ЭДИЙН-ЗАСГИЙН-ХҮРЭЭ

Нийгмийн хамаалал гэж юу вэ?  Нийгмийн хамгаалал нь нийгмийн бүх гишүүдийн хэвийн амьдрахад шаардагдах эдийн засаг, эрх зүйн нөхцөл, боломжийг бүрдүүлэхэд чиглэсэн төрийн бодлого, үйл ажиллагааны систем юм.

1. Нийгмийн даатгал Нийгмийн даатгалын сан  Нийгмийн даатгал нь иргэн  Ажил олгогч, болон төр, аж ахуйн нэгж, даатгуулагчийн байгууллагаас зохих журмын хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй дагуу шимтгэл төлж, адилтгах орлогоос тэтгэвэр нийгмийн даатгалын сан тэтгэмж, төлбөр бүрдүүлэх, даатгуулагч өндөр үйлчилгээнд зарцуулах, наслах, хөдөлмөрийн нийгмийн даатгалын үйл чадвараа алдах, өвчлөх, ажиллагааны зардлыг ажилгүй болоход өөрт нь, нөхөх зорилгоор төлсөн эсвэл даатгуулагч нас шимтгэлийн орлго, бусад барахад түүний асрамжинд эх үүсвэрээс бүрдүүлсэн байсан хүмүүст хууль мөнгөн хөрөнгө зэргээс тогтоомжинд заасан тэтгэвэр, бүрдэнэ. тэтгэмж олгох агуулга бүхий нийгэм, эдийн засгийн арга хэмжээ юм.

Нийгмийн даатгалын төрлүүд Тэтгэврийн даатгал Тэтгэмжийн Нийгмийн Эрүүл даатгал даатгалын мэндийн даатгал төрлүүд Ажилгүйдли Үйлдвэрийн йн даатгал осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчиний даатгал

Заавал Сайн даатгуулах дураар даатгуулах Нийгмийн даатгал

НД-ын Даатгуулах зорилгоор Бусад Нийгмийн даатгалаас шимтгэл даатгуулагч болон төрөлд бусад төрлийн ажил олгогчоос хуульд даатгалд хураамж заасан хугацаанд төлдөг. нийгмийн даатгалын санд төлөх урьдчилсан төлбөр.

Нийгмийн халамж Хуульд заасны дагуу:  Төрийн зүгээс зайлшгүй  Нийгмийн эмзэг бүлэгт туслалцаа дэмжлэг авах хамрагдсан иргэнд шаардалагатай ба нийгмийн халамжийн даатгалын хуулиар тэтгэвэр, нөхцөлт мөнгөн тэтгэвэр авах эрх үүсээгүй, тэтгэмж олгох , тэдгээрийн нийгмийн эмзэг бүлгийг төр төрөлжсөн асрамжийн ивээлдээ авч тусламж хамруулахад чиглэсэн дэмжлэг үзүүлдэг. нийгмийн хамгааллын арга хэмжээг “нийгмийн халамж  Энэхүү үйл ажиллагааг ” гэнэ. нийгмийн халамж гэнэ.

Нийгмийн эмзэг бүлэг:  Тэжээн тэтгэх төрөл садангүй бөгөөд бие даан амьдрах чадваргүй,  Ганц бие ахмад настан,  Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн,  Хүнд нөхцөлд байгаа хүүхэд  Ядуу, нэн ядуу амьдралтай олон хүүхэдтэй өрх толгойлсон эх/эцэг/-ийг хэлнэ.

Нийгмийн халамжийн тэтгэвэр Нийгмийн Нийгмийн Нийгмийн халамжийн халамжийн халамжийн үйлчилгээ бүрэлдэхүүн нөхцөлт мөнгөн тэтгэмж Тусламж хөнгөлөлт

Тэтгэвэрийн төрөл: Нийгмийг халамжийн Төрөлжсөн асрамжийн нөхцөлт эх /эцэг/-ийн үйлчилгээ: • Ахмад настны халамжийн тэтгэвэр халамжийн мөнгөн тэтгэмжийн төрөл • Асран хамгаалах, харгалзан тэтгэвэр дэмжих төрөл садангүй • Жирэмсэн болон нярай, • Хөгжлийн хөхүүл хүүхэдтэй эхэд • Бие даан амьдрах чадваргүй бэрхшээлтэй олгох тэтгэмж • Ганц бие иргэний • Байнгын эмчилгээ,асаргаа халамжийн • Ахмад настныг асарч буй тэтгэвэр иргэнд олгох тэтгэмж шаардагдах ахмад настан болон хөгжлийн бэрхшээлтэй • 4 ба түүнээс дээш • Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн хүүхэдтэй өрх иргэнийг асарч буй • Хүнд нөхцөлд байгаа хүүхдийн толгойлсон 45 иргэнд олгох тэтгэмж асаргаа, амьдралыг хэвийн насанд хүрсэн эх. нөхцлийг бүрдүүлэх хуульд • Хүүхдийн нөхцөлт заасан хамгаалах үйл тэтгэмж ажиллагааг “төрөлжсөн асрамжийн үйлчилгээ” гэнэ.

A. Санхүүгийн харилцаа гэж юу вэ? B. Санхүүгийн харилцааны илрэх байдал C. Санхүүгийн системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд D. Улсын төсөв 1. Төсөв гэж юу вэ? 2. Төсвийн бүрэлдэхүүн 3. Төсвийн бүтэц 1. Улсын төсвийн орлогын эх үүсвэр 2. Улсын төсвийн зарлага 3. Зарлагын эдийн засгийын ангилал 4. Өрхийн төсөв

А. Санхүүгийн харилцаа гэж юу вэ? Finere Finansia санхүү



Б. Санхүүгийн харилцааны илрэх байдал  Мөнгөний Орлого Зарлага харилцаанууд, тэдгээрийн хөдөлгөөн Татаас Шууд ба нь өвөрмөц мяагийн шууд бус сан хөмрөгүүд болж явагдана. татвар  Санхүүгийн харилцаа Төсвийн нь: Тэтгэмж санхүүж илт

С. Санхүүгийн системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд Аж ахуйн субъектуу -дын санхүү СХБХ Хүн Төрийн амын санхүү санхүү

 Аж ахуйн субъектуудын санхүү: хуулийн этгээд хооронд ,хуулийн этгээд ба төрийн, хуулийн этгээд биш байгууллагуудын хоорондын санхүүгийн харилцаа.  Хүн амын санхүү: өрхийн анхдагч орлогууд. Хүн амын бүх зарлаг ба хуримтлал(хадгаламж).  Төрийн санхүү: улсын төсөв, төсвийн гадуурх улсын сангууд, улсын нийгмийн даатгал,улсын эд хөрөнгийн даатгал

1. Төсөв гэж юу вэ? 2. Төсвийн үйл ажиллагаа 3. Төсвийн бүрэлдэхүүн 4. Төсвийн бүтэц 1. Улсын төсвийн орлогын эх үүсвэр 2. Улсын төсвийн зарлага 3. Зарлагын эдийн засгийын ангилал

1. Төсөв гэж юу вэ? Цүнх гэсэн утгатай англи үгнээс гаралтай Хязгаартай Төрийн нөөцийг ямар санхүүгийн хэмжээгээр бодлогын хэрхэн илрэл хуримтлуулах Төрөөс үүргээ гүйцэтгэхийн тулд татвараар дамжуулан хуримтлуулсан хөрөнгөө хэрхэн зарцуулахыг илэрхийлдэг мөнгөн хөрөнгийн төвлөрсөн сан

2. Төсвийн үйл ажиллагаа Тооцоолж Хэлэлцэх Батлах хэрэгжүүлэх Гүйцэтгэлийг Гүйцэтгэлийн төлөвлөх, эдийн тайлагнах тайланг батлах засаг, мөнгө санхүүгийн үзүүлэлтүүдтэй холбон дүн шинжилгээ хийх, хэрэгжих боломжийг судлах

3. Төсвийн бүрэлдэхүүн Төсвийн бүрэлдэхүүн Улсын төсөв Орон нутгийн төсөв Парламентаас (Улсын Их Хурал) Орон нутгийн иргэдийн баталж засгийн газар бүрдүүлэн төлөөлөгчдийн хурал баталж, тухайн засаг захиргаа(аймаг зарцуулдаг мөнгөн хөрөнгө. нийслэлийн сум, дүүргийн Засаг дарга) бүрдүүлэн зарцуулах мөнгөн хөрөнгө

4. ТУөлссынвниэгйдснэнбтөүсөтвэц Улсын төсөв Орон нутгийн орл Урсгал орлого Урсгал зарлага зарл ага ого Хөрөнгийн зардал Тусламжийн орлого Эргэж төлөгдөх цэвэр

5. Улсын төсвийн орлогын эх үүсвэр

Татварын орлого  Орлогын албан татвар: Аж хуйн нэгжүүд өөрийн ашгаасаа төлөх  Нийгмийн даатгалын орлого: НД шимтгэл, ЭМ-ийн даатгалын хураамж  Өмчийн татвар: үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвар  Дотоодын бараа үйлчилгээний орлого: дотоодын барааны болон импортын барааны НӨАТ  Онцгой албан татвар: Архи, тамхи, пиво, суудлын авто машин, автобензин, дизелийн түлшний  Гадаад үйл ажиллагааны орлого: Импортын болон экспортын гаалийн албан татвар  Бусад татвар: тэмдэгтийн хураамж, агнуурын нөөц ашигласны, ашигт малтмалын нөөцийн төлбөр

Татварын бус орлого  Ногдол ашиг: төрийн өмчийн оролцоотой хувьцаат компаниийн ашгаас төрд ноогдох хувьцааны  Хүү торгууль: Хүү торгуулийн орлого  Төсөвт байгууллагын өөрийн орлого: төсвийн байгууллагын үндсэн үйл ажиллагааны бус орлого  Түрээсийн орлого: байр, байшин, тоног төхөөрөмж бусдад түрээслүүлсний орлого  Өнгөрөлт: Навигацийн орлого. МИАТ  Төв банкны ашиг: Монгол банкны ашгаас төсөвт дайчлах ашиг  Бусад орлого

6.Улсын төсвийн зарлага

1. Урсгал зардал А.Бараа үйлчилгээний зардал: Иргэдэд Төсвийн байгууллагын: төрөөс олгох тэтгэвэр тэтгэмж, хөнгөлөлт,  Цалин хөлс, нэмэгдэл урамшил нөхөн олговор болон  Ажиллагсдын өмнөөс төр төлөх төр захиргааны байгууллагууд үйл нийгмийн даатгалын шимтгэл ажиллагаагаа хэвийн  Гэрэл, цахилгаан, түлш халаалт, явуулахад зайлшгүй шаардлагатай тухайн тээвэр шатахуун, шуудан санхүүгийн жилд шууд холбоо, томилолт, цэвэр бохир зарцуулаад өнгөрдөг ус, эд хогшил, сургалтын зардал зардал. гэх мэт зардлууд

Б. Зээлийн үйлчилгээний зардал: Төрийн багууллагын: Засгийн газрын төлөх гадаад зээлийн хүү Улсын эмнэлэг Бондын хүү Засгийн газрын өрийн бичгийн хүү Төв банкнаас авсан зээлийн хүү

В. Татаас ба урсгал шилжүүлэг:  Улсын төсвөөс эрчим хүчний болон хотын нийтийн тээвэр зэрэг төрийн өмчийн аж ахуйн нэгжид төсвөөс өгөх татаас  Нөхөн олговор  Олон улсын байгууллагад төсвөөс төлөх гишүүний татвар, хандив, хураамж

2. Хөрөнгийн зардал Төрийн өмчийн А. Хөрөнгө оруулалтын  Зам зардал Барилга байгууламж Тоног төхөөрөмж, Б. Их засварын зардал С. Хөрөнгийн бусад тэдгээрийн их засвар Байгал орчны нөхөн зардал хэмээн үндсэн 3 хэсэгт сэргээлт Геологи хайгуулыг ангилдаг. төрөөс санхүүжүүлэх зардал юм.

3. Эргэж төлөгдөх цэвэр зээл Засгийн газрын A. Эргэж төлөгдөх авсан дотоод, гадаад дотоод цэвэр зээл үндсэн зээл бөгөөд хүүг хасч тооцсон B. Эргэн төлөгдөх байна. гадаад цэвэр зээл

7. Зарлагын эдийн засгийн ангилал Татвараар • ЭЗ-н урсгал • Хөрөнгө зардал оруулалт хуримтлуулсан • Өдөр тутмын • Эргэж төлөх орлогоо аль хэсэгт хэрэглээний зээл нь хэдий хэрийг зардал зарцуулж байгааг Хөгжлийн тодорхойлдог. Ойрын төсөв төсөв

8. Өрхийн төсөв Өрхийн Цалин гэдэг нь төсвийн үндсэн хөдөлмөрийн үнэ буюу орлого нь цалин хүний хөдөлмөрийг хөлс юм. ашигласны төлөө түүний тоо чанарт нийцүүлэн төлөх мөнгөн төлбөр юм.



1. Мөнгө гэж юу вэ? 2. Мөнгөний ангилал 3. Мөнгөний үүрэг

1. Мөнгө гэж юу вэ?  Бараа таваар, эд баялгийн оронд төлбөр болгож авахыг бүх нийтээр зөвшөөрч байгаа солилцооны хэрэгсэл.  Ямар ч баялаг мөнгө байж болно.

2. Мөнгөний ангилал 2.Алт, 3.Металл мөнгөн зоос зоос 4. Цаасан мөнгө 1.Тавааран мөнгө 5. Зээлийн мөнгө мөнгө

1.Тавааран мөнгө  Ямар нэг бүтээгдэхүүн гүйлгээнд түгээмэл тэнцэгчийн үүрэг гүйцэтгэж байсан.  Барааг бараагаар арилждаг.  Бүтээгдэхүүн мөнгөний үүрэг гүйцэтгэдэг.

2.Алт, мөнгөн зоос  Нэрлэсэн өртөгтэйгээ тэнцэх хэмжээний алт, мөнгөн зоос.  Гоёл чимэглэлийн хэрэгцээ их, ховор, байнгын өндөр эрэлттэй тул нийтээр зөвшөөрсөн мөнгө болон шалгарсан.  Худалдааг хөнгөвчлөх үүднээс тодорхой жин хэмжээтэй, нэг загварын алт, мөнгөн зоос цутгаж, зорж багасгахаас сэргийлж ирмэгийг нь хээлж тамгалж баталгаажуулдаг болсон.

3.Металл зоос  Нэрлэсэн өртөг нь зоосны металлын өртгөөс давсан зоос.  Зөвхөн төрөөс баталгаажуулсан үнэтэй мөнгө бий болсон.  Хүннүгийн үеэс монгол нутагт зоосон мөнгө цутгаж арилжаа наймаанд хэрэглэж байсан баримт байдаг.

4. Цаасан мөнгө  Улсаас тусгайлан гаргасан тодорхой хэмжээний худалдан авах чадвар бүхий мөнгөн тэмдэгт.  Өмнө нь хүмүүс зориулалтын бөх бат савтай алтны дархчуудад алт мөнгөө хадгалуулдаг болсон.  Хадгалуулсан алт мөнгөний оронд тасалбар өгдөг байсан.  Яваандаа арилжаа хийхдээ уг тасалбарыг ашиглах болсон.  Энэ нь цаасан мөнгөний анхны хэлбэр юм.

5. Зээлийн мөнгө  Эд хөрөнгө A. Вексель барьцаалах үндсэн дээр олгогдох өртгийн B. Банкнот тэмдэгт. C. депозит D. Чек E. Комьпютерийн мөнгө зэрэг хэлбэртэй байна.

А.Вексель  Тодорхой хугацаанд өрөө төлөх тухай зээлдэгчийн хүлээсэн үүргийг гэрчилсэн өр төлөх баталгаа.

В.Банкнот  Төв банкнаас гаргадаг мөнгөн тэмдэгт, банкны тасалбар.

С.Депозит  Банкны хадгаламж дээр үндэслэн нэг тооцооны данснаас нөгөөд мөнгө шилжүүлэх банк хоорондын тусгай тооцооны тогтолцоо.

D.Чек  Данснаас тодорхой хэмжээний мөнгө авах тухай өмчлөгчийн зөвшөөрөл.

Е. Комьпютерийн мөнгө  Компьютерийн тусламжтайгаар хийдэг банкны тооцооны тогтолцоо.

3. Мөнгөний үүрэг 1. Гүйлгээний хэрэгслийн үүрэг 2. Өртөгийн хэмжүүрийн үүрэг 3. Хуримтлал-хадгаламжийн үүрэг

Гүйлгээний • Зэх зээлд бүх бараа, үйлчилгээнээс хэрэгслийн дуртайгаа худалдан авахад ашиглаж болох, төлбөр хийх бололцоо олгодог үүрэг Өртөгийн • Янз бүрийн барааны үнэ цэнийг хооронд нь хэмжүүрийн харьцуулах, жиших үед мөнгөний энэ үүрэг илэрч байдаг. үүрэг • Татвар ба үйлчилгээний өртөгийг мөнгөн илэрхийллээр тооцоолж хэмждэг. Хуримтлал- • Мөнгө хурдан хөрвөх, борлогдох чадвартай, хадгаламжийн зарж үрэхэд хялбархан. үүрэг • Баялаг хадгалахад тохиромжтой.

1. Татвар гэж юу вэ? 2. Татварын тогтолцоо 3. Татварын төрлүүд 4. Татвар ногдуулах журам 5. Татварын чиг үүрэг

1. Татвар гэж юу вэ?  Хууль тогтоомжийн дагуу хуулийн этгээдүүд болон иргэдээс авч байгаа төрийн хураамж.  Зайлшгүй төлөгдөх шинж чанартай  Монгол улсын иргэний үндсэн үүрэг  “төр оршихуй дор татвар оршихуй, татвар оршихуй дор төр оршихуй”

2. Татварын тогтолцоо Албан татвар Хураамж Төлбөр