การจัดการสนามเด็กเล่นสร้างปัญญา

ระบบการดูแลเดก็ ปฐมวัยโดยชุมชนทอ้ งถิ่น เทศบาลตำ�บลปา่ กอ่ ดำ� อำ�เภอแม่ลาว จังหวัดเชยี งราย วา่ ที่รอ้ ยตรดี ำ� รงศักดิ์ ขวญั ชยั นายกเทศมนตรีเทศบาลต�ำบลป่ากอ่ ด�ำ เบอรโ์ ทร ๐๘๑-๘๘๓๔๔๖๔ “เทศบาลต�ำบลปา่ กอ่ ด�ำ พร้อมยกระดับคณุ ภาพการศึกษา เรามงุ่ เนน้ เป้าหมายไปท่ี เดก็ ทอี่ ยใู่ นระบบการจดั การศกึ ษาของเรา เนน้ การมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชนเพอ่ื พฒั นาศกั ยภาพ” เทศบาลตำ� บลปา่ กอ่ ดำ� อ.แมล่ าว จ.เชยี งราย แบง่ พนื้ ทก่ี ารปกครองออกเปน็ ๗ ชมุ ชน มจี ำ� นวนครวั เรอื นทง้ั หมด ๑,๒๐๕ ครวั เรอื น ประชากร ๓,๖๗๔ คน แบง่ เปน็ เดก็ ๐-๕ ปี จำ� นวน ๑๕๙ คน คิดเป็นร้อยละ ๔.๓๓ ของประชากรทงั้ หมด เป็นเพศชาย ๘๑ คน ร้อยละ ๕๐.๙๔ เพศหญิง ๗๘ คน ร้อยละ ๔๙.๐๖ แบ่งเปน็ เดก็ อายุ ๒-๕ ปี จ�ำนวน ๑๒๖ คน รอ้ ยละ ๗๙.๒๕ อายุ ๓-๕ ปี จ�ำนวน ๗๒ คน รอ้ ยละ ๔๕.๒๘ เข้าเรยี น ศพด. ในพน้ื ที่ จำ� นวน ๑๔๔ คน รอ้ ยละ ๙๐.๕๖ ของเด็กปฐมวยั ท้งั หมด การอาศยั อยูข่ อง เดก็ ปฐมวยั พบวา่ สว่ นใหญอ่ าศยั อยกู่ บั พอ่ แม่ จำ� นวน ๗๗ คน รอ้ ยละ ๔๘.๔๒ รองลงมา คอื อาศยั อยู่กบั ปยู่ า่ ตายาย จ�ำนวน ๓๕ คน ร้อยละ ๒๒ และอาศัยอยกู่ บั บุคคลอืน่ จำ� นวน ๔๗ คน รอ้ ยละ ๒๙.๕๕ เดก็ ปฐมวยั สว่ นใหญม่ พี ฒั นาการสมวยั จำ� นวน ๑๔๙ คน รอ้ ยละ ๙๓.๗๑ และพบว่ามีพัฒนาการช้ากว่าวัย จ�ำนวน ๒ คน ร้อยละ ๑.๒๖ เดก็ ท่ีมี นำ�้ หนกั ตามเกณฑ์ จำ� นวน ๑๓๙ คน รอ้ ยละ ๘๗.๔๒ นำ�้ หนกั นอ้ ยกวา่ เกณฑ์ จำ� นวน ๖ คน ร้อยละ ๓.๗๗ และนำ้� หนักมากกว่าเกณฑ์ จำ� นวน ๑๔ คน ร้อยละ ๘.๘๑ เด็กปฐมวยั ทีม่ ีฟนั ผุ จำ� นวน ๔๗ คน ร้อยละ ๒๙.๖๐ เทศบาลตำ� บลปา่ กอ่ ดำ� ไดม้ กี ารวางรปู แบบการพฒั นาเดก็ ปฐมวยั ในพน้ื ท่ี มงุ่ เนน้ เปา้ หมาย ไปที่เด็กที่อยู่ในระบบการจัดการศึกษาของเทศบาลต�ำบลป่าก่อด�ำ ท่ีศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก เทศบาลตำ� บลปา่ กอ่ ดำ� ไดม้ กี ารนำ� กระบวนการคน้ หาและนำ� วธิ ปี ฏบิ ตั ทิ เี่ ปน็ เลศิ มาประยกุ ต์ ใชเ้ พอื่ ปรบั ปรุง และพัฒนาคุณภาพศูนยพ์ ัฒนาเดก็ เลก็ ใหไ้ ปสูค่ วามเปน็ เลศิ เริม่ จากการ เทียบเคียงผลการประเมินตนเองในด้านกระบวนการและผลลัพธ์กับค่ามาตรฐาน เพ่ือ วิเคราะห์ช่องว่างการพัฒนาระหว่างผลการประเมินตนเองกับมาตรฐานความเป็นเลิศ 50

แลว้ นำ� ผลของการเปรยี บเทียบมาวางแผนปรับปรุงกระบวนการ และผลลพั ธเ์ พอ่ื ปรับปรงุ ๑ส่วนท่ี แนวทางการพฒั นาคณุ ภาพศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ ผบู้ รหิ ารศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ และผเู้ กยี่ วขอ้ ง ตระหนักถึงความส�ำคัญของการพัฒนาเด็กและศพด. เพ่ือเป็นต้นแบบระบบการพัฒนา คณุ ภาพ คือ การท่คี รู ผู้ดแู ลเดก็ ศูนย์พัฒนาเดก็ เล็ก มีความเขา้ ใจและไดป้ ฏิบตั ิงานจรงิ ยกระดับการดูแลเด็กปฐมวัย มีโครงการหน่วยวิชาการสร้างเสริมศักยภาพชุมชนท้องถิ่น ในการดูแลเด็กปฐมวัย สนับสนุนโดยส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) พื้นที่ภาคเหนือ ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนาเด็กปฐมวัย ทั้งน้ีศูนย์พัฒนา เดก็ เลก็ เทศบาลตำ� บลปา่ กอ่ ดำ� ไดย้ กระดบั เปน็ ศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ เครอื ขา่ ยตน้ แบบจงั หวดั เชียงราย การพฒั นาระบบการดูแลเดก็ ปฐมวัยโดยชุมชนทอ้ งถนิ่ ดงั น้ี ๑) การพัฒนาศักยภาพ ครู ผูป้ กครองและผดู้ ูแล โดย รพ.สต. อบรมครูศพด. เก่ยี วกบั การประเมนิ พฒั นาการ รพ.สต. และครูศพด. ร่วมจัดอบรมผู้ปกครองเกี่ยวกับการป้องกันโรคติดต่อและการ ปฐมพยาบาลเบอ้ื งตน้ กรณเี กดิ อบุ ตั เิ หตหุ รอื ภาวะฉกุ เฉนิ ในเดก็ อสม. ไดร้ บั การอบรมเกยี่ ว กบั การคัดกรองโรคเบื้องตน้ และร่วมออกเยยี่ มบ้านกบั ครูศพด. (๒) การสง่ เสรมิ สุขภาพ ดา้ นโภชนาการ มกี ารประเมนิ พฒั นาการเด็กเทอมละ ๑ ครั้ง มีโครงการอาหารกลางวนั ส�ำหรับเด็ก การจัดท�ำเมนูอาหารรายเดือนท่ีครอบคลุมอาหารท้องถ่ินและอาหารเสริม (๓) การกระตนุ้ และสง่ เสรมิ พฒั นาการ มกี ารประเมนิ พฒั นาการดว้ ยเครอื่ งมอื DSPM จดั โปรแกรมกระตนุ้ พฒั นาการเดก็ เปน็ รายบุคคลโดยดำ� เนินการร่วมกับ รพ.สต. รพ.แม่ลาว และครศู พด. รวมท้ังการออกติดตามเยย่ี มบา้ นเดก็ รว่ มกนั (๔) การจดั สภาพแวดลอ้ มท่ีส่ง เสรมิ การเรยี นรู้ มกี ารสรา้ งสนามเด็กเลน่ สร้างปญั ญาและมีการจดั ทำ� หลักสตู รทีเ่ ก่ยี วกบั การส่งเสริมการเรยี นรู้โดยใชส้ นามเดก็ เลน่ (๕) การมสี ว่ นร่วมของครอบครวั และชมุ ชนใน การดูแลเด็ก ศพค. จัดกิจกรรมเสริมสร้างความอบอุ่นและความเข้มแข็งของครอบครัว สง่ เสรมิ ใหป้ ราชญ์ชาวบ้านร่วมสอนเดก็ ใน ศพด. ฝึกทกั ษะการทำ� ของเล่นด้วยภมู ปิ ญั ญา ชาวบ้าน เทศบาลสนับสนนุ ให้มีลานกิจกรรมในชุมชนส�ำหรบั การทำ� กิจกรรมร่วมกนั เช่น การเล่นกีฬา การออกกำ� ลงั กายของเด็ก และสมาชิกในครอบครัวหรือคนในชุมชน ผลผลติ ผลลัพธ์ท่เี กิดขน้ึ เดก็ ปฐมวัยที่เข้าเรยี นในศพด. จำ� นวน ๑๔๔ คน ไดร้ ับการ สง่ เสรมิ พฒั นาการทงั้ รา่ งกาย อารมณ์ จติ ใจ สงั คม และสตปิ ญั ญา เสรมิ สรา้ งจนิ ตนาการ และความคิดสร้างสรรค์ ผ้ปู กครอง ผดู้ แู ลเด็ก อสม. ไดร้ ับการพัฒนาทักษะเพอ่ื การดแู ล สุขภาพและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย ศพด. และเทศบาลมีแนวทางในการพัฒนา สรปุ บทเรยี นการพฒั นาระบบการดแู ลเดก็ ปฐมวยั 51

เด็กปฐมวยั ในทุกมิติ การจัดการเรยี นรู้ (หลกั สตู ร) และมีการจดั พ้นื ท่ีสรา้ งสรรคส์ �ำหรบั เด็กปฐมวัย มีสนามเด็กเล่นสร้างปัญญาเกิดข้ึนในพื้นที่ เป็นต้นแบบระดับประเทศ ซึ่งเป็นการท�ำงานร่วมกับมูลนิธิสนามเด็กเล่นสร้างปัญญา และกรมส่งเสริมการปกครอง ทอ้ งถน่ิ ผลกระทบทเี่ กดิ ขนึ้ เดก็ มสี ขุ ภาพดี ไดร้ บั การดแู ลครอบคลมุ ทกุ ดา้ น ครอบครวั มคี วาม อบอุน่ เข้มแข็ง มีการดแู ลช่วยเหลอื เกื้อกูลกันในชมุ ชน มีพ้นื ทใ่ี นการท�ำกจิ กรรมร่วมกนั ใน ชมุ ชนทีป่ ลอดภัย เพ่ิมการเขา้ ถงึ บริการสุขภาพของเดก็ และครอบครัว 52

เทศบาลตำบลบา นหลวง อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม ภาวะสุขภาพ หมูบา นทองเทย่ี วนวัตวิถี จำนวนครวั เรอื น ๓,๑๘๘ ครวั เรือน กลุมทองเท่ยี วชมุ ชน กลมุ จักสาน จำนวนประชากรท้งั หมด ๑๒,๔๒๑ คน OTOP ตำบล - อนรุ ักษพนั ธุปลา โดยทำพธิ ีสาบแชงคนจบั ปลา ชาย ๖,๒๑๖ คน (๕๐.๐๔%) - ปลูกปา ทดแทนในวันสำคัญ หญงิ ๖,๒๐๕ คน (๔๙.๙๖%) กลมุ ผา ทอน้ำไหล วดั น้ำตอง - อนุรกั ษป า ตนน้ำ เดก็ ๐-๕ ป ๑,๒๘๕ คน (๑๐.๓๘%) - สรางแหลงเรียนรูสมุนไพรตามธรรมชาติ ผสู งู อายุ ๑,๘๕๔ คน (๑๔.๙%) สถานีเกษตรที่สูง ระบบเรยี นรูวิถชี มุ ชน - บรหิ ารจัดการขยะในครวั เรอื น/ชุมชน จิตเวช ๓๘ คน (๐.๓%) พิพิธภัณฑม ง - ทำการเกษตรโดยใชป ยุ หมักลดตนทนุ ปว ยเร้อื รงั ๑,๐๙๗ คน (๘.๘%) มัคคุเทศทอ งถนิ่ - มขี อตกลงในการใชนำ้ อยา งรูค า พกิ าร ๑๗๒ คน (๑.๔%) - สรางฝายชะลอนำ้ ระบบการบริหารจดั การสงิ่ แวดลอม กลมุ อนรุ กั ษพันธปุ ลา สปสช. รพ.สต. - อนรุ กั ษเ ชิงนิเวศ กลุม สมุนไพร ศพด. - อนุรักษป ระวตั ศิ าสตร ประเพณมี ง ระบบการดแู ลสุขภาพ - สง เสรมิ วิถแี บบดัง้ เดมิ เชน ทอผา ทำไรหมนุ เวยี น กองทนุ ออกซเิ จน - ทำบญุ ตักบาตร กลมุ ทำนาขา วหอมมะลิ กลมุ น้ำดมื่ สะอาด - บริการใหย มื อปุ กรณการแพทยใ นผปู วยตดิ เตียง กลมุ เลย้ี งไกห ลงั บา น สถานีเกษตรหลวง เชน ถงั ออกซิเจน - สง เสรมิ พฒั นาการเดก็ สถานีควบคุมไฟปา - สง เสริมการปอ งกันโรค กลุมเล้ียงจงิ้ หรีด หมบู า นเศรษฐกจิ พอเพียง เครือขา ยลุมนำ้ แมยะ-แมปอน - พฒั นาศักยภาพครู ผูปกครอง อสม. กลมุ บริการรถนำเที่ยว อาสาสมัครพทิ ักษทรัพยากรธรรมชาติฯ - สงเสริมการกินนมแมอยางเดยี ว ศูนย One health - จดั สภาพแวดลอ มทเ่ี อือ้ ตอ สขุ ภาพ ศนู ยพฒั นาและฟนฟคู ุณภาพชวี ติ ผูสูงอายุและคนพกิ าร กลุมพวงหรดี เครือขายลมุ น้ำแมกลาง ชมรมนมแม กลุมคนพกิ าร เครือขายจดั การทรัพยากร กลุมนวดแผนโบราณ กลมุ ตลาดมง กลมุ ถักไหมพรม กาดปกาเกอญอ กลุมผใู ชน ้ำ ระบบการชวยเหลือและอาสาสมัคร กลุมเกษตรอินทรีย กลุมปลูกปา - จัดสวัสดกิ ารชว ยเหลอื - ฝก อบรมอาชีพ กลุมผา ทอน้ำไหล - ฝกอบรมทักษะความปลอดภยั ในบา น หมบู านสขี าว - สรา งรายได สงเสรมิ อาชพี กลมุ ลำไยสีทอง - ฝก อบรม อสม. ชวยเหลอื ในสถานการณต างๆ - ทองเทย่ี วเชงิ อนุรกั ษ - ชวยลงแรงในกิจกรรมหมบู าน - จัดรถชุมชนนำเทีย่ ว - ทำเกษตรผสมผสาน กลุม อสม. กลุม ชรบ. - รวมกลมุ ทำอาชีพ กลมุ อาสา PODD ระบบเศรษฐกจิ ชมุ ชน กลุม Care giver ๑สว่ นท่ี กลุม คนพิการ สภาองคกรชุมชน กลุมสตรีแมบ าน ทมี บา นหลวง ๒๔ ชม. กลมุ พอ บาน ศพด. คณะกรรมการหมูบา น กลุมเล้ียงไกประดหู างดำ กลมุ ทำทองมว น ภาพที่ ๑.๑๒ ระบบการจัดการตนเองของชมุ ชนท้องถ่ิน เทศบาลต�ำบลบ้านหลวง อ�ำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ สรปุ บทเรยี นการพฒั นาระบบการดแู ลเดก็ ปฐมวยั 53

ระบบการดูแลเด็กปฐมวัยโดยชมุ ชนทอ งถ่นิ เทศบาลตำบลบา นหลวง อำเภอจอมทอง จงั หวัดเชียงใหม การสงเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั - แตง ตั้งคณะกรรมการการศึกษา ๑๐ แหง การพฒั นาศักยภาพ - อบรมใหค วามรูผ ดู แู ลเด็ก จำนวนเด็ก ๐-๕ ป ๑,๒๗๕ คน (๑๐.๓๔%) - จัดหาสื่อสำหรบั ผปู กครองเพอ่ื สง เสริมการ จำนวนเดก็ ๐-๒ ป ๗๖๒ คน (๕๙.๓๐%) จำนวนเด็ก ๓-๕ ป ๕๒๓ คน (๔๐.๗๐%) ดแู ลเดก็ ทีบ่ า น - พัฒนาหลกั สูตร เขาเรียน ศพด. ในพ้ืนที่ ๓๐๒ คน (๒๓.๕๐%) การพฒั นากฎ กติกา - จัดทำแผนพัฒนาตำบลเปา หมาย อาศัยอยกู ับพอ และแม จำนวน ๑,๑๒๐ คน (๘๗.๘๕%) ระเบยี บปฏิบตั ิ ครอบคลมุ ๓ กลุม อบรมหญิงตง้ั ครรภ อาศัยอยูก บั ปยู า ตายาย จำนวน ๑๓๗ คน (๑๐.๖๖%) หลังคลอด การเล้ยี งดูบตุ ร อาศัยอยกู ับญาติ จำนวน ๒๘ คน(๒.๑๘%) - คา ยครอบครัวสมั พันธ คลนิ กิ ครอบครวั - ทำเทศบัญญัติสนบั สนนุ งบจัดกิจกรรม การพฒั นาและ ใหเ ด็ก นำใชขอ มลู การพฒั นาสภาพแวดลอม - กำจัดแหลงเพาะพันธุแมลงวนั ยุง และ สัตวน ำโรค - ศึกษาดูงานนอกสถานที่ - จดั กจิ กรรมฝกทกั ษะปนดินน้ำมัน ระบายสี การพัฒนาระบบบรกิ าร - ประดิษฐส อ่ื การสอนโดยใชปราญชชาวบาน ทนุ ทางสังคม - จัดการเรียนการสอนแบบมสี วนรวม เรียนรวู ถิ ชี มุ ชน เรียนรูก ลมุ อาชีพ อบรมผปู กครอง สนามเดก็ เลนสรางปญ ญา ศพด. จดั ตัง้ กองทนุ หรอื - ศพค.เขารวมเปนสมาชิกกองทนุ สวสั ดกิ ารชมุ ชน จดั สวัสดิการ - ทำผาปาสามัคคีของผปู กครองเดก็ ผูน ำชมุ ชน ผลลพั ธ - เดก็ มพี ฒั นาการสมวยั - ชุมชนมีศกั ยภาพในการดูแล ผปู กครอง ทต.บานหลวง เดก็ ปฐมวยั อปท. - ศพด.มีหลักสูตรสำหรับเด็กปฐมวัย บนพื้นฐานของทองถ่ิน - ครอบครวั มีสวนรวมกบั ศพด. ในการดูแลเดก็ - กลุมอนุรักษพ นั ธุปลาบานแมกลาง - หมบู า นวฒั นธรรมพเิ ศษบานแมป อง - เตรือขา ยลมุ นำ้ แมยะ เมอื งปอน - พิพิธภัณฑม ง บานขุนกลาง - อาสาสมัครอนุรกั ษธ รรมชาติ - กลมุ อาชพี เชน จกั สาน ทอผาลายน้ำไหล - หมบู านจัดการตนเองเรือ่ งขยะ ม.๑๑ - โรงเรยี นผูสูงอายุ เกษตรอินทรีย บา นเมอื งกลาง - นโยบาย - ทนุ ทางสงั คม - ความรวมมือของคนในชุมชน - งบประมาณสนับสนุน ปจจัยเงอื่ นไข ภาพที่ ๑.๑๓ ระบบการดแู ลเด็กปฐมวยั โดยชมุ ชนท้องถน่ิ เทศบาลต�ำบลบา้ นหลวง อ�ำเภอจอมทอง จงั หวดั เชยี งใหม่ 54

ระบบการดแู ลเด็กปฐมวัยโดยชุมชนทอ้ งถ่นิ เทศบาลตำ�บลบา้ นหลวง อำ�เภอจอมทอง จงั หวัดเชยี งใหม่ นายกอ่ ชิ เพชรไพรพณาวัลย์ นายกเทศมนตรตี ำ� บลบ้านหลวง เบอรโ์ ทร ๐๙๖-๖๕๓๕๕๓๕ เทศบาลต�ำบลบ้านหลวง อ.จอมทอง จ.เชียงใหม่ แบ่งพ้ืนที่การปกครองออกเป็น ๑ส่วนท่ี ๑๙ หมู่บา้ น ประกอบด้วย ๓ ชนเผ่า ได้แก่ ชนเผา่ มง้ จำ� นวน ๒ หมบู่ า้ น ชนเผ่า ปกาเกอญอ จำ� นวน ๘ หมู่บ้าน ชนเผา่ พื้นเมือง จ�ำนวน ๙ หมู่บ้าน พนื้ ท่ีทง้ั หมด ดังนี้ หม่ทู ่ี ๕ บา้ นขนุ ยะ หมู่ท่ี ๖ บา้ นป่าแขม หมทู่ ่ี ๗ บา้ นขุนกลาง หมู่ท่ี ๘ บ้านผาหมอน หมูท่ ่ี ๙ บา้ นเมืองอาง หมู่ที่ ๑๐ บา้ นแมห่ อย หมทู่ ี่ ๑๑ บา้ นเมอื งกลาง หมู่ที่ ๑๒ บา้ นหัวเสือ หมทู่ ี่ ๑๓ บา้ นน�ำ้ ลัด หมทู่ ี่ ๑๔ บา้ นปะ หม่ทู ่ี ๑๕ บา้ นแม่ปอน หมทู่ ี่ ๑๖ บ้านตาดม่ืน หมู่ที่ ๑๗ บ้านอ่างกาน้อย หมู่ที่ ๑๘ บ้านแม่ยะน้อย หมู่ที่ ๑๙ บ้านห้วยเฮ๊ียะ หมูท่ ่ี ๒๐ บ้านน้�ำตกแม่กลาง หมู่ที่ ๒๑ บา้ นก่ฮู อ่ สามัคคี หมทู่ ่ี ๒๒ บ้านหนองหล่ม หมู่ที่ ๒๓ บ้านใหม่ห้วยเฮ๊ียะ อาณาเขตทิศเหนือติดต่อกับต.แม่วิน อ.แม่วาง ต.สันติสุข อ.ดอยหล่อ ทิศใต้ติดต่อกับต.ดอยแก้ว ต.สบเต๊ียะ และเทศบาล ต�ำบลจอมทอง ทิศตะวันออกติดต่อกับต.ข่วงเปา อ.จอมทอง ต.ดอยหล่อ อ.ดอยหล่อ ทิศตะวนั ตกตดิ ต่อกบั ต.ช่างเคิ่ง ต.ทา่ ผา และ ต.กองแขก อ.แม่แจ่ม จ�ำนวนครัวเรือน ๓,๑๘๘ ครวั เรือน ประชากร ๑๒,๔๒๑ คน แบง่ เปน็ ชาย ๖,๒๑๖ คน รอ้ ยละ ๕๐.๐๔ หญงิ ๖,๒๐๕ คน รอ้ ยละ ๔๙.๙๖ อตั ราพงึ่ พงิ ๕๔ คนตอ่ วยั แรงงาน ๑๐๐ คน เดก็ ๐-๕ ปี จำ� นวน ๑,๒๘๕ คน คดิ เป็นรอ้ ยละ ๑๐.๓๔ ของประชากรท้งั หมด เป็นชาย ๖๖๗ คน รอ้ ยละ ๕๑.๙๐ หญงิ ๖๑๘ คน รอ้ ยละ ๔๘.๑๐ แบ่งเปน็ เด็ก ๐-๒ ปี จำ� นวน ๗๖๒ คน รอ้ ยละ ๕๙.๓๐ เด็ก ๓-๕ ปี จ�ำนวน ๕๒๓ คน ร้อยละ ๔๐.๗๐ การอาศัยอยูข่ อง เด็กปฐมวัยดังน้ีส่วนใหญ่อาศัยอยู่กับพ่อและแม่ จ�ำนวน ๑,๑๒๐ คน ร้อยละ ๘๗.๑๖ รองลงมาอยู่กับอยู่กับปู่ย่า ตายาย จำ� นวน ๑๓๗ คน ร้อยละ ๑๐.๖๖ อาศยั กับคนอืน่ ท่ี จำ� นวน ๒๘ คน รอ้ ยละ ๒.๑๘ โดยเดก็ ๒-๕ ปี เขา้ เรยี นในศพด.ในพนื้ ท่ี จำ� นวน ๓๐๒ คน สรปุ บทเรยี นการพฒั นาระบบการดแู ลเดก็ ปฐมวยั 55

รอ้ ยละ ๒๓.๕๐ เขา้ เรียนนอก ศพด. ในพ้ืนท่จี ำ� นวน ๒๖๒ คน รอ้ ยละ ๒๐.๓๙ ของ เด็กปฐมวยั ท้ังหมด เด็กปฐมวยั ทม่ี ีสุขภาพปกติ ๑,๑๙๘ คน ร้อยละ ๙๓.๒๓ เด็กที่มีปญั หา สุขภาพ ๘๗ คน รอ้ ยละ ๖.๗๗ แยกเป็นเด็กทม่ี พี ัฒนาการล่าชา้ ๑๕ คน ร้อยละ ๑.๑๗ รับวัคซีนไมค่ รบ ๖ คน ร้อยละ ๐.๔๗ ฟนั ผุ ๔๒ คน ร้อยละ ๓.๒๖ มีโรคเร้ือรัง ๒ คน รอ้ ยละ ๐.๑๖ นำ้� หนกั ต�่ำกวา่ เกณฑอ์ ายุ ๒๒ คน รอ้ ยละ ๑.๗๑ ระบบการดูแลเดก็ ปฐมวัยโดยชมุ ชนทอ้ งถ่นิ ของเทศบาลบา้ นหลวง ขับเคลอื่ นงานและ กจิ กรรมผา่ น ๔ ฐานคดิ ประกอบด้วย ฐานคดิ ท่ี ๑ พัฒนาศักยภาพคน มงุ่ เนน้ ส่งเสรมิ ใหค้ นในชุมชน ได้แก่ ผู้น�ำชุมชน อาสาสมคั ร กลุ่มองค์กร ภาคประชาชน มีความรู้ใน การพฒั นาชมุ ชน รวมถงึ สรา้ งใหค้ นในชมุ ชนมจี ติ สำ� นกึ สาธารณะ ใหท้ กุ คนไดแ้ สดงบทบาท ของตนเอง มสี ว่ นรว่ มในการรว่ มคดิ รว่ มทำ� รว่ มรบั ผลประโยชน์ ฐานคดิ ที่ ๒ การจดั การ ตนเอง มงุ่ เนน้ ใหช้ มุ ชนจัดการปญั หาและความตอ้ งการด้วยตนเอง ก่อนท่จี ะรบั ความชว่ ย เหลือจากหนว่ ยงานภาครฐั สรา้ งความเขม้ แข็งของชมุ ชน ฐานคดิ ที่ ๓ การท�ำงานโดยใช้ หลักธรรมาภิบาล มุ่งเน้นการท�ำงานโดยใชห้ ลักธรรมาภบิ าล ไดแ้ ก่ หลกั นติ ิธรรม (การ ตราข้อบังคับ กติกา ให้ทันสมัยและเป็นธรรม) หลักคุณธรรม (มีความซ่ือสัตย์สุจริต เสยี สละ) หลักความโปรง่ ใส (เปดิ เผยขอ้ มูลขา่ วสารให้ประชาชนรับทราบ) หลกั ความมี ส่วนร่วม (เปิดโอกาสให้ประชาชนมีส่วนร่วมรับรู้ ร่วมเสนอ) หลักความรับผิดชอบ (ให้บรกิ ารแกป่ ระชาชนทันทว่ งท)ี และหลักความคุ้มคา่ (จัดสรรและใชง้ บประมาณอยา่ ง ประหยดั และคมุ้ คา่ ) เพอ่ื ใหบ้ รรลเุ ปา้ หมายและประโยชนส์ ขุ แกป่ ระชาชน ฐานคดิ ท่ี ๔ สรา้ ง การมสี ว่ นรว่ มทกุ ภาคสว่ น มงุ่ เนน้ ใหท้ กุ ภาคสว่ นเขา้ มามสี ว่ นรว่ มในการรว่ มวางแผน รว่ ม ปฏิบตั ิ รว่ มตรวจสอบ รว่ มปรบั ปรุง ร่วมรับผลประโยชน์ โดยการน�ำใชท้ ุนทางสงั คมท่มี ี อยู่ในชุมชนเพอ่ื การพฒั นา ซ่งึ สอดคลอ้ งกับวิสัยทัศนข์ องการพฒั นาพื้นที่คือ กินอมิ่ นอน อุ่น ชุ่มฉ�ำ่ นำ้� ทา่ ท่องเท่ยี งพัฒนา ผนื ป่าเขยี วขจี เศรษฐกจิ ดีแบบพอเพียง โดยอาศยั ทุน ทางสังคมในพน้ื ที่อยา่ งน้อย ๔ สว่ นคอื เทศบาลตำ� บลบ้านหลวง รพ.สต.จำ� นวน ๔ แห่ง ได้แก่ รพ.สต.บ้านแม่หอย รพ.สต.บ้านเมืองกลาง รพ.สต.ดอยอินทนนท์ และรพ.สต. บ้านใหม่ห้วยเฮี๊ยะ ศพด. จ�ำนวน ๑๐ แห่ง ไดแ้ ก่ ศพด.บา้ นปา่ แขม ศพด.บา้ นขุนกลาง ศพด.บา้ นผาหมอน ศพด.บ้านแมป่ อน ศพด.บา้ นแมก่ ลางหลวง ศพด.บา้ นอา่ ง กาน้อย ศพด.แม่ยะน้อย ศพด.น้ำ� ตกแม่กลาง ศพด.บา้ นหนองหลม่ ศพด.เด่นสนั และทนุ ทางสงั คม ในชุมชน ได้แก่ ศูนย์พัฒนาครอบครัวต�ำบลบ้านหลวง กศน.อ�ำเภอจอมทอง กองทุน หลักประกันสุขภาพ กล่มุ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำ� หมู่บ้าน กลมุ่ นมแม่ ชมรมกำ� นนั 56

ผู้ใหญบ่ า้ น ชมรมผสู้ ูงอายุ ชมรมดอกไม้ป่า วดั นำ�้ ต้อง วดั น้ำ� ตกแมก่ ลาง โบสถค์ รสิ ตจกั ร ๑ส่วนท่ี มลู นธิ นิ กั บญุ คามลิ โลแหง่ ประเทศไทย ศนู ยฝ์ กึ อบรมเดก็ บา้ นแมป่ อน กองทนุ หมบู่ า้ น เปน็ ตน้ ระบบการดแู ลเด็กปฐมวยั ฯ ประกอบด้วยการดำ� เนนิ งานและกิจกรรมดังนี้ งานเด่นท่ี เนน้ การดูแลสขุ ภาพเดก็ ปฐมวัย โดยมีงานและกิจกรรม ดังนี้ ๑) การสง่ เสริมสุขภาพ การควบคุมและป้องกนั โรคข้ันพ้ืนฐาน จัดทำ� โครงการศพด.ปลอดโรค โภชนาการสมวยั ๒) พัฒนาศกั ยภาพครูและผูป้ กครองในการดแู ลเด็ก ๓) ส่งเสริมการกนิ นมแมอ่ ย่างเดยี ว ในระยะ ๖ เดอื นแรก ๔) สง่ เสริมเดก็ ๐-๕ ปี ไดร้ บั บริการทางสาธารณสุขร้อยละ ๑๐๐ ๕) สนบั สนนุ โรงเรียน อสม.เช่ียวชาญดา้ นแม่และเดก็ ๖) การช่วยเหลือฉกุ เฉินและสง่ ตอ่ ๒๔ ช่ัวโมง ๗) จัดค่ายครอบครัวสัมพันธ์ คลินิกครอบครัว ให้ความรู้การช่วยเหลือ เดก็ จมนำ�้ ๘) อบรมให้ความรแู้ กผ่ ูป้ กครอง และผ้ดู แู ลเด็ก ในดา้ นภาวะโภชนาการ ภาวะ นำ้� หนกั ตำ่� กวา่ เกณฑ์ (โรคผอม) และภาวะโภชนาการสงู หรอื เกนิ กวา่ เกณฑ์ (โรคอว้ น) และ จดั หาอาหารกลางวนั ใหเ้ ดก็ เลก็ ทกุ คน ไดร้ บั ประทานอาหารทม่ี คี ณุ คา่ ทางโภชนาการครบ ๕ หมู่ (๙) ตรวจคัดกรองโรคติดต่อเด็กทุกวัน กรณีพบความผิดปกติ เจ็บป่วยด้วย โรคตดิ ตอ่ ใหผ้ ปู้ กครองน�ำเด็กกลับบ้านและแนะนำ� ใหไ้ ปตรวจรักษาท่ี รพสต. หรอื รพ. งานทหี่ นนุ เสรมิ กนั ประกอบดว้ ย ๑) การเรยี นรวู้ ถิ ชี มุ ชน มงี านและกจิ กรรม ประกอบดว้ ย (๑) ส่งเสริมการอนุรักษ์และช่วยกันรักษาธรรมชาติเชิงนิเวศ (๒) ส่งเสริมการอนุรักษ์ ประวัตศิ าสตร์ ประเพณีมง้ (๓) จดั กิจกรรมท�ำบญุ ตกั บาตร (๔) ศกึ ษานอกสถานท่ี ดวู ถิ ี ชวี ติ แบบด้งั เดมิ เชน่ การทอผา้ การทำ� ไร่หมนุ เวยี นและประเพณที างศาสนา ดงู านเก่ียว กับผลติ ภณั ฑ์ของชมรมแม่บ้าน (โครงการนวัตวิถี) หมู่บ้านวฒั นธรรมพเิ ศษบ้านแมป่ อน พิพิธภัณฑ์ม้ง บ้านขุนกลาง กลุ่มจักสาน โรงเรียนผู้สูงอายุ สภาเด็กและเยาวชน ต�ำบลบ้านหลวง กลมุ่ มคั คุเทศกท์ อ้ งถิ่น ชมุ ชนบา้ นผาหมอน OTOP ต�ำบลบา้ นหลวง กลมุ่ ผ้าทอลายน�้ำไหล สถานีเกษตรท่ีสูง หมบู่ า้ นท่องเทย่ี วนวตั วิถี หมู่ ๑๐ บ้านแมห่ อย วัดน�้ำต้อง เป็นต้น ๒) การส่งเสริมคุณภาพและสร้างการพัฒนาการท่ีเหมาะส�ำหรับ เดก็ งานและกจิ กรรม ประกอบดว้ ย (๑) การเรียนการสอนโดยใช้ส่อื ภูมิปัญญาท้องถ่นิ (๒) จัดมมุ พฒั นาการเด็กต้นแบบ (๓) สรา้ งสนามเดก็ เลน่ สรา้ งปัญญา (๔) จดั การเรยี นรู้ แบบมสี ว่ นร่วม (๕) สง่ เสรมิ และประเมินพัฒนาการเดก็ เล็กของศนู ย์พฒั นาเดก็ เลก็ (๖) จดั ประสบการณ์การเรยี นรู้ ๔ ด้าน คอื ร่างกาย อารมณ์ จิตใจ สังคม และสติปัญญา ผ่าน กจิ กรรม ๖ หลกั ๓) การดูแลส่งิ แวดล้อม งานและกจิ กรรม ประกอบด้วย (๑) ปรบั ปรุง ภูมิทัศน์สภาพแวดล้อมและซ่อมแซมอาคารศูนย์พัฒนาเด็กเล็กให้เป็นไปตามมาตรฐาน สรปุ บทเรยี นการพฒั นาระบบการดแู ลเดก็ ปฐมวยั 57

มีความพรอ้ มในการใช้งานและเกิดความปลอดภัยตอ่ เด็ก (๒) ดำ� เนินงานก่อสร้างอาคาร ศพด. ตามแบบอาคารของกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น จ�ำนวน ๒ แห่ง (๓) ดำ� เนินการจัดหารวั้ และประตู (๔) จัดหาเครื่องเล่นสนามใหแ้ กเ่ ด็กเล็ก (๕) จัดสถาน ทปี่ ระกอบอาหาร (๖) มหี ้องสว้ ม ทลี่ า้ งมอื ส�ำหรับเดก็ (๗) จดั ท�ำแผนป้องกนั ภัย อุบัติเหตุ ฉกุ เฉนิ ๔) การช่วยเหลือเกือ้ กลู กัน จัดการซ้อมแผนอพยพเด็กและครูผดู้ แู ลเดก็ ในกรณี เกิดเหตุไฟไหม้ แผ่นดินไหว และการติดตั้งถังดับเพลิงในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก โดยทีม บา้ นหลวง ๒๔ ช่วั โมง ผลผลติ ผลลพั ธท์ เี่ กดิ ขน้ึ มดี งั น้ี ๑) ผลตอ่ เดก็ ปฐมวยั เดก็ ปฐมวยั จำ� นวน ๑,๒๘๗ คน ได้รับการส่งเสริมพัฒนาการรอบด้าน เด็กท่เี ขา้ เรียนในศพด. อายุ ๒-๕ ปี จ�ำนวน ๓๐๒ คน ประกอบด้วย ศนู ย์พัฒนาเด็กเลก็ บา้ นขุนกลาง จำ� นวน ๕๕ คน ศนู ย์พฒั นาเดก็ เล็ก บ้านผาหมอน จำ� นวน ๓๐ คน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบา้ นป่าแขม จำ� นวน ๒๒ คน ศนู ย์ พฒั นาเดก็ เล็กบ้านหนองหลม่ จ�ำนวน ๒๐ คน ศนู ย์พฒั นาเดก็ เลก็ บา้ นแมป่ อน จำ� นวน ๑๓ คน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านอ่างกาน้อย จ�ำนวน ๑๖ คน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก บ้านแมก่ ลางหลวง จ�ำนวน ๒๕ คน ศูนยพ์ ัฒนาเดก็ เล็กบา้ นแมย่ ะนอ้ ย จ�ำนวน ๔๐ คน ศูนย์พฒั นาเด็กเลก็ บา้ นน�ำ้ ตกแมก่ ลาง จำ� นวน ๕๓ คน ศูนยพ์ ัฒนาเด็กเล็กบา้ นเดน่ สนั จ�ำนวน ๒๘ คน ไดร้ บั การส่งเสรมิ พัฒนาการทง้ั รา่ งกาย อารมณ์ จติ ใจ สตปิ ญั ญา เสริม สร้างจินตนาการ และความคิดสร้างสรรค์ โดยการน�ำใช้นวัตกรรมส่ือการสอนจาก ภมู ปิ ญั ญาท่ศี พด.ได้พฒั นาข้ึน เด็กเกิดความมั่นใจในตวั เองและพฒั นาลักษณะนสิ ยั ทดี่ ีทาง สงั คม เชน่ การแบง่ ปัน การผลัดเปลีย่ น การช่วยเหลอื การอดทนต่อการรอคอย ความ ยืดหยุ่น เป็นต้น นอกจากน้ีเด็กปฐมวัยมีสุขภาพที่ดีได้รับประทานอาหารปลอดภัยจาก โครงการปลูกผักปลอดสารพิษ ปัจจยั เง่อื นไขของความสำ� เร็จในการดำ� เนินการของพื้นที่ ดงั น้ี ๑) การท�ำงานรว่ มมอื เป็นเครือข่าย โดยอาศัยความร่วมมือของท้องถิ่น ท้องท่ี หน่วยงาน องค์กรชุมชน ครูบุคลากรในศพด.ท้ัง ๑๐ แห่ง รพ.สต. ๔ แห่ง ศพค. และครอบครัวเด็กปฐมวัย ๒) การสนบั สนนุ จากหนว่ ยงานภายนอก เช่น หน่วยงานพฒั นาชุมชนจากอ�ำเภอ กลุม่ ครสิ ตจกั ร ๓) การมรี ะบบข้อมูลตำ� บลและขอ้ มูลเด็กปฐมวัย 58

องคก ารบรหิ ารสว นตำบลเมืองปอน อ. ขนุ ยวม จ.แมฮ อ งสอน ระบบการเกษตรชุมชน ระบบสขุ ภาพ ระบบเศรษฐกจิ ชุมชน การจดั การน้ำ การรกั ษาและการสง เสรมิ สขุ ภาพ แหลง เงนิ ทนุ กลมุ จัดการนำ้ ในระบบเหมอื ง ฝาย ภูมปิ ญ ญาไทใหญเ พ่ือการเกษตร รพ.สต.เมืองปอน - มีการรวมกลุมและจดั ต้ังคณะกรรมการกลุมการบริหารจัดการนำ้ - รักษาพยาบาล กองทนุ หมูบา น ในระบบเหมอื งฝายดว ยภูมิปญญาไทใหญ เพื่อการเกษตร การเผยแพรร ณรงคใ หค วามรูเ ร่อื งสุขภาพ - เงนิ กูยมื เพอ่ื การประกอบอาชีพ - มกี ารแตง ตัง้ ตวั แทนท่ีเรยี กวา “แกฮอง” กลุม อสม. กองทนุ พฒั นาบทบาทสตรี - คัดกรองสขุ ภาพเพื่อปองกันโรคเบาหวาน - กองทุนกูย มื ของกลุมสตรี เพือ่ การประกอบอาชีพ เพื่อดแู ลดานการจัดสรรน้ำและพิธีกรรม - รณรงคลกู น้ำ ยุงลาย กลุม กขคจ. - มีการจัดซ้ือวสั ดุอปุ กรณเขา กลมุ เพ่อื - รณรงคเกลอื ไอโอดีน - กองทนุ ของคนจนเพื่อการกูยมื ประกอบอาชีพ กองทุนธนาคารขา ว สรา งเหมอื งฝายในการเกบ็ นำ้ ใชใ นการเกษตร กลมุ อาสาสมคั รพทิ กั ษสุขภาพคนในชมุ ชน - แหลง กูยมื ขา วสำหรบั ชมุ ชนเพือ่ บริโภคหรอื ทำพันธุ -ปฏิทินอาหารไทยตามโซน กองทุนหมูบานเงินลาน การจัดทำฟารม การฟน ฟสู ภาพ - กยู ืมเพอื่ ลงทุนประกอบอาชีพ สรา งรายได ฟารม ตวั อยางรูปแบบไรนาสวนผสม กลมุ นวดพื้นบา น กลุม ทอผา - มีการปลูกพืชและเลย้ี งสัตวห ลายชนิดในพน้ื ทเี่ ดียวกนั - ฟนฟูสภาพดานรางกาย (บีบหยา) ฟารม ตวั อยางรูปแบบวนเกษตร - การอบสมุนไพรดวยลกู ประคบ - เช่ียวชาญการทอผา ปกาเกอญอ - ใชท ด่ี ินในการผลิตพชื หรอื สตั ว เชนการเพาะปลกู พืช - นำเมล็ดเดือยปก บนผนื ผา การทำปา ไม ประมง ปศสุ ตั วตา งๆ และรวมถึงการทำกายภาพบำบดั ตามความรูสากล - การทำเกษตรรวมกบั การอนุรกั ษปาไม - สมาชิกเครือขา ยทกุ คนจะตรวจเยี่ยมและ กลมุ ตมี ดี ฟารม ตัวอยา งรูปแบบสวนครบวงจร ใหบริการถึงบานผูปวย โดยไมระบุคาใชจาย - ทำเครอื่ งมือทใ่ี ชท างการเกษตรและ - แบง พ้นื ที่ในการปลูกบา น ทำหนองน้ำ ปลูกพชื ผัก เปน การบริจาคตามจิตศรัทธา อุปกรณค รัวเรอื น ผลไมต างๆ และทำการเล้ยี งสตั ว ฟารม ตวั อยา งรูปแบบสวนหลังบาน กลุมจกั สาน - รณรงคและสงเสริมการปลกู พืช ผกั - เครื่องจบั สตั วน ้ำ ไข กระโดง ตะกรา สมุนไพร กนิ ไดในครัวเรอื น กระบงุ เคร่ืองประดับ - ปลกู ไมย ืนตน ไมผ ล ในบริเวณบาน กองทนุ ปุยและยา - สนับสนุนวตั ถดุ ิบทางการเกษตร สวัสดิการ เชน ปยุ ฌาปนกิจสงเคราะหตำบลเมอื งปอน - สวัสดกิ ารสำหรบั ครอบครัวสมาชกิ เม่อื ถึงแกกรรม เครอื ขา ยสวสั ดิการชมุ ชนตำบลเมอื งปอน - การออมเงนิ หรือระดมหนุ เพื่อนำมาชว ยเหลอื เกอื้ กลู ประชาชน จำนวน ๑,๖๐๒ ครวั เรอื น จำนวนประชากร ๔,๓๓๖ คน หญงิ ตั้งครรภ ๒๕๐ คน (๕.๗๗%) ชาย ๒,๒๖๔ คน (๕๒.๒๑%) กลุมวัยทำงาน (๑๕-๕๙ ป) ๒,๒๗๗ คน (๕๒.๕๑%) หญงิ ๒,๐๗๒ คน (๔๗.๗๙%) ผูสงู อายุ (๖๐ ปขน้ึ ไป) ๑,๔๔๑ คน (๓๓.๒๓%) อัตราพึง่ พงิ วยั เด็ก ๒๗ คน: วัยทำงาน ๑๐๐ คน ผูปวยเอดส ๓ คน (๐.๐๗%) เดก็ ๐-๕ ป ๒๑๓ คน ผปู ว ยจติ เวช ๒๐ คน (๗.๙๙%) ชาย ๙๓ คน (๔๓.๖๖%) ผปู วยโรคเร้อื รงั ๕๐ คน (๑.๕๓%) หญิง ๑๒๐ คน (๕๖.๓๔%) ผูดอ ยโอกาส ๒๕๐ คน (๕.๗๗%) เดก็ ๐-๒ ป ๘๑ คน (๑.๘๗%) คนพกิ าร ๑๕๐ คน (๓.๔๖%) เด็ก ๓-๕ ป (๓.๐๔%) ผปู ว ยระยะสุดทาย ๑๕ คน (๐.๓๕%) เด็ก ๖-๑๒ ป (๓.๒๓%) เดก็ และเยาวชน ๙๑๐ คน (๒๐.๙๙%) ระบบเรยี นรขู องเดก็ และเยาวชน ระบบวฒั นธรรมและภมู ปิ ญญาทองถน่ิ ระบบการจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอม การเรียนรใู น สพด. การเรยี นรใู นโรงเรยี น อนรุ กั ษวฒั นธรรมพื้นบา น คนแกะไม การอนุรกั ษส ง่ิ แวดลอ ม ๑ส่วนท่ี ศูนยเ สริมสรางตน กลา วฒั นธรรมไทยใหญ ชมรม อย.นอ ย โรงเรยี นชมุ ชนบา นเมอื งปอน ปฏิทนิ วฒั นธรรมไทใหญ - อนรุ กั ษและพฒั นาศิลปะการแกะสลกั เครือขายการจดั การทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ ม ต.เมอื งปอน - พัฒนาและจัดการศึกษาปฐมวยั ใน ศพด. - ใหความรกู ารบริโภคอยา งเหมาะสม - ประเพณีเหลินสาม“ขา วหยา ก”ุ - ขยายพน้ื ทอ่ี นุรักษปาท่ีสมบูรณ ไมใ หม ีการเขาไป - นำผสู งู อายใุ นชมุ ชนเขา มามสี วนรว มใน - ประเพณีเหลนิ ส่ี “ปอยสา งลอง” สลา นอย จองพารา ปลอดภยั ในการเลือก รับประทานอาหาร - ประเพณเี หลินหา “ปอยซอนน้ำ” - เด็กและเยาวชนรวมกันอนรุ กั ษวัฒนธรรม ใชป ระโยชนโ ดยไมมีความจำเปน การอนุรกั ษวัฒนธรรมของชมุ ชน หรือการเลอื กซ้อื ใชผลติ ภัณฑป ระเภทยา - ประเพณีเหลินหก“ปอยจาต”่ี โฮมสเตยบานเมืองปอน และเครอ่ื งสำอางของเยาวชน - ประเพณเี ดอื นเจ็ด “วานปะลีก” จองพาราหมูบาน อนรุ ักษว ฒั นธรรม ประเพณี - การทอ งเที่ยวเชิงอนรุ ักษ - โครงงานสขุ ภาพเรื่อง อย.นอย ชวยให เพอื่ จดั ระเบยี บชมุ ชน “ กินเปน ใชเปน ปลอดภยั ” - การสืบทอดประเพณแี ละวัฒนธรรมสเู ด็กเยาวชน วงั ปลาแมล ากะ - การปลูกพชื ริมน้ำ 10 ชนดิ - ประเพณเี ดอื นแปดถงึ สบิ “ปอยจาคะ ” - การเพาะเล้ียงพนั ธปุ ลา 50 ชนิด - ประเพณปี อยเหลินสิบยา งสิบเอ็ด “ปอยออ งจอด” - การมกี ตกิ า ระเบียบชมุ ชน เพ่ือการอนุรกั ษ - ประเพณีปอยเหลนิ สิบเอ็ดยางสิบสอง “ปอยกอ ยจอด - ประเพณีปอยเหลินสบิ สอง “ปอยหวั่งกะปา ” การเรยี นรใู นชุมชน แหลงทอผา กะเหร่ยี ง สภาเด็กและเยาวชนตำบลเมอื งปอน - อนุรักษว ธิ ีการทอผา ลวดลายผา ผลิตภัณฑผ าทอกะเหรีย่ ง ชดุ แตงกายสตรแี บบด้ังเดมิ - ประสานกลมุ /ชมรมเดก็ และเยาวชนในตำบลดำเนนิ กจิ กรรม - การแตง กายดว ยชดุ กะเหรี่ยงประจำทอ งถิ่น ในงานประเพณีตางๆในชุมชน - จดั กจิ กรรมเก่ียวกบั การศกึ ษา กีฬา วฒั นธรรม ในตำบล ภาพท่ี ๑.๑๔ ระบบการจดั การตนเองของชมุ ชนทอ้ งถ่ิน เทศบาลต�ำบลเมอื งปอน อ�ำเภอขุนยวม จังหวดั เชียงใหม่ สรปุ บทเรยี นการพฒั นาระบบการดแู ลเดก็ ปฐมวยั 59

ระบบดแู ลเด็กปฐมวัยโดยชมุ ชนทอ้ งถิน่ องคก ารบริหารสวนตำบลเมอื งปอน อ. ขุนยวม จ.แมฮ องสอน จำนวน ๑๖๐๒ ครวั เรอื น ปจจัยความสำเร็จ จำนวนประชากร ๔๓๓๖ คน ชาย ๒๒๖๔ คน (๕๒.๒๑%) - กลไกการจัดการ มีการจดั ระบบการดำเนนิ งานลกั ษณะ หญิง ๒๐๗๒ คน (๔๗.๗๙%) คนทำ คนนำ และคนหนุน อัตราพึง่ พงิ วยั เดก็ ๒๗ คน: วัยทำงาน ๑๐๐ คน - กระบวนการมสี ว นรว มของชุมชน และภาคสว นราชการ เดก็ ๐-๕ ป ๒๑๓ คน ในการยกระดับการพัฒนาเด็กปฐมวยั ชาย ๙๓ คน (๔๓.๖๖%) - การพัฒนาศักยภาพของครผู ูดแู ลเดก็ ที่มอี ยา งตอเน่อื ง หญิง ๑๒๐ คน (๕๖.๓๔%) - การหนุนเสริมจากองคก ารบริหารสว นตำบลเมืองปอน เดก็ ๐-๒ ป ๘๑ คน (๑.๘๗%) - การเชอื่ มโยงงานตำบลสุขภาวะ ท่ีไดร บั การสนบั สนนุ จาก สสส. เดก็ ๓-๕ ป (๓.๐๔%) เดก็ ๖-๑๒ ป (๓.๒๓%) การดำเนินงาน เด็กและเยาวชน ๙๑๐ คน (๒๐.๙๙%) การสง เสรมิ พฒั นาการดา นการเรยี นรู สุขภาพเด็กปฐมวัย - หลกั สตู รการเรยี นรรู ปู แบบวฒั นธรรมทอ งถน่ิ น้ำหนกั นอยกวาเกณฑ ๑๘ คน (๓.๗๖%) “ตน กลา วฒั นธรรม” - นวตั กรรมโครงการ “เลน สขุ เบกิ บาน สำราญใจ” นำ้ หนักมากกวาเกณฑ ๘ คน (๑.๘๘%) - เนน การเปด โลกทศั น การเลน ใหเ กดิ การเรยี นรู เตีย้ ๑๖ คน (๗.๕๑%) อว น ๘ คน (๓.๗๕%) ดา นสขุ อานามยั ดา นโภชนาการ ผอม ๑๗ คน (๗.๙๘%) - การตรวจวดั ไขเ ดก็ หรอื สงั เกต - อาหารไทใหญ/ ปาเกอญอ (อาหารทอ งถน่ิ ) เพอ่ื คดั กรองเดก็ ทกุ วนั เพอ่ื ปอ งกนั โรค กนิ ปลอดภยั เตบิ โตแขง็ แรง ฟน ผุ ๑๙๕ คน (๙๑.๕๕%) - การจดั ระเบยี บ ชำระ ลา งของเลน - รพสต.ชว ยดแู ลเรอ่ื งอาหารทเ่ี หมาะสมกบั เดก็ ปฐมวยั พัฒนาการชากวาวยั ๒๗ คน (๑๗.๓๗%) เปน ประจำทกุ สปั ดาห - ลด หวาน มนั เคม็ - สง เสรมิ การดแู ลตวั เอง ลา งมอื ลา งเทา ดา นสภาพแวดลอ ม ในระยะ ๖ เดอื นท่ีผานมา แปรงฟน อยา งถกู ตอ งเปน ประจำทกุ วนั - จดั การสภาพแวดลอ มใหเ ออ้ื ตอ กระบวนการเรยี นรู เด็กปฐมวัยมีภาวะเจบ็ ปว ยฉกุ เฉนิ ๒๔ คน (๑๑.๒๗%) (แตง สวนใหร ม รน่ื /จดั ของเลน หนงั สอื ใหเ ปน ระเบยี บ) - นวตั กรรม “หอ งเรยี น หอ งเลน ” ทุนทางสังคม การสง เสรมิ สขุ ภาพและปอ งกนั โรค องคก ารบริหารสวนตำบลเมอื งปอน - วางแผนการจดั การรบั มอื โรคมอื เทา ปาก และโรคตดิ ตอ อน่ื ๆ ศนู ยพ ฒั นาเด็กเลก็ บา นเมืองปอน - โครงการกำจดั เหาประจำสปั ดาห (ใชว สั ดธุ รรมชาตทิ อ งถน่ิ ) ศูนยพ ัฒนาเดก็ เลก็ บา นหนองแหง - นวตั กรรม การออกกำลงั กาย “ขยบั ๆ รอ งๆ เตน ๆ” ศูนยพ ัฒนาเดก็ เล็กบา นมะหินหลวง โรงพยาบาลสงเสรมิ สขุ ภาพประจำตำบลบา นเมอื งปอน โรงพยาบาลสง เสริมสขุ ภาพประจำตำบลบา นแมลากะ โรงพยาบาลสง เสริมสขุ ภาพประจำตำบลบานทา หนิ สม สาธารณสุขอำเภอขุนยวม ผลลพั ธ เมดอื ก็ เทปาฐปมาวกยั ลปดวลยงไขรเ ลอ ยอื ลดะออ๓ก๕แล%ะ ผปู กครองมคี วามรใู นการเสรมิ สรา ง ขยายผลการเรียนรู หรือเปนแหลง เรียนรู เรดะด็กบัปทฐมสี่ วูงยัขน้ึมีพรัฒอ ยนลาะดีข๑ึน้ ๐เ๐รียน%ตอใน กรอายรลเระยี ๒นร๕ทู ่ีต%อยอดจาก ศพด. ในระดบั อำเภอ ภาพที่ ๑.๑๕ ระบบการดูแลเด็กปฐมวัยโดยชุมชนท้องถ่ิน เทศบาลต�ำบลเมืองปอน อำ� เภอขนุ ยวม จงั หวัดเชยี งใหม่ 60



























































อบต.แกงแก อ.โกสมุ พิสยั จ.มหาสารคาม ระบบจัดการ ๑) การดูแลสขุ ภาพโดย ๑๐ หมูบา น ๒) การดแู ลสขุ ภาพและ อาหารชุมชน สถานบริการสุขภาพ ๑,๕๑๑ ครัวเรือน - การคดั กรองโรค ประชากร ๔,๓๒๙ คน ผ-ูป วจผย-ดั -ชผูสกฉรวอูงพู ากกุถยอสรกิาเฉเาชฉมราหกุยวเรนิ.ลยเ/ุยฉอย่ียอืเนิาหามกสกสลนับาไงอืใารสนดน มชกแูโัคดุมาลรยรชแสจนำงปสหเรสงแเนรศเรหปูสา มิสรลยผรษนงมิลรเับฐอติงะสากินภบชนทิจัณพีบนุ ุนชฑุม ชน - การผลติ - การสงเสรมิ สขุ ภาพ ชาย ๒,๐๑๗ คน (๔๘.๗๗%) - การแปรรูป - การบำบดั รกั ษา หญงิ ๒,๒๒๒ คน (๕๑.๒๓%) ในตลาดชุมชน - ลดตน ทนุ -การฟน ฟสู ขุ ภาพ - กองทุนหมูบา น - การจำหนา ย - การสงเสริมใหไ ด เดก็ ๐-๕ ป ๒๒๒ คน ๕.๑๒% - กองทุนพฒั นาบทบาทสตรี - ศพด. - อาหารปลอดภัย รบั ภูมิคมุ กนั โรค ชาย ๑๑๒ คน (๕๐.๔๕%) - สถาบนั การเงินชุมชนแกงแก - กลุมปลกู ผัก หญิง ๑๑๐ คน (๔๙.๕๕%) - กลุม ฌาปนกจิ หมบู าน ปลอดสารพิษ - กลุม เศรษฐกจิ พอเพียง ผสู งู อายุ ๖๓๔ คน (๑๔.๘๔%) - หมูบานเศรษฐกิจพอเพยี ง ผูปว ยเรือ้ รงั ๒๖๑ คน (๖.๑%) คนพกิ าร ๔๗ คน (๑.๑๐%) ประชากรท่ีมีภาวะเสี่ยง - กลุมเล้ยี งปลาบอ ดิน - กลมุ ทอเสอ่ื ลายขติ - กลมุ จกั รสาน คณะกรรมการ - กลมุ เลี้ยงปลาบอ ดนิ - กลมุ กข.คจ. สปสช. - กลมุ ปลูกผกั ปลอดสารพษิ - กลุมโรงสขี าวชมุ ชน รพ.สต. - กลมุ ทอเสื่อกก - กลุมหัตกรรมพน้ื บา น ศพด. ระบบการบรหิ ารจัดการแบบการมีสวนรว ม สรางการมสี วนรวม สนบั สนนุ งบประมาณ อบต. ศพค. สรางชมุ ชนเขม แขง็ กองทุนสวัสดิการชมุ ชน หนวยกชู ีพกภู ยั กลุม เยาวชน/ อปพร. ทองที่ กลุม อสม.นอย คณะกรรมการบรกิ าร ศพด. ภาพท่ี ๑.๒๖ ระบบการจดั การตนเองของชมุ ชนทอ้ งถน่ิ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลแกง้ แก อำ� เภอโกสุมพสิ ัย จงั หวดั มหาสารคาม 90

ระบบการดแู ลเดก็ ปฐมวัย อบต.แกงแก อ.โกสุมพิสัย จ.มหาสารคาม สถานภาพการอยูอาศยั ขอ มลู ดา นสขุ ภาพ เด็กปฐมวยั ท่อี าศัยอยูก่ ับพอ่ และแม่ ๑๘๔ คน (๘๐%) ไดร้ บั วัคซนี ไม่ครบ ๑๑ คน ฟันผุ ๑๘ คน ๗ คน เดก็ ปฐมวยั ท่อี าศัยอยู่กับปยู่ ่าหรือตายาย ๓๖ คน (๑๖.๒๒%) นา้ํ หนกั ตํา่ กวา่ เกณฑ์ ๑๖ คน ป่วยโรคมือ เท้า ปาก นา้ํ หนกั เกนิ เกณฑ์ ๘ คน จำนวนเดก็ ๐-๕ ป ๒๒๒ คน (๕.๑๒%) ชาย ๑๑๒ คน (๕๐.๔๕%) หญิง ๑๑๐ คน (๔๙.๕๕%) การสง เสรมิ การเรยี นรู - พัฒนาสื่อการสอนและการเลน พ้นื บาน โดยมีสว นรว มของผูสูงอายุและปราชญช าวบา น - เรียนรูน อกหองเรียน (ปราชญชมุ ชน) - สง เสริมการสรา งวนิ ยั จิตอาสา กฎกตกิ าผา นการเลน และการจดั กจิ กรรมเรียนรูของครู - ใหค วามรูผูปกครองในการดูแลเด็กท่ีบา น - จัดกจิ กรรมสง เสรมิ การเลน ปรบั สภาพแวดลอมใหมีมมุ เรยี นรวู ิทยาศาสตร การเกษตรภูมิปญ ญา - สง เสริมการเรยี นรูตามหลกั สตู รเพ่อื สงเสริมพัฒนาการ IQ,EQ ศพค. รพ.สต. กลมุ เศรษฐกจิ พอเพียง กลุมปลูกผักปลอดสารพษิ ศพด. กลุมปราชญชาวบา น สนบั สนนุ การมีสวนรวม ประชาสัมพนั ธสื่อสารในชมุ ชน ของทนุ ทางสงั คม การจดั การอาหารปลอดภัย การดแู ลสขุ ภาพเด็กปฐมวยั - ประเมินสุขภาพเด็ก สงเสรมิ สุขภาพ ปอ งกนั โรค ประชมุ /ประชาคม ตดิ ตามประเมนิ ผล - ผลิตอาหารปลอดภยั โดยการใหวคั ซนี ครอบคลมุ วางแผนดำเนินงาน ตอ ยอดการพัฒนางาน มีกลมุ ปลูกผกั ปลอดสารพษิ ในชมุ ชน แตง ตง้ั คณะกรรมการ การใชปยุ ชวี ภาพ - ดูแลเด็กเจบ็ ปวยท้ังท่ี ศพด./ทบ่ี า น/รพ.สต. โดยจัดบริการ EMS สงตอ รักษาทเ่ี หมาะสม ดำเนินงาน - มีการแปรรปู ผลิตภณั ฑอาหารเพือ่ บริโภคและจำหนา ย - สงเสริมการดแู ลสขุ ภาพฟน - ตดิ ตามเย่ยี มบานเด็กเจ็บปวย - มอี าหารครบ ๕ หมูทผี่ ลิตในชมุ ชน เฝาระวงั เดก็ ทเี่ สีย่ งตอ การทารุณกรรม - สรา งการเรยี นรเู ร่อื งอาหารปลอดภัย - การสรา งจติ อาสาดแู ลสขุ ภาพ แกเด็ก รพ.สต. กูชีพ กูภ ัย ศพด. กลมุ เศรษฐกิจพอเพยี ง กลุม เล้ยี งปลาบอดิน กลุม อสม. กลุม อสม.นอ ย กลุม ปลกู ผกั ปลอดสารพษิ กลุม ผูก อการดี กลุมเยาวชนลด ละ เลิกยาสูบ ตอ เด็ก ผลลัพธ ๑ส่วนที่ เดก็ มีสขุ ภาพแขง็ แรง ไดร บั ประทานอาหารครบ ๕ หมู ตอครอบครัว ตอชมุ ชน อาหารปลอดภยั เกดิ การเรียนรูการผลิตอาหาร - ครอบครวั มีความปลอดภยั - ชุมชนมแี หลง เรียนรสู ำหรบั เด็กเรื่องอาหารปลอดภยั สำหรบั เด็กและสมาชิกในครอบครัว - เกิดความรว มมือในการดูแลเดก็ ทำใหเ ห็นคุณคา ของทอ งถิน่ และอาชีพของคนในทอ งถ่นิ - ครอบครวั มีความรูและศักยภาพในการดูแลเด็ก ภาพท่ี ๑.๒๗ ระบบการดแู ลเดก็ ปฐมวยั โดยชมุ ชนทอ้ งถน่ิ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลแกง้ แก อำ� เภอโกสมุ พสิ ัย จังหวัดมหาสารคาม สรปุ บทเรยี นการพฒั นาระบบการดแู ลเดก็ ปฐมวยั 91