ชุดวิชาการเงิน 1 ระดับประถมศึกษา

15 ชดุ วิชาการเงนิ เพ่ือชีวิต 1 (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ.2564) l ระดับประถมศกึ ษา

16 ชุดวชิ า การเงินเพ่ือชวี ติ 1 (สค12021) (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ 2564) รายวชิ าเลอื กบังคับ ระดับประถมศกึ ษา หลกั สูตรการศกึ ษานอกระบบระดับการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 สำนกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั สำนกั งานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ชดุ วิชาการเงินเพอ่ื ชวี ติ 1 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2564) l ระดบั ประถมศึกษา

17 คำนำ ชุดวิชาการเงินเพื่อชีวิต 1 สค12021 ตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับ การศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564) ใช้กับผู้เรียนระดับ ประถมศกึ ษา ชุดน้ปี ระกอบด้วยเน้ือหาความรู้เก่ียวกับว่าด้วยเรอ่ื งของเงิน การวางแผนการเงิน สินเชอ่ื สิทธแิ ละหนา้ ท่ขี องผู้ใช้บรกิ ารทางการเงนิ และภยั ทางการเงนิ ซ่งึ เนอื้ หาความรู้ดังกล่าว มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ผู้เรียน กศน. มีความรู้ ความเข้าใจ ทักษะ และตระหนักถึงความจำเป็น ของการเงนิ เพอ่ื ชีวติ สำนักงานการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณธนาคาร แห่งประเทศไทย ที่ให้การสนับสนุนองค์ความรู้ประกอบการนำเสนอเนื้อหา รวมทั้งผู้เกี่ยวข้อง ในการจัดทำชุดวิชา หวังเป็นอย่างยิ่งว่าชุดวิชานี้จะเกิดประโยชน์ต่อผู้เรียน กศน. และนำไปสู่ การเงินเพ่ือชีวิตอยา่ งเห็นคุณคา่ ตอ่ ไป สำนกั งาน กศน. พฤศจิกายน 2564 ชดุ วชิ าการเงนิ เพ่อื ชีวติ 1 (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ.2564) l ระดบั ประถมศึกษา

18 คำแนะนำการใช้ชุดวชิ า ชดุ วิชาการเงินเพือ่ ชีวติ 1 รหสั วชิ า สค12021 ใช้สำหรับผเู้ รยี นหลักสูตรการศึกษา นอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ระดับประถมศึกษา แบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ สว่ นท่ี 1 โครงสรา้ งของชุดวิชา แบบทดสอบกอ่ นเรียน โครงสรา้ งของหนว่ ย การเรียนรู้ เนื้อหาสาระ กิจกรรมเรยี งลำดบั ตามหน่วยการเรียนรู้ และแบบทดสอบหลงั เรียน ส่วนท่ี 2 เฉลยแบบทดสอบและกิจกรรม ประกอบด้วย เฉลยแบบทดสอบ ก่อนเรยี นและหลงั เรียน เฉลยกิจกรรมเรียงลำดบั ตามหน่วยการเรียนรู้ วิธกี ารใชช้ ุดวิชา ใหผ้ ูเ้ รยี นดำเนนิ การตามข้ันตอน ดงั น้ี 1. ศึกษารายละเอียดโครงสร้างชุดวิชาโดยละเอยี ด เพ่ือใหท้ ราบว่าผูเ้ รยี นตอ้ ง เรียนรู้เนื้อหาในเร่อื งใดบ้างในรายวิชานี้ 2. วางแผนเพอื่ กำหนดระยะเวลาและจัดเวลาท่ผี เู้ รียนมีความพรอ้ มทจ่ี ะศึกษา ชุดวิชาเพื่อให้สามารถศึกษารายละเอียดของเนื้อหาได้ครบทุกหน่วยการเรียนรู้ พร้อมทำ กจิ กรรมตามทก่ี ำหนดให้ทนั ก่อนสอบปลายภาค 3. ทำแบบทดสอบกอ่ นเรียนของชุดวชิ าตามทก่ี ำหนด เพื่อทราบพนื้ ฐานความรู้ เดิมของผู้เรียน โดยให้ทำลงในสมุดบันทึกการเรียนรู้และตรวจสอบคำตอบจากเฉลย แบบทดสอบท้ายเลม่ 4. ศึกษาเนื้อหาในชุดวิชาในแต่ละหน่วยการเรียนรู้อย่างละเอียดให้เข้าใจ ทั้งในชุดวิชาและส่อื ประกอบ (ถ้าม)ี และทำกิจกรรมท่ีกำหนดไว้ใหค้ รบถ้วน 5. เม่ือทำกิจกรรมเสร็จแต่ละกิจกรรมแลว้ ผู้เรียนสามารถตรวจสอบคำตอบได้ จากแนวตอบ/เฉลย ท้ายเล่ม หากผู้เรียนยังทำกิจกรรมไม่ถูกต้องให้ผู้เรียนกลับไปทบทวน เนือ้ หาสาระในเร่ืองน้นั ซ้ำจนกวา่ จะเข้าใจ ชุดวิชาการเงินเพือ่ ชีวิต 1 (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l ระดบั ประถมศึกษา

19 6. เมื่อศึกษาเนื้อหาสาระครบทุกหน่วยการเรียนรู้แล้ว ให้ผู้เรียนทำแบบทดสอบ หลังเรียนและตรวจกระดาษคำตอบจากเฉลยท้ายเล่มว่าผู้เรียนสามารถทำแบบทดสอบได้ ถกู ตอ้ งทุกขอ้ หรอื ไม่ หากขอ้ ใดยังไม่ถูกตอ้ ง ให้ผู้เรยี นกลับไปทบทวนเน้ือหาสาระในเร่ืองน้ันให้ เข้าใจอีกครั้งหนึ่ง ผู้เรียนควรทำแบบทดสอบหลังเรียนให้ได้คะแนนมากกว่าแบบทดสอบก่อน เรยี น และควรได้คะแนน ไมน่ ้อยกวา่ ร้อยละ 60 ของแบบทดสอบทง้ั หมด (หรอื 24 ข้อ) เพื่อให้ มนั่ ใจวา่ จะสามารถสอบปลายภาคผา่ น 7. หากนกั ศึกษาไดท้ ำการศกึ ษาเน้ือหาและทำกจิ กรรมแลว้ ยงั ไมเ่ ข้าใจ ผเู้ รยี น สามารถสอบถามและขอคำแนะนำไดจ้ ากครหู รือแหล่งค้นคว้าเพิ่มเตมิ อืน่ ๆ หมายเหตุ : การทำแบบทดสอบก่อนเรียน – หลังเรียน และทำกิจกรรมท้ายเรื่อง ให้ทำและ บันทกึ ลงในสมดุ บันทกึ กจิ กรรมการเรียนร้ปู ระกอบชดุ วิชา การศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติม ผู้เรียนอาจศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมได้จากแหล่งเรียนรู้อื่น ๆ เช่น ศูนย์คุ้มครอง ผู้ใช้บริการทางการเงิน ธนาคารแห่งประเทศไทย โทร.1213, เว็บไซต์ : www.1213.or.th , เฟสบุ๊ค : www.facebook.com/hotline1213 การศึกษาจากอินเทอร์เน็ต พิพิธภัณฑ์ นิทรรศการ หนว่ ยงานท่เี กีย่ วข้องกบั การเงนิ การธนาคาร การศึกษาจากผ้รู ู้ เป็นตน้ การวดั ผลสมั ฤทธิ์ทางการเรียน ผู้เรียนต้องวัดผลสมั ฤทธ์ิทางการเรยี น ดังนี้ 1. ระหว่างภาค วัดผลจากการทำกิจกรรมหรืองานที่ได้รับมอบหมายระหว่าง เรียนรายบุคคล 2. ปลายภาค วัดผลจากการทำข้อสอบวดั ผลสมั ฤทธป์ิ ลายภาค ชุดวชิ าการเงนิ เพ่ือชีวิต 1 (ฉบับปรบั ปรงุ พ.ศ.2564) l ระดับประถมศึกษา

20 โครงสร้างชุดวิชา สาระการเรียนรู้ สาระการพัฒนาสังคม มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐานที่ 5.1 มีความรู้ ความเข้าใจ และตระหนังถึงความสำคัญเกี่ยวกับภูมิศาสตร์ ประวัตศิ าสตร์ เศรษฐศาสตร์ การเมอื ง การปกครอง สามารถนำมาปรบั ใช้ในการดำรงชวี ิต มาตรฐานการเรยี นรู้ระดบั มีความรู้ ความเข้าใจ ตระหนักเกี่ยวกับภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ การเมือง การปกครองในทอ้ งถ่ิน ประเทศ นำมาปรับใช้ในการดำเนนิ ชวี ิตและการประกอบอาชีพ เพือ่ ความมนั่ คงของชาติ ผลการเรยี นรทู้ ค่ี าดหวัง - อธิบายขอ้ มูลเกีย่ วกับเร่ืองการเงินไดอ้ ยา่ งถกู ต้อง - วิเคราะห์ เปรยี บเทยี บ การชำระเงนิ ผา่ นช่องทางต่าง ๆ ตลอดจนบญั ชเี งินฝาก ประเภทตา่ ง ๆ และเลือกใชไ้ ดอ้ ย่างเหมาะสม - คำนวณอัตราแลกเปลีย่ นเงินตราตา่ งประเทศ และดอกเบ้ยี บญั ชีเงินฝากได้ - ประยุกต์ใช้และเลอื กใช้ความรู้ทางการเงินมากำหนดเป้าหมายมาออกแบบวางแผน การเงนิ ของตนเองไดอ้ ยา่ งเหมาะสม - มคี วามรับผดิ ชอบต่อการใช้จ่าย จัดการการเงนิ ได้อย่างเหมาะสม คมุ้ คา่ ตระหนกั ถงึ สิทธแิ ละหนา้ ทที่ างการเงิน ชุดวิชาการเงนิ เพอื่ ชวี ิต 1 (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l ระดับประถมศึกษา

21 สาระสำคัญ เงินเป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิตของประชาชนทุกคน เนื่องจากเป็นสื่อกลางที่ใช้ สำหรับแลกเปลี่ยนกับสินค้าและบริการต่าง ๆ ที่จำเป็นต้องใช้ในชีวิตประจำวัน นอกจากนั้น “เงิน” ยังเป็นปัจจัยสำคัญสำหรับการลงทุน เพื่อเพิ่มพูนรายได้ อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันนี้ สภาพสังคม เศรษฐกจิ ท่ีเปล่ยี นแปลงไปอยา่ งรวดเร็ว มีวธิ ีทางการเงนิ ใหม่ ๆ ถูกพฒั นาขึ้นอย่าง หลากหลาย เช่น บัตรเดบิต บัตรเครดิต บัตรเอทีเอ็ม การทำธุรกรรมทางโทรศัพท์ ทาง อินเทอร์เน็ต การลงทุนทางการเงินประเภทต่าง ๆ เป็นต้น และเมื่อมีการพัฒนาทางการเงิน เพิ่มขึ้น ภัยทางการเงินก็เพิ่มขึ้นเป็นเงาตามตัว เช่น เงินกู้นอกระบบ แชร์ลูกโซ่ ภัยการเงิน ออนไลน์ เป็นต้น จึงต้องพัฒนาทักษะความสามารถด้านการเงินให้มีความรู้ ความเข้าใจ สามารถออกแบบวางแผน และตัดสินใจทางการเงิน ตลอดจนหลีกเลี่ยง ความเสี่ยงภัยทาง การเงิน อนั เปน็ ประโยชนต์ ่อการดำรงชวี ิตในปจั จุบนั ขอบขา่ ยเน้อื หา หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 1. ว่าด้วยเรือ่ งของเงนิ 2. การวางแผนการเงนิ 3. สนิ เชือ่ 4. สิทธิและหนา้ ทขี่ องผ้ใู ช้บริการทางการเงิน 5. ภยั ทางการเงนิ ส่อื ประกอบการเรยี นรู้ 1. ชุดวิชา 2. สมดุ บันทกึ กจิ กรรมการเรียนรู้ ประกอบชุดวิชา 3. สอ่ื เสรมิ การเรียนรู้อืน่ ๆ จำนวนหนว่ ยกติ 2 หน่วยกิต (80 ชวั่ โมง) ชุดวิชาการเงนิ เพื่อชีวติ 1 (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ.2564) l ระดับประถมศึกษา

22 กิจกรรมเรยี นรู้ 1. ทำแบบทดสอบกอ่ นเรียน ตรวจสอบคำตอบจากเฉลยทา้ ยเล่ม 2. ศึกษาเน้อื หาสาระในหน่วยการเรียนรู้ทุกหน่วย 3. ทำกจิ กรรมตามท่กี ำหนด และตรวจสอบคำตอบจากเฉลยทา้ ยเลม่ 4. ทำแบบทดสอบหลงั เรยี น และตรวจสอบคำตอบจากเฉลยทา้ ยเล่ม การประเมินผล 1. ทำแบบทดสอบก่อนเรียน – หลงั เรียน 2. ทำกิจกรรมในแต่ละหนว่ ยการเรียนรู้ 3. เข้ารบั การทดสอบปลายภาค ชดุ วิชาการเงนิ เพ่ือชีวติ 1 (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ.2564) l ระดับประถมศกึ ษา

สารบญั 23 คำนำ หน้า คำแนะนำการใช้ชดุ วชิ า โครงสรา้ งชดุ วชิ า 1 สารบัญ 4 หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 วา่ ด้วยเรื่องของเงิน 10 26 เรอ่ื งท่ี 1 ความร้เู บ้อื งตน้ เกีย่ วกับเงนิ 35 เรอ่ื งท่ี 2 ประเภทของเงิน 37 เรอ่ื งที่ 3 การชำระเงนิ ทางอเิ ล็กทรอนกิ ส์ 40 หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 2 การวางแผนการเงนิ 52 เรื่องที่ 1 การวางแผนการเงนิ 58 เรื่องท่ี 2 การประเมนิ ฐานะการเงิน 65 เรื่องที่ 3 การต้งั เป้าหมายและจดั ทำแผนการเงนิ 94 เรื่องท่ี 4 การออม 96 เรื่องที่ 5 การฝากเงิน และการประกนั ภัย 99 หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 3 สินเชอ่ื 116 เรอ่ื งที่ 1 การประเมินความเหมาะสมกอ่ นการตดั สนิ ใจก่อหนี้ 118 เรอ่ื งที่ 2 ลกั ษณะของสนิ เชอ่ื ประเภทตา่ ง ๆ 122 เรอื่ งท่ี 3 วธิ กี ารปอ้ งกันปัญหาหนี้ เรอ่ื งท่ี 4 วิธกี ารแก้ไขปัญหาหนด้ี ว้ ยตนเอง เรอ่ื งที่ 5 หนว่ ยงานทใ่ี หค้ ำปรกึ ษาเก่ียวกับวธิ กี ารแก้ไขปัญหาหนี้ ชุดวิชาการเงินเพื่อชีวิต 1 (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l ระดบั ประถมศกึ ษา

สารบัญ (ตอ่ ) 24 หน้า หน่วยการเรียนรู้ท่ี 4 สิทธแิ ละหนา้ ท่ขี องผู้ใชบ้ รกิ ารทางการเงนิ 126 เรอ่ื งท่ี 1 สิทธขิ องผู้ใชบ้ ริการทางการเงนิ 128 เรื่องท่ี 2 หน้าท่ขี องผใู้ ช้บริการทางการเงิน 130 เรอ่ื งท่ี 3 ผูใ้ ห้บริการทางการเงินในประเทศไทย 132 เร่ืองที่ 4 การคมุ้ ครองผู้ใช้บริการทางการเงินของธนาคารแห่งประเทศไทย และหน่วยงานที่รบั เรื่องรอ้ งเรียนอ่ืน ๆ 140 เรื่องที่ 5 ขั้นตอนการร้องเรียนและหลักการเขียนหนังสอื ร้องเรยี น 146 149 หนว่ ยการเรยี นรูท้ ่ี 5 ภัยทางการเงิน 151 เรื่องท่ี 1 หน้นี อกระบบ 155 เรอ่ื งที่ 2 แชรล์ ูกโซ่ 159 เร่ืองท่ี 3 ภยั ใกล้ตวั 162 เรื่องที่ 4 แก๊งคอลเซนเตอร์ 166 เรอ่ื งท่ี 5 ภัยออนไลน์ 175 เรื่องท่ี 6 ภยั ธนาคารออนไลน์ 183 เรือ่ งที่ 7 ภัยบัตรอิเล็กทรอนิกส์ 186 187 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน/หลังเรียน 219 เฉลย/แนวตอบกจิ กรรมทา้ ยเรอ่ื ง 222 บรรณานกุ รม คณะผู้จดั ทำ ชุดวิชาการเงนิ เพ่ือชีวิต 1 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2564) l ระดบั ประถมศกึ ษา

1 หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ 1 วา่ ดว้ ยเรอื่ งของเงนิ สาระสำคัญ เงินเป็นสื่อกลางในการใช้แลกเปลี่ยนเพื่อซื้อหาสิ่งของหรือบริการเพื่อให้ สามารถดำรงชีพ โดยในประเทศไทยใชส้ กลุ เงินบาท อยา่ งไรกด็ ี หากตอ้ งเดนิ ทางหรอื ทำการค้า ทต่ี ่างประเทศ กจ็ ะตอ้ งเขา้ ไปเก่ียวข้องกบั เงนิ ตราของประเทศอืน่ ๆ ดว้ ย ซ่ึงค่าของเงินในแต่ละ ประเทศจะไม่เท่ากัน จึงต้องมีการกำหนดอัตราแลกเปลี่ยนขึ้นเพื่อเทียบราคาของเงินตรา ประเทศหนึง่ กับเงนิ ตราของอกี ประเทศหน่งึ อย่างไรก็ดี ปริมาณเงินที่หมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจจะต้องไม่มากหรือน้อย เกินไป เพราะถ้ามากเกินไปอาจเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดภาวะเงินเฟ้อ ข้าวของราคาแพง แต่ถ้าน้อยเกินไปก็อาจทำให้เกิดภาวะเงินฝืด เศรษฐกิจชะลอตัว จึงเป็นหน้าท่ีหลักของธนาคาร กลางที่ต้องเข้ามาดูแลให้ปริมาณเงินอยู่ในระดับที่เหมาะสม โดยในกรณีของประเทศไทยเป็น บทบาทหนา้ ทข่ี องธนาคารแหง่ ประเทศไทย หรือแบงกช์ าติ ธนาคารแห่งประเทศไทยมีบทบาทหน้าที่สำคัญในการดูแลปริมาณเงินให้ เหมาะสมกับสภาพเศรษฐกิจหรือท่ีเราเรียกว่าการดำเนินนโยบายการเงิน เพื่อรักษาระดับเงินเฟอ้ ให้เหมาะสมอันจะทำให้เศรษฐกิจมีความมั่นคงและเติบโตอย่างยั่งยืน อัตราแลกเปลี่ยนเงินตรา ต่างประเทศไม่ผนั ผวนมากเกินไปจนกระทบต่อการดำเนินธุรกิจ นอกจากนี้ ยังทำหน้าทีใ่ นการ บริหารเงินสำรองระหว่างประเทศ การดูแลความมั่นคงของระบบสถาบันการเงิน การเป็นนาย ธนาคารของรัฐบาล รวมทง้ั การพัฒนาและเปน็ ผู้ใหบ้ ริการในระบบการชำระเงนิ ระบบการชำระเงินมีความสำคัญในฐานะเป็นกลไกที่ช่วยให้กิจกรรมทาง เศรษฐกิจและการเงิน เช่น การซื้อขาย ดำเนินไปอย่างราบรื่น ธนาคารแห่งประเทศไทยจึงได้ พัฒนาระบบการชำระเงนิ อิเลก็ ทรอนกิ ส์ โดยมวี ตั ถุประสงคใ์ หร้ ะบบการชำระเงินของประเทศมี ประสิทธิภาพ สะดวกรวดเร็วยิ่งขึ้น มีความมั่นคง ปลอดภัย ด้วยต้นทุนที่เหมาะสม เช่น การ ชำระเงินออนไลน์ รวมทั้งบริการพร้อมเพย์ และ QR code ที่ทำให้การโอนเงิน ชำระเงินเป็น เรอ่ื งง่าย ไมต่ ้องเสียเวลาเดินทางไปทำธรุ กรรมทธี่ นาคาร ชดุ วิชาการเงินเพื่อชีวติ 1 (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ.2564) l หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 ว่าดว้ ยเรื่องของเงิน

2 ตวั ชวี้ ัด 1. อธบิ ายความหมายของเงนิ 2. บอกหน้าทข่ี องเงินต่อระบบเศรษฐกิจ 3. บอกความหมายของเงินเฟ้อ เงนิ ฝืด 4. บอกบทบาทและหนา้ ทีข่ องธนาคารแหง่ ประเทศไทย 5. อธบิ ายวิธกี ารตรวจสอบธนบตั ร 6. บอกชนิดราคาเหรียญกษาปณห์ มุนเวียน 7. บอกสกลุ เงนิ ตราต่างประเทศท่สี ำคญั 8. บอกความหมายและประโยชนข์ องการชำระเงินทางอเิ ล็กทรอนิกส์ 9. อธบิ ายความแตกต่างระหว่าง บตั รเดบติ และบัตรเครดิต 10. รู้วธิ กี ารใชง้ านส่ือการชำระเงินทางอิเล็กทรอนกิ ส์อย่างปลอดภัย ขอบขา่ ยเน้ือหา เรื่องท่ี 1 ความรู้เบ้อื งต้นเก่ียวกับเงนิ เรอ่ื งที่ 2 ประเภทของเงิน เรอื่ งที่ 3 การชำระเงินทางอิเล็กทรอนกิ ส์ ส่ือการเรียนรู้ 1. ชดุ วิชาการเงินเพอ่ื ชวี ิต 1 2. เวบ็ ไซต์ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.): www.bot.or.th 3. เวบ็ ไซตศ์ นู ยค์ มุ้ ครองผ้ใู ช้บริการทางการเงิน (ศคง.): www.1213.or.th ชุดวิชาการเงนิ เพ่อื ชวี ติ 1 (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรยี นร้ทู ่ี 1 ว่าดว้ ยเรอ่ื งของเงิน

3 4. เวบ็ ไซต์สำนกั กษาปณ:์ www.royalthaimint.net เวลาท่ใี ช้ในการศกึ ษา 12 ชว่ั โมง ชุดวชิ าการเงนิ เพื่อชีวติ 1 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรู้ที่ 1 วา่ ดว้ ยเร่อื งของเงนิ

4 เรอ่ื งที่ 1 ความรเู้ บอ้ื งต้นเกีย่ วกบั เงิน ในอดีตที่ยังไม่ได้ใช้เงินเป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน เมื่อต้องการแลกเปลี่ยน สิ่งของระหว่างกัน ก็จะนำสิ่งของนั้นมาแลกเปลี่ยนกันโดยตรง หรือเรียกว่าระบบการ แลกเปลีย่ นของตอ่ ของ (barter system) เชน่ ไก่ 1 ตวั แลกกบั ข้าวสาร 1 ถงุ ปลา 10 ตัว แลก กับถ้วย 3 ใบ การแลกเปลี่ยนแบบนี้แม้ว่าจะดูง่าย ๆ ไม่ซับซ้อน แต่ก็มักเกิดปัญหา เช่น ถ้าความต้องการสิ่งของไม่ตรงกันก็ไม่สามารถแลกเปลี่ยนกันได้ ไม่มีมาตรฐานในการวัดมูลค่า สิ่งของบางอย่างไม่สามารถแบ่งเป็นหน่วยย่อยได้ ประกอบกับสังคมขยายใหญ่ขึ้นทำให้ความ ต้องการที่จะแลกเปลี่ยนสินค้าและบริการมีมากขึ้น จึงได้มีการกำหนดสื่อกลางในการ แลกเปลี่ยนที่เป็นที่ยอมรับในสังคม เช่น เปลือกหอย หนังสัตว์ และมีวิวัฒนาการเรื่อยมา จนกระทง่ั เปล่ยี นมาใช้เงินเป็นส่อื กลางในการแลกเปลี่ยน สำหรับประเทศไทย ตัวอย่างสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนในระยะแรก ๆ คือ หอย เบี้ย ประกับ (ดินเผาที่มีตราประทับ) เงินพดด้วง ปี้กระเบื้อง และมีการเปลี่ยนแปลงมาเรื่อย ๆ จนถึงในปจั จุบันทใี่ ช้ธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ อย่างไรก็ดี เงินอาจไม่ไดจ้ ำกัดอยู่ในรูปธนบัตร และเหรียญกษาปณ์เท่านั้น แต่อาจอยู่ในรูปแบบอื่น ๆ ได้อีก เช่น เงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-Money) หรืออาจมีชื่อเรียกอื่น เช่น e-Wallet, e-Purse แม้จะมีชื่อต่างกันแต่ลักษณะท่ี เหมือนกันคือเงินจะถูกบันทึกอยู่ในสื่ออิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งอาจอยู่ในรูปของบัตรหรือเครือข่าย คอมพวิ เตอร์ หน้าท่ขี องเงิน กลา่ วได้วา่ เงนิ มหี นา้ ที่สำคญั ในทางเศรษฐกิจ 4 ประการ คือ 1. เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน โดยทำหน้าที่เป็นตัวกลางระหว่างผู้ซื้อกับ ผู้ขาย ช่วยให้มีการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าและบริการมากขึ้น รวมทั้งสนับสนุนให้มีกิจกรรม ทางเศรษฐกจิ มากข้ึน ชดุ วิชาการเงนิ เพอื่ ชีวิต 1 (ฉบับปรบั ปรงุ พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 1 วา่ ด้วยเรื่องของเงิน

5 2. เป็นมาตรฐานการวัดมูลค่า โดยการเทียบค่าสิ่งของ สินค้าหรือบริการ ออกมาเป็นหน่วยเงินตรา หรือที่เรียกว่า ราคา เช่น ข้าวสารกิโลกรัมละ 50 บาท น้ำดื่มขวดละ 10 บาท กว๋ ยเตย๋ี วชามละ 35 บาท 3. สามารถนำมาชำระหนี้ได้ในอนาคต เมื่อสังคมขยายตัวมากขึ้นจึงเกิด กิจกรรมการซอ้ื ขายแลกเปล่ียนมากขึ้น บางครัง้ มกี ารซือ้ ขายด้วยเงินเช่อื ซง่ึ เป็นการเลื่อนชำระ เงินออกไปในอนาคต เงินจึงทำหน้าที่เป็นเครื่องมือที่ใช้เป็นมาตรฐานในการชำระหนี้ระหว่าง เจา้ หน้กี บั ลกู หน้ี หรือระหวา่ งผ้ซู ้อื กบั ผู้ขายนน่ั เอง 4. เป็นเครื่องรักษามูลค่า หรือมีค่าในตัวเอง เช่น เมื่อเราเก็บออมเงินไว้และ เมือ่ ระยะเวลาผ่านไป เงนิ ก็ยังมคี ่าสามารถใชซ้ ื้อส่ิงของหรือบริการได้ แตห่ ากเก็บไว้ในรูปแบบอื่น เช่น เมล็ดพืช หนังสัตว์ ของสิ่งนั้นอาจเน่าเสีย ผุพัง มูลค่าอาจลดลงหรืออาจไม่สามารถใช้ซื้อ สนิ คา้ ได้ เงินเฟอ้ เงินฝืด ระดับราคาสินค้าที่เพิ่มขึ้นหรือลดลงทำให้มูลค่าของเงินที่เรามีอยู่ (หรือที่ เรียกว่าอำนาจซอ้ื ) เพม่ิ หรอื ลดตามไปดว้ ย ซ่งึ แบ่งไดเ้ ป็น 2 กรณี คือ เงินเฟ้อและเงินฝืด โดยมี ความหมายดงั นี้ เงนิ เฟอ้ หมายถึง ภาวะท่รี ะดบั ราคาสินค้าโดยทว่ั ไปเพ่ิมสูงขึ้นต่อเนื่อง หรือพูด ง่าย ๆ ว่าเป็นภาวะท่ีข้าวของแพงขึ้นไปเรือ่ ย ๆ ลองเปรียบเทยี บราคาก๋วยเตีย๋ วในปจั จุบัน เม่ือ 10 ปีที่แล้ว และอีก 10 ปีข้างหน้า ในวันนี้เราอาจซื้อก๋วยเตี๋ยวได้ในราคาชามละ 40 บาท เม่ือ 10 ปกี อ่ น เงิน 40 บาท อาจซอื้ กว๋ ยเต๋ียวไดถ้ ึง 2 ชาม แต่ในอกี 10 ปขี า้ งหนา้ อาจจะซ้ือก๋วยเตี๋ยว ไม่ได้สักชามก็เป็นไปได้ นั่นแสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่า เงินเฟ้อทำให้เงินในกระเป๋าสตางค์ของ เราที่มีอยู่เท่าเดิมแต่กลับมีค่าลดลง เพราะซื้อของได้น้อยลง หรืออาจต้องใช้เงินมากขึ้นเพื่อให้ สามารถซื้อสินค้าได้จำนวนเทา่ เดิม หรือที่เรียกวา่ “มูลค่าของเงนิ ” หรือ “อำนาจซื้อ” ของเรา ลดลงเมื่อเวลาผ่านไปนั่นเอง อย่างไรก็ดี เงินเฟ้ออาจเกิดจากความต้องการบริโภค หรือการ ลงทุนที่มากเกินไปจนเกินกำลังการผลิตที่มี หรือเกิดจากการคาดการณ์ของประชาชนว่าราคา ชดุ วิชาการเงนิ เพ่อื ชีวิต 1 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 1 วา่ ด้วยเร่ืองของเงนิ

6 สินค้ามีแนวโน้มจะเพิ่มสูงขึ้น จึงเพิ่มการจับจ่ายใช้สอยหรือกักตุนสินค้าส่งผลให้ราคาสินค้า สงู ขน้ึ อย่างต่อเนือ่ ง ในภาวะที่ตรงข้ามกับเงินเฟ้อ คือ เงินฝืด หมายถึง ภาวะที่ระดับราคาสินค้า โดยทั่วไปลดต่ำลงเรื่อย ๆ หรือพูดง่าย ๆ ว่าเป็นภาวะที่ข้าวของมีราคาถูกลงเรื่อย ๆ ซึ่งน่าจะ เป็นเรื่องที่ดีหากข้าวของถูกลงเพราะต้นทุนถูกลง เช่น การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต การใช้ เทคโนโลยีทันสมัย และการพัฒนาระบบการขนส่ง แต่หากราคาสินค้าลดลงเกิดจากภาวะ เศรษฐกิจไม่ดี ตลอดจนการคาดการณ์ของประชาชนว่าในอนาคตเศรษฐกิจจะไม่ดี ทำให้ ประชาชนไมก่ ล้าจับจ่ายใช้สอย ลดการลงทุนและลดการบริโภคลง ส่งผลใหส้ ินค้าท่ีผลิตออกมา ขายไมไ่ ด้ กระทบต่ออุตสาหกรรมการผลิตและการจ้างงาน หรอื หากข้าวของถูกลงเพราะบริษัท ต่าง ๆ ผลติ สนิ ค้าออกมาขายมากเกนิ กวา่ ความตอ้ งการซอื้ ของประชาชน บริษทั อาจจำเป็นต้อง ลดราคาสินค้าลงเพื่อให้ขายได้หมด หรือไม่ก็ต้องลดการผลิตลงเพราะว่าถ้าผลิตออกมาเท่าเดิม กข็ ายไดไ้ ม่หมด ผลทีต่ ามมากค็ อื การจา้ งงานจะลดลงตามไปดว้ ย ชดุ วชิ าการเงินเพอื่ ชีวติ 1 (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรู้ที่ 1 วา่ ดว้ ยเรอ่ื งของเงิน

7 จะเห็นได้ว่าทั้งภาวะเงินเฟ้อและเงินฝืดจะส่งผลกระทบเป็นลูกโซ่ต่อเศรษฐกิจ โดยรวมของประเทศ จึงเป็นหน้าที่ของธนาคารกลางที่ต้องเข้ามาดูแลและดำเนินนโยบาย การเงนิ เพอ่ื ลดผลกระทบทางลบทเ่ี กิดจากปัจจัยดังกล่าว กรณีตัวอยา่ งวิกฤตการณ์ “เงนิ เฟ้อ” ขัน้ รนุ แรงของประเทศซมิ บับเว ปัญหาเงินเฟ้อขั้นรุนแรงของประเทศซิมบับเวเริ่มจากเศรษฐกิจถดถอย ต้องกู้เงิน จากกองทุนการเงินระหว่างประเทศ หรือ IMF เพื่อแก้ไขปัญหา นอกจากนั้น แนวทางการ บรหิ ารงานท่ีผดิ พลาดของรัฐบาลในการสัง่ พมิ พ์เงินเพื่อชำระหน้ี IMF และใช้จ่ายภายในประเทศ ทำให้ปริมาณเงินที่หมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจมีมากเกินกว่าสินค้าหรือบริการในประเทศ ส่งผลให้ราคาสินค้าสงู ขึ้นอย่างต่อเน่ืองหรือเงนิ มคี ่าน้อยลง เกิดการกักตนุ สินค้าและลักลอบซื้อ ขายสินค้าในตลาดมืดเกินกว่าราคาที่กำหนด ซึ่งมีรายงานว่าอัตราเงินเฟ้อเคยสูงถึงหลักล้าน เปอรเ์ ซ็นตต์ ่อปี จนในที่สดุ รัฐบาลตอ้ งประกาศยกเลกิ การใช้เงนิ ดอลลารซ์ มิ บับเว และเปลยี่ นไป ใชเ้ งนิ ตราสกลุ ต่างประเทศแทน จนกวา่ เงนิ เฟ้อจะเข้าส่รู ะดบั ทยี่ อมรบั ได้ จากกรณีตัวอย่างของประเทศซิมบับเว ภาวะเงินเฟ้อที่รุนแรงจะส่งผลเสียต่อ ระบบเศรษฐกิจของประเทศอย่างร้ายแรง จึงเป็นหน้าที่ของธนาคารกลางที่ต้องเข้ามาดูแล ระบบเศรษฐกิจไม่ให้เกิดภาวะเงินเฟ้อสูงเกินไปหรือเกิดภาวะเงินฝืดจนทำให้เศรษฐกิจตกต่ำ ทีอ่ าจสง่ ผลกระทบตอ่ ความกินดีอยดู่ ีของประชาชน บทบาทหน้าท่ีของธนาคารแห่งประเทศไทย ธนาคารแห่งประเทศไทย หรือแบงก์ชาติ เป็นธนาคารกลางของประเทศไทย มีบทบาทหน้าที่สำคัญในการดำเนินโยบายการเงิน เพื่อสนับสนนุ ใหเ้ ศรษฐกิจมีความมั่นคงและ เติบโตอย่างยั่งยืน โดยมีหน้าที่โดยสังเขปดงั นี้ 1. ดูแลเงินเฟ้อและกำหนดดอกเบยี้ นโยบาย ดูแลอัตราเงินเฟ้อให้อยู่ในระดับเป้าหมายที่กำหนด หรือที่เรียกว่านโยบาย การเงินภายใต้กรอบเป้าหมายเงินเฟ้อ (inflation targeting) การควบคุมปริมาณเงินให้ เหมาะสมจะดำเนินการได้โดยใช้อัตราดอกเบี้ยนโยบาย (policy rate) หรืออัตราดอกเบ้ีย ธุรกรรมซื้อคืนพันธบัตรระยะเวลา 1 วันเป็นเครื่องมือ มีกระบวนการดำเนินงานที่ชัดเจน ชดุ วชิ าการเงนิ เพอ่ื ชวี ิต 1 (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรูท้ ี่ 1 วา่ ด้วยเร่อื งของเงนิ

8 โปร่งใสและน่าเชือ่ ถือ ซึ่งมีการประกาศเป้าหมายอัตราเงนิ เฟอ้ ให้สาธารณชนทราบโดยเปิดเผย และมีคณะกรรมการนโยบายการเงิน (กนง.) เป็นผู้พิจารณาปรับอัตราดอกเบี้ยนโยบาย โดยจะ มกี ารสือ่ สารใหป้ ระชาชนเขา้ ใจเหตผุ ลในการขน้ึ หรอื ลดอตั ราดอกเบ้ยี แต่ละครัง้ ดว้ ย 2. ดแู ลอตั ราแลกเปลย่ี น ใชน้ โยบายอตั ราแลกเปล่ียนลอยตัวแบบมีการจัดการ ซ่ึงจะไม่กำหนดอัตรา แลกเปลี่ยน ณ ค่าใดค่าหนึ่ง แต่จะดูแลไม่ให้อัตราแลกเปลี่ยนเคลื่อนไหวผันผวนมากเกินไป เพราะจะนำไปสู่ความไม่สมดลุ ทางเศรษฐกิจ แต่กรณีที่เห็นว่าค่าเงินบาทเคลื่อนไหวบิดเบือนไป จากปัจจัยพื้นฐานทางเศรษฐกิจ ธนาคารแห่งประเทศไทยอาจเข้ามาดูแลอัตราแลกเปลี่ยนผ่าน กลไกตลาดบา้ งเป็นครง้ั คราว 3. บรหิ ารเงนิ สำรองระหว่างประเทศ เงินสำรองระหว่างประเทศ หรือเงินสำรองทางการ คือ เงินตราหรือ สินทรัพย์ต่างประเทศ ที่มีไว้เพื่อรองรับความเสี่ยงในการทำธุรกรรมทางเศรษฐกิจ และรักษา เสถียรภาพของระบบการเงินของประเทศ รวมทั้งสร้างความเชือ่ มั่นให้กับประเทศว่า มีเงินตรา ตา่ งประเทศเพยี งพอต่อความตอ้ งการภาคธุรกจิ และชว่ ยรองรบั ความเส่ยี งจากภาคตา่ งประเทศ โดยเฉพาะในภาวะที่ตลาดการเงินมีความผันผวนสูง หรือมีโอกาสที่จะมีเงินทุนไหลออกนอก ประเทศ ดังนั้น เงินสำรองระหว่างประเทศจึงทำหน้าที่เสมือนเป็น “กันชน” ให้กับ ระบบเศรษฐกิจของประเทศ เพื่อไม่ให้เกิดความผันผวนจากภายนอกเข้ามาสร้างผลกระทบต่อ ธรุ กจิ ไทย 4. ดูแลความม่นั คงของระบบสถาบนั การเงิน สถาบันการเงิน เช่น ธนาคารพาณิชย์ สาขาของธนาคารต่างประเทศ สถาบันการเงินเฉพาะกิจ บริษัทบริหารสินทรัพย์ มีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ การเงนิ ของประเทศ โดยทำหนา้ ที่จัดสรรเงนิ ทุนจากผทู้ มี่ เี งินออมไปยังผทู้ ีต่ ้องการเงนิ ทนุ ซ่ึงจะ ก่อให้เกิดการลงทุน การผลิต การจ้างงาน และเป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญที่ทำให้เศรษฐกิจของ ประเทศเจริญเติบโตและมีเสถียรภาพ ดังนั้น การกำกับดูแลให้สถาบันการเงินมีความมั่นคง ชุดวชิ าการเงินเพอ่ื ชีวิต 1 (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 1 วา่ ดว้ ยเร่ืองของเงนิ

9 ดำเนินงานอย่างมีประสิทธิภาพ โปร่งใส มีธรรมาภิบาลและบริหารความเสี่ยงอย่างเหมาะสม ให้บริการแก่ประชาชนอย่างเหมาะสมจึงเป็นเรื่องสำคัญ โดยมีคณะกรรมการนโยบายสถาบัน การเงิน (กนส.) เป็นผพู้ ิจารณานโยบายเก่ยี วกับการกำกบั และตรวจสอบสถาบันการเงนิ 5. พฒั นาระบบการชำระเงนิ ระบบการชำระเงิน หมายถึง กระบวนการส่งมอบเงินเพื่อชำระเงิน อันเป็น ผลมาจากกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ระหว่างผู้จ่ายเงินและผู้รับเงิน และตัวกลางระหว่างผู้รับและ ผู้จ่าย ซึ่งมีบทบาทสำคัญที่ทำให้กิจกรรมทางเศรษฐกิจดำเนินไปอย่างราบรื่น ธนาคารแห่ง ประเทศไทยจึงได้พัฒนาระบบการชำระเงินอิเล็กทรอนิกส์ โดยนำเทคโนโลยีด้านคอมพิวเตอร์ มาใช้เพื่อให้เป็นโครงสร้างพื้นฐานทางการเงิน เพื่อให้ระบบการชำระเงินของประเทศมี ประสทิ ธิภาพยงิ่ ขนึ้ ซ่ึงคณะกรรมการระบบการชำระเงนิ (กรช.) เป็นผกู้ ำหนดนโยบายชำระเงิน (สามารถศึกษารายละเอียดเพม่ิ เตมิ ไดจ้ ากเร่อื งท่ี 3 หวั ขอ้ การชำระเงินทางอิเลก็ ทรอนิกส์) 6. เปน็ นายธนาคารของรัฐบาล ธนาคารแห่งประเทศไทยทำหน้าที่เป็นนายธนาคารของรัฐบาล โดยมี อำนาจหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง เช่น การรับจ่ายเงินเพื่อบัญชีฝากของกระทรวงการคลัง การเก็บรักษา เงิน หลักทรัพย์หรือของมีค่าอย่างอื่นเพื่อประโยชน์ของรัฐบาล การเป็นตัวแทนของรัฐบาลใน การซื้อขายโลหะทองคำและเงิน การซื้อขายและโอนตั๋วแลกเงิน หลักทรัพย์และใบหุ้น นอกจากนั้น อาจเป็นนายทะเบียนหลักทรัพย์ของรัฐบาล โดยมีอำนาจกระทำการจัดจำหน่าย หลักทรัพย์ของรัฐบาล จ่ายเงินต้นและดอกเบี้ย หรืออาจเป็นนายทะเบียนหลักทรัพย์ของ รัฐวิสาหกิจ สถาบันการเงนิ ทม่ี กี ฎหมายเฉพาะจดั ตั้งข้นึ หรอื หน่วยงานอ่ืนของรฐั 7. ผลิตและนำธนบตั รออกใช้ ธนาคารแห่งประเทศไทยเป็นผู้มีสิทธิ์พิมพ์และออกใช้ธนบัตรในประเทศ ไทยแต่เพียงผู้เดียว โดยในส่วนของการจัดพิมพ์นั้น ธนาคารแห่งประเทศไทยพยายาม ค้นคว้าวิจัยและพัฒนาเทคนิคใหม่ ๆ อยู่ตลอดเวลาเพื่อให้ยากต่อการปลอมแปลงและ ลอกเลียนแบบ ทั้งวัสดุพมิ พ์ หมึกพิมพ์ ลวดลาย รวมทั้งมีกระบวนการตรวจสอบคุณภาพอย่าง ละเอยี ด ซึง่ ทา่ นสามารถศึกษาเนื้อหาเพมิ่ เติมไดจ้ ากเรอ่ื งท่ี 2 ประเภทของเงิน หวั ข้อธนบตั ร กจิ กรรมทา้ ยเรอื่ งที่ 1 ความร้เู บ้ืองตน้ เก่ยี วกับเงนิ (ให้ผู้เรียนไปทำกิจกรรมเรอ่ื งท่ี 1 ท่ีสมุดบนั ทึกกิจกรรมการเรียนร้)ู ชดุ วชิ าการเงนิ เพ่อื ชวี ิต 1 (ฉบับปรบั ปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 1 ว่าด้วยเรื่องของเงนิ

10 เรอื่ งที่ 2 ประเภทของเงนิ เงนิ ตราไทย เงินตราที่ใช้ในประเทศไทย ปัจจุบันมี 2 ชนิด คือ ธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ โดยมรี ายละเอียดดังนี้ ธนบตั ร ธนาคารแห่งประเทศไทยเป็นหน่วยงานที่ทำหน้าที่บริหารจัดการธนบัตร ภายในประเทศทุกขั้นตอน เริ่มตั้งแต่การผลิตนำธนบัตรใหม่ออกใช้หมุนเวียนและทำลาย ธนบัตรเก่า รวมทั้งประเมินความต้องการใช้ธนบัตรใหม่ในแต่ละปีว่าควรจะผลิตธนบัตรชนิด ราคาใดออกมาจำนวนมากนอ้ ยเพียงใด เพอื่ ใหเ้ พยี งพอตอ่ ความต้องการใชจ้ ่ายของประชาชนใน ประเทศ ซึ่งในแต่ละปีปริมาณการผลิตธนบัตรจะผันแปรไปตามความต้องการใช้ธนบัตรท่ี เพม่ิ ขึน้ หรอื ลดลงตามภาวะเศรษฐกิจของประเทศ ธนาคารแห่งประเทศไทยเป็นผู้มีสิทธ์ิพิมพ์และออกใช้ธนบัตรในประเทศไทย แต่เพียงผู้เดียว โดยปฏิบัติตามที่พระราชบัญญัติเงินตรา พ.ศ. 2501 กำหนดไว้ว่าการนำ ธนบัตรออกใช้หมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจสามารถทำได้ 2 กรณี คือ 1. แลกเปลย่ี นทนั ทกี ับธนบตั รท่ีออกใช้หมุนเวียนอยแู่ ล้วในมูลค่าที่เท่ากัน เช่น ธนบัตรชนิดราคา 1000 บาท 10 ฉบับ มูลค่า 10,000 บาท แลกเปลี่ยนกับธนบัตรใหม่ชนิด ราคาเดยี วกัน จำนวน 10 ฉบบั หรอื แลกเปลี่ยนกับชนดิ ราคา 500 บาท จำนวน 20 ฉบบั เปน็ ตน้ 2. แลกเปลี่ยนทันทีกับสินทรัพย์ที่กฎหมายกำหนดให้เป็นทุนสำรองเงินตรา ในมูลค่าท่เี ท่ากัน เชน่ นำทองคำมลู คา่ 100 ล้านบาท มาเขา้ บัญชที ุนสำรองเงินตรา แลกเปลี่ยน กับธนบัตรเพื่อนำออกใชม้ ูลค่า 100 ล้านบาท เทา่ กัน ทำไมธนบัตรจึงมคี า่ การที่ธนบัตรได้รับความเชื่อถือและมีมูลค่าตามราคาที่ระบุไว้ได้นั้น เนื่องจาก กฎหมายกำหนดให้ตอ้ งนำสินทรัพย์ เช่น ทองคำ เงนิ ตราตา่ งประเทศ และหลกั ทรพั ย์ต่างประเทศ มาแลกเปลี่ยนเท่ากับจำนวนมลู ค่าของธนบตั รที่จะนำออกใช้ ซึ่งสินทรัพยด์ ังกล่าวจะโอนเขา้ ไว้ ชุดวชิ าการเงินเพอื่ ชวี ติ 1 (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรยี นร้ทู ่ี 1 วา่ ดว้ ยเร่อื งของเงนิ

11 ในบัญชีทุนสำรองเงินตรา โดยธนาคารแห่งประเทศไทยเป็นผู้ดูแลรักษาบัญชี และมีสำนักงาน การตรวจเงินแผ่นดินตรวจสอบเป็นประจำทุกปี ดังนั้น จึงมั่นใจได้ว่าธนบัตรทุกฉบับ มีมูลค่า ตามราคาท่ีตราไว้อยา่ งแท้จรงิ ธนบตั รท่ีใช้หมุนเวียนในปัจจบุ นั นบั จากปี พ.ศ. 2445 ที่เริ่มนำธนบัตรแบบแรกออกใช้ จนถึงปจั จุบันปี พ.ศ. 2564 ประเทศไทยมีธนบัตรออกใช้หมุนเวียนรวมจำนวน 17 แบบ โดยธนบัตรแบบปัจจุบัน คือ ธนบัตรแบบ 17 มี 5 ชนิดราคา ได้แก่ 20 บาท 50 บาท 100 บาท 500 บาท และ 1000 บาท สำหรับธนบัตรที่เคยออกใช้ไปก่อนหน้า เช่น แบบ 15 แบบ 16 ก็ยังคงใช้ชำระหนี้ได้ตาม กฎหมาย แต่อาจพบได้น้อยลงเนื่องจากธนบัตรที่ครบอายุการใช้งานและเสื่อมสภาพ จะถูกนำ ออกจากระบบเพอ่ื เข้าส่กู ระบวนการทำลาย ขนาดมาตรฐานของธนบตั รแบบปัจจบุ ัน การกำหนดขนาดธนบัตรมุ่งเน้นถึงความสะดวกในการพกพาเป็นหลัก และเพ่ือ ประโยชน์ต่อการสังเกตของประชาชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่มีความบกพร่องทางสายตาซ่ึง สามารถแยกแยะชนดิ ราคาธนบตั รด้วยการสมั ผัสเทา่ นัน้ สำหรับธนบัตรแบบทีใ่ ชใ้ นปจั จุบนั ได้ กำหนดให้ธนบัตรทุกชนิดราคามีความกว้างเท่ากัน คือ 72 มิลลิเมตร โดยมีความยาว ลดหลนั่ กนั ชนดิ ราคาละ 6 มลิ ลเิ มตร ชดุ วิชาการเงินเพอ่ื ชวี ติ 1 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2564) l หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 1 ว่าด้วยเร่อื งของเงิน

12 ลกั ษณะและขนาดธนบตั รแบบ 16 ภาพประธาน : พระบรมฉายาสาทิสลกั ษณ์พระบาทสมเด็จ พระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในฉลอง พระองคค์ รุยมหาจกั รีบรมราชวงศ์ ลักษณะธนบัตรด้านหน้า ภาพประธาน : ภาพพระบรมราชานุสาวรียพ์ ่อขุนรามคำแหง มหาราช ลักษณะธนบตั รด้านหลัง ภาพประกอบ : ภาพการประดษิ ฐ์อักษรไทย ภาพศิลาจารกึ หลักท่ี 1 จารกึ พอ่ ขนุ รามคำแหง ภาพลายสือไทย ภาพทรง ขนาด รับเรื่องราวร้องทุกข์ของราษฎร ภาพกระดิ่ง และภาพเครื่อง วนั ประกาศออกใช้ สงั คโลก วันออกใช้ 72 x 138 มิลลิเมตร ลงวนั ท่ี 2 พฤศจิกายน 2555 วนั ท่ี 1 เมษายน 2556 ภาพประธาน : พระบรมฉายาสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ พระมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร ในฉลอง พระองค์ครุยมหาจกั รบี รมราชวงศ์ ลักษณะธนบตั รด้านหนา้ ภาพประธาน : ภาพพระบรมราชานสุ าวรีย์สมเดจ็ พระนเรศวร มหาราช ลกั ษณะธนบัตรดา้ นหลงั ภาพประกอบ : ภาพจิตรกรรมฝาผนัง ทรงพระแสงดาบ นำทหารเข้าตีค่ายพม่า พระบรมราชานุสาวรีย์ ณ อนุสรณ์ ขนาด ดอนเจดีย์ และพระเจดีย์ชัยมงคล วัดใหญ่ชัยมงคล จังหวดั วันประกาศออกใช้ พระนครศรอี ยธุ ยา วนั ออกใช้ 72 x 144 มิลลเิ มตร ลงวันที่ 24 มถิ ุนายน 2554 วันท่ี 18 มกราคม 2555 ชุดวชิ าการเงินเพ่อื ชวี ติ 1 (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรยี นร้ทู ่ี 1 วา่ ดว้ ยเรอื่ งของเงนิ

ลกั ษณะธนบตั รดา้ นหน้า 13 ลกั ษณะธนบตั รดา้ นหลัง ภาพประธาน : พระบรมฉายาสาทิสลกั ษณ์พระบาทสมเด็จ พระมหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในฉลอง ขนาด พระองค์ครยุ มหาจกั รีบรมราชวงศ์ วันประกาศออกใช้ วันออกใช้ ภาพประธาน : ภาพพระบรมรูปสมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราช ลกั ษณะธนบตั รดา้ นหนา้ ภาพประกอบ : ภาพทรงเกล้ยี กลอ่ มใหป้ ระชาชนรวมกำลัง กันต่อสู้กู้อิสรภาพ ภาพท้องพระโรงพระราชวังกรุงธนบุรี ลักษณะธนบัตรดา้ นหลัง ภาพพระบรมราชานุสาวรียส์ มเดจ็ พระเจ้าตากสนิ มหาราช ขนาด ทรงมา้ พระทีน่ ั่งออกศึก และภาพป้อมวไิ ชยประสิทธ์ิ วนั ประกาศออกใช้ 72 x 150 มิลลิเมตร วนั ออกใช้ ลงวันที่ 24 ธันวาคม 2557 วันท่ี 26 กมุ ภาพันธ์ 2558 ภาพประธาน : พระบรมฉายาสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ พระมหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในฉลอง พระองค์ครุยมหาจักรีบรมราชวงศ์ ภาพประธาน : ภาพพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช ภาพประกอบ : ภาพวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม และ ภาพปอ้ มพระสุเมรุ 72 x 156 มิลลเิ มตร ลงวนั ที่ 27 ธันวาคม 2556 วนั ท่ี 12 พฤษภาคม 2557 ชดุ วิชาการเงนิ เพ่ือชีวติ 1 (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 1 ว่าดว้ ยเร่อื งของเงิน

14 ลักษณะธนบตั รด้านหน้า ภาพประธาน : พระบรมฉายาสาทิสลกั ษณ์พระบาทสมเด็จ พระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในฉลอง ลกั ษณะธนบตั รดา้ นหลัง พระองค์ครุยมหาจกั รบี รมราชวงศ์ ขนาด วันประกาศออกใช้ ภาพประธาน : ภาพพระบรมรูปพระบาทสมเด็จ วันออกใช้ พระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยหู่ วั ภาพประกอบ : ภาพพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงม้าพระที่นั่ง ภาพพระที่น่ัง อนันตสมาคม และภาพการเลกิ ทาส 72 x 162 มิลลิเมตร ลงวนั ที่ 24 มถิ ุนายน 2558 วนั ท่ี 21 สิงหาคม 2558 วิธีการตรวจสอบธนบตั รแบบ 16 1. สมั ผัส 1.1 สัมผสั กระดาษธนบัตร ธนบัตรทำจากกระดาษชนิดพิเศษที่มีใยฝ้ายเป็นส่วนประกอบหลัก จงึ มคี วามแกรง่ ทนทาน ไม่ยยุ่ งา่ ย เมือ่ จบั สัมผสั จะใหค้ วามรู้สึกแตกตา่ งจากกระดาษท่ัวไป 1.2 ลวดลายเสน้ นนู สามารถสัมผัสความนูนที่ตัวอักษรคำว่า “รัฐบาลไทย” ตัวเลขอารบิก และตัวเลขไทยแจ้งชนิดราคาด้านหน้าธนบัตร และลวดลายเส้นนูนรูปดอกไม้ที่บริเวณมุมล่าง ด้านขวาของธนบัตรทุกชนิดราคา ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แจ้งชนิดราคาธนบัตรที่ประยุกต์มาจาก อักษรเบรลล์ เพ่อื อำนวยความสะดวกแกผ่ ้มู ีความบกพร่องทางสายตา ชดุ วชิ าการเงนิ เพ่ือชีวติ 1 (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 ว่าดว้ ยเร่ืองของเงนิ

15 2. ยกสอ่ ง 2.1 ลายนำ้ ลายน้ำเกิดขึ้นในขั้นตอนการผลิตกระดาษที่ทำให้เนื้อกระดาษมีความ หนาและบางไม่เท่ากัน เมื่อยกธนบัตรส่องกับแสงสว่างจึงมองเห็นภาพการไล่ระดบั ของแสงเงา และมลี ายนำ้ โปร่งแสงพิเศษเปน็ ตัวเลขไทยตามชนดิ ราคาธนบตั ร ประดับควบคูล่ ายนำ้ พระบรม ฉายาสาทสิ ลกั ษณพ์ ระบาทสมเด็จพระมหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร 2.2 แถบสี ธนบัตรทุกชนิดราคามีแถบสีต่าง ๆ ตามชนิดราคาธนบัตรที่ฝังไว้ใน เนื้อกระดาษตามแนวตั้ง มีบางส่วนของแถบปรากฏให้เห็นเป็นระยะ ๆ ที่ด้านหลังของธนบัตร เมื่อยกสอ่ งดกู ับแสงสว่างจะเห็นเป็นเส้นตรงยาวต่อเนื่อง บนแถบมตี ัวเลขและตัวอักษรโปร่งแสง แจ้งชนิดราคาธนบัตรที่มองเห็นได้ทั้งสองด้าน และสามารถมองเห็นการเปลี่ยนสีของแถบนี้ เม่ือพลิกเอียงธนบตั รไปมา ชดุ วิชาการเงินเพื่อชีวิต 1 (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 ว่าด้วยเรื่องของเงนิ

16 2.3 ภาพซ้อนทับ บริเวณมมุ บนด้านซ้ายของธนบตั ร มตี วั เลขอารบิกแจ้งชนดิ ราคาธนบัตรท่ี พิมพ์แยกไว้ในตำแหน่งตรงกันของด้านหน้าและด้านหลังธนบัตร จะมองเห็นเป็นตัวเลขท่ี สมบูรณ์เมอ่ื ยกธนบัตรสอ่ งกบั แสงสว่าง 3. พลกิ เอียง 3.1 หมึกพมิ พ์พิเศษสลบั สี เป็นจุดสังเกตสำหรับธนบัตรชนิดราคา 500 บาท และ 1000 บาท เท่านั้น โดยให้สังเกตที่มุมล่างด้านซ้ายของธนบัตรเมื่อพลิกขอบล่างธนบัตรขึ้น ลายประดิษฐ์ สีทองจะเปลี่ยนเป็นสเี ขียว ชุดวชิ าการเงินเพอื่ ชีวติ 1 (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 วา่ ด้วยเร่ืองของเงิน

17 3.2 แถบฟอยล์สามมิติ แถบฟอยล์สามมิติที่ผนึกอยู่บนด้านหน้าธนบัตรชนิดราคา 100 บาท 500 บาท และ 1000 บาท จะมองเห็นเป็นหลายมิติแตกต่างกันตามชนิดราคา และจะเปลี่ยนสี สะท้อนแสงวาววับ เมือ่ พลิกเอียงธนบัตรไปมา 3.3 ตวั เลขแฝง ในลายประดิษฐ์มุมล่างซ้ายของธนบัตรทุกชนิดราคาเมื่อยกธนบัตร เอียงเข้าหาแสงสว่างและมองผ่านจากมุมล่างซ้ายเข้าหากึ่งกลางธนบัตรในมุมที่เหมาะสม จะเหน็ ตวั เลขอารบกิ แจ้งชนิดราคาธนบัตรฉบบั นนั้ 4. ลกั ษณะพิเศษภายใตร้ ังสีเหนือมว่ ง ลักษณะพิเศษที่สามารถมองเห็นเมื่ออยู่ภายใต้รังสีเหนือม่วง (หลอดไฟ black light) ได้แก่ เส้นใยเรืองแสงท่ีโรยไวใ้ นเน้ือกระดาษ หมึกพิมพพ์ ิเศษเรืองแสงซึ่งนำมาใช้ บริเวณลวดลายสพี ืน้ หมวดอักษรและเลขหมายของธนบัตร ชุดวชิ าการเงนิ เพือ่ ชีวติ 1 (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 วา่ ดว้ ยเร่ืองของเงนิ

18 ลกั ษณะและขนาดธนบัตรแบบ 17 ธนบตั รแบบ 17 มแี นวคิดในการออกแบบเพอ่ื เทิดพระเกียรตพิ ระมหากษตั ริย์ ทกุ พระองค์แห่งราชวงศ์จกั รที ีท่ รงประกอบพระราชกรณยี กจิ ในทกุ ดา้ น เพื่อบำบัดทกุ ขบ์ ำรุงสุข นำความรม่ เย็นมาสูอ่ าณาประชาราษฎรแ์ ละชาติบา้ นเมือง ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวในฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศ ของกองทัพอากาศ ลกั ษณะธนบัตรด้านหนา้ ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟา้ จุฬาโลกมหาราช และพระบรมสาทิสลักษณ์ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหล้านภาลัย ลกั ษณะธนบตั รดา้ นหลัง ขนาด 72 x 138 มิลลิเมตร วนั ประกาศออกใช้ ลงวนั ท่ี 28 มิถุนายน 2561 วันออกใช้ วันท่ี 28 กรกฎาคม 2561 ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ ลกั ษณะธนบัตรด้านหนา้ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวในฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศ ของกองทัพอากาศ ลกั ษณะธนบัตรด้านหลัง ขนาด ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ วนั ประกาศออกใช้ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบรมสาทิสลักษณ์ วนั ออกใช้ พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว 72 x 144 มิลลิเมตร ลงวันท่ี 28 มิถนุ ายน 2561 วันที่ 28 กรกฎาคม 2561 ชดุ วิชาการเงินเพ่ือชีวติ 1 (ฉบับปรบั ปรงุ พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรูท้ ี่ 1 วา่ ดว้ ยเรือ่ งของเงนิ

ลักษณะธนบตั รด้านหน้า 19 ลักษณะธนบตั รดา้ นหลัง ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ ขนาด พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวในฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศ วันประกาศออกใช้ ของกองทพั อากาศ วันออกใช้ ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ ลักษณะธนบตั รด้านหน้า พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบรมสาทิสลักษณ์ พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ เจ้าอยหู่ ัว ลักษณะธนบัตรดา้ นหลงั ขนาด 72 x 150 มิลลเิ มตร วนั ประกาศออกใช้ ลงวันที่ 28 มถิ นุ ายน 2561 วันออกใช้ วนั ที่ 28 กรกฎาคม 2561 ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวในฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศ ของกองทัพอากาศ ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบรมสาทิสลักษณ์ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล 72 x 156 มิลลเิ มตร ลงวนั ที่ 28 มถิ ุนายน 2561 วันที่ 28 กรกฎาคม 2561 ชดุ วชิ าการเงนิ เพ่ือชวี ติ 1 (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 1 ว่าดว้ ยเรื่องของเงิน

20 ลักษณะธนบตั รดา้ นหนา้ ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวในฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศ ลกั ษณะธนบัตรดา้ นหลงั ของกองทพั อากาศ ขนาด วนั ประกาศออกใช้ ภาพประธาน : พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จ วันออกใช้ พระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ พระบรมสาทิสลักษณ์พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้า เจ้าอยู่หวั 72 x 162 มิลลเิ มตร ลงวนั ท่ี 28 มิถุนายน 2561 วันท่ี 28 กรกฎาคม 2561 วิธีการตรวจสอบธนบตั รแบบ 17 1. สัมผสั 1.1 กระดาษธนบัตร ทำจากกระดาษที่มีใยฝ้ายเป็นส่วนประกอบหลัก จึงมีความแกร่ง ทนทาน และไมย่ ยุ่ งา่ ย เม่ือจบั สมั ผัสจะให้ความรู้สกึ แตกตา่ งจากกระดาษท่ัวไป 1.2 ลวดลายเสน้ นูน สามารถสัมผัสความนูนที่ตัวอักษรคำว่า “รัฐบาลไทย” ตัวเลข อารบิกและตัวเลขไทยแจ้งชนิดราคาดา้ นหน้าธนบัตร และลวดลายเส้นนูนรูปดอกไม้ที่บรเิ วณ มุมล่างด้านขวาของธนบัตรทุกชนิดราคา ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แจง้ ชนดิ ราคาธนบัตรที่ประยุกต์มา จากอกั ษรเบรลล์ เพื่ออำนวยความสะดวกแกผ่ มู้ ีความบกพร่องทางสายตา ชดุ วชิ าการเงินเพ่อื ชวี ติ 1 (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ 1 วา่ ด้วยเรื่องของเงนิ

21 2. ยกสอ่ ง 2.1 ลายนำ้ ลายน้ำเกิดขึ้นในขั้นตอนการผลิตกระดาษที่ทำให้เนื้อกระดาษมีความ หนาและบางไม่เท่ากัน เมื่อยกธนบัตรส่องกับแสงสว่างจึงมองเห็นภาพการไล่ระดบั ของแสงเงา และมีลายน้ำโปร่งแสงพิเศษเป็นตัวเลขอารบิกตามชนิดราคาธนบัตร ประดับควบคู่ลายน้ำ พระบรมสาทสิ ลกั ษณ์พระบาทสมเดจ็ พระวชริ เกลา้ เจ้าอยหู่ ัว 2.2 แถบสี ธนบัตรทุกชนิดราคามีแถบสีต่าง ๆ ตามชนิดราคาธนบัตรที่ฝังไว้ใน เนื้อกระดาษตามแนวตั้ง มีบางส่วนของแถบปรากฏให้เห็นเป็นระยะ ๆ ที่ด้านหน้าของธนบัตร เม่ือยกส่องดูกบั แสงสว่างจะเห็นเป็นเส้นตรงยาวตอ่ เนื่อง บนแถบมีตัวเลขและตวั อกั ษรโปรง่ แสง แจ้งชนดิ ราคาธนบัตรที่มองเห็นไดท้ ัง้ สองด้าน และสามารถมองเหน็ การเปล่ียนสีของแถบนี้เม่ือ พลกิ เอยี งธนบัตรไปมา ชุดวิชาการเงินเพ่อื ชวี ติ 1 (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 1 ว่าด้วยเรื่องของเงนิ

22 2.3 ภาพซ้อนทับ ธนบัตรแบบ 17 ทุกชนิดราคา เมื่อยกขึ้นส่องดูกับแสงสว่างจะเห็นรูป พระครุฑพา่ หอ์ ย่ใู นตำแหนง่ ทตี่ รงกันทงั้ ดา้ นหน้าและด้านหลัง 3. พลิกเอยี ง 3.1 ตัวเลขแฝง ตัวเลขอารบิกตามราคาธนบัตรซ่อนในลายประดิษฐ์ซึ่งอยู่บริเวณ ตอนกลางดา้ นลา่ งของธนบตั ร มองเห็นได้เม่ือเอียงธนบัตรเข้าหาแสงสวา่ ง โดยมองผา่ นจากมุม ลา่ งซ้ายของลายประดิษฐเ์ ขา้ หามมุ บนขวาของธนบตั ร ชุดวชิ าการเงนิ เพ่อื ชีวติ 1 (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 1 วา่ ดว้ ยเรอื่ งของเงิน

23 3.2 หมึกพมิ พพ์ เิ ศษ ในธนบัตรชนิดราคา 100 บาท ลายดอกประดิษฐ์พิมพ์ด้วยหมึกพิมพ์ พิเศษสีทองจะเห็นเป็นประกายระยิบระยับเมื่อพลิกธนบัตรไปมา สำหรับธนบัตรชนิดราคา 500 บาท และ 1000 บาท ลายดอกประดิษฐ์พิมพ์ด้วยหมึกพิมพ์แม่เหล็กสามมิติ เมื่อพลิก ธนบัตรขึ้นลงหรือพลิกซ้ายขวา จะเห็นลวดลายภายในลายดอกประดิษฐ์เคลื่อนไหวไปมาและ เปลย่ี นสลับจากสีทองเป็นสเี ขยี ว 4. ลักษณะพเิ ศษภายใตร้ ังสเี หนือมว่ ง ลักษณะพิเศษที่สามารถมองเห็นเมื่ออยู่ภายใต้รังสีเหนือม่วง (หลอดไฟ black light) ได้แก่ เส้นใยเรืองแสงที่โรยไว้ในเน้ือกระดาษ หมึกพิมพพ์ ิเศษเรอื งแสงซึ่งนำมาใช้ บรเิ วณลวดลายสีพนื้ หมวดอกั ษรและเลขหมายของธนบตั ร ชุดวิชาการเงินเพอื่ ชีวติ 1 (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 1 ว่าดว้ ยเรอื่ งของเงนิ

24 เหรยี ญกษาปณ์ กรมธนารักษ์ได้ผลิตเหรียญกษาปณ์หมุนเวียนออกใช้ในระบบเศรษฐกิจตั้งแต่ พ.ศ. 2493 เป็นต้นมา ซึ่งมีหลากรุ่นหลายแบบ โดยได้ปรับเปลี่ยนรูปลักษณะ ลวดลาย และ กรรมวิธีการผลิตเรอ่ื ยมา เพื่อใหส้ ะดวกต่อการพกพา การใชส้ อย และยากตอ่ การปลอมแปลง เหรียญกษาปณ์หมุนเวียน เป็นเหรียญกษาปณ์ที่ใช้หมุนเวียนกันอยู่ทั่วไปใน ชีวิตประจำวัน มี 9 ชนิดราคา คือ 10 บาท 5 บาท 2 บาท 1 บาท 50 สตางค์ 25 สตางค์ 10 สตางค์ 5 สตางค์ และ 1 สตางค์ แต่ใช้หมุนเวียนในระบบเศรษฐกิจมี 6 ชนิดราคา คือ 10 บาท 5 บาท 2 บาท 1 บาท 50 สตางค์ 25 สตางค์ ส่วนเหรียญชนิดราคา 10 สตางค์ 5 สตางค์ และ 1 สตางค์ มีใชใ้ นทางบัญชเี ทา่ นน้ั เหรียญกษาปณ์กบั การใช้ชำระหนตี้ ามกฎหมาย ตามพระราชบัญญัติเงินตรา พ.ศ. 2501 มาตรา 11 ระบวุ า่ เหรียญกษาปณ์เป็นเงิน ท่ชี ำระหนไ้ี ดต้ ามกฎหมาย ไม่เกินจำนวนท่กี ำหนดโดยกฎกระทรวงดงั น้ี ชนิดราคา จำนวนการชำระหนี้ตอ่ ครงั้ เหรียญชนิดราคา 1 สตางค์ ชำระหนไี้ ดค้ ร้งั ละไมเ่ กนิ 5 บาท เหรยี ญชนิดราคา 5, 10, 25 และ 50 สตางค์ ชำระหนไ้ี ด้ครงั้ ละไม่เกนิ 10 บาท เหรยี ญชนิดราคา 1, 2 และ 5 บาท ชำระหนไ้ี ด้ครั้งละไม่เกนิ 500 บาท เหรียญชนดิ ราคา 10 บาท ชำระหนีไ้ ดค้ รัง้ ละไม่เกิน 1,000 บาท สาเหตทุ ี่กฎหมายต้องกำหนดจำนวนเงนิ ในการชำระหน้ขี องเหรียญกษาปณ์ คือ เพอ่ื ปอ้ งกันการกล่ันแกลง้ ระหว่างลูกหนก้ี ับเจ้าหน้ีในการชำระหนี้ เงินตราตา่ งประเทศ ในการดำเนินชีวิตประจำวันทั่ว ๆ ไป เราจะใช้เงินสกุลของประเทศไทย คือ เงินบาทในการจับจา่ ยใช้สอยในประเทศ แต่หากต้องเดินทางหรือมกี ารทำธุรกิจระหว่างประเทศ เราก็จะตอ้ งเข้าไปเก่ยี วขอ้ งกบั เงนิ ตราของประเทศอ่ืน ๆ ชุดวชิ าการเงินเพือ่ ชวี ติ 1 (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นร้ทู ่ี 1 วา่ ด้วยเร่ืองของเงนิ

25 ตวั อยา่ งเงนิ สกุลตา่ งประเทศทสี่ ำคัญ ชอ่ื ประเทศ ชอื่ สกลุ เงนิ อักษรยอ่ สกลุ เงิน สหรัฐอเมริกา ดอลลารส์ หรัฐ USD สหราชอาณาจกั ร ปอนด์ GBP ยโู รโซน ยโู ร EUR ญี่ปุ่น เยน JPY จนี หยวน CNY มาเลเซีย รงิ กิต MYR ซงึ่ คา่ ของเงนิ ในแต่ละสกลุ จะไมเ่ ท่ากนั จงึ ตอ้ งมีการกำหนดอตั ราแลกเปลี่ยนขึ้น อตั ราแลกเปล่ียน หมายถึง ราคาของเงนิ ตราสกลุ หนึง่ เมอื่ เทียบกบั เงนิ ตราอกี สกลุ หน่งึ เช่น 1 USD เท่ากับ 31 บาท หมายถึง เงินบาทจำนวน 31 บาท แลกเป็นเงิน ดอลลาร์สหรฐั ได้ 1 ดอลลารส์ หรัฐ 1 EUR เท่ากับ 42 บาท หมายถึง เงินบาทจำนวน 42 บาท แลกเป็นเงินยูโรได้ 1 ยโู ร อัตราแลกเปลี่ยนไม่ได้คงท่ี แต่มีการเปลี่ยนแปลงขึ้นลงอยู่เสมอในแต่ละ ช่วงเวลาตามปัจจัยที่มีผลกระทบ เช่น ภาวะเศรษฐกิจของประเทศ เศรษฐกิจโลก ภาวะตลาด การเงนิ กจิ กรรมทา้ ยเร่อื งท่ี 2 ประเภทของเงิน (ให้ผู้เรียนไปทำกจิ กรรมเร่อื งที่ 2 ท่สี มุดบันทกึ กจิ กรรมการเรียนรู้) ชุดวิชาการเงินเพือ่ ชีวติ 1 (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรูท้ ่ี 1 ว่าดว้ ยเรอ่ื งของเงิน

26 เรอ่ื งที่ 3 การชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ การชำระเงิน (payment) คือ การส่งมอบเงินหรือโอนเงินผ่านช่องทางต่าง ๆ เพอื่ ซือ้ สนิ ค้าและบรกิ าร หรอื ใชช้ ำระหน้ี โดยสามารถใช้ส่ือการชำระเงินท่ีเป็นได้ทั้งเงินสดและ ไม่ใช่เงินสด ในบางครั้งการชำระเงินอาจทำผ่านคนกลางที่เป็นผู้ให้บริการเพื่ออำนวยความ สะดวกและรักษาความปลอดภัยของการทำรายการ ซึ่งผู้ให้บริการมีทั้งที่เป็นสถาบันการเงิน และมิใชส่ ถาบนั การเงนิ (non-bank) เงินสดเปน็ สง่ิ ท่เี ราค้นุ เคยในการใช้จา่ ยมากท่ีสดุ จนนกึ ไมถ่ งึ วา่ ทีจ่ ริงแล้ว การใช้ เงินสดนั้นไม่สะดวกหลายประการ เช่น ต้องเตรียมเงินสดให้เพียงพอในการซื้อสินค้า และหาก ยิ่งพกพาเงินสดจำนวนมากก็เสี่ยงต่อการสูญหาย ถูกปล้น ขโมย หรือหากมองในมุมเจ้าของ กิจการ การรับชำระดว้ ยเงินสดอาจถูกยักยอกหรือขโมยได้งา่ ยและตรวจสอบได้ยาก รวมถึงเสีย โอกาสในการขายสนิ ค้าหากมีช่องทางให้ลกู ค้าชำระค่าสินค้าเปน็ เงินสดเพียงอย่างเดียว สำหรับ มมุ ของประเทศนน้ั เงนิ สดมีคา่ ใช้จ่ายในการจดั การคอ่ นขา้ งสงู เชน่ ค่าใช้จา่ ยท่ีเกดิ จากการผลิต การขนส่ง การเก็บรักษา การตรวจนับ การคัดแยก และการทำลาย ถ้าเราหันมาช่วยกันใช้การ ชำระเงินทางอเิ ลก็ ทรอนิกส์ (e-Payment) จะชว่ ยลดภาระค่าใช้จ่ายในการจดั การได้ 2 - 3 เท่า เลยทีเดียว ความหมายการชำระเงินทางอเิ ล็กทรอนกิ ส์ การชำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ หมายถึง การส่งมอบหรือโอนเงินเพื่อซื้อสินค้า และบรกิ าร หรอื ชำระหนี้ ผ่านชอ่ งทางต่าง ๆ ที่มคี วามสะดวกและรวดเร็วโดยใช้ส่ืออิเล็กทรอนิกส์ มาช่วย ทั้งด้านสื่อที่ใช้ชำระเงินแทนเงินสด เช่น บัตรเดบิต บัตรเครดิต เงินอิเล็กทรอนิกส์ รวมถึงช่องทางการชำระเงินที่ใช้งานง่ายและรวดเร็ว เช่น ผ่านอินเทอร์เน็ต โดยใช้อุปกรณ์ ประเภทต่าง ๆ อาทิ คอมพิวเตอร์ โทรศพั ท์มือถอื ชุดวิชาการเงินเพ่ือชีวิต 1 (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 1 วา่ ดว้ ยเร่ืองของเงนิ

27 ประโยชน์ของการชำระเงินทางอเิ ลก็ ทรอนิกส์ ต่อประชาชน ตอ่ เจ้าของกจิ การ • โอนเงนิ หรือชำระเงนิ ไดท้ ุกท่ที ุกเวลา • ไม่ต้องเก็บเงินสดจำนวนมากไว้ทีร่ า้ นคา้ • ไมต่ ้องเสยี เวลาและคา่ ใชจ้ ่ายในการ ลดปญั หาพนกั งานยกั ยอกหรือขโมยเงิน เดินทาง • จัดทำบญั ชไี ด้รวดเรว็ และมรี ะบบท่ี • ปลอดภยั ไม่ตอ้ งกลวั เงินสดหายหรือ ตรวจสอบได้ ถกู ขโมย • มที างเลอื กให้ลกู ค้าในการชำระเงินได้ • ตรวจสอบได้ มหี ลักฐานชัดเจน หลายวธิ ี • มีรูปแบบการชำระเงนิ ให้เลอื กได้ • ไมจ่ ำเป็นต้องมสี ถานทห่ี รือหน้าร้าน หลากหลายตามความสะดวก ก็ขายของได้ • ขยายฐานลกู คา้ ได้กวา้ งข้ึน ไม่จำกัดแต่ พนื้ ทีใ่ ดพื้นที่หน่งึ หรือในประเทศเท่าน้ัน ตอ่ ประเทศ • ลดคา่ ใชจ้ า่ ยในการพิมพธ์ นบตั ร • ลดคา่ ใชจ้ ่ายในการบริหารจดั การเงินสด เชน่ การขนสง่ ธนบัตร • การหมุนเวียนของเงนิ ในเศรษฐกิจมคี วามคลอ่ งตวั • การคา้ และการชำระเงนิ ระหว่างประเทศทำได้สะดวกรวดเร็วขนึ้ สอ่ื และช่องทางการชำระเงนิ 1. บตั รเดบติ (debit card) เป็นบัตรอิเล็กทรอนิกส์ที่ธนาคารพาณิชย์ออกให้แก่ลูกค้าโดยผูกกับบัญชี เงินฝากของเจ้าของบัตรสามารถใช้ซื้อสินค้าและบริการต่าง ๆ ณ จุดขายและออนไลน์ได้ โดยผถู้ อื บัตรสามารถสังเกตจุดท่ีรบั บัตรได้จากตราหรือโลโก้ทรี่ า้ นค้าตดิ หรือแสดงไว้ เชน่ VISA, MasterCard, UnionPay ชดุ วชิ าการเงนิ เพอ่ื ชีวติ 1 (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 ว่าดว้ ยเรอื่ งของเงนิ

28 ลกั ษณะเด่น • สามารถนำไปทำธุรกรรมทางการเงิน ไม่ว่าจะเป็น ฝาก/ถอน/โอน/ ชำระเงนิ ทเี่ ครื่องทำรายการอตั โนมตั ิได้ • ใช้ซื้อสินค้าและบริการ ณ จุดขายและออนไลน์ได้ โดยเมื่อใช้แล้ว ยอดเงนิ ท่ใี ชจ้ ่ายจะถูกตดั จากบัญชเี งนิ ฝากทนั ที • การใช้บัตรเดบิต มีทั้งแบบใช้ลายเซ็น และแบบกดรหัสผ่านส่วนตัว (PIN) ของผูถ้ อื บัตร ขึน้ อยูก่ ับระบบการใหบ้ ริการ • การใชจ้ ่ายผา่ นบัตรเดบติ เป็นการใช้เงนิ ของเราทีม่ อี ย่ใู นบัญชี จงึ ไม่สร้าง ภาระหนี้ ร้หู รือไมว่ ่า หากคุณต้องการทำบัตรเดบิตที่ธนาคาร คุณมีสิทธิ์เลือกได้ว่าต้องการประกัน พ่วงหรือไม่ ซึ่งธนาคารสามารถนำเสนอผลิตภัณฑ์อื่นควบคู่กับผลิตภัณฑ์หลักของธนาคารได้ แต่จะบงั คบั ขายไม่ได้ และหากคณุ ตอ้ งการบัตรธรรมดาท่ีไม่พ่วงประกนั ก็สามารถแจ้งพนกั งานได้ 2. บัตรเครดิต (credit card) เป็นบัตรที่ออกโดยธนาคารพาณิชย์หรอื บรษิ ทั ผู้ประกอบธุรกิจบัตรเครดิต (ผู้ออกบัตร) เพื่อให้ผู้ใช้บริการ (ผู้ถือบัตร) นำไปใช้ชำระค่าสินค้า และบริการแทนเงินสดโดยไม่เกินวงเงินที่ผู้ออกบัตรกำหนดไว้ โดยผู้ออกบัตรจะจ่ายเงินให้กับ รา้ นค้าไปก่อน และจะเรียกเก็บเงนิ จากผู้ถอื บตั รตามระยะเวลาที่กำหนด (ดูรายละเอียดเพ่มิ เตมิ ไดจ้ ากหน่วยการเรยี นรู้ท่ี 3 เร่อื ง สนิ เชื่อ) 3. เงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-Money) เราอาจได้ยิน e-Money ในชื่อเรียกอื่น ๆ เช่น บัตรเงนิ อิเล็กทรอนกิ ส์ บตั รเตมิ เงินรถไฟฟ้า e-Wallet, e-Purse, e-Cash แม้จะมชี ่ือเรียก ต่างกันไป แต่ลักษณะที่เหมือนกัน คือ มูลค่าเงินจะถูกบันทึกอยู่ในสื่ออเิ ล็กทรอนิกส์โดยอาจจะ อยู่ในรูปของบัตรหรือบนเครือข่ายคอมพิวเตอร์ก็ได้ ซึ่งผู้ใช้บริการจะต้องเติมเงินก่อนจึงสามารถ ชดุ วิชาการเงนิ เพื่อชีวติ 1 (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 วา่ ดว้ ยเร่ืองของเงิน

29 นำไปซื้อสินค้าและบริการตามร้านค้าที่ผู้ออก e-Money กำหนด และผู้ใช้บริการสามารถ ตรวจสอบมลู ค่าคงเหลอื ได้ ตัวอย่าง e-Money ที่ใช้ในปัจจุบัน เช่น บัตรเติมเงินรถไฟฟ้า (บัตร Rabbit, บตั ร MRT) บตั ร Smart Purse ทีใ่ ชซ้ อ้ื สินค้าในร้าน 7-eleven ลักษณะเดน่ • ผ้ใู ช้บรกิ ารเติมเงนิ ได้ตามมูลคา่ ที่ตอ้ งการ • ใหค้ วามสะดวกรวดเรว็ ในการใช้จ่าย ไม่ตอ้ งพกเงินสด ข้อแนะนำในการใชบ้ ตั รอิเลก็ ทรอนิกสใ์ หป้ ลอดภัย 1. เมื่อได้รับบัตรมาใหม่ให้รีบเซ็นชื่อหลังบัตรทันที เพื่อป้องกันผู้อื่นนำไป แอบอ้าง 2. เก็บรักษารหัสบัตรไว้เป็นความลับ ไม่ตั้งรหัสที่คาดเดาง่าย และควร เปล่ยี นรหัสอยู่เสมอ 3. ไม่เปิดเผยข้อมูลส่วนตัวหรือเกี่ยวกับบัตร เช่น เลขหน้า-หลังบัตร ประชาชน เลขบัญชธี นาคาร 4. ตรวจสอบความถูกต้องของรายการธุรกรรมทุกครั้ง เช่น ยอดเงินที่ต้อง ชำระ รวมถึงตรวจสอบรายการใชจ้ า่ ยเป็นประจำเมอื่ ได้รบั ใบแจง้ หน้ี 5. สงั เกตสง่ิ แปลกปลอมท่ีอาจตดิ ตงั้ อยกู่ ับเคร่ืองเอทีเอม็ เช่น กล้องขนาดเล็ก ทอ่ี าจถูกตดิ อย่บู รเิ วณเครือ่ งเอทีเอม็ หรอื อปุ กรณแ์ ปลกปลอมทต่ี ดิ อยู่ตรงช่องสอดบตั ร 6. หากมีรายการธุรกรรมทางการเงินที่เราไม่ได้ใช้เกิดขึ้น ให้รีบติดต่อ ผู้ออกบัตรเพอ่ื ตรวจสอบทันที 7. เมื่อทำบัตรหายต้องรีบแจ้งอายัดบัตรทันที อย่างไรก็ดี บัตร e-Money โดยทั่วไปที่ไมม่ กี ารลงทะเบียน หากบัตรหายกเ็ หมือนกับทำเงินหาย ชดุ วชิ าการเงินเพ่อื ชีวติ 1 (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 1 ว่าดว้ ยเรื่องของเงนิ

30 4. การชำระเงินผา่ นออนไลน์ (online payment) ในปัจจุบันมีการพัฒนาเทคโนโลยีและนำมาใช้เป็นช่องทางการชำระเงิน ผ่านออนไลน์ เพื่อเพิ่มทางเลือกและอำนวยความสะดวกต่อผู้ใช้บริการในการทำธุรกรรม ทางการเงิน แบง่ ออกเปน็ 1) การชำระเงินผ่าน internet banking ซึ่งเป็นบริการท่ีผู้ใช้บริการ สามารถโอนเงิน ชำระเงินค่าสินค้าและบริการผ่านเครือขา่ ยอินเทอร์เน็ตของธนาคารท่ีเปิดบัญชีไว้ โดยจะตัดเงินออกจากบัญชีเงินฝากทันที นอกจากน้ียังสามารถตรวจสอบยอดเงินในบัญชี เรียกดูรายการใชจ้ ่ายย้อนหลังได้ โดยสามารถสมัครใชบ้ รกิ ารกับธนาคารท่ีผูใ้ ชบ้ ริการมบี ัญชีเงิน ฝากอยู่ สำหรับการซื้อของทางอินเทอร์เน็ต ระบบของร้านค้าบางแห่งจะเชื่อมโยงไปยังระบบ internet banking ของธนาคารเพื่อตรวจสอบและอนุมัติรายการชำระเงิน หากทำรายการ สำเร็จ ผู้ใชบ้ ริการจะไดร้ ับการยืนยนั การทำรายการทางเว็บไซต์ ทาง SMS หรอื ทางอีเมลตามท่ี ไดแ้ จง้ ลงทะเบียนไว้กับธนาคาร 2) การชำระเงนิ ผา่ นอุปกรณ์เคลอ่ื นที่ (mobile banking) สามารถชำระ ค่าสินค้าและบรกิ ารผ่านเครือข่ายของระบบโทรศพั ท์มือถือ โดยผู้ใช้ต้องดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน (application) ของธนาคารหรือผู้ให้บริการชำระเงิน และลงทะเบียนเพื่อเชื่อมโยงบัญชีที่จะ ชำระเงินเข้ากับโทรศัพท์มือถือหรือแท็บเล็ตก่อน อาทิ บัญชีธนาคาร บัตรเครดิต และเงิน อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ 3) การชำระเงินผ่านเวบ็ ไซต์ของร้านค้าออนไลน์ด้วยบตั รเครดิต บัตรเดบิต หรือเงินอิเล็กทรอนิกส์ โดยสามารถซื้อสินค้าและบริการกับร้านค้าออนไลน์ที่มีช่องทางชำระ เงินผ่านบัตรเครดิตหรือบัตรเดบิต ซึ่งผู้ซื้อเพียงกรอกรายละเอียดการชำระเงิน เช่น หมายเลข บัตร ชอ่ื ผูถ้ อื บัตร วันหมดอายุ หมายเลขรหสั CVV1 รวมถงึ อาจตอ้ งใสร่ หัสผา่ น OTP2 ด้วย และ 1 CVV (card verification value) หรือ CVC (card verification code) คือ รหัสสำหรับการทำธุรกรรมออนไลน์ เช่น VISA และ MasterCard ใชเ้ ลข 3 หลักด้านหลงั บตั ร ส่วนของ American Express ใช้เลข 4 หลกั ด้านหน้าบตั ร 2 OTP (one time password) เป็นรหัสที่ใช้ครั้งเดียว โดยผู้ออกบัตรจะส่งให้แก่ผู้ถือบัตรผ่าน SMS หรือส่งทางอีเมล ตามทผ่ี ้ถู ือบตั รไดล้ งทะเบียนไว้ เพื่อใช้ในการยนื ยนั ตวั ตนความเปน็ เจา้ ของบตั ร ชุดวชิ าการเงนิ เพือ่ ชวี ติ 1 (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 1 วา่ ด้วยเรื่องของเงิน

31 เมื่อการชำระเงินสำเร็จจะได้รับข้อความยืนยันการชำระเงินทางหน้าเว็บไซต์ ทาง SMS หรือ ทางอีเมล ตามท่ีไดแ้ จง้ ลงทะเบยี นไว้กบั ธนาคารหรอื ผ้อู อกบัตร ข้อดีของการชำระเงินผ่าน online payment สำหรบั ผู้ใช้บรกิ าร สำหรบั รา้ นค้า • ลดเวลาและค่าใช้จา่ ยในการทำธรุ กรรม • ไดร้ ับเงินรวดเรว็ เพราะเงินเข้าบญั ชีโดยตรง ไม่ตอ้ งเสียเวลาเดินทางไปทร่ี า้ นค้า เพราะ และลดความเสีย่ งในการจัดการเงนิ สด สามารถจดั การธุรกรรมได้ด้วยตวั เอง ทีไ่ หน • มีช่องทางการชำระเงินให้ลกู ค้าเลอื กมากข้ึน เมือ่ ไรก็ได้ ไมว่ า่ จะอยตู่ ่างจงั หวดั หรอื ขายสินคา้ ไดท้ กุ เวลา ไม่จำเป็นตอ้ งเปดิ ต่างประเทศ หน้าร้าน • สามารถตรวจสอบรายการได้ตลอด • มบี ันทึกข้อมูลการขาย และสรปุ ข้อมูล • ไมต่ อ้ งถือเงินสดในการซอ้ื สนิ คา้ ทางบญั ชไี ด้อย่างรวดเร็ว 5. พร้อมเพย์ (PromptPay) พร้อมเพย์เป็นบริการที่ช่วยให้โอนเงินได้สะดวกขึ้น โดยใช้หมายเลข เช่น โทรศัพทม์ ือถือและ/หรือเลขบตั รประจำตัวประชาชนแทนการระบุเลขท่ีบัญชีเงินฝากของผู้รับเงิน เริ่มจากเลือกบัญชีเงินฝากธนาคารที่ต้องการใช้เป็นบัญชีในการรับเงิน และแจ้งลงทะเบียนกับ ธนาคารผ่านช่องทางที่ธนาคารแต่ละแห่งเตรียมไว้บริการ เช่น เครื่องเอทีเอ็ม/internet banking/mobile banking หรือสาขาธนาคาร และจัดเตรียมเอกสารประกอบการลงทะเบียน ตามท่ีธนาคารกำหนด เชน่ สมดุ บญั ชี หรือเลขท่ีบญั ชีเงนิ ฝากธนาคาร บัตรประจำตัวประชาชน โทรศัพทม์ อื ถือท่ตี ้องการลงทะเบยี น สำหรบั การลงทะเบียน ผโู้ อนเงินไมจ่ ำเป็นตอ้ งลงทะเบียนกส็ ามารถโอนเงิน ด้วยพร้อมเพย์ได้ แต่ผู้รับโอนต้องลงทะเบียนใช้บริการพร้อมเพย์ ผู้โอนจึงจะสามารถโอนเงิน ผ่านระบบพร้อมเพย์มาให้แก่ผู้รับโอนได้ ซึ่งผู้รับโอนเงินนั้นจะต้องลงทะเบียนเพื่อผูกบัญชี ธนาคารของตนเองกับหมายเลขโทรศัพท์มือถือหรือเลขประจำตัวประชาชนก่อน และแจ้ง หมายเลขดังกล่าวให้ผู้โอนทราบเพื่อรับเงินเข้าบัญชีที่ผูกไว้ โดยหมายเลขโทรศัพท์มือถือหรือ ชุดวชิ าการเงินเพือ่ ชวี ิต 1 (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 1 ว่าดว้ ยเรอ่ื งของเงนิ

32 เลขประจำตัวประชาชน 1 หมายเลขจะสามารถใช้ผูกหรือจับคู่กับบัญชีเงินฝากปลายทางได้ 1 บญั ช3ี (รายละเอียดตามภาพด้านล่าง) และสามารถยกเลิกหรือเปล่ียนแปลงการผกู บญั ชีไดต้ ลอด ข้อควรปฏบิ ตั ิ ผูร้ ับโอนเงนิ 1. ตอ้ งลงทะเบียนให้สำเรจ็ กอ่ นจึงจะสามารถรับโอนเงินผา่ นระบบพรอ้ มเพยไ์ ด้ 2. หากต้องการเปลี่ยนบัญชีเงินฝากธนาคารที่ได้ลงทะเบียนผูกบัญชีไว้กับ บริการพร้อมเพย์ ต้องไปยกเลิกการลงทะเบียนกับธนาคารที่เคยผูกบัญชีไว้ก่อน แล้วจึงไป ลงทะเบียนผกู บญั ชกี ับธนาคารแหง่ ใหม่ 3 อนึ่ง บญั ชเี งินฝากธนาคาร 1 บัญชสี ามารถผูกไดก้ บั ท้งั เลขประจำตวั ประชาชนและหมายเลขโทรศัพท์มือถือ และบญั ชี เงนิ ฝากธนาคาร 1 บัญชสี ามารถผกู กับหมายเลขโทรศัพท์มือถือได้สงู สุดตามจำนวนที่ธนาคารกำหนด ชดุ วชิ าการเงนิ เพอื่ ชวี ิต 1 (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 ว่าด้วยเรือ่ งของเงิน

33 3. กรณีเปลี่ยน/ยกเลิกหมายเลขโทรศัพท์มือถือที่ได้ลงทะเบียนผูกบัญชีไว้ แล้วต้องไปยกเลิกการลงทะเบียนกับธนาคารที่ผูกไว้โดยเร็ว และหากลูกค้ายังต้องการใช้บริการ พร้อมเพย์ ตอ้ งนำหมายเลขโทรศพั ท์ใหม่ไปลงทะเบยี นใหมก่ ับธนาคารท่ลี ูกค้าเลือกใช้บรกิ าร 4. ระมัดระวังรักษาอุปกรณ์ เช่น โทรศัพท์มือถือที่ใช้เชื่อมต่อทำธุรกรรม เกี่ยวกับระบบพรอ้ มเพย์เปน็ อยา่ งดี เพ่อื ไมใ่ ห้ผูอ้ ื่นเอาไปใชง้ านเช่นเดียวกับการดแู ลบัตรเครดติ ผู้โอนเงิน ต้องตรวจสอบชื่อ-นามสกลุ ของผู้รับโอนเงินให้ถูกตอ้ งก่อนยืนยนั การโอนเงินทุกครั้ง โดยควรเรียนรู้ ศึกษา วิธีการใช้งานอย่างปลอดภัย เช่น การตรวจสอบ ขอ้ มูลให้ถกู ต้องกอ่ นการยืนยนั การโอนเงนิ 6. QR code เพ่ือการชำระเงนิ QR code ย่อมาจาก quick response code คือรหัสชนิดหนึ่งที่ถูก พฒั นาขึ้นเพื่อใชใ้ นการชำระเงินคา่ สนิ ค้าและบริการ ใน QR code จะมขี อ้ มลู ท่จี ำเป็นสำหรับการจ่ายเงินซ้ือสินค้าต่าง ๆ โดยใช้ ควบคู่กับ mobile application ที่เชื่อมต่อกับบัตรเดบิต บัตรเครดิต บัญชีเงินฝากธนาคาร หรือบัญชี e-Wallet จึงเป็นการเพิ่มความสะดวกสบายให้กับผู้ใช้บริการเพราะไม่ต้องพกบัตร หรอื ไมต่ ้องขอเลขท่บี ัญชรี า้ นค้า หรือหมายเลขโทรศัพทจ์ ากร้านค้าเพอื่ โอนเงิน ข้อแนะนำการใช้งานทถี่ กู ต้อง – กรณลี กู คา้ 1. ตรวจสอบจำนวนเงินที่โอนและข้อมูลร้านค้าให้ถูกต้องก่อนการยืนยัน การจา่ ยเงินทกุ คร้งั เช่น ชอื่ ผู้รับตอ้ งตรงกบั ชือ่ ที่ระบไุ วท้ ี่ QR code ของร้านค้าก่อนยืนยนั ยอด 2. ควรระมัดระวงั การตั้งรหัสผูใ้ ช้งาน (username) รหัสผ่าน (password) ของ mobile application ให้คาดเดาได้ยาก และไม่บอกรหัสกับผู้อื่น หรือเขียนเอาไว้ในท่ี เปดิ เผย ข้อแนะนำการใช้งานท่ถี ูกตอ้ ง – กรณรี ้านค้า 1. หมั่นตรวจเช็ค QR code ให้ถูกต้องว่าเป็น QR code ของร้านค้าจริง (บญั ชีของรา้ นคา้ ท่ใี ช้รบั เงนิ ) มิใหม้ ิจฉาชพี นำ QR code ปลอมมาปดิ ทบั ได้ ชุดวิชาการเงินเพื่อชีวติ 1 (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 วา่ ด้วยเรื่องของเงิน

34 2. ควรระบุชื่อบัญชีที่ใช้รับเงินไว้คู่กับ QR code ให้ลูกค้าสามารถใช้ ตรวจสอบก่อนยืนยันการจา่ ยเงนิ อีกครั้งหนึ่ง ขอ้ ดีของการใช้ QR code 1. สะดวก ใชง้ านงา่ ย ไมต่ ้องพกเงินสด 2. ปลอดภัย ไม่ต้องยื่นบัตรเครดิต บัตรเดบิต หรือให้ข้อมูลบัญชีธนาคาร แก่รา้ นคา้ จงึ ไม่ตอ้ งเสีย่ งกบั การโดนขโมยข้อมูล 3. มั่นใจ ระบบในการชำระเงินเป็นการบริการของธนาคารและผู้ให้บริการ ชำระเงนิ ในปจั จบุ ันซง่ึ มคี วามน่าเช่ือถือ และระบบ QR code ของไทยเป็นไปตามมาตรฐานสากล กิจกรรมทา้ ยเรอ่ื งที่ 3 การชำระเงินทางอเิ ล็กทรอนกิ ส์ (ให้ผเู้ รยี นไปทำกจิ กรรมเร่ืองที่ 3 ท่ีสมดุ บันทึกกจิ กรรมการเรียนรู้) ชุดวิชาการเงนิ เพอ่ื ชวี ิต 1 (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 1 วา่ ดว้ ยเรื่องของเงนิ

35 หนว่ ยการเรียนร้ทู ่ี 2 การวางแผนการเงิน สาระสำคญั วิถีชีวิตที่เปล่ียนแปลงไปทำให้คนเราต้องใช้เงินในการดำรงชีพมากขึ้น จนทำให้ หลายครอบครัวเกิดปัญหาเงินไม่พอใช้ เราจึงจำเป็นต้องวางแผนการเงินเพื่อป้องกันและแก้ไข ปัญหาซึ่งในที่สุดแลว้ อาจช่วยสร้างความมั่นคงและมั่งคัง่ ให้เราได้ด้วย โดยเริ่มจากการประเมิน ตนเองเพื่อให้ทราบฐานะการเงินและรู้จักการใช้จ่ายของตนเองผ่านการจดบันทึกรายรับ - รายจ่าย แล้วตั้งเป้าหมายการเงินให้สอดคล้องกับฐานะทางการเงินและความสามารถของ ตนเอง รวมไปถงึ รจู้ ักการออมเงนิ ระบบการออมเงนิ และบริการทางการเงนิ ต่าง ๆ ตวั ช้วี ดั 1. เข้าใจความสำคัญและบอกขน้ั ตอนการวางแผนการเงิน 2. อธิบายหลักการ และวิธกี ารคำนวณฐานะทางการเงิน 3. วิเคราะห์ความแตกต่างของ “ความจำเป็น” และ “ความต้องการ (อยากได้)” และจัดลำดบั ความสำคญั ของรายจา่ ย 4. บอกลกั ษณะและประโยชน์ และวิเคราะห์บนั ทึกรายรับ-รายจา่ ย 5. อธิบายลักษณะของการมีสุขภาพการเงินที่ดี และประเมินสุขภาพการเงิน ของตนเอง 6. บอกประโยชน์ของการมีเป้าหมายการเงนิ และเปา้ หมายการเงินทค่ี วรมีในชวี ิต 7. สามารถตงั้ เปา้ หมายการเงิน และวางแผนการเงินของตนเองทส่ี อดคล้องกับ เปา้ หมายในชีวติ 8. อธิบายความหมาย และประโยชน์ของการออม 9. ต้ังเป้าหมายการออมทเ่ี หมาะสมกับตนเอง 10. อธิบายหลักการออมใหส้ ำเร็จ 11. มีความรู้ความเข้าใจ รวมทั้งสามารถเลือกผลิตภัณฑ์เงินฝากและการ ประกันภยั ทเ่ี หมาะสมกบั ตนเองได้ ชดุ วชิ าการเงินเพื่อชวี ติ 1 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนรูท้ ี่ 2 การวางแผนการเงนิ

36 ขอบข่ายเนื้อหา 1. การวางแผนการเงนิ 2. การประเมินฐานะการเงิน 3. การตัง้ เป้าหมายและจดั ทำแผนการเงนิ 4. การออม 5. การฝากเงนิ และการประกนั ภยั สอ่ื การเรยี นรู้ 1. ชดุ วชิ าการเงินเพื่อชวี ิต 1 2. สมุดเงินออมของศูนย์คมุ้ ครองผ้ใู ชบ้ รกิ ารทางการเงนิ 3. เว็บไซต์ศูนย์ค้มุ ครองผูใ้ ชบ้ รกิ ารทางการเงนิ (ศคง.): www.1213.or.th 4. เฟซบกุ๊ ศคง. 1213: www.facebook.com/hotline1213 เวลาท่ใี ช้ในการศกึ ษา 22 ช่ัวโมง ชุดวชิ าการเงนิ เพื่อชีวติ 1 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2564) l หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 2 การวางแผนการเงนิ

37 เรอื่ งที่ 1 การวางแผนการเงนิ การวางแผนการเงินเป็นเครื่องมือที่จะช่วยให้เราสามารถจัดการชีวิตอย่างเป็น ระบบ ใหม้ รี ายไดเ้ พียงพอกบั รายจ่าย มเี งินใช้เมื่อเกดิ เหตฉุ กุ เฉนิ มีเงินออมไวซ้ ือ้ สิง่ ต่าง ๆ หรือ ลงทุน รวมไปถึงมเี งินไว้ใช้จ่ายยามแกช่ รา การวางแผนการเงินในแต่ละวัย ไม่ว่าจะอยู่ในช่วงวัยไหน อายุเท่าใด ก็ต้องเกี่ยวข้องกับเงิน ดังนั้น ทุกคน จึงควรวางแผนการเงิน แต่อายุที่แตกต่างทำให้เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในชีวิตแตกต่างกันไป คนใน แต่ละวัยจึงอาจมีการวางแผนการเงนิ ท่ีไมเ่ หมือนกัน ลักษณะสำคัญ เป็นวัยที่ยังไม่มีรายได้ แต่อาจมีรายรับเป็นเงินจาก ของขวัญตามเทศกาลต่าง ๆ ส่วนรายจ่ายโดยมากผู้ปกครองจะเป็น ผูร้ ับผิดชอบ การวางแผนการเงิน เหมาะแก่การบ่มเพาะนิสัยการออมอย่าง สม่ำเสมอ ให้รู้จักค่าของเงินและใช้จ่ายอย่างสมเหตุสมผล รวมทั้ง วัยเด็ก ความแตกตา่ งระหวา่ ง “จำเป็น” และ “อยากได”้ เช่น ฝกึ ให้ออมเงิน ให้ครบก่อนที่จะซื้อของต่าง ๆ หรือฝึกจัดสรรเงินโดยให้เงินเมื่อไปเที่ยว แลว้ ใหว้ างแผนใชจ้ ่ายเอง วัยทำงาน ลักษณะสำคัญ เป็นวัยที่เริ่มมีรายได้เป็นของตนเอง มีอิสระในการ ใช้จ่าย แต่ส่วนมากมักเป็นรายจ่ายที่ไปตามกระแสสังคม กิน เที่ยว ซอื้ ของ และเรมิ่ เขา้ ถงึ บริการสินเชื่อ การวางแผนการเงิน ควรวางแผนการใช้จ่ายไม่ให้เกินรายได้ที่มีอยู่ ระมัดระวังการก่อหน้ีที่ไม่จำเป็น และควรเริ่มวางแผนการออมโดย กำหนดเป้าหมายการออมให้ชัดเจน เช่น ออมเพื่อซื้อบ้าน ซื้อรถ แตง่ งาน หรือแมก้ ระทั่งเพื่อใช้จา่ ยในวยั ชรา ชดุ วชิ าการเงนิ เพอื่ ชวี ติ 1 (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 2 การวางแผนการเงนิ

38 ลักษณะสำคัญ เป็นวัยที่มีรายได้เพิ่มขึ้น แต่ในขณะเดียวกันรายจ่าย ก็เพิ่มขึ้นเช่นกัน เพราะต้องรับผิดชอบสมาชิกในครอบครัว และมักมี ภาระหนที้ ่ตี อ้ งจ่าย การวางแผนการเงนิ ตอ้ งวางแผนการเงนิ อย่างรัดกมุ ตงั้ งบประมาณ สำหรับค่าใช้จ่ายแต่ละประเภทและพยายามใช้จ่ายไม่ให้เกินงบ เพื่อป้องกันปัญหาเงินไม่พอใช้ นอกจากนี้ ควรวางแผนการเงิน วยั สร้างครอบครัว เพื่อการศึกษาของลูก และลงมือทำตามแผนการเงินเพื่อใช้จ่ายในวัย ชราอย่างจริงจงั ลกั ษณะสำคัญ เปน็ วัยทร่ี ายได้ลดลงหรอื ไมม่ รี ายได้เลย ภาระหนอี้ าจ หมดไปแล้วหรือยังเหลืออยู่ แต่ยังมีรายจ่ายในชีวิตประจำวัน และ อาจมคี า่ รกั ษาพยาบาลเพม่ิ ขึน้ การวางแผนการเงิน วางแผนใช้จ่ายให้ไม่เกินเงินที่มีอยู่ จำกัด วงเงินในการใช้จ่ายแต่ละประเภท และกันเงินส่วนหนึ่งไว้เป็น ค่ารักษาพยาบาล แต่ทางที่ดีควรออมเงินเพื่อใช้ในยามชราและควร วยั ชรา เตรียมความพร้อมเรื่องสวัสดิการหรือการประกันสุขภาพตั้งแต่ยัง หน่มุ สาวจะได้มชี วี ิตในวยั ชราอย่างสุขสบาย ข้ันตอนการวางแผนการเงิน ชดุ วิชาการเงินเพ่ือชีวติ 1 (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรียนร้ทู ี่ 2 การวางแผนการเงนิ

39 การวางแผนการเงนิ แบ่งออกเปน็ 5 ขนั้ ตอนดังนี้ 1. ประเมินฐานะการเงิน เพื่อให้ทราบฐานะทางการเงินในปัจจุบัน แล้วใช้ ข้อมูลดงั กล่าวเพือ่ ต้ังเปา้ หมายการเงนิ ในขนั้ ตอนต่อไป 2. ตั้งเป้าหมายการเงิน เพื่อกำหนดแผนปฏิบัติ โดยเป้าหมายที่ดีจะต้อง ชัดเจนและสอดคล้องกบั ความสามารถทางการเงิน 3. จัดทำแผนการเงนิ เพอื่ เป็นแนวทางในการปฏิบัติให้บรรลเุ ป้าหมายการเงนิ ทตี่ ้ังไว้ 4. ปฏิบัติตามแผนอย่างเคร่งครัด เพราะถึงแม้จะตั้งเป้าหมายไว้ดีอย่างไร แตห่ ากขาดการปฏิบตั จิ รงิ จังและต่อเนอ่ื ง ก็อาจเผลอใจไปกับสิ่งทอ่ี ยูน่ อกแผนได้ 5. ตรวจสอบและปรับแผนให้สอดคล้องกับสถานการณ์ บางครั้งชีวิตเราเกิด ความเปลี่ยนแปลงหรือไม่เป็นไปตามที่คิดไว้ ทำให้ไม่สามารถปฏิบัติตามแผนได้ ก็ควรทบทวน แล้วปรับแผนเพื่อให้สามารถปฏิบัติตามแผนและบรรลุเป้าหมายโดยไม่รู้สึกกดดันจนเกินไป แต่ขณะเดียวกัน หากสถานการณ์เปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น เช่น เมื่อมีรายได้เพิ่มขึ้นก็ควร ปรบั แผน โดยเพมิ่ เงนิ ออมใหม้ ากขน้ึ เพ่ือให้สามารถบรรลุเปา้ หมายได้เร็วข้นึ กจิ กรรมท้ายเรอ่ื งที่ 1 การวางแผนการเงิน (ใหผ้ เู้ รียนไปทำกิจกรรมเรอ่ื งที่ 1 ทส่ี มุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรยี นร้)ู ชดุ วิชาการเงนิ เพอื่ ชวี ิต 1 (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ.2564) l หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 2 การวางแผนการเงนิ

40 เร่ืองท่ี 2 การประเมินฐานะการเงิน การประเมินฐานะการเงินเป็นขั้นตอนแรกในการวางแผนการเงิน โดยเริ่มจาก การพิจารณาว่าเรามีฐานะทางการเงินในปัจจุบันเป็นอย่างไร ซึ่งจะช่วยให้เข้าใจสถานการณ์ การเงนิ ของตนเอง และสามารถวางแผนการเงินสำหรับอนาคตได้ การประเมินฐานะการเงนิ การประเมินฐานะการเงินมีประโยชน์และวิธีการหลายแบบ ซึ่งการประเมิน ฐานะทางการเงินทีส่ ำคัญมีดังน้ี 1. รูฐ้ านะการเงิน คำนวณหาความมงั่ คัง่ สทุ ธิ ซึ่งก็คือ มูลคา่ ทเี่ หลอื อยหู่ ลังจาก ท่นี ำทรัพยส์ นิ ทั้งหมดลบดว้ ยหนส้ี นิ ทั้งหมด ความมั่งคั่งสุทธิจะบอกฐานะที่แท้จริงของเราว่ามีสินทรัพย์ที่เป็นของเรา จริง ๆ เทา่ ไร โดยสามารถคำนวณความมัง่ คัง่ สทุ ธไิ ดต้ ามข้นั ตอนดงั นี้ 1) คำนวณมูลค่าสินทรัพย์ทั้งหมดที่มีอยู่โดยจดรายการสินทรัพย์แยก ออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่ ▪ สินทรัพย์สภาพคลอ่ ง คอื เงินสด และสนิ ทรัพย์ที่เปล่ียนเป็นเงินสด ได้ง่าย เชน่ เงนิ ฝากออมทรัพย์ ▪ สินทรัพย์เพื่อการลงทุน คือ สินทรัพย์ที่ถือครองเพื่อมุ่งหวัง ผลตอบแทน เชน่ เงินฝากประจำ สลากออมทรพั ย์ พนั ธบัตรรัฐบาล หุน้ กู้ กองทนุ รวม ทองคำแท่ง โดยบนั ทกึ ในราคาตลาด (ราคาซ้อื ขายในปัจจุบนั ) ▪ สินทรัพย์ส่วนตัว คือ สินทรัพย์ที่มีไว้เพื่อใช้ในชีวิตประจำวันหรือ เพอื่ สะสม เช่น ที่อย่อู าศัย รถยนต์ เสือ้ ผ้า เครื่องประดบั โดยบันทึกในราคาตลาด ชุดวิชาการเงินเพือ่ ชีวติ 1 (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ.2564) l หน่วยการเรยี นรูท้ ี่ 2 การวางแผนการเงิน