รายงานฉบับสมบูรณ์ (Final Report) โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสุขภาพ ศึกษาสถานการณ์และออกแบบระบบ ระยะที่ 1

รายการการใช้จ่ายรายการท่ี 1.1 (การใช้จ่ายข้ันสุดท้าย) มีการบันทึกข้อมูลกระจายไปในแต่ละผู้จ่าย ไม่ได้ กระจกุ ตัวอยทู่ ่ีครวั เรือนเหมือนกับแผนภาพท่ี 2.8 นั่นหมายความว่า แหล่งเงินในการใช้จ่ายเพ่ือการบรโิ ภคขั้น สุดท้ายมาจากหน่วยจ่ายแทนตา่ งๆ แต่ผู้ใช้และผู้ได้รับผลประโยชน์จากการบรโิ ภคขั้นสุดท้ายน้ันส่วนใหญ่ คือ ครัวเรือน รายงานฉบับสมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสุขภาพศึกษาสถานการณ์และ ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1 หนา้ ท่ี 2-30

แผนภาพท่ี 2.9 การใช้จา่ ย/รายจ่ายประชาชาติแบ ท่มี า: Inter-Secretariat Working Group on National Accounts, & Commission of the E รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศกึ ษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษา

บ่งตามองค์ประกอบและผจู้ า่ ยหรือหนว่ ยจา่ ยแทน European Communities (1993) หนา้ ที่ 2-31 าสถานการณ์และออกแบบระบบ ระยะที่ 1

รายละเอียดการใชจ้ า่ ยในแต่ละผูจ้ า่ ยหรือหนว่ ยจา่ ยแทนมดี งั น้ี o ผู้ผลิตสินค้าและบริการในตลาดจา่ ยเงินสาหรับการบริโภคขั้นกลางผา่ นการขายสินค้าและบริการ ของผู้ผลิตเอง ขณะท่ีการใช้จ่ายสินค้าทุน (Gross capital formation) ของผู้ผลิตสินค้าและ บริการในตลาดจะจ่ายโดยใช้เงินออม (saving) หรือจากการขายสินทรัพย์ (sale of assets) หรอื การกยู้ ืม (loans) o องค์กรไม่แสวงหากาไร (NPISHs) ถือเป็นหน่วยจ่ายเงินข้ันสุดท้าย (ultimate financing units) ไมใ่ ชค่ รวั เรือนทเ่ี ป็นผ้ทู ่ีบรจิ าคเงินใหแ้ ก่องคก์ รไมแ่ สวงหากาไร o รัฐบาลถือเป็นหน่วยจา่ ยเงินข้ันสดุ ท้าย ไม่ใช่หน่วยท่ีเป็นผู้จ่ายภาษีให้แก่รัฐบาล อย่างไรก็ตามใน บางกรณีเม่ือมีการเก็บภาษีเฉพาะหรือค่าธรรมเนียมเฉพาะซ่ึงเป็นภาษีท่ีจัดเก็บโดยรัฐบาลตาม ความกังวลเฉพาะ (special concerns) เช่น การป้องกันสิ่งแวดล้อม ต้องกาหนดให้หน่วยที่เป็น ผู้จา่ ยภาษีนีเ้ ปน็ หนว่ ยจา่ ยเงนิ ข้นั สุดทา้ ยไมใ่ ชร่ ฐั บาล o ครัวเรือนถือเป็นหน่วยจ่ายสาหรับค่าใช้จ่ายท้ังหมดท่ีเกิดจากการใช้รายได้ท้ังหมดที่ครัวเรือน ได้รับมา o การกอหน้ีสิน (incurrence of liabilities) ถือเป็นแหล่งจ่ายเงิน เมื่อหนี้สินที่เกิดข้ึนเป็นการซ้ือ สนิ ทรพั ยโ์ ดยตรงโดยหน่วยสถาบัน (institutional units) ซ่ึงการจ่ายเงินนี้จะถูกบันทึกในหน่วยจ่าย ในคอลัมน์ 1 ถึง 4 หรือ 6 การซื้อสินทรัพย์ทางการเงินโดยบริษัททางการเงินผ่านแหล่งกลางใน การระดมเงิน การจ่ายเงินเพ่อื ซ้อื สนิ ทรพั ยท์ างการเงินนี้ ผู้จา่ ยถือวา่ เปน็ บรษิ ทั ทางการเงิน ไม่ใช่ผู้ ทฝ่ี ากเงนิ o การโอนในรูปของส่ิงของและบริการ (transfers in kind) ทีไ่ ด้รบั จาก rest of the world หนว่ ยงาน ที่ไม่ใช่ภาครัฐและองค์กรไม่แสวงหากาไร ถือว่าเป็นการจ่ายเงินโดย rest of the world หน่วยงาน ท่ีไมใ่ ชภ่ าครัฐองค์ และองค์กรไม่แสวงหากาไร อย่างทีก่ ล่าวไปข้างต้นการใชจ้ ่ายเพ่ือการอุปโภคบริโภคข้นั สดุ ทา้ ยจริง (actual final consumption) ส่วนใหญ่ครัวเรือนจะเป็นผู้ได้รับผลประโยชน์ ซ่ึงส่วนใหญ่จะจ่ายโดยรัฐบาล โดยองค์กรไม่แสวงหากาไรและ โดยครัวเรือนเอง หรืออาจจ่ายโดย rest of the world หรือโดยผู้ผลิตสินค้าและบริการในตลาดผ่านการโอน ในรูปของสินค้าและบริการท่ีไม่ใช่เงินสด (transfers in kind) และโดยบริษัททางการเงินผา่ นการให้กู้ยืม ส่วน การบริโภคส่วนบุคคลของสินค้าท่ีไม่ได้อยู่ในตลาด (Individual consumption of non-market products) ผู้ท่ีจ่ายเงินคือรัฐบาลและองค์กรไม่แสวงหากาไรหรือครัวเรือน การบริโภคแบบส่วนรวม (Collective consumption) ผู้จ่ายเงินคือรัฐบาลและโดยเฉพาะอย่างย่ิงจ่ายโดยครัวเรือนเอง ผ่านเงินสมทบกองทุน ประกันสังคม (contributions to social security) สาหรับการสะสมทุน (capital formation) สามารถจ่ายได้จากหลายหน่วยจ่ายแทน ทั้งจ่ายโดยการ ใช้เงินออมของนักลงทุน จ่ายโดยผ่านการกู้ยืมเงินกับบริษัททางการเงินหรือจ่ายโดยเงินโอนรายจ่ายลงทุน (capital transfers) จากรัฐบาล ในทางตรงกันข้ามการสะสมทุนถาวร (Gross fixed capital formation) ข้ึนอยู่กับการตัดสินใจของหน่วยสถาบัน เม่ือบริษัทมีกิจกรรมหลายอย่างท้ังกิจกรรมเฉพาะและไม่เฉพาะ (characteristic and non-characteristic) จาเป็นที่จะต้องตั้งสมมติฐานสัดส่วนของแหล่งจ่ายเงินที่แตกต่างกัน นอกจากน้ีการวิเคราะห์ถึงการจ่ายเงินของการสะสมทุนถาวร (Gross fixed capital formation) โดยรัฐบาล มีความซับซ้อนมาก เนื่องจากแหล่งจ่ายมาได้ท้ังจากเงินของรัฐบาลเองหรือจากการออกพันธบัตรรัฐบาลและ การกู้ยืมเงนิ จากตา่ งประเทศ กรณที ี่ขาดดลุ งบประมาณ (government deficit) รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ท่ี 2-32 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

รายการท่ี 4 เงินโอนและบริจาค (current transfers) ครัวเรือนทาหน้าที่เป็นหน่วยจ่ายเงินผ่านเงิน สมทบประกันสังคม (social contributions) ที่ครัวเรือนเป็นผู้จ่ายให้กับรัฐบาล หรือการจ่ายในกองทุนอ่ืนๆ เช่น เงนิ สมทบของนายจ้าง (contributions of employers) ซ่ึงรายการที่ 4 นี้มคี วามสาคัญอยา่ งมากในกรณี ของบัญชีบริวารที่เกี่ยวกับการคุ้มครองทางสงั คม (social protection) ผ่านการวิเคราะห์รายละเอียดเก่ียวกับ บริการสังคมทค่ี รวั เรอื นไดร้ ับ การใช้จ่ายในตารางจะกาหนดเฉพาะการใช้ของผู้ที่มีถ่ินท่ีอยู่ในประเทศ (resident units) ว่ามีแหล่ง จ่ายเงินมาอย่างไร แต่ในบางกรณี rest of the world อาจเป็นแหล่งจ่ายเงินด้วยผ่านเงินโอนและการให้กู้ยมื (transfers และ lending) ในการคานวณการจา่ ยเงนิ ของรายจ่ายประชาชาติ มลู ค่าท่ีอยใู่ นรายการท่ี 6 และ 7 (Current uses and Capital uses of resident units financed by the rest of the world) จะต้องทา การตัดส่วนน้ีออก เพ่ือท่ีจะให้ตรงตามหลักการ รายจ่ายประชาชาติในสาขาท่ีทาการศึกษาเท่ากับค่าใช้จ่ายใน สาขาท่ที าการศกึ ษาทง้ั หมดของหนว่ ยจา่ ยเงนิ ทม่ี ถี ิน่ ทอี่ ยใู่ นประเทศ (resident financing units) 5) บัญชีต่างๆ ภายใต้บญั ชีบริวาร Pan American Health Organization (2005) ได้ระบุบัญชที เี่ ป็นองค์ประกอบของบัญชบี รวิ าร ซึ่งมี ตน้ แบบมาจากบัญชปี ระชาชาติ (SNA) โดยแสดงใหอ้ ยู่ในรูปของ T-Account แตล่ ะบญั ชีมรี ายละเอยี ดดงั น้ี 5.1) บัญชีการผลติ (Production Account) บญั ชีการผลติ เป็นบัญชีที่มาจากส่วนอุปทาน (Supply) ซ่งึ แสดงเฉพาะภาคการผลิต ระหว่าง ผลผลิตซ่งึ เป็นทรัพยากร (resources) ถกู นาไปใช้ในการผลิตสินค้าและบริการที่เก่ียวข้องกับสุขภาพของคนใน ประเทศในลักษณะสินค้าและบริการข้ันกลาง (Intermediate consumption) โดยสาขาการผลิตจาแนกตาม ประเภทกิจกรรมทางเศรษฐกิจ และสินค้าหรือบริการท่ีได้จากการผลิตสามารถจาแนกได้ตามประเภท ผลิตภัณฑ์ตามที่กล่าวไปในข้างต้น บัญชีการผลิตจะประกอบไปด้วยข้อมูลดังแผนภาพที่ 2.10 โดยผลผลิต โดยรวมจะถูกคิดจากราคาพนื้ ฐาน (basic price2) สว่ นการบรโิ ภคขัน้ กลางถูกคิดจากราคาผู้ซ้อื (purchaser’s price3) และมลู คา่ เพมิ่ คดิ จากราคาพืน้ ฐาน แผนภาพที่ 2.10 บญั ชีการผลิต (Production Account) ทม่ี า: Pan American Health Organization (2005) มูลค่าผลผลิตทจี่ ะถกู บนั ทกึ ในบญั ชกี ารผลิตสามารถจาแนกออกเปน็ 3 ลกั ษณะ 1) ผลผลิตท่ีขายในตลาด (Market output) คือ มูลค่ารวมของสินค้าและบริการที่ได้ทา การซื้อขาย (sold) แลกเปล่ียน (barter) ชาระเงินด้วยสิ่งของ (in-kind) ผลิตเพ่ือเป็น ปัจจัยการผลิตขั้นกลาง (intermediate input) และการเปล่ียนแปลงในสินค้าคงเหลือ 2 ราคาทีย่ งั ไม่รวมภาษี คา่ ขนส่งและคา่ การคา้ หนา้ ท่ี 2-33 3 ราคาพ้ืนฐานที่รวมภาษี คา่ ขนสง่ และคา่ การค้า รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณ์และ ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

(change inventories) ของสินค้าสาเร็จรูปและงานระหว่างทาท่ีมุ่งหวังสาหรับการใช้ งานอย่างใดอย่างหน่งึ ทีไ่ ดก้ ลา่ วข้างตน้ 2) ผลผลิตที่ผลิตข้ึนมาเพ่ือการบริโภคข้ันสุดท้ายโดยเจ้าของกิจการที่ได้ผลิตผลผลิต ดังกล่าว (Output produced for own final use) จะถูกคิดมูลค่าในรูปของราคา พื้นฐาน (basic price) ตามผลิตภัณฑ์ที่มีลักษณะคล้ายคลึงกัน หรือต้นทุนในการผลิต สนิ คา้ ดังกลา่ ว 3) ผลผลิตที่ไม่ใช่ผลิตภัณฑ์ในตลาด (Other non-market output) คือ สินค้าและบริการ ท่ีให้บริการส่วนบุคคล (individual) และสว่ นรวม (collective) โดยองคก์ รทไ่ี ม่แสวงหา กาไร (NPISHs) หรือรัฐบาล โดยสินค้าและบริการน้ันเป็นการให้ฟรีหรือไม่มีมูลค่าใน ระบบเศรษฐกิจอย่างมีนัยสาคัญ ซึ่งจะถูกคิดมูลค่าจากผลรวมของการใช้จ่ายเกี่ยวกับ การผลิตสินค้าและบริการให้เกิดขึ้น ค่าตอบแทนท่ีจ่ายให้แก่พนักงาน ภาษีสาหรับการ ผลติ ที่จ่ายใหก้ บั หนว่ ยงานรฐั บาล และการใช้สินค้าทนุ 5.2) บญั ชีแหล่งทีม่ าของรายได้ (Income Generation Account) บัญชีแหล่งที่มาของรายได้ เป็นส่วนที่เช่ือมโยงกับบัญชีการผลิตผ่านการใช้ไปของมูลค่าเพิ่ม (value added) มีค่าเท่ากับมูลค่าเพ่ิมทั้งหมดของสาขาการผลิต โดยจะจาแนกเป็นค่าตอบแทนแรงงาน (employee compensation) ภาษีการผลิตและภาษีนาเข้า (taxes on production and imports) เงิน อุดหนุน (subsidies) ซ่ึงจะมีค่าเป็นลบในการคานวณ ค่าตอบแทนจากการใช้สินค้าทุน (consumption of fixed capital) ค่าส่วนเกินของผู้ประกอบการ (operating surplus) และค่าแรงของผู้ประกอบการที่ดาเนิน ธุรกิจด้วยตนเอง (mixed income) บญั ชีรายไดป้ ระกอบไปดว้ ยขอ้ มลู ดังแผนภาพท่ี 2.11 แผนภาพที่ 2.11 บญั ชรี ายได้ (Income Generation Account) ที่มา: Pan American Health Organization (2005) 5.3) บัญชเี ดนิ สะพัดอนื่ ๆ (Other Current Account) บัญชีเดินสะพัดอื่นๆ ได้แก่ บัญชีการกระจายรายได้ปฐมภูมิ (allocation of primary income) บญั ชกี ารกระจายรายได้ทุตยิ ภูมิ (secondary distribution of income) บญั ชีการกระจายรายได้ที่ เป็นสิ่งของ (redistribution of income in kind) และบัญชีการใช้จ่ายจากรายได้ (use of income) บัญชี เดนิ สะพดั อ่ืนๆ ประกอบไปดว้ ยข้อมูลดังแผนภาพท่ี 2.12 รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ที่ 2-34 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

แผนภาพที่ 2.12 บญั ชเี ดนิ สะพัดอนื่ ๆ (Other Current Account) ที่มา: Pan American Health Organization (2005) 5.4) บัญชีสะสม (Accumulation Account) บัญชีสะสมเป็นบัญชีท่ีบันทึกเก่ียวกับสินทรัพย์และหน้ีสินทางการเงินและที่มิใช่ทางการเงิน ของหน่วยงานต่างๆ ผ่านธุรกรรมหรือเหตุการณ์อ่ืน ๆ ท่ีเกิดข้ึน ซ่ึงจะรวมบัญชีทุน (Capital Account) บัญชี การเงิน (Financial Account) และการเปลี่ยนแปลงอ่ืนๆ ในสินทรัพย์ บัญชีสะสมประกอบไปด้วยข้อมูลดัง แผนภาพท่ี 2.13 แผนภาพที่ 2.13 บัญชีสะสม (Accumulation Account) ทีม่ า: Pan American Health Organization (2005) 5.5) บัญชีสินค้าและบรกิ าร (Goods and Services Account) บัญชีสินค้าและบริการ เป็นบัญชีสรุปการผลิตและการใช้สินค้าและบริการทั้งหมด ซึ่งมูลค่า ผลผลิตที่ได้ต้องมีค่าเท่ากับมูลค่าการใช้ของผลผลิตน้ัน (Demand (Uses) = Supply) ซ่ึง Supply จะคิด มูลค่าการผลิตทรี่ าคาพื้นฐาน (basic price), ราคานาเขา้ CIF, ค่า margin ของการค้าและขนส่ง, ภาษแี ละเงิน อุดหนุนการผลิต, ภาษีมูลค่าเพิ่ม และภาษีนาเข้า ส่วน Demand จะคิดมูลค่าจากราคาผู้ซื้อ (purchaser’s price) ของการบรโิ ภคขั้นกลาง การบรโิ ภคข้นั สดุ ทา้ ย การใชจ้ า่ ยสินค้าทนุ และการสง่ ออก รายงานฉบับสมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หนา้ ท่ี 2-35 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

แผนภาพท่ี 2.14 บญั ชสี นิ ค้าและบริการ (Goods and Services Account) ทมี่ า: Pan American Health Organization (2005) 6) ข้อมูลทไ่ี ม่ใชก่ ารเงนิ ในบัญชีบรวิ าร ใน SNA ข้อมูลท่ีไม่ใช่การเงินอาจถูกนาเสนออย่างง่ายในแง่ของจานวนประชากรและจานวนแรงงาน เพ่ือนามาคานวณดัชนีต่อหัว แต่ในบัญชีบริวารสามารถจัดทาข้อมูลได้ละเอียดมากกว่าน้ัน เนื่องด้วยความ ละเอียดในการวิเคราะห์การผลิตท่ีมากกว่า ทาให้สามารถแสดงเป็นข้อมูลเชิงลึกในการระบุจานวนประชากร และจานวนแรงงานในประเภทต่างๆ ภายใต้ประเด็นท่ีศึกษา เช่น จานวนแพทย์แต่ละประเภท จานวนครูและ จานวนนักเรียนในแต่ละระดับการศึกษา เป็นต้น รวมถึงข้อมูลปัจจัยการผลิตอื่นๆ เช่น จานวนอาคารเรียน จานวนโรงพยาบาล จานวนเตียง เป็นต้น ข้อมูลที่ไม่เป็นตัวเงินนี้เป็นสิ่งท่ีขาดไม่ได้ในบัญชบี รวิ าร เพราะทาให้ มมี ุมมองต่อข้อมลู ท่ีเป็นตวั เงินชดั เจนมากย่งิ ขึน้ สามารถนาไปประเมินมาตรฐานการครองชีพในสว่ นต่างๆ ของ ประชากร และชว่ ยเสรมิ การวเิ คราะห์ในเรอื่ งนโยบายการจดั สรรทรัพยากรของประเทศ 7) ครัวเรือนภายใต้บัญชีบริวาร การจัดทาบญั ชีบริวารสามารถลงรายละเอียดเชิงลึกในภาคครัวเรือน (ในสว่ นของการเปน็ ผใู้ ชห้ รือผู้รับ ผลประโยชน์ และผู้จ่าย) ได้โดยการแตกภาคครัวเรือนเป็นหมวดย่อยๆ การจาแนกครัวเรือนแบบใดขึ้นอยู่กับ ความต้องการในการวิเคราะห์ และความพร้อมของข้อมูล การจาแนกประเภทสามารถแยกตามหมวดหมู่ทาง สงั คมและเศรษฐกิจ เช่น กลุ่มอายุ หรอื เพศของหัวหน้าครวั เรือน รายไดค้ รัวเรือน พืน้ ที่ทางภมู ิศาสตร์ เปน็ ต้น ซ่ึงการจาแนกจะเป็นประโยชน์ต่อการวิเคราะห์ต่อการกาหนดนโยบาย และการวิเคราะห์ในสาขาท่ีมัก เกี่ยวข้องกบั ผผู้ ลติ ทไี่ มใ่ ช่ตลาด เชน่ การคมุ้ ครองทางสังคม การศกึ ษา สขุ ภาพ เปน็ ต้น โดยขอ้ มูลสาคัญทจี่ ะใช้ คอื จานวนคนหรือจานวนครัวเรือนในแตล่ ะหมวดท่ีจาแนก เพื่อที่จะนามาคานวณการใช้จา่ ยและการโอนเฉลี่ย ในแตล่ ะหมวด จากท่ีกล่าวมาท้ังหมดสรุปได้ว่า บัญชีประชาติกับบัญชีบริวารใช้หลักการและองค์ประกอบโดย ภาพรวมเดียวกันในการจัดทา แต่บัญชีบริวารสามารถสร้างความแตกต่างได้จากการปรับเปล่ียนขอบเขตการ ผลิต การจาแนกประเภทกิจกรรมเศรษฐกิจ ผลิตภัณฑ์ และจุดประสงค์ ตามความเหมาะสม และการปรับ แนวคิดและการประเมินมูลค่าตามมุมมองต่างๆ เพ่ือเป็นประโยชนต์ ่อการนาไปประยกุ ต์ใช้ ซึ่งการปรับเปลยี่ น ดังกล่าวแตกต่างกันไปตามประเภทบริวารที่จัดทา รวมถึงมีการนาข้อมูลท่ีไม่ใช่การเงินมาเป็นส่วนหนึ่งในการ จัดทาบัญชีอีกด้วย รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ด้านเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หน้าที่ 2-36 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

2.1.3 บัญชีบริวารดา้ นสุขภาพ (Satellite Health Account) ในส่วนน้ีจะกล่าวถึงความหมายบัญชีบริวารด้านสุขภาพ รวมถึงขอบเขตและการจาแนกประเภท พื้นฐานสาหรับการจัดทาบัญชีบริวารด้านสุขภาพ ส่วนองค์ประกอบอ่ืนๆ ในการจัดทาจะเป็นไปตามบัญชี บริวารในบทที่ 2.1.2 บัญชีบริวารสุขภาพ เป็นระบบบัญชียอ่ ยที่อิงกับระบบบัญชหี ลักหรอื ระบบบญั ชีประชาชาติ (System of National Account) บัญชีบริวารด้านสุขภาพถูกจัดทาข้ึนเพื่อตอบสนองต่อความต้องการในการวิเคราะห์ และ/หรือการตัดสินใจท่ีเก่ียวข้องกับด้านสุขภาพ ด้วยรูปแบบข้อมูลด้านสุขภาพท่ีละเอียดและชัดเจนลงลึก มากกว่าข้อมูลท่ีแสดงในบัญชีประชาชาติ และข้อมูลดังกล่าวยังคงมีความสอดคล้องกับข้อมูลใน บัญชี ประชาชาติ ลักษณะสาคัญของบัญชีบริวารสุขภาพซึ่งสามารถสะท้อนถึงประโยชน์จากการได้มาซ่ึงข้อมูลใน บัญชีบรวิ ารดงั กล่าวมีดังนี้ (Pan American Health Organization, 2005) 1. บัญชบี รวิ ารสขุ ภาพสามารถใหข้ ้อมูลเพม่ิ เตมิ เกยี่ วกับภาคสุขภาพ เชน่ ตารางค่าใช่จ่ายจาแนกตาม หนว่ ยผู้จา่ ยและผใู้ ช้/ผูร้ ับผลประโยชน์ 2. บัญชีบริวารสุขภาพใช้แนวคิด การจาแนกประเภทของกิจกรรมและผลิตภัณฑ์ และตาราง ที่มี รายละเอียดมากข้ึนด้านสุขภาพ ซ่ึงรวมถึงบริการเสริมที่เก่ียวกับด้านการแพทย์ (ancillary services) 3. บัญชีบริวารสุขภาพควรท่ีจะครอบคลุมรายละเอียดที่เก่ียวกับการผลิต ต้นทุน และผลประโยชน์ ชองกจิ กรรมด้านสขุ ภาพของมนษุ ย์ 4. บัญชีบริวารสุขภาพสามารถนาไปขยายการวเิ คราะห์ผ่านการรวมและจัดทาตัวชี้วัดดา้ นสุขภาพใน บรบิ ทของเศรษฐกิจมหภาค เช่น มลู คา่ เพ่มิ ของภาคสขุ ภาพ สว่ นแบง่ มูลค่าเพ่ิมของภาคสุขภาพต่อ GDP คา่ ใช้จ่ายดา้ นสขุ ภาพตอ่ หัว เปน็ ต้น 5. บัญชีบริวารสขุ ภาพช่วยเพ่ิมการวิเคราะห์ข้อมูลทางการเงินและต่อยอดไปถึงการวิเคราะห์ข้อมูลท่ี ไม่ใช่ตวั เงนิ เนอ่ื งจากสามารถให้ข้อมลู เชน่ จานวนเตยี ง จานวนแพทย์ เป็นต้น Pan American Health Organization (2005) ได้แนะนาขอบเขตข้ันต่าของข้อมูลที่ควรจะมีคือ ข้อมูลด้านสุขภาพที่เกี่ยวข้องกับการให้บริการด้านการป้องกัน (prevention) การรักษา (treatment) และ การฟ้ืนฟู (rehabilitation) ของหน่วยงานทางเศรษฐกิจท้ังหมดด้านสุขภาพที่ให้บริการและผลิตสินค้า โดย หน่วยงานในท่ีน้ีประกอบไปด้วยสถาบัน บริษัท และตัวแทนอ่ืนท้ังภาครัฐและเอกชน ท้ังนี้ยังรวมถึงรัฐบาลท่มี ี หนา้ ท่รี บั ผิดชอบในการควบคุมกาหนดมาตรฐานของกิจกรรมท่มี เี พ่ือรกั ษาสุขภาพและชวี ติ ของประชาชน สาหรับบริการและผลิตภัณฑ์ท่ีอยู่ภายในขอบเขตดังกล่าว จะหมายถึงการให้บริการและผลิตภัณฑ์ที่ เฉพาะเจาะจงที่เก่ียวข้องโดยตรงกับสุขภาพ รวมถึงบริการและผลิตภัณฑ์อ่ืนๆ ท่ีเก่ียวข้องท่ีเป็นตัวสนับสุนน การให้บริการด้านสุขภาพ เช่น ยา อุปกรณ์การแพทย์ โครงสร้างพื้นฐานของโรงพยาบาล การบริการด้านวิจัย และพฒั นาด้านสุขภาพ เปน็ ตน้ ภายใตบ้ ญั ชบี รวิ ารดา้ นสุขภาพมีการจาแนกประเภทอยู่ 3 แบบ ได้แก่ จาแนกอุตสาหกรรม (Classification of Activities) อุตสาหกรรมและสาขาการผลิตสามารถจาแนกได้ตามประเภทกิจกรรมการทางเศรษฐกิจ ซ่ึง จะจาแนกตามการจัดประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมส ากล International Standard Industrial รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ท่ี 2-37 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

Classification of All Economic Activities (ISIC) หรือการจาแนกตามประเภทของภูมิภาคหรือชาตินั้นๆ ข้ึนอยู่กับลักษณะบัญชีประชาชาติของชาติดังกล่าว ซึ่งของไทยคือ รหัสมาตรฐานอุตสาหกรรมประเทศไทย หรือ Thailand Standard Industrial Classification (TSIC) โดยกจิ กรรมจะแบง่ เป็น 2 ประเภทหลัก ไดแ้ ก่ 1. กิจกรรมที่มีลักษณะเฉพาะท่ีเกี่ยวกับการบริการด้านสุขภาพโดยตรง (Characteristic Activities) โดย Pan American Health Organization (2005) ได้ระบุกิจกรรมที่เป็น กจิ กรรมหลักดา้ นสุขภาพตามรหัส ISIC ไว้ดงั น้ี 75122 การกาหนดกฎเกณฑ์ของหน่วยงานในการให้บริการด้านสุขภาพ ยกเว้นการ ประกันสงั คม 7530 กจิ กรรมการประกันสังคมภาคบังคบั 8511 กจิ กรรมดา้ นโรงพยาบาล 85111 โรงพยาบาลทว่ั ไป 85112 บรกิ ารทางการแพทยแ์ ละทนั ตกรรม 85113 โรงพยาบาลสาหรับแพทยเ์ ฉพาะทางอน่ื ๆ 8512 กจิ กรรมทางการแพทยแ์ ละทนั ตกรรม 85121 สานักงานทางการแพทย์ 851211 สานกั งานทางการแพทย์ทั่วไป 851212 สานกั งานทางการแพทย์เฉพาะทาง 85122 สานกั งานทนั ตแพทย์ 85123 ศนู ยด์ แู ลผู้ป่วยท่ไี ม่มคี วามจาเป็นตอ้ งเขา้ โรงพยาบาล 851231 ศูนย์วางแผนครอบครวั 851232 ศนู ยก์ ารแพทย์ภายนอกสาหรับผ้ปู ่วยทางจิตและตดิ ยา 851233 ศนู ยอ์ ่นื ๆ สาหรับดูแลผ้ปู ่วยท่ไี ม่มีความจาเป็นตอ้ งเข้า โรงพยาบาล 8519 กิจกรรมอน่ื ๆ ดา้ นสขุ ภาพคน 85191 ห้องปฏบิ ัติการทางการแพทยแ์ ละการวินิจฉัย 85192 บริการพยาบาลตามท่ีอยู่อาศยั 85193 บรกิ ารรถพยาบาล ธนาคารอวยั วะ และบริการอน่ื ข้ึนอยกู่ บั การ รักษาพยาบาล 851931 บรกิ ารรถพยาบาล 851932 ธนาคารอวัยวะ และบริการอ่นื ขน้ึ อยู่กับการรักษาพยาบาล 85194 สานกั งานดูแลสขุ ภาพอืน่ ๆ 851941 สานักงานการแพทยไ์ คโรแพรคติก 851942 สานกั งานสาหรบั การบาบัดดา้ นโสตสัมผสั และ กิจกรรมบาบัด, กายภาพบาบดั และการบาบัดทางภาษา 851943 สานักงานดา้ นโภชนาการและการควบคุมอาหาร 851944 สานักงานดา้ นสุขภาพอ่ืนๆ รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ที่ 2-38 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

2. กิจกรรมท่ีเก่ียวข้อง (Related Activities) โดยกิจกรรมท่ีเป็นกิจกรรมดังกล่าวตามรหัส ISIC มีดงั นี้ 2423 การผลิตผลิตภัณฑ์ทางเภสัชกรรม เคมีภัณฑ์รักษาโรคและ ผลิตภัณฑ์จาก สมนุ ไพร 3311 การผลิตเครื่องมือทางการแพทย์ ศัลยกรรมและเคร่ืองใชท้ าง ศัลยศาสตรก์ ระดูก 3312 การผลิตอุปกรณ์และเครื่องมือท่ีใช้ในการเดินเรือ การเดิน อากาศ การวัด ตรวจสอบ ทดสอบและวัตถุประสงค์อ่ืน ๆ ยกเว้นอุปกรณ์ควบคุมกระบวนการ ผลติ ในทางอตุ สาหกรรม 3320 การผลติ อุปกรณ์ท่ีใชใ้ นทางทศั นศาสตรแ์ ละอปุ กรณ์ท่ีเกยี่ วกบั การถา่ ยภาพ 4520 การก่อสร้างอาคารและงานวิศวโยธา (กอ่ สรา้ งโรงพยาบาล) 4530 การติดตัง้ ภายในอาคาร 4540 การสร้างอาคารใหส้ มบูรณ์ 5139 การขายส่งของใช้อ่ืนๆ ในครัวเรือน (สินค้าทางเภสัชกรรมและเวชภัณฑ์ เครื่องมอื ผ่าตัดและศลั ยกรรมกระดกู และอุปกรณ์เกี่ยวกบั สายตา) 5150 การขายส่งเคร่อื งจักร เคร่อื งอุปกรณ์ และเคร่ืองมอื เครอ่ื งใช้ 5231 การขายปลีกสินค้าทางเภสัชกรรมและเวชภัณฑ์ เคร่ืองสาอางและเคร่ืองประทิน รา่ งกายหรอื ประเทอื งโฉม 5239 การขายปลีกสนิ คา้ อ่นื ๆ ในร้านเฉพาะอยา่ งของสินค้าน้นั 5520 ภัตตาคาร บาร์ และโรงอาหาร (การเตรียมอาหารสาหรบั โรงพยาบาล) 6603 การประกนั วนิ าศภยั - ประกนั การรักษาพยาบาลสาหรับครอบครัว (โรคและการคลอดบุตร) - ประกันอุบัตเิ หตสุ ว่ นบคุ คล - ประกนั โรงเรียน 7310 การวิจัยและการพัฒนาการทดลองทางด้านวิทยาศาสตร์ ธรรมชาติและ วศิ วกรรม 7422 การทดสอบและการวเิ คราะห์ทางเทคนคิ 8030 การศกึ ษาระดับอุดมศกึ ษาดา้ นสุขภาพ 8090 การศึกษาผใู้ หญแ่ ละการศึกษาอน่ื ๆ ดา้ นสขุ ภาพ มีกิจกรรมบางประเภทท่ีไม่ได้ถูกบันทึกในบัญชีบริวารในรูปของผลผลิตและปัจจัยการผลิต ภายใต้การผลิตท้ังสองประเภทข้างต้น แต่กิจกรรมดังกล่าว จะถูกระบุเป็น “Ancillary Activities” หรือ กิจกรรมท่ีเป็นส่วนสนับสนุนบริการทางการแพทย์ เช่น ห้องปฏิบัติการทางคลินิก ห้องปฏิบัติการรังสี บริการ ซักรีด ฯลฯ เนื่องจากเป็นกิจกรรมที่ดาเนินการเพ่ือผลิตสินค้าและบริการสาหรับภายในหน่วยงานของสถาบัน เองแทนทจ่ี ะขายบริการให้กบั ภายนอกสถาบนั หากการจดั ทาบัญชีให้ความสาคัญกับบริการลักษณะนจ้ี ะต้องมี การแยก (ในกรณไี มน่ ามาคานวณ) หรือประเมิน (ในกรณนี ามาคานวณ) ในบัญชบี รวิ ารสขุ ภาพ รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หน้าท่ี 2-39 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

จาแนกสินคา้ และบริการ (Classification of Products) สินค้าและบริการหรือผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการผลิตสามารถจาแนกได้ตามประเภทผลิตภัณฑ์ ตามท่ีกล่าวไปในข้างต้น ซ่ึงจะจาแนกตามการจัดประเภทมาตรฐานตาม Central Product Classification (CPC) โดยระดับการจาแนกจะขึ้นอยู่กับระดับการวิเคราะห์ที่ต้องการ และความพร้อมของข้อมูล โดย ผลิตภณั ฑ์จะแบง่ คลา้ ยกบั กิจกรรมทางเศรษฐกจิ และมผี ลติ ภณั ฑอ์ ่นื ๆ ท่จี ดั ประเภทไมไ่ ด้ 1. ผลิตภัณฑ์ที่มีลักษณะเฉพาะ (Characteristic Products) เช่น บริการด้านสาธารสุข บริการของโรงพยาบาล บริการทางการแพทย์และทันตกรรม บริการด้านสุขภาพอ่ืนของ มนุษย์ เป็นต้น Pan American Health Organization (2005) ได้ระบุผลิตภัณฑ์ท่ีเป็น ผลติ ภณั ฑ์หลกั ด้านสุขภาพตามรหสั CPC ดังนี้ 9112 บริการด้านการบริหารของหน่วยงานท่ีให้บริการด้านการศึกษาการดูแลสุขภาพ วฒั นธรรมและบริการสงั คมอ่ืน ๆ ยกเวน้ บริการประกันสังคม 91122 บริการดา้ นการบริหารการดแู ลสุขภาพ 911221 บริการกาหนดบทบาทหนา้ ที่และการบริหารบรกิ ารสขุ ภาพ 9112211 บรกิ ารกาหนดบทบาทหนา้ ที่ 91122111 บริการด้านอานวยการและบริหารจัดการ 91122112 บริการควบคมุ การใหบ้ รกิ ารสขุ ภาพ 91122113 บริการด้านกฎระเบียบและการควบคมุ คณุ ภาพ 91122114 บริการด้านการบรหิ าร 9112212 บริการสาธารณสขุ 91122121 บรกิ ารดูแลป้องกนั 91122122 บรกิ ารการสอื่ สาร ขอ้ มูลและการศกึ ษา 9131 บริการด้านการดูแลสาหรับการเจ็บป่วยการคลอดบุตรหรือโครงการ ให้ ผลประโยชน์แกผ่ ูพ้ ิการชั่วคราว 9311 บรกิ ารโรงพยาบาล 9312 บรกิ ารทางการแพทยแ์ ละทนั ตกรรม 93121 บรกิ ารทางการแพทย์ทว่ั ไป 93122 บรกิ ารทางการแพทย์เฉพาะทาง 93123 บรกิ ารทนั ตกรรม 9319 บริการอืน่ ๆ ด้านสุขภาพคน 93191 บริการของพยาบาลผดุงครรภ์ พยาบาล นักกายภาพบาบัด และ บคุ ลากรทางการแพทย์ 93192 บริการรถพยาบาล 93193 บริการสถานบรกิ ารดา้ นสุขภาพนอกเหนือจากบริการโรงพยาบาล 93194 บริการดูแลสุขภาพอน่ื ๆ 2. ผลิตภัณฑ์ท่ีเกี่ยวข้อง (Related Products) เช่น สารเคมีอนินทรีย์พ้ืนฐาน ผลิตภัณฑ์ยา โครงสร้างพ้ืนฐานบริการสุขภาพ เป็นต้น ผลิตภัณฑ์ที่เป็นผลิตภัณฑ์ท่ีเก่ียวข้องตามรหัส CPC มดี งั น้ี รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ด้านเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หน้าที่ 2-40 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

342 สารเคมอี นินทรยี ์พ้ืนฐาน 352 ผลติ ภณั ฑท์ างเภสชั กรรม 481 อุปกรณก์ ารแพทยแ์ ละศัลยกรรม และเคร่อื งมอื เกี่ยวกบั ศลั ยกรรมกระดูก 4831 อปุ กรณท์ ่ีใชใ้ นทางทศั นศาสตร์ 53129 โครงสร้างพื้นฐานด้านการบรกิ ารสุขภาพ 71320 ประกนั อุบตั เิ หตุและสขุ ภาพ 3. ผลิตภัณฑ์อื่นๆ (Other Products) คือผลิตภัณฑ์ท่ีไม่มีความเก่ียวข้องสามารถรวมเป็น หมวดหมู่เดียวกันได้หรือแสดงรายละเอียดเพ่ิมเติมโดยพิจารณาการจาแนกประเภท ผลิตภัณฑใ์ นแตล่ ะประเทศ จาแนกผูผ้ ลติ (Classification of Producers) การจาแนกประเภทของผูผ้ ลิตในบัญชีบริวารจะช่วยทาใหส้ ามารถระบุประเภทของหนว่ ยการ ผลิตสาหรับการวิเคราะห์ได้ โดยผู้ผลิตสามารถจาแนกได้ 2 ประเภท นั่นคือ ผู้ผลิตเฉพาะ (Characteristic Producers) ทเ่ี ป็นผ้ผู ลติ ทดี่ าเนินกจิ กรรมท่มี ุง่ เน้นใหบ้ รกิ ารด้านสขุ ภาพ กบั ผู้ผลิตอื่นๆ (Other Producers) ผู้ผลิตเฉพาะแบ่งได้ 2 ประเภท คือ ผู้ผลิตในตลาด (Market Producers) และผู้ผลิตที่ไม่ใช่ ตลาด (Non-Market Producers) เชน่ รัฐบาล หน่วยงานประกันสังคม องคก์ รท่ีไม่แสวงหากาไร (Non-Profit Institutions Serving Households: NPISHs) เป็นต้น นอกจากนี้ภายใต้ผู้ผลิตทั้ง 2 ประเภท ยังแบ่งได้เป็น ผู้ผลิตหลัก (Principle Producers) ผู้ผลิตรอง (Secondary Producers) และผู้ผลิตเสริม (Ancillary Producers) ผู้ผลิตหลัก คือผู้ผลิตท่ีมีกิจกรรมหลักคือผลิตสินค้าหรือให้บริการท่ีมีลักษณะเฉพาะ (characteristic) ผู้ผลิตรอง คือผู้ผลิตท่ีผลิตสินค้าหรือให้บริการท่ีมีลักษณะเฉพาะ แต่การผลิตและให้บริการ ดังกล่าวไม่ได้เป็นกิจกรรมหลักของสถานประกอบการ และผู้ผลิตเสริมจะเป็นผู้ผลิตท่ีเน้นกิจกรรมที่เป็นส่วน สนบั สนนุ บรกิ ารด้านสขุ ภาพ 2.1.4 ระบบบัญชดี า้ นสุขภาพ (A System of Health Account) องค์การเพื่อความร่วมมือและพัฒนาทางเศรษฐกิจ (OECD) ได้พัฒนาระบบบัญชีด้านสุขภาพแหง่ ชาติ โดยมีกรอบแนวคิดในการใช้ระบบหมุนเวียนของกระแสเงินจากการบริโภคสินค้าและบริการด้านสุขภาพ ท่ี สามารถอธิบายได้จากข้อมูลด้านรายจ่ายท่ีมีจุดประสงค์เพื่อการใช้จ่ายด้านสุขภาพทั้งภายในประเทศและ ระหว่างประเทศ โดยการจัดทาระบบบัญชีด้านสุขภาพแห่งชาติได้มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องโดยปัจจุบันมีการ ปรับปรุงล่าสุด คือ พ.ศ. 2554 ซ่ึงมีการปรับปรุงในการเพ่ิมรายละเอียดในรายหมวด เช่น รายจ่ายหมวด HIV/AIDs และรายจ่ายรายกลุ่มประชากร เป็นต้น ซึ่งรายละเอียดของการจัดทาบัญชีระบบสุขภาพแห่งชาติ ตามค่มู ือระบบบญั ชสี ุขภาพแหง่ ชาติ ทีจ่ ดั ทาโดย OECD ฉบับปรับปรุง ปี พ.ศ. 2554 มีดงั น้ี 1) วัตถุประสงค์ของการจัดทาระบบบญั ชีดา้ นสุขภาพ  เพ่ือการกาหนดกรอบแนวคิดในการรวบรวมข้อมูลท่ีสาคัญด้านรายจ่ายสุขภาพท่ีใช้ในการ วิเคราะห์และเปรยี บเทียบระหว่างประเทศ  เพ่ือสร้างเครื่องมือที่สามารถผลิตข้อมูลท่ีสามารถติดตาม ประเมินผล และวิเคราะห์ระบบ สุขภาพของประเทศ รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หน้าท่ี 2-41 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

 เพอ่ื กาหนดมาตรฐานของการตดิ ตามรายจ่ายที่เกดิ ขน้ึ จากการบรโิ ภคด้านสุขภาพใหม้ ีมาตรฐาน เดยี วกนั ทัว่ โลก 2) แนวคิดและหลักการทางบัญชีของระบบบัญชีด้านสขุ ภาพ OECD (2011) ได้ระบุถึงระบบสุขภาพท่ีประกอบด้วย 4 องค์ประกอบสาคัญ ได้แก่ การกากับดูแล ระบบสุขภาพ (governance) การจัดการทรัพยากร (resource generation) การจัดหาแหลง่ เงิน (financing) และการให้บริการด้านสุขภาพ (service delivery) ซึ่งทั้ง 4 องค์ประกอบเช่ือมโยงกับ 3 แกนหลักของระบบ บัญชีด้านสุขภาพดังแผนภาพท่ี 2.15 ได้แก่ การบริโภค (Consumption) การให้บริการ (Provision) และการ จัดหาแหล่งเงิน (Financing) การจาแนกในแต่ละแกนหลักจะมีความจาเพาะและไม่ซ้าซ้อนกัน โดยแกนด้าน การบริโภคจะวัดการบริโภคสินค้าและบริการด้านสุขภาพ แกนด้านการใช้จ่ายจะวัดแผนการใช้เงินหรือตัวแทน การใช้เงินด้านสขุ ภาพ และแกนการใหบ้ รกิ ารจะวดั การผลิตและการจัดบรกิ ารด้านสุขภาพ การจัดทาทั้ง 3 แกนน้ีมีจุดประสงค์เพื่อให้ครอบคลุมเป้าหมายในการเป็นเคร่ืองมือช้ีวัดท่ีมีความ โปร่งใส และความน่าเชอื่ ถือซึ่งเป็นเครื่องมือในชีว้ ัดเชิงนโยบายในมิตติ ่างๆ เชน่ การชี้วดั คุณภาพการใหบ้ ริการ การช้ีวัดความมีประสิทธิภาพของระบบสุขภาพ การช้ีวัดการส่งเสริมนวัตกรรมเพื่อระบบสขุ ภาพ และการชว้ี ัด แกนหลกั การหาแหลง่ เงนิ จะสามารถสะทอ้ นความสามารถในการปอ้ งกันความเส่ยี งทางการเงนิ เปน็ ต้น แผนภาพท่ี 2.15 กรอบแนวคดิ ของระบบสขุ ภาพและระบบบญั ชีด้านสขุ ภาพ ท่ีมา: OECD (2011) หลักการทางบัญชหี รือกฎทางบัญชี (Accounting Rule) ของระบบบัญชดี า้ นสขุ ภาพมีดังนี้ 1. การบันทึกบัญชี 1 ธุรกรรมต้องถูกบันทึก 2 รายการ (Double Entry) กรณีที่เก่ียวข้อง 1 บัญชี หรือบันทึก 4 รายการ (Quadruple Entry) กรณีท่ีเก่ียวข้อง 2 บัญชีภายใต้ระบบบัญชีด้านสุขภาพ และ ผลรวมของรายการในฝ่ังเดบิต (Debit) หรือการใช้ (uses) จะเท่ากับผลรวมของรายการในฝ่ังเครดิต (Credit) หรือทรัพยากร (resources) ของแต่ละบัญชีในระบบบัญชดี ้านสุขภาพ เม่ือพิจารณาจากท้ัง 3 กรอบอย่างง่าย คือ ผลรวมจากฝ่ังการให้บริการ (ฐานะผู้ใช้เงิน) เท่ากับผลรวมจากฝั่งการจัดหาแหล่งเงิน (ฐานะเป็นแหล่งเงิน รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หน้าที่ 2-42 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

ในการผลิต) ผลรวมจากฝ่ังการบริโภค (ฐานะผู้ใช้สินค้า) เท่ากับผลรวมจากฝั่งการให้บริการ (ฐานะผู้ผลิต สินค้า) 2. เวลาในการบันทึก (Time of Recording) การบันทึกข้อมูลจะทาการบนั ทึกเป็นรายปี แตอ่ ย่างไรก็ ตามในทางปฏิบัติ การบันทึกบัญชีแต่ละหน่วยสถาบันอาจแตกต่างกัน เช่น หน่วยงานของรัฐอาจรายงานการ ใช้จ่ายตามปงี บประมาณในขณะทหี่ น่วยงานเอกชนรายงานตามปปี ฏิทิน เปน็ ต้น ดังน้นั ควรมีการปรับตัวเลขให้ เป็นแนวทางใดแนวทางหนึ่ง ซ่ึงหากต้องการวิเคราะห์เปรียบเทียบระหว่างประเทศ การจัดทาเป็นปีปฏิทิน เหมาะสมท่ีสดุ สว่ นจะบันทกึ บญั ชรี ะหวา่ งคงค้าง (Accrual Basis) หรอื เงินสด (Cash Basis) นั้น บัญชีสขุ ภาพ ควรใช้วิธกี ารคงค้างซ่ึงมีการบันทึกค่าใช้จา่ ยตามช่วงเวลาที่มีการสรา้ งมลู ค่าทางเศรษฐกิจมากกวา่ วิธีเงินสดซึ่ง มีการบนั ทกึ คา่ ใช้จ่ายเมื่อมีการเบิกจ่ายเงนิ สดจรงิ โดยวธิ ีนจ้ี ะรวมถึงการส่งออกและนาเข้า น่นั คอื จะถกู บนั ทึก ในเวลาทมี่ กี ารส่งมอบบรกิ ารหรอื ในกรณีของสินค้าเม่ือมกี ารเปล่ยี นแปลงในการเป็นเจา้ ของสินทรัพยจ์ รงิ 3. การประเมินมูลค่า จะประเมินตามราคาที่คู่กรณีตกลงกันในการทาธุรกรรม ในกรณีปกติของการ ชาระเงินซื้อสินค้าและบริการโดยตรงของครวั เรือน ราคาท่ีจ่ายให้กับผู้ใหบ้ ริการด้านสุขภาพ เช่น โรงพยาบาล แพทย์ ร้านขายยา เป็นต้น จะเป็นราคาตลาดในรูปแบบราคาผู้ซื้อ (Purchaser Price) ซึ่งเป็นมูลค่าการผลิต หลังจากที่รวมภาษีการผลิตและหักเงินอุดหนุน และรวมกับส่วนเหลื่อมจากการค้าและการขนส่งและ ภาษีมูลค่าเพิ่มที่ไม่สามารถหักลดหย่อนได้ (non-deductible VAT) แต่ในกรณีของสุขภาพจะมีการบริการที่ ไม่ได้อยู่ภายใต้ตลาด น่ันคือผลิตโดยรัฐบาลและองค์กรท่ีไม่แสวงหากาไร และมีการให้บริการโดยไม่เสีย ค่าใช้จ่ายหรือคิดราคาน้อยกว่าต้นทุนที่ใช้จริง จึงทาให้จาเป็นต้องประเมินมูลค่าผลผลิตที่ไม่ใช่ตลาดแตกต่าง จากการประเมินมูลค่าปกติ ซึ่งวิธีท่ีเหมาะสมคือการประเมินจากต้นทุนท่ีเกิดขึ้นจริง โดยคิดจากต้นทุนการใช้ ปัจจัยการผลิตข้ันกลาง เช่น ไฟฟ้า น้า สินค้าและบริการทางการแพทย์อื่นๆ ท่ีใช้ในกระบวนการผลิต, ค่าตอบแทนของพนักงาน (ทั้งในรูปของเงินสด สินค้า และสิทธิประโยชน์อ่ืนๆ), ต้นทุนจากการใช้ประโยชนใ์ น ทนุ และภาษีอืน่ ๆ ที่จ่ายเพ่อื การผลติ 3) การใชจ้ า่ ย OECD (2011) ไดร้ ะบถุ ึงความหมายของการใช้จา่ ยต่างๆ ภายใต้ระบบบัญชีดา้ นสขุ ภาพดังนี้ รายจา่ ยดา้ นสขุ ภาพทัง้ หมด (Total expenditure on health) รายจ่ายด้านสุขภาพท้ังหมดคือ ผลรวมของรายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพ (current expenditure on health) และรายจ่ายในด้านการสะสมทุน (gross capital formation) รายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพ หมายถงึ การบริโภคขัน้ สุดท้าย (final consumption) ซึ่งเปน็ อปุ สงคส์ าหรบั สนิ คา้ และบริการดา้ นสขุ ภาพของ ครัวเรือน รัฐบาลและองค์กรท่ีไม่แสวงหากาไร ขณะท่ีรายจ่ายในด้านการสะสมทุน หมายถึง อุปสงค์สาหรับ สินค้าทุนของผู้ให้บริการด้านสุขภาพ ทั้งนี้ช่วงเวลาในการบริโภคของรายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพและ รายจ่ายในด้านการสะสมทุนมคี วามแตกต่างกัน เน่อื งจากการสะสมทุนสามารถเป็นทั้งการใช้ในปัจจุบนั และใช้ ในอนาคต (future provision) ขณะท่ีรายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพเป็นการใช้ในปัจจุบัน ดังนั้นจึงควรแยก รายจา่ ยดาเนนิ การดา้ นสขุ ภาพและรายจา่ ยในดา้ นการสะสมทนุ ด้านสขุ ภาพออกจากกนั รายจ่ายดาเนินการดา้ นสขุ ภาพ (Current expenditure on health) รายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพ คือ การใช้จ่ายเพื่อการอุปโภคบริโภคขั้นสุดท้าย ( Final consumption expenditure) ของหน่วยที่มีถิ่นท่ีอยู่ในประเทศ (resident units) ในการบริโภคสินค้าและ รายงานฉบับสมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ท่ี 2-43 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

บริการด้านสุขภาพ ทั้งสินค้าและบริการด้านสุขภาพท่ีให้โดยตรงแก่บุคคล (individual persons) และบริการ ส่วนรวม (collective health care services) การบริโภคขั้นสุดท้ายจะประกอบด้วย การใช้จ่ายเพ่ือการบริโภคขั้นสุดท้ายเพื่อตอสนองต่อความ ตอ้ งการของมนุษย์ ซง่ึ เกดิ จากการบรโิ ภคขนั้ สุดทา้ ยจาก 3 ภาคการบริโภคในระบบเศรษฐกิจ ไดแ้ ก่ 1. หน่วยครัวเรือน เป็นการใช้จ่ายเพ่ือบริโภคสินค้าและบริการข้ันสุดท้ายเพื่อตอบสนองต่อความ ตอ้ งการของหนว่ ยครัวเรือน 2. ภาครัฐ เป็นการใช้จ่ายของรัฐบาลเพ่ือบริโภคสินค้าและบริการขั้นสุดท้ายท่ีรัฐจ่ายเพ่ือใช้เอง และการใช้จา่ ยเพอื่ การบริโภคสินค้าและบริการขน้ั สดุ ทา้ ยโดยสว่ นรวมเพ่ือจัดหาให้แกป่ ระชาชน เช่น การบริหารงานภาครัฐ การป้องกนั ประเทศ และการพัฒนาสขุ ภาวะของประชาชน เป็นตน้ 3. สถาบันไม่แสวงหากาไรให้บริการครัวเรือน (NPISHs) เป็นการใช้จ่ายเพื่อบริโภคสินค้าและ บริการขั้นสุดท้ายของสถาบันไม่แสวงหากาไรให้บริการครัวเรือนในอนุสัญญาการบริโภคปัจเจก บคุ คลเทา่ นั้น ดังน้ัน ในการตอบสนองความต้องการของหน่วยเศรษฐกิจ โดยหน่วยครัวเรือนได้รบั ผลประโยชนจ์ าก การใชจ้ า่ ยสินคา้ และบริการจากรายได้ของหน่วยครวั เรือนโดยตรง และการจา่ ยแทนของภาครฐั และสถาบันไม่ แสวงหากาไรให้บริการครัวเรือน โดยการรับโอนสินค้าและบริการจากภาครัฐและสถาบันไม่แสวงหากา ไร ให้บริการครัวเรือนโดยไม่คิดมูลค่าหรือเงินโอนสวัสดิการที่มอบให้แก่ภาคครัวเรือน (social transfer in kind) ท้ังนี้ วัตถุประสงค์ท้ังปัจเจกบุคคลและการจัดให้แก่ครัวเรือนของการใช้จ่ายเพ่ือบริโภคขั้นสุดท้ายโดยหน่วย เศรษฐกิจทงั้ 3 หน่วยเศรษฐกจิ สามารถสรุปได้ตามตารางที่ 2.2 ดงั น้ี ตารางท่ี 2.2 การใช้จา่ ยเพอื่ การบรโิ ภคข้ันสุดท้ายและการใช้จ่ายเพอ่ื การบรโิ ภคจรงิ ของครวั เรอื น ภาคการบริโภคในระบบเศรษฐกจิ วัตถปุ ระสงค์ หน่วยครัวเรอื น ภาครฐั สถาบนั ไมแ่ สวงหา การบรโิ ภคขน้ั สุดท้าย กาไรให้บรกิ าร รวม ครวั เรือน   ก า ร ใ ช้ จ่ า ย เ พื่ อ ก า ร เพ่อื ปจั เจก  (การจดั สวสั ดกิ ารให้แก่ (การจดั สวสั ดกิ ารใหแ้ ก่ บริโภคจริงของครัวเรือน บคุ คล ครวั เรือนโดยไมค่ ิด ครัวเรือนโดยไมค่ ดิ มลู ค่า) มูลค่า) ก า ร ใ ช้ จ่ า ย เ พื่ อ ก า ร เพื่อจัดให้  บริโภคสินค้าและบรกิ าร ครวั เรอื น ข้ันสุดท้ายโดยรวมของ ภาครัฐ การใช้จ่ายเพื่อบริโภค การใช้ จ่ ายเพื่ อการ การใช้ จ่ ายเพ่ื อการ การใช้จ่ายเพ่ือการบริโภค รวม ขั้นสุดท้ายของหน่วย บริโภคขั้นสุดท้ายของ บริโภคข้ันสุดท้ายของ จริง เท่ากับ การใช้จ่าย ครัวเรือน ภาครัฐ องคก์ รไมแ่ สวงหากาไร เพ่ือการบริโภคสินค้าและ บรกิ ารขนั้ สุดท้าย ท่ีมา: OECD (2011) สบื เนื่องจากตารางที่ 2.2 การใชจ้ า่ ยโดยรวมของครัวเรือนเพ่ือวัตถปุ ระสงค์ของปัจเจกบุคคล ส่งผลให้ ครวั เรอื นได้รับผลประโยชน์จากผลรวมของ 3 ส่วน ไดแ้ ก่ 1) การใชจ้ า่ ยเพ่ือบริโภคขน้ั สุดท้ายของครัวเรือน 2) รายงานฉบับสมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หน้าท่ี 2-44 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

การรับโอนจากหน่วยงานของรัฐที่จัดให้โดยไม่คิดมูลค่า 3) การรับโอนจากสถาบันไม่แสวงหากาไรให้บริการ ครวั เรือนทจี่ ดั ใหโ้ ดยไมค่ ิดมลู คา่ โดยแนวคดิ การรวมองคป์ ระกอบทั้ง 3 สว่ นเพอื่ ประมวลผลการใชจ้ า่ ยเพ่ือการ บริโภคจริงของครัวเรือน เพื่อเปรียบเทียบระหว่างประเทศ และช่วงเวลาที่มีประสิทธิภาพย่ิงขึ้น จากการ ประมวลผลรวมกบั กจิ กรรมการใช้จา่ ยของภาครฐั และสถาบนั ไม่แสวงหากาไรใหบ้ ริการครวั เรอื น รายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพ ตามระบบบัญชีสุขภาพของ World Health Organization (2011) จะนับเฉพาะการบริโภคของหน่วยที่มีถ่ินที่อยู่ในประเทศเท่านั้น ดังนั้น จะไม่นับการส่งออกสินค้าและบริการ ดา้ นสขุ ภาพทีถ่ ูกบรโิ ภคโดยหนว่ ยทีม่ ีถ่ินท่ีอยู่นอกประเทศ (non-resident units) ขณะที่การนาเขา้ สินค้าและ บริการด้านสุขภาพเพ่ือการบริโภคขั้นสุดท้ายนับเป็นรายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพ เช่น สินค้าและบริการท่ี ถูกบริโภคโดยผู้ที่มีถิน่ ทอ่ี ยูใ่ นประเทศขณะอยทู่ ีต่ า่ งประเทศ เป็นตน้ รายจ่ายในด้านการสะสมทุน (Gross capital formation) รายจ่ายในด้านการสะสมทุนด้านสุขภาพ คือ มูลค่าทั้งหมดของสินทรัพย์ท่ีสามารถสร้างข้ึนมาใหม่ได (produced assets) ที่ผู้ผลิตและผู้ให้บริการด้านสุขภาพใช้ในการดาเนินงานในรอบระยะเวลาตามบัญชี (หัก ด้วยค่าเส่ือม (disposals of assets) ของสินทรัพย์ชนิดเดียวกัน) โดยสินทรัพย์น้ันมีไว้เพื่อใช้สาหรับการผลิต สินค้าและบริการโดยมีอายุการใช้งานต้ังแต่หน่ึงปีขึ้นไป รายจ่ายในด้านการสะสมทุนด้านสุขภาพ ประกอบด้วย 3 องค์ประกอบ ดงั นี้  การสะสมทนุ ถาวร (Gross fixed capital formation)  การเปลย่ี นแปลงสินค้าคงเหลือ (Changes in inventories)  ส่วนต่างของมูลคา่ ท่ีเพิม่ ขึ้นและมลู คา่ ทีล่ ดลง (Acquisitions less disposals of valuables) สินค้าทุนเป็นได้ทั้งสินทรัพย์มีตัวตน (tangible assets) เช่น อาคารโรงพยาบาล รถพยาบาล หรือ เคร่ือง MRI เป็นต้น และสินทรัพย์ไม่มีตัวตน (intangible assets) เช่น การลงทุนในโปรแกรมและฐานขอ้ มูล (software and databases) เป็นต้น เกณฑ์สาหรับการบันทึกรายจ่ายในด้านการสะสมทุนด้านสุขภาพ คือ ความเป็นเจ้าของสินทรัพย์ของ ผู้ผลิตและผู้ให้บริการด้านสุขภาพ โดยการบันทึกการสะสมทุนจะบันทึกเฉพาะการสะสมทุนของผู้ผลิตและผู้ ใหบ้ รกิ ารท่มี ีถิน่ ท่ีอยู่ในประเทศ แตจ่ ะไมบ่ ันทึกการสะสมทุนในสว่ นท่ีเปน็ ของ rest of the world เพราะการ สะสมทุนของผู้ผลิตและผู้ให้บริการด้านสุขภาพที่มีถ่ินที่อยู่นอกประเทศ (non-resident providers) จะถูก บันทึกในประเทศที่ผผู้ ลิตและผ้ใู หบ้ ริการอาศัยอยู่ (country of residence of the provider) เงินโอนสวัสดกิ ารท่มี อบให้แก่ภาคครัวเรอื น (Social in kind) สาหรับเงินโอนสวัสดิการที่มอบให้แก่ภาคครัวเรือน (Social in kind) ประกอบด้วย การใช้จ่ายเพื่อ บริโภคขั้นสุดท้ายของภาครัฐสาหรับปัจเจกบุคคล (Individual final expenditure of the government sector) และผลประโยชนส์ วสั ดิการสังคม (Social benefit in kind) โดยมรี ายละเอยี ด ดงั นี้ การใช้จ่ายเพื่อบริโภคข้ันสุดท้ายของภาครัฐสาหรับปัจเจกบุคคล เป็นการใช้จ่ายเพ่ือจัดหาสินค้าและ บรกิ ารท่ีผลิตโดยภาครฐั ใหห้ น่วยครัวเรือนโดยไม่คิดมูลค่าโดยตรงแตล่ ะบุคคล เช่น การศกึ ษา การสาธารณสุข สวัสดิการสังคม การส่งเสริมด้านการกีฬา การส่งเสริมด้านวัฒนธรรม การจัดหาที่พักอาศัย และการคมนาคม เป็นต้น โดยไม่รวมถึงการบริหารท่ัวไป กฎระเบียบ และการใช้จ่ายเพื่อการวิจัยและพัฒนาที่ปรากฏในการ บริโภคของทุกสาขา รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ที่ 2-45 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

ผลประโยชน์สวัสดิการสังคม ประกอบด้วย 1) ผลประโยชน์จากการประกันสังคมโดยการเบิกจ่ายคืน ของครัวเรือนหรือผู้ประกันตนจากการซ้ือสินค้าและบริการในรูปแบบของผลประโยชน์ทางสังคม เช่น ค่า รักษาพยาบาล และค่ายา เป็นต้น 2) ผลประโยชน์อื่น ๆ จากการประกันสังคม โดยเป็นผลประโยชน์ทาง สวัสดิการทางสังคมทุกชนิด ยกเว้น การเบิกเงินคืนโดยกองทุนเพ่ือผู้ประกันตนหรือครัวเรือนและส่วนที่ ครัวเรือนจ่ายเอง เช่น การรักษาพยาบาล และอุปกรณ์ทางการแพทย์ เป็นต้น 3) ผลประโยชน์ความชว่ ยเหลือ ทางสวัสดิการสังคมที่ไม่ใช่เงินสด ซึ่งเป็นการโอนผลประโยชน์ความช่วยเหลือทางสวัสดิการสังคมให้แก่ ครวั เรือนในรูปแบบสนิ ค้าและบริการท่ีไมไ่ ด้อยู่ในแผนงานประกันสังคม เงินโอนเพอื่ การลงทนุ ให้กับผู้ผลิตและผู้ให้บริการดา้ นสขุ ภาพ (Capital transfers to health care providers) ในแง่ของเงินโอนเพื่อการลงทุน ขอบเขตด้านค่าตอบแทน (ราคา) ของการบริการด้านสุขภาพ ครอบคลุมถึงต้นทุนการดาเนินงาน (operating costs) และต้นทุนของทุน (capital costs) ซึ่งแตกต่างไป ตามแต่ละประเทศและผู้ให้บริการแต่ละราย บางประเทศ ค่าบริการด้านสุขภาพที่ผู้ให้บริการได้รับนับรวมแค่ ต้นทุนการดาเนินงานเท่าน้ัน ขณะท่ีรายจ่ายทุน (capital expenses) ได้รับเงินช่วยเหลือจากรัฐบาลหรือจาก องค์กรต่างๆ ท่ีบริจาคให้ เช่น ประเทศเยอรมนี ค่าตอบแทนของโรงพยาบาลกาหนดไว้ตามระบบการ วินิจฉัยโรคร่วม (Diagnosis-Related Group: DRG) ส่วนต้นทุนของทุนของ reconstruction และอุปกรณ์ ทางการแพทย์จะได้รับเงินสนับสนุนจากรัฐบาล เป็นต้น หรือในบางประเทศ ค่าตอบแทนของการบริการด้าน สุขภาพครอบคลุมต้นทุนการดาเนินงานและต้นทุนของทุนบางส่วน เช่น ในประเทศลักเซมเบิร์ก ค่า รักษาพยาบาลจะครอบคลุมต้นทุนของทุนร้อยละ 20 ในขณะทอ่ี ีกรอ้ ยละ 80 จะไดร้ ับเงนิ ชว่ ยเหลอื จากรัฐบาล เป็นตน้ ในทางตรงกันข้ามมีบางประเทศทค่ี ่ารักษาพยาบาลครอบคลุมตน้ ทุนการดาเนนิ งานและต้นทุนของทุน ท้งั หมด เช่น ประเทศสหรัฐอเมรกิ าและประเทศแคนาดา เป็นต้น โดยท่วั ไปผู้ใหบ้ รกิ ารเอกชนในกลุ่มประเทศ OECD จะคิดคา่ บริการดา้ นสุขภาพครอบคลมุ รายจ่ายทุน ทงั้ หมดถึงแม้วา่ ในบางกรณรี ัฐบาลมีเงนิ โอนเพ่ือการลงทนุ เพ่อื ซื้ออุปกรณ์การแพทย์ให้ จากตัวอย่างที่ยกมาข้างต้นแสดงให้เห็นถึงกลไกของการคิดค่าตอบแทนของการบริการด้านสุขภาพท่ี หลากหลายและขอบเขตที่แตกต่างกันของการรวมต้นทุนของทุนเข้าไปในราคาค่าบริการด้านสขุ ภาพ ซ่ึงส่งผล ต่อการเปรียบเทียบรายจ่ายด้านสุขภาพของแต่ละประเทศ ดังนั้นจึงควรปรับรายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพ โดยการบวกเงินโอนเพ่ือการลงทุนที่หน่วยจ่ายแทน (financing agents) โอนให้กับผู้ให้บริการด้านสุขภาพ เพื่อให้เงินแก่ส่วนของรายจ่ายทุน (capital expenses) ท่ีไม่ได้รวมอยู่ในค่าบริการสาหรับต้นทุนการ ดาเนนิ งาน ระบบบัญชีสุขภาพของ OECD (2011) เสนอให้ใช้ผลรวมของรายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพ (current health expenditure) และเงินโอนเพื่อการลงทุน (capital transfers) เพ่ือใช้ในการเปรียบเทียบ รายจ่ายด้านสุขภาพระหว่างประเทศ โดยเรยี กผลรวมน้วี า่ overall health expenditure วจิ ัยและพัฒนา (Research and development) ใน SNA ปี 2008 การวิจัยและพัฒนาถือเป็น intellectual property product และถูกรวมเป็นส่วน หนงึ่ ของการสะสมทุน (capital formation) ผลผลติ ของการวิจยั และพัฒนา ประกอบด้วยมูลค่าของค่าใช้จ่าย ในงานสร้างสรรค์ท่ีดาเนินการบนพ้ืนฐานท่ีเป็นระบบเพื่อเพิ่มองค์ความรู้ ท้ังความรู้เกี่ยวกับมนุษย์ วัฒนธรรม และสังคมและใช้ความรู้นี้เพ่ือคิดค้นสิ่งใหม่ๆ การวิจัยและพัฒนาไม่นับว่าทุนมนุษย์เป็นสินทรัพย์ภายใต้ SNA รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณ์และ หนา้ ที่ 2-46 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

มลู คา่ ของการวจิ ยั และพัฒนาควรถูกกาหนดในแง่ของผลประโยชน์ทางเศรษฐกจิ ทคี่ าดว่าจะไดร้ ับในอนาคต ซึง่ รวมถงึ บริการสาธารณะในกรณีของการวิจยั และพฒั นาที่ได้มาโดยรฐั บาล โดยหลักการแล้วการวิจัยและพัฒนา ที่ไม่ได้ให้ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจแก่เจ้าของผู้ท่ีทาการวจิ ัยและพัฒนาไม่นับวา่ เป็นสินทรพั ย์ถาวรและถือวา่ เป็นการบริโภคข้นั กลาง (intermediate consumption) ถา้ มูลค่าตลาดของการวจิ ัยและพฒั นาไม่ไดถ้ ูกสังเกต ได้โดยตรงอาจประเมินมูลค่าตามผลรวมของต้นทุนของการวิจัยและพัฒนาและรวมถึงต้นทุนของการวิจัยและ พัฒนาท่ไี มป่ ระสบความสาเร็จด้วย ตาม SNA การวิจัยและพัฒนาของผู้ผลิตและผู้ให้บริการด้านสุขภาพเป็นส่วนหน่ึงของการสะสมทุน (capital formation) แต่ระบบบัญชีด้านสุขภาพพิจารณาการวิจัยและพัฒนาด้านสุขภาพเป็น capital related expenditure และบนั ทกึ อยใู่ นส่วน memorandum item ในบัญชที ุน (capital account) ตัวอย่างของการวิจยั และพฒั นา เชน่ การวิจยั วัคซนี การวิจยั ยารกั ษาโรค เป็นต้น ที่เปน็ ผลมาจากการ วิจัยขั้นพ้ืนฐาน (basic research) การวิจัยทางชีวการแพทย์ (biomedical research) การทดลองทางคลินิก (clinical research) และการวิจยั เพอ่ื คน้ หาปัจจยั เส่ยี ง (research on risk factors) รายจ่ายด้านการศึกษาและการฝึกอบรม ในระบบบัญชีด้านสุขภาพ นับเป็น capital-related expenditure และบันทึกอยู่ในส่วน memorandum item ในบัญชีทุน (capital account) แต่อย่างไรก็ตาม SNA ระบุไว้ว่า เมื่อใดที่การฝึกอบรมเป็นส่วนหน่ึงของโปรแกรมในการปรับปรุงกิจกรรมที่ดาเนินการอยู่ (ongoing activities) ให้ดีขึ้นจะพจิ ารณาว่าเป็นการบริโภคขั้นกลาง 4) การอดุ หนุนและการโอน ในสาขาสุขภาพ การโอนและการอุดหนุนของรัฐบาลมักเป็นในลักษณะของการลดราคาที่จ่ายโดย ผู้บริโภคข้ันสุดท้ายสาหรับสินค้าหรือบริการบางอย่าง การโอนดังกล่าวมี 2 รูปแบบหลักคือการโอนให้กับผู้ให้ บริการตลาด กับการโอนให้กับผู้ให้บริการท่ีไม่ใช่ตลาด หากเป็นการโอนให้กับผู้ให้บริการท่ีไม่ใช่ตลาดจะถูก บนั ทึกอยู่ในการโอน (current transfers) แต่สาหรับการโอนกับผูใ้ ห้บรกิ ารตลาด หลักการของระบบบัญชีด้าน สุขภาพ มี 2 ทางเลือกในการบันทึก ทางเลือกแรก คือ ระบุไว้ในการบริโภคข้ันสุดท้ายแต่ต้องปรับมูลค่าการ บริโภคต้ังต้นใหแ้ ตกต่างจากบัญชปี ระชาชาติ เพื่อคิดมูลค่าของเงินอุดหนุนการบริโภค ทางเลือกท่ี 2 คือ การบริโภค มีค่าเท่ากับบัญชีประชาชาติ และบันทึกเพ่ิมเติมในการโอน ซ่ึงการจัดทาระบบบัญชีด้านสุขภาพปฏิบัติตาม ทางเลือกแรก นั่นหมายความว่า ควรมีการคานวณการบริโภคขั้นสุดท้ายในสินค้าและบริการสุขภาพใหม่ที่ แตกต่างจากบัญชีประชาชาติ เช่น ค่าการบริโภคขั้นสุดท้ายของบริการโรงพยาบาลคานวณใหม่ โดยคานึงถึง เงินอุดหนุนของค่าใช้จ่ายที่บันทึกไว้ ทางเลือกดังกล่าวจะสะท้อนรายจ่ายประชาชาติด้านสุขภาพอย่างแท้จริง และสามารถนาไปวิเคราะห์เปรียบเทียบรายจ่ายสุขภาพกับประเทศต่างๆ ได้ การยกเว้นการคานวณการ อุดหนุนให้เป็นส่วนหนึ่งของการใช้จ่ายอาจนาไปสู่การบิดเบือนในการเปรียบเทียบข้ามประเทศ เพราะในทาง ปฏิบัติเงินอุดหนุนสาหรับการดูแลสุขภาพเกือบทงั้ หมดเกีย่ วข้องกับการดแู ลผูป้ ่วยใน สาหรับการอุดหนุนและการโอนให้กับผู้ให้บริการในส่วนของค่าใช้จ่ายสินค้าและบริการขั้นกลาง เช่น การให้บริการไฟฟ้า หรือน้าแก่ผู้ให้บริการด้านการดูแลสุขภาพ โดยรัฐบาลจะครอบคลุมค่าใช้จ่ายทั้งหมดหรอื บางส่วน เป็นต้น จะแตกต่างจากกรณีการบริโภคขั้นสุดท้าย โดยในระบบบัญชีด้านสุขภาพจะจัดให้อยู่ในการโอน และเป็นตน้ ทนุ ของการให้บริการทไ่ี ม่ใชต่ ลาด รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณ์และ หนา้ ที่ 2-47 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

5) ขอบเขตและการจาแนกประเภท OECD (2011) ได้ให้คาจากัดความของผลผลติ ด้านสุขภาพ ไว้ว่าเป็นผลลัพธ์ที่เกิดจากการปฏิสัมพันธ์ ระหว่างทุน แรงงานและผู้ประกอบการในกระบวนการผลิตซ่ึงมีวตั ถุประสงค์หลักในการรักษาหรือป้องกันการ เส่ือมลงของสุขภาพของบุคคลหรอื เพอ่ื บรรเทาจากการเจบ็ ป่วย ระบบบัญชีสุขภาพได้จัดทารหัสเฉพาะตัวเพื่อจาแนกประเภทกิจกรรมการผลิต ผลผลิต และผู้ผลิต รวมถึงจาแนกประเภทอ่ืนๆ ท่ีแตกต่างจากการจาแนกในบัญชีประชาชาติและบัญชีบริวารทั่วไป ได้แก่ ปัจจัย การผลิต หน่วยจ่ายแทน และแหล่งการคลัง รหัสเฉพาะตัวดังกล่าว เรียกว่า “International Classification for Health Accounts (ICHA)” ซึ่งเป็นกลุ่มรหัสสาหรับการจาแนกประเภทท่ีนาเสนอโดย OECD และ ครอบคลุมทั้ง 3 แกนหลัก (การบริโภค การให้บริการ และการจัดหาแหล่งเงิน) ดังแผนภาพที่ 2.16 โดยแต่ละ แกนมีรายละเอยี ดการจาแนกประเภทดงั น้ี แผนภาพที่ 2.16 การจาแนกประเภทของ ICHA ภายใต้ระบบบัญชีดา้ นสุขภาพ ท่ีมา: OECD (2011) การจาแนกภายใตแ้ กนการบรโิ ภค การจาแนกภายใต้แกนการบริโภคจะเป็นการจาแนกตามประเภทกิจกรรมด้านสุขภาพ (Function of Health Care) โดย OECD (2011) ใช้รหสั HC ในการระบุหมวด ซ่ึงหมวดทใ่ี ชม้ ีดังน้ี  HC.1 การบรกิ ารรักษาพยาบาลผู้ป่วย (Curative care)  HC.2 การบริการฟืน้ ฟูสมรรถภาพสาหรบั ผู้ป่วย (Rehabilitative care)  HC.3 การบรกิ ารระยะยาวตอ่ เนือ่ ง (Long-term care (health))  HC.4 การบริการเสริม (Ancillary services non-specified by function)  HC.5 ผลิตภณั ฑ์ทางการแพทย์ (Medical goods (non-specified by function))  HC.6 รายจา่ ยดา้ นสง่ เสรมิ สขุ ภาพและสาธารณสุขชองประชาชนทว่ั ไป (Preventive care)  HC.7 รายจ่ายในการบริหารจัดการด้านสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ (Governance and health system and financing administration) รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ท่ี 2-48 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

 HC.9 รายจ่ายอื่น ๆ ท่ีไม่สามารถแยกประเภทได้ ( Other health care services not elsewhere classified (n.e.c.)) หมวดดังกล่าวจะเชื่อมโยงกับข้อมูลการใช้จ่าย และขอ้ มลู ผลผลิต ซงึ่ ท้งั 2 ขอ้ มลู มหี มวดหมู่มาตรฐาน สาหรบั การบันทึกเฉพาะตวั ท่ีจาเป็นจะตอ้ งนามาเช่ือมโยงกบั หมวด HC ท้งั 8 หมวด การใชจ้ า่ ยจะมมี าตรฐานการจาแนกหลายรปู แบบตามจดุ ประสงค์ (Purposes) ของการใชจ้ ่าย ได้แก่ แบบที่หนึง่ คอื การใชจ้ ่ายด้านการบริโภค จาแนกประเภทสินค้าผู้บริโภค (consumer product) ตาม Classification of Individual Consumption by Purpose (COICOP) หมวดภายใต้ COICOP ที่เช่ือมโยง กับ HC ได้แก่ หมวดที่ 6 สุขภาพ หมวดท่ี 12 สินค้าและบริการเบ็ดเตล็ด หมวดท่ี 13 รายจ่ายเพ่ือการอปุ โภค ข้ันสุดท้ายของสถาบันไม่แสวงหากาไรให้บริการครัวเรือน และหมวดท่ี 14 รายจ่ายเพื่อการอุปโภคข้ันสุดท้าย ของรัฐบาล แบบที่สองคือ การใช้จ่ายของภาครัฐ จาแนกหน้าที่ตาม Classification of the Functions of Government (COFOG) หมวดภายใต้ COFOG ที่เชื่อมโยงกับ HC ได้แก่ ได้แก่ หมวดที่ 7 สาธารณสุข และ หมวดที่ 10 ความค้มุ ครองทางสงั คม และแบบท่ีสาม การใช้จ่ายของสถาบันท่ีไม่แสวงหากาไรที่ให้บรกิ ารครัวเรือน จาแนกจุดประสงค์ตาม Classification of the Purposes of Non-profit Institutions Serving Households (COPNI) ห ม ว ด ภายใต้ COPNI ท่ีเชื่อมโยงกบั HC ได้แก่ หมวดท่ี 2 สขุ ภาพ และหมวดที่ 5 ความคุม้ ครองทางสังคม สว่ นผลผลิตจะเปน็ การจาแนกตามประเภทสินค้าผผู้ ลติ (producer product) ซง่ึ มีการจาแนกแตกต่าง จากสนิ ค้าผู้บริโภค การจาแนกประเภทผลผลิตดา้ นสุขภาพมีพ้ืนฐานมาจาก Central Product Classification (CPC) Ver. 2 และ Classification of Production by Activities (CPA) Rev. 2 และนาปรบั ปรงุ ให้เหมาะสม กับการจดั ทาบัญชดี า้ นสขุ ภาพ โดย CPC และ CPA เปน็ การจดั ประเภทผลผลิตตามคณุ สมบตั ิทางกายภาพของ ผลผลิต ลักษณะท่ีแท้จริงของผลผลิต และแหล่งกาเนิดอุตสาหกรรม (industrial origin) เกณฑ์ในการจาแนก ผลผลิตดา้ นสขุ ภาพ มีดงั น้ี o คุณสมบัติทางกายภาพ (เฉพาะสินค้าด้านสุขภาพ) เก่ียวข้องกับวัตถุประสงค์ด้านสุขภาพและ ความทนทานของสินค้า ซึ่งหมายถึงสินค้าทางการแพทย์สามารถเป็นทั้งสินค้าไม่คงทน เช่น วัสดุ ส้ินเปลืองเช่นยาและปัจจัยการผลิตด้านการแพทย์อื่น ๆ รวมถึงเป็นสินค้าคงทน เช่น เคร่ืองมือ แพทย์ อุปกรณ์ทางการแพทย์ กายอุปกรณ์ (prostheses and orthoses) ที่มีอายุการใช้งาน มากกวา่ หนึ่งปี เปน็ ต้น o ลักษณะที่แท้จริง (ทั้งสินค้าและบริการด้านสุขภาพ) โดยหลักการแล้วสินค้าและบริการจะต้องมี วัตถุประสงค์หลักด้านสุขภาพและมีการใช้เทคโนโลยีด้านสุขภาพสาหรับขอบเขตที่หลากหลาย และมีลักษณะเปน็ แบบทั่วไปหรือแบบเฉพาะ เช่น การผา่ ตดั ใหญ่ การผา่ ตัดเลก็ เปน็ ตน้ o แหล่งกาเนิดอุตสาหกรรม (industrial origin) ควรสอดคล้องกับผู้ให้บริการตามท่ีระบุไว้ในการ จาแนกประเภทผู้ให้บริการ ไม่ว่าการผ่าตัดจะอยู่ในหน่วยผู้ป่วยนอก (outpatient unit) สถาน ดูแลเฉพาะกลางวัน (day care centre) หรือโรงพยาบาลอาจมีนัยยะระดับท่ีแตกต่างกันของ เทคโนโลยีและความซับซ้อน รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณ์และ หน้าท่ี 2-49 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

OECD (2011) ได้อธิบายถึงผลผลิตด้านสุขภาพไว้ว่า สามารถเป็นทั้งเพ่ือการบริโภคข้ันสุดท้าย (ใช้บริโภค) และการบริโภคข้ันกลาง (ใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิต) ซ่ึงบริการสาหรับการบริโภคข้ันสุดท้ายประกอบด้วย ประเภทกว้างๆ ดังต่อไปนี้ o บริการอย่างง่าย (Simple service): บริการมาตรฐานท่ีสามารถวัดผลผลิตที่แท้จริงได้ เช่น การ ฉดี วคั ซีน o บริการร่วม (Composite service): ผลผลิตท่ีรวบรวมบริการท่ีแตกต่างหลายๆ อย่างเข้าด้วยกัน ซึ่งผู้บริโภคไม่สามารถเลือกการรักษาหรือบริการอย่างใดอย่างหน่ึงของบริการร่วมได้ด้วยตัวเอง เช่น การรับบริการผู้ป่วยนอกรวมบริการการวินิจฉัยและแผนการรักษาโดยผู้ปฏิบัติงานด้าน สุขภาพเขา้ ไวด้ ว้ ยกัน o บริการแบบกลุ่ม (Service bundle): ผลผลิตที่ประกอบด้วยการบริการทั้งหมดท่ีมีการเจรจา ตกลงร่วมกันระหว่างผู้บริโภคและผู้ให้บริการ เช่น การเข้ารักษาในโรงพยาบาลมีทั้ง บริการด้าน พยาบาล บริการด้านการแพทยแ์ ละบริการด้านท่ีพกั ผลผลิตด้านสุขภาพที่ทาง World Health Organization (2011) จาแนกเป็นหมวดหมู่ไว้มีดังนี้ โดย การจาแนกผลผลิตดงั กล่าวจะสอดคลอ้ งกับการจาแนกกิจกรรมทางเศรษฐกิจ 1. Hospital services 2. Day care services 3. Medical and dental practice services 4. Other medical services 5. Residential care services 6. Nursing care services without accommodation 7. Retail trade services in medical products 8. Preventive services 9. Governance, management and health system administration 10. Health insurance, except mandatory schemes 11. Health and social care goods and services produced by households for own use รวมถึงข้อมูลอ่ืนๆ ท่ีเกี่ยวกับการผลิตและถูกบันทึกไว้ในบัญชี (Memorandum items) ได้แก่ MP.1 Room or unit accommodation services for visitors, MP.2 Food and drink served to visitors, MP.3 Transportation of persons accompanying patients และ MP.4 Health and social care goods and services produced by households for own use, not associated with transactions การจาแนกภายใตแ้ กนการใหบ้ รกิ าร การจาแนกภายใต้แกนการใหบ้ ริการจะมีการจาแนก 2 ลกั ษณะทส่ี าคญั ไดแ้ ก่ การจาแนกผใู้ ห้บริการ และการจาแนกปจั จยั การผลิต การจาแนกผู้ให้บริการในบัญชีด้านสุขภาพ แบ่งตามประเภทของผู้ให้บริการด้านสุขภาพ (Health care provider) โดย OECD (2011) ใช้รหสั HP มี 9 หมวดหมู่ ดงั น้ี  HP.1 โรงพยาบาล รายงานฉบับสมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ที่ 2-50 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

 HP.2 สถานพยาบาล บา้ นพักหรือสถานพักพนื้  HP.3 คลนิ ิกหรือศูนย์บรกิ ารทีใ่ หบ้ รกิ ารโดยตรงแก่ผปู้ ว่ ยนอก  HP.4 หน่วยงานทีจ่ ัดบรกิ ารเสริม (Ancillary services)  HP.5 ผจู้ ัดจาหน่ายผลิตภณั ฑ์ทางการแพทย์ใหแ้ ก่ประชาชนท่วั ไปโดยการขายปลกี  HP.6 หนว่ ยงานที่เกีย่ วข้องกับการส่งเสริมสุขภาพป้องกันโรค  HP.7 หน่วยงานบริหารจดั การดา้ นระบบและการคลงั สาธารณสุข  HP.8 หน่วยงานอนื่ ๆ ท่ใี หบ้ รกิ ารด้านสขุ ภาพ  HP.9 หน่วยงานอืน่ ๆ ภายนอกประเทศที่ใหบ้ ริการดา้ นสขุ ภาพ หมวดหมู่ของผู้ให้บริการข้างต้น จะเช่ือมโยงกับรหัสมาตรฐานท่ีจาแนกกิจกรรมการผลิตตามการจัด ประเภทมาตรฐานอุตสาหกรรมสากล International Standard Industrial Classification of All Economic Activities (ISIC) โดย HP.9 เป็นหมวดหม่เู ดียวท่ีไมเ่ ช่ือมกบั ISIC OECD (2011) ได้ระบุว่า การจาแนกประเภทของผู้ผลิตหรือให้บริการด้านสุขภาพควรครอบคลุม ทกุ องคก์ รในสาขาด้านสขุ ภาพ จากการรวมทุกกิจกรรมทง้ั หมดในสาขาดา้ นสุขภาพโดยไม่คานึงถงึ ประเภทของ องค์กร เนื่องจากองค์กรหลายแห่งในระบบเศรษฐกิจในประเทศมีการผลิตบางส่วนในรูปแบบของสุขภาพ ดังนั้นการจาแนกประเภทของผู้ให้บริการด้านสุขภาพจะต้องสามารถรวบรวมข้อมูลผู้ให้บริการด้านสุขภาพได้ ทั้งหมด โดยไม่คานึงว่าการผลิตด้านสุขภาพเป็นกิจกรรมหลักหรือกิจกรรมรองของผู้ให้บริการ OECD (2011) ไดจ้ าแนกประเภทผใู้ ห้บริการดา้ นสขุ ภาพออกเป็น 2 ประเภทหลัก ดงั นี้ ผู้ให้บริการหลัก (Primary providers) คือ ผู้ท่ีมีกิจกรรมหลักในการส่งมอบสินค้าและบริการด้าน สุขภาพตามท่กี าหนดไว้ในการจาแนกประเภทกจิ กรรมหลัก (ICHA-HC) ตัวอย่างผใู้ หบ้ รกิ ารหลัก คือ หนว่ ยงาน ของแพทย์ท่ัวไปและผู้เชี่ยวชาญ หน่วยบริการรถพยาบาลฉุกเฉิน โรงพยาบาลดูแลเฉียบพลัน โรงพยาบาลจิต เวช ศูนย์สุขภาพห้องปฏิบัติการ สถานพยาบาลร้านขายยาและอื่น ๆ ในการจาแนกประเภท ICHA-HP ผู้ใหบ้ รกิ ารดา้ นสขุ ภาพหลักจะถูกจดั กลมุ่ ภายใต้หกหมวดหมู่ (HP.1-HP.6) ผู้ให้บริการรอง (Secondary providers) คือ ผู้ท่ีให้บริการด้านสุขภาพแต่ไม่ได้เป็นกิจกรรมหลักของ องค์กร ตัวอย่างของผู้ให้บริการรอง ได้แก่ สถาบันดูแลท่ีอยู่อาศัย (residential care institutions) ซึ่งมี กิจกรรมหลักคือการจัดหาท่ีพักพร้อมบริการอื่น ๆ ซ่ึงมีการดูแลพยาบาลท่ีจัดให้เป็นกิจกรรมรอง ร้านค้าที่ จาหน่ายเวชภัณฑ์ และสิ่งอานวยความสะดวกด้านสุขภาพหรือผู้เช่ียวชาญที่ให้บริการด้านสุขภาพแก่กลุ่ม ประชากรท่ีจากัด เช่น ในกรณีของการบริการด้านอาชีวอนามัยแก่พนักงานหรือบริการด้านสุขภาพในคุก (HP.8.2) นอกจากนี้ผู้ให้บริการรองยังมีหมวดพิเศษสองหมวด คือ providers of health care system administration and financing (HP.7) และ households as providers of home health care (HP.8.1) การจาแนกผู้ผลิตหลัก (Principle Producers) ผผู้ ลติ รอง (Secondary Producers) และผู้ผลิตเสริม (Ancillary Producers) สามารถแสดงได้ดงั แผนภาพที่ 2.17 รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณ์และ หนา้ ที่ 2-51 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

แผนภาพที่ 2.17 โครงสรา้ งของผู้ใหบ้ ริการดา้ นสุขภาพ Domestic economy Health care provider industries Rest of the economy (intermediate producers and other industries) Primary producer Secondary producer Nursing and residential care Phama/biomedical industries Hospital Retail sale of medical goods Nursing and residential care All other secondary producers Medical equipment and appliances Ambulatory health care Private households industries Retail sale of medical goods Administration, insurance, etc. Occupational health care Other industries ทม่ี า: OECD (2011) ผู้ผลิตเฉพาะแบ่งได้ 2 ประเภท คือ ผู้ผลิตในตลาด (Market Producers) และผู้ผลิตที่ไม่ใช่ตลาด (Non-Market Producers) เช่น รัฐบาล หน่วยงานประกันสังคม องค์กรท่ีไม่แสวงหากาไร (Non-Profit Institutions Serving Households: NPISHs) เป็นต้น นอกจากนี้ภายใต้ผู้ผลิตทั้ง 2 ประเภท ยังแบ่งได้เป็น ผู้ผลิตหลัก (Principle Producers) ผู้ผลิตรอง (Secondary Producers) และผู้ผลิตเสริม (Ancillary Producers) ผู้ผลิตหลัก คือผู้ผลิตที่มีกิจกรรมหลักคือผลิตสินค้าหรือให้บริการที่มีลักษณะเฉพาะ (characteristic) ผู้ผลิตรอง คือผู้ผลิตท่ีผลิตสินค้าหรือให้บริการท่ีมีลักษณะเฉพาะ แต่การผลิตและให้บริการ ดังกล่าวไม่ได้เป็นกิจกรรมหลักของสถานประกอบการ และผู้ผลิตเสริมจะเป็นผู้ผลิตท่ีเน้นกิจกรรมท่ีเป็นส่วน สนับสนุนบริการด้านสขุ ภาพ สาหรับการจาแนกปัจจัยการผลิต OECD (2011) ได้แบ่งตามประเภทของปัจจัยการผลิตด้านสุขภาพ (Factors of provision) โดยใช้รหสั FP มี 5 หมวดหมู่ดงั น้ี  FP.1 ค่าตอบแทนของพนักงาน ทั้งท่ีเป็นตัวเงินและไม่เป็นตัวเงิน ( Compensation of employees)  FP.2 รายไดท้ ีไ่ ม่ใชเ่ งินเดือนจากการปฏิบัตงิ านด้านสุขภาพอนื่ ๆ (Self-employed professional remuneration)  FP.3 วสั ดแุ ละบริการทใี่ ช้ (Materials and services used)  FP.4 การบริโภค/การใช้สินค้าทุน (ปัจจัยคงที่) เช่น เคร่ืองจักร (Consumption of fixed capital)  FP.5 ปจั จยั การผลติ อื่นๆ (Other items of spending on inputs) หมวดหมู่ของปัจจัยการผลิตจะเป็นการเช่ือมโยงกับรหัสมาตรฐานท่ีจาแนกการใช้จ่ายของผู้ผลิตตาม Classification of Outlays of Producers by Purpose (COPP) รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณ์และ หน้าที่ 2-52 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

การจาแนกแกนการจดั หาแหล่งเงนิ การจาแนกภายใต้แกนการให้บริการจะมีการจาแนก 2 ลักษณะที่สาคัญ ได้แก่ การจาแนกแหล่งของเงิน และการจาแนกหน่วยจ่ายแทน การจาแนกแหล่งของเงิน OECD (2011) ได้แบ่งตามประเภทแหล่งการคลัง (Source of funding) โดยใชร้ หสั HF มี 3 แหลง่ ใหญ่ ไดแ้ ก่  HF.1 แหล่งการคลังภาครัฐ คือ หนว่ ยงานภาครัฐท่มี ีการจดั บริการด้านสุขภาพ  HF.2 แหล่งการคลังนอกภาครัฐ คือ หน่วยงานเอกชน องค์กรเอกชนไม่แสวงหากาไรให้บริการ ครวั เรือน  HF.3 แหล่งการคลังจากตา่ งประเทศ การจาแนกหน่วยจ่ายแทนในระบบบัญชีด้านสุขภาพ แบ่งตามประเภทหน่วยจ่ายแทน (Financing agents) โดยใชร้ หัส FA มี 6 หน่วยใหญ่ ได้แก่  FA.1 ภาครฐั (General Government)  FA.2 บรษิ ทั ประกนั ภัย (Insurance Corporations)  FA.3 บริษัทอ่ืนๆ ท่ีนอกเหนือจาก บริษัทประกันภัย (Corporations other than insurance corporations)  FA.4 องคก์ รเอกชนไมแ่ สวงหากาไรใหบ้ ริการครัวเรือน (NPISH)  FA.5 ครวั เรอื น (Households)  FA.6 Rest of the World ท้ัง 2 ลักษณะนี้จะเช่ือมโยงกับหน่วยสถาบันของบัญชปี ระชาชาติ (SNA) ซึ่งมีท้ังหมด 5 หน่วย ได้แก่ บริษัทท่ีไม่ใช่สถาบันการเงิน (Non-financial corporations) สถาบันการเงิน (Financial corporations) รัฐบาล (General government) ครัวเรือน (Households) และองค์กรเอกชนไม่แสวงหากาไรให้บริการ ครวั เรือน (NPISH) ทัง้ น้ี ICHA เปน็ การจาแนกประเภทท่ีใช้ในการจัดทาบัญชีรายจ่ายด้านสุขภาพแห่งชาติของ ประเทศไทย เชน่ เดียวกัน โดยรายละเอียดของบัญชดี งั กลา่ วจะกล่าวถงึ อีกครง้ั ในส่วนต่อไป 6) ภาคตา่ งประเทศ การจัดทาระบบบัญชีด้านสุขภาพจะอยู่ภายใต้ระบบเศรษฐกิจแบบเปิด ดังนั้นการวัดขนาดของ เศรษฐกิจต้องคานึงถึงการมีปฏิสัมพันธร์ ะหว่างภายในประเทศ กับภาคต่างประเทศ หรือ Rest of the world ปฏสิ ัมพันธด์ ังกลา่ วจะอยใู่ นรูปของการสง่ ออกและการนาเข้าสินค้าและบริการ โดยในปัจจุบันด้านที่มีความสมบูรณ์มากที่สุดของบัญชีรายจ่ายสุขภาพแห่งชาติของประเทศไทย (National Health Accounts of Thailand: NHA) คือ ด้านรายจ่าย แต่ด้านรายจ่ายน้ีก็ยังไม่ครบถ้วน สมบูรณ์ โดยเฉพาะการนาเข้าส่งออกสินค้าและบริการท่ีเก่ียวกับสุขภาพ ท่ีงานศึกษาน้ียังต้องมีการศึกษา เพิ่มเตมิ รายงานฉบับสมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หน้าท่ี 2-53 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

6.1) คานยิ ามการนาเขา้ และส่งออกสนิ คา้ และบรกิ ารด้านสขุ ภาพ ระบบบัญชีด้านสุขภาพของ OECD (2011) ได้กาหนดนิยามของการนาเข้าและส่งออกสินค้า และบริการด้านสขุ ภาพ ดงั น้ี การนาเข้าสินค้าและบริการด้านสุขภาพ หมายถึง ผู้ที่มีถ่ินท่ีอยู่ในประเทศ (resident) บริโภคสินค้าและบริการด้านสุขภาพจากผู้ให้บริการด้านสุขภาพท่ีมีถ่ินที่อยู่นอกประเทศ (non-resident health-care provider) ท้ังจากการบริโภคด้านสุขภาพ ณ ต่างประเทศหรือการนาสินค้าและบริการด้าน สุขภาพเขา้ มาบรโิ ภคในประเทศ การส่งออกสินค้าและบริการด้านสุขภาพ หมายถึง ผู้มีถิ่นที่อยู่นอกประเทศ (non- resident) บริโภคสินค้าและบริการด้านสุขภาพจากผู้ให้บริการด้านสุขภาพท่ีมีถิ่นที่อยู่ในประเทศ (resident health-care provider) ท้ังจากการเดินทางเข้ามาบริโภคด้านสุขภาพในไทยหรอื นาเข้าสนิ ค้าและบริการด้าน สุขภาพจากไทยไปยังประเทศตา่ งชาติ ผู้ที่มีถ่ินท่ีอยู่ในประเทศ (resident) หมายถึง ผู้ท่ีอาศัยอยู่ในเขตเศรษฐกิจ (economic territory)น้ันๆ เป็นระยะเวลา 1 ปหี รือมากกว่า 1 ปี สว่ นผทู้ อ่ี าศยั อย่ใู นเขตเศรษฐกจิ น้นั ๆ เปน็ ระยะเวลาน้อย กว่า 1 ปี เช่น นักท่องเที่ยวชาวต่างชาติ หรือผู้ที่อาศัยอยู่นอกเขตเศรษฐกิจจะถือว่าเป็นผู้มีถ่ินท่ีอยู่นอก ประเทศ (non-resident) 6.2) ตัวอยา่ งผลติ ภณั ฑท์ เ่ี กีย่ วข้องกับบริการด้านสขุ ภาพที่เป็นการนาเข้าหรอื ส่งออก การบริการด้านสุขภาพส่วนบุคคล (Individual health care services) เป็นการ ให้บริการด้านสุขภาพแก่บุคคลซึ่งรวมถึงการให้บริการการปรึกษาด้านสุขภาพทางไกลโดยให้บริการผ่านทาง โทรศัพท์หรืออินเตอร์เน็ต (telemedicine) รวมถึงการติดตามผู้ป่วยจากทางไกลที่ได้รับการรักษาจาก ต่างประเทศและกลับมาท่ีประเทศของตนเอง โดยการรับบริการหรือการบริโภคผลิตภัณฑ์ดังกล่าวอาจเกิดข้นึ จากการวางแผนหรือไม่ได้วางแผน เช่น ผู้ป่วยจากประเทศ A เข้ารับการผ่าตัดหัวเข่าท่ีประเทศ B อันเกิดจาก การรักษาทีว่ างแผนไว้ รวมถึงการทีน่ ักท่องเทยี่ วจากประเทศ A ซอ้ื ยาแก้ปวดรับประทานหรือเข้ารับการรักษา ในโรงพยาบาลเนื่องจากมีอาการป่วยกะทันหันขณะท่องเท่ียวอยู่ท่ีประเทศ B เป็นต้น ดังน้ันจากตัวอย่างท่ี กล่าวไปนี้ถือว่าเป็นการส่งออกสินค้าและบริการด้านสุขภาพของประเทศ B และเป็นการนาเข้าสินค้าและ บรกิ ารด้านสุขภาพของประเทศ A การซ้ือผลิตภัณฑ์ด้านการแพทย์ (Medical goods) เช่น ยารักษาโรค เป็นต้น โดยการซ้ือ ผลิตภัณฑ์ดังกล่าวจากต่างประเทศเพื่อนาเข้ามาบริโภคภายในประเทศ โดยการส่ังซ้ือออนไลน์ หรือการส่ังซ้ือ ผ่านโทรศัพท์ เป็นต้น รวมถึงการซ้ือผลิตภัณฑ์ด้านการแพทย์ของนักท่องเท่ียว (tourists) หรือผู้มาเยือน (visitors) ขณะทีอ่ ยตู่ า่ งประเทศ การบริการดา้ นสุขภาพส่วนรวม (Collective health care services) เชน่ การให้บรกิ าร ประกันสุขภาพแก่ผู้มีถ่ินที่อยู่ในประเทศ (resident) โดยบริษัทประกันสุขภาพท่ีมีถิ่นที่อยู่นอกประเทศ (non- resident insurance company) หรือในทางกลับกันเป็นการให้บริการประกันสุขภาพแก่ผู้มีถิ่นที่อยู่นอก ประเทศ (non-resident) โดยบริษัทประกันสุขภาพที่มีถ่ินท่ีอยู่ในประเทศ (non-resident insurance company) ซึ่งถอื วา่ เป็นการค้าต่างประเทศด้านสุขภาพภายใต้ SHA รวมทัง้ การให้บริการเก่ียวกับการอภิบาล ระบบสุขภาพและการบริหารระบบสุขภาพ (health system governance and administration) จาก รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณ์และ หน้าท่ี 2-54 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

บุคคลภายนอก (outsource) หรือจากผู้ให้บริการท่ีมีถ่ินท่ีอยู่นอกประเทศ เช่น การบริการด้านคาปรึกษา เกี่ยวกับการวางแผนระบบสุขภาพโดยบริษัทต่างชาติ เป็นต้น รวมถึงความช่วยเหลือทางวิชาการ (technical assistance : TA) จากองค์กรต่างประเทศ จดั ว่าเป็นการนาเขา้ ดา้ นสุขภาพแกป่ ระเทศผรู้ ับบริการ นอกจากตัวอย่างของผลิตภัณฑ์ทเี่ ก่ียวข้องกับบริการด้านสุขภาพทเ่ี ปน็ การนาเข้าหรือส่งออก ดังท่ีกล่าวไว้ข้างต้น ยังมีประเด็นอื่นๆท่ีอาจมีความสาคัญเก่ียวกับการค้าสินค้าและบริการด้านสขุ ภาพ ซึ่งอาจ เป็นการรักษาท่ีได้รับขณะท่ีอยู่ต่างประเทศหรือได้รับการรักษาที่ส่งมอบโดยผู้ให้บริการต่างประเทศ เช่น การ ศัลยกรรมเพื่อความงามหรือการศัลยกรรมเพื่อตกแต่ง (Cosmetic or Plastic Surgery) วิทยาการช่วยการ เจริญพันธ์ุ (Assisted Reproductive Technologies: ART) การรักษาทางเลือก (Alternative Therapies) การแพทย์ประจาชาติ (Traditional Medicine) รวมถงึ การท่องเทย่ี วเชงิ สุขภาพ (Medical Tourism) เปน็ ต้น 6.3) การบนั ทกึ มูลค่าการนาเข้าและการส่งออก การบันทึกมูลค่าการนาเข้าและการส่งออกสินค้าและบริการด้านสุขภาพตามระบบบัญชดี ้าน สุขภาพ จะบันทึกเฉพาะการบริโภคขั้นสุดท้าย (final use) เท่าน้ัน ซ่ึงการบริโภคขั้นกลาง (intermediate use) จะไม่ถูกนับรวมอยู่ในบัญชีด้านสุขภาพ การบริโภคข้ันกลาง เช่น การให้บริการตรวจวินิจฉัยโรคจาก ห้องทดลองในต่างประเทศไปยังโรงพยาบาลในประเทศ (resident hospitals) เป็นต้น ซ่ึงเป็นการส่งมอบ สนิ ค้าและบริการด้านสุขภาพจากผู้ให้บริการด้านสุขภาพหนึ่งไปยงั ผู้ให้บริการดา้ นสุขภาพอีกแห่งหนึ่ง ในขณะ ท่ีการบริโภคขั้นสุดท้ายจะเป็นการส่งมอบสินค้าและบริการด้านสุขภาพจากผู้ให้บริการด้านสุขภาพไปยัง ผู้บรโิ ภคโดยตรง ดังแผนภาพท่ี 2.18 แผนภาพที่ 2.18 โครงสร้างการนาเขา้ ภายใตร้ ะบบบัญชีดา้ นสขุ ภาพ ที่มา: OECD (2011) 6.4) ตารางแสดงมูลคา่ การนาเขา้ และการส่งออก บัญชีรายจ่ายด้านสุขภาพหากมีการจัดทาตาม SHA framework จะมีข้อมูลด้านการนาเข้า สินค้าและบริการด้านสุขภาพในตารางท่ีจัดทาอยู่แล้ว ซ่ึงข้อมูลเก่ียวกับการนาเข้าสินค้าและบริการด้าน สุขภาพตาม SHA framework จะแสดงอยู่ในตาราง HCxHP โดยผลรวมตามแนวตั้งของ rest of the world (HP.9) จะถอื ว่าเปน็ มูลคา่ การนาเข้าดา้ นสขุ ภาพทง้ั หมดของประเทศ ดังแผนภาพท่ี 2.19 รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หน้าที่ 2-55 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

แผนภาพที่ 2.19 สนิ ค้าและบรกิ ารดา้ นสขุ ภาพจากผู้ให้บรกิ ารทีม่ ีถิน่ ที่อยู่นอกประเทศ ในตาราง HCxHP ทีม่ า: OECD (2011) อย่างไรก็ตามบัญชีรายจ่ายด้านสุขภาพไม่มีข้อมูลเก่ียวกับการส่งออกสินค้าและบริการด้าน สขุ ภาพ ซงึ่ ตามคู่มอื การจัดทาระบบบัญชีดา้ นสขุ ภาพ (A System of Health Accounts) ของ OECD (2011) ได้มีการจัดทาตารางเสริม เพื่อแสดงให้เห็นถึงข้อมูลเพ่ิมเติมท่ีมีรายละเอียดมากข้ึนเกี่ยวกับสินค้าและบริการ ดา้ นสุขภาพสาหรบั การนาเข้าและการส่งออกได้ ดงั นี้ ตารางแสดงการนาเข้าสินค้าและบริการด้านสุขภาพ สามารถนาข้อมูลการนาเข้าจากตาราง HCxHP มาแสดงรายละเอียดเพ่ิมเติมโดยแบ่งตามประเภทของกิจกรรมด้านสขุ ภาพและตามประเภทของแหลง่ เงนิ เปน็ ตาราง HCxHF ดงั แผนภาพที่ 2.20 แผนภาพที่ 2.20 รายจ่ายด้านการนาเขา้ สขุ ภาพแบ่งตามประเภทกิจกรรมและประเภทแหลง่ จา่ ยเงิน ทมี่ า: OECD (2011) รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หน้าท่ี 2-56 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

ท้ังน้ีประเภทของแหล่งเงินอาจปรับให้เหมือนกับท่ีแบ่งประเภทไว้ตามบัญชีรายจ่ายด้าน สุขภาพแห่งชาติของประเทศไทย (National Health Accounts of Thailand) คือ กระทรวงสาธารณสุข (HP.1) กระทรวงอ่ืนๆ (HP.2) องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน (HP.3) กระทรวงการคลัง (HP.4) รัฐวิสาหกิจ (HP.5) องค์กรอิสระภาครัฐ (HP.6) สานักงานหลังประกันสุขภาพแห่งชาติ (HP.7) สานักงานประกันสังคม (HP.8) สานักงานกองทุนเงินทดแทน (HP.9) บริษัทประกันสุขภาพเอกชน (HP.10) บริษัทประกันภัยตาม พ.ร.บ. คุ้มครองผู้ประสบภัยจากรถยนต์ (HP.11) นายจ้าง (HP.12) ครัวเรือน (HP.13) องค์กรเอกชนไม่ แสวงหากาไรให้บรกิ ารครวั เรอื น (HP.14) และความช่วยเหลือจากต่างประเทศ (HP.15) ตารางแสดงการส่งออกสินค้าและบริการด้านสุขภาพจะสามารถแสดงข้อมูลให้เห็นถึงการ ส่งออกสินค้าและบริการด้านสุขภาพไปยังผู้บริโภคที่มีถ่ินที่อยู่นอกประเทศ (non-residents) และเนื่องจาก แหล่งข้อมูลหลักด้านการส่งออกสุขภาพคือผู้ให้บริการด้านสุขภาพที่มีถิ่นท่ีอยู่ในประเทศ (resident health care provider) ตามคู่มือการจัดทาระบบบัญชีด้านสุขภาพจึงแนะนาให้การแสดงข้อมูลการส่งออกด้าน สขุ ภาพแบ่งตามประเภทกจิ กรรมและตามประเภทของผู้ใหบ้ รกิ ารดา้ นสุขภาพ (HCxHP) ดงั แผนภาพท่ี 2.21 แผนภาพที่ 2.21 รายจ่ายด้านการสง่ ออกสุขภาพแบ่งตามประเภทกจิ กรรมและประเภทผใู้ หบ้ รกิ าร ที่มา: OECD (2011) 7) ตารางอุปทานและอปุ สงคด์ ้านสขุ ภาพ (Health Supply and Use Table: HUT) สินค้าหรือบริการด้านสุขภาพท่ีมีอยู่ในระบบเศรษฐกิจเกิดขึ้นจากการผลิตในประเทศ (domestic product) หรือการนาเข้า (imported product) ซึ่งจะถูกใช้เพื่อเป็นการบริโภคขั้นกลาง (intermediate consumption) การบริโภคข้ันสุดท้าย (final consumption) การสะสมทุน (capital formation) และการ ส่งออก (exports) โดยสามารถแบง่ ออกไดเ้ ปน็ 2 ด้าน คอื ฝงั่ ด้านอุปทาน (Supply) และฝั่งดา้ นอุปสงค์ (Use) ซ่ึงแบง่ การแสดงผลได้เป็น 2 ตารางดงั นี้ ตารางอุปทานด้านสุขภาพ (Health supply table: H-ST) ดังแผนภาพที่ 2.22 แถว (rows) ของ ตารางอุปทานแสดงถงึ ผลผลติ ด้านสขุ ภาพ (health care products) โดยทผ่ี ลผลติ ด้านสขุ ภาพสามารถจาแนก รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ท่ี 2-57 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

ประเภทได้ตามประเภทกิจกรรม ( health functional classification) และประเภทของผลผลิต (classification of health care products) ส่วนในคอลัมน์ (columns) แสดงถึง 3 องค์ประกอบ คือ 1) ประเภทของผู้ผลิตด้านสุขภาพในประเทศ โดยสามารถจาแนกตามประเภทของผู้ผลิต (classification of health providers) 2) ภาษีทางออ้ มหักด้วยเงนิ อดุ หนุน (Taxes less subsidies on products) และ 3) การ นาเขา้ ดา้ นสุขภาพ แผนภาพท่ี 2.22 ตารางอปุ ทานด้านสุขภาพ (Health supply table: H-ST) ทม่ี า: OECD (2011) คอลมั น์ของตารางอปุ ทานด้านสขุ ภาพ ผู้ผลิตด้านสุขภาพ (Health providers) Matrix A แสดงถึงหมวดหมู่ของผลผลิตด้านสุขภาพต่างๆที่ ถูกผลิตโดยผู้ผลิตด้านสุขภาพแต่ละราย โดยที่ Bj (vector B) แสดงถึงผลผลิตด้านสุขภาพรวมที่ผู้ผลิตแต่ละ รายผลิตได้ มูลค่าของผลิตภัณฑ์สุขภาพและไม่ใช่สุขภาพท่ีเกี่ยวข้อง (health-related output และ non- health output) เป็นการผลิตรอง (secondary production) ของผู้ผลิตด้านสุขภาพ จะบันทึกอยู่ใน matrix C และ vector E ตามลาดับ โดยที่ vector D คือ ผลรวมของผลิตภัณฑ์สุขภาพที่เก่ียวข้อง (health-related output) ทีถ่ กู ผลิตโดยผ้ผู ลิตดา้ นสุขภาพแต่ละราย ดังนั้นผลผลติ ท้งั หมดที่ผผู้ ลิตดา้ นสขุ ภาพแต่ละรายผลติ ได้ (vector F) คดิ จาก ผลรวมของผลผลติ ด้าน สุขภาพรวมท่ีผู้ผลิตแต่ละรายผลิตได้ (vector B) รวมกับผลรวมของผลิตภัณฑ์สุขภาพและไม่ใช่สุขภาพท่ี เกีย่ วข้อง (health-related output และ non-health output) (vector D และ vector E) ภาษีทางอ้อมหักด้วยเงินอุดหนุน (Taxes less subsidies on products) ตัวอย่างภาษีทางอ้อมหัก ดว้ ยเงินอุดหนนุ ในผลผลติ เช่น บางประเทศมีการเก็บภาษี เชน่ ภาษมี ูลคา่ เพิม่ (VAT) กบั ยาและสนิ คา้ ทางการ แพทยท์ ค่ี งทนและไมค่ งทน และในบางประเทศมกี ารเกบ็ ภาษกี บั การบริการด้านสขุ ภาพดว้ ย ผลรวมของมูลค่าของสินค้าด้านสุขภาพ (มูลค่า ณ basic prices) บวกภาษีทางอ้อมหักด้วยเงิน อุดหนุนจะเท่ากับมูลค่าของผลผลิตด้านสุขภาพ ณ ราคาที่ผู้บริโภคซื้อ และคอลัมน์ I คือ มูลค่าการนาเข้า สนิ ค้าและบรกิ ารด้านสุขภาพ และทรพั ยากรท้ังหมดท่ีมีในระบบสุขภาพจะแสดงในคอลมั น์ TR รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ด้านเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ที่ 2-58 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

แถวของตารางอปุ ทานด้านสุขภาพ ข้อมูลของผลผลิตด้านสุขภาพและผลิตภัณฑ์ที่เก่ียวข้องกับสุขภาพ แต่ละประเภทจะแสดงในแถว แนวนอน (rows) มูลค่าของสินค้าและบริการด้านสุขภาพใน matrix A จะแบ่งตามประเภทของผู้ผลิตและผู้ ให้บริการด้านสุขภาพโดยใช้ราคา basic prices ผลผลิตทั้งหมด (Total output) แสดงถึงมูลค่าผลผลิตด้าน สุขภาพท่ีถูกผลิตข้ึนภายในเขตเศรษฐกิจ (economic territory) โดยถ้ารวมผลผลิตด้านสุขภาพท่ีนาเข้าจะได้ เปน็ ทรพั ยากรด้านสุขภาพที่มีที่ถูกใชโ้ ดยผทู้ มี่ ีถ่นิ ท่ีอย่ใู นประเทศ (resident units) ตารางอุปสงค์ดา้ นสขุ ภาพ (Health use table: H-UT) ดังแผนภาพท่ี 2.23 ผลผลิตด้านสุขภาพท่ีถูกผลิตโดยผู้ผลิตและผู้ให้บริการด้านสุขภาพโดยส่วนใหญ่ แล้วจะถูกใช้เพ่ือการบริโภคขั้นสุดท้าย แต่อย่างไรก็ตามมีบางส่วนท่ีถูกใช้เพ่ือเป็นการส่งออกหรือเพื่อเป็นการ บริโภคขั้นกลาง ดังนั้นมูลค่าของผลผลิตที่ถูกผลิตข้ึนโดยผู้ผลิตและผู้ให้บริการด้านสุขภาพจะแตกต่างจาก มูลคา่ ของการบรโิ ภคดา้ นสขุ ภาพขน้ั สดุ ท้าย ซงึ่ อาจจะกอ่ ใหเ้ กดิ ปญั หาการนบั ซา้ เกดิ ขึ้น หากไมส่ ามารถแยกให้ เห็นความแตกต่างระหว่างผลผลิตด้านสุขภาพท่ีใช้สาหรับบริโภคข้ันกลางหรือไว้ใช้สาหรับการบริโภคข้ัน สดุ ทา้ ย หรืออกี กรณีหนึ่งคือผู้รับผลประโยชน์ของการบริการด้านสุขภาพที่บริการโดยผ้ใู ห้บริการท่ีมีถิน่ ที่อยู่ใน ประเทศอาจเป็นทั้งผู้ที่มีถ่ินที่อยู่ในประเทศหรือผู้ท่ีมีถิ่นท่ีอยู่นอกประเทศ ซ่ึงถ้าผู้ให้บริการท่ีมีถ่ินที่อยู่ใน ประเทศให้บริการด้านสุขภาพแก่ผู้ท่ีมีถ่ินที่อยู่นอกประเทศ เช่น นักท่องเท่ียว จะพิจารณาเป็นการส่งออก ดังน้ันสินค้าและบริการด้านสุขภาพท่ีมีอยู่ในเขตเศรษฐกิจจะถูกใช้เป็นท้ังการบริโภคขั้นกลาง การบริโภคขั้น สดุ ท้ายและการส่งออก รายงานฉบบั สมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หน้าท่ี 2-59 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

แผนภาพที่ 2.23 ตารางอุปสงค์ (Health use table: H-UT) ทมี่ า: OECD (2011) คอลมั น์ของตารางอุปสงคด์ ้านสุขภาพ ผลผลิตด้านสุขภาพท่ีถูกใช้เป็นการบรโิ ภคขั้นกลางโดยผู้ผลิตและผู้ให้บริการด้านสุขภาพจะถูกบันทกึ ใน matrix HIC เช่น โรงพยาบาลใชผ้ ลการทดสอบเลือดจากห้องทดสอบอน่ื ที่ไมใ่ ช่จากโรงพยาบาล ซ่งึ กจิ กรรม นจ้ี ะถกู พิจารณาเปน็ การบริโภคข้ันกลางและบันทึกอยู่ในใน matrix HIC เป็นตน้ นอกจากผลผลติ ท่ีใช้เป็นการ บริโภคขั้นกลางแล้ว ยังมีกิจกรรมบางประเภทท่ีถูกพิจารณาเป็นการบริโภคข้ันกลาง คือ การทาสัญญารับชว่ ง รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ท่ี 2-60 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

(subcontract) กับผู้เช่ียวชาญด้านสุขภาพที่เป็น self-employed เช่น การทาสัญญารับช่วงกับหมอและ พยาบาล ซง่ึ ไม่ได้เป็นลูกจ้างของผใู้ ห้บริการด้านสขุ ภาพ จะถูกพิจารณาเป็นการบริโภคขน้ั กลาง การบรโิ ภค health-related products และ non-health products ของผใู้ หบ้ ริการด้านสุขภาพจะ บันทกึ อยใู่ น matrix HRIC และ NHIC การใช้ข้ันสุดท้าย (Final uses) ประกอบด้วย 3 หมวดหมู่ คือ การบริโภคขั้นสุดท้าย (final consumption) การสะสมทนุ (gross capital formation) และการสง่ ออก (exports) การบรโิ ภคขัน้ สุดท้ายของสนิ คา้ และบรกิ าร คอื สนิ ค้าและบรกิ ารดา้ นสุขภาพที่ถูกใชส้ าหรับการใช้ขั้น สดุ ท้ายของครัวเรือนสว่ นบุคคล (individual) และสว่ นรวม (collective) โดยการบริโภคขนั้ สุดทา้ ยส่วนบุคคล จะบันทึกใน vector IFC ซึ่งประกอบด้วย ผลผลิตหรือกิจกรรมด้านสุขภาพท้ังหมดที่ถูกจัดหาไปให้ครัวเรือน สาหรบั การใช้ขน้ั สดุ ท้าย เช่น curative care, rehabilitative care, long-term care, ancillary services และ pharmaceuticals เป็นต้น ส่วนการบริโภคข้ันสุดท้ายส่วนรวม จะบันทึกใน vector CCAF ซ่ึงประกอบด้วย การให้บริการด้านการป้องกันด้านสุขภาพ (prevention and health services) การบริหารจัดการด้าน สุขภาพ (health administration) และการประกันสขุ ภาพ (health insurance) การสะสมทุน จะบันทกึ อยู่ใน vector HGCF โดยประกอบด้วยสินทรัพย์ท้ังหมดที่ถูกผลิตโดยผู้ให้บริการ ด้านสขุ ภาพและใชส้ าหรับการสะสมทุน รวมถงึ ทรพั ย์สนิ ทางปัญญาและการเปล่ียนแปลงสนิ ค้าคงคลัง การสง่ ออก จะบนั ทึกอยู่ใน คอลมั น์ X ซ่งึ แสดงถงึ มลู ค่าของผลผลติ ดา้ นสุขภาพที่ให้กับหนว่ ยท่ีมีถิ่นท่ี อยนู่ อกประเทศ แถวของตารางอุปสงค์ดา้ นสขุ ภาพ ส่วนแรกของแถวแนวนอน คือ สินค้าและบริการด้านสุขภาพ (Health goods and services) ซ่ึง แสดงให้เห็นถึงประเภทของผลผลิตหรือกิจกรรมท่ีถูกใช้ไปในระบบสุขภาพ (health system) ส่วนถัดไป คือ ผลผลิตท่ีไม่ใช่ด้านสุขภาพ (Non-health products) ซึ่งแสดงให้เห็นถึงปัจจัยการผลิตที่ถูกใช้เพ่ือผลิตบริการ ด้านสุขภาพและบริการที่เก่ียวข้องกับสุขภาพ แถว Gross value added คือ มูลค่าจากส่วนต่างระหว่าง ผลผลิตท้ังหมดโดยผู้ใหบ้ ริการและการบริโภคข้ันกลางโดยผู้ให้บริการ แถว Other taxes less subsidies on production คอื มลู ค่าของภาษีและเงินอุดหนุนที่ถูกจ่ายหรือไดร้ ับโดยผู้ผลิตหรือผู้ให้บริการด้านสุขภาพ แถว Gross fixed capital formation คอื มูลคา่ ของสนิ คา้ ทนุ ทีผ่ ู้ให้บริการด้านสขุ ภาพได้มา โดยบนั ทกึ ใน vector GFCF แถว Consumption of fixed capital คือ การลดลงของมูลสินทรัพย์ถาวรท่ีเป็นผลมาจากการใช้ใน กระบวนการผลิต (ค่าเส่ือม) แถว Health labour คือ การวัดการจ้างงานในด้านสุขภาพ ซึ่งเป็นทั้งแบบ employees แ ล ะ self-employed ร า ย ไ ด้ ท่ี employees ไ ด้ รั บ จ ะ บั น ทึ ก ใ น Compensation of employees ส่วนรายไดท้ ี่ self-employed ไดร้ บั จะบนั ทึกใน mixed income 8) ความเก่ยี วโยงกันระหวา่ งบญั ชปี ระชาชาติ (SNA) กบั ระบบบัญชีด้านสขุ ภาพ (SHA) การกาหนดขอบเขตของระบบสุขภาพ ตามคู่มอื การจดั ทาระบบบัญชีด้านสขุ ภาพ ฉบับปรับปรงุ ค.ศ. 2011 ระบุขอบเขต (boundaries) ของระบบสุขภาพ ประกอบด้วย 2 ส่วน ได้แก่ ส่วนแรก คือ กรอบแนวคิดทาง บัญชีหลัก (core accounting framework) ของระบบสุขภาพซึ่งเป็นมูลค่าของการบริโภคผลิตภัณฑ์ด้าน สุขภาพของประชากรท้ังสินค้าและบริการ ส่วนที่สอง คือ ส่วนขยายของกรอบแนวคิดทางบัญชีดังกล่าว (extended accounting framework) เพื่อให้เกิดการมองระบบสขุ ภาพในเชิงภาพรวมของระบบเศรษฐกจิ รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หน้าที่ 2-61 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

ความเชื่อมโยงของระบบบัญชีด้านสุขภาพและระบบบัญชีประชาชาติ ดังแผนภาพท่ี 2.24 ข้อมูลของ กรอบบัญชีหลัก และข้อมูลส่วนขยายของกรอบแนวคิดทางบัญชีของระบบบัญชีด้านสุขภาพ ประกอบด้วย ส่วนท่ีคาบเก่ียวกันโดยแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มข้อมูล ได้แก่ 1) ข้อมูลท่ีจาแนกตามลักษณะของระบบสุขภาพท่ี แสดงในตารางของระบบบัญชีด้านสุขภาพเท่าน้ัน เช่น รายจ่ายด้านสุขภาพท่ีจาแนกตามลักษณะของผู้ได้รับ ผลประโยชน์ หรือการแสดงกาลังซ้ือด้านสุขภาพ (health-specific purchasing power parity standards (PPP)) เป็นต้น 2) ข้อมูลด้านเศรษฐกิจมหภาค เพื่อแสดงการบริโภคและการใช้จ่ายของสินค้าและบริการดา้ น สุขภาพ โดยข้อมูลส่วนน้ีสามารถแสดงโดยอ้างอิงทั้งตารางของระบบบัญชีประชาชาติ (SNA-type tables) และตารางของระบบบัญชดี ้านสุขภาพ (SHA-specific table) และ 3) ข้อมูลด้านเศรษฐกิจที่แสดงด้านอุปสงค์ ของระบบสุขภาพ ซึ่งสามารถจัดทาโดยอ้างอิงตารางของระบบบัญชีประชาชาติเท่านั้น เช่น รายจ่ายด้าน สุขภาพ ท่ีเกิดข้ึนจากการรักษาโรคของผู้ให้บริการด้านสุขภาพ จัดเป็นข้อมูลในกลุ่มที่ 1 และ ข้อมูลด้านการ ผลติ หรอื บญั ชกี ารผลติ จัดเปน็ ข้อมูลกลุ่มท่ี 3 ซึง่ ข้อมูลส่วนท่ีคาบเก่ยี วกนั สามารถเป็นข้อมลู กลุ่มที่ 2 เก่ียวกับ การบริโภคยารักษาโรค เป็นตน้ แผนภาพที่ 2.24 ภาพรวมข้อมูลของระบบบัญชดี า้ นสุขภาพและระบบัญชปี ระชาชาติ ที่มา: ปรับปรุงจาก OECD (2011) สาหรับการบันทึกข้อมูลค่าใชจ้ ่ายและการจดั หาแหลง่ เงินด้านสขุ ภาพของระบบบัญชดี ้านสุขภาพ นับ รวมอยู่ในบัญชีประชาชาติ โดยครอบคลุมข้อมูลกิจกรรมทางเศรษฐกิจ การทาธุรกรรมทางการเงินที่เกิดขึ้น ภายในประเทศ โดยระบบบญั ชปี ระชาชาตแิ ละระบบบญั ชดี า้ นสขุ ภาพรายงานผลแตกตา่ งกนั เช่น การรายงาน ผลด้านการจ้างงานของระบบบัญชีด้านสุขภาพจะจาแนกการจ้างงานตามหมวดหมู่เฉพาะ โดยการจ้างงานจะ ลงรายการตามรหสั ICHA ของระบบบญั ชดี ้านสขุ ภาพทีจ่ าแนกประเภทของผู้ให้บริการ ประเภทของหน่วยจา่ ย ผลผลิตด้านสุขภาพ และประเภทของบริการด้านสุขภาพ จากน้ันจึงแจกแจงรายจ่ายตามรายละเอียดของ ข้อมูล นอกจากน้ี ระบบบัญชีด้านสุขภาพให้ความสาคัญกับการไหลเวียนของระบบเศรษฐกิจและการจ่ายเงิน ตั้งแต่จุดเริ่มต้นไปยังจุดสุดท้ายจากตารางจาแนกตามประเภท (cross-classified tables) ในทางกลับกัน ระบบบัญชีประชาชาติ ประกอบด้วย ตารางหรือบัญชี 2 ประเภท ได้แก่ 1) ตารางตามกรอบแนวคิดของบญั ชี รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หน้าท่ี 2-62 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

ตารางอุปสงค์และอุปทาน (the supply and use (SUT) framework) ประกอบด้วย ตารางปัจจัยการผลิต และผลผลิต (input-output table) และบัญชีต่างๆ ตามอุตสาหกรรม 2) บัญชีบูรณาการเศรษฐกิจ (the sequence of integrated economic accounts (IEA)) สาหรบั ภาคสถาบัน ซ่งึ กรอบแนวคดิ ของบญั ชตี าราง อุปสงค์และอุปทาน (SUT) เป็นการอธิบายรายละเอียดของกระบวนการผลิต เช่น โครงสร้างต้นทุน ผลผลิต การสร้างรายได้ และการจ้างงาน เป็นต้น รวมถึงการนาเข้าและการใช้สินค้าและบริการ เช่น การบริโภคขั้น กลาง และการบริโภคข้ันสุดท้าย การส่งออกและการสะสมทุน เป็นต้น ขณะท่ีบัญชีบูรณาการเศรษฐกิจ เป็น การอธบิ ายการสร้างรายได้ การกระจายและการใช้ในการบริโภคขนั้ สดุ ทา้ ย และการอธิบายกระบวนการสะสม สนิ ทรัพย์ทัง้ สนิ ทรัพย์ในรปู แบบทางการเงนิ และไมใ่ ชท่ างการเงนิ รวมท้งั การออม แม้ว่า ระบบบัญชีด้านสุขภาพมีการประยุกต์ใช้ตารางปัจจัยการผลติ และผลผลิต และบัญชีบูรณาการ เศรษฐกิจ โดยอ้างอิงโครงสร้างทางบัญชีตามระบบบัญชีประชาชาติ แต่การจัดทาบัญชียังคงรักษาแนวคิดของ ระบบบัญชีด้านสุขภาพ ได้แก่ นิยามของตัวแปร และการจาแนกประเภทต่าง ๆ ของระบบสุขภาพ เช่น บัญชี บูรณาการเศรษฐกิจ ประยุกต์ในระบบบัญชีด้านสุขภาพโดยอ้างอิงตามประเภทของผู้ให้บริการ และผู้จ่าย อา้ งองิ ตามประเภทผจู้ ่ายแทนดา้ นสุขภาพ ขณะทร่ี ะบบบัญชปี ระชาชาติ ผู้จ่ายกาหนดตามภาคสถาบัน รวมถงึ ขอบเขตของสินค้าและบริการด้านสุขภาพ จาแนกประเภทตามหมวดของระบบบัญชีด้านสุขภาพ เช่น รหัส CPC รหัส COICOP และ รหัส COFOG เป็นต้น นอกจากน้ี ความเชื่อมโยงกันของการจัดทาบัญชีของระบบบัญชีประชาชาติและระบบบัญชีด้าน สุขภาพยังสามารถแสดงได้ดงั แผนภาพท่ี 2.25 โดยระบบบัญชดี า้ นสขุ ภาพจะแสดงข้อมลู เป็นตารางที่นา ICHA มาจับคู่กัน ได้แก่ HCxHP HPxHF HCxHF FPxHP และ HFxFS ซึ่งสามารถโดยงกับข้อมูลของระบบบัญชี ประชาชาติ ได้แก่ บัญชีตารางอุปสงค์และอุปทาน (SUT) ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต (Input-output table) และบญั ชบี ูรณาการเศรษฐกิจ (IEA) รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ท่ี 2-63 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

แผนภาพที่ 2.25 ความเชื่อมโยงของระบบบัญชีประชาชาติและระบบบัญชีด้านสขุ ภาพ ที่มา: ปรับปรุงจาก OECD (2011) รายละเอียดของการเชือ่ มโยงมีดงั น้ี - รายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพ (Current health expenditure) ที่รายงานในระบบบัญชีด้าน สุขภาพเป็นผลรวมของการบริโภคสินค้าและบิการด้านสุขภาพของผู้ที่มีถ่ินอาศัยภายในประเทศ (resident units) เมื่อแจกแจงรายละเอียดตามผู้ให้บริการ (providers) โดยแสดงคู่ข้อมูลในตาราง HCxHP นอกจากน้ี รายจ่ายดาเนินการด้านสุขภาพ ยังเป็นการแสดงมูลค่าของผลผลิตด้านสุขภาพที่ผู้ให้บริการผลิตให้แก่หน่วย ครวั เรือน องค์กรไม่แสวงหากาไร (NPISH) และรัฐบาล ณ ราคาตลาด ท้ังนี้ ข้อมูลการบริการ (provision) ของระบบบัญชีด้านสขุ ภาพ เป็นมูลค่าของการใชผ้ ลผลิตจากการ ให้บริการด้านสุขภาพ หรือการบริโภคข้ันสุดท้ายของบริการด้านสุขภาพ และเป็นข้อมูลที่เชื่อมโยงกับระบบ บัญชีประชาชาติในตารางอุปสงค์และอุปทาน (supply and use tables) และตารางปัจจัยการผลิต (production account) ท่ีแสดงผลผลิตในลักษณะทรัพยากรท่ีเป็นปัจจัยการผลิต และการบริโภคข้ันกลาง (intermediate consumption) ที่เกิดขึ้น ในขณะเดียวกัน ระบบบัญชีด้านสุขภาพบันทึกมูลค่าการบริโภค สนิ คา้ และบริการข้นั กลางของผู้ให้บริการดา้ นสุขภาพในตาราง HCxFP โดยเปน็ การแสดงการใช้ปัจจยั การผลิต ของผู้ใหบ้ ริการดา้ นสขุ ภาพ - การรายงานข้อมูลด้านผลตอบแทนจากการจ้างงานของผู้ให้บริการด้านสุขภาพของระบบบัญชีด้าน สุขภาพปรากฏในตาราง HPxFP โดยเช่ือมโยงกับการรายงานข้อมูลผลตอบแทนจากการจ้างงานในบัญชีการ กระจายรายไดป้ ฐมภูมิ (the distribution of primary income account) ของระบบบัญชีประชาชาติ รายงานฉบับสมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณ์และ หนา้ ท่ี 2-64 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

- การรายงานด้านแหล่งท่ีมาทางการคลัง ของระบบบัญชีด้านสุขภาพปรากฏในตาราง HFxFS ที่เป็น การถ่ายโอนหรือการอุดหนุนเงินทุนที่รวบรวมจากหน่วยงานต่าง ๆ เช่น รัฐบาลกลาง องค์กรปกครองส่วน ท้องถ่ิน สานักงานประกันสังคม บริษัทประกันสุขภาพเอกชน กองทุนพนักงาน และผู้ให้บริการด้านสุขภาพ เป็นต้น โดยหน่วยงานเหล่านี้มีเครื่องมือในการจัดหาเงินทุนด้านสุขภาพให้แก่หน่วยจ่ายแทน (financing agents) เช่น มาตรการด้านภาษี การจ่ายล่วงหน้า และการประกันสุขภาพภาคสมัครใจ เป็นต้น ท้ังนี้ การ รายงานภาษีที่จัดเก็บจากผลิตภัณฑ์ด้านสุขภาพจะปรากฏในบัญชีการกระจายรายได้ข้ันปฐมภูมิ ซึ่งเป็นบัญชี มูลค่าเพ่ิมท่ีเกิดข้ึนจากการจ้างงานหรือค่าตอบแทนแรงงาน และมูลค่าผลผลิตที่รัฐบาลได้จากการจัดเก็บภาษี โดยหักออกจากการอดุ หนุน (subsidies) ของรฐั ในทานองเดียวกัน เงินที่รวบรวมได้จากการสมทบของกองทุน ประกันสังคมด้านสุขภาพของระบบบัญชีด้านสุขภาพ มีขอบเขตท่ีกว้างกว่าเงินสมทบท่ีรายงานในบัญชีการ กระจายรายได้ระดับทุตยิ ภูมิของระบบบญั ชีประชาชาติ ซง่ึ เป็นการปรับปรุงการกระจายรายได้ขึน้ ปฐมภูมิจาก การโอนทางการเงิน เช่น ภาษีเงินได้ ภาษีท่ีดิน เงินสมทบกองทุนประกันสังคม ผลประโยชน์ที่นายจ้างมอบ ให้แก่ลกู จ้างนอกเหนือจากเงนิ เดือนหรือคา่ จ้าง และการโอนเพ่ือหมุนเวียนอื่น ๆ เป็นตน้ อย่างไรกต็ าม ระบบ บญั ชดี า้ นสขุ ภาพบันทึกเฉพาะข้ันตอนสุดท้ายของการใช้ทรัพยากรในแผนการจ่ายทีเ่ กิดข้ึนของผู้ใหบ้ ริการด้าน สุขภาพโดยปรากฏในตาราง HFxFS ในขณะท่ีบัญชีการกระจายรายได้ข้ันปฐมภูมิ และบางส่วนในบัญชีการ กระจายรายได้ขั้นทุติยภูมิของระบบบัญชีประชาชาติ และการรายงานด้านรายได้ของระบบบัญชีด้านสุขภาพ และระบบบัญชีประชาชาติมีข้อแตกต่างอีกประการหน่ึง คือ การบันทึกข้อมูลด้านการโอน (transfers) โดย ระบบบัญชีประชาชาติจะบันทึกการโอนระหว่างผู้ทารายการจากหน่วยงานหลักไปสู่หน่วยงานย่อย เช่น การ โอนระหว่างหน่วยงานของรัฐโดยรัฐบาลโอนเงินทุนใหแ้ ก่องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน เป็นต้น แต่การบันทึกใน ระบบบัญชีด้านสุขภาพจะเป็นการรวมเงินทุนของหน่วยงานหลักและหน่วยงานย่อยในกองทุนเดียวกันโดยไม่ รายงานการทารายการหรือการโอนระหวา่ งกัน - การรายงานการซ้ือผลิตภัณฑ์ด้านสุขภาพจากผู้ให้บริการด้านสุขภาพทั้ง 2 รูปแบบ ได้แก่ การซ้ือ บริการสุขภาพโดยกองทุนดา้ นสุขภาพ และการซ้ือบริการโดยหน่วยครวั เรอื นจะปรากฏในตาราง HPxHF และ เชือ่ มโยงกับบญั ชกี ารใช้จา่ ย (use of disposable income account) - การรายงานสินทรัพย์ที่ไม่ใช่สินทรัพย์ทางการเงินที่ได้มาหรือจาหน่ายออกไปบัญชีทุน (capital account) ของระบบบัญชีประชาชาติ เป็นข้อมูลแสดงการเปลี่ยนแปลงสุทธิของการออม (saving) และการ โอนเงินทุน (capital transfers) โดยเชื่อมโยงกับบัญชีการสะสมทุน (capital account) ของระบบบัญชีด้าน สุขภาพโดยครอบคลุมการเปลี่ยนแปลงทางการเงิน (financial assets) ที่ปรากฏในบัญชีการเงิน (financial accounts) อย่างไรก็ตาม ระบบบัญชีทั้ง 2 ระบบมีข้อแตกต่าง 4 ประการ ได้แก่ ขอบเขตด้านการผลิต การ บริโภคข้ันสุดทา้ ย การจาแนกผลผลิต และการสะสมทุนจากการวจิ ัยและพัฒนา โดยมีรายละเอียด ดังน้ี 1. ขอบเขตด้านการผลิตของระบบบัญชีด้านสุขภาพ มีขอบเขตที่กว้างกว่าสาขาการผลิตท่ีกาหนดใน ระบบบัญชีประชาชาติภายใต้เงื่อนไขผลผลิตที่เกิดจากการผลิตบริการของหน่วยครัวเรือนที่มี วัตถุประสงค์เพ่ือการใช้ในครัวเรือน การขยายขอบเขตด้านการผลิตจึงมีข้อจากัดในบริการด้าน สุขภาพที่คาบเก่ียวกับเบ้ียยงั ชพี (dependency allowances) แต่แนวคิดด้านการผลติ ของระบบ บัญชีด้านสุขภาพสาหรับการได้รับเบี้ยยังชีพโดยการโอนเงินสดให้กับผู้พิการด้านร่างกาย หรือ พิการด้านสติปัญญา รายได้ท่ีครัวเรือนได้รับจากการโอนดังกล่าวจัดเป็น รายได้เสมือน (quasi- รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หน้าที่ 2-65 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

salary) ในระบบบัญชีด้านสุขภาพ และใช้ในการคานวณมูลค่าการผลิตในรายจ่ายดาเนินการด้าน สุขภาพ 2. ขอบเขตด้านการบริโภคข้ันสุดท้ายของบรกิ ารสุขภาพในระบบบัญชีด้านสขุ ภาพจะรวมการบรกิ าร ท่ีเกี่ยวเน่ืองกับบริการหลัก เช่น การตรวจสุขภาพท่ัวไปของพนักงาน การบาบัดหรือฟื้นฟู ท้ังใน และนอกสถานท่ี ซ่ึงระบบบัญชีประชาชาติจะจาแนกบริการเหล่านี้เป็นบริการเสริมโดยรวมอยู่ใน การบรโิ ภคข้ันกลาง 3. การจาแนกผลผลิตด้านสุขภาพของระบบบัญชีด้านสุขภาพ พิจารณาการขายปลีก และการซื้อ สินค้าผ่านตัวแทนเป็นการบริโภคข้ันกลาง ในขณะที่ระบบบัญชีประชาชาติ จะไม่นับรวมการขาย ปลีก ซึ่งการบริโภคข้ันกลางของระบบบัญชีประชาชาติจะนับรวม ผลผลิตจากกระบวนการย่อย เชน่ การตรวจสอบผลิตภัณฑ์ การบรรจผุ ลติ ภัณฑ์ และการทาความสะอาดผลิตภัณฑ์ เปน็ ตน้ โดย ความแตกต่างของแนวคิดจาแนกออกเป็น 2 แนวคิด ได้แก่ 1) ผู้ผลิตสินค้าด้านสุขภาพ แยกออก จากการจัดหมวดหมู่ผ้ใู ห้บริการ 2) ผลผลติ จากผคู้ ้าปลีก ในระบบบญั ชดี า้ นสุขภาพ เปน็ มลู คา่ ของ รวมรวมของมูลค่ารวมท่ีเกิดจากการซื้อสินค้าผ่านตัวแทน และผลกาไรจากการซ้ือขายหรือ แลกเปลีย่ นสินค้า ขณะทร่ี ะบบบญั ชีประชาชาตจิ ะพิจารณาการบรโิ ภคขั้นกลางจากกระบวนการท่ี เกิดขนึ้ ในการผลิต 4. การสะสมทุนจากการวิจัยและพัฒนาซ่ึงเป็นสินทรพั ย์ของระบบบัญชีด้านสุขภาพ ไม่รวมสินทรัพย์ ท่ีอยู่ในขั้นตอนการทดลองเป็นสินค้าที่ได้จากการวิจัยและพัฒนา แต่ระบบบัญชีประชาชาติให้ สนิ ทรัพย์ทีไ่ ดจ้ ากการวจิ ยั และพฒั นาเปน็ สนิ ทรพั ย์ทนี่ บั รวมในบญั ชสี ะสมทนุ (capital account) 2.1.5 ทฤษฎที ีเ่ ก่ียวกับการจัดทาบัญชกี ารผลติ การให้ได้มาซึ่งบัญชีการผลิต (Production Account) ท่ีเป็นองค์ประกอบส่วนหน่ึงของบัญชีบริวาร จาเปน็ ตอ้ งเขา้ ใจลักษณะของตารางการผลติ ที่มลี ักษณะเป็นห่วงโซ่การผลิตของสาขาการผลิตต่างๆ โดยตาราง ที่มีการใช้หลักๆ คือ ตารางอุปทานและอุปสงค์ (Supply and Use Table: SUT) และตารางปัจจัยการผลิต และผลผลิต (Input-Output Table: I/O Table) ตาราง SUT น้ันถูกกาหนดไว้ให้เป็นสว่ นสาคัญในการจัดทาระบบบัญชีประชาชาติตามมาตรฐานสากล ค.ศ. 1993 (SNA1993) แต่บัญชีดังกล่าวเป็นทางเลือกท่ีไม่ได้เป็นข้อบังคับอย่างเข้มงวด (Optional but not required obligations) จึงมีการจัดทาเพียงไม่ก่ีประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจักร ออสเตรเลีย เป็นต้น ประเทศอื่นๆ เช่น ญ่ีปุ่น ยังคงใช้ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต (Input-Output Table: I/O Table) มาช่วยในการจัดทาสมดุลระหว่างอุปสงค์และอุปทาน (สานักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคม แห่งชาติ, 2552) ตาราง SUT และตาราง I/O มีลักษณะคล้ายคลึงกันมาก สามารถใช้ทดแทนกันได้ โดยท้ัง 2 ตาราง แสดงถึงข้อมูลมูลค่าระบบเศรษฐกิจทั้งประเทศท่ีเช่ือมโยงระหว่างสินค้าและบริการต่างๆ ในฐานะเป็นปัจจัย การผลิตสนิ ค้าและบรกิ ารอืน่ และในฐานะผู้ใช้สินค้าและบริการอ่ืนเป็นปจั จัยการผลิต การใชป้ ัจจยั การผลิตจะ มที ง้ั ปจั จัยการผลิตขน้ั ต้น (primary inputs) และปจั จยั การผลิตข้นั กลาง (intermediate inputs) ในการผลิต สินคา้ และบรกิ ารต่างๆ ในแตล่ ะกจิ กรรมการผลติ และการใช้สนิ ค้าและบรกิ ารเหลา่ นั้นเพื่อการบริโภคขั้นกลาง (intermediate consumption) และการบริโภคข้ันสุดท้าย (final consumption) แต่แตกต่างกันที่ SUT รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หน้าที่ 2-66 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

กิจกรรมการผลิตสามารถผลิตสินคา้ และบริการได้หลายประเภท ส่วน I/O กิจกรรมการผลิตสามารถผลิตสินค้า และบริการได้เพียงชนดิ เดียว จึงทาให้มีผลต่อการจดั หมวดหมู่และความละเอียดของสาขาการผลิตท่ี SUT และ I/O น้นั มคี วามแตกตา่ งกนั ประเทศไทยได้มีการจัดทาตาราง SUT โดยสานักบัญชีประชาชาติ (สบป.) สานักงานสภาพัฒนาการ เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ซ่ึงได้ร่วมมือกับ Regional Technical Assistance (RETA) 6483 ของ Asian Development Bank (ADB) ในการการจดั ทาตาราง เพ่ือนามาใช้แกป้ ญั หาความคลาดเคล่อื นของการคานวณ ระหว่างด้านการผลิตและด้านการใช้จ่าย ตอนท่ีการจัดทาบัญชีประชาชาติปรับวิธีราคาปีฐานคงที่ (Fixed Base Year) มาเป็นแบบปีฐานเปล่ียนแปลงทุกปีตามราคาอ้างอิง (Chained Volume Measure หรือ CVM) กระบวนการในการจัดทา SUT นั้น สบป. พยายามทาให้ข้อมูลภายใน SUT สอดคล้องกับข้อมูลในบัญชี ประชาชาตทิ งั้ 3 ด้าน (การผลิต รายจา่ ย และรายได้) และโครงสร้างการผลิตของ I/O (I/O ถกู นามาใชส้ าหรับ กระจายมูลค่าการใช้ปัจจัยการผลิตขั้นกลางและมูลค่าเพ่ิมในแต่ละอุตสาหกรรม) SUT ของไทยมีฐานข้อมูล ลา่ สดุ คอื ปี 2012 โดยมขี นาดอุตสาหกรรม 32 สาขา และสนิ ค้าและบริการ 51 รายการ สาหรับตาราง I/O ของไทยก็ถูกจัดทาโดยสานักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ถือ เป็นฐานข้อมูลด้านการผลติ ท่ีสมบูรณ์ที่สุดท่ีมีการเผยแพร่ในปัจจบุ ัน โดยฐานข้อมูลล่าสุดคือ ตารางปัจจัยการ ผลิตและผลผลิต พ.ศ. 2558 หรือ I/O 2015 (มีการเผยแพร่ทุกๆ 5 ปี) ขนาดอุตสาหกรรม 180 สาขา และ สนิ ค้าและบริการ 180 รายการ ท้งั นบี้ ัญชีบรวิ ารด้านสขุ ภาพจาเป็นต้องใชฐ้ านข้อมูลท้งั ตารางอปุ ทานและอุปสงค์ (Supply and Use Table: SUT) และตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต (Input-Output Table: I/O Table) ในการจัดทา โดย หลักการ และรูปแบบตารางของท้งั สองตารางมรี ายละเอียดดังนี้ 1) ตารางปจั จัยการผลิตและผลผลิต (Input-Output Table: I/O Table) ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตมีหลักการในการจัดทามาจากแบบจาลองปัจจัยการผลติ และผลผลติ (Input-Output: I-O Model) ซ่ึงเป็นแบบจาลองประเภทโครงสรา้ ง (Structural Model) ที่แสดงถงึ โครงสร้าง การใช้ปัจจัยการผลิตต่อผลผลิต รวมถึงการได้มาและการใช้ไปของสินค้าและบริการ แบบจาลอง I-O มีข้อ สมมตฐิ านของแบบจาลอง ดงั นี้  แตล่ ะสาขาการผลติ ผลติ สินคา้ ชนดิ เดียวท่ีมีลกั ษณะเหมอื นกนั (homogeneous product)  อัตราส่วนของปัจจัยการผลิตต่อผลผลิตคงที่ โดยมีเทคโนโลยีการผลิตแบบ Constant returns to scale  ปัจจัยการผลิตไม่สามารถทดแทนกันได้แม้ราคาปัจจัยการผลิตจะเปลี่ยนแปลงไป ทดแทนกันได้ เฉพาะสินค้าภายในประเทศกับสินค้านาเข้าเท่านั้น และไม่เกิดการประหยัดต่อขนาด น่ันคือการ ใชป้ จั จัยการผลติ เป็นจานวนมาก จะไมส่ ง่ ผลตอ่ ราคาผลผลิต จากข้อสมมติดังกล่าวจึงทาให้แบบจาลองปัจจัยการผลิตและผลผลิตมีฟังก์ชันการผลิตเป็น Leontief Function ในส่วนของการทดแทนกันระหว่างปัจจัยการผลิตแต่ละประเภท เพราะมีสัดส่วนการใช้ปัจจัยการ ผลติ ตอ่ ผลผลติ ที่คงท่ี รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ท่ี 2-67 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

แบบจาลองปจั จัยการผลติ และผลผลติ จะนาเอาความสมั พันธ์การผลติ ระหว่างปจั จยั การผลติ ที่ใช้ไป และผลิตทีไ่ ด้มา รวมถงึ การจัดสรรไปยงั การบรโิ ภคขั้นสุดท้าย จัดอยู่ในรูปแบบตารางหรือระบบสมการ โดย ตารางมีลักษณะดงั แผนภาพที่ 2.26 แผนภาพท่ี 2.26 ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต (Input-Output Table: I/O Table) Goods Industries Final EX Outputs Demand mDo 1 1.n X1 ecsti 2 X11 …..X1n X1f X1E X2 .. X21 …..X2n X2f X2E .. n .. .. .. .. Xn Xn1 …..Xnn X3f XnE mIporst 1 M1 2 M11 …..M1n M1f 0 M2 .. M21 …..M2n M2f 0 .. n .. .. .. .. Mn Mn1 …..Mnn Mnf 0 primary V1 …..Vn Equilibrium : Xi = Xj inputs X1 …..Xn Outputs ในแผนภาพดังกล่าว สาขาการผลิตจะถูกเรียงลาดับไว้ในแนวต้ัง (Column) ส่วนสินค้าที่ผลิตจะ เรียงลาดับไว้ในแนวนอน (Row) โดยในสว่ นการเชอ่ื มโยงปัจจัยการผลิต (Inter-industry) ของตารางทงั้ การใช้ ปัจจัยการผลิตภายในประเทศและการใช้ปัจจัยการผลิตจากต่างประเทศจะมีลักษณะ เป็นแบบส่ีเหล่ียมจัตุรัส (Square matrix) สินค้า (Goods) และกิจกรรมการผลิต (Industries) เน่ืองจากข้อสมมุติฐานท่ีแต่ละสาขา การผลิต ผลติ สนิ ค้าหรือบริการไดเ้ พียงชนิดเดียว จงึ ทาให้สินค้าและกจิ กรรมการผลติ มีจานวนเทา่ กัน แนวนอน (Row) แสดงถึง มูลค่าการจาหน่ายสินค้าและบริการท้ังหมดที่ผลิตจากสาขาการผลิตน้ัน (Xi) โดยสว่ นหน่ึงจาหน่ายใหแ้ ก่สาขาการผลติ ของตนเอง และอีกสว่ นจาหน่ายใหส้ าขาการผลติ อืน่ ๆ เพ่ือใชเ้ ป็น ปัจจัยการผลิตขั้นกลาง (Xij) และส่วนท่ีเหลือจาหน่ายให้แก่การบริโภคข้ันสุดท้าย (Xif) และการส่งออก (XiE) โดยการบรโิ ภคขนั้ สดุ ท้ายบางส่วนจะมาจากการนาเข้า (Mif) แนวตั้ง (Column) แสดงถึงมูลค่าการใช้ปัจจัยการผลิตทั้งหมดของแต่ละสาขาการผลติ เพ่ือใช้ในการ ผลติ สินค้าออกสู่ตลาด (Xj) ประกอบด้วย ปจั จยั การผลติ ท่ไี ดจ้ ากท้งั สนิ ค้าและบรกิ ารทีผ่ ลิตขึน้ ภายในสาขาการ ผลิตนั้นเอง (Xii) ปัจจัยการผลิตที่เปน็ สนิ ค้าและบรกิ ารที่ผลติ จากสาขาการผลิตอ่นื ๆ (Xij) และปัจจัยการผลิตที่ เป็นสินค้าและบริการที่มาจากการนาเข้า (Mij) รวมถึงการใช้ปัจจัยการผลิตข้ันต้น (Primary input) ซ่ึง กาหนดให้เป็นปัจจัยการผลิตที่มิได้ถูกผลิตข้ึนมาโดยสาขาการผลิตใดๆ ในระบบเศรษฐกิจ ประกอบด้วย แรงงาน ทุนและท่ีดิน และอ่ืนๆ ที่ถือเป็นมูลค่าเพ่ิม เช่น ค่าเสื่อมราคา ภาษีทางอ้อมสุทธิ และส่วนเกิน ผู้ประกอบการ (Vj) ตารางปจั จัยการผลิตและผลผลิตจะแสดงดุลยภาพที่ Demand เท่ากับ Supply ของสนิ คา้ และบริการ ในระบบเศรษฐกิจ จากการรวมต้นทุนการผลิตทั้งหมด (Xj) ท่ีต้องเท่ากับมูลค่าผลผลิตท้ังหมดท่ีได้กระจาย สนิ คา้ และบริการไปยังสว่ นอน่ื ๆ (Xi) รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ที่ 2-68 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

จากตารางในภาพขา้ งต้นสามารถอธิบายในรปู ของพีชคณติ ไดด้ ังนี้ สมการอธบิ ายแนวนอน (Row) หรอื การกระจายผลผลติ ของสาขาการผลติ i คือ n  Xij  XiF  XiE  Xi j 1 โดยท่ี Xij คือ มูลค่าการใช้สินค้าและบริการจากสาขาการผลติ i ภายในประเทศมาผลิตสนิ ค้าและ บริการในสาขาการผลิต j XiF คือ มูลค่าการใช้สินค้าและบริการจากสาขาการผลิต i ภายในประเทศมาบริโภคข้ัน สดุ ทา้ ย XiE คือ มูลค่าการใช้สนิ ค้าและบรกิ ารจากสาขาการผลติ i ภายในประเทศไปส่งออก Xi คอื มูลคา่ ผลผลิตหรอื อุปสงคข์ องสาขาการผลติ i สมการอธิบายแนวต้ัง (Column) หรือโครงสร้างการผลิต (ตน้ ทนุ ) ในการผลิตสินคา้ และอุตสาหกรรม ของสาขาการผลิต j คอื n  Xij  Mij  Vj  X j j 1 โดยที่ Mij คอื มลู คา่ การใช้สินค้าและบริการจากสาขาการผลติ i จากการนาเข้ามาผลิตสินค้าและ บรกิ ารในสาขาการผลติ j Vj คือ มลู ค่าค่าเพมิ่ ที่ใชใ้ นการผลิตสนิ ค้าและบริการในสาขาการผลิต j X j คอื มูลคา่ ผลผลติ (ต้นทนุ ) หรืออปุ ทานของสินคา้ และบรกิ ารในสาขาการผลิต j ดุลยภาพท่ี Demand เทา่ กับ Supply นน่ั คือ Xi  X j สมมติให้การใช้ปัจจัยการผลิต (input) เป็นสัดส่วนโดยตรงกับมูลค่าผลผลิต (output) จะได้สมการ คือ หรอืXij  Aij  X j Aij  X ij Xj โดยท่ี Aij คือ ค่าสัมประสิทธ์ิปัจจัยการผลิต (Input or Technical Coefficients) ท่ีแสดงถึง สัดสว่ นการใชป้ ัจจัยการผลิตต่อผลผลติ ทีใ่ นขอ้ สมมตกิ าหนดให้เปน็ คา่ คงที่ หากนาสมการการกระจายผลผลิตของสาขาการผลิต i มาวิเคราะห์ร่วมกับค่าสัมประสิทธิ์ปัจจัยการ ผลิต (Input or Technical Coefficients) จะสามารถอธิบายในรปู ของเมทรกิ ซ์ ไดด้ ังน้ี X  AX  X F  X E จดั รูปใหม่ได้ X  (I  A)1  ( X F  X E ) รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หนา้ ท่ี 2-69 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

โดยท่ี X , X F , X E เปน็ เวคเตอร์ a11 a12 . . a1n    และ A เปน็ เมตริกซ์ ซง่ึ เท่ากบั  a21 a22 . . a2 n  . aij . . . . . .    . .  an1 an2 . . ann  เมตริกซ์ A น่ันถือว่าเป็น เคร่ืองมือสาคัญสาหรับการวิเคราะห์การเช่ือมโยงของอุตสาหกรรมในการ คานวณดัชนีตน้ น้า (Backward Linkage) และดัชนีปลายนา้ (Forward Linkage) ดัชนีต้นน้า คือ ดัชนีที่สะท้อนถึงความเชื่อมโยงของอุตสาหกรรมการผลิตสินค้าและบริการชนิดหน่ึง กับอุตสาหกรรมต้นน้าท้ังหมดของอุตสาหกรรมดังกล่าว ยิ่งค่าสูงยิ่งบ่งบอกถึงการเช่ือมโยงของอุตสาหกรรม ดงั กลา่ วกบั อุตสาหกรรมตน้ น้าทส่ี ูงและอาจสร้างมูลคา่ เพิ่มหมุนเวยี นในประเทศไดม้ ากเม่ือสาขาการผลิตน้ันทา การผลิต หากมีค่าต่าจะบ่งบอกถึงการเช่ือมโยงของอุตสาหกรรมดังกล่าวกับอุตสาหกรรมต้นน้าที่ต่าและอาจ สร้างมูลคา่ เพม่ิ หมุนเวียนในประเทศได้น้อยเม่ือสาขาการผลติ นั้นทาการผลิต การคานวณดัชนีดงั กล่าวสามารถ คานวณไดจ้ าก [I  A]1 i ดัชนีปลายน้า คือ ดัชนีท่ีสะท้อนถึง การต่อยอดของสาขาการผลิตว่าได้ไปเป็นวัตถุดิบข้ันกลางให้กับ อุตสาหกรรมการผลิตอื่น ๆ มากน้อยแค่ไหน การที่อุตสาหกรรมสามารถต่อยอดไปยังอุตสาหกรรมอื่น ๆ ได้ มาก เปน็ การสะท้อนวา่ อุตสาหกรรมดงั กลา่ วสามารถสนิ ค้าหรือบริการท่ีสามารถถูกนาไปใช้ ต่อยอดและสร้าง มลู คา่ ใหก้ บั ระบบเศรษฐกจิ ได้มาก โดยสามารถคานวณจาก [I  B]1 j 2) ตารางอุปทานและอปุ สงค์ (Supply and Use Table: SUT) ตารางอุปทานและอปุ สงคม์ ลี กั ษณะแนวคิดคล้ายๆ กบั ตาราง I/O แต่แตกตา่ งในส่วนของการเชอ่ื มโยง ปัจจยั การผลิต (Inter-industry) ทไี่ มเ่ ปน็ Homogeneity หรือกจิ กรรมเดียวอาจผลิตได้หลายสินค้าและสินค้า เดียวอาจผลิตได้จากหลายกิจกรรม รูปแบบตารางจึงเป็นแบบสี่เหล่ียมผืนผ้า (Rectangular matrix: m x n) (ตาราง I/O เป็นแบบสี่เหล่ียมจตั ุรสั (Square matrix: n x n)) โดยสามารถแสดงตารางไดด้ ังแผนภาพที่ 2.27 รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หน้าท่ี 2-70 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

แผนภาพที่ 2.27 ตารางอปุ ทานและอุปสงค์ (Supply and Use Table: SUT) Product Domestic Industries Import Margin Tax-Sub Total Supply 1 1.n 2 Supply Table .. X11 …..X1n M1 R1 T1 X1 m X21 …..X2n M2 R2 T2 X2 .. .. .. .. .. .. Xm1 …..Xmn Mm Rm Tm Xm Product Intermediate Input Final EX Total Demand Demand Use Table 1.n X1E X1 X1f X2E X2 1 X11 …..X1n X2f .. .. 2 X21 …..X2n .. XmE Xm .. .. .. Xmf m Xm1 …..Xmn Value V1 …..Vn Added ในแผนภาพดังกล่าว จะเห็นได้ว่า ตารางจะจาแนกเป็น ตารางอุปทาน (Supply Table) และตาราง อุปสงค์ (Use Table) ในตารางอปุ ทานจะระบถุ ึงมูลคา่ การผลิตรวม (Total Supply) และแหล่งที่มาของสนิ ค้า และบริการภายในประเทศว่ามาจากแหล่งใด ระหว่างอุตสาหกรรมภายในประเทศ (Xij) หรือจากการนาเข้า (Mi) โดยมูลค่าในส่วนน้ีจะเป็นราคาพ้ืนฐาน (basic price) ที่เม่ือรวมมูลค่าตามแนวนอน ค่า Margin (Ri) จาก การค้าและการขนส่ง และภาษีท่ีหักเงินอุดหนุน (Ti) จะทาให้ได้มูลค่าการผลิตรวมในราคาผู้ซื้อ (purchaser price) (Xi) ตารางถัดมาคือ ตารางอุปสงค์ จะระบุว่าสินค้าและบริการที่ผลิตได้มีการกระจายไปยังส่วนไหนบ้าง ซ่งึ มีทง้ั การกระจายผลผลติ ไปเปน็ ปัจจัยการผลิตข้นั กลาง (Xij) การบริโภคขั้นสุดทา้ ย (Xif) และการสง่ ออก (XiE) และระบุโครงสรา้ งการผลิตของแต่ละอุตสาหกรรมวา่ ใช้สนิ ค้าและบริการใดมาเป็นปัจจัยการผลิตรวมถึงปจั จยั การผลิตขั้นต้นประกอบด้วย แรงงาน ทุนและที่ดิน และอ่ืนๆ ที่ถือเป็นมูลค่าเพิ่ม เช่น ค่าเสื่อมราคา ภาษี ทางอ้อมสุทธิ และส่วนเกินผู้ประกอบการ (Vj) โดยจะเห็นได้ว่า ตารางนี้มีลักษณะคล้ายคลึงกับตาราง I/O แต่ ไมไ่ ดเ้ น้นการจาแนกวา่ สินค้าและบรกิ ารท่ีกระจายไปยงั แตล่ ะสว่ นมาจากการภายในประเทศหรือการนาเขา้ ซงึ่ ผลรวมตามแนวนอนจะเทา่ กบั มลู คา่ การผลติ รวมในราคาผู้ซ้อื (purchaser price) (Xi) เพือ่ สะท้อนถึงดุลยภาพ ที่ Demand และ Supply มีคา่ เท่ากนั ด้วยลักษณะของ SUT ที่เปน็ Rectangular matrix จึงทาให้ SUT ไมส่ ามารถทาการวิเคราะห์ดชั นีต้นน้า (Backward Linkage) และดัชนีปลายนา้ (Forward Linkage) ของอตุ สาหกรรมได้ 2.2 ประสบการณ์การจัดทาบัญชรี ายจ่ายด้านสุขภาพแห่งชาติของประเทศไทย ประเทศไทยมีการพัฒนาระบบข้อมูลมูลรายจ่ายด้านสุขภาพ ตั้งแต่ พ.ศ. 2503 โดยสานักงาน คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) ซ่ึงเปน็ สว่ นหนงึ่ ของบัญชปี ระชาชาติ แต่มคี วาม รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจสขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ที่ 2-71 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

จากัดด้านข้อมูลรายจ่ายด้านสุขภาพในระยะแรกจึงมีข้อมูลท่ีไม่สามารถแสดงรายละเอียดเพ่ือนาไปวางแผน และกาหนดนโยบายดา้ นสาธารณสุข เน่ืองจากการพัฒนาเครื่องมือในการกาหนดนโยบายสาธารณสุขมีความสาคัญ บัญชีรายจ่ายสุขภาพ แห่งชาติของประเทศไทยจึงได้รับการพัฒนาข้ึน ตั้งแต่ พ.ศ. 2537 เพื่อให้มีข้อมูลอนุกรมเวลารายปีอย่าง ต่อเนื่องและเพ่ือให้ข้อมูลมีความสอดคล้องและเปรียบเทียบกับต่างประเทศได้ โดยมีการพัฒนา โดยแบ่ง ออกเปน็ 10 ระยะตามตารางท่ี 2.3 ดังน้ี ตารางท่ี 2.3 การพัฒนาบญั ชรี ายจ่ายสุขภาพแห่งชาตขิ องประเทศไทย ตง้ั แต่ พ.ศ. 2538 – 2559 ระยะ ขอบเขตของการพัฒนา ตารางบัญชีรายจ่ายสุขภาพแห่งชาติ ระยะที่ 1 การจัดทาบัญชีรายจ่ายสุขภาพแห่งชาติคร้ัง 1) Table 1 Current expenditure on health by (พ.ศ. 2538) แรก ภายใต้โครงการวิจัยระบบบัญชีรายจ่าย function of care, provider and source of สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2537 ( National funding Heath Account 1994 – NHA1) โดยการ 2) Table 2. Current expenditure on health by สนับสนุนของสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข function of care and provider industry (สวรส.) ร่วมกับวิทยาลัยการสาธารณสุข 3) Table 3 Current expenditure on health by จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยประยุกต์ provider industry and source of funding หลักการจัดทาระบบบัญชีสุขภาพของประเทศ 4) Table 4 Current expenditure on health by ในกลุม่ องค์การเพือ่ ความรว่ มมือทางเศรษฐกิจ function of care and source of funding และการพฒั นา (OECD) 5) Table 5 Total expenditure on health including health-related functions คณะผูว้ ิจยั HSA ระยะที่ 1 1) ผู้แทนจากวิทยาลัยการสาธารณสุข สถาบันประชากรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2) สานักนโยบายและแผน (สนผ.) กระทรวงสาธารณสุข 3) สานักงานสถิติแห่งชาติ (สสช.) 4) สานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและ สงั คมแห่งชาติ (สศช.) 5) สถาบันวิจัยระบบสาธารณสขุ (สวรส.) ระยะที่ 2 การพัฒนาระบบการกระจายการใช้ทรัพยากร 1) Table 1 Current expenditure on health by (พ.ศ. 2542) ให้มีความเหมาะสมต่อการวางแผนมากขึ้น function of care, provider and source of โดยจาแนกรายจ่าย เช่น สาหรับบริการผู้ป่วย funding นอก บริการผู้ป่วยในรายจ่ายสาหรับยา เวท 2) Table 2. Current expenditure on health by ภัณฑ์ และวัสดุการแพทย์ เป็นต้น ภายใต้ function of care and provider industry โครงการพัฒนาระบบการจัดทาบัญชีรายจ่าย 3) Table 3 Current expenditure on health by สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2539 และ 2541 provider industry and source of funding (National Health Account 1996, 1998- 4) Table 4 Current expenditure on health by NHA2) function of care and source of funding 5) Table 5 Total expenditure on health including health-related functions คณะผวู้ ิจัย HSA ระยะท่ี 2 1) วิทยาลัยการสาธารณสุข สถาบันประชากรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2) สานักงานประกันสุขภาพ กระทรวง สาธารณสขุ 3) สสช. 4) สศช. 5) สวรส. รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ด้านเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ท่ี 2-72 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

ระยะ ขอบเขตของการพัฒนา ตารางบัญชีรายจ่ายสขุ ภาพแห่งชาติ ระยะท่ี 3 ก า ร ป รั บ ต า ร า ง น า เ ส น อ ข้ อ มู ล ต า ม 1) Table 1 Current expenditure on health by (พ.ศ. 2544-2546) ข้อเสนอแนะของ OECD ให้สามารถแสดงการ function of care, provider and source of ไหลเวียนของรายจ่ายสุขภาพ ออกเป็น 3 มิติ funding คือจากหนว่ ยจา่ ยแทน (Financing agencies) 2) Table 2. Current expenditure on health by ไปยังประเภทของกิจกรรม (Function of function of care and provider industry Health Care) แ ล ะ ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง 3) Table 3 Current expenditure on health by สถานพยาบาล (Health Care Provider) และ provider industry and source of funding เก็บข้อมูลท่ีได้ปรับปรุงย้อนหลัง ต้ังแต่ พ.ศ. 4) Table 4 Current expenditure on health by 2537–2546 เพื่อการเปรียบเทียบเป็นรายปี function of care and source of funding ยอ้ นหลังได้ ซ่ึงได้รับทุนสนบั สนุนจาก สวรส. 5) Table 5 Total expenditure on health including health-related functions คณะผู้วจิ ยั HSA ระยะท่ี 3 1) สานกั นโยบายและยุทธศาสตร์ (สนย.) กระทรวงสาธารณสขุ 2) สสช. 3) สศช. 4) สวรส. 5) สานกั งานพัฒนานโยบาย สาธารณสุขระหว่างประเทศ (IHPP) (ไดร้ ับมอบหมายใหเ้ ป็นหน่วยงานกลางผ้รู บั ผดิ ชอบประสานงาน) ระยะที่ 4 การจัดทาข้อมูลบัญชีรายจ่ายสขุ ภาพแห่งชาติ 1) Table 1 Current expenditure on health by (พ.ศ. 2548) ปี พ.ศ. 2545–2548 ได้รับทุนจากองค์การ function of care, provider and source of อ น า มั ย โ ล ก แ ห่ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ( WHO, funding Thailand) และสานกั นโยบายและยทุ ธศาสตร์ 2) Table 2. Current expenditure on health by สาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข และการ function of care and provider industry จัดทาเอกสารวิชาการในความร่วมมือกับ the 3) Table 3 Current expenditure on health by Joint OECD/Korea Regional Centre on provider industry and source of funding Health and Social Policy คื อ SHA-Based 4) Table 4 Current expenditure on health by Health Accounts In Asia Pacific: Case function of care and source of funding Studies, Thailand National Health Account 5) Table 5 Total expenditure on health 2005 including health-related functions คณะผวู้ จิ ัย HSA ระยะที่ 4 1) สนย. 2) สสช. 3) สศช. 4) หน่วยงานอ่ืน ๆ ในสงั กดั กระทรวงสาธารณสขุ 5) IHPP ระยะที่ 5 การจัดทาข้อมูล พ.ศ. 2549–2551 และ 1) Table 1 Current expenditure on health by (พ.ศ. 2549–2551) ปรับปรุงข้อมูล พ.ศ. 2545–2548 จากหลาย function of care, provider and source of หน่วยงาน เช่น กองทุนประกันสังคม กองทุน funding สวัสดิการข้าราชการ องค์กรปกครองส่วน 2) Table 2. Current expenditure on health by ท้องถิ่น (อปท.) function of care and provider industry 3) Table 3 Current expenditure on health by provider industry and source of funding 4) Table 4 Current expenditure on health by function of care and source of funding 5) Table 5 Total expenditure on health including health-related functions และได้แจกแจง Table 2 ในแต่ละหน่วยจ่ายแทน (Table 2.1-2.15) คณะผู้วิจยั HSA ระยะที่ 5 รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษาสถานการณแ์ ละ หนา้ ที่ 2-73 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

ระยะ ขอบเขตของการพัฒนา ตารางบัญชรี ายจา่ ยสุขภาพแห่งชาติ 1) สนย. กระทรวงสาธารณสุข 2) สสช. 3) สศช. 4) กรมบัญชีกลาง 5) สานักงานคณะกรรมการกากับนโยบายรฐั วสิ าหกิจ (สคร.) 6) กระทรวงการคลัง 7) สานักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) 8) สานักงานประกันสังคม (สปส.) 9) กระทรวงแรงงาน 10) IHPP ระยะที่ 6 การจัดทาข้อมูล พ.ศ. 2552 – 2553 และ 1) Table 1 Current expenditure on health by (พ.ศ. 2552–2553) ปรับปรุงข้อมูล พ.ศ. 2549–2551 จากหลาย function of care, provider and source of หน่วยงาน เช่น อปท. รัฐวิสาหกิจ องค์กร funding อิสระภาครฐั กองทนุ ประกนั สงั คม กองทุนเงิน 2) Table 2. Current expenditure on health by ทดแทน สวัสดิการจากนายจ้าง รายจ่ายของ function of care and provider industry ครัวเรือน และองค์กรไม่แสวงหากาไร 3) Table 3 Current expenditure on health by ให้บริการครวั เรือน เป็นตน้ provider industry and source of funding 4) Table 4 Current expenditure on health by function of care and source of funding 5) Table 5 Total expenditure on health including health-related functions และได้แจกแจง Table 2 ในแต่ละหน่วยจ่ายแทน (Table 2.1-2.15) คณะผวู้ ิจัย HSA ระยะที่ 6 1) สนย. 2) สสช. 3) สศช. 4) กรมบัญชีกลาง 5) สคร. 6) กระทรวงการคลัง 7) สปสช. 8) สปส. กระทรวงแรงงาน 9) สานกั งานกองทุนสนบั สนุนการสร้างเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) 10) IHPP ระยะท่ี 7 การจัดทาข้อมูล พ.ศ. 2554 และปรับปรุง 1) Table 1 Current expenditure on health by (พ.ศ. 2554) ข้อมูล พ.ศ. 2551–2553 โดยปรับปรุงข้อมูล function of care, provider and source of ของ อปท. องค์กรไม่แสวงหากาไรให้บริการ funding ครัวเรือน และความช่วยเหลือจากต่างประเทศ 2) Table 2. Current expenditure on health by ภายใต้ OECD-SHA 2011 function of care and provider industry 3) Table 3 Current expenditure on health by provider industry and source of funding 4) Table 4 Current expenditure on health by function of care and source of funding 5) Table 5 Total expenditure on health including health-related functions และได้แจกแจง Table 2 ในแต่ละหน่วยจ่ายแทน (Table 2.1-2.15) คณะผวู้ จิ ยั HSA ระยะท่ี 7 1) สนย. 2) สสช. 3) สศช. 4) กรมบัญชีกลาง 5) สคร. 6) กระทรวงการคลัง 7) สปสช. 8) สปส.กระทรวงแรงงาน 9) สสส. 10) IHPP รายงานฉบับสมบูรณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศึกษาสถานการณ์และ หนา้ ท่ี 2-74 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

ระยะ ขอบเขตของการพัฒนา ตารางบัญชรี ายจ่ายสุขภาพแห่งชาติ ระยะท่ี 8 จัดทาข้อมูล พ.ศ. 2555 – 2556 และการ 1 ) Table 1 . Total Current expenditure on (พ.ศ. 2556) ปรับปรงุ วิธีการเกบ็ รวบรวมข้อมลู การคานวณ health by function of care, provider and และประมาณค่ารายจ่ายสุขภาพของแหล่ง source of funding จ่ายเงินต่าง ๆ ให้มีความแม่นยา และสมบูรณ์ 2) Table 3 Total Current expenditure on health มากข้ึน by provider industry and source of funding 3) Table 5 Total expenditure on health including health-related functions 4) Table 15.3 Expenditure on health care by health care providers and functions of care 5) Table 15.7 Expenditure on health care by factors of provision and health care providers 6) Table 11.2 Capital account คณะผวู้ ิจัย HSA ระยะท่ี 8 1) สนย. และหน่วยงานอื่น ๆ ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข 2) สสช. 3) สศช. 4) กรมบัญชีกลาง 5) สคร. 6) กระทรวงการคลงั 7) สปสช. 8) สปส. กระทรวงแรงงาน 9) สสส. 10) IHPP ระยะท่ี 9 การจัดทาข้อมูล พ.ศ. 2557 โดยเปลย่ี นแปลง 1 ) Table 1 . Total Current expenditure on (พ.ศ. 2557) การนาเสนอตารางผู้ให้บริการด้านสุขภาพ health by function of care, provider and ตารางกิจกรรมการให้บรกิ ารด้านสุขภาพ และ source of funding ตารางการลงทุนด้านสุขภาพให้มีรายละเอียด 2) Table 3 Total Current expenditure on health มากข้ึน การนาเสนอข้อมูลปัจจัยการผลิตดา้ น by provider industry and source of funding บริการสุขภาพ และการปรับปรุงข้อมูลให้มี 3) Table 5 Total expenditure on health ความต่อเนื่อง ต้ังแต่ พ.ศ. 2537-2557 including health-related functions 4) Table 15.3 Expenditure on health care by health care คณะผูว้ ิจัย HSA ระยะที่ 9 1) สนย. และหน่วยงานอ่ืน ๆ ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข 2) สสช. 3) สศช. 4) กรมบัญชีกลาง 5) สคร. 6) กระทรวงการคลัง 7) สปสช. 8) สปส. กระทรวงแรงงาน 9) สสส. 10) IHPP ระยะท่ี 10 การจัดทาข้อมูล พ.ศ. 2559 โดยเปล่ียนแปลง 1 ) Table 1 . Total Current expenditure on (พ.ศ. 2559) การนาเสนอตารางให้มีรายละเอียดของผู้ health by function of care, provider and ให้บริการด้านสุขภาพ กิจกรรมการให้บริการ source of funding ด้านสุขภาพ และการลงทุนด้านสุขภาพมาก 2) Table 3 Total Current expenditure on health ข้ึน การปรับปรุงการนาเสนอข้อมูลปัจจัยการ by provider industry and source of funding ผลิตด้านบริการสุขภาพ และการปรับปรุง 3 ) Table 4 Total expenditure on health ข้อมูลให้มีความต่อเนื่อง ตั้งแต่ พ.ศ. 2537- including health-related functions 2559 4) Table 5 Total expenditure on health including health-related functions 6 ) Table 15.3 Expenditure on health care by health care providers and functions of care 7 ) Table 15.7 Expenditure on health care by factors of provision and health care providers 8) Table 11.2 Capital account คณะผวู้ จิ ัย HSA ระยะที่ 10 รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแม่บท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หนา้ ที่ 2-75 ออกแบบระบบ ระยะที่ 1

ระยะ ขอบเขตของการพัฒนา ตารางบัญชรี ายจา่ ยสุขภาพแหง่ ชาติ 1) สนย. และหน่วยงานอ่ืน ๆ ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข 2) สสช. 3) สศช. 4) สปสช. 5) สปส. กระทรวงแรงงาน 6) สสส. 7) IHPP ทีม่ า: บญั ชีรายจา่ ยสุขภาพแหง่ ชาตขิ องประเทศไทย พ.ศ. 2554 –2559, กระทรวงสาธารณสขุ 2.2.1 กรอบแนวคดิ ในการจัดทาบัญชรี ายจ่ายสขุ ภาพแห่งชาตขิ องประเทศไทย4 การจัดทาบญั ชรี ายจ่ายสขุ ภาพแหง่ ชาติมีลาดับการจัดทาโดย การประเมินระบบรกิ ารสุขภาพทง้ั ระบบ และการวิเคราะห์ แหล่งที่มาของเงินที่ใช้ทางด้านสุขภาพ บทบาทของสถาบันการเงิน เช่น บริษัทประกัน สุขภาพซ่ึงทาหน้าทเ่ี ป็นคนกลางทางด้านการเงนิ ในการรับฝากเงินจากผ้เู อาประกันสขุ ภาพและจ่ายเงินใหก้ ับผู้ จัดหาบริการเช่น โรงพยาบาล เป็นต้น โดยมีแผนภาพแสดงกรอบแนวคิดในการจัดทาบัญชีรายจ่ายสุขภาพ แห่งชาติ ดงั แผนภาพที่ 2.28 และแผนภาพท่ี 2.29 แผนภาพที่ 2.28 วธิ ีการจัดทาบัญชีรายจ่ายสขุ ภาพแห่งชาติของประเทศไทย ที่มา: การปรับปรงุ โดยมลู นิธิสถาบนั วิจัยนโยบายเศรษฐกจิ การคลงั จากประมวลสาระชุดวิชาเศรษฐศาสตร์สาธารณสุขสาหรับ ผบู้ รหิ ารโรงพยาบาล สาขาวิชาวทิ ยาศาสตร์สุขภาพ มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธริ าช. หนว่ ยที่ 1-5 (2550) 4อา้ งอิงจาก ประมวลสาระชดุ วชิ าเศรษฐศาสตรส์ าธารณสขุ สาหรบั ผู้บริหารโรงพยาบาล สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สขุ ภาพ หนา้ ที่ 2-76 มหาวิทยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช. หนว่ ยที่ 1-5 (2550) รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกจิ สขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

แผนภาพที่ 2.29 ตารางเมตริกของบญั ชสี ุขภาพแห่งชาติของประเทศไทย ทีม่ า: การปรับปรงุ โดยมูลนิธิสถาบันวจิ ยั นโยบายเศรษฐกจิ การคลงั จากประมวลสาระชดุ วิชาเศรษฐศาสตรส์ าธารณสขุ สาหรับ ผบู้ รหิ ารโรงพยาบาล สาขาวิชาวิทยาศาสตรส์ ุขภาพ มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธริ าช. หน่วยที่ 1-5 (2550) การจัดทาบัญชีรายจา่ ยด้านสุขภาพของประเทศไทย มีพ้ืนฐานความคิดเช่อื มโยงการไหลเวยี นของเงนิ เพื่อสุขภาพ ได้แก่ รายจ่ายสาหรับสินค้าและบริการที่มีวัตถุประสงค์หลักเพ่ือสุขภาพ และรายจ่ายเพื่อการ สะสมทุน ไดแ้ ก่ รายจ่ายหมวดครภุ ณั ฑ์ คา่ ซ้ือทดี่ ิน คา่ กอ่ สร้างส่ิงปลูกสร้าง สถานพยาบาล ในภาคสาธารณสุข จากหน่วยจ่ายแทน ในการซื้อหรือการจัดบริการสุขภาพโดยตรง 3 แหล่งใหญ่ คือ หน่วยจ่ายแทนภาครัฐ หน่วยจ่ายแทนนอกภาครฐั และหน่วยจา่ ยแทนจากต่างประเทศ ท่ีได้กาหนดตามประเภทของผู้ใหบ้ ริการ และ ประเภทกิจกรรม ท่ีมีความสอดคล้องกับบริบทสุขภาพของประเทศไทย โดยรายละเอียดคานิยามท่ีสาคัญของ บัญชรี ายจา่ ยสุขภาพแห่งชาติของประเทศไทย มดี งั น้ี 2.2.2 คานิยามบญั ชรี ายจา่ ยสุขภาพแห่งชาติของประเทศไทย คานิยามที่สาคัญในการจดั ทาบัญชีรายจ่ายสุขภาพแห่งชาติของประเทศไทย ประกอบด้วยคานิยาม 2 ประเภท ไดแ้ ก่ คานยิ ามความคิดรวบยอด และคานิยามในระดบั ปฏบิ ตั กิ าร มรี ายละเอยี ด ดังน้ี 1) คานยิ ามความคดิ รวบยอด (Conceptual definition) รายจ่ายสุขภาพ5 หมายถึง รายจ่ายสาหรับสินค้าหรือบริการท่ีมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อสุขภาพ นอกจากนัน้ ยงั รวมถึง รายจา่ ยเพอ่ื การสะสมทนุ ไดแ้ ก่ รายจา่ ยหมวดครภุ ัณฑ์ ค่าซอ้ื ที่ดนิ คา่ กอ่ สรา้ งส่งิ ปลกู สร้าง และสถานพยาบาลในภาคสาธารณสุข 2) คานิยามในระดับปฏบิ ัติการ (Operational definition) การศึกษาเพื่อจัดทาและวางฐานข้อมูลสาหรับบัญชีรายจ่ายสุขภาพแห่งชาติของไทย มีพ้ืนฐาน ความคิดโดยลาดับตามการไหลเวียนของเงินเพื่อสุขภาพจากแหล่งการคลังไปยังหน่วยจ่ายแทน ซ่ึงมี รายละเอยี ด ดงั น้ี 5 อา้ งอิงจาก Thai national health accounts 2016 หนา้ ท่ี 2-77 รายงานฉบบั สมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1

2.1) แหล่งการคลัง (Source of funding - HF) การจัดทาบัญชีรายจ่ายสุขภาพแห่งชาติ ของไทย ได้แบ่งแหล่งการคลังของไทยออกเป็น 2 แหล่ง ได้แก่ แหล่งการคลังภาครัฐ และแหล่งการคลังนอก ภาครัฐ (1) แหลง่ การคลังภาครฐั ประกอบด้วย หน่วยงานภาครฐั ที่มกี ารจัดบริการด้านสขุ ภาพ ได้แก่ กระทรวงสาธารณสขุ และกระทรวงอื่น ๆ ท่ีมีการบริการด้านสุขภาพ องค์การปกครองส่วนท้องถ่ิน สวัสดิการ ข้าราชการ สวัสดิการพนักงานรัฐวิสาหกิจ สวัสดิการพนักงานองค์กรอิสระ กองทุนประกันสังคม กองทุนเงิน ทดแทน และกองทนุ หลกั ประกันสุขภาพแห่งชาติ (2) แหล่งการคลังนอกภาครัฐ ประกอบด้วย ธุรกิจประกันสุขภาพเอกชนโดยความสมัครใจ การประกันภาคบงั คับโดย พ.ร.บ.คุม้ ครองผปู้ ระสบภยั จากรถยนต์ สวัสดกิ ารจัดการโดยนายจา้ ง ครวั เรือนสว่ น บุคคลจ่ายค่ารักษาพยาบาลเอง องค์กรเอกชนไม่แสวงหากาไรให้บริการครัวเรือน และความช่วยเหลือจาก ต่างประเทศ 2.2) หน่วยจ่ายแทน (Financing agents- FA) เป็นการกาหนดหน่วยจ่ายแทนในการซ้ือ และหรือจัดบริการด้านสุขภาพโดยตรงออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ หน่วยจ่ายแทนภาครัฐ (Public Financing Agents) และหน่วยจ่ายแทนนอกภาครัฐ (Private Financing Agents) และหน่วยจ่ายแทนจากต่างประเทศ หรอื ความช่วยเหลอื จากตา่ งประเทศ (Rest of the world) โดยหนว่ ยจ่ายแทนจาแนกออกเป็น 15 หนว่ ยยอ่ ย ดงั น้ี (1) หน่วยจา่ ยแทนภาครัฐ ประกอบด้วย 9 หน่วยย่อย ไดแ้ ก่ (1.1) กระทรวงสาธารณสุข เป็นหน่วยงานรับผิดชอบดูแลประชาชนในเรื่องสุขภาพโดยใช้ จ่ายเงินงบประมาณที่ได้รับการจัดสรรจากภาครัฐบาล โดยได้รับการจัดสรรงบประมาณด้านสาธารณสุขจาก กระทรวงการคลงั และสานักงบประมาณ (หมวด FA 1.1.1) (1.2) กระทรวงอื่น ๆ ทาหน้าท่ีเสริมหรือสนับสนุนภาระงานด้านสขุ ภาพและการสาธารณสขุ ภายใต้การจัดสรรงบประมาณเพ่ือวัตถุประสงค์ด้านสาธารณสุข เช่น โรงพยาบาล โรงเรียนแพทย์สังกัด กระทรวงศึกษาธิการ โรงพยาบาลตารวจสังกัดกระทรวงมหาดไทย (สานักงานตารวจแห่งชาติ) เป็นตน้ (หมวด FA 1.1.2) (1.3) องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทาหน้าที่ดาเนินการตามแผนงานหรือโครงการท่ีเก่ียวขอ้ ง กับสุขภาพ ได้แก่ องค์การบริหารส่วนจังหวดั เทศบาล องค์การบริหารส่วนตาบล กรุงเทพมหานคร และเมือง พัทยาได้รับการจัดสรรงบประมาณด้านสาธารณสุขจากภาครัฐบาล และการจัดสรรงบประมาณของตนเอง (หมวด FA 1.2) (1.4) กระทรวงการคลัง ทาหน้าท่ีดูแลงบประมาณกลาง ท่ีมีวัตถุประสงค์เพ่ือเป็นสวัสดิการ ค่ารักษาพยาบาลของข้าราชการและผู้รับบานาญ รวมท้ังบุคคลในครอบครัวตามสิทธิ และรายจ่ายที่เก่ียวข้อง ได้แก่ รายจ่ายเพื่อการบริหารจัดการ การวางแผนการดาเนินการ การควบคุมกากับ และการจัดบริการด้าน สุขภาพของสถานพยาบาลของรฐั (หมวด FA 1.1.3) (1.5) รฐั วิสาหกิจ ทาหน้าที่จ่ายเงนิ เพื่อเป็นสวสั ดิการรักษาพยาบาลแก่พนกั งาน ลกู จา้ ง และ บุคคลในครอบครัวในฐานะนายจ้าง (หมวด FA 1.1.3) รายงานฉบับสมบรู ณ์: โครงการศึกษาแผนแมบ่ ท (Master Plan) ดา้ นเศรษฐกิจสขุ ภาพศกึ ษาสถานการณ์และ หนา้ ท่ี 2-78 ออกแบบระบบ ระยะท่ี 1