Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore The Purpose-Driven Life (Tedim Chin)

The Purpose-Driven Life (Tedim Chin)

Published by Ciimnuai eLibrary, 2019-01-09 01:21:59

Description: Ngimna' Tawsawn Nuntakna
A letkhia:PL Mangno (Power Translation Service)
Laibu gelh: Rick Warren

Keywords: Ngimna, Nuntakna, Rick Warren, PL Mangno

Search

Read the Text Version

thu-omzia pawlkhat thumaanlo tawh a kibatna a hang, cihte zong hong theitelsak lai hi. Hih pen a thu tawpna hilo hi. Leitung i lunggulh luat khakloh nadingin Pasian in nuntakna sungah lungdeih kicinlohna leh lungkimkhop ding muhlohna a tam simsim hong tuaksak hi a, tuate pen tawntung hun ii a langkhat hih leitung ah cikmah hunin hong kicing ngeilo ding hi. Hih leitung ah lungdamna cingtaak i ngah kei a, a hang pen a ngah dinga hong kibawl hilo ahih man hi. Leitung pen i teen det nading inn hilo hi; a hoihzaw tham khat ah a teeng dingin eite hong kipiangsak hizaw hi. Ngasa pen tui sunga teeng dinga kibawl ahih manin leitang tungah teeng leh nuamsa ngeilo ding hi. Muvanlaite zong huih lakah leengkha kei le-uh cikmah hunin lungkimna ngah ngeilo ding uhhi. Nang zong hih leitung Leitung pen i teen det nading ah lungkimna cingtaak na ngah ngeikei inn hilo hi; a hoihzaw tham ding a, a hang pen tua sangin a thupizaw khat ah a teeng dingin eite khat aading hong kipiangsak ahih man hong kipiangsak hizaw hi. hi. Hih leitung ah lungdam hun na nei thei saam ding a, ahi zongin nang aadinga Pasian’ hong geeksaksa thute a dem zo ding khat zong om lo hi. Leitung nuntakna pen tawmvei sung nasepna khat hi, ci-a theihtelna in thupi na sak thute a bupin hong laihsak ding kisam hi. Tawmvei sung ahilo, tawntung hun a huam, thupi na sak thute bek mah na thu khensatnate ah na siksan, na taw-phah ahih ding kisam hi. C.S. Lewis in “Tawntung hun tawh kipawllo na khempeuh a tawntungin kimanna nei lo hi” ci hi. Lai Siangtho in, “A kimuthei nate i en kei a, a kimutheilo nate bek i en hi. Banghanghiam cihleh a kimuthei nate tawmvei sung bek kip a, a kimutheilo nate a tawntungin kip hi” ci hi. 12 Na nuntakna aadinga Pasian’ hong ngimsakna mun pen leitung mite’ sehna dan mahin neih le lam kicinna ahihkeileh taangpi’ deih lawhcinna na sakkhak leh tua pen khialna lian khat hi. Nuntakna cingtaak i cih pen neih le lam kicinna tawh kimemat zenzen lo a, Pasian tungah cihtak manin sumzon nasepna ahihkeileh Pasian’ nasepna ah lawhcing hamtang ding cihna nangawn zong om tuanlo hi. Tawmvei sung bek kimang gualzawhna lukhu khuksawm ngeikei in. Paul pen citak mahmah a, ahi zongin thong sungah a nuntakna bei hi. Tuiphumpa Johan citak mahmah a, a ngawng kitan hi. Mi citak awn tampite, pawlkhat in thahna thuak uhin pawlkhat in na khempeuh suplawh Hih leitung ah bang aadingin om ka hi hiam? 51

uhhi. Ahihkeileh zong a sih uh ciangin van le na nusiat nei lo uhhi. Ahi zongin nuntakna a bei hun pen hun a beina hilo hi. Pasian’ muhna ah upna lama galhang lianpente cih pen hih i nuntak hun sunga hauhna, lawhcinna leh vangliatna a neite hilo a, tu-a i nuntak pen tawmvei sung nasepna bangin a ngaihsun, tawntung hun cianga a saan ding uh thaman kamciam lam-en kawmin cihtakna tawh na a seem, thu-um mite hizaw hi. Mi minthangte’ thu kiciaptehna Pasian’ Innpi (God’s Hall of Fame) tawh kisai-in Lai Siangtho in hih bangin gen hi: “Hih mi thupite khempeuh a upna uh hangin si uhhi. A mite tunga Pasian’ kamciap van le nate amau ngahkha lo uh a, ahi zongin tuate mailam hun gamlapi ah hong pai ahihlam mu uh ahih manin lungdam uhhi. Leitung ah khualzin mi leh peemta mi tawh ka kibang uhhi ci uh a,...amaute in gam a hoihzaw khat ahi vantung gam ngakin om uhhi. Tua hangin zong Pasian in amaute aadingin khuapi khat bawlkholhsa-in koihsak a, amaute’ Pasian a kicih amah ding maizum 14 lo hi.” Leitunga na hun na nite pen na tangthu laibu a beina hilo hi. Khenpi a omlai teng na dip nadingin vantung na ngak kul lai ding hi. Leitung ah gamdang mi khat bangin nuntak nading thu ah upna kisam hi. US presidentpa tawh tembaw khat tunga a tuangkhawmkha, nasepna pan tawlnga-in innlam hong zuan ta ahi, thupuak naseem syapa’ tangthu a kigen zeelzeel ngei khat om hi. US a tun uh ciangin mihonpite in inn hong tungkik presidentpa thupi takin dawn uh a, tumgingte, saiha dialte, tangkona cihte tawh pahtawi ziahziah uhhi. Thupuak naseem syapa ahihleh kuamah in phawkkha lo-in amahkia dap ciah lel hi. Amah le amah zong hehpihhuai kisa, khasiatna lungsim zong lut pian ahih manin Pasian kiangah phunna kammal a pulak ciangin Pasian in aw-neem tak tawh “Ka ta, nang inn nong tun nai lohpi” ci kik hi. Vantung na tun khit phetin nang le nang hih bangin na kici ding hi, “Bang hangin hih a kiplo nate thupisak lua mahmah kha laizang ka hi hiam? Bang ngaihsun mawk ka hi hiam? A kiplo nate aading bang hangin ka hun, ka tha, ka lungsim tampi mawk beisak zenzen ka hi hiam?” Nuntakna a haksat hun, muanlahna lungsim tawh na kidim hun, ahihkeileh Khrih aading nuntak pen a septaak khat mah ahi hiam ci-in na muanmawh hun, tua bang hun ciangin inn tung nailo na hihlam kiphawk in. Na sih ciangin inn pan a paikhia na hikei a, inn ah a ciah na hihi. 52 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

NI GUKNI KA NGIMNA TAWH KIPAWL LUNGNGAIHNA Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Hih leitung pen ka inn hilo hi. Phawk diwk ding Khang Khawkneu:wkneu: Phawk diwk ding Khang Khawkneu:wkneu: “A kimuthei nate i en kei a, a kimutheilo Phawk ding Khawkneu: Pha Pha nate bek i en hi. Banghanghiam cihleh a kimuthei nate tawmvei sung bek kip a, a kimutheilo nate a tawntungin kip hi.” 2 Korin 4:18 (NIV) Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Leitung nuntakna i cih tomno kal sung Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: nasepna khat hi bek, cih thu in tu-a ka nuntakzia bangci bangin hong laihsak thei ding hiam? Hih leitung ah bang aadingin om ka hi hiam? 53

7 K KHEMPEUH A PIANNA A HANG N N N N NAA AA A K KHEMPEUHHEMPEUH A P A PIANNAIANNA A H A HANGANG KHEMPEUHHEMPEUH A P A PIANNAIANNA A H A HANGANG Na khempeuh Pasian kiangpan bekin hong pai hi. Na khempeuh ama vangliatna tungtawnin nungta uh a, na khempeuh ama minthanna aading ahihi. Rom 11:36 (LB) TOPA in na khempeuh ama ngimnate a tangtun nadingin bawl hi. Paunak 16: 4 (NLT) Hihte khempeuh a vekin ama aading hi. Van awlthawlpi a ngimna bulpi pen Pasian’ minthanna lakkhia ding, cih hi. Nang-a kipan na khempeuhte a omna pen tua thu hang hi. Pasian in hihte a vekin ama minthanna aading a bawl ahihi. Pasian’ minthanna omlo hileh bangmah dang zong om tuanlo ding hi. Pasian’ minthanna i cih bang ahi hiam? Pasian ahihna pen hi. Tua pen ama pianzia a thukzah, ama thupitna a liatzah, ama vangtaang a khauhzah, ama vangliatna a kilatzah, ama ompihna a zaizah, hi pah hi. Pasian’ minthanna cih pen ama hoihna leh ama neih na-hoih na-manpha khempeuh a kilahkhiatna hi. Pasian’ minthanna koi-ah om ahi hiam? Na kiim na paam en ziau dih in. Pasian’ piansak na khempeuh in ama minthanna, lam khat teeiteei tawh, lengkik uhhi. Mun citeng ah Pasian’ minthanna i mu a, nuntakna nei lungno neupente-a kipan van-a a lianpen aksi lompite dong ah, nitum hun leh khapi vangtaang-a kipan khuahunte leh huihpi guahpite dong ah, kimu thei hi. Piansak nate in a Piangsakpa’ minthanna pholak uhhi. Piansak nate tungtawnin Pasian in namkimna (variety) hoihsa ahihlam, hoihna pakta ahihlam, Pasian vanglian ahihlam, kithuhual ahihlam, leh pilin geelsiam 54 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

ahihlam i thei thei hi. Lai Siangtho in, “Vantungte in Pasian’ minthanna 1 pulakkhia uhhi” ci hi. Pasian in thu-omzia tuamtuam sunga om mihingte tungah a khang a khangin ama minthanna na pholak khin hi. Eden Huan sungah a masapenin na pholak a, tua ciangin Moses tungah, tua ciangin biakbuk leh biakinn sungah, tua ciangin Jesuh tungtawnin, leh tu-in pawlpi tungtawnin hong Pasian’ minthanna aading pholak hi. Pasian’ minthanna pen 2 nungta cih pen i khan meikuang, meii, keek, meikhu, leh sunga i ngahtheih khuavak taang lela cih bangin kigenteh tangtunna lianpen hi. hi. Pasian’ minthanna in vantung ah 3 khuavak a kitangsam zahzah sikh hi. Lai Siangtho in, “Tua khuapi ah Pasian’ minthanna in khuavak taangsak ahih manin khuavak a taangsak dingin ni ahi-a kha ahi zongin kisam lo hi” ci hi. 4 Jesuh Khrih sungah Pasian’ minthanna kilimmuhtheipen hi. Leitung Khuavak ahi amah in Pasian’ pianzia kilangsak hi. Jesuh hangin eite in Pasian bang tawh kibang taktak cih thu a thei lopi-in i om nawnkei hi. Lai Siangtho in, “Tapa pen Pasian’ minthanna vangtaang hi” ci hi. Pasian’ 5 minthanna a cingtaakin i theihtel nadingin Jesuh leitung ah hong pai hi. “Tua Thu mihing hong suakin kote lakah hong teeng hi. Kote in ama minthanna -- hehpihna leh thutak tawh kidim minthanna -- ka mu uhhi.” 6 Pasian in ama sunga om minthanna pen Pasian ahih mana a neih ahihi. Tua pen ama pianzia hi. Ni a taangpha seem dingin i bawl theihloh mah bangin Pasian’ minthanna zong bangmah tawh i behlap theikei hi. Ahi zongin tua minthanna a thei ding, a pahtawi ding, a pulak ding, a phat ding, a kilangsak ding, leh a nuntakpih dingin eite thu hong kipia hi. Banghang 7 hiam? A hang pen tua bang dingin Pasian kilawm kituak ahih man hi. I piak theihzah pahtawina a pia dingin leiba i nei hi. Pasian in na khempeuh bawl ahih manin minthanna khempeuh a ngah dingin amah kilawm kituak hi. Lai Siangtho in, “Topa kote’ Pasian aw, minthanna, pahtawina leh vangliatna a ngah dingin nang na kilawm hi. Banghanghiam cihleh nangmah in na khempeuh na piangsak hi” ci hi. 8 Van awlthawlpi bup sunga Pasian’ piansaksate lakah Pasian tunga minthanna a pialo pen nam nih bek om a, a zakia vantung mite (dawite) leh ei (mihingte) i hihi. Pasian tungah minthanna piak ding pelhna pen Pasian sangin na dang khatpeuh it zawkna hi a, tua pen mawhna zungpi hi. Pasian tungah minthanna piaknop lohna pen kiphatsakna tawh langpanna hi a, Hih leitung ah bang aadingin om ka hi hiam? 55

tua pen Satan a puksak, eite mahmah zong hong puksak, mawhna hi pah hi. Eite i vekpi-in Pasian aading ahilo, eimahmah’ minthanna aadingin lampi tuamtuam tawh i kalsuan hi. “Mite a vekun mawh khin uh a, Pasian’ minthanna tawh kituak lo uhhi.” 9 I nuntakna sungpan Pasian tawh a kituakzah ding minthanna a cingin a pia kuamah i om kei hi. Hih pen mawhna suksiapen hi a, i bawl theihkhak khialhna lakah a lianpen hi. A langkhat leuleu ah Pasian’ minthanna aading nungta cih pen i khan sunga i ngahtheih tangtunna lianpen hi. Pasian in “Amau pen kei’ aituam mite hi a, minthanna hong pia dingin ka piansak 10 ahihi” ci ahih manin tua pen mah i nuntakna ah i lungtup lianpen ahih ding kisam hi. PASIAN TUNGAH MINTHANNA BANGCI PIAKTHEIH DING KA HI HIAM? Jesuh in Pa kiangah hih bangin ci hi, “Sep dinga nong gen na 11 khempeuh sepna tawh hih leitung ah minthanna nang kong pia hi.” Jesuh in hih leitung ah Pasian’ ngimna a cinsakna tawh Pasian pahtawi hi. Eite in zong tua dan mahin Pasian i pahtawi hi. Piansak nate khatpeuh in ama ngimna a cinsak ciangin tua in Pasian tungah minthanna puak hi. Vasate in huih lakah a leenna uh, a haamna uh, bu a bawlna uh, leh vasate’ sepzia dinga Pasian’ geelsa a om bangin a sepna uh, cihte tawh Pasian tungah minthanna tun uhhi. A niampen miksi khat nangawn in amah a kipiansakna- a ngimna a cinsak ciangin Pasian tungah minthanna a tun ahihi. Pasian in miksite miksi ahi dingin bawl a, nang pen nang ahi dingin hong bawl hi. Mi siangtho Irenaeus in, “Mi khat, dim takin a nuntak leh tua pen Pasian’ minthanna hi pah” ci hi. Pasian tungah minthanna piak theihna nam tampi om a, ahi zongin tuate khempeuh na nuntakna aadinga Pasian’ hong geelsak a ngimna ngate cih tawh kitomlaak thei hi. Tua thu ngate hih laibu a tawp dongin a kicingin i kikum ding a, ahi zongin hih mun ah a huamin Piansak nate khatpeuh in etna i nei masa ding hi: ama ngimna a cinsak Pasian i biak ciangin ama Pasian i biak ciangin ama Pasian i biak ciangin ama Pasian i biak ciangin ama ciangin tua in Pasian Pasian i biak ciangin ama tungah minthanna a pia i hihi. tungah minthanna a pia i hihi. tungah minthanna a pia i hihi. tungah minthanna puak hi. tungah minthanna a pia i hihi. tungah minthanna a pia i hihi. Biakpiakna cih pen Pasian tungah i sep ding i vaipuak masapen hi. Pasian sungah nopsakna tawh amah i bia hi. C.S. Lewis in, “Pasian in eite ama min a phat dingin thu hong piak pen ama sungah a nuamsa dinga hong sapna hi” ci hi. I biakpiakna pen nasep ngeina bang hilo-in itna, lungdam kohna leh 56 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

lungkimna, cihte' tawsawn ahih ding Pasian in deih hi. John Piper in, “Pasian sungah lungkimna lianpen i neih ciangin Pasian in zong eite sungah minthanna lianpen ngah hi” ci hi. Biakpiakna cih pen phatna, la sakna, Pasian kiangah thungetna, cihte ciang bek hilo hi. Pasian sungah nuamsa, amah it, ama ngimnate aading zattheih dingin ei le ei kipiakhia, cih dan nama nuntakna hi. Pasian’ minthanna aading na nuntakna na zat ciangin na sep peuhpeuh pen Pasian tungah biakpiak na luina hong suak thei pah hi. Lai Siangtho in, “Na pumpi bup Pasian’ minthanna aadingin a maan thu sep nading vanzat khat bangin zang 12 in” ci hi. Thu-um midangte i it ciangin Pasian tungah minthanna a Thu-um midangte i it ciangin Pasian tungah minthanna a Thu-um midangte i it ciangin Pasian tungah minthanna a Thu-um midangte i it ciangin Pasian tungah minthanna a Thu-um midangte i it ciangin Pasian tungah minthanna a pia i hihi. pia i hihi. pia i hihi. pia i hihi. pia i hihi. Na pianthak ciangin Pasian’ innkuan sunga kihel khat na suak hi. Khrih’ nung zuihna cih pen upna thu cih ciang bek hilo a, kikom kizopna leh Pasian’ innkuan it theihna cihte zong kihel hi. Johan in, “Khat le khat i ki-itna in eite sihna pan nuntakna ah tung khin i hihna kipsak hi” ci hi. Paul 13 in, “Khrih in note hong saan mah bangin note khat le khat na kisaang un; tua hileh Pasian a minthang ding hi” ci hi. 14 Pasian pen itna ahih manin Pasian mah bangin mite na it ding na vaipuak hi a, tua banga itna in amah pahtawi hi. Jesuh in, “Note kong it mah bangin no zong khat le khat ki-it un. Tua bangin khat le khat na ki-it 15 uhleh ka nungzuite na hihlam uh mi khempeuh in hong thei ding uhhi” ci hi. Khr Khr Khrih taih tawh i kibatwh i kibatt ttoh ciaoh ciangingin Pn Pasiaasian tungah min tungah mintnthahanna anna a Khrih taih tawh i kibatwh i kibattoh ciaoh ciangingin Pn Pasiaasian tungah min tungah mintnthahanna anna a Khrih tawh i kibattoh ciangin Pasian tungah minthanna a pia i hihi. Pasian’ innkuan sungah i suah khitlian leh kha picinna lamah a pia i hihi. pia i hihi. pia i hihi. pia i hihi. khanglian dingin Pasian in hong phawng pah hi. Tua pen bang tawh kibang hiam? Kha picinna cih pen i ngaihsutna, i lungsim sukkhakna, leh i gamtatna cihte ah Khrih tawh kisuttohna hi. Khrih tawh kisunzo seemseem lecin Pasian tungah minthanna na tunzo seemseem ding hi. Lai Siangtho in, “Topa’ Kha Siangtho in i sungah na hong sep ciangin eite pen amah tawh i kisunto 16 seemseem a, ama minthanna i kilangsak zawseem hi” ci hi. Khrih na saan ciangin Pasian in nuntakna thak leh pianzia thak hong pia hi. Tu-in na nuntakna a omlai teng khempeuh ah na gamtatna na kipuah tohtoh ding Pasian in hong deih hi. Lai Siangtho in, “Hotkhiatna gah ahi, Khrih tungtawnin na nuntakna sung-ua a piangkhia na-hoihte tawh kidim tawntung ta un. Banghanghiam cihleh tua in Pasian tungah minthanna 17 leh phatna tampi puak hi” ci hi. Kha khuttawite (gifts) tawh midangte aading na i sep ciangin Kha khuttatawwitite (gife (giftts) tas) tawh midawh midangtngte aadie aading na i sep ciang na i sep cianginginn Kha khuttatawwitite (gife (giftts) tas) tawh midawh midangtngte aadie aading na i sep ciang na i sep cianginginn Kha khut Kha khut Pasian tungah minthanna a pia i hihi. Eite khatciat Pasian in siamna, Pasian tungah minthanna a pia i hihi. Pasian tungah minthanna a pia i hihi. Pasian tungah minthanna a pia i hihi. Pasian tungah minthanna a pia i hihi. Hih leitung ah bang aadingin om ka hi hiam? 57

kivakhna, leh hihtheihna talen cihte tawh a tuam vilvel ta-in hong bawl ahihi. Na pumpi leh na nuntakna a kilamzia pen a piangkha pak hilo hi. Pasian in na khuttawi ngahte angsung phattuamna-a zat dingin hong piak hilo hi. Tuate midangte’ phattuamna-a zat dingin nang tunga hong kipia hi a, nang’ phattuam nadingin midangte tungah zong kipia hi. Lai Siangtho in, “Pasian in ama kha khutawi namkim tampi sungpan note khatciat tungah khuttawite hong pia khinzo hi. Nang tungtawnin Pasian’ citna hong phulkhiat nadingin tuate hoih takin zang in...Midangte a huh dingin sapna na ngah hiam? Pasian’ hong piak na thahatna teng khempeuh tawh seem pah in. Tua hileh Pasian a minthang ding hi” ci hi. 18 Pasian’ thu midangte kiangah i gen ciangin ama tungah Pasian’ thu midangte kiangah i gen ciangin ama tungah Pasian’ thu midangte kiangah i gen ciangin ama tungah Pasian’ thu midangte kiangah i gen ciangin ama tungah Pasian’ thu midangte kiangah i gen ciangin ama tungah minthanna a pia i hihi. minthanna a pia i hihi. minthanna a pia i hihi. minthanna a pia i hihi. Pasian in ama itna leh a ngimnate kepsim det minthanna a pia i hihi. ding deih lo hi. Thutak i theih khit nakleh midangte tungah a gensawn dingin hong lam-en hi. Midangte tungah Jesuh theihsakna, amau ngimna a theihkhiat nadingun panpihna, leh tawntung hun aading amaute hilhkholhna, cihte pen i septheih hamphatna lianpite hi. Lai Siangtho in, “Pasian’ hehpihna in mi tampite Khrih kiangah a puak behbeh ciangin...Pasian in zong minthanna ngah behbeh ding hi” ci hi. 19 BANG AADING NUNGTA DING NA HI HIAM? Nuntakna hun na neihlai sung tengah Pasian’ minthanna aading nungta ding na cihleh na masak thute, na hun geelnate, na kizopnate, leh nate khempeuh ah kikhelna khat na neih ding kisam hi. Tua pen khatveivei ciangin lampi a ol khat sangin a haksa khat a teel tawh na kibat hun zong om ding hi. Jesuh mahmah zong hih thu na nawkkha ngei hi. Singlamteh tungah kikhailupna thuak ta ding cih a theih ciangin, “Ka lunggim mahmah hi; tua hi a, ‘Pa aw, tu-a haksatna panin hong honkhia in’ ka ci ding hiam? Ahi zongin hih ngimna aading mahin tu-a haksatna a tuak ka hihi. Pa aw, nangma min thangsak ta in” ci-in kiko hi 20 Jesuh pen lamkabom khat ah ding hi. Ama aadinga Pasian’ geelsak a ngimna cinsakna tawh Pasian tungah minthanna pia ding maw, ahihkeileh nungkikin angsung bulphuhna tawh nuam takin nungta ding maw? Nang zong tua thu mah a tuakkha na hihi. Nang’ aituam lungtupna, tawldamna, leh nopsakna aading na nungta ding hiam? Ahihkeileh Pasian’ hong kamciap, tawntung hun tawh kipawl thamante thei kawmin nuntak hun na neihlai tengah Pasian’ minthanna aading na nungta ding 58 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

hiam? Lai Siangtho in, “Nuntakna ahi bangin a kiplet mite in tua nuntakna susia uhhi. Ahi zongin na khahkhiat leh...a tawntungin taksa takin na ngah 21 den ding hi” ci hi. Hih thu, siansak ding hun hong tung ta hi. Kua aading na nungta ding hiam -- nangmahmah aading maw, Pasian aading? Pasian aading nungta dingin thahatna neih le neihloh na telloh manin na tonkikkha ding hi. Lunghimawh kei in. Ama aading nungta dingin na khensat nakleh Pasian in na kisap teng mah hong pia ding hi. Lai Siangtho in, “Pasian kiangah eite hong Sampa limtak i theihtelna tungtawnin nuntakna sunga Pasian a 22 lungdamsak ding thu le la a om khempeuh eite hong kipia hi” ci hi. Tu mahmahin Pasian in nang hong bawlna-a a ngimnate na cinsakna tawh ama minthanna aading a nungta dingin hong sam lai hi. Tua zong, nuntakzia ding lampi khat bek hi pah hi. Tua lo, nadang khempeuh pen a om pong ciang bek hi. Jesuh Khrih kiangah a bupin na ki-ap ciang bekin nuntakna taktak kipan pan hi. Tua bang na hihkhitlam na kitelcian keileh na hih ding a kisam pen saan ding leh up ding hi. Lai Siangtho in, “Amah a saang khempeuh leh ama min a um mi khempeuh tungah amah in Pasian’ 23 tate suahtheihna thu a pia hi” ci-in hong kamciam hi. Pasian’ hong zotna na saang ding hiam? Khatna ah, um in. Pasian in hong it hi, cih thu leh ama ngimnate hangin nang hong bawl hi, cih thu um in. A piangkha pak na hihlohlam um in. A tawntung a kip dinga hong kibawl ahihlam um in. Nang taang-a singlamteh tungah sihna a thuak Jesuh tawh kizopna a nei dingin Pasian in nang hong teel khin ahihlam um in. Bangbang na seem khin kha phial zongin Pasian in hong maisak nuam ahihlam um in. Nihna ah, saang in. Jesuh, na Topa leh Honpa dingin na nuntakna sungah saang in. Na mawhnate a mai nadingin ama maisakna saang in. Na nuntak ngimna cinsak nading tha hong guan ding ahi ama Kha Siangtho saang Jesuh in ama aading in. Lai Siangtho in, “Tapa saang-a a nuntak theih nadinga muang mi peuhmah in na khempeuh kisam na khempeuh nang ngah a, nuntakna a kicing leh a kip hong pia ding hi. tawntung nei hi.” ci hi. Hih thu na 24 simkhak laitak, koikoi ah na om zongin na lu kunsukin, “Jesuh aw, nang kong um a, nang kong saang hi” ci-in thungetna na neih ding kong hanthawn nuam hi. Tua in na mailam thu ahi tawntung hun tawh kisai thu hong kikhelsak ding hi. Hih pah in. 59

Lungsim takpi tawh a ngen na hihleh ka lungdam hi. Pasian’ innkuan sungah nang kong muak uhhi. Tu-in nang pen na nuntakna aading Pasian’ geelsa ama ngimna a mukhia ding leh tua bangin a nungta dingin a kipan ta na hihi. Hih tawh kisai midang khatpeuh tungah na gensawn nadingin zong kong hanthawn hi. Kipanpihna kisam ding na hih man hi. Hong email leteh keima gelh Kha Khangliatna aading Na Kahlei Dawl Masate (Your First Steps for Spiritual Growth) kici laibuno khat kong khak ding hi. NI SAGIHNI KA NGIMNA TAWH KIPAWL LUNGNGAIHNA Lungngaih Ding Thu: Hihte khempeuh a vekin ama aading hi. Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Phawk ding Khawkneu: “Na khempeuh Pasian kiangpan bekin hong Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: pai hi. Na khempeuh ama vangliatna tungtawnin nungta uh a, na khempeuh ama minthanna aading ahihi.” Rom 11:36 (LB) Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Nisim ka zatdet hun geelna sunga bang Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: mun pen ah Pasian’ minthanna phawkkha zawdeuh thei ding ka hi hiam? 60 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

NGIMNA # I NGIMNA # I NGIMNA # I NGIMNA # I NGIMNA # I ASIAN’ LUNGKIM NADINGININGIN P P P P PASIAN’ LASIAN’ LUNGKIM NAUNGKIM NADD DDINGININGIN ASIAN’ LUNGKIM NAUNGKIM NA INGIN ASIAN’ L NANG HONG KISEEKEEK NANG HONG KISEEKEEK NANG HONG KISEEK NANG HONG KIS NANG HONG KIS Banghanghiam cihleh Pasian in amaute ama minthanna aadingin a thakhauh, a deihhuai taamtaak kungte bangin suan hi. Isaiah 61:3 (LB) 61

62 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

8 ASIAN P P P P PASIANASIAN’ L’ LUNGKIMUNGKIM NANADD DDINGININGIN H HOONGNG K KISEEKISEEK ASIAN’ L’ LUNGKIMUNGKIM NANA INGIN H HOONGNG K KISEEKISEEK ASIAN’ LUNGKIM NADINGININGIN HONG KISEEK Nangmah in na khempeuh na piangsak a, tuate a om nading thu leh a kipiansak ding thu pen nangma lungkimna ahihi. Maangmuhna 4:11 (NLT) TOPA pen ama mipawlte tungah lungkim hi. Late 149:4a (TEV) Pasian’ lungkim nadingin nang hong kiseek hi. Leitung ah nang nong suah lian leh Pasian in muhtheih lohna mun pan nuihmai tawh nau hong en hi. Amah in nang hong nungtasak nuam a, nang nong tun manin amah nakpi-in lungkim hi. Nang hong piangsaklo hileh ama aading a phatmawhna om lo a, ahi zongin ama lungdam nading ngiatin nang hong piangsak dingin na khensat hi. Ama meetna, ama minthanna, ama ngimna, leh ama lungkimna aadingin nang mihing-a piang na hihi. Pasian’ lungdam nading leh lungkim nadinga nuntak ding pen na nuntakna-a ngimna masa hi. Hih thu a kicingin na theihtel ciangin nang le nang cihtaaklo kisakna lungsim na nei ngei nawnkei ding hi. Hih thu in na manneihna hong kipsak hi. Nang pen Pasian aading tua zahin thupi na hihleh, tawntung hun sungah hong tonpih ding zahin manpha hong sa khop lel ahihleh, tua sanga lianzaw cihtaakna nei thei nawn ding na hi hiam? Pasian’ ta na hi a, piansak nadangte khat tawh zong tehtheih lohin nang hangin Pasian lungkim hi. Lai Siangtho in, “Pasian in eite hong it manin Jesuh Khrih tungtawnin ama tate hong suaksak dingin na khensat khinzo 1 hi -- tua pen ama lungkimna leh a ngimna hi” ci hi. Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 63

Pasian’ hong piak khuttawi thupha na ngah a lianpen khat ah nopsak theihna (ability to enjoy pleasure) hi. Na nopsak theih nadingin Pasian in na sungah phawktheihna nam ngate (five senses) leh lungsim sukkhaknate (emotions) hong guansak hi. Nuntakna sungah thuakzawhna a nei ding ciang bek hilo-in a nuamsa dingin zong hong deih hi. Na nopsak theihna (nuam na sak theihna) a hang pen Pasian in ama lim le mel sunin nang hong bawl ahih man hi. Pasian in zong lungsim sukkhakna nei ahihlam i mangngilh kha pahpah hi. Thu le la khatpeuh in Pasian’ lungsim thuk takin sukha thei mahmah a, amah pen lungdam thei, lungkim thei, nuam thei ahih zah khatin khasia thei, aam thei, hehpihhuai sa thei, hehpih thei, heh thei, dah thei, hi. It thei, nuamsa thei, lungnuam thei, gualnuam thei bek thamlo-in nuihza thei lai hi. 2 asia P P P P Pasiaasian lungkimsakna pn lungkimsakna pen “biakpiaknaen “biakpiakna” kici h” kici hi.i. asian lungkimsakna pn lungkimsakna pen “biakpiaknaen “biakpiakna” kici h” kici hi.i. asian lungkimsakna pen “biakpiakna” kici hi. Lai Siangtho in, “TOPA pen amah bia-a ama itna a muang mite tung bekah lungkim hi” ci 3 hi. Na sep na bawlna khatpeuh ah Pasian a lungkim leh tua pen biakpiak gamtatna (act of worship) khat hi pah hi. Biakpiakna pen diamond suangmanpha dan mah hi a, maitang tampi nei hi. Biakpiakna tawh kisai theih ding thute a vekin gelh ding hi lehang laibu sah tampi pha ding ahih hangin hih khawkpi sungah ahihleh biakpiakna a thu laigilte bek i kikum ding hi. Mihing thu a kantel (anthropologist) mipilte’ genna ah biakpiakna cih pen Pasian in mihingte sunga a na guan, mi khempeuh’ neih, sunglam pana hong phulkhia, Pasian tawh kizop ding utna lungsim hi, ci uhhi. Biakpiakna pen i annek i tuidawn dan mahin pianpih-a i neih khat hi. Pasian biak ding i pelh leh zong a taang ding khat i zong veve a, tua pen ei le ei tungah kitun thei hi. Hih, biak nopna lungsim, Pasian in hong guatna a hang pen amah a bia mi a om ding a deih man hi. Jesuh in, “Pa in a bia ding mite Na sep na bawlna khatpeuh zong hi” ci hi. 4 ah Pasian a lungkim leh tua Biakna sunga na khankhiatzia pen biakpiak gamtatna khat a tuam khat hi thei ding ahih manin hi pah hi. “biakpiakna thu” na theihbeh ding kisam theikha ding hi. Lasakna, thungetna, thugen ngaihna cihte a kihel biakinn kikhopna, ahihkeileh nekkhawm nekna, biakna pawi bawlna, khuaimei vakna cihte zong na ngaihsun kha ding hi. Ahihkeileh zong cina damsakna, na-lamdang bawlna, leh maangmuhna cihte na phawk kha ding hi. Biakpiakna sungah tu-a thute 64 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

zong a kihel mah hi a, ahi zongin biakpiakna cih pen tuate sangin tangzaizaw tham lai hi. Biakpiakna pen Biakpiakna pen musicmusic sangin tangzaizaw tham hi sangin tangzaizaw tham hi Mi tampi Biakpiakna pen Biakpiakna pen musicmusic sangin tangzaizaw tham hi sangin tangzaizaw tham hi Biakpiakna pen music sangin tangzaizaw tham hi. tak in biakpiakna sunga music a kizang pen biakpiakna sa uhhi. Amau, “Ka biakinn uah biakpiakna kinei masa, tua khit teh thuhilhna hun tawh kizom” ci uhhi. Hih pen theihkhialhna lianpi khat hi. Biakinn kikhopna sunga kihel hun geelna khatta -- thungetna, Lai Siangtho simna, lasakna, upna pulakna, gamdaihna, thuhilhna, thu kihilh ciaptehna, sumpi piakna, tuiphumna, nekkhawm nekna, upna Biakpiakna pen music sangin kamciam piakna, a kikhawm tangzaizaw tham hi. midangte hopihna, cihte -- pen biakpiak gamtatna hi pah hi. Taktakin ci lehang, music sangin biakpiakna piang masazaw hi. Adam in Eden Huan sungah Pasian na bia a, ahi zongin music pen Jubal a suah kiciaptehna Piancilna 4:21 ah hong dawk pan hi. Biakpiakna pen music cih ciang bek hileh music a zanglo mi khempeuh Pasian a bei ngeilo suak ding hi. Biakpiakna pen music sangin tangzaizaw tham hi. A suksiazaw lai khat ah, “biakpiakna” cih kammal pen music zatzia nam khat genna-in kizangkhial thei hi. “Labupi sunga la khat sa masa ung in, tua khit teh phatna le biakna (praise and worship) la khat sa ung” cih ahi zongin, “Phatna la a nawhte ka deih saam hang’n biakna la a olte mah paktapen ing” cih ahi zongin kiza thei zeel hi. Tu-a dan hileh, la a nawh, a ginngaih, music van namkim kizangte “phatna”; a ol, a kisa hiathiatte “biakna”; cih ding dan hi. Hih pen “biakpiakna” cih kammal, mi tampite’ theihkhialhna khat hi. Biakpiakna cih pen la a kisakdan, a ginngaih zah, a kinawh zah, cihte tawh kisai vetlo hi. Pasian in music a kici khempeuh a nawh a ol, a niam a sang, a lui a thak, a nakgin a damgin, cih bang khen lo-in ama phuatsa ahih manin a vekin deih hi. Nang’n na deih kim kei phial zongin Pasian in a vekin deih kim hi. Pasian kiangah kha leh thutak tawh a kipia ahih nakleh tua pen biakpiak gamtatna hi pah hi. Khristiante in music tawh kisai-in amau deihdan namte Lai Siangtho tawh kituakpen, ahihkeileh Pasian pahtawina-a a hoihpen cih danin ngaihsun uh ahih manin biakpiakna sungah bang nam zang ding cih tawh kisai-in kithutuak lo thei uhhi. Lai Siangtho sungah music a nam khenna kigelh lo a, tua hun lai-a kizang music vante zong tu hunin om nawnlo hi. Sianggen mahmah lehang, music na deihpen nam in Pasian’ zia le Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 65

tongte sangin nangma zia le tong -- na nungthu leh na pianzia -- mah hong lakkhia hizaw hi. Minam khat ii music pen a dang khat aadingin bengngonhuai khat hi lel ding a, ahi zongin Pasian in a namkimin deihin zaknop sa hi. “Khristian” music cih zong a om theilo thu hi a, Khristian lamal -- la kammal -- cih bek om hi. Tua pen Pasian’ thu tawh kituak kammalte hi a, a la-aw (tune) hilo hi. Kha la-aw (spiritual tune) cih bang zong om lo hi. La khat, a lamal lokhia lo-in hong sa le-ing “Khristian” NI GIAKNA: la ahihleh ahihloh na theih theih nading thu om lo hi. PASIAN’ Biakpiakna pen nang’ meet nading hilo Biakpiakna pen nang’ meet nading hilo Biakpiakna pen nang’ meet nading hilo Biakpiakna pen nang’ meet nading hilo Biakpiakna pen nang’ meet nading hilo LUNGKIM h h h h hi.i. i.i. i. Pawlpi sya khat ka hihna tawh “Tuni i kikhopna nuamsa mahmah ing. Tampi phattuampih ing” NADINGIN cihdan laikhak nono ka ngah thei hi. Hih zong HONG biakpiakna tawh kisai theilkhialhna nam khat mah KISEEK hi. Biakpiakna pen ei’ meet nading hilo hi. Pasian’ meet nadinga biakpiakna a nei i hizaw hi. Biakpiakna i neih ciangin i lungtup pen Pasian a lungkim nading hi a, ei’ lungkim nading hilo hi. “Tuni-a kikhopna pan phattuampih ding bangmah ngah ke’ng” na cihkhak ngei zenzen leh biakpiak na luina a hang maanlo hikha ding hi. Biakpiakna pen nang aading hilo, Pasian aading hi. “Biakpiak” kikhopna tampite ah kilawmtatna, kilambehna, lungdamna thu genkhiatna cihte a kihel mah hi a, meetna zong om takpi mah hi. Ahi zongin ei le ei’ lungkim nadinga biakpiakna a nei i hi kei hi. I lungtup pen eite hong Piangsakpa a minthan nading leh a lungkim nading ahihi. Lungsim tungtham leh kineihkhemna tawh kinei biakpiakna hangin Pasian a phunna thu Isaiah 29 sungah kimu thei hi. Mite in Pasian bia-in phatin thungenin a om uh hangin a zat uh biakpiakziate pen a khiatna zong ngaihsun beeklo-a a phuahtawmte uh hi a, a phatnate uh zong lungsim siangtho tak tawh hilo banah a thungetnate uh zong an a khingdang, a hiing, tawh kibang hi. Zatngei ahih mana kizang biakpiakziate in Pasian’ lungtang sukha zolo a, lungsim takpi tawh ki-apna bek in sukha zo hi. Lai Siangtho in, “Hih mite in a kam uh tawh ka kiang hong nai-in a muk uh tawh kei hong pahtawi uh hangin a lungtangte uh kei tawh kigamla mahmah hi. Kei hong biak uh pen mihingte’ hilh thukhunte tawh kizui-a hong bia uh 5 hi bek hi” ci hi. Biakpiakna pen na nuntakna khen khat hilo; na nuntakna Biakpiakna pen na nuntakna khen khat hilo; na nuntakna Biakpiakna pen na nuntakna khen khat hilo; na nuntakna Biakpiakna pen na nuntakna khen khat hilo; na nuntakna Biakpiakna pen na nuntakna khen khat hilo; na nuntakna hi pah hi. hi pah hi. Biakpiakna pen biakinn kikhopna aading cih ciang bek hilo hi. hi pah hi. hi pah hi. hi pah hi. 6 Eite “amah bia ngiitngeet un” cih tawh ahi-a “zingsang nisuah pan nitak nitum dong amah phat un” cih tawh ahi zongin thu hong kihilh hi. Lai 7 66 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

Siangtho sunga mite in nasep laitak, inn-a om laitak, galdo laitak, thongkiat laitak, leh lup laitak nangawnin Pasian phat uhhi. Zingsang na khanlawh huna na sep masak ding, leh zan na ihmut ma-in a nunungpen-a na sep ding 8 pen Pasian phatna hi. David in, “A hun simin Pasian tungah lungdam ka ko 9 ding hi. Ka kam in amah phat tawntung ding hi” ci hi. Pasian phat nading, Pasian’ minthan nading, leh Pasian’ lungkim nadinga na sep ahih nakleh na sep na bawlna khatpeuh biakpiak gamtatna khatin hong kilaih hi. Lai Siangtho in, “Tua hi a, na ne-a na dawn uh zongin, ahihkeileh bangbang na seem uh zongin, tuate khempeuh Pasian’ minthanna aadingin seem un” ci hi. Martin Luther in, “Bawngnawisuuk numeinu in 10 zong bawngnawi suukna tawh Pasian minthangsak thei hi” ci hi. I sep khempeuh Pasian’ minthanna aading seem cih pen koici piantheih ding ahi hiam? Na khempeuh Jesuh aading a seem danin kingaihsun-a sepna, leh tua bangin na sep laitak amah tawh kizopna tatsat lo-in neihna, tawh piang thei hi. Lai Siangtho in, “Na sepna khatpeuh ah mite aading a seem hilo-in Topa aading a seem danin na lungsim khempeuh 11 tawh seem in” ci hi. Na khempeuh Jesuh aading a seem danin kingaihsut-a sepna pen i nuntakna sungah biakpiakna i neih det theih nading thusim hi. Hih thu, The Message Lai Siangtho letkhiatbu sungah hih bangin laigual lempha-in kigelh hi: “Na ihmutna, na annekna, na nasep kuanna, leh nuntak na kalsuanna cihte ahi, na nisim nuntak ngeina pen mah Pasian mai-ah biakpiak van khat bangin lui in.” Pasian kiangah i nasep apin ama ompihna phawk 12 kawmin i sep ciangin tua nasep pen biakpiak gamtatna hong suak hi. Ka zi Kay tawh ka kingaihcil lai-un a hun simin -- zing-an ka nek laitak, sangkah dingin mawtaw tawh ka pai laitak, sangkhaan sungah laisinin ka om laitak, vanzuakna phual ah ka kigualh laitak, gas ka thun laitak cih bang ahi zongin -- ama thu bekbek ka ngaihsun den a, ngaihsun lo-in ka om theikei hi. Keikia hi ta le-ing amah ka ngaihna thu khawng pulakin ka paupau zeel hi. Tua in, amah tawh tai tampi kigamla bek thamlo, college a tuam tuak-a kah ka hih uh hangin, amah ka geinai-a om danin hong phawksak hi. Ama thu ngaihsut detna tawh kei pen ama itna sungah ka om hi. Biakpiakna taktak i cih zong tu-a dan hi a, Jesuh tawh kingaihna hi. Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 67

NI GIATNI KA NGIMNA TAWH KIPAWL LUNGNGAIHNA Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Pasian’ lungkim nadingin kei hong kiseek hi. Pha Phawk diwk ding Khang Khawkneu:wkneu: “TOPA pen ama mipawlte tungah lungkim hi” Pha Phawk diwk ding Khang Khawkneu:wkneu: Phawk ding Khawkneu: Late 149:4a (TEV) Ngaihsut Ding Tng Thudotna:hudotna: Bang nasep namte Jesuh aading a seem Ngaihsut Di Ngaihsut Ding Tng Thudotna:hudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Di danin kingaihsunin sep kipan thei ding ka hi hiam? 68 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

9 ANG IN PASIAN NUIHMAISAK?? B B B B BANGANG I INN P PASIANASIAN N NUIHMUIHMAISAISAAKK KK?? ? ANG I INN P PASIANASIAN N NUIHMUIHMAISAISAA ANG Nang tungah TOPA hong nuihmai tahen... Gamlak Vakna 6:25 (NLT) Na naseempa keima tungah hong nuihmai in; nuntak nading lampi maan kei hong hilh in. Late 119:135 (Msg) Pasian’ nuihmaina pen na nuntakna lungtup kungpi hi. Pasian lungkimsak ding cih pen na nuntakna ah ngimna masa ahih mah bangin tua bangin bangci sep ding ci-a zonkhiatna zong nang aading nasep thupipen hi. Lai Siangtho in, “Bang in Khrih lungkimsak thei ding cih 1 ngaihsun inla tua bangin seem in” ci hi. I hamphatna ah Lai Siangtho in Pasian a lungdamsak nuntakna khat etkak theih dingin kitel takin hong pia hi. Tua mipa, a min Noah kici hi. Noah’ hun lai-in leitung bup pen gamtatna lamah a siapen dinmun ah om hi. Mi khempeuh amau lungkimna dan tekin nungta uh a, Pasian’ lungkim nading nungta lo uhhi. Pasian in leitung ah ama lungkim nading a gamta nuam kuamah mu zolo ahih manin khasia a, mihing a bawl kisik hi. Mihingte kihhuai sa lua ahih manin phiatmaisawm hi. Ahi zongin Pasian a nuihmaisak mi khat na om a, Lai Siangtho in, “Naoh pen Topa aading lungkimna khat hi” ci-in ciamteh hi. 2 Pasian in, “Hih mipa in kei hong lungkimsak hi. Amah in kei hong nuihmaisak hi. Ama innkuan tawh ka kithakpat ding hi” ci hi. Noah in Pasian na lungkimsak ahih manin tuni-in nang le kei a nungta thei i hihi. Pasian a nuihmaisak thei biakpiakna nam nga, Noah’ nuntakna sungpanin kimukhia thei hi. Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 69

Pasian nakpi-in i it ciangin amah nuihmai hi Pasian nakpi-in i it ciangin amah nuihmai hi Pasian nakpi-in i it ciangin amah nuihmai hi Pasian nakpi-in i it ciangin amah nuihmai hi Pasian nakpi-in i it ciangin amah nuihmai hi. Noah in leitunga om nadang khempeuhte sangin Pasian itzaw a, kuamah in a itloh laitak nangawnin it hi. A nuntak hun sung khempeuh “Noah in Pasian’ deihna zui tawntung a, Pasian tawh kizopna nai takin nei hi” ci-in Lai Siangtho sungah 3 kiciamteh hi. Kizopna cih pen Pasian in nang kiangpan ngah dinga a deihlianpen hi. Ei hong Piangsakpa, ei tawh kilawmta nuam cih thu pen van awngthawlpi bup ah a lamdangpenpen thu hi. Pasian in ama it dingin nang hong piangsak a, amah na itkik ding zong lunggulh hi. Pasian in, “Na biakpiaknate uh ka deih kei hi -- nong itna uh bek ka deih hi; na biakpiak vante uh ka deih kei 4 hi -- kei nong theih ding uh bek ka deih hi” ci hi. Hih khawkneu sungpan Pasian’ hong ngaihna na phawkkhia thei hiam? Pasian in nang hong it mahmah a, amah na itkik ding zong ut mahmah hi. Amah na theih ding leh amah tawh hun na zatkhop ding hong deih hi. Pasian bangci it ding, Pasian’ itna bangci saan ding cih thu na theih ding mah na lungtup lianpen ahih ding a kulna pen tu-a thu hang hi. Tualo thudang a thupi om lo hi. Thukham Lianpen ci-a Jesuh’ minvawh pen zong tu-a thu hi a, amah’n, “Topa na Pasian uh na lungsim khempeuh, na kha khempeuh, na hihna khempeuh uh tawh it un. Hih pen thukham a masapen leh a lianpen hi” ci hi. 5 Pasian a bupin i muan ciangin amah nuihmai hi. Noah in Pasian a bupin i muan ciangin amah nuihmai hi. Pasian a bupin i muan ciangin amah nuihmai hi. Pasian a bupin i muan ciangin amah nuihmai hi. Pasian a bupin i muan ciangin amah nuihmai hi. Pasian a lungkimsak theihna a thu nihna pen amah’n Pasian muang a, a khiatna mel a omloh laitak nangawnin muang hi. Lai Siangtho in, “Noah in upna tawh leikeuna mun a laizang ah tembaw lam hi. A muhtheihloh thu khat tawh kisai-in phawnna khat ngah a, amah zong tua bangin gamta pah hi...Tua hangin Noah pen Pasian tawh kisungmisuah hi” ci hi. 6 Na mitkha sungah hih bangin bawl dih in: Ni khat, Noah kiangah Pasian hong pai-in, “Kei pen mihingte tungah lungkim hetlo hi’ng. Leitung bup ah Kizopna cih pen Pasian nang losiah kei hong phawk kuamah om in nang kiangpan ngah kei. Ahi’ang Noah aw, nang kong et teh dinga a deihlianpen hi. nuihmai zo pan ing. Na nuntakzia ka lungkim, tua’ih manin leitung ah tuicin tungsak ning in, no innkuan tawh kithakpat ning. No innkuan leh ganhing teng na suahtak nadingun tembaw gol pha mahmah khat lam lecin ut ing” ci hi. Noah’ lungsim sungah muanlahna a neih theih nading thubuai nam thum bang om hi. Khatna ah, Noah in guahzu mu ngeilo hi. Banghanghiam cihleh tuicin tun masiahsiah guahzu ngei nailo hi. Pasian in leitang sungpan 70 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

7 tui phulkhiasakin tua tawh leitang kawtsak hi. Nihna ah, Noah pen tuipi pan tai tampi kigamlatna mun ah teeng hi. Tembaw lam thei ding hi phial mah taleh tua tembaw, tui omna ah bangci paipih thei ding? Thumna ah, ganhing khempeuh kaihkhop ding leh kepcing ding pen thu buaihuaipi khat hi. Bangbang hileh Noah phun lo-in paulap zong, zong selo hi. Pasian a bupin muang lel a, tua in Pasian nuihmaisak hi. Pasian a bupin muang cih ciangin na nuntakna aading a hoihpen ding amah’n thei hi, ci-a upna hi. Amah’n a kamciam bangin hong seem ding, buainate ah hong huh ding, a kisap hun ciangin a piang theilo ding thute nangawn hong seem ding, ci-in lam- etna zong, hi. Lai Siangtho in, “Amah a pahtawi mite tungah, a kip den Ama itna a muang mite 8 tungah, Amah lungkim hi” ci hi. Noah in kum 120 sung tembaw lam hi. Lungkiat hun tamveipi om dingin ka ngaihsun hi. Kum khatkhit kum khat hong bei toto-in guahzu ding danin zong a lim a lai a omloh ciangin mite in Noah pen “Pasian in hong hopih ci-a kingaihsun mihaipa khat” bangin mawhsiat ziahziah uhhi. A tate zong, inntual ah tembaw golpi kilam cih pen, mi lakah a maizum hun uh tam mahmah dingin ka ngaihsun hi. Himah taleh Noah in Pasian muang suaksuak hi. Na nuntakna sungah Pasian a bupin muan ding a kulna mun bang teng om hiam? Muanna cih pen biakpiak gamtatna nam khat hi. Tate in nu le pate’ itna leh pilna a muan uh ciangin nu le pate a lungkim dan mahin na upna in Pasian lungdamsak hi. Lai Siangtho in, “Upna tawh lo-in Pasian 9 kilungkimsak theilo hi” ci hi. Pasian, lungsim takpi tawh a thu i man ciangin amah Pasian, lungsim takpi tawh a thu i man ciangin amah Pasian, lungsim takpi tawh a thu i man ciangin amah Pasian, lungsim takpi tawh a thu i man ciangin amah Pasian, lungsim takpi tawh a thu i man ciangin amah nuihmai hi. nuihmai hi. nuihmai hi. nuihmai hi. nuihmai hi. Leitung bup tuicin tunna pan ganhing khempeuh hotkhiat nadingin ngaihsutna a kilekkim, leh a neensi dongin limtak geelna kisam hi. Tua hangin na khempeuh ah Pasian’ gualhsak bang lianin sep kul hi. Pasian in, “Noah aw, gunkuang khatpeuh hoih na sak danin lam dih o” ci lo hi. Tembaw a golna zah ding, a lim a mel ding leh a van a na ding, cihte kician takin a hilh banah tembaw tunga ganhing puakzah ding dongin gencian hi. Noah’ dawnkikna Lai Siangtho sungah hih bangin kiciamteh hi: “Tua bangin Noah in na khempeuh ah Pasian’ thupiak bang teek lianin seem hi.” 10 Hih mun ah Noah in Pasian’ cih bangbang a bupin mang (thupiakna khat zong nusia lo) ahihna leh ahi bang lianin mang (Pasian’ deihdanin, leh Pasian’ hoihsak hunin, seem) ahihna ciaptehhuai hi. Lungsim khempeuh Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 71

piakna cih pen tu-a dan hi a, Noah tungah Pasian a nuihmai pen lamdang lo hi. Tembaw golpi khat a lam dingin Pasian in nang hong sawl hileh dotkik ding, nial nading, ahihkeileh awlmawhloh nading thu pawlkhat na neikha ding hi. Ahi zongin Noah in tua bang nei lo hi. Pasian cih bangbang a lungsim takpi tawh mang hi. Tua pen Pasian’ sawl bangbang, awlmawh lohna leh zahkaina cih bang om lo-in sepna hi. “Thu hong ngen phot ning” ci-a hun le ni sottohna hilo hi. Sotto lo-a sep pahna hizaw hi. Tate in nasep ding khat hong sottoh uh ciangin tua pen thuman lohna mah ahihlam nu le pate in tel mahmah uhhi. Pasian in sep dinga hong sawl khempeuh a thu a la leh a hang hong gennop keileh zong ama thu hi lel hi. Theihtel ding na ut leh ziakai a, thuman ding na ut leh manlang hi. Thuman pahna in khan tawntung Lai Siangtho i sinna sangin Pasian’ thu hong theisak zaw ding hi. Taktakin, thu pawlkhat pen na man masak lohin na theitel zo ngeikei ding hi. Thumanna in theihtelna kongpi kihongsak hi. Pasian tungah a langsam thumanna i pia thei pahpah hi. Bang thupiakna teng mang ding, ci-in i teel thei hi. Thupiak i mannop nam teng a min gualsukin tuate i mang a, ahi zongin hi phalo i sakte, haksattuak i sakte, leh mi’ kinloh namte ahihleh i nusia ziau hi. Biakinn ah i kikhop hangin sawm-ah-khat pia lo-in i om lel hi. Lai Siangtho i simsim hangin hong gensiate i maisak kei hi. Tua banga a langsam thumanna pen thuman lohna mah hi pah hi. Lungsim takpi tawh thumanna cih pen lawpna tawh lungdam takin 11 sepkhiatna hi. Lai Siangtho in “Lungdam takin ama thu mang un” ci hi. David’ lungsim puakzia zong tua bang mah hi: “Topa aw, bang hih ding cih hong gen peuh lecin tua bangin ka hih ding hi. Ka hin laiteng lungsim Pasian a bupin muang cih 12 ciangin na nuntakna aading a takpi tawh thu ka mang ding hi.” James in Khristiante kiang a hoihpen ding amah’n thei hi, ci-a upna hi. thugenna ah, “Eite in i upna bek tawh hilo-in i sepna tawh Pasian i 13 lungkimsak hi.” ci hi. Hotkhiatna kithalawh theilo ahihna Lai Siangtho in kitel takin hong gen hi. Hanciamna tawh hilo-in hehpihna hang bekin kingah thei hi. Ahih hangin Pasian’ ta khat hihna tawh thumanna tungtawnin vantunga na Pa na lungkimsak thei hi. Thumanna tawh kiseem khatpeuh pen biakpiakna zong hi pah hi. Bang hangin thumanna in Pasian hizah takin lungkimsak thei hiam? Amah it takpi 72 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

na hihna kilangsak ahih man hi. Jesuh in, “Kei nong it uhleh kong thupiakte 14 na mang ding uhhi” ci hi. T T T T Tatat atat atsat lo-isat lo-in Pn Pasiaasian phatn phatiin lungdam i koh ciaoh ciangin amahn amah ngi sat lo-in Pn Pasiaasian phatn phatin lungdam i koh ciaoh ciangingin amahn amah sat lo-in Pasian phatiin lungdam i kn lungdam i koh ciangin amah n lungdam i k sat lo-i nuihmai hi. nuihmai hi. nuihmai hi. Midang khat ii lungsim takpi tawh hong phatna leh hong nuihmai hi. nuihmai hi. pahtaakna kammal i zakna zahin hong lungnuamsak thu dang tam lo hi. Pasian nangawn in za nuam hi. Ama tungah i zahtakna leh i lungdamna i pulak ciangin amah nuihmai hi. Noah a nuntakna ah phatna leh lungdam kohna tawh kidim ahih manin tua in Pasian lungkimsak hi. Tuicin a kiam khit-a Noah a sep masak pen ah Pasian tungah lungdam a kohna-in biakpiakna Pasian’ mai-ah lui hi. Lai Siangtho in, “Tua ciangin Noah in Pasian aadingin biakpiak tau khat lam 15 a,...tua tungah meihal biakpiakna lui hi” ci hi. Jesuh’ luih biakpiakna hangin eite in Noah bangin ganhing tawh 16 biakpiakna i lui nawnkei hi. Pasian kiangah “phatna biakpiakna” leh “lungdamkoh biakpiakna” a lui dingin hong kihilhzaw hi. Pasian pen amah 17 ahihna hangin i phat a, Pasian tungah ama sepsate hangin lungdam i ko hi. David in, “La sakna tawh Pasian’ min ka phat ding a, lungdam kohna tawh a min ka pahtawi ding hi. Tua in Topa lungkimsak ding hi” ci hi. 18 Pasian kiangah phatna leh lungdam kohna i lui ciangin a lamdang thu khat hong piang hi. Banghiam cihleh Pasian i lungkimsak ciangin ei zong i lungsim sungah lungdamna tawh i kidim hi. Ka nu in kei aading an hong huan pen nuamsa mahmah hi. Kay tawh ka kiteen khitnung nangawn ah, nu le pate kiang ka hawh uh ciangin ka nu in ama khut tung ngiat tawh an a lim mahmah hong huan hi. Ka nu a nuntakna sungah a lungkim phat mahmah khat pen ko a tate teng in ama huansa an ka nek ziahziah uh, amah’n ka gei uh pan hong et pen, hi. Ko, limsa-in ne ziahziah seemseem, amah a lungkim seemseem hi. Ko lampanin zong an limtakin neksakna tawh ka nu lungkim nading ka sepkhak uh pen ka lungkim mahmah uhhi. Hih mun ah a langnih tuakin kimanna om hi. An ka nek kawmin lim ka sakna thu ka gen buahbuah a, ka nu ka phat hi. Tua pen an lim ka sakna hang bek hilo-in ka nu’ lungkim nading zong ka cihna hi. Tua hun ciangin ka vekpi-un ka lungdam mahmah uhhi. Biakpiakna ah zong a langnih tuakin kimanna om hi. Eite aading Pasian’ hong sepsaksa thute hangin i lungdam a, tua i lungdamna Pasian tungah i pulak ciangin tua in Pasian lungdamsak bek thamlo, eima lungdamna zong khangsak hi. Late laibu sungah “Ama mai-ah midikte lungdamin nuamsa uh a, gualnuamin awng ngeingai uhhi” ci hi. 19 I siamnate i zat ciangin Pasian nuihmai hi. Tuicin a kiam khit ciangin Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 73

Pasian in Noah tungah hih bangin a theih-ol mahmah thupiaknate nei hi: “Pung unla tampi pha-in leitung dimsak un...Nungta-a a gamtaang peuhmah note’ neek ding an hong hi ding hi. Singkung hingte kong pia zo a, tu-in zong na khempeuh kong pia hi.” 20 Pasian in, “Tu-in na nopsak ding hun tung ta hi. Mihingte’ sep dinga ka seh thute seem in. Na zi tawh omkhawm in. Tanu tapa nei un. Innkuan kilamto un. Ankungte ciing unla sa ne un. Mihingte hita un. Note kong bawlna pen a tuaci ding mah ka cihna hi” ci hi. Nang tungah Pasian a lungkim hun pen kha “nasepnate” ahi Lai Siangtho simna, biakinn ah kikhopna, thungetna, ahihkeileh upna thu teci panna cihte na hih hun bek na sa kha ding a, tualo na nuntakna sunga thu dangdangte Pasian in hong kinpih lo hi, ci-in na ngaihsun kha ding hi. A taktakin, naseem na hi-a a tawlnga na hi zongin, thungen na hi-a anne na hi zongin, na nuntakna a neng a tawng dongin etcik Na nuntakna a neng a tawng dongin etcik pen Pasian in nuamsa hi. Na gamtat pen Pasian in luhekna a neng khat nangawn khahsuah lo-in hong encik hi. Lai Siangtho in, nuamsa hi. “Pasian’ zia tah kituak mite’ kalsuanna TOPA in lamlak hi. Amaute’ nuntakna a neng a tawng dong ah amah a lungkim hi” ci hi. 21 Mawhna simloh mihing’ sepkhiat thu khempeuh, phatna lungsim puakzia tawh ahih nakleh Pasian’ minthanna aadingin kiseem thei hi. Kuang le keu sawpna, setvan puahna, van zuakna, computer khetna, ankung ciinna, innkuanpih neihna, cihte Pasian’ minthanna aadingin na hih thei hi. A diakdiakin Pasian in ama hong piaksa siamna leh kivakhnate na zatkhiat pen muhnop sa mahmah a, na angtang mahmah hi. Pasian in ama lungkimna a pian nadingin eite tungah siamna a tuam tek hong guat ngiat ahihi. Pawlkhatte kimawl a siam dingin, leh pawlkhatte thu a telkheh dingin hong bawl hi. Nang zong, setvan puah lamsang (mechanics), phazah tuat lamsang (mathematics), music lamsang, ahihkeileh siamna a dang tul-then tampite na ngah kha ding hi. Hih siamnate khempeuh in Pasian nuihmaisak thei hi. Lai Siangtho in, “Ama lampanin zong mihing khatciat hong sui pha a, tu-in i sep khempeuh hong encik hi” ci hi. 22 Na siamnate seelsawmna ahihkeileh midang khat tawh kibatsawmna tawh Pasian’ minthan nading ahihkeileh a lungkim nading kiseem theilo hi. Nang pen nangmah na hihna tawh amah na lungkimsak thei bek hi. Nang’ hihna khatpeuh na kinolh simsimin nang hong piangsak Pasian’ pilna leh a 74 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

ukzawhna a nial na hihi. Pasian in, “Nang hong Piangsakpa tawh kinial theih nading thu na nei kei hi. Nang pen beelseekpa’ seek leibeel khat na hi lel a, leibeel in ‘Bang hangin hih bangin hong bawl na hi hiam?’ ci-in dong ngeilo hi” ci hi. 23 Olympic tai kidemna-a gualzopa ahi, “Meikuang sakol-lengte” (Chariots of Fire) kici limhing (film) sunga kihel, Eric Liddell in, “Pasian in ngimna khat aading kei hong bawl ahihlam ka um hi. A manlang dingin hong bawl ahihlam zong ka um a, ka tai ciangin Pasian’ lungkimna in hong zawtkha hi” ci hi. A nununglam ciangin amah’n “Tai NI KUANA: kidemna ah kihel nawn kei le-ing Pasian a zahko tawh ka kibang ding hi” ci lai hi. Kha tawh kituaklo siamna BANG IN cih bang om lo a, a kizangkhial siamna cih bek om hi. PASIAN Pasian’ lungkim nadingin na siamnate zat kipan in. NUIHMAISAK? Pasian pen ama piansak nate na pahtaak lam hong muh ciangin zong a lungkim hi. Hoihna na muh theih nadingin mittangte, a ging na zak theih nadingin bilte, a gimnam na ngah theih nadingin nak, a limna na ciap theih nadingin leii, leh kilawnna na phawk theih nadingin na vun nuai-ah phawktheihna thagui, cihte hong pia hi. Na pahtaak khatpeuh a om ciangin tua aadingin Pasian tungah lungdam na koh leh tua pen biakpiak gamtatna khat hong suak hi. Lai Siangtho in zong, “Pasian in...nuam takin 24 i zat dingin na khempeuh cingh takin hong pia hi” ci hi. Na ihmut nangawn Pasian in hong encik nuam hi. Ka tate a neulai- un a ihmut uh ciangin lungkimna tak tawh ka et-et lam ka kiphawk lai hi. Khatveivei, sun hun pen buaina leh thuman lohna cihte tawh kidim thei ahih hangin a ihmut uh ciangin lungkimna, lungmuanna leh lungnopna tawh kidimtuak mahmah uh a, amau bangzah takin it ka hihlam ka kithei phapha hi. Ka tate ka pahtaak theih nadingin amau lampan kei aading bangmah hong sepsak ding uh kullo hi. Amau it mahmah ka hih manin a naksuk a naktoh uh ka et bek zong kei aadingin lungkimna hi. A awm uh sangto zeel, niamsuk zeel-a om keukeu pen ka et kawmin ka nuihmai a, khatveivei lungdamna tawh khitui mualtuangin ka om thei hi. Pasian in a lungsim sunga om bangin nang hong bawl ahih manin na ihmut laitakin zong itna tawh hong encik hi. Hih leitungah nang bek mihing ahi dan khatin nang hong it hi. Nu le pate in a tate uh a pahtaak theih nadingun a tate a cingtaak ding ahihkeileh a picing dingin kal masa lo uhhi. A neutuung uh-a kipan bang gual bang gual a pha uh zongin pakta den uhhi. Tua mah bangin Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 75

Pasian in zong nang hong pahtaak theih nadingin na picin hun khat ngak sese lo hi. Kha thu lamah na tunna tantan tawh hong itin hong pakta hi. Na gol tohtoh ciangin nang lampan na lungkimsak zawhloh sangsyate ahihkeileh nu le pate cih bangin na tuakkha thei ding hi. Pasian in zong nang tungah tua bang lungsim a nei ding sa kha kei in. Cingtaak sinsen ahihkeileh mawhna baang vetlo cih bang hi theilo na hihlam Pasian in hong thei hi. Lai Siangtho in, “Amah in ei, bang tawh hong kibawl cih hong tel mahmah hi. Leivui i hihlam thei gige hi” ci hi. 25 Pasian’ et pen na lungtang, na lungsim puakzia hi: Amah lungkimsak ding cih pen na lunggulh lianpen mah ahi hiam? Tua pen Paul’ lungtup kungpi hi: “Ahih hangin hih muna i inn ah ahi-a hua taka i inn ah ahi zongin, eite in na khempeuhte sangin amah ngiat mah i lungkimsak nuam hi.” 26 Tawntung hun thu tawh kizui-in na nuntak ciangin na lungtup pen zong “Nuntakna pan lungkimna bangzah ka ngah ding hiam?” cihna panin “Pasian in ka nuntakna pan lungkimna bangzah a ngah ding hiam?” cih ah hong kilaih ding hi. Pasian in Noah bang dan mi -- Pasian’ lungkimna a pian nadinga a nungta nuam mite -- kumzalom sawmnih-le-khat sungah a zonzon laitak hi. Lai Siangtho in, “A pilvang mi, Pasian a lungkimsak nuam mi, khatpeuh a om kha ding hiam, ci-in Pasian in vantung panin mihing khempeuh ensuk hi” ci hi. 27 Pasian lungkimsak ding cih pen na nuntak lungtup kungpi na hisak ding hiam? Hih lungtup kungpi a mitsuan vinven minu mipa aading Pasian’ sepsakloh ding na khat zong om lo hi. NI KUANI KA NGIMNA TAWH KIPAWL LUNGNGAIHNA Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Pasian ka muan ciangin amah nuihmai hi. Lungngaih Ding Thu: Phawk diwk ding Khang Khawkneu:wkneu: “Amah a bia mite leh ama itna a muang Pha Phawk ding Khawkneu: Pha Phawk diwk ding Khang Khawkneu:wkneu: mite tungah Topa lungkim hi” Late 147:11 (CEV) Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Bang hoihpen cih Pasian in thei ahih Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: manin ka nuntakna sung bang mun tengah Pasian mah muanpenin ka neih ding kisam hiam? 76 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

10 B B B B BIAIA IAIA IAKPIAKPIAKKNANA L LAIGILAIGIL KPIAKNA LAIGIL KPIA KPIAKKNANA L LAIGILAIGIL No le no Pasian kiangah kipia un... A thumaan ngimnate aading zattheih dingin na hihna bup uh tawh ama kiangah niamlut un. Rom 6:13 (TEV) Biakpiakna a laigil pen niamlutna hi. Niamlutna (surrender) cih kammal pen kipakta khollo a, kipum- apna (submission) kammal zah phial mahin kideih lo hi. Lelhna gimnam pian a, kuamah a guallel ki-ut lo hi. Niamlutna kammal i zat ciangin gal kidona ah gallel, kidemna khatpeuh ah guallel, ahihkeileh a thahatzaw khat kiangah lut, cih danin a nopci lo theithei thu-omziate i mitkha ah hong luai hi. Hih kammal pen a hoihlo lamin kitamzat zawdiak sawn hi. Khutkhial mite a kimat ciangin ukna nei mite kiangah niamlut uhhi. Kidemna a khauh mahmah tu hun nuntak khuasakna sungah lungkiat ngeiloh ding leh khiapsuk ngeiloh dingin hong kihilh ahih manin niamlut cih thu tawh kisai kitamzak khalo hi. Gualzawhna mah a thupipen ahihleh niamlutna cih pen ngaihsut theihloh ding thu hong suak hi. Lelh ding, kipum-ap ding, thuman ding, leh niamlut ding cihte sangin gualzawh ding, lawhcin ding, tungnung tuan ding, cihte mah i kikum nuamzaw ding hi. Ahi zongin Pasian kiangah niamlutna pen biakpiakna laigil na hi sese hi. Tua pen a lamdang Pasian’ itna leh hehpihna, maan takin i dawntuahna hi. Ama kiangah ei le ei i kipia a, tua pen launa ahihkeileh sep ngeina khat hang hilo-in itna hang hi. “Banghanghiam cihleh amah in eite hong it masa hi.” 1 Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 77

Paul in up ngamhuailo zah dinga a lian Pasian’ hong hehpihna thu, Rom laikhak khawklian masa 11te sungah hong gentel khit ciangin Pasian kiangah biakpiakna tungtawnin i nuntakna bup tawh i niamlut nadingin hong hanthawn hi: “Tua teng ahih manin lawmte aw, Pasian’ hong hehpihna lianpi hangin...ama nasepna aading a kipiakhia, amah a lungkimsak, a hingtang biakpiak van khat bangin no le no Pasian kiangah kilui un. Tua pen note’ luih ding a kul biakpiakna maan hi.” 2 Biakpiakna maan -- Pasian’ lungkim nading sepna -- cih pen nang le nang Pasian kiangah a bupin na kipiak ciangin hong piang hi. A tunga khawkneu sunga kilui, luih cih kammalte limtak ciamteh in. Nang le nang Pasian kiangah na kiluih pen biakpiakna i cihcih pen hi pah hi. Hih, mimal niamlutna pen min tuamtuam tawh zong kilo thei hi: Pasian aading kipiakna; Jesuh, Topa-a saanna; singlamteh puakna; “kei” cih lungsim a sihna; Kha Siangtho kiangah lutna, cih bangte hi. A min na lawhdan thupi lo a, na hih takpi ding kisamzaw hi. Pasian in na nuntakna -- a vekpi-in -- deih hi. Za ah sawmkua-le-nga cih pen kicing lo hi. Pasian kiangah a bupin niamlut ding hong khaktan thei thu thum om a, Nang le nang Pasian tuate pen: launa, kiphatsakna, leh kiangah na kiluih pen lungbuaina, cih teng hi. Pasian in biakpiakna i cihcih pen hi bangzahin hong it cih tello i hih manin pah hi. niamlutna zong a khiatna i theikhial a, i nuntakna ah ei le ei i ki-uk nuam hi. Pasian ka muang thei ding hiam? Pasian ka muang thei ding hiam? Pasian ka muang thei ding hiam? Pasian ka muang thei ding hiam? Pasian ka muang thei ding hiam? Muanna pen niamlutna sungah omloh a phamawh kihelpih khat hi. Pasian na muan masiahsiah ama kiangah na niamlut kei ding a, thu khat leuleu ah amah na theihtelbeh mateng amah na muang theikei ding hi. Launa in i niamlut ding hong khaktan a, ahi zongin itna in launa khempeuh notkhia hi. Pasian in bangzah takin hong it cih na theihtel zahzah, niamlutna zong hong ol pah ding hi. Pasian’ hong itna bangci theih thei na hi hiam? Amahmah in siksan 3 theih ding thu tampi hong pia hi: nang hong it ahihna pulak hi; ama muhlohna ah na om ngeikei hi; na nuntakna a neng a tawng dongin hong 4 5 kinpih hi; nopsakna namkim na ngah theih nadingin hihtheihna hong pia hi; na nuntakna aading geelna hoihte nei hi; na mawhna hong maisak hi; 8 7 6 9 nang tungah itna tawh hong lungduai mahmah hi. Pasian in nang’ ngaihsut theihzah sangin teh theihloh a sangzaw thamin nang hong it hi. 78 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

Tua itna hong kilahkhiatna a lianpen pen nang aading Pasian’ Tapa hong kiluina pen hi. “Eite mawhnei i hih laitak eite aading Khrih hong si 10 ahih manin Pasian in eite hong itna kip takin hong lak hi.” Pasian aading nang bangzahin thupi cih na theihnop leh, singlamteh tungah a khutte zan kawmin “Hih zah takin nang ong it ing. Nang lo tawh ka nuntak sangin kei si nuamzaw ing” hong ci Khrih en dih in. Pasian pen kipum-apna i neih nadingin zawhthawh thu tawh hong tawsawn gawpgawp a gilo sila ukpa ahihkeileh mi ngongtatpa hilo hi. Amah in i lungsim deihna kantansawm lo a, ama kiangah ei le ei suakta takin i kiluitawm theih nadingin hong heelzaw hi. Pasian pen itna a nei, a suaktasakpa khat hi a, ama kiangah niamlutna in kikhihna piangsak lo-in suahtakna hong tunzaw hi. Jesuh kiangah eimahmah a bupin i va niamluttawm ciangin amah pen thagum hatna a suang ukpa bang hilo, i honpa ahihlam; naseem uk bang hilo, i sanggam ahihlam; khatkia thuneihna a zangpa hilo, i lawmpa ahihlam i mukhia ding hi. Hihtheihloh nei i hihlam pulakna. Hihtheihloh nei i hihlam pulakna. Hihtheihloh nei i hihlam pulakna. A bupin niamlut ding hong Hihtheihloh nei i hihlam pulakna. Hihtheihloh nei i hihlam pulakna. khaktan thu nihna pen i kiphatsakna hi. Piansak nate cih ciang bek i hihlam, leh na khempeuh a uk a van i hihlohlam i kipulak nuam kei hi. “Pasian tawh 11 na kibang ding uhhi” cih pen tangtawng pek panin i lelhtaak zia-etna hi. Tua lunggulhna -- a uk dinmun utna -- in i nuntakna sungah lunggimna nakpi- in piangsak hi. Nuntakna cih pen thasaanna (struggle) khat hi a, ahi zongin Jakob’ tuahkhak ngei mah bangin tua i thasaanna pen Pasian tawh thasaanna ngiat ahihlam mi tampite in theitel lo uhhi. Pasian i suak nuam a, tua hangin tua thasaanna ah i gualzawh nading lampi om lo hi. A.Z. Tozer in, “Mi tampite a buai detna uh, hanciam napi-un a khantoh theihlohna uh, a hang pen amau aituam thasaanna a mong dong tung nailo uh ahih man hi. Thupiak ding i hanciam den a, i sunga Pasian’ nasepna i va nawngkaisak den hi” ci hi. Eite, Pasian i hikei a, zong i hi ngeikei NI SAWMNA: ding hi. Eite pen mihing i hihi. Pasian suak nuamin BIAKPIAKNA i hanciam ciangin tua bang mah a na ut ahi Sa- tan mah bangin i puk hi. LAIGIL Eite in i mihing hihna pen lungsim sukkhak thu tawh hilo-in lungsim pilna tawh i saang ding hi. I hihtheihloh thute i tuahkhak ciangin thangpaihna, hehna, leh khasiatna tawh i thukkik thei hi. I tun a sangzaw ding (ahihkeileh a tomzaw ding), a pongzaw ding, thatang a hatzaw ding, siamna a neizaw ding, mel a hoihzaw ding, leh neih le lam a hauzaw dingin i lunggulh hi. I ut teng seem nuamin i deih teng i ngah Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 79

nuam a, tua bang hong pianloh ciangin lungkia-in i dah hi. I neihloh pawlkhat Pasian in midangte a piak i muh sawnsawn ciangin eenna, hazatna leh ei le ei hehpihhuai kisakna hong piang hi. Niamlut a khiatna. Niamlut a khiatna. Niamlut a khiatna. Niamlut a khiatna. Pasian kiangah niamlut cih ciangin bangmah Niamlut a khiatna. gamtaang lo-in kihepkhiatna, kaam thu bek muanna, ahihkeileh thadah vuina cih bangte hilo hi. Tu-a thu-omzia (status quo) ahi bangin saanna zong hilo hi. A kilehbulh khat hihtuakzaw a, Pasian kiangah niamlut i cih ciangin laih ding a kisam thu khat laihzawh nadingin na nuntakna pia, lui, ahihkeileh gimna thuak, cihna hi. Pasian in a niamlut mite ama taangin galdo dingin sam thei hi. Niamlut cih pen meidawite ahihkeileh a niamkiatte aading hilo hi. Tua mah bangin khuak pilna nusia ding cihna zong hilo hi. Pasian in zatloh dingin na khuak mawkbawl lo ding hi. Pasian in set milimte (robots) ama naseem dingin deih zenzenlo hi. Niamlut i cih ciangin na sungpua melpuakzia (personality) seelcipna hilo hi. Pasian in na sungpua melpuakzia a tumdang teng na zatkhiat ding hong deih hi. Niamlutna in tuate beimangsak cih sangsikin khangtosak hi. C.S. Lewis in, “Pasian ki-uksak seemseem lehang, eite ama bawlsa i hih manin i hihna taktak bangin i hito seemseem hi. Pasian in nang le kei dinga hong ngimsa a om bangin mihingte a tuamtuamin hong bawl hi...Khrih ka zuat ciangin, Ama sungpua melpuakzia sungah kei le kei ka kipiak ciangin, kei’ aituam sungpua melpuakzia taktak khat ka ngah pan hi” ci hi. Niamlutna thu pen thumanna thu (obedience) ah kitelpen hi. Hong cih bangbang “Hita hen, Topa” ci-in na mang hi. “Hilo hi, Topa” cihna pen thalnialna hi. Jesuh’ hong cih mang lopi-in amah Topa na ci theikei hi. Peter leh a lawmte zan khat tawntung nga bengin bangmah a ngahlohna uh mun ah ngen khatvei khuh kik dingin Jesuh in a sawl ciangin Peter in niamlutna a cih thu, hih bangin na lakkhia hi: “Topa, zan thapaai nakpi-in ka seem uh a, ngasa khat nangawn ka man kei uhhi. Ahi zongin hong sawl na hih 12 manin ngen ka khuhsuk ding hi.” A niamlut mite in Pasian’ cih bangbang, a khiatna omtuak ta keileh, mang uhhi. A bupin niamlutna sunga kihel thu dang khat pen muanna (trust) hi. Abraham in koi tak tung ding cih thei lopi-in Pasian’ makaihna zui hi. Hannah in cik ciang tangtung ding cih thei lopi-in Pasian’ sep ding hun ngak hi. Mary in bangci danin hong piang ding cih thei lopi-in na-lamdang khat lam-enin om hi. Josef in thu le late bang hangin tuaci pian cih thei lopi-in Pasian’ 80 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

ngimna muang hi. Hih mite khatciat Pasian kiangah a bupin niamlut uhhi. Vai khatpeuh ah nang’ phattuam nadingin midangte’ pilna siamna zat ding (ngian-vat ding), nang’ thusun teng hong kiman nading, thu-omzia na heizawh nading, cihte hanciamsawm lo-in na hong seem dingin Pasian mah na muan ciangin Pasian kiangah a niamlut na hihi. Nang, om hiithiat lelin Pasian na seemsak in. Nang, “thuvanpi” (in charge) na hihdet kullo hi. Lai Siangtho in, “Pasian kiangah niamlut inla lungduai takin amah ngak in” 13 ci hi. Hanciambeh lo-in muanbeh in. Hong kisiatgennate thukkik lo-in nang le nang na kiphelh samsam sawmloh ciangin zong a niamlut na hihi. A niamlut lungsim pen kizop kikomnate ah kilangpen hi. Na niamlut ciangin midangte na nawlkhiin kei a, nang’ ngah hamtang ding thute (rights) zong na kal kei a, nang’ aituam hamphat nading na seem kei hi. Mi tampite aadingin niamlut ding a haksatpenna mun pen sum le paai thu hi. Mi tampite in, “Pasian aading nungta nuam mah ing. Ahi zong, nuntak a ol nading leh ni khatni teh nuamtak ka tawlngak theih nadingin lah sum a kicingin zong nuam ing” ci uhhi. Pensen lakna (retirement) cih pen a niamlut nuntakna ii lungtup kungpi hilo hi. Banghanghiam cihleh tua pen i nuntakna sunga kin masak ding tawh kisai thu ah Pasian tawh kidemna hi. Jesuh in, “Pasian leh sum aading a nihin na seemkhawm theikei ding uh 14 hi” a cih banah, “Na neih na lamte uh koikoi-ah a om zongin tua mun ah na lungsim uh zong om ding hi” ci lai hi. 15 Niamluttawmna tawh kisai etteh ding a bulpi pen Jesuh hi. Kikhailupna a thuak ma zanin Jesuh pen Pasian’ geelna sungah amah le amah niamlut hi. Amah’n hih bangin thungen hi: “Pa aw, nang aadingin na khempeuh hithei hi. Hehpihna-in hih gimthuakna hai kei kiangpan hong lakkhiatsak in. Ka cih hangin kei’ deihna bang hilo-in nang’ deihna bang ahih ding ka ut hi.” 16 Niamlutna thu pen Jesuh in, “Pasian aw, hih gimna a thumanna thu leh lakhia zo ding na hihleh hehpihna-in lakhia dih muanna thu ah in” ci-in thungen lo hi. Na khatpeuh Pasian in kitelpen hi. hihthei ahihlam amah’n pulak khin hi. “Pasian aw, hih gimthuakna paihkhiat ding nang’ lunglutpen thu sungah a kihelkhak zenzenleh hehpihna-in tua bangin hong seem in. Ahih hangin hih thu in na ngimna kicingsak ding ahihleh tua pen keima lungdeih zong hi pah hi” ci-in ngenzaw hi. A niamlut takpite in, “Pa aw, hih bang buaina, gimna, leh natna ahihkeileh hih bang thu-omzia pen keima nuntakna sung ahihkeileh midang khatpeuh’ nuntakna sunga na ngimna leh na minthanna kicinsak nadingin Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 81

kisam ahihleh tua pen hehpihna-in lakhia kei in” ci uhhi. Tu-a dan picinna ciang tuntoh nading pen a thubaih hilo hi. Jesuh’ tuahkhak thu ah zong Pasian’ geelna hangin amah gim mahmah a, a khua-ulte sisan bangin taak tanghial hi. Niamlutna cih pen nasep haksa mahmah khat hi a, angsung bulphuh i pianzia tawh nakpi-in kidona hi. Niamlutna thupha. Pasian kiangah a bupin na niamlut ciangin na Niamlutna thupha. Niamlutna thupha. Niamlutna thupha. Niamlutna thupha. hamphatzia ding Lai Siangtho sungah kitel takin kigelh hi. A masapenin lungnopna na ngah hi: “Pasian tawh na kitot khawl phot in! Amah tawh kithuhual lecin a tawpna ah lungnopna na ngah ding a, nang aadingin nate 17 hong lem ding hi.” A zom ah, suahtakna na ngah hi: “Pasian’ zia le tongte leh a bei ngeilo suahtakna sungah nang le nang kilui in...ama suahtakna sungah kihong takin a nungta thei dingin (ama) thupiakte in nang hong 18 khahkhia ding hi.” A thumna ah, Pasian’ vangliatna na nuntakna sungah na ngah hi. Lungtang a pha mahmah zia-etnate leh a thakhauh buainate Khrih kiangah tun lehang ama tungtawnin kizo thei hi. Joshua in a khan sunga gal kisimna lianpen a tuahkhak ciangin 19 Pasian tawh kimaituahin a mai-ah bokin bia a, ama geelna teng tawh niamlut hi. Tua niamlutna in Jerikho khuapi ah a lamdang galzawhna khat piangsak hi. A kitukalh tawh a kibang thumaan (paradox) khat pen hih bang hi: Niamlutna tungtawnin galzawhna piang hi. Niamlutna in nang hong thaneemsak lo-in hong thakhauhsak hi. Pasian kiangah niamlut lecin vai dangte ah na kihtak ding ahihkeileh na niamlut ding kul nawnlo hi. Hotkhiatna Galkap (Salvation Army) a phuankhiapa William Booth in, “Mi khat ii vangliatna a phatzah pen a niamlutna zah tungah kinga hi” ci hi. Pasian’ mizatte pen a niamlut mite hi. Pasian in Jesuh’ nu dingin Mary a teelna pen siamna a neih man, a melhoih man, ahihkeileh a hauh man, cih bang hilo a, ama kiangah a bupin niamlut ahih man hi. A piangtheilo phial ding tawh kibang Pasian’ geelna thu, vantung mi in a koh ciangin Mary in lungsim kip tawh, “Kei pen Topa’ naseem nu ka hihi. Ama deih bangbang saan ding ka ut hi” ci hi. Pasian’ khutsunga om a niamlut nuntakna sangin 20 a vanglianzaw bangmah om lo hi. “Tua ahih manin Pasian kiangah nang le nang a bupin kipia in.” 21 Nuntakzia ding lampi hoihpen. Nuntakzia ding lampi hoihpen. Nuntakzia ding lampi hoihpen. Nuntakzia ding lampi hoihpen. Mi khempeuh pen a tawptawpna Nuntakzia ding lampi hoihpen. ah bang hiamkhat ahihkeileh kua hiamkhat kiangah niamlut tek uhhi. Pasian kiang hilo ahihleh na niamlutna pen midangte’ ngaihsutna tungah ahihkeilleh lam-etna tungah, sum le paai tungah, khasiatna tungah, launa tungah ahihkeileh na kiphatsakna, na lunggulhna, ahihkeileh na angsung lungsim tungah kinga ding hi. Nang pen Pasian a bia dinga hong kibawl hi a, Pasian 82 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

biak ding na pelh leh na nuntakna na piak theih nading nadangte (milimte) na piangsak ding hi. Na niamlut nading mun teeltheih nading suahtakna na nei a, ahi zongin tua na teelna huhau-a piang thute pan na suakta theikei hi. E. Stanley Jones in, “Khrih kiangah na niamlut keileh kisiatna mun ah a niamlut na hihi” ci hi. Niamlutna pen nuntakzia ding lampi hoihpen hi lo a, nuntakzia ding khat bek a om lampi hi. Lampi dangte, khat zong kimang lo hi. A dangte khempeuh in lungkiatna, lungkim lohna, leh ei le ei kisuksiatna ah hong tun hi. Lai Niamlutna pen nuntakzia Siangtho King James Letkhiatbu sungah ding lampi hoihpen hi lo niamlutna pen “thulam a tawn, na a, nuntakzia ding khat 22 nasepna” ci-in min kivawh hi. Letkhiatbu bek a om lampi hi. dang khat ah “Pasian’ na sep nading lampi 23 a lekkimpen” kici hi. Na nuntakna tawh na niamlut pen a haivai, lungsim phuutna banga gamtatna hilo-in a pilvai, thulam a tawn gamtatna khat hi a, na nuntakna a thupi theipen leh a lekkim theipen dinga na zatna hi. Tua hangin zong Paul in, “Tua ahih manin amah 24 lungkimsak ding cih pen i lungtup kungpi dingin i nei hi” na ci hi. Pasian kiangah “himah” (yes) na cih hunte pen na pilvangpen hunte hi ding hi. Na nuntakna sungah Pasian’ thupha na ngah ding hong khaktanpi pen midangte hilo-in nangmahmah na hihlam -- na angsung theihna, na kiphatsakna leh nang’ aituam ngimna, cihte ahihlam -- na theih nading kum tampi kisam thei ding a, ahi zongin a tawpkhakna ah na theikhia veve ding hi. Nang’ aituam geelnate bek mitsuanin na neihleh na nuntakna aading Pasian’ geelsa ama ngimnate na cin zokei ding hi. Na sungah Pasian in ama nasepna thukpente hong seem ding ahihleh tu-a bangin hong kipan ding hi. Tua hi a, a beisa huna na khasiatnate, tu laitak-a na buainate, mailam hun aading na lungtupte, na launate, na sunmangte, na thaneemnate, na uuknate, na liamnate, leh na dongtuahnate, a vekpi-in Pasian pia in. Mawtaw hawl bangin kigenteh lehang, a hawlpa’ tutna ah Jesuh tusak inla a heekna zong na khutte tawh lawng sese kei in. Lau kei in; ama letcingna nuai-ah bangmah kitolkhia lo ding hi. Jesuh’ hong sinsakna hangin na khempeuh na zeeksiam ding a, Paul tawh na kibangto ding hi: “Ka sungah sunglam tha hong thunsak ahi Ama tungtawnin na khatpeuh aading zattheih dingin, leh na khatpeuh tawh kithakim dingin, ka om hi. Cihnopna ah Khrih’ kitangcinna sungah kei zong ka kitangcing khop hi.” 25 Paul a niamlut kipat hun pen Damascus lampi tungah mit a mangsak Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 83

khuavak khat in a kaptukna pan hi. Ei, a dangte aadingin ahihleh Pasian in tua sangin a neemzaw thu le late tawh i lungsim hong la hi. Bangbang ahi zongin niamlut cih ciangin khatvei thupiang bek hi ngeilo hi. Paul in, “Nisimin ka si hi” ci hi. Niamlut kipat hun a om mah bangin niamlut zat-kisin hun cih 26 zong om a, tua pen hun khatkhit hun khat banah khan tawntung hi ding hi. A hingtang biakpiakna ah a kibuaipih thei thu pen biakpiak tau pan taalkhiatna hi a, tua hangin ni khat sungin na nuntakna sawmnga vei peetmah na niamlutsak kikkik ding kisam kha ding hi. Niamlutna pen na nisim nasep na hihsak ding kisam hi. Jesuh in, “Mite in ka nung hong zuihnop uhleh amau deih van le nate a nusiatloh uh phamawh hi. Ka nung hong zuih theih 27 nadingun a nuntakna uh nisimin a nusiatnop ding uh kisam hi” ci hi. Galphawnna (warning) khat kong pia nuam hi: A bupin a niamlut nuntakna tawh kalsuan dingin na khensat ciangin tua na khensatna hong kisittel ding hi. Tua bang i cih ciangin khatveivei a nuam khollo, mi’ utloh, a gimhuai, ahihkeileh a piangtheilo ding tawh kibang, nasep mabante sepna zong hi thei ding hi. Na sepnop khat tawh a kikeelki nasep khat sepna zong hi thei hi. Kumzalom sawmnih sunga Khristian makai minthangte lakah khat pen Campus Crusader for Christ a phuankhiapa Bill Bright hi. Leitung mun citenga Crusade naseemte bangin a va pai “Kha Thukhun Thu Lite” (the Four Spiritual Laws) kici laidalno kihawmte, leh mi awn tulli val in a etkhak uh “Jesuh limhing lahna” (the Jesus film) tungtawnin awn 150 sangin a tawmzawlo mite in Khrih hong zuan uh a, tuate in vantung ah tawntung hunnuam ngah ding uhhi. Khatvei, Bill Bright kiangah, “Pasian in bang hang’n na nuntakna hizahin ong zang-a thupha ong pia ai tam?” ci-in ka dong hi. Amah’n, “Ka khangno lai-in Pasian tawh thukimna khat bawl ing. Tua pen laidal khat ah gelhkhia-in a nuai-ah ka min thuh ngiat ing. Tua ka laigelh bel hih teng hi: Tuni-a kipanin Jesuh’ sila ka hihi.” Tua bang dan Pasian tawh thukimna nam na bawl ngei hiam? Ahihkeileh na nuntakna sungah a lungkim bangbanga na hong seem thei Pasian’ thuneihna tawh kisai-in Pasian tawh a kinialnial lai peuh na hikha hiam? Tu-in -- Pasian’ hehpihna, hong itna, leh a pilna, cihte sungah -- na niamlut ding hun hong tung ta hi. 84 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

NI SAWMNI KA NGIMNA TAWH KIPAWL LUNGNGAIHNA Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Biakpiakna a laigil pen niamlutna hi. Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Phawk diwk ding Khang Khawkneu:wkneu: Phawk diwk ding Khang Khawkneu:wkneu: \"A thumaan ngimnate aading zattheih dingin Phawk ding Khawkneu: Pha Pha ama kiangah na hihna bup uh tawh niamlut un\" Rom 6:13b (TEV) Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ka nuntakna bang mun tengah Pasian Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: kiangpan paikhia ka hi hiam? Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 85

11 ASIAN ASIAN WH ASIAN P P P P PASIANASIAN TT TT TAA AA AWHWH WH WH L LAA AWMWM H HOOIHPENTEIHPENTE S SUAHNAUAHNA WM HOIHPENTE SUAHNA L L LAAWMWM H HOOIHPENTEIHPENTE S SUAHNAUAHNA Pasian’ galte i hih laitak mahin ama Tapa’ sihna hangin amah tawh kilawmtatna hong kipiakik ahih nungsang, ama nuntakna hangin eite tawntung gimpiakna panin i suakta taktak ding hi. Rom 5:10 (NLT) Pasian na lawm hoihpen hi nuam hi. Pasian tawh na kizopna ah thu le la tampi kihel hi: Pasian pen nang hong Piangsakpa leh hong Bawlpa, na Topa leh na Syapa, na Thukhen Mangpa, hong Tankhiapa, na Zuapa, na Honpa, cihte hi a, tua teng bek 1 hilo-in tampi om lai hi. Ahih hangin a lamdangpenpen thu ah: Vanglian Pasian nang’ Lawm hi nuam tazen hi. Eite tawh Pasian hong kizopna a hoihpen leh a sangpen khat Eden Huan sungah kimu thei hi: Adam leh Eve pen Pasian tawh sungmisuah takin kilawmta uhhi. Biakpiakzia thukhun tuamtuam, biakpiak pawi tuamtuam, ahihkeileh biakna cih himhim zong om se lo a, Pasian leh a piansak mite kikal-a itna kibulphuh kizopna cih bek om ziau hi. Kisuanna lungsim leh launa lungsim cihte’ khaktanna omlo ahih manin Adam leh Eve pen Pasian sungah lungkim uh a, Pasian zong amau tungah lungkim hi. Pasian’ ompihna sungah a om den dingin eite hong kibawl hi. Ahi zongin Pukna (the Fall) a tun khit ciangin tua a hoihpen kizopna i mansuah hi. Thuciam Lui sunga mi tawmkhatte bek in Pasian tawh kilawmtatna ngahkha uhhi. Moses leh Abraham-te “Pasian’ lawmte” kici-in David pen “(Pasian’) lungsim a tuakpa” kici a, Job, Enoch, leh Noah in Pasian tawh 2 sungmisuah takin kilawmtatna ngah uhhi. Himah taleh Thuciam Lui sungah Pasian tawh kilawmtatna sangin Pasian kihtakna kitam muhzaw hi. 86 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

Jesuh in tua thu-omzia khel hi. Singlamteh tungah i mawhna thaman a lohkik ciangin biakinnpi sunga om, Pasian leh eite i kikhenna lim ahi, innsung deina puanpi a lu lampan a taw lamdong kikeekin phel nih kisuah hi. Pasian kiang luttheih pahna kingahkik ta, cihna hi. Thuciam Lui hun lai-a siampite Pasian tawh kimuhkhak nadingin sauveipi kiginkholh kul a, eite i hihleh tu-in bang hun bang hun ci lo-in Pasian i nai thei hi. Lai Siangtho in, “Tu-in eite Pasian tawh kizopna a thak, a hoih mahmah khat, sungah lungdamin i om a, tua pen Pasian’ lawmte i 3 suahtheih nadinga i Topa Jesuh Khrih’ hong sepsakna hang ahihi” ci hi. Pasian tawh kilawmtatna cih pen Pasian’ hehpihna leh Jesuh’ sihna hang bekin piang thei hi. “Hihte khempeuh, galte i hihna pan Khrih tungtawnin ama lawmte dingin hong khel, Pasian’ NI SAWM-LE-KHATNA: sep ahihi.” Khristian la khat sungah, “Jesuh 4 PASIAN sunga I Neih Lawmpa” (What a Friend We Have in Jesus -- Tedim Labu sungah “I Mawhna leh I TAWH Dahna Teng”) kici a, a taktakin Pasian in LAWM Thumgawm Pasian Khat sunga kihel ahi Pa, Ta, 6 5 7 HOIHPENTE leh Kha Siangtho amau teng thum tawh a kilawmta ding leh a kithuahkhawm dingin eite SUAHNA hong sap hizaw hi. Jesuh in, “Note, silate kong ci nawnkei hi; banghanghiam cihleh sila khat in a topa’ nasep theihpih lo hi. Tua taangin lawmte kong ci khinzo hi; banghanghiam cihleh ka Pa kiangpana ka theihkhak thu khempeuh note kong theisak khinzo hi” ci hi. Hih khawkneu sunga lawm cih kammal 8 in kimeltheihna pak nam sangin kimaingapna leh kimuanna tawh kizom kithuah cih khiatna nei hi. Mopawi-a mopipa’ kithuahpihpa cihna mun leh 9 kumpi khat ii kimaingappih, sungmi-a a koih, a muan mahmah a lawmte cihna mun ah hih kammal mah kizang hi. Kumpi inn sunga silate pen kumpipa tawh kigamlatna mun ah a om uh kul hi. Ahi zongin kumpipa’ muan, sungmi- a a koih, a lawmte ahihleh kumpipa kiangah lut thei pah uh a, vai thupi thusimte zakha theikha uhhi. Pasian in ama sungmi lawmta dingin kei hong deih cih thu pen telsiang ding haksa a, ahi zongin Lai Siangtho in, “Amah pen nang tawh a 10 neih, na kizopna uh a thupilak mahmah Pasian khat hi” ci hi. Pasian in amah tawh i kisungmisuah mahmah ding nakpi-in lunggulh hi. A taktakin zong, i nuntakna a neng a tawng dong-a kipan van awngthawlpi nangawn bawl ding a geelna, mihing tangthu a piansakna, cihte pen eite ama lawmte i suah ding a ut man hi. “Amah in mihing nam citeng bawl a, Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 87

leitung zong nuntak nading hun leh mun zaipi tak tawh zindo a siam dingin bawl hi. Tua pen Pasian i zon theih nading, leh khuamial sungah mialzawt pong hilo-in amah i muh takpi nading, cihna hi.” 11 Pasian thei-in i it pen eite’ hamphatna lianpen hi a, amah kithei-a a ki-it pen Pasian’ lungkimna lianpen hi. Pasian in, “Mi khatpeuh a kisialhnop leh, kei hong theihna leh hong telna thu ah kisial tahen...Hih thute pen kei 12 hong lungkimsak thute hi” ci hi. Na khempeuh a hihthei, muhtheihloh, a cingtaak ahi Pasian khat leh ciangtan a nei, mawhna tawh kidim mihing khat kikal ah sungmisuah takin kilawmtatna bang hangin om thei cih thu, ngaihsut haksa mahmah hi. To le silate kikal, ahihkeileh Piangsakpa le piansak nate kikal, ahihkeileh zong Pa le tate kikal kizopna cihte theihtel ding baihzaw hi. Tua ahihleh Pasian in a lawm dingin kei hong deih, cih pen a khiatna bang ahi hiam? Lai Siangtho sunga Pasian’ lawmte-a kiciamteh mite’ nuntakna i et ciangin Pasian tawh kilawmtatna a thusim nam guk i mukhia hi. Hih khenpi sungah thusim nihte i kikum ding a, a dang li teng mai-a khenpi ah i kikum ding hi. PASIAN’ LAWM HOIHPEN KHAT SUAHNA satlo holimna tungtawnin. satlo holimna tungtawwninin.n. T T T T Tatat atat atsatlo holimna tungtasatlo holimna tungtawwninin.n. Nipi kal khat ah khatvei biakinn satlo holimna tungta paina tawh, ahihkeileh nisim gamdaih hun khat laakna cih ciang nangawn tawh, Pasian tawh nai takin na kizom thei ngeikei ding hi. Pasian tawh kilawmtatna cih pen nuntakna sunga na tuahkhak thu khempeuh ama kianga genkikna tawh kilamto hi. Nisim Pasian kiangah kha thalak hun khat neihdet ding pen a thupi 13 khat hi mah hi. Ahi zongin amah pen na hun geelna sungah khatvei kihel ding cih ciang bek ut lo hi. Na nasepna khempeuh, mi tawh na kihona khempeuh, na buaina khempeuh, leh na ngaihsutna khempeuh nangawn ah Pasian thei-in i it pen eite’ amah kihel nuam hi. Ni khat tawntung hamphatna lianpen hi a, tatsat lo-in amah tawh na kiho thei a, a amah kithei-a a ki-it pen tua hun liana na sep thu, ahihkeileh na Pasian’ lungkimna lianpen ngaihsut thu, ama kiangah na ko thei hi. hi. 14 “Tatsat lo-in thungen” cih ciangin van lei laitak, mawtaw tuan laitak, nasep laitak, ahihkeileh nisim nasep a dang khatpeuh sep laitak, cih hunte mahin Pasian tawh kihona hi. A kitheikhial mahmah thu khat ah “Pasian tawh hun zatkhopna” pen ei khatkia amah tawh i om hun bek kisakha hi. Maan hi. Jesuh’ hong lahsa lim mah bangin nangkia Pasian tawh na om ding hun zong a kisam 88 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

mah hi a, ahi zongin tua pen na khanlawh hun bup ii khenneu khat bek hi pan hi. Na sep na bawlna peuhpeuh ah amah zong a kihel dingin na sap-a ama ompihna zong na phawkkhak leh, tuate khempeuh “Pasian tawh hun zatkhopna” hong hi pah ding hi. Pasian tawh tatsatlo kihona bangci neih thei ding cih tawh kisai a kigelhna tanglai laibu minthang khat pen Pasian’ Ompihna Zat-kisinna (Prac- ticing the Presence of God) hi. Tua laibu pen kumzalom sawm-le-sagih sung, France gam pasal siangtho biakna sang (monastery) khat-a anhuan lel khat ahi, Brother Lawrence a kicipa’ gelh hi. Brother Lawrence in a lamdang hetlo mun mawkmawk khat leh nasep ngeinate -- gentehna-in an thuk, kuang sawp, cihte -- pen Pasian phatna leh amah tawh hun zatkhopna-in laih thei ziau hi. Amah’n, Pasian tawh kilawmtat nading tawhtang pen na nasep laihna hilo-in tua nasep tawh kisai-a na neih na lungsim puakzia laihna hi, ci hi. Nang aadinga na sep ngeingei nasep khat, gentehna-in an ne, kisil, huan kho, niinbung bua, ahihkeileh tawlnga na hi phial zongin, tua pen Pasian aadingin a seem ci-in kingaihsun in, ci hi. Tu hunin Pasian i biak theih nadingin i nisim hun geelna sungpan “paikhiat” ding kisam ci-in i ngaihsunkha pahpah hi. Tua pen a hun simsimin ama ompihna zat-kisin ding i theihkhak nailoh man hi lel hi. Brother Lawrence in a nisim nasep mabante tungtawnin Pasian biak ding baihsak mahmah a, kha thalak nading ci-in a tuam vilvelin paikhiat ding kisamsak lo hi. Hih pen Pasian’ deihpen lim hi. Eden Huan sunga biakpiakna nam pen biakpiak kikhopna khat ah va kihel ding cihdan nam hilo a, a kizom paisuak lungsim puakzia hizaw hi; Adam leh Eve pen Pasian tawh tatsat lo- in kithuahkhawm uhhi. Pasian in a tawntungin hong ompih ahih manin tu liana na omna mun sanga Pasian tawh na kinaizawk nading mun dang om nawnlo hi. Lai Siangtho in, “Amah in na khempeuh uk a, mun khempeuh 15 ah omin na khempeuh sungah zong om hi” ci hi. Brother Lawrence’ ngaihsutna a laaktaak mahmahte lakah khat leuleu pen thungetna a theih-hak, a hi-bialbualte sauvei pipi neihsawm se sangin a tom leklek, kiholimna dan namte ni thapaai tatsat lo-in neih ding hoihzaw, ci hi. Lungsim palauhna kidal nading leh lungsim ngaihsutna kaihkhop theih nading tawh kisai-in Brother Lawrence in, “Thugenna a sau ciangin lungsim vakvai thei ahih manin thungetna ah zong kammal tampi 16 zatluat ding kong hanthawn nuam kei hi” ci hi. Hih, kum 450 a sawtzo, nate olsep ding cih ngaihsut piakna, pen thukinna a kiam hun, tu-a khang hun aading kituak phadiak deuh hileh kilawm hi. 17 Lai Siangtho in “a hun simsimin thungen” dingin hong sawl hi. Bangcih lehang tua bangin hithei ding i hi hiam? Hihzia nam khat ah, Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 89

Khristian tampite in kumzalom simin a na zatsa uh ahi, “husan khat thungetnate” ni khat tawntung zatna hi. Jesuh kiangah husan khat sunga na koh man ding kamvuicing tomno khat, ahihkeileh zong kamtumtawng (phrase) olno khat, gentehna-in: “Kei ong ompih teh”; “Na hehpihna saang ing”; “Nang tungah kinga ing”; “Nang ong thei nuam ing”; “Nang’ aa hi’ng”; “Nang kong muan theih nading ong Na sep na bawlna peuhpeuh ah huh in”, cih bangte na teel thei hi. amah zong a kihel dingin na Lai Siangtho kammal a tomnonote sap-a ama ompihna zong na ahi, gentehna-in: “Kei aadingin phawkkhak leh, tuate khempeuh nuntakna pen Khrih hi”; “Kei ong “Pasian tawh hun zatkhopna” nusia ngeikei niteh”; “Nang pen ka hong hi pah ding hi. Pasian hiteh”, cih bangte zong na zang thei hi. Tu-a bangin ahithei zahzahin ngen lecin na lungtang sungah thuk takin zung hong kha ding hi. Pasian leh-uksawm kei inla amah a pahtawi ding na hihlam kiphawk den in. Pasian’ ompihna zat-kisinna pen na neihtheih ding siamna leh kisekna khat hi. Music siamte in music ngaih mahmah khat ol takin a tum theih nadingun nisimin a kisin mah bangun nang zong ni khat sunga na hun tuamtuamte ah Pasian’ thu na ngaihsut nadingin nang le nang na kithatang sawl ding kul hi. Pasian na phawk theih nadingin na lungsim na kiseksak ding kisam hi. Na kipatcilna ah, Pasian in hong ompih ahihna thu a hunhunin na phawk theih nadingin na lungsim maanmaanin hong phawng ding phawnna (reminder) laidalnote na bawltawm hong kisam ding hi. Tua mitmuh phawnna laidalte na kiim tengah suang kawikawi in. “Pasian in kei hong ompih a, tu mahmahin kei aadingin amah om hi” cihdan laigual tomnote na suang thei hi. Benedictine pasal siangthote in “thunget hun” a phawng dingin nai khat a cin simin khatveita a ging naipi khat zang uh a, naipi a gin simin nasep dang teng khawl photin thungetna nei uhhi. Nang’n zong phawnna awging kithuah khutnai ahihkeileh cell phone khat na neihleh tua danin na hihthei hi. Khatveivei Pasian’ ompihna na phawkkha (sense) ding a, khatvevei phawkkha lo-in na om thei ding hi. Tu-a danin na hihna ah ama ompihna sinkhak (experience) nading a hanciam na hihleh na muitupna na khial khin hi. Pasian i phatna pen a nopci i zawtkhak nading hilo a, a hoih i sepzawh nading hi. Na lungtup pen lungsim sukkhakna (feeling) hilo a, Pasian a tawntungin om cih thumaan thu, tatsat lo-a phawk gigena hi. Tua pen biakpiakna tawh kidim nuntakzia hi. 90 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

satlo lungngaihna tungtawwninin.n. T T T T Tatat atat atsatlo lungngaihna tungtasatlo lungngaihna tungtawwninin.n. Pasian tawh kilawmtatna satlo lungngaihna tungta satlo lungngaihna tungtawnin. lamtoh nading lampi a nihna pen ni khat tawntung ama Kammal ngaihsutna hi. Tua pen lungngaihna kici a, Lai Siangtho in zong Pasian i cih kua hi-a 18 bang teng seemin bang teng gen, cih thute lungngai dingin hong sawl phapha hi. Pasian’ gen thute thei lopi-in ama lawm hi ding cih pen piang theilo hi. Pasian’ Kammal thei lopi-in amah na thei theikei ding a, Pasian thei lopi- in amah na it theikei ding hi. Lai Siangtho in Pasian pen “Samuel kiangah a kammal tungtawnin amah le amah kipholak hi” ci hi. Tua bang sepzia pen 19 mah Pasian in tuni dong zang lai hi. Ni khat tawntung Lai Siangtho na sin zawhloh ding hangin na simsa ahihkeileh na kamngahsa khawkneute na lungsim sungah cih kikkikna leh lawh kikkikna tawh ni khat tawntung tua thu na ngaihsun thei ding hi. Lungngaihna cih pen Pasian’ thu lunggulhna hanga a tolteen mi siangthote (phungzite)’ zat, a haksa mahmah, thuthuk tawh a kidim biakpiakzia nam khat kisakha thei den hi. Ahih hangin lungngaihna cih pen thu limtak ngaihsutna hi a, a kuamapeuh’ sintheih leh a koimapeuh-a zattheih siamna khat hi. Buaina thu khat na lungsim sungah na ngaihsut thapaih leh tua pen lunghihmawhna kici hi. Pasian’ Kammal na lungsim sungah na ngaihsut phatphat ciangin tua pen lungngaihna kici hi. Lunghimawh thei na hihleh a lungngai thei zong na hi pah hi. Na lungsim tukna mun pen na buaina thute pan Lai Siangtho khawkneute ah na hei ding bek kisam hi. Pasian’ Kammal na tam lungngaih seemseem leh na lunghihmawhna hong kiam seemseem ding hi. Job leh David-te Pasian in a lawm itpente-in a ciaptehna pen amau, na khempeuhte sangin Pasian’ Kammal thupisakzaw uh ahih man hi. Amau, Pasian’ Kammal tatsat lo-in ni khat tawntung ngaihsunsun uhhi. Job in, “Ka 20 nisim an ding sangin ama muk pana kammalte ka lim kholzaw hi” ci hi. David in zong, “Aw, na thukham ka ngaihdan! Tua thu, ni khat tawntung ka 21 lungngaingai hi” a cih banah, “Tua thute ka lungsim sungah om ngitnget 22 hi. Tua thute ngaihsun lo-in ka om theikei hi” ci lai hi. Lawmta cih pen thusim thulang kigen uhhi. Nang zong ni khat tawntung Pasian’ Kammal ngaihsut ding kisekin na zat det nakleh Pasian in a thusimte nang tungah hong gen ding hi. Pasian in a thusimte Abraham tungah gen a, tua mah bangin Daniel, Paul, nungzuipite leh a lawm dangte tungah zong gen hi. 23 Lai Siangtho na sim ciang ahi zongin, thuhilhna khat na zak ciang ahi zongin, cassette pan Pasian’ thu na ngaih ciang ahi zongin mangngilh Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 91

pah, paikhiatsan pah, cih bangin om kei in. Na lungsim sungah tua thumaan thutak ngaihsun kik phapha inla etkikkik ding kisin in. Pasian’ hong gensa thu etkik nadingin hun na tam zat seemseem ciangin mi tampite’ theihkhakloh hih i nuntakna ii “thusimte” na tam tel seemseem ding hi. Lai Siangtho in, “Pasian tawh kilawmtatna pen amah a zahtak mite aadingin a kituamkoih ahihi. Tua mite kiang bekah amah in a kamciam thusimte gen hi” ci hi. 24 Mai-a khenpi ah Pasian tawh kilawmtatna phungvuh ding vai thusim a dang lite i kikum ding a, ahi zongin zingciang dong ngak sese kei in. Pasian tawh tatsatlo kihona leh ama Kammal tatsatlo lungngaihna tuni mahin zat- kisin ding kipan pah in. Thungetna tawh Pasian na hopih thei a, lungngaihna tawh Pasian na kihopihsak thei hi. Pasian’ lawm khat suah nading ah hih thu a nihin kisam hi. SAWM-LE-KHATNI KA NGIMNA TAWH KIPAWL LUNGNGAIHNA Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Pasian ka lawmhoihpen hi nuam hi. Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: “Pasian tawh kilawmtatna pen amah a zahtak Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: mite aadingin a kituamkoih ahihi. Tua mite kiang bekah amah in a kamciam thusimte gen hi” Late 25:14a (LB) Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ni khat tawntung Pasian’ thu ka ngaihsut Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: munzawk nading leh amah ka hopih munzawk nading, kei le kei ka kiphawn nadingin bang hih thei ka hi hiam? 92 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

12 ASIAN ASIAN WH WH N NAA K KILILAWMTWMTAATNATNA P PHUNGVUHHUNGVUH I INN ASIAN WH NA KILAWMTATNA PHUNGVUH IN P P P P PASIANASIAN TT TT TAA AA AWHWH N NAA K KILILA AAWMTWMTAATNATNA P PHUNGVUHHUNGVUH I INN Amah in Pasian’ zia tawh kituak mite tungah ama kilawmtatna lui in. Paunak 3:32 (NLT) Pasian kiang nai in, tua hileh amah in zong nang hong nai ding hi. James 4:8 (NLT) Na khensatna zahzah Pasian tawh na kinai hi. Kilawmtatna dangte dan mahin Pasian tawh na kilawmtatna zong na phungvuh ding kisam hi. Ama thu-in hong piangtawm vatlo ding hi. Lunggulh ding, hun piak ding, thasaan ding kul hi. Pasian tawh a thuklutzaw, a sungmisuahzaw-in na kizopnop leh na lungsim sukkhaknate ama kiangah na suahkhiat ding, na khatpeuh seem dinga hong sawl ciangin amah na muan ding, ama kin thute na kinpih ding, leh thu dangdangte sangin amah tawh kilawmtatna mah na lunggulh ding, cihte a omloh phamawh hi. Pasian tungah lungsim siang ka neihloh phamawh hi. Pasian Pasian tungah lungsim siang ka neihloh phamawh hi. Pasian tungah lungsim siang ka neihloh phamawh hi. Pasian tungah lungsim siang ka neihloh phamawh hi. Pasian tungah lungsim siang ka neihloh phamawh hi. tawh kilawmtatna a thuklutzaw khat lamtoh nading ah a kisam masa pen lungsim siang sinsen neihna -- na khialhnate leh na lungsim sukkhaknate ah kineihkhem lohna -- hi. A cingtaak sinsen dingin Pasian in hong lam-en lo a, ahi zongin lungsim siang sinsen na neih ding bel hong kal hi. Lai Siangtho sunga Pasian’ lawmte lakah a cingtaak khat zong om lo uhhi. Pasian tawh kilawmtat nading ah cingtaakna kisam masa hileh Pasian’ lawmte i hi zo ngeikei ding hi. Lungdamhuai thu khat ah, Pasian’ hehpihna hangin tuni 1 dong Jesuh “mawhneite’ lawmpa” hong hi lai hi. Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 93

Lai Siangtho sunga kiciamteh Pasian’ lawmte pen lungsim siang thei mahmah uh a, amau a Piangsakpa tungah phun thei zeel, tua hizaw leh ci-in ngaihsutna lehpiak thei zeel, nong tuacih ci-in ngawh thei zeel uhhi. Ahi zongin Pasian in tua banga kisianggennate phatmawh saktuak khollo hi; taktakin thapiazaw lai hi. Sodom khuapi suksiat ding vai ah Pasian in Abraham’ thunialna leh amah a tona phal lel hi. Tua khuapi suksiatloh nading Abraham in kun teeltaal a, thumaan mi sawmnga panin sawmkhat dong ah deek suksuk hi. Thu kilekkimlo, ciampeel, hong nusia, ci-in David in mawhsakna tampi a neih pen zong Pasian in lungduai takin ngai hiithiat lel hi. Kei nong khembawl hi, ci-a a pulak Jeremiah zong Pasian in bangmah cih tuanlo hi. Pasian in Job, gentheihna lianpi a thuak sungin a khasiatnate a suahkhiat ding na phal a, a tawpna ah a lungsim sianna hangin Job lamah pangin Job’ lawmte ahihleh lungsim siang a neihlohna uh hangin mawhsak hi. Amau tungah Pasian in, “Kei tungah ahi-a kei tawh kisai thu ah ahi zongin -- ka lawmpa Job bang hilo-in -- lungsim siang na nei kei uhhi....Tu-in ka lawmpa Job in no aading thu hong ngetsak ding a, ama thungetna ka saang ding hi” 2 ci hi. Lungsim siang tawh kilawmtatna thu etsakna lim a dipkuat-huai 3 phial khat om a, tua pen Pasian in Israel mite’ thuman lohna kih cihtakin a kihna thu, siang takin a pulakna pen hi. Pasian in Israel mite tunga a kamciamsa ahi Kanaan gam ahihleh pia veve saam ding a, ahi zongin sehnel gam sung ah amaute kal khat zong tonpih nawnlo ding ahihna thu, Moses kiangah gen hi. Pasian in Israel mite cimtaak ta a, a cimtaak lam zong ahi bang lianin Moses theisak hi. Moses in zong Pasian’ “lawmpa” khat hihna tawh siang tak mahin dawng kik hi: “ ‘En in, hih mite a makaih dingin kei nong gen a, ahi zongin kei tawh nong tonkhopsak ding mi kua cih nong theisak kei hi....Nang A cingtaak sinsen dingin Pasian aadingin mi manpha a tuam vilvel in hong lam-en lo a, ahi zongin khat ka hihleh na geelnate ah hong lungsim siang sinsen na neih kihelsak in....Hih mite nang’ aa ding bel hong kal hi. ahihlam, nang’ vaipuak ahihlam, mangngilh kei in....Nang’ ompihna in hih mun ah hong makaih lo ding ahihleh tu mahmahin hih khualzinna khawlsak in. Hih sungah kei hong ompih na hihna, kei leh na mite hong ompih na hihna, bangci theihbeh thei ding ka hi hiam? Kote tawh hong zinkhawm ding na hia, hong zinkhawm lo ding?...’ ci hi. Tua ciangin Pasian in Moses kiangah, ‘Hita hen. Na gen bangin kei zong ka hih ding hi. 94 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

Banghanghiam cihleh nang kong theitel a, kei aadingin mi manpha khat na hihi.” 4 Pasian in nang kiangpanin zong tua banga kisiang hona, kicih giapgiapna nam hong saang zo ding hiam? Hong saang zo lua hi! Kilawmtatna maan cih pen kihonkhiatna tungah kilam hi. Haihanna tawh a kibang thute Pasian in thumaanna bangin mu hi. Pasian in a lawmte’ lungsim sungtawng pana gingkhia kammalte limtak ngai a, a etlawm a zahtak-huai theithei dinga kigenkhia, gensa thu teng mah gen kikkikna cimtaak hi. Pasian’ lawm na hihtheih nadingin Pasian tungah lungsim siang na neih ding kul a, na lungsim sukkhaknate -- bangci dan hileh kilawm ding, ci-a na phuahtawm ahilo, na lungsim sunga om taktakte -- na genkhiat ding kisam hi. Na nuntakna sungah kheemthuak na kisakna ahihkeileh na lungkim lohna thu cihte hangin Pasian tunga hehna leh khasiatna na ipcipte na pulak ding zong kisam theikha ding hi. I nuntakna sungah eite i hamphat Khasiat thangpaihna pen nadingin Pasian in na khempeuh zang Pasian tawh kilawmtatna a ahihlam a tel thei zah dingin i picintoh khaktan pipen hi. matengin i mel i sa, i khankhiatzia, thunget ngahlohna, a beisa huna lungsim natnate, cihte hangin leh Pasian hi lehang i laihnop thu le la dangte hangin, Pasian tungah khasiatna i nei thei hi. Midangte’ bawlin lungsim natna kahtpeuh i ngah ciangin Pasian i mawhsak thei hi. Tua in William Backus a kicipa’ zat kammal “Pasian tawh theihloh kal-a na kikhenkhapna” a cih pen piangsak hi. Khasiat thangpaihna pen Pasian tawh kilawmtatna a khaktan pipen hi: Pasian in hih bang thu kei tungah hong tungsak ahihleh bang hangin amah tawh lawmta hih ding ut laizang ding ka hi hiam? A thu a la tel lo-in nang aading a thuak-hak phial zongin, nang’ hoihpen nadingin Pasian in seem den hi cih theihtelna pen a gu lehkik nading zatui ahih, maan mah hi. Ahi zongin na khasiatna thu theitelin na lungsim sukkhakna pholakkhiat pen damsiang nading kahlei dawl khatna hi. Lai Siangtho sunga mi tampite’ hihdan mahin na lungsim hong sukha thute ahi bangin Pasian kiangah ko in. 5 Lungsim siang sinsen i neih nading hong lamlahna-in Pasian in Late laibu hong pia hi. Tua laibu pen lungdam kohna, lainatna, phatna, leh upna thu pulakna, cihte tawh a kigawmkhawm, lawpna tak tawh thugenna, muanlahna, launa, khasiatna, cihte tawh kidim biakpiakzia khutlet laibu khat hi. Lungsim sukkhakna a om thei ding khempeuh Late laibu sungah kikhum hi. David leh midang tuamtuamte ii lungsim sungkhia-a a pulakkhiat uh Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 95

kammalte na simkhak ciangin Pasian in zong amah na biak ciangin tua bangin na lungsim sungah ipcip nei se lo-in na pulak ding hong deih ahihlam phawk hamtang in. Nang zong David ettehin hih bangin thu na ngen thei hi: “Ama mai-ah ka lungkim lohna teng ka ko a, ka buaina khempeuh ka gen hi. Banghanghiam cihleh lungkhamna in kei hong vuknelh hi.” 6 Moses, David, Abraham, Job, cihte-a kipan Pasian’ lawm hoihpente khempeuh in muanlah hun khawng nei thei mahmah uh ahihlam i theihkhak pen eite aadingin tha-ngahhuai kik bilbel hi. Ahi zongin thu khat ah, amaute in muanlahna lungsim a neih uh ciangin kineihkhem selo-in mi’ zakna mah ah siang takin genkhia ziahziah lel uhhi. I muanlah lam i pulakna pen Pasian tawh sungmisuah kizopna neih nading kahlei dawl masa hi theizaw hi. Upna tak tawh Pasian’ thu ka manloh phamawh hi. Pasian’ Upna tak tawh Pasian’ thu ka manloh phamawh hi. Upna tak tawh Pasian’ thu ka manloh phamawh hi. Upna tak tawh Pasian’ thu ka manloh phamawh hi. Upna tak tawh Pasian’ thu ka manloh phamawh hi. pilna na muan simsimin, leh na telsiang kei phial zongin Pasian’ cih bangbang na hih simsimin Pasian tawh na kilawmtatna a thuklutsak na hihi. Thumanna cih pen lawmta hihna ah a thupi limpuak khat ahihlam i phawk kei thei a, i nu i pa ahihkeileh nasepna-a i pu ahihkeileh ei sanga lianzaw khat, cihte tawh kizopna-a zat ding bek danin i ngaihsun kha hi. Ahi zongin Jesuh in thumanna pen Pasian tawh sungmisuah theih nading thu khat ahihlam kitel takin hong gen hi. “Kong thupiakte bangin na sep uhleh note pen ka lawm na hi uhhi” ci hi. 7 Eite tunga Jesuh’ hong zat “lawmte” cihna kammal in kumpi innsung khat-a om “kumpipa’ lawmte” cihna zong kawk thei ahihna thu, a beisa khenpi sungah kong pulak zo hi. Hih banga kumpipa tawh a kimaingap mite in hamphatna limci pawlkhat a ngah uh hangin amau pen kumpipa’ khutnuai mite mah hi lai uh a, kumpipa’ thupiakte a man ding uh kisam veve hi. Ei pen Pasian’ lawmte i hi a, ahi zongin Pasian tawh liangko kikim i hikei hi. Amah pen i it i makaipa hi a, ama nung i zui hi. Pasian’ thu i mang a, tua pen zuih ding thukhun khat ahih man, ahihkeileh kihtaak man, ahihkeileh kithatang sawlzawh man, cihte hang hilo-in amah i it man, NI SAWM-LE-NIHNA: leh eite aading amah’n a hoihpen thei ci-in i PASIAN muan man, hizaw hi. Khrih’ hong sepsaksa thute hangin lungdamna tawh ama nung a zui TAWH NA nuam i hi a, tua bangin amah naizuih seemseem KILAWMTATNA lehang i kilawmtatna zong hong thuklut PHUNGVUH IN seemseem pah hi. Thu-umlo mite in Khristiante’ thumanna a hang pen zuih ding thukhun ahih man, ahihkeileh khialhna nei kisak man, ahihkeileh gimpiakna 96 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

kihtaak man, cihte sa kha thei uhhi. Ahi zongin tua teng tawh a kilehbulh pen a maan hizaw hi. I mawhna hong kimaisak khin, hong kisuaktasak khin ahihna hangin itna tawh a thumang i hizaw a, tua thumanna in lungdamna lianpi hong neisak hi. Jesuh in, “Pa in kei hong itna zah mahin kei zong note kong it hi. Kong itna sungah omsuak un. Ka Pa’ thu mangin ama hong itna sungah ka omsuak dan mahin no zong ka thu nong man uh ciangin kong itna sungah a omsuak na hi uhhi. Kei’ neih lungdamna tawh na kidim theih nadingun hih thu note kiangah kong gen khinta hi. Maan hi, na 8 lungdamna uh hong dimleet ding hi” ci hi. Pa’ thu amah’n a man bang teek lianin eite in zong ama thu i man ding Jesuh in hong deih hi. A Pa tawh a neih kilawmtatna pen amah tawh i kilawmtatna aading etsakna lim hi pah hi. Jesuh in Pa’ cihna bangbang -- itna tawh -- mang hi. Kilawmtatna maan cih pen a khawl deda hilo-in gamtaang hi. Midangte a it ding, kitangsapna a neite a huh ding, i neihsate a hawmkhia ding, i nuntakna a siangthosak ding, mawhna a maisak ding, ama kiangah mite a paipih ding, cih bangte-in Jesuh in eite hong sawl ciangin a thu a mang pah lek dingin itna in eite hong tawsawn hi. Pasian aading “na lianpite” a seem dingin tona i ngah thei zeel hi. Taktakin ci lehang, ama aading na a neunote thumanna tawh uttawm thu-in i sep ciangin Pasian lungkimzaw hi. Tua banga i sep lam hong theihpih zong om khollo kha ding himah taleh Pasian in tuate mu-in biakpiak gamtatna bangin ngaihsun hi. Hamphat nading thu lianpipite cih pen khan khat sungin khatvei khawng bek om thei kha ding a, ahi zongin hamphat nading thu neunonote ahihleh nisimin i kiim i paam ah om zihziah den hi. Thumaan gen, migit gamtat, midangte thapia, cihdan nam gamtat olnote tungtawn nangawnin Pasian’ nuihmai theih nading i seem thei hi. Pasian in i thungetna, amah i phatna, leh ama aading i piakkhiatna, cihte sangin thumanna tawh i sep gamtat olnote manpha sazaw hi. Lai Siangtho in, “Bang in Pasian lungkimsakzaw: meihal biakna leh biakpiak vante maw, ahihkeileh ama cih thu i manna? Biakpiak ding sangin thuman ding hoihzaw hi” ci hi. 9 Jesuh in kum sawmthum a phak hunin Johan’ khut tungpan kituiphumna tawh mipi lak-a a nasepna na kipan hi. Tua hunin Pasian in vantung panin hih bangin ci hi: “Amah pen ka it mahmah ka Tapa hi a, ama 10 tungah ka lungkim mahmah hi.” Tua zahin Pasian a lungkimsak theih nadingin Jesuh in kum sawmthum sung bang seem ahi hiam? Tua kum sawmthum vai tawh kisai Lai Siangtho in tamgen hetlo a, Lk.2:51 sung Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 97

bekah laigual tomno khat tawh hih bangin gen hi: “Amaute tawh Nazareth khua ah ciahkik a, thumang takin a om hi” (Msg). Pasian a lungkimsak kum sawmthum thu pen “thumang takin a om hi” cih kammal tomno khat tawh kitomgen ziau hi. Pasian’ thupitsak thute ka thupitsakloh phamawh hi. Hih Pasian’ thupitsak thute ka thupitsakloh phamawh hi. Pasian’ thupitsak thute ka thupitsakloh phamawh hi. Pasian’ thupitsak thute ka thupitsakloh phamawh hi. Pasian’ thupitsak thute ka thupitsakloh phamawh hi. pen lawmta a kicite’ sep det thu hi a, khat’ thupitsak thu, a dang khat in zong kinpih hi. Pasian’ lawmpa khat hi seemseem lecin Pasian’ kinbawl thute na kinpih seemseem ding a, ama khasiat theih thute ah khasiatpihin ama lungkim theih namte ah nang zong na lungdam ding hi. Hih thu ah Paul pen etteh lim hoihpen khat hi. Pasian’ geelna peuhpeuh ama geelna hi pah a, Pasian’ lungdeih pen ama aa hi pah hi: “Hi zah-a kei hong dahsak thu pen no kong kin luatna hang hi -- tua pen ka 11 sunga mei banga a kuang Pasian’ lungdeih ahihi.” David in zong tua bang lungsim nam mah nei hi: “Na inn aading lungdeihna ka sungah mei bangin kuang a, nang hong kosiate, kei zong hong kosia uh ahihi.” 12 Pasian in bang thu kinpen ahi hiam? Ama mite tatkhiat ding thu hi. A mangthang a tate khempeuh mukik nuam hi. Jesuh leitung ah hong paina zong tua thu hang liuleu ahihi. Pasian in manphapen leh thupipen-a a ngaihsut pen a Tapa’ sihna hi. Manphapen a sak nihna pen tua a Tapa’ sihna thu a tate in midangte kiangah a gen uh pen hi. Pasian’ lawm khat hih nadingin Pasian’ kinbawl ahi na kiim na paam-a om mi khempeuhte na kinbawl ding kisam hi. Pasian’ lawmte in a lawmte kiangah Pasian’ thu gensawn uhhi. Pasian tawh kilawmtatna pen thudang khempeuh sangin Pasian tawh kilawmtatna pen thudang khempeuh sangin Pasian tawh kilawmtatna pen thudang khempeuh sangin Pasian tawh kilawmtatna pen thudang khempeuh sangin Pasian tawh kilawmtatna pen thudang khempeuh sangin ka lunggulh zawkloh phamawh hi. Late laibu pen lunggulhna tawh ka lunggulh zawkloh phamawh hi. ka lunggulh zawkloh phamawh hi. ka lunggulh zawkloh phamawh hi. ka lunggulh zawkloh phamawh hi. kisai etsak ding lim bekbek tawh kidim hi. David in nate khempeuh sangin Pasian a theih ding mah lunggulhpenin nei a, lunggulh, lungdeih, tui bangin duh, an bangin ngai, cih kammalte zang hi. Amah’n Pasian ngaih cihtakin ngai a, Pasian’ lawmpa khat hi “Nate lakah ka limzon bel pen ama seemseem lecin Pasian’ Biakinn sunga thu lungngai-a om ding, kinbawl thute na kinpih ka khan hun le nite khempeuh sungin seemseem ding hi. ama ompihna sungah nuntak ding, 13 tehtheihloh ama cingtaakna leh minthanna sungah lungkim ding, cih hi” ci hi. La dawng dang khat ah zong hih bangin ci lai hi: “Nong itna pen kei aadingin nuntakna sangin manneizaw hi.” 14 Jakob in a nuntakna Pasian’ thupha piak ding lunggulh lua ahih manin vantung mi khat, leivui lakah zan thapai pumlaii-in, “Thupha nong 98 Ngimna' Tawsawn Nuntakna

15 piak keileh kong khah kei ding hi” ci hi. Tua tangthu sungah a lamdang mahmah thu khat piang a, vangliatna tawh kidim Pasian in Jakob kizosak hiau hi. Pasian pen amah i “pumlaii” ciangin heh lo hi. Banghanghiam cihleh kipumlaiina ah mimal kizopkhakna piang a, amah tawh hong kinaizawsak hi. Tua banah lungsim bup pia-a sepkhiatna khat hi a, Pasian in i lungsim bup i piak ding hong deih hi. Pasian tawh kilawmtat ding a lunggulh mahmah a dang khat pen Paul hi. Ama nuntakna sungah a masapen-a a koih, ngimpi-a a ngim, a lungtup bulpi pen tua thu hi a, tua sangin thupi a sakzawk bangmah om lo hi. Hih zah ta-a Pasian in Paul a zatna pen zong tua hang mah hi. Lai Siangtho Amplified letkhiatbu sungah Paul’ lunggulhna a liatzia a kicingin hih bangin kiciamteh hi: “Ka lungsim khempeuh ka piaksa ka ngimna pen bang hiam cihleh Amah ka theih nading -- Amah a Mimal mahmah ii a lamdang thute siang takin theitel zawseemin Amah tawh thuklut takin leh sungmisuah takin ka kimaingap tohtoh nading -- cih hi.” 16 Tua hi a, na khensatna zahzah Pasian tawh a kinai na hihi. Pasian tawh sungmisuah takin kilawmtatna cih pen khensat thu hi a, a piangkha pak pong hilo hi. Teel teekteek ding kisam hi. Nadangte sangin tua mah na deihzaw takpi hiam? Nang aading bangzah ciang neihtaak hiam? Nadangte nusiatsan ding zahin a taak mah hiam? Tua aadinga kitangsam gamtat luheknate leh siamnate neih nadingin a hanciam taak mah ahi hiam? A beisa hunin Pasian lunggulh mahmahna a na nei ngei, tu-in a mansuahkik, zong na hikha thei ding hi. Efesa khua-a Khristiante’ buaipih thu zong tu-a thu mah hi -- amau a neihngei uh itna masa mansuah uhhi. Thuhoih a kici peuhmah seem uh a, ahi zongin tua pen itna tawh hilo, seploh phamawh khat danin a sep uh ahihi. Kha thu sunga na kalsuannate ah tua banga a kalsuansuan na hihleh Pasian in na nuntakna sungah gimna hong tunsak ciangin lamdang sa kei in. Gimna in lunggulhna piangsak a, ommuan-a i neihloh khat i laihzawh nadingin khauh takin tha hong guan hi. C.S. Lewis in, “Gimna cih pen Pasian’ zat aw-liatsakna (megaphone) hi” ci hi. Gimna pen kha lusukna (spiritual lethargy) panin eite Pasian in hong photlawhna hi. Na buainate pen daan (punishment) hilo a, itna Pasian kiangpana phawnna awgingte hizaw hi. Pasian pen nang tunga a heh hilo-in nang hong kin lua hizaw a, amah tawh a kilawmta na suahkik theih nading thu ahih nakleh na khempeuh hong seem ding hi. Thu khat ah, Pasian lunggulhna na neih nading lampi a baihzaw khat om hi: Pasian kiangpan na ngah nadingin nget kipan inla na ngah mateng ngenngen in. Ni thapai-in hih bangin ngen in: “Topa Jesuh aw, nadang khempeuh sangin sungmisuah takin kong theih ding ka utzaw Pasian' Lungkim Nadingin Nang Hong Kiseek 99

hi.” Babylon gam-a saltaang mite kiangah Pasian in, “Kei nong muh ding uh thupisakin thudangte sangin na deihzawk uh ciangin note, lungdeih cinglo cih bangin kong omsak kei ding hi” ci hi. 17 NA KIZOPNA A THUPI PENPEN Pasian tawh kilawmtatna neih ding sangin a thupizaw na khat zong, khat mahmah zong, om lo hi. Hih pen a tawntunga kip ding kizopna khat hi. Paul in Timoti kiangah, “Hih mite pawlkhat in nuntakna sunga a thupipen thu khahsuah khin uhhi 18 -- amau Pasian thei lo uhhi” ci hi. Nang zong nuntakna sunga a thupipen thu a khahsuah khin na hikha hiam? Na hihleh tu-in na neihkik nadingin na septheih om hi. Na phawk ding thu ah, hih pen nang’ khensat ding hi a, na khensatna zahzah Pasian tawh a kinai na hihi. SAWM-LE-NIHNI KA NGIMNA TAWH KIPAWL LUNGNGAIHNA Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Lungngaih Ding Thu: Ka khensatna zahzah Pasian tawh ka kinai hi. Lungngaih Ding Thu: Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: Phawk ding Khawkneu: “Pasian kiang nai in, tua hileh Amah in zong nang hong nai ding hi” James 4:8a (NLT) Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Ngaihsut Ding Thudotna: Pasian tawh ka kinaizawk nadingin tuni-in khensatna a kizang thei takpi bang teng ka nei ding hiam? 100 Ngimna' Tawsawn Nuntakna


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook