ผีเสื้อขยับปีก

51 สถานสงเคราะห์ สถานคมุ้ ครองสวสั ดภิ าพ บา้ นพกั ตามเกณฑแ์ ละระเบยี บของ แตล่ ะองคก์ ร ตรงนเ้ี ปน็ อปุ สรรคหนง่ึ ในกระบวนการยตุ ธิ รรม ทเี่ ดก็ ผเู้ สยี หาย หลายคนยอมล้มเลิก ยอมความ เพ่ือให้ได้มีชีวิตกับครอบครัว ดีกว่า กระจดั กระจายไปคนละทศิ ทาง “การดแู ลเดก็ ทถ่ี กู ละเมดิ เราตอ้ งดแู ลครอบครวั และบรบิ ทแวดลอ้ ม ของเดก็ ดว้ ย เพอื่ ใหเ้ ดก็ เกดิ ความรสู้ กึ มนั่ คง มน่ั ใจ ปลอดภยั ในเมอื่ เดก็ รกั ครอบครวั ของเขา เรากต็ อ้ งดแู ลใหเ้ ขาไดร้ บั สงิ่ น้ี เดก็ จะถกู แยกจากครอบครวั ไมไ่ ด้ ไมเ่ ชน่ นน้ั เราจะไมไ่ ดข้ อ้ มลู จากเดก็ เดก็ ไมไ่ วว้ างใจกท็ �ำงานตอ่ ไมไ่ ด้ คดิ วา่ วธิ นี น้ี า่ จะตอบโจทยท์ สี่ ดุ โดยการใหค้ รอบครวั มาท�ำงานรว่ มกบั เรา” บา้ นไมใ่ ชโ่ ครงสรา้ งอาคาร บา้ นคอื ทส่ี ถติ ยข์ องความรกั และครอบครวั แมเ่ อและทกุ คนยมิ้ กบั บา้ นใหมท่ พ่ี วกเขาจะไดอ้ ยรู่ ว่ มกนั ขา้ วของทที่ กุ คนเตรยี มมาเอาเขา้ ไปในบา้ นใหม่ คอื ชวี ติ ทเี่ ยยี วยา วนั รงุ่ ขน้ึ หวั หนา้ บา้ นพกั ทเี่ ดก็ ๆ ในนนั้ เรยี กวา่ “แมป่ ”ู หรอื “มาเธอร”์ แนะน�ำสมาชกิ ใหมใ่ หร้ จู้ กั กบั ครอบครวั ทอี่ ยกู่ อ่ นแลว้ เดก็ โรฮงิ ญากวา่ 20 ชวี ติ และเจา้ หนา้ ทบี่ า้ นพกั ฯ ราว 10 คน จากนนั้ กพ็ าทง้ั หมดท�ำความรจู้ กั สถานที่ อธบิ ายกฎระเบยี บและการอยรู่ ว่ มกนั เพอ่ื ใหส้ มาชกิ ใหมไ่ ดเ้ หน็ วา่ ชวี ติ ขา้ งใน เปน็ อยา่ งไร เหน็ เปา้ หมายในการมาอยวู่ า่ เพอ่ื อะไร ท�ำอะไรได้ ท�ำอะไรไมไ่ ด้ “รปู แบบของบา้ นพกั ทเี่ ปน็ อยใู่ นปจั จบุ นั เหมอื นเปน็ เมอื งลบั แล กตกิ า แขง็ เกนิ ไป” หวั หนา้ ปสู ะทอ้ นความเหน็ “เดก็ เขา้ มาทบ่ี า้ นพกั แลว้ มกี ฎใหท้ ำ� 1 - 2 - 3 - 4 เชน่ ตน่ื 6 โมงเชา้ ออกกำ� ลงั กาย ทำ� กจิ วตั รประจำ� วนั เสรจ็

52 มากนิ ขา้ วทมี่ คี นทำ� ใหไ้ วแ้ ลว้ แลว้ กม็ คี นลา้ งจานให้ กนิ เสรจ็ กท็ ำ� กจิ กรรมตาม ตารางทบ่ี า้ นพกั ฯ จดั ใหเ้ ปน็ หนุ่ ยนต์ ไมม่ กี ารออกจากบา้ นพกั โทรศพั ทไ์ มใ่ หใ้ ช้ ตดั การตดิ ตอ่ สอ่ื สารกบั คนทเี่ ขารกั และไวใ้ จ” “เราตอ้ งทำ� บา้ นพกั ใหเ้ หมอื นครอบครวั มกี ฎกตกิ าได้ แตต่ อ้ งเปน็ กฎ ทเ่ี ราสรา้ งรว่ มกนั ไมใ่ ชก่ ตกิ าทอี่ อกจากเราในฐานะรฐั บา้ นพกั ฯ ชว่ ยเหลอื คมุ้ ครองใหป้ ลอดภยั ทางดา้ นรา่ งกาย แตเ่ รอื่ งจติ ใจ เราตอ้ งลดบทบาทความเปน็ เจา้ หนา้ ทร่ี ฐั ลดเงอื่ นไขตวั เองลง และดแู ลความจำ� เปน็ ของผเู้ สยี หายมากขนึ้ ” ทนี่ ่ี ทกุ คนอยรู่ ว่ มกนั ชว่ ยกนั ท�ำงาน แบง่ หนา้ ทกี่ นั ท�ำอาหาร กนิ ขา้ ว ดว้ ยกนั ลา้ งจาน ท�ำความสะอาดตกึ อาคาร และพนื้ ทโี่ ดยรอบบา้ นพกั ฯ และ ส�ำหรบั ครอบครวั นอ้ งฟา้ พวกเขามบี า้ นทอี่ ยดู่ ว้ ยกนั และมคี รวั ทพ่ี วกเขาท�ำ อาหารกนิ เองในแบบครอบครวั ได้ ไมจ่ �ำเปน็ ตอ้ งมากนิ รวมกบั เดก็ ๆ โรฮงิ ญาที่ ตกึ และบางครงั้ บางคราวทงั้ ครอบครวั หวั หนา้ ปู และเดก็ ๆ โรฮงิ ญา กอ็ อกไป ตลาดนดั หรอื ออกไปเทยี่ วกนั ใกลๆ้ บา้ นพกั ฯ “บา้ นพกั เดก็ ของกระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมนั่ คงของ มนษุ ย์ เปน็ หมดุ หมายแรกของการทวงคนื ความยตุ ธิ รรมของเหยอื่ เดก็ จะ ตอ้ งถกู เอม็ พาวเวอรต์ งั้ แตว่ นิ าทที เ่ี ขา้ รบั การคมุ้ ครองทบี่ า้ นพกั เลย เพราะ ฉะนนั้ โครงสรา้ งของบา้ นพกั ตอ้ งไมใ่ ชแ่ คด่ แู ลเดก็ ใหก้ นิ อม่ิ นอนอนุ่ แตต่ อ้ ง มกี ระบวนการเอม็ พาวเวอรซ์ งึ่ วถิ ชี วี ติ ทบี่ า้ นพกั ฯ กเ็ ปน็ สว่ นหนงึ่ ทเ่ี ยยี วยา” ดงั นน้ั สว่ นหนง่ึ นอกจากการบ�ำบดั รกั ษาทางคลนิ คิ และยาแลว้ วถิ ี ชวี ติ ในบา้ นพกั ทต่ี อบโจทยข์ อ้ หว่ งกงั วลของนอ้ งฟา้ กจ็ ะเปน็ สว่ นหนง่ึ ทชี่ ว่ ยให้ กระบวนการเยยี วยาภายในดขี น้ึ คนื ชวี ติ จติ ใจทเี่ ขม้ แขง็ ใหเ้ ธอและครอบครวั ได้ ยนื หยดั บนเสน้ ทางกระบวนการยตุ ธิ รรมทย่ี งั อกี ยาวไกล

53 โจทยเ์ รอ่ื งงานและรายไดข้ องพอ่ แมท่ นี่ อ้ งฟา้ หว่ งใย หวั หนา้ ปกู ค็ ดิ ทางออกไวเ้ รยี บรอ้ ย “จากการพดู คยุ และสงั เกต บงั วาเปน็ คนชอบปลกู ตน้ ไม้ นอกจากให้ ดแู ลตน้ ไมเ้ ปน็ คนสวนของบา้ นพกั แลว้ กใ็ หบ้ งั วาชว่ ยสอนเดก็ ๆ โรฮงิ ญาให้ ปลกู ผกั ทำ� ตเู้ ยน็ หลงั บา้ น (แปลงผกั ) ซง่ึ ดบู งั วามคี วามสขุ เวลาสอนเดก็ ๆ และ เดก็ ๆ ทน่ี กี่ ม็ คี วามสขุ บงั มอื เยน็ ปลกู ตน้ ไมอ้ ะไรกข็ น้ึ ” หวั หนา้ ปเู ลา่ เธอจดั สรร งบบา้ นพกั ฯ ทพ่ี อมี เพอ่ื จดั จา้ งบงั วามาเปน็ พนกั งานชวั่ คราวของบา้ นพกั ฯ เพอื่ ท�ำสวน สว่ นแมเ่ อ หวั หนา้ ปกู จ็ า้ งใหเ้ ปน็ ครฝู กึ อาชพี สอนเดก็ ๆ โรฮงิ ญาท�ำ “ผดั ไทย” ทเ่ี ธอถนดั แลว้ รบั คา่ วทิ ยากรเปน็ ครงั้ ๆ ไป โดยใชง้ บจากกลมุ่ องคก์ ร มลู นธิ เิ อกชนทชี่ ว่ ยเหลอื ดา้ นอาชพี กบั กลมุ่ โรฮงิ ญา นอกจากนนั้ หวั หนา้ ปสู งั เกตดว้ ยวา่ แมเ่ อมคี วามถนดั ทางการฝมี อื และศลิ ปะ “แมน่ มี่ ฝี มี อื นะ เกง่ ศลิ ปะ” หวั หนา้ ปเู อย่ ชมแมเ่ อ หลงั จากไดร้ บั ค�ำชมนี้ แมเ่ อเขา้ ไปศกึ ษาความรใู้ นยทู ปู ดเู รอ่ื งการท�ำดอกไมป้ ระดษิ ฐ์ แลว้ กช็ วนเดก็ ๆ โรฮงิ ญาไปเกบ็ และเลอื กลกู สนทอ่ี ยใู่ นบา้ นพกั ฯ เอามาท�ำงานประดษิ ฐ์ ทง้ั พอ่ และแมไ่ ดร้ บั มากกวา่ การงานและรายได้ แตเ่ ปน็ การเยยี วยา จติ ใจดว้ ย “ทง้ั พอ่ และแมเ่ อรสู้ กึ วา่ ตวั เองมคี ณุ คา่ ไดใ้ ห้ ไดท้ ำ� ประโยชนใ์ หค้ นอนื่ ” หวั หนา้ ปยู งั บอกอกี วา่ การทท่ี ง้ั ครอบครวั มาอยแู่ ละปฏสิ มั พนั ธก์ บั คนอน่ื ๆ (แบบครอบครวั ) ชว่ ยใหค้ รอบครวั นไ้ี ดป้ รบั มมุ มองตอ่ สถานการณท์ เี่ ผชญิ อยู่

54 “แมเ่ อรสู้ กึ มคี ณุ คา่ ไดส้ อนเดก็ ๆ ใหท้ ำ� อาหาร เหน็ คณุ คา่ ในตวั เอง ซงึ่ สง่ิ นม้ี คี วามหมาย เพราะแมเ่ ปน็ พลงั ในการตอ่ สใู้ หเ้ ดก็ ” ส�ำหรบั หวั หนา้ ปู มนั ยำ้� ใหเ้ ธอเหน็ วา่ การทค่ี นเราไดใ้ ชช้ วี ติ รว่ มกบั คน อนื่ ๆ เชน่ ตอนนน้ั มเี ดก็ โรฮงิ ญาเกอื บ 20 กวา่ คน และเคสถกู กระท�ำความ รนุ แรงในครอบครวั ละเมดิ และถกู ทอดทงิ้ ท�ำใหแ้ มเ่ อไดเ้ หน็ ปญั หาและความ ทกุ ขข์ องคนอนื่ ดว้ ย และสะทอ้ นมองกลบั มาทต่ี วั เอง ครง้ั หนง่ึ แมเ่ อเคยเปรยใหห้ วั หนา้ ปฟู งั วา่ “เรายงั มบี า้ น แมจ้ ะอยบู่ า้ นไมไ่ ด้ แตเ่ ขา (โรฮงิ ญา) หนกั ยง่ิ กวา่ เรา เขาถกู คกุ คามมากกวา่ เรา แลว้ มาอยกู่ บั ใครกไ็ มร่ ู้ พดู ภาษาไมร่ เู้ รอ่ื งเลย มาอยู่ กบั คนตา่ งศาสนา” หวั หนา้ ปเู ลา่ พรอ้ มรอยยม้ิ “บางครงั้ แมเ่ อกเ็ อาเงนิ คา่ ตอบแทนเปน็ วทิ ยากรมาทำ� อาหาร ซอ้ื ขนม แจกเดก็ ๆ โรฮงิ ญา” นอ้ งฟา้ และนอ้ งเมฆ ในวนั ทไ่ี มต่ อ้ งไปเรยี นหนงั สอื กใ็ ชเ้ วลาเลน่ วาด รปู กบั เดก็ ๆ โรฮงิ ญา “นอ้ งฟา้ สมั พนั ธก์ บั เดก็ ในบา้ นดมี าก เออ้ื อาทร ดแู ลนอ้ ง เสนอตวั จดั กจิ กรรมใหน้ อ้ งๆ เลน่ เกมตา่ งๆ” หวั หนา้ ปเู ลา่ ส�ำหรบั โจทยเ์ รอื่ งการศกึ ษา หวั หนา้ ปฉู กี กรอบวถิ ปี ฏบิ ตั ขิ องบา้ นพกั ฯ ทเี่ ดก็ ๆ จะเรยี นหรอื ท�ำกจิ กรรมเฉพาะในบา้ นพกั เทา่ นนั้ หรอื ใหค้ รเู ขา้ มาสอน ท�ำกจิ กรรม หรอื ทางโรงเรยี นสง่ เอกสารใบงานหรอื ขอ้ สอบมาใหท้ �ำ ทน่ี ่ี หวั หนา้ ปจู ดั การชวี ติ ในบา้ นพกั ฯ ตา่ งออกไป เธอใหเ้ ดก็ ทง้ั สองเดนิ ทางไปโรงเรยี น โดยขน้ึ รถตทู้ ท่ี างบา้ นพกั ฯ ประสานความรว่ มมอื ไวแ้ ลว้ ในการ ดแู ลเดก็ ๆ

55 “เดก็ ๆ โรฮงิ ญาทน่ี กี่ ไ็ ปโรงเรยี นเชน่ กนั เรากแ็ คใ่ หเ้ ดก็ 2 คนนไี้ ปดว้ ย ไปเชา้ กลบั เยน็ รถตเู้ รากไ็ ดร้ บั การสนบั สนนุ จากมลู นธิ ทิ เ่ี ราทำ� งานดว้ ยกนั มา” หวั หนา้ ปเู ลา่ ถงึ แนวคดิ เบอ้ื งหลงั วา่ “เราแยกเดก็ ออกจากโลกเพอื่ ความปลอดภยั เพอ่ื ไมใ่ หเ้ ขาถกู กระทำ� ซำ้� ไมไ่ ดห้ รอก เราตดั โลกออกจากมนษุ ยไ์ มไ่ ดแ้ ละไมค่ วร เพราะเดก็ ไมไ่ ดอ้ ยกู่ บั เราตลอดไป เขาจำ� เปน็ ตอ้ งเรยี นรทู้ จ่ี ะอยกู่ บั โลกขา้ งนอกใหไ้ ด้ โลกทเ่ี ขาตอ้ งมี ชวี ติ จรงิ ๆ การอยบู่ า้ นพกั ตอ้ งทำ� ใหเ้ ขาเหมอื นเปน็ บา้ นพกั ใจ ไมใ่ ชท่ กี่ กั ขงั ใน นามของความปลอดภยั เดก็ ตอ้ งมชี วี ติ ใหเ้ ปน็ ปกตหิ รอื เหมอื นทเี่ ขาเคยม”ี โรงเรยี นทเ่ี ธอสง่ เดก็ ๆ ไป ท�ำงานรว่ มกบั บา้ นพกั ฯ เสมอๆ เรยี กวา่ “รมู้ อื กนั ” ไมถ่ ามหรอื เอาประวตั เิ ดก็ ใหย้ งุ่ ยาก เพยี งเอกสารการเรยี นทผี่ า่ นมา กพ็ อ หรอื แมแ้ ตเ่ ขา้ เรยี นกลางเทอม โรงเรยี นกเ็ ปดิ พน้ื ทใี่ หเ้ ดก็ รวมถงึ ชว่ ยกนั เสรมิ พฒั นาการเดก็ สอดสอ่ งดแู ลเปน็ พเิ ศษ เดก็ ๆ จะไดไ้ ปใชช้ วี ติ ในโรงเรยี น ไดเ้ จอเพอื่ นๆ สงั คมทเ่ี หมาะสมกบั วยั ของเขา “เรากนั ไมใ่ หม้ อี ะไรมากระทบเดก็ เลยไมไ่ ด้ มนั ไมใ่ ชโ่ ลกความเปน็ จรงิ แตส่ งิ่ ทที่ �ำไดค้ อื ชวนเขาคดิ คยุ วา่ หากเกดิ อะไรแบบนี้ เขาจะวางใจ อยา่ งไร เขาจะตอบโตอ้ ยา่ งไร นา่ จะดกี วา่ สกั วนั เขาตอ้ งกลบั ไปใชช้ วี ติ กบั โลก ท�ำใหเ้ ขามภี มู ไิ มด่ กี วา่ เหรอ ตอนแรกๆ นอ้ งฟา้ กก็ ลวั วา่ เพอ่ื นจะเหน็ เรอื่ งราวของนอ้ งในทวี ี เรากเ็ ตรยี มความพรอ้ มกบั นอ้ งและครอบครวั ถา้ เจอ สถานการณแ์ บบน้ี จะรบั ไหวไหม ไดไ้ หม จะมวี ธิ กี ารอยา่ งไร เตรยี มดๆี แลว้ ท�ำใหเ้ ขาแขง็ แกรง่ ”

56 ทกุ คนื เธอจะคยุ กบั เดก็ ๆ ในบา้ น รวมทง้ั นอ้ งฟา้ และนอ้ งเมฆดว้ ย เธอ เลา่ นทิ าน อา่ นขา่ ว ดหู นงั ทค่ี ดั สรรไว้ แลว้ ชวนเดก็ ๆ วเิ คราะห์ ซง่ึ เปน็ กระบวน การทเ่ี ธอเรยี นรมู้ าจากการฟงั และดคู ลปิ ของปา้ มล ทชิ า ณ นคร แหง่ บา้ น กาญจนาภเิ ษก “เปน็ วธิ ที ช่ี ว่ ยปรบั แนวคดิ ใหเ้ ดก็ ๆ ไดด้ มี าก” หวั หนา้ ปยู ำ้� ความลบั ทำ� ใหเ้ ราปว่ ย เมอ่ื แรกรบั เดก็ เขา้ มาในบา้ น สง่ิ แรกๆ ทต่ี อ้ งท�ำคอื การประเมนิ สภาพ จติ ใจ “ทบี่ า้ นพกั ฯ มนี กั จติ วทิ ยาประจำ� แตไ่ มใ่ ชผ่ เู้ ชย่ี วชาญเฉพาะทาง ไมใ่ ช่ จติ วทิ ยาคลนิ กิ เรามแี บบสอบถามทางจติ วทิ ยา แลว้ ใหเ้ ดก็ ประเมนิ เบอื้ งตน้ ก็ จะพบวา่ ปกติ เวน้ เสยี แตเ่ รามขี อ้ สงั เกตบางอยา่ ง แลว้ จงึ สง่ ตอ่ ใหจ้ ติ แพทย์ ซง่ึ บา้ นพกั พาไปหานกั จติ /จติ แพทยข์ องโรงพยาบาลเพอ่ื ประเมนิ เคส ซง่ึ เขาบอก วา่ นอ้ งเครยี ด จา่ ยยาให”้ นอ้ งฟา้ ไปพบจติ แพทยท์ โี่ รงพยาบาลตะกวั่ ปา่ เปน็ ระยะๆ ซง่ึ แพทยใ์ ห้ ความเหน็ วา่ “น้องรู้สกึ ว่าตวั เองดอ้ ยค่า รูส้ กึ ผดิ ท่ที �ำให้ทกุ คนในครอบครัวตอ้ ง ล�ำบาก ระหกระเหินกันทั้งบ้าน เศร้าใจที่คนในชุมชนไม่เช่ือ แต่เชื่อผู้ที่ ทำ� รา้ ยเธอ” หวั หนา้ ปชู อบเรยี นรู้ อา่ นหนงั สอื ชว่ งทที่ �ำงานดา้ นโรฮงิ ญาแรกๆ กไ็ ด้ เขา้ ไปเจอคลปิ ปาฐกถาของปา้ มลอยหู่ ลายเรอ่ื งทส่ี ะกดิ ใจ จากนน้ั เธอกค็ อย

57 ตดิ ตามฟงั ปา้ จากเวทตี า่ งๆ วธิ กี ารรบั มอื กบั คน วธิ กี ารเยยี วยา หวั หนา้ ปคู รพู กั ลกั จ�ำเทคนคิ แนวทางตา่ งๆ และลองน�ำมาใชก้ บั เดก็ ๆ ทเ่ี ธอท�ำงานดว้ ยมาตลอด ศลิ ปะเปน็ กจิ กรรมทเ่ี ธอใชบ้ อ่ ย เธอชวนใหเ้ ดก็ ๆ วาดรปู ระบายสี กอ่ น จะชวนคยุ วา่ ท�ำไมใชส้ นี ้ี ท�ำไมวาดรปู นน้ั “พอเดก็ เหน็ วา่ มคี นสนใจเขา เปดิ ใจรบั ฟงั สง่ิ ทเี่ ขาคดิ พดู เขากจ็ ะเปดิ ใจ ระบายความคดิ ความรสู้ กึ ออกมา อยากจะพดู เปน็ การเยยี วยาตวั เขาดว้ ย เรา เองกไ็ ดเ้ หน็ วธิ คี ดิ บางอยา่ งของเขาดว้ ย ใหเ้ รารวู้ า่ จะตอ่ ยอดความคดิ อะไรให้ เขา อยา่ งไรด”ี หวั หนา้ ปยู กตวั อยา่ งภาพวาดของนอ้ งฟา้ ทเี่ ธอชวนท�ำครงั้ แรกวา่ “ภาพของน้องฟ้าท่ีเห็นครั้งแรกเป็นภาพผู้หญิงสวมมงกุฎดอกไม้ เจา้ หญงิ นอ้ งใชส้ สี นั สดใส แตเ่ สน้ บางๆ สเี บาๆ ภาพวาดเหมอื นเดก็ อายุ 7 - 8 ขวบ ซง่ึ ไมส่ มวยั นอ้ ง นอ้ งอายุ 16 ปี แตพ่ ฤตกิ รรมทอี่ ยตู่ อ่ หนา้ เรา นอ้ งทำ� ตวั เหมอื นเดก็ นอ้ ยๆ คำ� พดู เสยี ง ไมส่ มเปน็ เดก็ วยั รนุ่ เทา่ ไร” กลางคนื กอ่ นนอน แมป่ จู ะเลา่ นทิ าน อา่ นหนงั สอื หรอื ชวนดหู นงั แลว้ ตงั้ ค�ำถามชวนคดิ ในเชา้ วนั รงุ่ ขนึ้ “กค็ ยุ กนั วา่ หนงั เกยี่ วกบั อะไร ชอบตวั ละครตวั ไหน ทำ� ไม เราทำ� แบบงๆู ปลาๆ เพอื่ ดทู ศั นคตขิ องเดก็ หากมอี ะไรทม่ี นั บดิ เบยี้ วกจ็ ะไดค้ อ่ ยๆ ปรบั ซงึ่ สำ� หรบั นอ้ งฟา้ เธอมองคนรอบตวั ไดด้ ี และใหค้ วามชว่ ยเหลอื ” ขอ้ สงั เกตจากกจิ กรรมตา่ งๆ จะถกู ถา่ ยทอดใหจ้ ติ แพทย์ อกี หนง่ึ กจิ กรรมทห่ี วั หนา้ ปเู หน็ วา่ ไดผ้ ลเชงิ เยยี วยามากคอื การเขยี น บนั ทกึ ประจ�ำวนั

58 “จำ� ไดว้ า่ ปา้ มล บอกวา่ “ความลบั ทำ� ใหเ้ ราปว่ ย” “เดมิ เราเชอื่ มาตลอดวา่ การใหผ้ เู้ สยี หายพดู ถงึ เหตกุ ารณท์ เี่ กดิ ขนึ้ บอ่ ยๆ กเ็ หมอื นกบั การกระทำ� ซำ้� ตอ่ เดก็ แตเ่ มอ่ื ไดร้ จู้ กั กบั ปา้ มลและพส่ี เุ พญ็ ศรี พง่ึ โคกสงู จากมลู นธิ สิ ง่ เสรมิ ความเสมอภาคทางสงั คม เรากเ็ ปลย่ี นความคดิ วา่ การใหเ้ ดก็ ไดเ้ ผชญิ หนา้ กบั ความกลวั และบอกเลา่ เรอื่ งราวผา่ นการเขยี น จดหมายโตต้ อบ เปน็ การเปดิ แผลเพอื่ กรดี เอาหนองออก และเมอ่ื เวลาผา่ น ไป แผลกจ็ ะตกสะเกด็ และไมม่ อี าการอกั เสบอกี ตอ่ ไป” เมอ่ื รสู้ กึ วา่ นอ้ งฟา้ เรม่ิ คลายกงั วลและอนุ่ ใจกบั ชวี ติ ในบรบิ ทใหมม่ ากขนึ้ แลว้ หวั หนา้ ปยู นื่ สมดุ เลม่ หนง่ึ ใหเ้ ธอ “เขยี นบนั ทกึ มาใหม้ าเธอรน์ ะ วนั นหี้ นทู ำ� อะไร รสู้ กึ อะไรอยา่ งไรก็ เขยี นมา แลว้ เอามาวางทโี่ ตะ๊ มาเธอร์ สง่ิ ทหี่ นเู ขยี นเปน็ ความลบั ระหวา่ งเรา เฉพาะมาเธอรท์ จี่ ะอา่ นบนั ทกึ ของหนู เขยี นทกุ วนั เชา้ เอามาวางบนโตะ๊ มาเธอร”์ ทกุ เชา้ นอ้ งฟา้ เอาสมดุ บนั ทกึ มาวางทโี่ ตะ๊ หวั หนา้ ปู หวั หนา้ ปจู ะเขยี น ตอบกลบั แบบเสรมิ พลงั ใจ แปะสตกิ เกอรน์ า่ รกั ๆ ให้ ตอนเยน็ นอ้ งฟา้ กม็ ารบั สมดุ กลบั ไป แลว้ เขยี นบนั ทกึ มาสง่ ในเชา้ วนั รงุ่ ขน้ึ ท�ำอยา่ งนที้ กุ วนั ชว่ งแรก นอ้ งฟา้ เขยี นบนั ทกึ มาสนั้ ๆ เพยี งไมก่ ป่ี ระโยควา่ วนั นรี้ สู้ กึ อยา่ งไร ท�ำอะไร แตผ่ า่ นไปหลายวนั เขา้ ตวั หนงั สอื เรม่ิ มากขนึ้ “สง่ิ ทน่ี อ้ งเขยี นในบนั ทกึ สะทอ้ นวา่ นอ้ งเรม่ิ มน่ั ใจวา่ เราจะชว่ ยเขาได”้ เรอื่ งราวทซ่ี กุ ซอ่ นในใจเรมิ่ พรง่ั พรู จนวนั หนง่ึ เธอเขยี นเลา่ ถงึ ฝนั รา้ ย ทมี่ าเยยี่ มเยยี นเธอในคนื ทพ่ี อ่ แมไ่ มอ่ ยทู่ บ่ี า้ นพกั ฯ เพราะแมท่ อ้ งเสยี และพอ่ ตอ้ งพาแมไ่ ปหาหมอ

59 ความฝนั ทเ่ี ธอเขยี นในบนั ทกึ บอกเลา่ เรอ่ื งราวเลวรา้ ยของคนทเ่ี คย กระท�ำกบั เธอ จากนน้ั ทกุ คนกร็ วู้ า่ ผลู้ ว่ งละเมดิ เธอไมใ่ ชเ่ พยี ง 3 คน แตเ่ ปน็ 17 คน จนในทสี่ ดุ กไ็ ปหยดุ อยทู่ ี่ 40! บนั ทกึ เหลา่ นเี้ ปน็ อกี หนง่ึ หลกั ฐานทใ่ี ชต้ อ่ ยอดความเปน็ จรงิ นอ้ งฟา้ บอกไทมไ์ ลนเ์ หตกุ ารณแ์ ละชอื่ คนไดห้ ลายราย ซง่ึ นกั สงั คมสงเคราะหแ์ ละทนาย จากมลู นธิ มิ ลุ สมิ เพอ่ื สนั ติ สาขาภเู กต็ ชว่ ยท�ำสรปุ เพอื่ แจง้ ความด�ำเนนิ คดี ผกู้ ระท�ำผดิ อกี หลายราย ซงึ่ ในเวลานน้ั นอ้ งฟา้ เผยชอ่ื ออกมาถงึ 17 คน หวั หนา้ ปกู างกระดาษปรฟู๊ แผน่ ใหญเ่ พอื่ วาดไทมไ์ ลนข์ องเหตกุ ารณท์ ่ี เกดิ ขน้ึ รวมถงึ รายชอ่ื ผทู้ �ำรา้ ยนอ้ งฟา้ 31 สงิ หาคม 2560 หวั หนา้ ปแู ละทนายจากมสุ ลมิ เพอ่ื สนั ติ สาขา จ.ภเู กต็ พานอ้ งฟา้ และแมเ่ อไปแจง้ ความผตู้ อ้ งหาเพม่ิ เตมิ ที่ สภ.อ.โคกกลอย รวมแลว้ เปน็ 11 คน สว่ นทเ่ี หลอื หลกั ฐานยงั โยงไปไมถ่ งึ ทมี สหวชิ าชพี น�ำตวั นอ้ งฟา้ และแมเ่ อไปสอบสวนทสี่ �ำนกั งานอยั การ จงั หวดั พงั งา และในเวลาตอ่ ๆ มา ต�ำรวจกใ็ หน้ อ้ งฟา้ ชตี้ วั ผกู้ ระท�ำผดิ ฝนั รา้ ยทคี่ กุ คาม แมจ้ ะออกจากพน้ื ทแ่ี ละอยไู่ กลจากผทู้ เ่ี คยขม่ ขนื เธอ แตค่ วามทรงจ�ำ ความเจบ็ ปวดกย็ งั ตดิ ตามเธอ วนั ทแี่ มเ่ อมอี าการอาหารเปน็ พษิ ตอ้ งไปโรงพยาบาล ซงึ่ บงั วากไ็ ปอยู่ ดแู ล นอ้ งฟา้ และนอ้ งเมฆตอ้ งขนึ้ ตกึ มานอนรวมกบั เดก็ ๆ โรฮงิ ญา

60 เชา้ รงุ่ ขน้ึ “มาเธอร์ มาเธอร”์ เดก็ สาวโรฮงิ ญาหนา้ ตาตน่ื มาหาหวั หนา้ ปู “เมอื่ คนื ฟา้ เปน็ อะไรไมร่ ู้ รอ้ งเสยี งดงั แลว้ กด็ นิ้ ๆๆ พดู อะไรไมร่ เู้ รอื่ งเลย” เดก็ สาวท�ำทา่ ประกอบใหด้ ู หวั หนา้ ปเู ชค็ กลอ้ งวงจรปดิ ทอี่ ยใู่ นหอนอน แลว้ กเ็ หน็ ภาพอยา่ งทเ่ี ดก็ สาวโรฮงิ ญาเลา่ ใหฟ้ งั ราวตี 2 - ตี 3 นอ้ งฟา้ นอนกระสบั กระสา่ ยบนเตยี ง ทงั้ ทห่ี ลบั ตา เธอดมู อี าการรอ้ งไหแ้ ละพดู อะไรบางอยา่ ง “ทกุ ครงั้ ทตี่ ำ� รวจมาสอบสวนและใหด้ ภู าพถา่ ยเพอ่ื ชตี้ วั ผกู้ ระทำ� ผดิ คนื นนั้ นอ้ งฟา้ จะมอี าการอยา่ งน้ี ละเมอ โวยวายเสยี งดงั และทำ� รา้ ยตวั เอง” หวั หนา้ ปเู ลา่ ภาพจากกลอ้ งวงจรปดิ ยงั ไขขอ้ ขอ้ งใจไดอ้ กี ประการหนงึ่ วา่ ท�ำไมในคนื ทผ่ี กู้ ระท�ำผดิ เขา้ มาขนื ใจเธอในหอ้ ง นอ้ งชายทน่ี อนอยใู่ กลๆ้ จงึ ไมร่ ไู้ มเ่ หน็ เรอื่ งนเ้ี ลย “ในกลอ้ ง ระหวา่ งทพี่ สี่ าวโวยวาย ละเมอ ชกมอื นอ้ งชายกย็ งั หลบั อยู่ สง่ิ ทนี่ อ้ งฟา้ เลา่ ใหเ้ ราฟงั มนั เปน็ อยา่ งนน้ั จรงิ ๆ” ทกุ ครง้ั ทแ่ี มเ่ อไดร้ บั รู้ เหน็ ลกู นอนฝนั รา้ ย ละเมอ ขว่ นตวั เอง หวั ใจเธอ แทบจะรบั ไมไ่ หว “เราเหน็ นอ้ งนอนหลบั แลว้ ละเมอ ทำ� รา้ ยตวั เอง เรารบั ไมไ่ ด้ เราระบาย อารมณ์ คยุ กบั สามี และหวั หนา้ บา้ นพกั ไมใ่ หน้ อ้ งเหน็ ไมใ่ หร้ ู้ พยายามเกบ็ กลน้ั ใหถ้ งึ ทสี่ ดุ ” หวั หนา้ ปเู ชค็ กลอ้ งวงจรปดิ ทอ่ี ยใู่ นตคู้ อนเทนเนอร์ แลว้ เหน็ ภาพแมเ่ อ ดงึ ลกู มากอด ในขณะทนี่ อ้ งฟา้ ยงั หลบั ตา ดนิ้ และรอ้ งโวยวาย “อยา่ มาทำ� อยา่ มาทำ� ”

61 “เราใหน้ อ้ งดเู ทป นอ้ งกเ็ ลา่ วา่ สงิ่ ทเี่ จอในฝนั คอื อะไร” หวั หนา้ ปเู ลา่ แมจ้ ะอยใู่ นพน้ื ทป่ี ลอดภยั แตค่ วามกลวั ยงั คกุ คามเธอ ดนิ แดนแหง่ ฝนั รา้ ยยงั พาผกู้ ระท�ำความผดิ มาหาเธอ แตด่ ที ม่ี กี ลอ้ งวงจรปดิ บนั ทกึ ภาพฝนั รา้ ยนนั้ ไว้ ... เพอื่ เธอจะไดเ้ ปน็ พยานใหต้ วั เองถงึ ความรนุ แรงทกี่ ระท�ำตอ่ เธอ ซงึ่ ฝงั ลกึ อยใู่ นระดบั จติ ใตส้ �ำนกึ จบั ตาดพู ฤตกิ รรม แมห้ วั หนา้ ปจู ะเชอื่ และชว่ ยเหลอื นอ้ งฟา้ กบั ครอบครวั แตเ่ ธอกไ็ มล่ มื ที่ จะสบื ความจรงิ ในสว่ นทม่ี กี ระแสขา่ วทค่ี นในชมุ ชนอา้ งวา่ “เคยเหน็ พอ่ เลย้ี ง อาบนำ�้ ลบู เนอื้ ตวั เดก็ และอาจเปน็ ฝา่ ยทล่ี งมอื กระทำ� เดก็ เอง และปา้ ยสี ชาวบา้ น” “เรอื่ งนรี้ ไู้ มย่ าก” หวั หนา้ ปบู อก “เรามี “สาย” เยอะแยะในบา้ นพกั ฯ” เธอยม้ิ รอบบา้ นพกั ฯ มกี ลอ้ งวงจรปดิ ทชี่ ว่ ยใหห้ วั หนา้ ปตู ดิ ตามพฤตกิ รรมของ พอ่ เลย้ี งวา่ มอี ะไรผดิ สงั เกต แตท่ ด่ี ยี ง่ิ กวา่ คอื สายตาของเดก็ โรฮงิ ญาทอ่ี ยู่ ทน่ี นั่ “ลกู ๆ โรฮงิ ญา อยกู่ นั มานาน เขาจะรายงานตลอดวา่ ครอบครวั น้ี พอ่ ลกู เปน็ อยา่ งไร เดก็ ๆ มองออกวา่ คำ� พดู สายตา พฤตกิ รรมเปน็ อยา่ งไร ถา้ พอ่ เลย้ี งมสี ายตาอาการทส่ี อ่ ไปในทางเพศ เดก็ ๆ จะมาพดู ตอ่ แนน่ อน” “แมจ้ ะเปน็ วยั รนุ่ แตน่ อ้ งฟา้ ยงั มคี วามเปน็ เดก็ ไมม่ จี รติ แบบเดก็ วยั รนุ่ ทเี่ รมิ่ สนใจเพศตรงขา้ ม ไมแ่ ตง่ เนอื้ แตง่ ตวั ไมใ่ สใ่ จความสวยงามอะไรเลย” หวั หนา้ ปตู งั้ ขอ้ สงั เกต

62 ตลอดระยะเวลาทอี่ ยทู่ น่ี น่ั ไมม่ ใี คร หรอื กลอ้ งวงจรปดิ ตวั ไหนทฉ่ี าย ภาพวา่ พอ่ เลยี้ งจะมพี ริ ธุ กบั นอ้ งฟา้ ทส่ี �ำคญั “นอ้ งรสู้ กึ กบั พอ่ เลยี้ งเหมอื นพอ่ จรงิ ๆ และบงั วากไ็ มท่ ำ� ใหเ้ ธอรสู้ กึ หวาดกลวั หรอื ไมป่ ลอดภยั เลยเวลาอยดู่ ว้ ยกนั ” “ถ้าพ่อไม่ได้มาอยู่ที่น่ีด้วย การตรวจสอบข้อเท็จจริงในเรื่องนี้ก็คง ยากขน้ึ คงมคี ำ� กลา่ วหาของฝา่ ยพยานจำ� เลย” ขอ้ มลู รวั่ เมอ่ื ไดข้ อ้ มลู จากนอ้ งฟา้ ในฐานะผจู้ ดั การเคส หวั หนา้ ปไู มร่ รี อ รบี เสนอทปี่ ระชมุ คณะกรรมการคมุ้ ครองเดก็ ระดบั จงั หวดั ใหร้ ว่ มประชมุ สหวชิ าชพี ท้ังทางด้านคดีและการเยียวยารักษา เพ่ือหาแนวทางช่วยเหลือเด็กและ ครอบครวั น้ี ในทป่ี ระชมุ มผี แู้ ทนจากหนว่ ยงานราชการของจงั หวดั ทเ่ี กย่ี วขอ้ งมารว่ ม หารอื จ�ำนวน 20 คน เธอเตรยี มเอกสารเรอ่ื งราวตา่ งๆ ล�ำดบั เหตกุ ารณ์ เวลา สถานท่ี และรายชอ่ื ผกู้ ระท�ำผดิ พรอ้ มประทบั ตรา “ลบั ” หลายคนอา่ นเอกสารแลว้ สา่ ยหนา้ ไมเ่ ชอื่ ! “จะเปน็ ไปไดเ้ ชยี วเหรอ ชาย 40 คน กบั เดก็ คนเดยี ว แลว้ คนทงั้ หมบู่ า้ นไมร่ ”ู้ นอกจากที่ประชุมจะไม่เชื่อเอกสารท่ีเธอน�ำมา เลวร้ายกว่านั้นคือ เอกสาร “ลบั ” ได้ “รว่ั ” ไหลออกไปอยใู่ นมอื ของฝา่ ยผกู้ ระท�ำผดิ ซงึ่ หวั หนา้ ปู มารภู้ ายหลงั จากแมเ่ อวา่ ในรายชอื่ ผรู้ ว่ มประชมุ นน้ั มผี ทู้ ม่ี สี ายสมั พนั ธเ์ ชอื่ มโยง ถงึ ผกู้ ระท�ำผดิ อยดู่ ว้ ย “สง่ ผดิ ชวี ติ เปลย่ี น” หวั หนา้ ปพู ดู พรอ้ มถอนใจ แมเ้ วลาจะผา่ นมาแลว้ “เปน็ การประชมุ ทพี่ ลาดทส่ี ดุ ในชวี ติ !”

63 หลงั จากทคี่ วามลบั แพรส่ ะพดั แรงกดดนั จากภายนอกทงั้ หมดกพ็ งุ่ เขา้ หาบา้ นพกั ฯ หลายเสยี งในวงราชการของจงั หวดั ทห่ี ว่ งใยโทรมาหาหวั หนา้ ปู “ครอบครวั นที้ ำ� มาหากนิ หวั หนา้ ปถู กู หลอกใชแ้ ลว้ ” “เดก็ ไมไ่ ดพ้ ดู ความจรงิ หรอก บา้ นพกั เดก็ ฯ กลายเปน็ เครอื่ งมอื ของบา้ นน”้ี กลมุ่ การเมอื งทอ้ งถนิ่ ฝา่ ยผนู้ �ำองคก์ รศาสนา มลู นธิ ติ า่ งๆ หลาย หนว่ ยงานราชการ ขอเขา้ มาพดู คยุ และเสนอใหค้ วามชว่ ยเหลอื ครอบครวั นี้ ชาวบา้ นเดนิ ขบวนมาประทว้ งทหี่ นา้ บา้ นพกั ทา้ ใหค้ รอบครวั นไ้ี ปอา่ นพระคมั ภรี ์ ในมสั ยดิ เพอ่ื สาบาน ไมว่ า่ จะมาดว้ ยวตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื สงเคราะหใ์ หค้ วามชว่ ยเหลอื หรอื แสวงหาความจรงิ หวั หนา้ ปทู �ำหนา้ ทข่ี องเธอ คอื ไมใ่ หใ้ ครมาเกยี่ วพนั กบั ครอบครวั พยาน ทอ่ี ยใู่ นความคมุ้ ครองของเธอ “ตอนน้ี นอ้ งไมอ่ ยู่ ครอบครวั ไมอ่ ยู่ ไมส่ ะดวก นอ้ งอยเู่ ซฟเฮา้ ส์ ไมไ่ ด้ อยทู่ นี่ ”ี่ หวั หนา้ ปปู ฏเิ สธทกุ ราย “เราไมใ่ หใ้ ครพบทงั้ นน้ั ไมว่ า่ จะตำ� แหนง่ ใหญแ่ คไ่ หน อา้ งวา่ อยากจะ ชว่ ยเพยี งใด กใ็ หพ้ บไมไ่ ด้ เพราะเราตอ้ งดแู ลความปลอดภยั ของนอ้ ง ไมใ่ หเ้ กดิ การคกุ คามหรอื บดิ เบอื นขอ้ มลู (ทอ่ี าจเกดิ ขนึ้ )” เธอกลา่ ว นำ�้ เสยี งหนกั แนน่ กลมุ่ หนง่ึ ตอบโตค้ �ำปฏเิ สธของหวั หนา้ ปวู า่ “ทน่ี มี่ สี องวธิ ที จี่ ะจดั การกบั คนนอกทอ่ี ยกู่ บั คนพนื้ ทไี่ มไ่ ด้ --- ยา้ ย หรอื นงั่ ยาง”

64 ผหู้ ญงิ ตวั เลก็ ๆ คนนไ้ี มห่ วน่ั ค�ำขู่ หนกั กวา่ นกี้ ผ็ า่ นมาแลว้ ในกรณคี า้ มนษุ ยโ์ รฮงิ ญา ทก่ี ารท�ำงานในฐานะหวั หนา้ บา้ นพกั เดก็ ฯ ของเธอมสี ว่ นขดั และ ขวางกลมุ่ ผลประโยชนอ์ ยา่ งมหาศาล “เราไมค่ อ่ ยไปไหนอยแู่ ลว้ ไมเ่ ทย่ี ว ไมเ่ ดนิ เตรด็ เตร่ ไมก่ นิ กาแฟขา้ ง นอก ถา้ จะนง่ั ทไี่ หน จะหนั หนา้ ไปทางถนน เปน็ วธิ กี ารเฝา้ ระวงั ของตวั เอง” หวั หนา้ ปเู ลา่ เวลานี้ เธอไมไ่ ดอ้ อกไปไหน แตผ่ คู้ นและเรอ่ื งราวก�ำลงั ดาหนา้ เขา้ มาท่ี บา้ นพกั ฯ เมอ่ื ไปหาใคร กไ็ มม่ ใี ครชว่ ย แถมมผี คู้ นทพี่ ยายามเขา้ มาขม่ ขู่ เธอจงึ ตดั สนิ ใจเปน็ ขา่ ว “เราอยเู่ งยี บๆ มนั เหมอื นอยใู่ นทม่ี ดื เราตอ้ งเอาตวั เองออกมาในทแ่ี จง้ ใหค้ นเหน็ และเขา้ ใจ” หวั หนา้ ปใู หค้ วามมนั่ ใจกบั นอ้ งฟา้ และครอบครวั “เราจะ ออกขา่ วแลว้ นะ ไมต่ อ้ งกลวั เราจะสไู้ ปดว้ ยกนั ” เปน็ เหยอ่ื ทตี่ อ้ งหนี ในวนั ทพ่ี าแมเ่ อและหวั หนา้ ปู ไปแจง้ ความผกู้ ระท�ำผดิ เพม่ิ ตวั แทนจาก มลู นธิ มิ สุ ลมิ เพอ่ื สนั ตไิ ดเ้ ชญิ และนดั หมายนกั ขา่ วไปทส่ี ถานตี �ำรวจดว้ ย หวงั เพยี ง ใหเ้ ปน็ ขา่ วเพอื่ ปอ้ งกนั การคกุ คาม แตก่ ารเดนิ ทางไปแจง้ ความในวนั นนั้ กลายเปน็ ขา่ วใหญใ่ นสงั คม “40 ทรชน รมุ โทรมเดก็ หญงิ ” พาดหวั ขา่ วดงั ในเวลานน้ั

65 สปอตไลทฉ์ ายมาทบี่ า้ นพกั เดก็ ฯ และเกดิ กระแสตกี ลบั มาทคี่ รอบครวั นอ้ งฟา้ ขา่ วหลายส�ำนกั ลงไปพนื้ ที่ พดู คยุ สมั ภาษณก์ บั คนในหมบู่ า้ นเกาะแรด และเจา้ หนา้ ทใ่ี นจงั หวดั ซง่ึ เนอ้ื หาโดยมากเปน็ ดา้ นลบกบั ครอบครวั แมเ่ อ “กเุ รอ่ื ง จะเอาเงนิ ” “นอกศาสนา จะทำ� ลายศาสนา ทำ� ลายชมุ ชน” “พอ่ เลยี้ ง เหน็ มอี ะไรกบั ลกู เลย้ี ง” “ชาวบา้ นเกาะแรดเครยี ด ทมี นกั จติ ตอ้ งลงไปใหค้ ำ� แนะนำ� ปรกึ ษา ฟน้ื ฟจู ติ ใจ” พลงั ใจของทกุ คนในครอบครวั ทก่ี �ำลงั ฟกู ลบั แฟบลงฉบั พลนั ทกุ คนงด เสพสอ่ื ทกุ รปู แบบ ไมร่ บั โทรศพั ท์ บงั วาเรม่ิ กลบั มาสบู ใบยา หลงั จากทเ่ี ลกิ เหลา้ บหุ รนี่ บั แตม่ คี รอบครวั นอ้ งฟา้ ฝนั รา้ ยบอ่ ยขนึ้ นอ้ งเมฆเรม่ิ เครยี ด “เราหาเงนิ ดว้ ยนำ้� พกั นำ�้ แรงมาตลอด แตก่ ลบั โดนดา่ โดนวา่ สารพดั อยากจะตอบโตข้ า่ วลอื ขา่ วในสอื่ แตก่ ท็ ำ� ไมไ่ ด้ เราไดแ้ ตก่ อดคอกนั รอ้ งไห”้ แมเ่ อ พดู พลางรอ้ งไห้ “พยายามไมใ่ หล้ กู ดู รบั รขู้ า่ วสาร ตอนแรกลกู กย็ งั ใช้ โทรศพั ทอ์ ยบู่ า้ ง พอมคี นโทรมาดา่ เลยไมใ่ หร้ บั โทรศพั ทอ์ กี เลย” แมเ่ ออดนกึ ถงึ สงิ่ ทเ่ี ธออาสาท�ำใหช้ มุ ชนไมไ่ ด้ ท�ำไมไมม่ ใี ครนกึ หรอื พดู ถงึ ความดที เี่ ธอท�ำใหก้ บั ชมุ ชนบา้ งเลย เธอไมใ่ หน้ กั ขา่ วสมั ภาษณ์ ทนายของมลู นธิ มิ สุ ลมิ เพอ่ื สนั ตชิ ว่ ยออก หนา้ ใหข้ า่ วแทน

66 วนั หนงึ่ แมเ่ อเปดิ ใจคยุ กบั หวั หนา้ ปู “ถา้ เราหนอี อกจากบา้ นพกั พจี่ ะเดอื ดรอ้ นไหม ไมอ่ ยากใหพ้ ตี่ อ้ งมา เดอื ดรอ้ นกบั ครอบครวั หน”ู “แลว้ จะไปทไี่ หนกนั ” หวั หนา้ ปถู าม “ไมร่ เู้ หมอื นกนั ไปนอนวดั กไ็ ด้ ไมอ่ ยากใหพ้ ปี่ เู ดอื ดรอ้ น” “ไมต่ อ้ งไปไหนทงั้ นนั้ เราจะสไู้ ปดว้ ยกนั ” “พจ่ี ะโดนยา้ ยไหม” แมเ่ อยำ�้ ถาม ดว้ ยความกงั วลใจ “ถา้ โดนยา้ ยจรงิ พยี่ า้ ยได้ ไมเ่ ปน็ ไร” หวั หนา้ ปรู วู้ า่ แมเ่ อและครอบครวั เตรยี มจะท�ำอยา่ งทพี่ ดู พวกเขาพรอ้ ม ไปตายเอาดาบหนา้ “เราจะชว่ ยพวกเขาไดอ้ ยา่ งไร” หวั หนา้ ปพู ยายามหาทาง แลว้ กน็ กึ ถงึ กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ กระทรวงยตุ ธิ รรม เธอเขียนประสานขอความช่วยเหลือเพื่อให้ครอบครัวน้ีได้ไปอยู่ใน โปรแกรมการคมุ้ ครองพยาน “นเี่ ปน็ เสยี งการรอ้ งขอทตี่ อ้ งไดย้ นิ ” หวั หนา้ ปบู อกในใจ ชว่ งนนั้ หวั หนา้ ปเู หนอ่ื ยทงั้ กายและใจ เธอตอ้ งพบและตอบค�ำถาม เจา้ หนา้ ทรี่ ะดบั สงู หนว่ ยงานราชการรายวนั ท�ำรายงานสง่ ผหู้ วงั ดบี อกใหเ้ ธอ ปลอ่ ยครอบครวั นไ้ี ป อกี ทง้ั มชี าวบา้ นและกลมุ่ อทิ ธพิ ลทอ้ งถน่ิ แวะเวยี นเขา้ มา ประปราย

67 ในยามเครยี ดและคบั ขนั เธอเอากจิ กรรมบ�ำบดั ทเี่ ธอใชก้ บั เดก็ ๆ มาท�ำ กบั ตวั เอง “เวลาเครยี ด คดิ ไมอ่ อก จะทำ� ศลิ ปะ มนั ดาลา เอาภาพมาระบายสี แลว้ ถา้ ไมไ่ หวจรงิ ๆ กอ็ าบนำ�้ อนุ่ ชว่ ยไดม้ าก เวลาโมโห กข็ ดั หอ้ งนำ้� ชว่ งนน้ั หอ้ งนำ้� ทบ่ี า้ นสะอาดเปน็ พเิ ศษ” เธอหวั เราะ ความเครยี ดทปี่ รากฏบนใบหนา้ ของหวั หนา้ ปู ท�ำใหแ้ มเ่ ออดจะถามซำ�้ ๆ ไมไ่ ดว้ า่ “ถา้ พป่ี ไู มไ่ หว ปลอ่ ยเรากไ็ ด”้ “อยา่ เพงิ่ ไปเลย” หวั หนา้ ปบู อก “รอดคู นนกี้ อ่ น ปา้ มลกำ� ลงั จะลงมาหาเรา” ปา้ มลคอื ใคร แมเ่ อไมร่ จู้ กั เขาจะชว่ ยเธอไดไ้ หม เธอกไ็ มแ่ นใ่ จ แตเ่ มอ่ื หวั หนา้ ปบู อกวา่ ใหร้ อพบปา้ มลกอ่ นตดั สนิ ใจอะไร เธอกเ็ รม่ิ มี ความหวงั เลก็ ๆ วนั กอ่ นหนา้ นี้ มเี บอรท์ ไ่ี มร่ จู้ กั โทรเขา้ มาหาหวั หนา้ ปู “สวสั ดคี ะ่ ปา้ มล ทชิ า ณ นคร นะคะ” หวั หนา้ ปอู งึ้ ไปชว่ั ขณะ ไมเ่ ชอื่ หตู วั เองนกั “เอย้ จรงิ เหรอเนย่ี ปา้ มล โทรมาหาเราเหรอ ใชเ่ ปลา่ น”่ี ปา้ มลเปน็ ไอดอลทเี่ ธอตดิ ตามการพดู เสวนา และการท�ำงานมาตลอด “คะ่ มอี ะไรใหห้ นรู บั ใชค้ ะ” เธอขม่ ความตนื่ เตน้ ไว้

68 “ปา้ อยากจะไปเยย่ี ม ยนิ ดใี หม้ าไหม” “มาไดเ้ ลยคะ่ ” หวั หนา้ ปรู บี ควา้ โอกาส แมใ้ นใจจะแอบสงสยั วา่ ปา้ สนใจ เรอื่ งนดี้ ว้ ยหรอื ในเมอื่ ปา้ ท�ำเรอ่ื งการเยยี วยาเยาวชนทก่ี า้ วพลาดกระท�ำผดิ “หรอื ปา้ จะมาตรวจสอบเรา เพราะสว่ นใหญค่ นทม่ี าหาเราจะเปน็ คนมาตรวจ สอบวธิ กี ารทำ� งานวา่ ใชไ่ หม ถกู ไหม” หวั หนา้ ปคู ยุ กบั ตวั เองในใจ แตเ่ ธอไมก่ ลวั เธอเชอื่ มนั่ ในความจรงิ ใจและบรสิ ทุ ธใิ์ จในการชว่ ยเหลอื เดก็ เวลานี้ เธอก�ำลงั ตอ้ งการก�ำลงั ใจ ซง่ึ ถดถอยลงไปมาก ไมม่ ใี ครรว่ มทางดว้ ย อทิ ธพิ ลกท็ บั เทลงมา ไมเ่ หน็ ทางออก “ปา้ นา่ จะเปน็ อกี หนงึ่ ทางเลอื ก ทอี่ าจจะไปกบั เราได”้ เธอแอบหวงั ในใจ สน้ิ สดุ การสนทนา หวั หนา้ ปบู อกตวั เองวา่ เธอไมเ่ ดยี วดายอกี ตอ่ ไป แมห้ วั หนา้ ปจู ะเครยี ดจากกระแสขา่ วทถ่ี าโถมและแรงกดดนั จากหลาย ฝา่ ย แตข่ า่ วในสอ่ื กน็ �ำ ปา้ มล ทชิ า ณ นคร และทมี งานมาหาเธอ

69

ลมใต้ปีก มูลนิธเิ ดก็ เยาวชน และครอบครัว ตัวเชื่อมงานขา้ มศาสตร์ ขา้ มองคก์ ร

“ยังบอกไมไ่ ดว้ า่ เราเปน็ ใครในงานนี้ ... เราทำ�งานทบ่ี า้ นกาญจนากับเดก็ ที่กระทำ�คนอ่ืน และก่อนหน้าเคยทำ�งานประเดน็ ผู้หญิง แต่สำ�หรับเคสบ้านเกาะแรด รวมถงึ เคสบา้ นนำ้ �เพียงดิน เราบอกไมไ่ ด้วา่ สถานะของเราคืออะไร แต่การท่เี ราลุกขน้ึ แลว้ เดนิ ไปหาหน่วยงานต่างๆ เพื่อท่ีจะบอกวา่ เราอยากขอทำ�งานด้วย เปน็ เรื่องทต่ี ้องขอบคุณทกุ องค์กรของรฐั ทไี่ ม่ระแวง ยอมเปิดพื้นทใ่ี หเ้ กดิ การทำ�งานข้ามศาสตร์ ข้ามองค์กร ทำ�อยา่ งไรท่เี ราจะหนนุ เสริมกันและกนั ทำ�ให้เคสเข้าถงึ ความเปน็ ธรรม ซง่ึ เท่ากับเรากำ�ลังปรับบรรทดั ฐานกระบวนการยุติธรรมในประเทศไทย และเท่ากบั ว่าเรามีส่วนช่วยให้จำ�เลยทใี่ ช้อำ�นาจทางเพศอย่างฮกึ เหิม ได้รบั บทเรยี น ได้รับการลงโทษตามกฎหมาย” ปา้ มล ทชิ า ณ นคร ดอกหนา้ ววั สญั ลกั ษณก์ ารตอ้ นรบั ขบั สดู้ ว้ ยความยนิ ดี กลุ ธวชั เจรญิ ผล (ภาพประกอบ)

ประตบู านแรกสคู่ วามรว่ มมอื ชว่ ยพยาน 13 กนั ยายน 2560 ถงึ วนั นดั หมายเพอื่ พบหวั หนา้ ปแู ละครอบครวั ผเู้ สยี หาย ปา้ มล ทชิ า ณ นคร และ อนั๋ ชวู ทิ ย์ จนั ทรส ทป่ี รกึ ษาโครงการปกปอ้ งเดก็ และเยาวชนลด ปจั จยั เสยี่ งทางสงั คม ออกเดนิ ทางจากกรงุ เทพไปจงั หวดั พงั งา สว่ นเมย์ จะเดนิ ทางไปสมทบทจ่ี ดุ หมาย การเดนิ ทางครง้ั นไ้ี มอ่ ยภู่ ายใตโ้ ครงการใดๆ ซงึ่ หมายถงึ ไมม่ งี บทจ่ี ดั สรร ใหเ้ พอื่ การด�ำเนนิ การ แตท่ กุ คนมใี จรว่ มกนั วา่ จะตอ้ งกา้ วขา้ มขอ้ จ�ำกดั เพอ่ื ไป พบและพดู คยุ กบั ผเู้ สยี หายใหไ้ ด้ “ทกุ ครงั้ ทไ่ี ดย้ นิ ขา่ วคดที เ่ี กดิ ขนึ้ กบั เดก็ ผหู้ ญงิ คนออ่ นแอ ปา้ มแี นวโนม้ ทจ่ี ะรบั ฟงั ผเู้ สยี หาย เพราะหาเหตผุ ลมาหกั ลา้ งไมไ่ ดว้ า่ มเี หตผุ ลอะไรทที่ ำ� ให้ เดก็ ผหู้ ญงิ และครอบครวั ออกมาบอกสาธารณะวา่ “ฉนั ถกู ขม่ ขนื ” ปา้ มล กลา่ วถงึ แรงจงู ใจส�ำคญั ทลี่ งไปพบและพดู คยุ กบั ผเู้ สยี หาย “เราตอ้ งฟงั อยา่ งมสี ตมิ ากๆ ไมม่ ผี ทู้ บี่ รสิ ทุ ธค์ิ นไหนลกุ ขนึ้ มาอธบิ ายตอ่ สาธารณะวา่ มคี นในหมบู่ า้ นขม่ ขนื โดยไมม่ เี หตผุ ล เรานา่ จะไดไ้ ปฟงั เขาเพอื่ ให้ ไดย้ นิ ดว้ ยหขู องเราเองมากกวา่ การฟงั สอื่ แลว้ กเ็ ชอื่ ”

73 ดว้ ยความเปน็ คนตะกว่ั ปา่ จงั หวดั พงั งาโดยก�ำเนดิ ปา้ มลลองสอบถาม ขอ้ มลู บางอยา่ งทไ่ี มเ่ ปน็ ทางการจากพน้ื ที่ แตส่ ว่ นทเี่ ธอกงั วลใจคอื ขอ้ มลู จากภาค รฐั จนเมอ่ื เธอโทรศพั ทไ์ ปคยุ กบั หวั หนา้ บา้ นพกั เดก็ และครอบครวั จงั หวดั พงั งา “ประสบการณบ์ อกเราวา่ เจา้ หนา้ ทร่ี ฐั สว่ นใหญ่ play safe ปกปอ้ งตวั เอง แตค่ นื นนั้ ตอนทโ่ี ทรตดิ ตอ่ กบั หวั หนา้ ปู รสู้ กึ เหมอื นคยุ กบั เพอ่ื นคนหนงึ่ ที่ ทกุ ขร์ อ้ นเจบ็ ปวดกบั เรอื่ งราวตา่ งๆ หวั หนา้ ปไู มไ่ ดร้ บั สายและคยุ กบั ปา้ แบบ พธิ กี รรม แตม่ คี วามตอ้ งการความชว่ ยเหลอื จรงิ ๆ” “อนั นเ้ี ปน็ นาทเี ลก็ ๆ แตย่ ง่ิ ใหญน่ ะ ถา้ หวั หนา้ บา้ นพกั ปฏเิ สธ เราก็ เขา้ ไปชว่ ยเหลอื เคสไมไ่ ดแ้ ละเคสนจ้ี ะเปน็ อยา่ งไร เรากไ็ มอ่ าจร”ู้ ปา้ มลนกึ ถงึ เดก็ ผเู้ สยี หายบางรายทเ่ี ธอและทมี งานเคยพยายามเขา้ ไปพดู คยุ กบั เจา้ หนา้ ที่ ภาครฐั เพอื่ ขอเปน็ เพอ่ื นรว่ มทาง แตถ่ กู ปฏเิ สธ ถงึ บา้ นพกั เดก็ ฯ หวั หนา้ บา้ นพกั ออกมาตอ้ นรบั ปา้ มลยม้ิ ทกั ทาย กอ่ นจะผายมอื “ปา้ ขอกอดหนอ่ ย” หวั หนา้ ปแู ทบ กลน้ั นำ้� ตาไมอ่ ยู่ จากนนั้ ปา้ มลหนั ไปกอดแมเ่ อ นอ้ งฟา้ นอ้ งเมฆ และบงั วา ดว้ ยสมั ผสั งา่ ยๆ “กอด” หวั หนา้ ปแู ละทงั้ 4 ชวี ติ ตรงนน้ั สมั ผสั ไดถ้ งึ ความหมายทม่ี ากกวา่ ค�ำพดู ความเชอ่ื ในตวั พวกเขา ความเปน็ มติ ร และพลงั ใจ วนั แรกทพี่ บกนั ปา้ มลถามไถเ่ รอื่ งความเปน็ อยู่ ความรสู้ กึ “หนตู อ้ งไมโ่ ทษตวั เอง คนทตี่ อ้ งอบั อายและถกู ลงโทษคอื ผกู้ ระทำ� ผดิ ” “มอี ะไรทจี่ ะใหท้ มี ของปา้ ชว่ ยไดบ้ า้ ง”

74 ค�ำพดู และค�ำถามของปา้ ท�ำใหท้ กุ หวั ใจชมุ่ ชน่ื ขน้ึ มา ระหวา่ งทก่ี �ำลงั คยุ กนั นนั้ อน๋ั ยน่ื โทรศพั ทม์ อื ถอื ของเขาใหน้ อ้ งฟา้ และ ครอบครวั แลว้ ชวนใหด้ คู ลปิ บางอยา่ งทเี่ ขาตระเตรยี มไวก้ อ่ นหนา้ “ดคู ลปิ เพลงนส้ี ิ มเี พอ่ื นสง่ กำ� ลงั ใจมาใหน้ ะ” “แลว้ นเี่ ปน็ ขา่ วทเ่ี พอื่ นๆ เยาวชนเดนิ รณรงคต์ อ่ ตา้ นการขม่ ขนื ” กอ่ นทจ่ี ะลงมาบา้ นพกั เดก็ ฯ อน๋ั หารอื กบั ปา้ มลและขอใหเ้ ยาวชนชาย บา้ นกาญจนาภเิ ษก ทม่ี พี รสวรรคด์ า้ นการดนตรชี ว่ ยเลน่ ดนตรแี ละรอ้ งเพลงเพอ่ื สง่ ก�ำลงั ใจใหน้ อ้ งฟา้ และครอบครวั โดยเขาบนั ทกึ เปน็ คลปิ ไว้ “นกึ ขน้ึ มาไดว้ า่ วนั ที่ 20 กนั ยายน ของทกุ ปเี ปน็ วนั เยาวชนแหง่ ชาติ เลยคดิ วา่ นา่ จะทำ� อะไรสกั อยา่ งเปน็ กำ� ลงั ใจ “จากเพอ่ื นถงึ เพอื่ น” อน๋ั เปน็ นกั กลยทุ ธด์ า้ นการสอ่ื สาร เขาไมพ่ ลาดทจี่ ะหยบิ ฉวยโอกาสที่ จะใชส้ อ่ื เพอื่ เสรมิ พลงั เหยอ่ื เขาประสานกลมุ่ เยาวชน 11 สถาบนั ในเครอื ขา่ ยดา้ นเดก็ เยาวชน ทรี่ จู้ กั และรว่ มงานกนั หลายโอกาสทผี่ า่ นมา เพอ่ื ท�ำกจิ กรรมรณรงคต์ อ่ ตา้ นการขม่ ขนื

75 มกี ารออกแบบและท�ำเสอ้ื และปา้ ยรณรงค์ สอื่ ประชาสมั พนั ธ์ และตดิ ตอ่ นกั ขา่ ว ใหม้ ารว่ มท�ำขา่ วกจิ กรรมชว่ งสายของวนั ท่ี 13 กนั ยายน เนอื่ งในโอกาสวนั เยาวชนแห่งชาติ (ที่ก�ำลังจะมาถึง) เพ่ือที่ว่าในช่วงบ่ายท่ีเขาก�ำลังอยู่กับ ครอบครวั นอ้ งฟา้ จะมภี าพขา่ วหรอื คลปิ ขา่ วออกมา เขาจะไดเ้ ปดิ ใหน้ อ้ งฟา้ ดู แลว้ กเ็ ปน็ ตามแผน ชว่ งบา่ ยวนั นนั้ ขา่ วออนไลนห์ ลายส�ำนกั ขนึ้ ภาพและเนอื้ ขา่ วกจิ กรรมน้ี รวมถงึ มคี ลปิ ภาพกจิ กรรมและการอา่ นแถลงการณข์ องเยาวชนในเรอื่ งตอ่ ตา้ น การขม่ ขนื ดว้ ย กลมุ่ เยาวชนรณรงคต์ อ่ ตา้ นการใชค้ วามรนุ แรงทางเพศ ใหก้ �ำลงั ใจ ด.ญ.อายุ 14 ถกู ลว่ งละเมดิ ทพ่ี งั งา ภาพเยาวชนกวา่ 100 คน อายรุ นุ่ ราวคราวเดยี วกบั นอ้ งฟา้ สวมใสเ่ สอ้ื สดี �ำ มโี ลโก้ “Anti Rape” ถอื ปา้ ยรณรงคข์ อ้ ความ “พลงั เยาวชนตอ่ ตา้ นการ ขม่ ขนื ความรนุ แรงทางเพศ ทกุ รปู แบบ” เดนิ ขบวนจากสวนสนั ตภิ าพไปยงั อนสุ าวรยี ช์ ยั สมรภมู ิ เพอ่ื แถลงเจตนารมณเ์ ยาวชน

76 “กอ่ นหนา้ น้ี สหี นา้ แววตาของนอ้ งฟา้ สะทอ้ นความรสู้ กึ ตำ่� ตอ้ ยดอ้ ยคา่ เปน็ ตวั สรา้ งปญั หาใหค้ รอบครวั แตห่ ลงั จากเหน็ ภาพขา่ ว นอ้ งไมม่ แี ววตาแบบ นนั้ การพดู และสหี นา้ ทำ� ใหเ้ ราเหน็ วา่ นอ้ งรสู้ กึ อมิ่ ใจและมพี ลงั ทจี่ ะส”ู้ “นค่ี อื พลงั ของการออกแบบสอื่ ทสี่ รา้ งความเชอื่ มน่ั ใหเ้ หยอื่ วา่ เขาไม่ โดดเดยี่ ว คนยนื ขา้ งเขาและเขา้ ใจเขามอี กี เยอะ ขา่ วทอี่ อกมาเสอื่ มเสยี เปน็ เรอื่ งปกติ แตค่ นทเี่ ขา้ ใจนอ้ งมอี กี มาก ซง่ึ เรอ่ื งนต้ี อ้ งออกแบบ มนั ไมอ่ าจเกดิ ขน้ึ ลอยๆ มนั อาศยั คนและงบประมาณในการจดั การใหท้ กุ อยา่ งเกดิ ขนึ้ ” อนั๋ พดู เนน้ กอ่ นเดนิ ทางกลบั ปา้ มลมอบอปุ กรณศ์ ลิ ปะและเครอ่ื งเขยี นใหเ้ ดก็ ๆ พรอ้ มใหค้ �ำมนั่ วา่ จะกลบั มาเยยี่ มเยยี นอกี “พอไดอ้ ปุ กรณเ์ ปน็ ของตวั เขาเอง เดก็ ๆ กย็ งิ่ สนกุ เลน่ ระบายส”ี หวั หนา้ ปยู ม้ิ “ถา้ ไมม่ ที มี ปา้ เหตกุ ารณค์ รงั้ นน้ั คงจะแยถ่ งึ ทสี่ ดุ ” จากวนั นน้ั ปา้ มลและทมี กบ็ นิ ลงไปบา้ นพกั เดก็ ฯ อกี หลายครง้ั เพอื่ ไป พดู คยุ และท�ำกจิ กรรมเสรมิ พลงั ใจใหก้ บั นอ้ งฟา้ ครอบครวั รวมไปจนถงึ เจา้ หนา้ ท่ี บา้ นพกั เดก็ ฯ นอกจากน้ี ยงั ท�ำใหน้ อ้ งฟา้ และครอบครวั เหน็ ไทมไ์ ลนใ์ นการตอ่ สู้ ตอ่ ไปจากนว้ี า่ มขี นั้ ตอนอะไรบา้ ง พวกเขาจะตอ้ งเจอและผา่ นเรอ่ื งราวอะไรอกี ทกุ คนวางใจและเรมิ่ เหน็ แสงสวา่ งทปี่ ลายอโุ มงค์ ปา้ มลและทมี จะชว่ ย เธอใหไ้ ปถงึ จดุ หมาย -- ความยตุ ธิ รรม

77 ประเมนิ สถานการณ์ ออกแบบแนวทางชว่ ยเหลอื สง่ิ ทเี่ หน็ และไดย้ นิ จากปากผเู้ สยี หายและหวั หนา้ บา้ นพกั เดก็ ฯ ท�ำให้ ทมี ปา้ มล “เชอ่ื ” นอ้ งฟา้ และครอบครวั ทา่ มกลางกระแสความไมเ่ ชอื่ ในหมู่ เจา้ หนา้ ทร่ี ฐั ต�ำรวจ สอื่ ทอ้ งถน่ิ ชมุ ชนบา้ นเกาะแรดและสงั คม “หลงั จากทไี่ ปพบผถู้ กู กระทำ� แลว้ มนั่ ใจวา่ บา้ นนถี้ กู รงั แก” ปา้ มลสรปุ “ในขา่ วบอกวา่ พอ่ เลยี้ งนา่ จะมสี ว่ นในการละเมดิ เดก็ แตพ่ อเราไดค้ ยุ กบั พอ่ เลย้ี ง กร็ วู้ า่ ไมน่ า่ จะใช่ พอ่ ดเู ปน็ ผชู้ ายทมี่ คี วามเปน็ เดก็ นอ้ ยอยใู่ นตวั กลวั โนน่ กลวั นี่ เชน่ กลวั ความมดื กลวั ความเรว็ กลวั ทส่ี งู เราไมเ่ หน็ ความเอา เปรยี บ ความกา้ วรา้ วในพอ่ เลยแมแ้ ตน่ อ้ ย นอ้ งฟา้ เองกร็ สู้ กึ ดกี บั พอ่ สว่ นแมก่ ็ เปน็ ผหู้ ญงิ มสุ ลมิ ทมี่ คี วามเปน็ ผนู้ ำ� สงู ซง่ึ เราตอ้ งดงึ ศกั ยภาพภาวะผนู้ ำ� ของเธอ มาใชใ้ หเ้ ปน็ ประโยชนใ์ นการสคู้ ด”ี แตน่ อ้ ยคนในจงั หวดั จะเชอื่ อยา่ งนนั้ คนในกลไกของรฐั แทบทง้ั หมด รวมถงึ ต�ำรวจ “ไมเ่ ชอื่ ” ผเู้ สยี หายและครอบครวั และยงั คงตดิ อยกู่ บั ความคดิ “ครอบครวั นก้ี เุ รอ่ื ง จะเอาเงนิ ” “เรอื่ งนมี้ นั มอี �ำนาจซอ้ นอ�ำนาจหลายอยา่ ง ทงั้ อ�ำนาจของผชู้ าย อ�ำนาจของผนู้ �ำชมุ ชน ความเปน็ ญาตโิ กโหตกิ าของคนทเี่ ปน็ ผกู้ ระท�ำ และ แมเ่ อถกู มองวา่ เปน็ คนนอก สว่ นพอ่ กไ็ มม่ ลี กั ษณะน�ำ ท�ำใหพ้ อ่ ไมส่ ามารถ โนม้ นา้ วญาตโิ กไดเ้ ลยวา่ ลกู ถกู รงั แกแลว้ ยงิ่ ท�ำใหเ้ หน็ ชดั เจนวา่ ตอ้ งชว่ ยบา้ น หลงั นี้ ตอ้ งเอม็ พาวเวอรก์ นั ทง้ั บา้ น” ปา้ มลวเิ คราะห์ แลว้ จะท�ำอะไรไดบ้ า้ งในสถานการณท์ เี่ ปน็ รองหลายขมุ อยา่ งน้ี

78 “คดนี ก้ี ไ็ มง่ า่ ย ขา้ ราชการทกุ คนอยากปดิ เคส ซงึ่ เรากร็ สู้ กึ วา่ มนั ปดิ ไม่ ไดเ้ รว็ ขนาดนนั้ ถา้ เราปลอ่ ยใหอ้ ยั การจงั หวดั ทำ� หนา้ ทฝ่ี า่ ยเดยี ว โดยทไ่ี มม่ ใี คร ไปสนบั สนนุ กจ็ ะลำ� บาก” ปา้ มลใหค้ วามเหน็ เมย์ นกั กฎหมายผเู้ ชยี่ วชาญดา้ นคดเี สรมิ “เราควรจะมคี นทเี่ ราไวใ้ จเขา้ ไปอยวู่ งในของกระบวนการไตส่ วน ไม่ อยา่ งนน้ั เราแพแ้ น่ เราตอ้ งมที นายของเราและคนทเี่ ราวางใจ เกบ็ ขอ้ มลู ทเ่ี ขาคดิ วา่ มนั ไมม่ หี รอื เขาไมเ่ หน็ มาใหไ้ ด”้ ทง้ั ทมี เหน็ พอ้ งกนั วา่ พวกเขาจ�ำเปน็ ตอ้ งยนื่ มอื เขา้ มาชว่ ยนอ้ งฟา้ และ ครอบครวั “เราจะเปน็ มอื ทสี่ ่ี หา้ หรอื หก อะไรกไ็ ด้ ทจ่ี ะชว่ ยใหผ้ เู้ สยี หายกอบกู้ ชวี ติ และศกั ดศิ์ รตี นเองและไดร้ บั ความเปน็ ธรรม” จดุ พลปุ ระกาศจดุ ยนื มหี ลายสง่ิ ทค่ี ดิ และวางแผนไว้ แตส่ งิ่ แรกทที่ มี ปา้ มลคดิ วา่ ตอ้ งท�ำเปน็ อนั ดบั แรกคอื “เบย่ี งทางนำ�้ ” ในเวลาน้ัน ทิศทางสื่อและกระแสสังคมโน้มเอียงไปทางลบกับ ครอบครวั แนน่ อน จ�ำนวนตวั เลขผกู้ ระท�ำผดิ 40 คน นา่ เหลอื เชอ่ื ทจี่ ะเกดิ ขนึ้ กบั เดก็ คนหนงึ่ โดยทไ่ี มม่ ใี ครในหมบู่ า้ นทรี่ บั รเู้ ลย อกี ทงั้ มผี นู้ �ำชมุ ชน ผนู้ �ำ ศาสนา และเดก็ สาวทเ่ี หยอื่ อา้ งวา่ อยใู่ นทเี่ กดิ เหตุ ออกมาใหข้ อ้ มลู ในทางทต่ี รงขา้ ม กบั ค�ำพดู ของผเู้ สยี หายและครอบครวั ทางราชการในจงั หวดั กไ็ มเ่ ชอ่ื ค�ำกลา่ วทว่ี า่ พอ่ เลยี้ งอาจมสี มั พนั ธก์ บั ลกู เลย้ี ง ครอบครวั นกี้ เุ รอ่ื งหวงั เงนิ สบิ แปดมงกฎุ -- กระแส ความไมเ่ ชอื่ และขา่ วลบตอ่ ครอบครวั ท�ำใหเ้ กดิ แรงกดดนั และซำ�้ เตมิ ผเู้สยี หาย

79 ในฐานะนกั วางแผนกลยทุ ธส์ อ่ื สารสาธารณะ อน๋ั เชอื่ วา่ สอื่ มอี ทิ ธพิ ลใน การชนี้ �ำสงั คมและเปน็ เครอ่ื งมอื ที่ “กดปมุ่ ” ใหเ้ จา้ หนา้ ทใี่ นกลไกรฐั ทเี่ กยี่ วขอ้ ง ตนื่ ตวั ใหค้ วามสนใจเรอื่ งนยี้ งิ่ ขน้ึ และท�ำหนา้ ทไ่ี ดอ้ ยา่ งกระตอื รอื รน้ ดว้ ยมี สงั คมเฝา้ มอง เขาจงึ จดั เวทแี ถลงขา่ วกง่ึ เสวนาเรอ่ื งอ�ำนาจ การคกุ คามทางเพศ ทกี่ รงุ เทพ โดยมหี วั หนา้ บา้ นพกั เดก็ ฯ ทนายจากมลู นธิ มิ สุ ลมิ เพอ่ื สนั ติ และ ปา้ มล เปน็ ผรู้ ว่ มเสวนา “เราจดั เวทเี พอื่ ใหค้ นไดป้ รบั มมุ มองในการรบั ฟงั ขา่ วนเี้ พราะไมอ่ ยา่ ง นนั้ คนกจ็ ะไปหลงเชอ่ื คนทเี่ ปน็ ผนู้ ำ� ชมุ ชน คนทด่ี นู า่ เชอ่ื ถอื และสงั คมรจู้ กั เวลา ทเ่ี ขาออกมาพดู ในจอทวี  ี แตใ่ นมมุ ของเหยอื่ เขาไมไ่ ดพ้ ดู เราจงึ ทำ� หนา้ ทพ่ี ดู แทน ตงั้ ขอ้ สงั เกตอะไรตา่ งๆ” ปา้ มลกลา่ ว    สาระส�ำคญั ในวนั แถลงขา่ วเนน้ ใจความหลกั ทวี่ า่ ผเู้ สยี หาย ผถู้ กู กระท�ำ ไมใ่ ชผ่ ผู้ ดิ ทสี่ �ำคญั เธอยงั มคี ณุ คา่ ความเปน็ มนษุ ยเ์ ตม็ เปย่ี ม และผกู้ ระท�ำผดิ ตอ้ งไดร้ บั การลงโทษ “เราตอ้ งสรา้ งวาทกรรมใหมข่ องเรอื่ งน”ี้ อน๋ั เนน้ วาทกรรมใหมเ่ ปน็ การขยายมมุ มองใหส้ งั คมเหน็ วา่ คดนี ไี้ มใ่ ชเ่ รอ่ื งของ เดก็ และครอบครวั หนง่ึ กบั ชมุ ชน แตเ่ ปน็ เรอื่ งของสงั คมดว้ ย เหตทุ เ่ี กดิ ขน้ึ ทกุ คนในสงั คมตา่ งมสี ว่ นรว่ มท�ำใหเ้ กดิ และเปน็ ผสู้ รา้ งการเปลย่ี นแปลงไดเ้ ชน่ กนั “นเี่ ปน็ การตอ่ สอู้ กี ครง้ั หนงึ่ ภายใตส้ มการทเ่ี รยี กวา่ powerful ปะทะ กบั powerless ผทู้ ม่ี อี �ำนาจเหนอื กวา่ กระท�ำกบั ผทู้ ม่ี อี �ำนาจนอ้ ยกวา่ หรอื ไมม่ อี �ำนาจ” ปา้ มลจว่ั ประเดน็ “อำ� นาจในทน่ี ไ้ี มเ่ พยี งหมายถงึ อทิ ธพิ ล จำ� นวนผคู้ นทม่ี ากกวา่ แตย่ งั หมายรวมถงึ อำ� นาจเชงิ สงั คมและวฒั นธรรม โดยเฉพาะวฒั นธรรมชายเปน็

80 ใหญใ่ นสงั คมทเี่ หมอื นจะใหใ้ บผา่ นทางกบั ผชู้ ายใหก้ ระทำ� ความรนุ แรง เอาเปรยี บ ละเมดิ เดก็ ผหู้ ญงิ ผทู้ อี่ อ่ นแอกวา่ ถา้ เราปลอ่ ยใหผ้ ชู้ ายในชมุ ชนใชอ้ ำ� นาจทาง เพศของตวั เองอยา่ งยาวนานโดยไมข่ ดั ขวาง มนั จะกลายเปน็ อำ� นาจดา้ นมดื ที่ ยากทจ่ี ะเอาลงได”้ เวทีแถลงข่าวครั้งนี้ยังเป็นเวทีที่ป้ามล อั๋น และเมย์ ประกาศให้ สาธารณะไดร้ บั รวู้ า่ พวกเขาจะยนื่ มอื เขา้ มาชว่ ยกอบกจู้ ติ ใจของเหยอ่ื เพอื่ ใหเ้ ธอ ยนื หยดั ทวงคนื ความยตุ ธิ รรมในสงั คม ใหส้ �ำเรจ็ อยา่ งเชน่ ทเ่ี คยท�ำมาแลว้ กบั คดี บา้ นนำ�้ เพยี งดนิ แมใ้ นเวลานน้ั จะมที นายความจากมลู นธิ มิ สุ ลมิ เพอื่ สนั ตใิ หก้ าร ชว่ ยเหลอื แลว้ กต็ าม ยอ้ นรอยจดุ เรมิ่ ตน้ ทมี ประชาชน -- มลู นธิ เิ ดก็ เยาวชน และครอบครวั ยอ้ นไปเมอ่ื ปี 2558 ขา่ วครกึ โครมเกย่ี วกบั เจา้ หนา้ ทรี่ ฐั ทล่ี อ่ ลวงหญงิ สาวอายุต�่ำกว่า 18 ปี มาค้าประเวณีให้ข้าราชการระดับต่างๆ ที่จังหวัด แมฮ่ อ่ งสอน หรอื เรยี กกนั วา่ คดแี กง๊ คน์ กฮกู บา้ นนำ้� เพยี งดนิ เนอ่ื งจากเหยอ่ื สาวทกุ คนมรี อยสกั นกฮกู ทหี่ นา้ อก “หมดุ หมายแรกเรมิ่ จากปา้ มลไดพ้ ดู คยุ กบั คนในพน้ื ทเี่ รอื่ งผหู้ ลกั ผใู้ หญ่ ขา้ ราชการในฐานะผซู้ อื้ บรกิ ารเยอะมากและคดนี า่ จะถกู แทรกแซง เอาไมอ่ ยู่ ปา้ มลจงึ โพสตล์ งเฟซบกุ๊ ประมาณตกี ลองชวนประชมุ ซงึ่ กม็ เี ครอื ขา่ ยคน ทำ� งานดา้ นเดก็ เยาวชน ผหู้ ญงิ มารว่ มวงกนั เกอื บ 20 คน” อน๋ั ยอ้ นความถงึ จดุ เรมิ่ ตน้ ของการรวมทมี ท�ำงานเรอื่ งน้ี ในทปี่ ระชมุ ทกุ คนแลกเปลย่ี นความคดิ เหน็ ถกประเดน็ ตา่ งๆ จนได้ ขอ้ สรปุ แลว้ แบง่ งานตามแผนทค่ี ยุ กนั เปน็ ทมี ท�ำงานแบบหลวมๆ โดยมปี า้ มล อั๋น และเมย์ เป็นหน่วยจัดการและขับเคลื่อนหลัก ประสานงานร่วมกับ

81 หนว่ ยงานรฐั เอน็ จโี อ จนในทส่ี ดุ คดบี า้ นนำ้� เคยี งดนิ สนิ้ สดุ ในปี 2559 ดว้ ยค�ำ พพิ ากษาตดั สนิ ผกู้ ระท�ำผดิ ถงึ 309 ป!ี “เราเหน็ ตรงกนั วา่ นคี่ อื การปะทะเชงิ อำ� นาจชดั เจน เราจงึ เขา้ มาเสรมิ พลงั อำ� นาจคนทมี่ อี ำ� นาจตอ่ รองนอ้ ยกวา่ เรากแ็ คป่ รบั สมดลุ แหง่ อำ� นาจ ใหผ้ มู้ ี อำ� นาจนอ้ ยกวา่ สามารถรบั มอื กบั ผมู้ อี ำ� นาจทเ่ี หนอื กวา่ ได”้ พวกเขาไมไ่ ดค้ ดิ หรอื วางแผนไวก้ อ่ นเลยวา่ จะท�ำงานในลกั ษณะนอ้ี ยา่ ง ตอ่ เนอื่ งมาถงึ คดบี า้ นเกาะแรด หลายครงั้ เจา้ หนา้ ทรี่ ฐั องคก์ รเอกชน มกั มคี �ำถามวา่ พวกเขามา ท�ำงานนใี้ นฐานะและบทบาทอะไร “กใ็ นฐานะประชาชนไง” เมยต์ อบ พวกเขาแต่ละคนมีหน้างานของตัวเองทั้งส้ิน แต่ท่ีเข้ามาเกี่ยวข้อง ท�ำงานในคดแี กง๊ คน์ กฮกู และตอ่ มาทบี่ า้ นเกาะแรด ทงั้ ทไี่ มใ่ ชง่ านในหนา้ ทข่ี อง องคก์ ร ไมไ่ ดท้ �ำภายใตโ้ ครงการ งบประมาณ คา่ ตอบแทนการท�ำงานกไ็ มม่ ี ...ก็ เพราะงานนรี้ ะเบดิ ออกมาจากขา้ งใน ปา้ มลยมิ้ “กย็ งั บอกไมไ่ ดว้ า่ เราเปน็ ใครในงานน้ี ... แตก่ ารทเ่ี ราลกุ ขนึ้ แลว้ เดนิ ไปหาหนว่ ยงานตา่ งๆ เพอ่ื ทจ่ี ะบอกวา่ เราอยากขอทำ� งานดว้ ย ทำ� อยา่ งไรทเ่ี ราจะหนนุ เสรมิ กนั และกนั ทำ� ใหเ้ คสเขา้ ถงึ ความเปน็ ธรรม ซง่ึ เทา่ กบั เรากำ� ลงั ปรบั บรรทดั ฐานกระบวนการยตุ ธิ รรมในประเทศไทย และเทา่ กบั วา่ เรามสี ว่ นชว่ ยใหจ้ ำ� เลยทใี่ ชอ้ ำ� นาจทางเพศอยา่ งฮกึ เหมิ ใหไ้ ดร้ บั บทเรยี น ไดร้ บั การลงโทษตามกฎหมาย ... ตอ้ งขอบคณุ ทกุ องคก์ รของรฐั ทไ่ี มร่ ะแวง ยอมเปดิ พน้ื ทใ่ี หเ้ กดิ การทำ� งานขา้ มศาสตร์ ขา้ มองคก์ ร”

82 อน๋ั ผปู้ ระสานงานเครอื ขา่ ยรณรงคป์ อ้ งกนั ภยั แอลกอฮอล์ กลา่ วเสรมิ “สงั คมไปไมร่ อดหรอกถา้ เรากอดประเดน็ งานของเราไวอ้ ยา่ งเดยี วแลว้ ไมส่ นใจ ภาพรวมของสงั คม ซง่ึ แยกยอ่ ยเปน็ สว่ นๆ ไมไ่ ด้ เราจะท�ำแตเ่ รอื่ งเหลา้ บหุ รี่ อบายมขุ แลว้ ไมส่ นประเดน็ อน่ื เลย หรอื ไปคกุ คามทางเพศคนอน่ื มนั ไมไ่ ด้ คดที างเพศกเ็ กย่ี วเชอ่ื มกบั เรอื่ งเหลา้ บหุ ร่ี พนนั ยาเสพตดิ เหมอื นกนั ” บทเรยี นจากบา้ นนำ�้ เพยี งดนิ ถงึ บา้ นเกาะแรด แมค้ ดบี า้ นนำ�้ เพยี งดนิ จะนบั ไดว้ า่ เปน็ กา้ วแรกของความส�ำเรจ็ แตก่ ม็ ี บทเรยี นหลายอยา่ งทคี่ ณะท�ำงานชดุ นค้ี ดิ จะปรบั เพอ่ื ใหก้ า้ วทสี่ องกบั คดบี า้ น เกาะแรดส�ำเรจ็ ราบรน่ื ยง่ิ ขน้ึ ปา้ มลยกค�ำพดู ของอยั การทที่ �ำคดบี า้ นนำ้� เพยี งดนิ วา่ “เมอื่ เดก็ ผา่ น กระบวนการ empower เด็กเบิกความได้ดี ท�ำให้เป็นผลดีกับคดีและ กระบวนการยตุ ธิ รรม โดยเฉพาะผกู้ ระทำ� ผดิ ไดร้ บั โทษ ผถู้ กู กระทำ� ไดเ้ ยยี วยา” หวั ใจของความยตุ ธิ รรมคอื “พยาน” คอื ผเู้สยี หาย ทม่ี จี ติ ใจมนั่ คง เบกิ ความ และสบื พยานไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง ละเอยี ด แมน่ ย�ำ ซง่ึ การจะท�ำอยา่ งนไี้ ด้ ผเู้ สยี หาย ตอ้ งไดร้ บั การเยยี วยาเสรมิ พลงั ใจตลอดกระบวนการยตุ ธิ รรม หรอื จนกวา่ ทเี่ ขา จะลกุ ขนึ้ ยนื และเดนิ ตอ่ ไปในชวี ติ ไดอ้ ยา่ งมศี กั ดศ์ิ รี นน่ั หมายความวา่ พวกเขา จ�ำเปน็ ตอ้ งไดร้ บั การเสรมิ พลงั ใจทงั้ กอ่ น ระหวา่ ง และภายหลงั กระบวนการ ยตุ ธิ รรม การเสรมิ สรา้ งพลงั ใจ (Empowerment) ใหเ้ หยอื่ กา้ วจากเหยอ่ื ทร่ี สู้ กึ ผดิ โทษตวั เอง อบั อาย ใหม้ าเปน็ พยาน จงึ เปน็ หวั ใจของการทวงคนื ความยตุ ธิ รรม ในสงั คมทย่ี งั ถกู มองขา้ ม

83 เมอื่ เกดิ เหตกุ ารณล์ ะเมดิ ทางเพศ เจา้ หนา้ ท่ี สหวชิ าชพี จะรบี สอบ ปากค�ำขอ้ มลู เหยอ่ื สบื พยานไว้ ดว้ ยเหตวุ า่ กลวั จะลมื ความทรงจ�ำตกหลน่ บา้ ง กก็ ลวั เหยอื่ จะถกู ขม่ ขหู่ รอื ยอมความจนปกปดิ เรอื่ งราว “ถา้ เราเอาเดก็ เปน็ ตวั ตงั้ รกั ษาประโยชนข์ องเดก็ เราตอ้ งทำ� ใหเ้ ดก็ รสู้ กึ ฟู ฮกึ เหมิ เขา้ ใจวา่ ตวั เองไมผ่ ดิ ไมใ่ ชค่ นเลวรา้ ย แตเ่ ปน็ ผถู้ กู กระทำ� และมี อำ� นาจทจ่ี ะสเู้ พอื่ ทวงคนื ความยตุ ธิ รรม” ปา้ มลกลา่ ว การรบี สบื พยานไวก้ อ่ น โดยทยี่ งั ไมไ่ ดเ้ สรมิ พลงั ใจเหยอื่ เปน็ ผลเสยี ทง้ั ตอ่ จติ ใจและความยตุ ธิ รรม “ในสภาวะใจทบี่ อบชำ้� จากการถกู กระท�ำ ท�ำใหส้ ญู เสยี คณุ คา่ ใน ดา้ นดี ความไมค่ นุ้ เคยไมม่ นั่ ใจในกระบวนการยตุ ธิ รรม ความหวาดหวนั่ ตอ่ ภยั คกุ คามขม่ ขู่ ความกงั วลใจในชวี ติ อนาคต --- สภาวะทางอารมณเ์ หลา่ นส้ี ง่ ผลต่อการเผยข้อมูล ผู้เสียหายท่ีต้องเปล่ียนสถานะเป็นพยานโดยไม่มี กระบวนการเสริมสร้างพลังใจ อาจเว้นข้อมูลบางอย่าง เพราะกลัวท่ีจะ บอกเลา่ ไมพ่ รอ้ มจะพดู ถงึ หรอื อาจเชื่อมโยงได้ไม่ครบ สับสนในการให้ ข้อมูล อันอาจน�ำไปสู่การเบิกความหละหลวมจนไมน่ า่ เชอื่ ถอื ทงั้ ทถี่ กู กระท�ำจรงิ สดุ ทา้ ยจบลงทกี่ ารตดั สนิ ยกฟอ้ งทม่ี าจากการเบกิ ความขณะท่ี ใจยงั ไมแ่ กรง่ พอ การกระท�ำแบบนท้ี �ำใหเ้ สยี ของ ของเสยี อยา่ งนา่ เสยี ดาย” การเยยี วยาจงึ ส�ำคญั จ�ำเปน็ อยา่ งทสี่ ดุ ตลอดสายธารกระบวนยตุ ธิ รรม หรอื แมก้ ระทง่ั ชวั่ ชวี ติ ของเหยอ่ื เลยกว็ า่ ได้ กระบวนการเยยี วยานไ้ี มเ่ พยี งเกดิ ขน้ึ จากจติ แพทย์ แตท่ กุ คน ทกุ หนว่ ยงานทเ่ี กยี่ วขอ้ งลว้ นมพี ลงั ในการเยยี วยาเหยอื่ --- การสรา้ งความมนั่ ใจ ความ ไวว้ างใจ เหลา่ นท้ี �ำใหเ้ หยอื่ คอ่ ยๆ กา้ วออกมาจากความดอ้ ยคา่ และเขม้ แขง็ ขน้ึ

84 การเสรมิ พลงั ใจเหยอื่ ท�ำโดยล�ำพงั หรอื แยกสว่ นไมไ่ ด้ ผเู้ สยี หายตอ้ งได้ รบั ความชว่ ยเหลอื จากหลายหนว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งตลอดกระบวนการยตุ ธิ รรม นน่ั หมายความวา่ ทมี ท�ำงานนต้ี อ้ งประสานความรว่ มมอื กบั หนว่ ยงานตา่ งๆ เพอื่ ประโยชนส์ งู สดุ ของพยาน อกี บทเรยี นส�ำคญั เปน็ เรอ่ื งการปรบั ขนาดของทมี ในการท�ำงาน “เลก็ และคลอ่ งตวั ” “การทำ� งานในประเดน็ รอ้ นตอ้ งการความคลอ่ งตวั สงู ตดั สนิ ใจแลว้ ลงมอื ทำ� ทนั ที ไมต่ อ้ งรอถามความเหน็ กนั หลายคน รวดเรว็ ฉบั ไว หาขอ้ สรปุ รว่ ม และอยา่ เกรงใจกนั มาก” อน๋ั สรปุ พวกเขายงั ประสานสง่ ขา่ วและขอความรว่ มมอื กบั เครอื ขา่ ยทที่ �ำงานรว่ ม กนั มาแตเ่ ดมิ เพยี งแตค่ รง้ั นท้ี มี แกนหลกั จะมไี มม่ าก เพอื่ ใหค้ ยุ และตดั สนิ ใจแลว้ ลงมอื ท�ำไดท้ นั กบั สถานการณ์ และทงั้ 3 คนทเี่ ปน็ แกนหลกั ของทมี น้ี แมก้ ม็ ี ตน้ ทนุ ชวี ติ ทต่ี า่ งแตก่ เ็ สรมิ กนั อยา่ งลงตวั เมย์ เตชาติ์ มชี ยั เครอื ขา่ ยนกั กฎหมายเพอ่ื เดก็ และเยาวชน เชยี่ วชาญ ดา้ นกฎหมายทงั้ ในต�ำราและนอกต�ำรา เทคนคิ แพรวพราว เสน้ สายกวา้ งขวาง ในหลายวงการ เขาน�ำทีมน้องๆ และทนายโจทก์ร่วมในการเสาะหาข้อมูล หลักฐานตา่ งๆ เพอ่ื ชว่ ยอยั การในการสบื พยาน และชว่ ยดแู ลใหค้ วามมนั่ ใจ พยานในเรอ่ื งความปลอดภยั อ๋ัน ชูวิทย์ จันทรส ผู้ประสานงานเครือข่ายรณรงค์ป้องกันภัย แอลกอฮอล์ เชย่ี วชาญดา้ นการสอื่ สารและรณรงค์ วางกลยทุ ธเ์ พอ่ื สอ่ื ประเดน็

85 ส�ำคญั ของคดใี หส้ งั คมไดเ้ รยี นรแู้ ละเสรมิ พลงั ใจเหยอื่ ในเวลาเดยี วกนั เขาเชอื่ วา่ การสอ่ื สารในหว้ งจงั หวะทถี่ กู กาลเทศะจะเปน็ แรงผลกั ใหภ้ าครฐั ท�ำงานได้ เตม็ ท่ี นอกจากนี้ ดว้ ยประสบการณก์ ารเปน็ มอื บรหิ ารโครงการมานาน เขา พรอ้ มและเหมาะกบั การดแู ลภาพรวมของงาน บรหิ ารจดั การงบ ปฏบิ ตั กิ าร ออกแบบงานและปะตดิ ปะตอ่ ความเหน็ ลงสกู่ ารปฏบิ ตั ิ ปา้ มล ทชิ า ณ นคร กญุ แจหลกั ในการเดนิ เรอื่ งของทมี ฯ ทจ่ี ะไขสภู่ าค รฐั เอน็ จโี อ องคก์ รตา่ งๆ รวมถงึ เปน็ กญุ แจไขเขา้ สจู่ ติ ใจของเหยอ่ื เพอ่ื เสรมิ พลงั ดว้ ยความเปน็ บคุ คลสาธารณะทผี่ คู้ นรจู้ กั และเชอ่ื ถอื เธอออกหนา้ ประสานกบั ผใู้ หญใ่ นภาครฐั และสอ่ื สารกบั สาธารณะในการใหข้ า่ ว และทสี่ �ำคญั จากประสบการณท์ เี่ ธอกอบกู้ เยยี วยาเยาวชนชายทกี่ า้ วพลาดจนเปน็ ผรู้ อดใน ศนู ยฝ์ กึ และอบรมเดก็ และเยาวชนบา้ นกาญจนาภเิ ษก ทเี่ ธอดแู ลมาตง้ั แตป่ ี 2546 ปา้ มลเปน็ ผทู้ เี่ ขา้ ใจและมเี ทคนคิ ในกระบวนการเยยี วยาและเสรมิ พลงั ใจ (empowerment) ซง่ึ เปน็ หวั ใจของกระบวนการท�ำงานทจี่ ะเปลย่ี นเหยอ่ื สพู่ ยาน เพอ่ื ทวงคนื ความยตุ ธิ รรม “คนทจี่ ะมาขบั เคลอื่ นเรอื่ งนี้ คณุ จะตอ้ งมตี น้ ทนุ ในการท�ำงานมาพอ สมควร ความนา่ เชอื่ ถอื ในระดบั ปจั เจกกต็ อ้ งมี ปา้ กค็ ดิ วา่ ปา้ มตี รงนอี้ ยบู่ า้ ง มคี นบอกวา่ ปา้ เปน็ คนไมเ่ หลาะแหละหรอื ท�ำอะไรเพอื่ ตวั เอง เพราะฉะนน้ั เวลาทปี่ า้ ไปพดู กบั เขาระดบั การยอมรบั กค็ อ่ นขา้ งเยอะ เรากป็ ลอ่ ยของได้ เตม็ ท”่ี ทง้ั สามคนเปน็ แกนกลางของทมี ทที่ �ำงานรว่ มกบั นอ้ งๆ อกี จ�ำนวนหนง่ึ และทนายทอี่ าสามาชว่ ยกนั รวมแลว้ ราว 10 ชวี ติ ทกุ คนวางบทบาทหนา้ ทตี่ าม ความถนดั และองคป์ ระกอบของทมี ลงตวั

86 ทสี่ �ำคญั ทมี ภาคประชาชนตอ้ งเรยี นรทู้ จี่ ะท�ำงานประสานความรว่ มมอื กบั ภาครฐั เอน็ จโี อ อยั การ เพอื่ นเครอื ขา่ ยท�ำงานดา้ นเดก็ เพอื่ เตมิ เตม็ กนั และ กนั โดยมปี ระโยชนส์ งู สดุ ของพยานเปน็ ทตี่ ง้ั “บรบิ ทของโลกเปลย่ี นไปหมดแลว้ และเปลยี่ นแปลงอยา่ งรวดเรว็ ด้วย รัฐไม่สามารถรับมือกับปัญหาที่เกิดข้ึนได้โดยล�ำพัง ราชการต้อง ตระหนกั วา่ หลายเรอ่ื งพวกเขา “เอาไมอ่ ยู่ ไปไมเ่ ปน็ ” รฐั ตอ้ งมอี งคก์ รภาค ประชาชน ภาคเอกชน เพอื่ เปน็ ตวั ชว่ ยรบั มอื กบั ปญั หาไปดว้ ยกนั ” “ในการทำ� งาน จำ� เปน็ และสำ� คญั มากทจ่ี ะตอ้ งมหี นว่ ยกลาง ทช่ี ว่ ยเตมิ เตม็ ชอ่ งวา่ งทห่ี นว่ ยงานรฐั ตดิ กรอบกฎระเบยี บตา่ งๆ ซง่ึ ทมี ของเราวางบทบาท ตนเองเปน็ ผใู้ ชก้ ลไกปกตติ า่ งๆ ในสงั คมทมี่ อี ยแู่ ลว้ เชน่ บา้ นพกั เดก็ ฯ กรม คมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ เราเขา้ ไปเตมิ ในสว่ นทข่ี าดอยแู่ ละเราทำ� ได”้ นคี่ อื แนวโนม้ ของโลกทกี่ �ำลงั กอ่ เกดิ ซง่ึ อน๋ั พบวา่ ในการท�ำงานคดบี า้ น นำ้� เพยี งดนิ ทผี่ า่ นมา หนว่ ยงานภาครฐั กเ็ รมิ่ ยอมรบั ขอ้ จ�ำกดั ของตวั เองและเปดิ ประตรู บั ภาคสว่ นอน่ื ๆ เขา้ มารว่ มกนั ท�ำงาน เชน่ บา้ นพกั เดก็ ฯ กรมคมุ้ ครอง สทิ ธแิ ละเสรภี าพ การท�ำงานขา้ มศาสตรข์ า้ มองคก์ รเปน็ ศลิ ปะทตี่ อ้ งยนื อยบู่ นดลุ ยภาพ แหง่ อ�ำนาจ

87 “ภาคประชาชนหรอื ภาคประชาสงั คมตอ้ งไมท่ �ำงานรว่ มกบั รฐั แบบ พนิ อบพเิ ทา ไมท่ �ำตวั เปน็ ไมป้ ระดบั เราตอ้ งปรบั ความสมั พนั ธใ์ หเ้ ทา่ กนั เรา ไมท่ �ำงานรบั ใชร้ ฐั ไมไ่ ดร้ บั ค�ำสงั่ ท�ำตาม หรอื แหย-ยอม เราท�ำงานในฐานะ ทเ่ี ทา่ กนั ไมม่ ใี ครมบี ทบาทเหนอื ใคร ท�ำงานดว้ ยกนั เคารพและไวใ้ จกนั โดย ยดึ ประโยชนส์ งู สดุ ของผเู้ สยี หายเปน็ ทตี่ งั้ ... รฐั มดี าบ เรา (ภาคประชาชน) กม็ ดี าบเหมอื นกนั ... เราตา่ งมดี าบกนั คนละเลม่ มาชว่ ยกนั รบกบั ปญั หาใน สงั คม” อนั๋ พดู ดว้ ยนำ�้ เสยี งหนกั แนน่

ความมัน่ คงในชีวิต เข้าสู่ระบบการคุ้มครองพยาน

“ทงั้ หมดเพอื่ รักษาความปลอดภยั ใหพ้ ยาน เพอ่ื ใหพ้ ยานทำ�หน้าที่พิทกั ษ์ และนำ�ความยตุ ิธรรมคืนมา พยานคือผู้ทมี่ ีความหมายลำ้� ค่า ตอ่ กระบวนการยุติธรรม” หวั หนา้ ชดุ ปฏบิ ตั กิ ารคมุ้ ครองพยาน กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ กระทรวงยตุ ธิ รรม สญั ลกั ษณข์ อดงอคกวทามานเชตอื่ ะมวน่ั นั ความมนั่ คง กลุ ธวชั เจรญิ ผล (ภาพประกอบ)

ประสานความรว่ มมอื เขา้ สรู่ ะบบการคมุ้ ครองพยาน ในชว่ งทมี่ คี �ำขู่ มคี นเดนิ ดอ้ มๆ มองๆ บรเิ วณบา้ นพกั เดก็ ฯ ผใู้ หญท่ าง ราชการบอกใหห้ วั หนา้ ปทู งิ้ ครอบครวั น้ี บา้ นพกั เดก็ ฯ ดจู ะไมใ่ ชพ่ นื้ ทป่ี ลอดภยั ส�ำหรบั ครอบครวั แมเ่ อและตวั เธอเสยี แลว้ เธอพยายามคดิ หาทางออก และ เขยี นขอใหค้ รอบครวั นเี้ ขา้ สรู่ ะบบการคมุ้ ครองพยาน ของส�ำนกั งานคมุ้ ครอง พยาน กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ กระทรวงยตุ ธิ รรม “เจา้ หนา้ ทค่ี มุ้ ครองพยานมาดทู บ่ี า้ นพกั แลว้ ประเมนิ วา่ ทบ่ี า้ นพกั เดก็ ฯ กป็ ลอดภยั ดี แตก่ จ็ ดั เจา้ หนา้ ทโี่ ดยใหเ้ จา้ หนา้ ทตี่ ำ� รวจเปน็ เจา้ หนา้ ทช่ี ดุ คมุ้ ครอง ความปลอดภยั ให”้ หวั หนา้ ปเู ลา่ “แตพ่ อปา้ มลมาบา้ นพกั เดก็ ฯ อยดู่ ๆี กม็ ขี า่ วจากกรมฯ วา่ พจิ ารณารบั เคสนเ้ี ขา้ โปรแกรมการคมุ้ ครองพยาน” ปา้ มลยมิ้ เธอเปน็ ทรี่ จู้ กั และยอมรบั จากสงั คมและผใู้ หญใ่ นกระทรวง ยตุ ธิ รรม ดว้ ยความเอาจรงิ เอาจงั ตรงไปตรงมา ยนื หยดั หลกั การท�ำงานมา ตลอด แตท่ สี่ �ำคญั คงเปน็ การรว่ มงานในคดบี า้ นนำ�้ เพยี งดนิ ทคี่ ราวนนั้ เหยอื่ การคา้ มนษุ ยอ์ ยใู่ นการดแู ลของกรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ ซงึ่ ทมี ของปา้ มล กไ็ ดร้ ว่ มงานดว้ ยความเขา้ ใจและรมู้ อื กนั จงึ ท�ำใหก้ ารประสานงานคราวนง้ี า่ ยขนึ้

91 “เราตอ้ งดแู ลความมนั่ คงทง้ั ดา้ นจติ ใจและชวี ติ ใหพ้ ยาน เพอื่ ใหพ้ ยาน กา้ วออกไปทวงคนื ความยตุ ธิ รรม ถา้ ครอบครวั นไี้ ดเ้ ขา้ สรู่ ะบบคมุ้ ครองพยาน พวกเขาจะไดร้ บั การดแู ลดา้ นความปลอดภยั ในชวี ติ ไดร้ บั คา่ ชดเชยเยยี วยา ความเสยี หายระหวา่ งสคู้ ดี มที พี่ กั อาศยั ระหวา่ งสคู้ ดจี นสนิ้ สดุ นเ่ี ปน็ เหตผุ ลที่ เราไปเจรจากบั กรมคมุ้ ครองสทิ ธฯิ ” ปา้ มลอธบิ ายหลกั คดิ ทเี่ สนอใหค้ รอบครวั นี้ เขา้ ระบบการคมุ้ ครองพยาน ส�ำนกั งานคมุ้ ครองพยาน กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ กระทรวง ยตุ ธิ รรม เปน็ หนว่ ยงานทกี่ อ่ ตง้ั ขนึ้ ในประเทศไทยตงั้ แตป่ ี 2546 เพอ่ื รบั รอง สทิ ธขิ องบคุ คลทเี่ ปน็ พยานคดอี าญา ทจี่ ะไดร้ บั การคมุ้ ครองความปลอดภยั และ สทิ ธทิ จ่ี ะไดร้ บั การปฏบิ ตั ทิ เี่ หมาะสม สทิ ธทิ จี่ ะไดร้ บั คา่ ตอบแทนทสี่ มควรและ จ�ำเปน็ จากรฐั ทง้ั นี้ พยานทจี่ ะเขา้ สกู่ ารคมุ้ ครองตอ้ งเขา้ หลกั เกณฑ์ คอื เปน็ คดี อาญาทมี่ ฐี านความผดิ รา้ ยแรง เชน่ คดคี วามมน่ั คง คดคี า้ มนษุ ย์ คดยี าเสพตดิ ซง่ึ ในคดบี า้ นเกาะแรดนฐี้ านความผดิ กม็ ากถงึ ตลอดชวี ติ ! ประกอบกบั มขี อ้ มลู พฤตกิ รรมทอ่ี าจสอ่ ไปในเรอ่ื งการคา้ มนษุ ย์ และมกี ารขม่ ขใู่ ชย้ าเสพตดิ ดว้ ย “ไมใ่ ชท่ กุ เคสทเ่ี ปน็ คดดี งั กลา่ วจะเขา้ มาในการคมุ้ ครองพยาน หากไมม่ ี ภยั คกุ คามมาก อาจใชม้ าตรการทวั่ ไป เชน่ ใหต้ ำ� รวจไปตระเวนดแู ลความ ปลอดภยั แตห่ ากมพี ฤตกิ ารณไ์ มป่ ลอดภยั เชน่ โดนขม่ ขคู่ กุ คาม พยายาม ทำ� รา้ ยรา่ งกาย ทรพั ยส์ นิ ยงิ ปนื ขหู่ นา้ บา้ น มกี ารตดิ ตาม เรากต็ อ้ งตรวจสอบ ขอ้ เทจ็ จรงิ อยา่ งรอบดา้ นกอ่ น เพราะเปน็ ธรรมดาของคนทเ่ี มอื่ มเี หตโุ ตแ้ ยง้ กนั กจ็ ะมคี วามรสู้ กึ หวาดกลวั ระแวงไปทกุ อยา่ งได้ ซงึ่ ในความจรงิ มนั อาจจะไมม่ ี อะไรกไ็ ด”้

92 หวั หนา้ ชดุ คมุ้ ครองพยานผดู้ แู ลรบั ผดิ ชอบเคสนอ้ งฟา้ กลา่ วตอ่ ไปดว้ ยวา่ “พยานมคี วามสำ� คญั ตอ่ การพสิ จู นค์ ดอี าญาทสี่ ง่ ผลตอ่ การผดงุ ความ ยตุ ธิ รรมในแผน่ ดนิ หนา้ ทข่ี องเราคอื ทำ� ใหพ้ ยานเชอื่ มนั่ ใหก้ ารในศาล ตามขอ้ เทจ็ จรงิ ทไ่ี ปรเู้ หน็ มา โดยไมม่ เี หตแุ ทรกแซง และทำ� ใหผ้ กู้ ระทำ� ผดิ ไดร้ บั การ ลงโทษตามกฎหมาย” หวั หนา้ ชดุ คมุ้ ครองพยานกลา่ ววา่ ทผ่ี า่ นมา กอ่ นทจี่ ะมรี ะบบการ คมุ้ ครองพยาน ไมม่ ใี ครอยากจะเปน็ พยาน เพราะเปน็ เรอื่ งอนั ตรายและเสย่ี ง ชวี ติ รวมถงึ เสยี เวลาท�ำมาหากนิ และการใชช้ วี ติ ตามปกตกิ บั ครอบครวั และ เพอ่ื นฝงู “คนทเี่ ขา้ มาอยใู่ นกระบวนการยตุ ธิ รรมตอ้ งการจบเรว็ ไมอ่ ยากเครยี ด อยกู่ บั คดยี าวๆ เปน็ ปสี องปี อกี อยา่ ง ชาวบา้ นใชช้ วี ติ ทำ� งานหาเงนิ สง่ ลกู ไป โรงเรยี น เขาไมส่ นใจวา่ กระบวนการยตุ ธิ รรมเปน็ อยา่ งไร สบื พยาน ยนื่ ฟอ้ ง หมายเรยี ก พอมารบั รเู้ รอื่ งแบบนม้ี นั นา่ เบอื่ วนุ่ วาย กระบวนการยตุ ธิ รรมทยี่ ดื ยาวกเ็ ปน็ สว่ นหนงึ่ ทที่ ำ� ใหพ้ ยานหลายคนอาจจะพดู หรอื คดิ วา่ “ลมื ๆ มนั ไปเถอะ” “รบั เงนิ ชดเชยไป” “ไกลเ่ กลย่ี ” “สไู้ ปแลว้ ไมไ่ ดอ้ ะไร เสยี เวลา มอี นั ตราย” “ดงั นน้ั การมมี าตรการคมุ้ ครองพยานในดา้ นความปลอดภยั ในชวี ติ รา่ งกายและทรพั ยส์ นิ และการดำ� รงชวี ติ จงึ เปน็ เรอ่ื งทจ่ี ะสรา้ งความเชอ่ื มน่ั ใหค้ น เขา้ มาเปน็ พยานในคดสี ำ� คญั ของแผน่ ดนิ ได”้ กวา่ 17 ปี ทกี่ รมนเี้ กดิ ขน้ึ ไดด้ �ำเนนิ การคมุ้ ครองพยานไปกวา่ 1,203 คดี หรอื กวา่ 2,475 ชวี ติ คดสี �ำคญั ๆ เชน่ คดคี วามผดิ คอรร์ ปั ชนั คดคี า้ มนษุ ย์ คดคี วามมน่ั คงในพนื้ ทช่ี ายแดนภาคใต้ คดคี วามผดิ ทางกฎหมายการเลอื กตง้ั และการเมือง และล่าสุดที่ร่วมมือกับทีมของป้ามล คือ บ้านน้�ำเพียงดิน จ.แมฮ่ อ่ งสอน

93 ส�ำหรบั ครงั้ นี้ การรว่ มงานกนั อกี ครงั้ กม็ รี ายละเอยี ดบางอยา่ งเพมิ่ ขน้ึ และมคี วามทา้ ทายส�ำหรบั กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพดว้ ย --- การรบั พยาน และครอบครวั รวม 4 ชวี ติ ไปไวใ้ นการคมุ้ ครอง ซงึ่ ไมใ่ ชเ่ ปน็ ธรรมเนยี มปฏบิ ตั ิ และเพมิ่ งานใหเ้ จา้ หนา้ ทท่ี ตี่ อ้ งดแู ลคนเพม่ิ ขนึ้ ในคราวเดยี วกนั “ถา้ คมุ้ ครองพยานรบั แตพ่ ยานทเี่ ปน็ เดก็ ไมร่ บั พอ่ แม่ นอ้ งชาย นอ้ ง ผเู้ สยี หายกไ็ มไ่ ป ครอบครวั เปน็ หนว่ ยในการคมุ้ ครองเดก็ เราจะแยกเดก็ ออก จากครอบครวั ไมไ่ ด้ ตอนมาบา้ นพกั เดก็ ฯ ถา้ ไมม่ คี รอบครวั มาดว้ ย นอ้ งคง ไมร่ สู้ กึ มนั่ ใจ ปลอดภยั จนคายขอ้ มลู ออกมา” หวั หนา้ ปอู ธบิ าย ในทสี่ ดุ ดว้ ยเปา้ หมายในการคมุ้ ครองพยานและความยตุ ธิ รรม กรม คมุ้ ครองสทิ ธฯิ กเ็ หน็ พอ้ งในหลกั การน้ี นำ� พยานออกจากพนื้ ที่ใหเ้ รว็ ทสี่ ดุ กอ่ นเขา้ สโู่ ปรแกรมการคมุ้ ครองพยาน เจา้ หนา้ ทสี่ �ำนกั งานคมุ้ ครอง พยานลงมาพบกบั นอ้ งฟา้ และครอบครวั ทบ่ี า้ นพกั เดก็ ฯ เพอื่ ชแ้ี จงเรอ่ื งสทิ ธทิ จ่ี ะ ไดใ้ นระหวา่ งการคมุ้ ครอง รวมถงึ ระเบยี บและเงอื่ นไขทที่ ง้ั ครอบครวั ตอ้ งรบั รู้ และปฏบิ ตั ขิ ณะอยใู่ นความคมุ้ ครอง พวกเขาตอ้ งยา้ ยออกจากบา้ นพกั เดก็ ฯ และไปอยทู่ อี่ น่ื ทป่ี ลอดภยั กวา่ ในพนื้ ทจี่ งั หวดั พงั งา แลว้ จะไปทไี่ หน? เปน็ โจทยย์ ากของครอบครวั เลก็ ๆ ทที่ งั้ ชวี ติ อยกู่ บั ถนิ่ เกดิ ระนอง? นครศรธี รรมราช? พน้ื ทคี่ นุ้ เคยรมิ ทะเลในภาคใต?้ พวกเขา ยงั ตดิ อยใู่ นพน้ื ทคี่ นุ้ เคย ภาษาใกลเ้ คยี ง และอาจจะอยใู่ นระยะทไ่ี ปมาหาสญู่ าติ พนี่ อ้ งทยี่ งั หลงเหลอื

94 “ไมน่ า่ จะดนี ะ มนั มโี อกาสเจอะเจอคนรจู้ กั ไดเ้ หมอื นกนั ” เจา้ หนา้ ท่ี แนะ “กรงุ เทพ” นา่ จะเปน็ ตวั เลอื กทป่ี ลอดภยั มากกวา่ ศกั ยภาพของคกู่ รณที จ่ี ะ ตดิ ตามมาคกุ คามครอบครวั นถี้ งึ กรงุ เทพนา่ จะยาก” กรงุ เทพ ไดย้ นิ แตช่ อ่ื เหน็ ภาพในโทรทศั น์ ญาตสิ กั คนกไ็ มม่ ี – นค่ี อื ที่ หลบภยั ของพวกเขา กรมฯ จะจดั หาทพ่ี กั ทป่ี ลอดภยั พรอ้ มเจา้ หนา้ ทด่ี แู ลตลอด 24 ชวั่ โมง น้องฟ้าและน้องชายได้เรียนหนังสือ ท่ีสถานศึกษาที่ทางกรมฯ ประสานเอาไว้ สว่ นการท�ำงานของพอ่ แมน่ นั้ ในระบบคมุ้ ครองทต่ี อ้ งการความปลอดภยั สงู สดุ คงเปน็ ไปไมไ่ ดท้ จี่ ะใหท้ งั้ พอ่ แมอ่ อกจากเซฟเฮา้ สไ์ ปท�ำงาน หรอื ประกอบ อาชพี อะไร ในสว่ นนี้ รฐั จะมเี งนิ ชดเชยคา่ เสยี โอกาสเปน็ รายเดอื น รวมทงั้ ใหค้ า่ ใชจ้ า่ ยในการครองชพี ไมว่ า่ จะคา่ ทพ่ี กั คา่ นำ้� คา่ ไฟ คา่ อาหาร คา่ ใชจ้ า่ ยสงิ่ ของ จ�ำเปน็ เพอื่ ใหพ้ ยานหมดกงั วลเรอื่ งการด�ำรงชพี แมเ่ อและครอบครวั มองหนา้ กนั แมส้ ทิ ธติ า่ งๆ ทไี่ ดร้ บั ฟงั จะท�ำใหพ้ วกเขารสู้ กึ อนุ่ ใจ ปลอดภยั กบั ชวี ติ ขา้ งหนา้ แตก่ ไ็ มใ่ ชเ่ รอ่ื งงา่ ยเลยทจี่ ะตดั สนิ ใจ การก้าวจากบ้านคร้ังน้ีหมายถึงพวกเขาต้องทิ้งญาติและครอบครัว เหมอื นตายจากกนั ทงั้ ทยี่ งั มลี มหายใจ ชว่ งระหวา่ งการคมุ้ ครองพยานซงึ่ ไมร่ จู้ ะ นานเทา่ ไร พวกเขาไมอ่ าจตดิ ตอ่ กบั ผใู้ ดได้ ไมว่ า่ ญาติ เพอื่ นฝงู ไมอ่ าจใหใ้ ครรู้ ทอี่ ยเู่ พอ่ื จะแวะเวยี นไปมาหาสกู่ นั ได้

95 “ตดั สนิ ใจไมถ่ กู วา่ จะเอาอยา่ งไร จะไปดไี หม เพราะไปไกล ไมค่ นุ้ ไมร่ จู้ กั ใคร” แมเ่ อเลา่ วา่ เธออธษิ ฐานขอใหส้ งิ่ ศกั ดสิ์ ทิ ธชิ์ ท้ี างเธอในการตดั สนิ ใจครงั้ ส�ำคญั เชา้ วนั ตอ่ มา เธอตดั สนิ ใจเดนิ ตามความฝนั “คนื นนั้ ฝนั เหน็ ในหลวง ร.9 ทา่ นชข้ี นึ้ ไปทางเหนอื ” แมเ่ อเลา่ นำ้� ตา คลอ “คงเปน็ กรงุ เทพละมงั ” ฝนั นท้ี �ำใหเ้ ธอเชอื่ มน่ั วา่ การเดนิ ทางมากรงุ เทพจะน�ำความยตุ ธิ รรมมา ใหช้ วี ติ เธอและครอบครวั พลงั ทมี่ องไมเ่ หน็ อำ� นาจสำ� คญั ในการตอ่ สู้ ชว่ งเกบ็ ขา้ วของ เตรยี มตวั เดนิ ทาง แมเ่ อโทรหาปา้ มล “ปา้ มล เราตอ้ งเอาเตาแกส๊ ไปดว้ ยไหม” เธอยงั คงยดึ โยงกบั เตาแกส๊ ลกู เดมิ ทเ่ี ธอหอบหว้ิ มาจากบา้ นจนมาอยบู่ า้ นพกั เดก็ ฯ ปา้ มลองึ้ กบั ค�ำถาม รบั รไู้ ดถ้ งึ ความหมายบางอยา่ งทลี่ กึ ซงึ้ ของมนษุ ย์ ทกุ คนลว้ นมสี ง่ิ ของทเี่ ปน็ สญั ลกั ษณบ์ างอยา่ งในใจ เปน็ สงิ่ ทมี่ คี วาม หมายและใหพ้ ลงั ชวี ติ อาจจะเปน็ ผา้ หม่ ผนื เกา่ ภาพพอ่ แม่ หมอ้ หงุ ขา้ ว ตกุ๊ ตา หรอื เตาแกส๊ ซง่ึ ส�ำหรบั แมเ่ อ เปน็ สง่ิ แทนบา้ นทเ่ี ธอจากมา

96 “สง่ิ ของเลก็ ๆ นอ้ ยๆ ทม่ี คี า่ ทางความรสู้ กึ เหลา่ นเ้ี ปน็ พลงั ทม่ี องไมเ่ หน็ ท่ีส�ำคัญต่อพลังชีวิตและความยุติธรรม ไม่ควรถูกมองข้ามหรือละเลยใน กระบวนการยตุ ธิ รรมทจี่ ะชว่ ยเสรมิ พลงั ใจใหเ้ หยอ่ื ” ปา้ มลใหค้ วามเหน็ “ในเชงิ ระบบคมุ้ ครองพยานทเี่ นน้ ความปลอดภยั ของเหลา่ นอ้ี าจไมม่ ี ความหมาย แตส่ ำ� หรบั เจา้ ของชวี ติ มนั มคี วามหมายมาก เปน็ สง่ิ ทย่ี ดึ โยงจติ ใจ มพี ลงั ทม่ี องไมเ่ หน็ สง่ิ เหลา่ นค้ี วรนบั และใหค้ า่ ในกระบวนการฟน้ื พลงั ใจดว้ ย” แตส่ �ำหรบั การเดนิ ทางครง้ั น้ี จะน�ำเตาแกส๊ ไปดว้ ยคงไมส่ ะดวก “ฝากเตาแก๊สไว้ท่ีบ้านพักก่อนนะคะแม่ แม่มากับพ่ีๆ (เจ้าหน้าที่ กรมคมุ้ ครองพยาน) พๆ่ี จะดแู ลทกุ อยา่ งและจะจดั การสง่ิ ทจ่ี ำ� เปน็ ใหน้ ะคะ” ปา้ มลตอบ พวกเขาตอ้ งทง้ิ ทกุ อยา่ งใหเ้ ปน็ อดตี แลว้ เดนิ ทางไปสอู่ นาคตทย่ี งั ไมร่ วู้ า่ จะเปน็ อยา่ งไร ไมเ่ พยี งบา้ นทพี่ วกเขาตอ้ งจ�ำจาก แตย่ งั ตอ้ งจากคนคนุ้ เคย เครอื ญาติ เพอ่ื น อาชพี การงาน โรงเรยี น การเปน็ ผถู้ กู กระท�ำกท็ กุ ขม์ ากอยแู่ ลว้ ขน้ั ตอนการตอ่ สเู้ พอ่ื ความ ยตุ ธิ รรมกต็ อ้ งฝา่ ความทกุ ขย์ ากอกี ไมน่ อ้ ย การยา้ ยจากถน่ิ ฐานทอ่ี ยู่ ความ กลวั และหวนั่ ไหวตอ่ ชวี ติ ขา้ งหนา้ เหลา่ นเ้ี ปน็ เรอื่ งทอ่ี ยใู่ นหวั ใจเหยอื่ และควร ตอ้ งอยใู่ นใจของผทู้ ยี่ น่ื มอื เขา้ ไปชว่ ยตลอดสายธารกระบวนการยตุ ธิ รรมดว้ ย เชน่ กนั แมเ่ อ นอ้ งฟา้ บงั วา นอ้ งเมฆ รำ่� ลาหวั หนา้ ปู เจา้ หนา้ ทบี่ า้ นพกั ฯ เดก็ โรฮงิ ญา ทใ่ี ชเ้ วลาอยรู่ ว่ มกนั มา 3 - 4 เดอื น เปน็ เวลาทเี่ ธอกร็ สู้ กึ ไดถ้ งึ ความ อบอนุ่ และก�ำลงั ใจ

97 “เราเหมอื นอยใู่ นเรอื เลก็ กลางมหาสมทุ ร ทเี่ หมอื นจะจม แตเ่ รากส็ ู้ แรกๆ กลวั กงั วล จะเปน็ อยา่ งไร เพราะเราทงิ้ ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งมาอยบู่ า้ นพกั เดก็ จะไปตอ่ อยา่ งไร ทไี่ หน ทำ� งานอะไร โชคดที ไ่ี ดพ้ บกบั หวั หนา้ ปู ถา้ ไมม่ มี อื ของ พป่ี ทู เ่ี ขา้ มาชว่ ยเหลอื เรา เรากไ็ มส่ ามารถยนื ขน้ึ ได”้ แมเ่ อนำ้� ตาคลอเมอื่ หวน ร�ำลกึ ความหลงั ทง้ั ครอบครวั ขนขา้ วของขนึ้ รถเดนิ ทางไปพรอ้ มกบั เจา้ หนา้ ทคี่ มุ้ ครองพยาน บงั วานงั่ ตวั เกรง็ บนรถทวั ร์ เขากลวั ความเรว็ และไมเ่ คยเดนิ ทางไกล มากอ่ น แตเ่ ขากพ็ ยายามทนเพอ่ื จะกา้ วไปตอ่ กบั ครอบครวั ของเขา .... อกี 12 ชว่ั โมงเทา่ นน้ั ! กจ็ ะถงึ กรงุ เทพ เซฟเฮา้ ส์ ความปลอดภยั ทตี่ อ้ งแลกกบั ชวี ติ อสิ ระ ธนั วาคม 2560 จากหมบู่ า้ นรมิ ทะเล ปา่ โกงกางและสวนยาง เวลาน้ี ทง้ั 4 ชวี ติ เขา้ มาในปา่ คอนกรตี เปน็ บรบิ ททแี่ ตกตา่ งสนิ้ เชงิ ยากตอ่ การ จนิ ตนาการชวี ติ บทใหม่ พวกเขามาถงึ อาคารทพ่ี กั มรี ะบบความปลอดภยั ตามมาตรฐานรกั ษา ความปลอดภัย (รปภ.) ตลอด 24 ชั่วโมงและกล้องวงจรปิด หัวหน้าชุด เจ้าหนา้ ทค่ี มุ้ ครองพยานพาทงั้ 4 คน ขน้ึ ไปทหี่ อ้ งพกั --- หอ้ งกวา้ งขวาง มพี นื้ ที่ เปน็ สดั สว่ น หอ้ งนอนพอ่ แม่ หอ้ งนอนลกู หอ้ งพกั ผอ่ น มเี ครอ่ื งใชส้ อยขนั้ พนื้ ฐานในการด�ำรงชวี ติ ทน่ี ค่ี อื เซฟเฮา้ ส์ ทท่ี พี่ วกเขาจะใชช้ วี ติ ในหอ้ งน้ี โดยมเี จา้ หนา้ ทค่ี มุ้ ครองพยาน 2 คน อยทู่ หี่ อ้ งขา้ งๆ เพอ่ื สอดสอ่ งดแู ลสวสั ดภิ าพและ ความปลอดภยั ใหต้ ลอด 24 ชวั่ โมง แตค่ วามปลอดภยั ตอ้ งแลกดว้ ยอสิ รภาพบางอยา่ ง

98 จะไปขา้ งนอกตอ้ งขออนมุ ตั ิ ขอความเหน็ ชอบจากหวั หนา้ ชดุ คมุ้ ครอง จะไปโรงพยาบาล หวั หนา้ ชดุ ตอ้ งรู้ จะไปเทย่ี วกไ็ ด้ แตก่ ต็ อ้ งวางแผนรว่ มกนั และตอ้ งประเมนิ ความเสย่ี ง จะไปเจอคนทเี่ กย่ี วขอ้ งไหม ทมี ปา้ มลหรอื ใครจะพบกต็ อ้ งตดิ ตอ่ เพอ่ื พจิ ารณากอ่ น และนดั แนะพบ กนั ขา้ งนอก ในแตล่ ะเดอื น ครอบครวั ตอ้ งวางแผนกบั หวั หนา้ ชดุ คมุ้ ครองพยานวา่ จะออกไปไหนบา้ ง เพอ่ื ทท่ี มี คมุ้ ครองพยานจะวางแผนการเดนิ ทาง ส�ำรวจเสน้ ทางการเดนิ ทางและสถานทเ่ี พอื่ ดคู วามปลอดภยั และทสี่ �ำคญั ทกุ ครงั้ ทอ่ี อกไป ขา้ งนอก จะตอ้ งมเี จา้ หนา้ ทค่ี มุ้ ครองพยานไปดว้ ยทกุ ครงั้ และเมอ่ื ท�ำธรุ ะเสรจ็ แลว้ กต็ อ้ งรบี กลบั ไมอ่ าจออ้ ยองิ่ เดนิ เลน่ ทอดนอ่ งได้ “ความปลอดภยั ของพยานมาเปน็ อนั ดบั หนงึ่ จะทำ� กจิ กรรมอะไร ตอ้ ง ดสู ถานทที่ จ่ี ะใหพ้ บ คนทจี่ ะมาพบ เปน็ ใคร วเิ คราะห์ ถา้ พยานโดนทำ� รา้ ย ขอ้ มลู รว่ั ไหล (เอาขอ้ มลู ไปใชป้ ระโยชน)์ มคี วามผดิ ทกุ ฝา่ ยจะโดนลงโทษ” “เราพยายามใหก้ จิ กรรมตา่ งๆ ของพยานไมต่ อ้ งยงุ่ เกยี่ วกบั คนเยอะ ถา้ ลดเหตุท่ีจะเคลื่อนย้ายหรือเคลื่อนท่ีจากเซฟเฮ้าส์ ก็ลดความเส่ียงจากภัย คกุ คามได้ ถา้ เดนิ ทางเยอะ กเ็ พม่ิ ความเสยี่ ง” หวั หนา้ ชดุ คมุ้ ครองพยานอธบิ าย ส�ำหรบั พยานทเี่ ปน็ เดก็ ระบบคมุ้ ครองพยานไดถ้ กู ออกแบบใหพ้ ยาน ไดร้ บั การศกึ ษาตอ่ เนอื่ ง โดยพจิ ารณาความเหมาะสมตามบรบิ ทของพยาน แตล่ ะราย

99 เมอ่ื เราเอาเดก็ เปน็ ตวั ตง้ั ทกุ ระบบ หนว่ ยงานตอ้ งชว่ ยใหเ้ ดก็ ไดเ้ รยี น ไมเ่ อาเอกสาร ระบบ ระเบยี บมาเปน็ อปุ สรรค” ปา้ มลยำ้� หวั หนา้ ชดุ คมุ้ ครองพยานเหน็ ดว้ ย “ถา้ เรามคี รอบครวั แลว้ ตอ้ งไปเปน็ พยานอยเู่ ซฟเฮาส์ หากลกู เราไมไ่ ดเ้ รยี น เราอยากใหค้ วามรว่ มมอื เปน็ พยานไหม อยา่ งไรกด็ ี แมจ้ ะดแู ลใหช้ วี ติ มคี วามตอ่ เนอ่ื ง แตต่ อ้ งไมล่ ดการด์ ความปลอดภยั ของพยานมาเปน็ อนั ดบั หนง่ึ ” เดก็ อาจจะไดเ้ รยี นหนงั สอื แตพ่ อ่ แมไ่ มอ่ าจใชช้ วี ติ ตามปกตใิ นการ ท�ำงานได้ เวลาชวี ติ สว่ นใหญข่ องทงั้ คตู่ อ้ งอยใู่ นเซฟเฮา้ ส์ “กจิ กรรมสนั ทนาการจงึ สำ� คญั เราตอ้ งวางตารางใหว้ า่ เขาจะใชเ้ วลา อยา่ งไร การออกไปทำ� กจิ กรรมภายนอก เชน่ ฝกึ อาชพี เปน็ เรอื่ งลำ� บากในการ คมุ้ ครอง (ความเสย่ี งในความปลอดภยั ) ซงึ่ ตรงนท้ี มี ปา้ มลมกั จดั หาอปุ กรณ์ ทำ� งานฝมี อื มาใหแ้ มเ่ อไดฝ้ กึ และทำ� เปน็ การผอ่ นคลาย” นอกจากบรเิ วณทจ่ี �ำกดั แลว้ การสอ่ื สารกบั บคุ คลภายนอกกถ็ กู จ�ำกดั ดว้ ย หากมคี วามจ�ำเปน็ ทตี่ อ้ งตดิ ตอ่ สอื่ สาร ตอ้ งผา่ นการอนญุ าตจากเจา้ หนา้ ท่ี คมุ้ ครองพยานเทา่ นน้ั เพราะอาจเปน็ จดุ ทที่ �ำใหต้ ามมาถงึ ทอี่ ยขู่ องพยานได้ หาก พยานฝา่ ฝนื กอ็ าจจะใหส้ นิ้ สดุ การคมุ้ ครอง แมเ่ อและครอบครวั จงึ เสมอื นตดั ญาตขิ าดมติ ร เพอ่ื นทแ่ี มเ่ อคยุ ปรบั ทกุ ขเ์ สมอๆ กโ็ ทรคยุ กนั ไมไ่ ด้ แมแ้ ตแ่ มแ่ ละพส่ี าว ทเ่ี ธอเปน็ หว่ งวา่ จะโดนดา่ ประณาม หรอื ขไู่ ปดว้ ย “คดิ ถงึ แมม่ าก แตเ่ ราไมส่ ามารถเจอหนา้ กนั ไมไ่ ดจ้ บั มอื ไมไ่ ดก้ อด ไม่ ไดก้ นิ ขา้ วดว้ ยกนั ไมไ่ ดใ้ ชช้ วี ติ ประจำ� วนั ดว้ ยกนั เหมอื นกอ่ น” แมเ่ อรอ้ งไห้ เสยี งสนั่ “มนั กเ็ หมอื นตายจากกนั ไปแลว้ ”

100 หลายครงั้ แมเ่ ออยากคยุ กบั หวั หนา้ ปทู บ่ี า้ นพกั เดก็ ฯ ญาตใิ นพนื้ ท่ี เพอื่ ระบายความเครยี ดหรอื ท�ำใหต้ วั เองรสู้ กึ สบายใจขน้ึ แมจ้ ะมกี ฎเหลก็ ทห่ี า้ มการ สื่อสาร แต่เจ้าหน้าที่คุ้มครองพยานก็เข้าใจและพยายามหามาตรการอื่นๆ ชว่ ยเหลอื เพอ่ื คลายความกงั วลและความเครยี ด แตก่ ย็ งั คงรกั ษามาตรการ ความปลอดภยั สงู สดุ แมเ่ อเลา่ ถงึ ครงั้ ทเี่ ธอไดโ้ อกาสคยุ กบั แม่ “บอกแมว่ า่ ถา้ หากพระเจา้ ใหเ้ ราไดเ้ จอกนั สกั วนั เราจะไดเ้ จอกนั อกี ” แมเ่ อรอ้ งไหส้ ะอกึ สะอนื้ เธอไมไ่ ดพ้ บแมอ่ กี แลว้ ในชาตนิ ้ี วนั สดุ ทา้ ยทเ่ี ธอไดเ้ หน็ หนา้ และกอดแม่ คอื วนั ทเี่ ธอออกเดนิ ทางจากบา้ นพกั เดก็ และครอบครวั จงั หวดั พงั งามากรงุ เทพ ในสภาพความเป็นอยู่ที่จ�ำกัดท้ังการเดินทางและสื่อสารกับบุคคล ภายนอก หวั หนา้ ชดุ คมุ้ ครองพยานบอกวา่ สามเดอื นแรกอาจพอไหว แตพ่ อเขา้ เดอื นท่ี 4 พยานหลายคนจะเรม่ิ เครยี ด พยานบางรายในคดอี น่ื มองฝาผนงั ใน หอ้ งเหน็ ภาพหลอน ซงึ่ เจา้ หนา้ ทค่ี มุ้ ครองพยานตอ้ งสงั เกตและหาทางชว่ ยเหลอื ในดา้ นจติ ใจดว้ ย อยา่ งครอบครวั แมเ่ อ ภาวะความเครยี ด ความกงั วลเรอ่ื งคดี อนาคต หลงั ค�ำพพิ ากษา ท�ำใหพ้ อ่ แมม่ ปี ากเสยี งทะเลาะกนั เองบา้ ง “ถา้ เราอยโู่ ดยพรงุ่ นไ้ี มร่ จู้ ะเปน็ อยา่ งไร ความเครยี ด ความกงั วลรมุ เรา้ เปน็ ภาวะทนี่ ำ� ไปสโู่ รคประสาทได้ เรากต็ อ้ งสงั เกตอาการพยานเรอื่ ยๆ หากมี ปญั หาจรงิ ๆ กพ็ าไปพบจติ แพทยห์ รอื นกั จติ วทิ ยา” หวั หนา้ ชดุ ฯ เลา่