ ๑) การบรหิ ารภาครัฐออ่ นแอ ไมสามารถขับเคลอ่ื นการบรหิ ารจดั การไดอยา งมปี ระสิทธิภาพ ทำใหเกิดความเสื่อมถอยในคุณธรรม อาทิ เจาหนาที่รัฐยอหยอนในการปฏิบัติตามหนาที่ การบังคับใชกฎหมายไมจริงจังการดำเนินงานไมโปรงใส เกิดการทุจริตประพฤติมิชอบ นำไปสูความเหล่ือมล้ำและไมเปนธรรมในมิติเศรษฐกิจสงั คม การเมือง สง ผลกระทบตอความเชอ่ื ถือในดา นคณุ ธรรมของตา งชาติทม่ี ีตอประเทศไทย ๒) โครงสรางทางเศรษฐกิจไม่สามารถรองรับการเจริญเติบโตอย่างยั่งยืน เศรษฐกิจไทยยังคงพึ่งพาเศรษฐกิจภายนอกประเทศ ท้ังการสงออกสินคา การลงทุน และการนำเขาพลังงานจากตางประเทศอยางมาก จึงมีความออ นไหวตอ ความผันผวนของเศรษฐกิจโลก และปจจัยแวดลอมโลกทเ่ี ปลย่ี นแปลงไป การขยายตัวทางเศรษฐกจิขึ้นอยูกับปจจัยการผลิตด้ังเดิม โดยเฉพาะทุนและแรงงานราคาถูกท่ีมีผลิตภาพการผลิตต่ำ เปนอุปสรรคตอการเพมิ่ ความสามารถในการแขง ขนั ในตลาดโลก ขณะทเี่ ศรษฐกจิ ในประเทศยงั มคี วามเหลอื่ มลำ้ ประชาชนระดบั ฐานรากซึ่งสวนใหญอยูในภาคเกษตรมีรายไดนอย เม่ือเทียบกับนอกภาคเกษตรประสบความยากจนและมีปญหาหนี้สินเปนปจ จยั บั่นทอนความเขม แขง็ ของเศรษฐกิจไทยและสงั คมไทย ๓) โครงสรางประชากรทมี่ ีวัยสูงอายุเพิ่มข้ึน ขณะท่ีประชากรวัยเดก็ และวัยแรงงานลดลง ประเทศไทยจะเปนสังคมผูสูงอายุอยางสมบูรณในป ๒๕๖๘ ขณะท่ีสัดสวนประชากรวัยเด็กและวัยแรงงานลดลงอยางตอเน่ืองในชวงแผนพัฒนาฯ ฉบับท่ี ๑๑ อาจกระทบตอความตองการแรงงานในระบบเศรษฐกิจในอนาคต การแขงขันเพ่ือแยงชิงแรงงานจะมีมากข้ึน โดยเฉพาะแรงงานคุณภาพ ภาครัฐและครัวเรือนจะมีภาระคาใชจายเพิ่มขึ้นในการดแู ล และพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของผสู งู อายใุ นดา นตา ง ๆ สง ผลตอ ภาระงบประมาณของภาครฐั และคา ใชจ า ยของครวั เรอื นในการดแู ลสขุ ภาพจิตและสุขภาพทางกาย และการจัดสวสั ดิการทางสงั คม ๔) ค่านิยมท่ีดีงามเสื่อมถอยและประเพณีด้ังเดิมถูกบิดเบือน เน่ืองดวยการเปลี่ยนแปลงภายใตกระแสโลกาภิวัตนสงผลใหสังคมไทยมีความเปนวัตถุนิยม ใหความสำคัญกับศีลธรรมและวัฒนธรรมท่ีดีงามลดลง ท้ังการดำรงชีวิตประจำวัน การใชชีวิตและความสัมพันธกับผูอื่น มุงหารายไดเพ่ือสนองความตองการบริโภค การชวยเหลือเกื้อกูลกันลดลง ความมีน้ำใจไมตรีนอยลง แกงแยง เอารัดเอาเปรียบกันขาดความสามัคคี ไมเคารพสิทธิผูอื่นและขาดการยดึ ถอื ประโยชนส ว นรวม ๕) ฐานทรัพยากรธรรมชาติและสภาพแวดลอมของประเทศมีแนวโนมเสื่อมโทรมรุนแรง จากการเปลีย่ นแปลงทัง้ ในดา นกายภาพ การใชป ระโยชน การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศสงผลใหส ถานการณแ ละแนวโนมความเส่ือมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอมทวีความรุนแรง โดยเฉพาะน้ำทวม ภัยแลง การใชทรัพยากรอยางส้ินเปลือง ไมคุมคา และปริมาณของเสียที่เพ่ิมข้ึน นำไปสูความเสี่ยงตอการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ รวมไปถึงการกัดเซาะชายฝงอยางตอเน่ือง ขณะท่ีภัยพิบัติจะเกิดขึ้นบอยครั้ง กระทบตอฐานการผลิตภาคเกษตร ความมั่นคงดานอาหาร พลงั งาน สุขภาวะและคณุ ภาพชวี ิตของประชาชน

แผนแม่บทส่งเสริมคณุ ธรรมแหง่ ชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 25 ๖) ประเทศไทยยังคงมีความเสี่ยงดานความม่ันคง ทั้งท่ีมาจากปญหาการกอความไมสงบในประเทศปญหาการกอการราย วิกฤตเศรษฐกิจและการแขงขันดานตาง ๆ ในเวทีระหวางประเทศ รวมทั้งภัยพิบัติที่เกิดจากมนุษยและธรรมชาติ มีความรุนแรงและผลกระทบสูงในระยะตอไปเปนประเด็นทาทายตอการบริหารจัดการความเส่ยี งทัง้ การบริหารวิกฤต การเตรียมความพรอ มเพอ่ื ตอบสนองอยางฉบั ไวและการบรหิ ารจดั การในภาวะฉุกเฉนิรวมทัง้ การเสริมสรา งศักยภาพของประเทศใหมีความเขม แข็งทางเศรษฐกจิ และสงั คม๒.๓ สภาพและปญหาดา นคุณธรรมจรยิ ธรรมในสงั คมไทย ในสังคมไทยมีปญหาความเสื่อมถอยในดานคุณธรรมจริยธรรมของคน ทั้งในระดับนักการเมืองขาราชการ หรือคนในแวดวงอาชีพตาง ๆ ภาพที่เห็นชัดเจนและเปนขาวอยูทุกวันก็คือ การทุจริตคอรรัปชันการกอ อาชญากรรม การประพฤตผิ ดิ หรอื ละเมดิ ระเบยี บวนิ ยั การจราจร การเสพและการคา ยาเสพตดิ ซง่ึ แพรร ะบาดในกลุมเด็กและเยาวชนไทย ต้ังแตระดับประถมศึกษาจนถึงอุดมศึกษา เปนตน ซ่ึงเห็นไดจากการรายงานขอมูลดังตอไปนี้ ๑) กระทรวงวัฒนธรรม ร่วมกับสวนดุสิตโพล มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต (มสด.) (๒๕๕๑) สำรวจการรบั รูภาพลกั ษณ ความพึงพอใจและความคิดเหน็ ตลอดระยะเวลา ๔ ป ทกี่ อ ตงั้ กระทรวงวฒั นธรรมข้นึ มาพบวา วัฒนธรรมไทยท่ีประชาชนเห็นวากำลังเปนปญหาและตองการใหกระทรวงวัฒนธรรมแกไขอยางเรงดวน๑๐ ปญหา ไดแก ปญหาการแตงกายไมสุภาพสอไปในทางย่ัวยุของวัยรุนหรือดารา รูปแบบชุดนักเรียนนักศึกษาที่ไมเหมาะสม ปญหาดานคุณธรรมจริยธรรม การเส่ือมถอยของจิตสำนึกที่ดีงาม และความซ่ือสัตยสุจริต ปญหาการขาดความกตัญูไมเชื่อฟงบิดามารดา/ขาดความสำรวมในกิริยามารยาทและการมีสัมมาคารวะตอผูใหญ ปญหาการสืบสานวัฒนธรรมประเพณี ขาดการรณรงคเกี่ยวกับวัฒนธรรมอยางพอเพียง ปญหาในเรื่องอบายมุข การม่ัวสุมของเดก็ วยั รนุ เชน การดม่ื สรุ า การเสพยาเสพตดิ การคา ประเวณี การเทย่ี วกลางคนื ปญ หาการมเี พศสมั พนั ธก อ นวยั อนั ควรปญ หาวฒั นธรรมไทยถกู ชาวตา งชาตกิ ลนื ปญ หาสอ่ื ตา ง ๆ ทเี่ ผยแพรภ าพและเนอื้ หาทไ่ี มเ หมาะสม เชน เวบ็ ไซตล ามกฉากเลิฟซีนในละครซีดีลามก เปนตน ปญหาความเสื่อมโทรมทางศาสนา และปญหาการขาดระเบียบวินัยความรบั ผิดชอบในหนาทีข่ องประชาชน (สุทธวิ รรณ ตันติรจนาวงศ และ ศศิกาญจน ทวิสวุ รรณ, ๒๕๕๒) ตอมาในป ๒๕๕๘ กระทรวงวัฒนธรรม รวมกับสวนดุสิตโพล มหาวิทยาลัยสวนดุสิต ดำเนินการสำรวจความคิดเห็นของประชาชนทั่วประเทศ จำนวน ๓,๑๐๖ คน ระหวางวันที่ ๑๐-๑๘ สิงหาคม ๒๕๕๘ พบวาประชาชนคาดหวังใหกระทรวงวัฒนธรรม ดำเนินการในเรื่องเหลานี้อยางตอเน่ืองและจริงจัง คือ การนำศิลปวัฒนธรรมไทยมาผสมผสานกับความทันสมัยเพ่ือใหนาสนใจ การปลูกฝงคานิยม จิตสำนึกท่ีดีแกเยาวชนไทยสงเสริมสนับสนุนกิจกรรมที่เก่ียวของกับวัฒนธรรมไทย การสรางความรวมมือกับทุกภาคสวนเพ่ืออนุรักษวัฒนธรรมไทยใหมีสบื ไป นำการแสดงแบบไทย ๆ มาเผยแพรใหมากขึน้ รณรงคค านยิ มที่ถกู ตอ งใหกบั คนไทย การมอบรางวัลตาง ๆ เพ่ือเปนกำลังใจและเปนแบบอยางใหผูอ่ืนไดปฏิบัติตาม การอนุรักษฟนฟูวัฒนธรรมทองถิ่นและพื้นบานของแตล ะจังหวัด การชว ยเหลอื ชุมชน และสง เสริมการสรา งรายไดจ ากของพน้ื บา น สงเสริมการแตงกายทเ่ี หมาะสมการเตรียมความพรอมเพ่ือเขาสูประชาคมอาเซียน สงเสริมเรื่องคุณธรรมจริยธรรม และการปลูกจิตสำนึกท่ีดีการขน้ึ ทะเบยี นมรดกโลก และจัดกจิ กรรมวฒั นธรรมที่เนน กลมุ เปา หมายผเู ขารวมงาน คอื เดก็ และเยาวชนเปน หลกั ๒) สำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน หรือ ก.พ. ไดวิเคราะหสภาพปญหาของเจาหนาท่ีของรัฐที่เกี่ยวกับคุณธรรม จริยธรรมและการทุจริตประพฤติมิชอบในราชการ เพ่ือประกอบการจัดทำยุทธศาสตรการสงเสริมคุณธรรม จริยธรรมในภาครัฐ (พ.ศ. ๒๕๕๑-๒๕๕๕) พบปจ จัยสำคัญที่กอใหเกดิ ปญหารวม ๖ ประการ

26 แผนแม่บทส่งเสรมิ คุณธรรมแห่งชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔)คือ ๑) ปจจัยดานการใชอำนาจและหนาท่ีตามกฎหมายของเจาหนาที่ของรัฐในทางท่ีผิด หลีกเล่ียงการบังคับใชกฎหมาย แสวงหาประโยชนใหตนเองและพวกพอง ๒) ปจจัยดานคุณธรรมและจริยธรรมของเจาหนาที่ของรัฐในการดำเนินการบางอยางท่ีอาจไมผิดกฎหมายแตขัดกับหลักคุณธรรม ๓) ปจจัยทางวัฒนธรรม ทัศนคติ และคานิยมที่หลอหลอมใหเกิดกระบวนทัศนท่ีไมถูกตอง ๔) ปจจัยเชิงสังคมและการเมืองท่ีมีลักษณะอุปถัมภ มีความไมเทาเทียมกันสูง ๕) ปจจัยทางเศรษฐกิจที่มีลักษณะผูกขาดและแขงขันกันอยางไมเปนธรรม ๖) ปจจัยทางดานการกำกับดูแล การบริหารงานบุคคลของสวนราชการเก่ียวกับหลักเกณฑและวิธีการขององคการกลางบริหารงานบุคคล ที่มีการนำไปปฏิบัติโดยสรางความไมเปนธรรม เชน การสรรหาบุคคลเขารับราชการ การเล่ือนเงินเดือนการแตงต้ังขาราชการเปนระดับสูงขึ้น การกำหนดตำแหนงหัวหนาหนวยงานระดับจังหวัด อำเภอ การโยกยายการถกู สอบสวนและการลงโทษทางวนิ ยั เปนตน เมื่อวิเคราะหสภาพปญหาดังกลาวแลว จึงเห็นสมควรวางแนวทางการแกไขปญหาดังกลาวออกเปน๕ ดาน คอื (๑) มาตรการทางสังคม โดยการกำหนดมาตรฐานทางจริยธรรม เฝาระวังสาธารณะ สงเสริมระบบคุณธรรม สรางคานิยม ทัศนคติที่ตอตานการทุจริต และสรางกลไกใหประชาชนสามารถเขามามีสวนรวมในการตรวจสอบไดอ ยางเขม แข็ง มีส่ือท่มี เี สรภี าพในการทำหนา ท่ีตรวจสอบ (๒) มาตรการทางดานกฎหมาย โดยการพัฒนากฎหมายที่เกี่ยวของกับการปราบปรามการทุจริตใหทันสมัยและสอดคลองกับปญหาการทุจริตท่ีพัฒนารูปแบบหรือเปล่ียนไป มีการปฏิรูปกฎระเบียบตาง ๆใหทันสมัยเพ่อื ลดการใชด ุลพนิ ิจของเจาหนา ทีข่ องรัฐ และมีการบังคับใชกฎหมายอยา งจรงิ จัง (๓) มาตรการทางดานเศรษฐกิจ โดยการพยายามใหการแทรกแซงการดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจของภาครัฐมีความเหมาะสม โดยใหภาครัฐมีบทบาทในเร่ืองที่เก่ียวของกับภาคเศรษฐกิจที่เก่ียวของกับบริการสาธารณะและสินคาที่สรางรายไดใหประเทศ หรือสินคาบางประเภทที่เกี่ยวของกับความจำเปนและความเปนธรรมทางสังคม (๔) มาตรการทางการเมือง โดยสงเสริมการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน พระประมขุ ปอ งกนั ไมใ หเ กดิ การผกู ขาดการใชอ ำนาจดลุ ยพนิ จิ ในการตดั สนิ ใจดว ยการเสรมิ สรา งธรรมาภบิ าลในการบรหิ าร ท้ังในภาครัฐและภาคเอกชนและสง เสรมิ การกระจายอำนาจอยา งแทจ ริง (๕) มาตรการสำหรับขาราชการและระบบราชการ เปนตนวา การกำหนดมาตรฐานทางจริยธรรมใหแกขาราชการและเจาหนาที่ของรัฐ การสงเสริมระบบคุณธรรมโดยสรางผูนำในการขับเคลื่อนคุณธรรมในทุกองคกร ทุกระดับ เพื่อเปนตนแบบใหขาราชการไดเรียนรูและปฏิบัติตาม การพัฒนาขาราชการทุกระดับอยา งจรงิ จงั และตอ เนอ่ื ง ใหม คี วามรคู วามเขา ใจในเรอื่ งพฤตกิ รรมทแ่ี สดงใหเ หน็ การมคี ณุ ธรรม จรยิ ธรรม และตดั สนิ ใจทีก่ ระทำหรือไมก ระทำการใหไ ดอยา งเหมาะสม การสรางคา นยิ ม และทศั นคติทีต่ อ ตา นการทจุ รติ และรณรงคสงเสริมยกยองขาราชการท่ีดี มีความรูคูคุณธรรม รวมทั้งการปรับปรุงระบบบริหารงานบุคคลใหเอื้อตอการสงเสริมคุณธรรมจรยิ ธรรมและใหเกดิ ผลในทางปฏิบตั ิ เปน ตน ตอมาเม่ือมีการกำหนดประมวลจริยธรรมขาราชการพลเรือนใหเปนมาตรฐานทางจริยธรรมของขา ราชการตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๒๗๙ โดยประกาศในราชกิจจานเุ บกษาเมื่อวันท่ี ๕ พฤศจิกายน ๒๕๕๒ เลมท่ี ๑๒๖ ตอนพิเศษ ๑๖๒ ง หนา ๗๓-๘๖ และมีผลใชบังคับต้ังแตวันที่๒ กุมภาพันธ ๒๕๕๓ สำนักงาน ก.พ. ไดติดตามประเมินผลการปฏิบัติตามประมวลจริยธรรม และสถานภาพทางจริยธรรมของขาราชการมาอยางตอเน่ือง ทั้งนี้ ผลการศึกษาลาสุดในป พ.ศ. ๒๕๕๗ สำนักงาน ก.พ. โดย

แผนแม่บทสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแห่งชาติ ฉบับท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 27ความรวมมือกับสวนดุสิตโพล มหาวิทยาลัยสวนดุสิต ไดดำเนินการสำรวจสถานภาพทางจริยธรรมของขาราชการจากขาราชการพลเรือนในสังกัดกรม กระทรวงท้ังในสวนกลางและสวนภูมิภาค จำนวน ๒,๘๑๐ คน พบผลการสำรวจโดยสรุปวา ขาราชการพลเรือนมีการรับรูประมวลจริยธรรมคิดเปน รอยละ ๘๘.๐๖ โดยใหความสำคัญในการปฏบิ ตั ติ ามประมวลจรยิ ธรรมมากทสี่ ดุ ในดา นการมจี ติ สำนกึ ทดี่ ี มคี วามรบั ผดิ ชอบตอ หนา ทแี่ ละมคี วามเสยี สละ(รอยละ ๘๖.๑๒) รองลงมา ในดานการปฏิบตั หิ นาทอ่ี ยา งรวดเร็ว โปรงใสและสามารถตรวจสอบได (รอยละ ๕๖.๗๘)และดานการใชดุลพินิจตัดสินใจในการปฏิบัติหนาท่ีดวยความรู ความสามารถตรงไปตรงมาและไมเลือกปฏิบัติ(รอยละ ๓๒.๖๓) ตามลำดับ นอกจากน้ันยังพบวาขาราชการมีความพึงพอใจตอการปฏิบัติตนของขาราชการในระดับดีมาก ในประเด็นการไมยึดติดกับคานิยมรับคาตอบแทน เงินใตโตะ และของรางวัล (คาเฉล่ีย ๓.๙๔)ปฏิบัติหนาท่ีโดยมุงประสิทธิภาพ ประสิทธิผลและผลสัมฤทธ์ิของงานเพ่ือประโยชนตอสังคม (คาเฉล่ีย ๓.๙๑)และปฏิบัติหนาท่ีดวยความซ่ือสัตย โปรงใสและยุติธรรม (คาเฉลี่ย ๓.๘๘) สำหรับปญหาและอุปสรรคในการปฏิบัติตามประมวลจริยธรรมขาราชการพลเรือน คือ ขาราชการบางสวนยังมีความรู ความเขาใจ และมองขามความสำคัญของการปฏิบัติตามประมวลจริยธรรม การรณรงคสงเสริมและปลูกฝงจิตสำนึกในเร่ืองจริยธรรม ยังดำเนินการไดไมตอเน่ืองและจริงจัง การประชาสัมพันธเผยแพรสาระสำคัญประมวลจริยธรรมยังอาจไมทั่วถึง และผูบังคับบัญชายังไมใหความสำคัญในการปฏิบัติตามประมวลจริยธรรม เปนตน รวมท้ังไดเสนอแนะใหมีการเสริมสรางความรูความเขาใจและการปลูกจิตสำนึกในการปฏิบัติตนตามประมวลจริยธรรมอยางตอเน่ือง โดยมีผูบริหารทุกระดับเปนตนแบบ และยกยองเชิดชูเกียรติขาราชการท่ีมีความประพฤติท่ีดีใหเปนแบบอยาง และเผยแพรออกสูสังคมในวงกวา ง เปนตน ๓) ศูนยสำรวจความคิดเห็น “NIDA Poll” ร่วมกับ “ศนู ยศ ึกษาเศรษฐกิจพอเพียง” สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร (NIDA) เปดเผยผลสำรวจความคิดเห็นของประชาชน เรื่อง “คุณธรรมตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” ทำการสำรวจระหวางวันท่ี ๒๐-๒๑ ตุลาคม ๒๕๕๗ จากประชาชนท่ัวประเทศ กระจายทั่วทุกภูมิภาค ระดับการศึกษา และอาชีพ รวมท้ังสิ้นจำนวน ๑,๒๕๑ หนวยตัวอยาง เก่ียวกับการสงเสริมคุณธรรมและจริยธรรมตามเงือ่ นไขคุณธรรมตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และคานยิ มหลกั ของคนไทย ๑๒ ประการตามนโยบายของคณะรักษาความสงบแหง ชาติ (คสช.) จากผลการสำรวจเม่ือถามถึงความคิดเห็นของประชาชนท่ีมีตอปญหาทางดานคุณธรรมจริยธรรมท่ีเปนปญหาใหญที่สุดของสังคมไทยในปจจุบัน พบวา ประชาชนสวนใหญ รอยละ ๕๐.๖๘ ระบุวา เปนเรื่องของความซ่ือสัตย สุจริต การทุจริตคอรรัปชัน รอยละ ๑๔.๙๕ ระบุวา เปนเรื่องของการเสียสละ แบงปน ขาดความมีน้ำใจ เห็นแกประโยชนสวนตนมากกวาสวนรวม รอยละ ๑๒.๔๗ ระบุวา เปนเร่ืองของการขาดความสามัคคีปรองดอง รักใครก ลมเกลยี ว เกิดความขดั แยงในสงั คม รอ ยละ ๗.๙๙ ระบุวา เปนเรอ่ื งของการขาดจติ สำนกึ ในเร่ืองคุณธรรม จรยิ ธรรม และการประพฤติผดิ ศลี ธรรมอันดีงาม รอยละ ๔.๔๘ ระบุวา เปนเรือ่ งของการไมร ักษากฎหมายขาดความมีระเบียบวินัย ไมเคารพสิทธิผูอ่ืน ขาดความรับผิดชอบตอสังคม รอยละ ๑.๒๐ ระบุวา เปนเร่ืองของการไมละอาย ไมเ กรงกลวั ตอบาป รอ ยละ ๗.๗๕ ระบุวา อืน่ ๆ เชน การขาดสติ การไมรักษาขนบธรรมเนยี ม ประเพณีวัฒนธรรมไทย การไมรูจักใหอภัยซึ่งกันและกัน ขาดความอดทน อดกลั้น ความไมเทาเทียมกัน ความไมยุติธรรมใชอำนาจในทางท่ีผิด ปญหาสังคม คานยิ มทผ่ี ิด ๆ ในเรอ่ื งวตั ถนุ ยิ ม และรอยละ ๐.๔๘ ไมร ะบุ ไมแ นใจ เม่ือถามถึงระดับความสำคัญตอการเรงดำเนินกิจกรรมเพื่อสงเสริมคุณธรรมจริยธรรมในประเทศไทยพบวา รอยละ ๔๑.๔๑ ระบุวา เปนเร่ืองเรงดวนท่ีสุด รอยละ ๔๙.๘๐ ระบุวา เรงดวนมาก รอยละ ๐.๐๘ ระบุวาเรง ดว นปานกลาง รอ ยละ ๖.๗๑ ระบุวา เรง ดวนนอย รอ ยละ ๐.๙๖ ระบุวา เรงดว นนอ ยทีส่ ุด และรอยละ ๑.๐๔ระบวุ า ไมใชเ ร่ืองเรง ดวน

28 แผนแมบ่ ทส่งเสรมิ คุณธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) ดานความคิดเห็นของประชาชนท่ีมีตอหนวยงาน องคกร หรือบุคคล ท่ีควรมีบทบาทหลักในการดำเนินกิจกรรม เพื่อสงเสริมคุณธรรมจริยธรรมในสังคมไทยมากที่สุด พบวา ประชาชนสวนใหญ รอยละ ๓๓.๕๗ระบวุ า เปน สถานศกึ ษา รองลงมา รอ ยละ ๓๐.๖๒ ระบุวา เปน หนวยงานภาครฐั ไดแก รัฐบาล กระทรวงวฒั นธรรมองคกรปกครองสวนทองถ่ิน รอยละ ๘.๖๓ ระบุวา เปนองคกรทางศาสนา รอยละ ๖.๐๐ ระบุวา เปนสื่อมวลชนรอยละ ๕.๒๘ ระบุวา เปนสำนักงานปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ (ปปช.) รอยละ ๓.๐๔ ระบุวาเปน ตำรวจ รอยละ ๐.๙๖ ระบุวา เปนสำนกั งานตรวจเงนิ แผน ดนิ รอยละ ๑๑.๓๕ ระบวุ า อืน่ ๆ ไดแก ผนู ำประเทศนายกรัฐมนตรี นักการเมือง ผูนำชุมชน ผูนำศาสนา สถาบันครอบครัว ประชาชนและทุก ๆ ฝายควรรวมมือกันและรอ ยละ ๐.๕๖ ไมร ะบุ ไมแนใ จ เม่ือถามถึงการรับรูของประชาชนเก่ียวกับคานิยมหลักของคนไทย ๑๒ ประการ ตามนโยบายของ คสช. พบวา ประชาชนสวนใหญ รอยละ ๕๒.๑๒ ระบุวา ไมทราบถึงคานิยมหลักของคนไทย ๑๒ ประการตามนโยบายของ คสช. ขณะท่ี รอ ยละ ๔๗.๘๘ ระบวุ า ทราบ เมือ่ ถามถงึ การสง เสริมใหนกั เรียนทอ งคานิยมหลกั ของคนไทย ๑๒ ประการในโรงเรยี น วา จะชว ยปลกู ฝง คา นยิ มดงั กลา วแกเ ดก็ ไดใ นระดบั ใด พบวา รอ ยละ ๑๘.๖๓ ระบวุ าจะสามารถชวยปลูกฝงคานิยมดังกลาวใหแกเด็กไดมากที่สุด รอยละ ๕๓.๗๒ ระบุวา ชวยไดมาก รอยละ ๐.๑๖ระบวุ า ชว ยไดป านกลาง รอยละ ๒๑.๔๒ ระบวุ า ชวยไดน อย รอยละ ๒.๘๘ ระบวุ า ชวยไดน อยท่สี ุด รอยละ ๓.๑๒ระบุวา ไมส ามารถชว ยไดเลย และ รอ ยละ ๐.๐๘ ไมร ะบุ ไมแ นใจ ๔) โครงการพัฒนาเครือข่ายการจัดการเชิงพื้นท่ีในการวิเคราะหสภาวการณและขับเคล่ือน การพัฒนาคุณภาพชีวิตเด็กและเยาวชน (Child Watch) โดยการสนับสนุนของสำนักงานกองทุนสนับสนุน การสรางเสริมสุขภาพ (สสส.) ไดดำเนินการสำรวจสภาวการณเด็กและเยาวชนในรอบป ๒๕๕๔-๒๕๕๕โดยครอบคลมุ การสำรวจการใชช ีวติ ของเดก็ และเยาวชนในชวงวัยตา ง ๆ ในพื้นทจ่ี ังหวัดกลมุ ตัวอยา งท่ัวประเทศกวา๒๕,๙๗๕ คน ในพ้ืนท่ี ๗ ภูมิภาค แบง เปน ภาคเหนือ ๕,๒๐๕ คน (เชยี งใหม นาน ลำปาง พษิ ณโุ ลก) ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน ๓,๐๐๓ คน (สกลนคร อุดรธานี นครพนม) ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนลาง ๒,๘๐๐ คน(มหาสารคาม มกุ ดาหาร อบุ ลราชธาน)ี ภาคกลาง ๕,๐๐๑ คน (กาญจนบุรี นครปฐม พระนครศรีอยุธยา เพชรบรุ ีสงิ หบ รุ )ี ภาคตะวันออก ๒,๐๐๐ คน (สมุทรปราการ สระแกว) ภาคใต ๖,๐๐๓ คน (นครศรธี รรมราช ภูเกต็ ยะลา)และกรุงเทพมหานคร ๑,๙๖๓ คน โดยในป ๒๕๕๔-๒๕๕๕ มีสภาวการณห รอื แนวโนม ที่นาสนใจดงั นี้ (๔.๑) สภาวการณดานครอบครัว พบวา เด็กไทยในปจจุบันไมไดอาศัยอยูกับพอแม หรือพอแมแยกทางกันสูงถงึ รอยละ ๓๖ และเด็กทไ่ี มไ ดอ ยูก ับพอ แม มอี ตั ราการสบู บหุ รแ่ี ละดม่ื แอลกอฮอล สงู กวา เดก็ ท่ีอยูก บัพอแม ถึงรอ ยละ ๓.๒ (๔.๒) สภาวการณทางเพศ พบวา สถานการณแมวัยรุนอายุ ๑๙ ป และต่ำกวา ยังคงเปนสถานการณท น่ี าจบั ตามอง เนอ่ื งจากในป ๒๕๕๔ มีจำนวนแมวยั รนุ ของไทยสูงถึง ๑๒๙,๓๒๑ คน หรอื เฉล่ียจำนวนทีเ่ พม่ิ ข้นึ ตอ วัน ๆ ละ ๓๕๔ คน ซึง่ เพมิ่ ขึ้นจากป ๒๕๕๑ ท่ีมจี ำนวนแมวัยรุน เพียง ๖๙,๘๗๔ คน เกือบเทา ตัว ทำใหประเทศไทยเปนประเทศท่ีมีอัตราการเพิ่มข้ึนของจำนวนแมวัยรุนท่ีสูงมากประเทศหนึ่งในเอเชีย นอกจากน้ีปรากฏการณแมวัยรุนเองยังสอดคลองกับขอมูลสภาวการณเด็กและเยาวชนในป ๒๕๕๕ ที่ผานมา ซึ่งพบวาเด็กและเยาวชนโดยเฉล่ียกวารอยละ ๒๑ ยอมรับการมีเพศสัมพันธกอนแตงและอยูกอนแตง โดยเฉพาะอยางยิ่งในระดบั อดุ มศกึ ษาทมี่ เี ดก็ กวา รอ ยละ ๒๗ (อาชวี ศกึ ษารอ ยละ ๒๔ มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ๒๐ มธั ยมศกึ ษาตอนตน ๑๗และประถมศึกษารอ ยละ ๑๔) ขณะเดยี วกนั มเี ด็กเฉลย่ี เพียงรอ ยละ ๓๐ เทานัน้ ท่ีระบุวา ตนเองมีความรเู ร่ืองอปุ กรณคุมกำเนิด และการตดิ ตอ ของกามโรคและโรคติดตอทางเพศสมั พันธเปนอยางดี

แผนแมบ่ ทส่งเสริมคณุ ธรรมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี ๑ (พ.ศ. ๒๕๕๙-๒๕๖๔) 29 (๔.๓) สภาวการณดานความเส่ียงและอบายมุข พบวา ยังคงอยูในระดับใกลเคียงกับป ๒๕๕๔โดยพบวา เด็กไทยเฉลี่ยรอยละ ๒๐ หรือ ๑ ใน ๕ เลนพนันฟุตบอลและซ้ือลอตเตอร่ี หรือหวยใตดินเปนครั้งคราวถึงเปนประจำ โดยเด็กในระดับอุดมศึกษาถือเปนชวงวัยท่ีเลนพนันฟุตบอลและซ้ือลอตเตอรี่ หรือหวยใตดินสูงที่สุดเฉลี่ยรอยละ ๒๘ และ ๓๐ ตามลำดับ ขณะที่เด็กในระดับประถมศึกษาเปนชวงวัยที่เลนพนันฟุตบอล และซื้อลอตเตอรี่หรือหวยใตดินนอยท่ีสุดเฉล่ียรอยละ ๑๑ และ ๑๕ ตามลำดับ และเม่ือพิจารณาถึงเรื่องผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาแลวจะพบวา เด็กซึ่งมีผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาสูงจะมีแนวโนมที่จะเลนการพนันนอยกวาเด็กซ่ึงมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนต่ำ โดยพบวา เด็กซ่ึงมีผลสัมฤทธ์ิทางการศึกษาสูงกวา ๒.๕ เฉล่ียรอยละ ๑๘ มีพฤติกรรมเลนพนันฟุตบอล และซื้อลอตเตอรี่หรือหวยใตดิน และที่เด็กซ่ึงมีผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษานอยกวา ๒.๕ มีมากถงึ รอ ยละ ๒๕ นอกจากน้ี เมอ่ื ไดท ำการวเิ คราะหถ งึ ปจ จยั เชงิ สาเหตแุ ลว จะพบวา ปจ จยั ทสี่ ำคญั ซงึ่ สง ผลตอ พฤตกิ รรมการเลนพนันของเดก็ นนั้ เกิดจากปจ จัย “ดานครอบครวั ” และ “กลมุ เพ่อื น” ของเด็ก นอกจากน้ี ในเรื่องสิ่งเสพติดและปญหาความรุนแรงซ่ึงเปนปญหาสำคัญของสังคมไทยในปจ จบุ ันจะพบวา เดก็ และเยาวชนไทยเกอื บ ๑ ใน ๔ (รอยละ ๒๒) พบเหน็ การเสพยาเสพตดิ รายแรงในสถานศกึ ษาเปนครั้งคราวถึงเปนประจำ โดยเม่ือนำมาคำนวณเทียบกับจำนวนเด็กและเยาวชนในระบบการศึกษา ซึ่งมีกวา๑๑ ลานคน จะพบวา เด็กไทยกวา ๒.๗ ลานคน กำลังตกอยูในความเส่ียงจากปญหายาเสพติด โดยเฉพาะอยางย่ิงในกลุมเด็กซง่ึ มีผลสมั ฤทธ์ิทางการเรยี น นอ ยกวา ๒.๕ ซง่ึ ถือเปน กลุมเยาวชน ซ่งึ มีความเสย่ี งอยา งมากท่จี ะกลายเปนเด็กซึ่งหลุดออกจากระบบการศึกษา ซึ่งสอดคลองกับขอมูลการสำรวจสภาวการณเด็กในป ๒๕๕๕ ท่ีพบวา เด็กซึง่ มีเกรดเฉลีย่ นอยกวา ๒.๕ เฉลยี่ รอ ยละ ๒๙ มโี อกาสพบเหน็ การเสพยาเสพตดิ รา ยแรงในสถานศึกษาเปนคร้งั คราวถงึ เปน ประจำ ซึง่ สงู กวา เดก็ ซึง่ มเี กรดเฉลย่ี มากกวา ๒.๕ ซ่ึงมเี พียงรอยละ ๒๒ ในประเด็นดานความรุนแรงพบวา เด็กไทยกวารอยละ ๓๔ เคยพบเห็นการพกพาอาวุธเปนคร้ังคราวถึงเปนประจำ และเคยพบเห็นการทำรายรางกายในสถานศึกษาเปนคร้ังคราวถึงเปนประจำ และนอกจากนี้ ยังพบอีกวามีเด็กถึงรอยละ ๒๖ เคยพบเห็นหรือเคยถูกขูกรรโชกทรัพยหรือรีดไถเงิน โดยนอกจากน้ียังพบอีกวาระดับผลสัมฤทธ์ิทางการศึกษาของเด็กเอง มีความสัมพันธตอพฤติกรรมการใชความรุนแรงของเด็กไทยโดยพบวาเด็กเกรดเฉลี่ยนอยกวา ๒.๕ มักจะมีประสบการณเคยพบเห็นหรือเคยถูกกระทำรุนแรงที่สูงกวาเด็กที่มีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนสูงกวา ๒.๕ ขณะเดียวกันเม่ือทำการวิเคราะหความสัมพันธของขอมูลและปจจัยเชิงสาเหตุแลวจะพบวาปจจัยเร่ือง “ชุมชน” “ครอบครัว” และ “เพ่ือน” ถือเปนปจจัยซ่ึงมีอิทธิพลอยางมากตอการพบเห็นพฤติกรรมการใชความรุนแรงของเด็กและเยาวชน ซึ่งหากเด็กตองตกอยูในสภาวการณดังกลาวเชนน้ี นานวันเขาเด็กยอ มซึมซับเอาพฤตกิ รรมการใชค วามรุนแรงเหลา นี้เปนของตนในทส่ี ุด (๔.๔) สภาวการณดานคุณธรรมและจริยธรรมในป ๒๕๕๕ พบวา มีเด็กและเยาวชนที่ยังเชื่อเรื่อง“กฎแหง กรรม ทำดไี ดด ี ทำชวั่ ไดช วั่ ” เพยี งรอ ยละ ๕๖ ซง่ึ ลดลงจากรอ ยละ ๖๒ ป ๒๕๕๒ นอกจากนี้ จากการสำรวจดว ยขอ คำถามใหมท เี่ พมิ่ ขนึ้ ยงั พบอกี วา ทศั นคตขิ องเดก็ และเยาวชนไทยตอ เรอ่ื ง “ความดสี ามารถเอาชนะความชว่ั ได”มเี พยี งรอ ยละ ๕๑ เทา นนั้ และยงั พบอกี วา มเี ดก็ และเยาวชนเพยี งรอ ยละ ๓๙ เทา นน้ั ทยี่ งั บอกวา ตนเองยงั ดำเนนิ ชวี ติตามหลักศาสนา เชน ถือศีล ปฏิบัติตามหลักศาสนาคำสอนของศาสดา ซ่ึงหากพิจารณาตามระดับการศึกษาจะพบวา เด็กยิ่งโตยิ่งหยอนการปฏิบัติศาสนกิจ แตอยางไรก็ตาม ในภาพรวมพบวา มีเด็กสวดมนตไหวพระหรือประกอบศาสนกิจประจำวันบอยครั้งถึงเปนประจำเพ่ิมสูงข้ึนจากรอยละ ๒๗ ในป ๒๕๕๒ เปนรอยละ ๓๔ในป ๒๕๕๕