Т ерт ж ы л ж ан cepirÍM болган каруым!
Леонид Энуар Этебай МАКЕЕВ ИПМАГАМБЕТОВ ЦАНАХИН У поверженного рейхстага. Слева направо: М .В. К антарня \\1.А . Егпп()в^ Р. К м т к а р б а е в и С .А . Н еусгроев. М ай, )945 )
*Ш)Т!П и:+!*р41Н!П ГГГЗЧЁШЩр Ш ыгыс К^азакстан облысыныц экс- 3KÍMÍ B.JI. М етте жэне ь;аЬарман [К^асым К^айсенож Х алы ц К^аИарманы Роза Багланова мен майдангер Шэшман BeKTÍ6aeB
Хас батырлар КК^йсенов иен Т.Бигельдинов Ха лык каИар^ти дары Ракы^]жан Кошкарбаев йен Касым Кансенов .Б алкаш.ге [ссчл.щясын 1а ..]984.жы.[.24.кыркуйе] Со <дан ощ а карай: Баубек Б^лцьчиев, М ан дат ер жачунчд М укан И]\\]анжанов ж олдастары мен Э .Н ^ рш ай ы к ов ^. УОС ардагсрлср!, качак акын-жазуш ылары: Сырбай !\\1эуленов, Калмухан Исабаев, Э тебай Канахин ж зне Касы^] Кайсенов
Тулеген Тохтаров Казах. Герои СССР посмертно Будучи тяжело раненым в живот, в одиночку отбивал атаки противника. Когда кончились патроны, поднялся во весь рост и '\"ел в рукопашную. МС.Мовеатского вЗОапраддниои-иса^ оМблаиачсии.я.- родителе^ родствен* Манту*
Ж ецц2щеруш{ Москва, ^ызыл алан, )к'абь!лдауш ьн Жец!с шеру!, 1945 жыл, зМ ап ч иьш'Ж. 24-маусым № ^ЖуковЖ м] #{ Фаи)ис[-нс^нс армиисы ]у.)арыны<} с о т ы ж с ж с н жср!
1945 жыл, 8-млмыр БЕРЛИН КАПИТУЛЯЦИЯ АКТ!СШЕ кол КОЮ (ЗТ) Подписание акта громанских воору^снмм ДКТОВОЕННОЙ - Капитуляция актысына кол коюшы фельдмаршал Кейтель
4.Тэилбай ацынныц жары Кулэнга жазган елец-хаты: Кек кегерш!н Кек кегерш1н кулаш сермеп, Канатыьщы к;арышта. Кейде аспандап, кейде жерлеп, Ушып жылдам алысца. Тез жетк1з!п, жазган мен1н, Сэлем1мд1 жарыма. Ой орныксын, алсын демш, Жай таптырып жаныма. Журген болса журек толкып, Ойга унем! б ерш т. жазган хатымды о^ып, К^алсын кец}л1 сер!пп. Ж аным суйген ж ары м тэтт), Нур сэулетт! келбетт!м. Б т е м ж ур ю й ¡степ х;атты, М айданы нда ецбект!)^. Ж урепмд} б т а н мен1ц, М айдандагы атыста. Е тпек б о л ган елд1 ме)-нц, Ж ау д ы х;уып б аты ста. Кек торы нан фаш истерд1ц, Елд!, жерд! босатып. Э ллргеы м офицер1н, Ж арды тастар жасартып. Кек кегерилн к;улаш сер м еп , Ушты ж ы лдам алы сца. Ж ар шаттыга; кетер кек боп, Басцан сайын батыста. 72 март 7943 жь/л ( сол жь/ль/ 70 ^е^абрьбе ^аза тап^ан) Марх;умныц жубайы Кулэн Улытау, ^арсащ бай, Ж езх;азган мектептер}нде ок;ытушы болган «Ленин» орденд! устаз болган. \\ 10-363 145
7*ерл1/ним бел/м Жауга атылган жасын жырлар
Ж !гер ге м агер ^ о с ^ а н Жамбыл а^ын жауга цаламмен карсы шыгып, «Ата жаумен ай^астьч^», «Эл!м мен ем!р белдестЬ, «Ленин- градтыц ерен!м!», «Москвага», «Аттан, батыр, урпагым», «Кенес гвардеецтер!не», «Кецес жауынгерлер!не», «Майданга хат», «Сыйл ык», «Тырналар цайтты кер!цдер», «Отан эмфЬ, «Алынбас ^амал», «Балама хат», «Воронеж батырларына», «Ленин ерен!не», «Камал бузган цаЬар- ман» сынды елецдер!н жауга оц ет!п жаудырды. Эм!р мен елш белдескен ша^та а^ын цуатты жырларымен кецес жауынгерлер!не ж!гер бердЬ Оныц жырлары жыл цусындай болып майданга аттанды. Жауынгерлерге Ленинград, Москва, Сталинград сынды ¡р! ^алаларды жау цолына бермецдер деген а^ын жырларында ерш!лд!к рух басым. Кецес жауынгерлерже ^айратына ^айрат, ж!гер!не ж!гер ц о с ц а н елецдер!н!н ¡ш!нен «Ленинградты^ ерен!мд!» ерекше атауга болады: Ленинградты^ ерен!м У7енинзрабть/к ерен/'м, Мактань/шь/м сен еб/н. Нееа езен/'н с/йк/'/иб/, булагь/мбай керем/н... ¿¿7амь/ /</нбеи жайнаган, Аспанга уйлер бойлаган... Арка туть/п аль/ста, Айбь/нь/м беп ойлагам.' Жабь/кпагь/н Ленинзраб/ Отан эм/р берзен шак Сап-сап кол барар /(оргап сен/ ол калар. Жань/шталар айбаьар/ Ж ата алмаймь/н тесекте, Жань/м калаи жайланар? /(ус уйкь/ль/ кенем/н, /(айть/п ущь/ керем/н, Жетс/'н бейм/'н сенберзе, Жь/л кусь/нбай елен/м, /(алась/нба /7енинн/н, Сайь/п кь/ран ерен/м... 147
Ж е ^ с кун! (Жзмбь/лдь;^ батась/) Ж /з жасаган ж /ректен Уа, /{арагь/м, б алалар/ Ер бол бе/иеб, не беб/'н. Ереу/лб/ маббанба У стем болсь/н мереб/^. Жаубь/ кь/рь/п, аббауга, Галмаб кемек береб/'н. Л /б /р /(ось/п абгабга, /(ь/зь/л т/'лб/ жебеб/'н. Сенберае еле^ абт/^анга, Еш ш арш абь/м бемеб/'н. /(ан маббан боп жат/(анба, /(арль/гар ма кемеб/м/ Жуз жасаган ж /ректен Жь/рларь/мбь/ тезеб/'н. К ектем ен/^ к/н/'нбеб Жаубь/ же^/п к/л/мбеп. КУлзен/^б/ кереб/'н. «-/(аьармань/м/ беп бе/лтер/^н ен ебеб/н. Каза^тыц хас батыры Бауыржан Момышулыньщ батасы Халык КаЬарманы Бауыржан Момышулыныц кез1нде кеп- ш1л1к цауымга берген мына батасы нда улкен улагат, есиет бар. КаЬарман батырдын батасы ею тн б1р1не ой саларлык. Е Жара/лушь/ жасагаи/ Ллез/'м/зб/ кабь/л е т . Имань/мь/збь/ кэм/л е т . Лоза/(/лагь/ о т т а н са/^/ла, /(а^ь/ган о/(тан са/{та. Пара/^ор с о т т а н са/(/ла. Юрл/ су/иен ж у ь /стан са/(л?а, Ь/нть/ма/^сь/з т у ь /с т а н са/(/ла. /(ара журек бал?ь/лбан са/^та, 148
Д эбекс/з m/л та/(ь/л б ая ca/fma. Лбалбь//(ть/ арбагая а/^ь/нная ca/fma. /\\ш у ж еязея а/^ь/лбая ca/fma. /(абь/рь/мсь/з жа/^ь/яяая ca/fma. Дбамбь/ /{аб/рле/иес есербен ca/fma, /-/аябь/ бас/(ая /<ес/рбея ca/fma, /(am e /с/не /^ияалмас, /Сек боль/ /^ать/яная са/(та. Халь/%ть/ зэб/рлер басть//{тан ca/fma, Жа/(ь/яга жала ж абать/н, /(ая^убль/ /(асть//{тая са/(та. С ь/рть/ сулу /ш/ к/р, /(аб/р б/лмес пась//(тан са/(та. Эз п/'к/р/ т а т ь /м с ь /з , /</с/ а/(ь/ль/мен /с/я керер, 7ать/м ь/ жо/( ж ась//(тан са/(та. /-/ес/бе кесер кес/рбея ca/fma. /-/екес/з бала т а б а т ь /я , Жоль/ л ас жес/рбея ca/fma. Кеубес/'я керзея кел/няен ca/fma, 7ать/мсь/з тузь/^яан са/^та, Уятсь/з /(ь/зь/^ная са/^та, Мезз/лс/з келзея ел/мяея са/(та. Жал/^ау бала яамь/ссь/з, Ожбаяь/ жо/f улбая ca/fma. 7*/яере ат/{ан т а ^ я а я ca/fma, Ж а^бь/рь/ жо/f ш ан яая са/^та. Эк/м/ябе ш ап а гат жок, Э б/лб/кте ш а р а п а т жо/(, М олбась/яба avapufam жо/(, Баиларь/яба с а л а у а т жо%, /^ебеб/ябе /fanafam жо/f, Кпкея/'ябе у л а г а т жо/(, К/'ш/'с/'ябе и я а б а т жо/f, /4зам ать/н б а а р -у я т жо/(, /^ерш/с/ябе /{ош емет жо/{, /(ариясь/яба б а т а жо/f, Сезбер/нбе п э т у а ж о/f, /(ур аб^аб, ш а т -ш е л е к е б банная ca/fma. Е, Ж ар ату ш ь / ж асагая/ Эм/р берсен-жабль/гь/я бер, 149
Д а у л е т / мен байль/fb/H бер. Енбеа/'м/з ен/'cm/ болсь/н, /(амбамь/з асть/кка толсь/н. Десезем/з кезер/'п, Мь/нгь/рган м ал ер/'ске толсь/н. /(ариянь/ кемел, сь/пайь/ fb/n бер, /Згаларбь/ райль/ гь/п бер. т4паларбь/ мей/рл/ гь/я бер. Ж езбелерб/ зей/'нб/ гь/п бер. /{убагибь/ ке^пей/лб/ fb/п бер, /н/лерб/ бер/Km/ fb/n бер. Эйелб/ ак некел/ гь/я бер, Балань/ кань/ л/оль/к, шекел/ гь/я бер. Жиенберб/ ж ет ел / гь/я бер, К/йеулерб/ кеш ел/ гь/п бер. Кел/нберб/ кел/'cm/ fb/я бер, /(ь/збарбь/ бакь/ть/мен, Урпагь/ кеп е р /cm/ гь/я бер. Д т/л ар б ь/ ж ел/'cm/ гь/я бер, Дгаш/ларбь/ жем/с/л/ гь/п бер. 7\"ескейбе т е л кебейс/н, Жайкалл?ь/п бала е з/с т / /ъ/п бер. Д ан/ /лоль/к ен/'cm/ fb/n бер. У)ояактарбь/ нам ь/сть/ гь/я бер, Тулпарларбь/ шабь/с/ль/ гь/я бер. Ж ом арт болсан, Жасаган/ /4йткань/мнь/н барль/fb/H, Энезел/ ем/рмен mamy-memm/, 7абь/сть/ fb/n бер/ Эзфлеген: ^айырбек Мырзахметулы 150
Бауыржан Момышулыныц елецдер! /-/айзабан кол босаса калам албь/м, 7олгань/п OKUfa/-/b/ коп ойланбь/м. Сь/збаган у шиканбай кеп катамбь/, Именбей, ж а л т а к т а м а й ашь/к жазбь/м. /\\ж ал т у р а/^бь/л, арбап м /л б е жакь/н, ^табь/м шала-шарпь/ ерлер ать/н. / \\ т жаль/нба /стелзен абал е^бек /4к н и е т п е н усь/нбь/м саган, халкь/м. 7\"еселзен жазушь/ ем ес - мен/'н зат ь /м , Керкемб/ жумь/р емес жазган хать/м . «С ерзек ой - ер сер/'зЛ) - бейб/ к азак Салмакть/ ел тань/сь/н ерлер ать/н. 1942 жыл Мен /стеб/м безенш е - мь/н /с теб / бесенш/, Мь/н /с т е б / безен ш е - ер /с т е б / бесе^ш/, Ер /стеб/ безенш е - ел /стеб/ бесе^ш/. Мен мь/нб/К/ болм асам - ер елб/К/ болмаса, К/'м /с т е б / бер еб/н? 07.02.1942ж. Мен бе абаммь/н жарал/*ан с/й ек - е т т е н , Ойь/м бар, кен/'л/'м бар жан т е р б е т к е н . Дк жалбь/, асау т е н 'з ортась/нба <4збь/-кепт/ т е р т - б е с жь/л ем/р/'м е т к е н . /4ксап, арнап а л ь /с т а н келзен/'мбе Рахь/м т/с/'п , к/'м еб/ мей/р/м е т к е н ? Ес/'мбе ж ок ж а р а тк а н сол кай пенбе П/р/бей кол кусь/рь/п кь/зм ет е т к е н ? Э лбе бос, эл б е к аст ь /н б/р/ м е еб/ Б ать/р га кеппен б/рзе жь/мь/н е т к е н ? Элбе кул, элбе к/нн/'н б/реу/ ме /(улкь/ /ш/'н жалбарь/нь/п к ь /зм е т е т к е н ? Э лбе акь/н, эл б е куйыу/', жь/ршь/ м а еб/ Энзе сап зор ать/мбь/ - лакап еткен ? )5!
8 л б е нэз/к, a/f н и е т хор /<ь/зь/ ма /леспей то за^ь/м а faub//7 боп к етк ен ? Э лбе с а й т а м /^ь/рмь/зь/ /fb/зь/ м а eó/ Сум /з/'не су тез/'п, жо/( кеткен? Умь/muva/f а л а ^ а с а р ж аа ган бась/м, Сол к/'м еб/ ж /рек ке э с е р е т к е н . Халцымыздыи дауы лпаз а^ыны, майдангер Касым Аманжоловтыц елецдер! Лть/ш уль/ шь/fb/n ту р , /(ась/м безен б/р a/fb/н/ /<и/'п-жарь/п бась/п ж /р Болбь/-ау мь/нау /{ь/рать/н. Шь/пь/п т у р гои бул к /н д е /(ась/м безен б/р а/(ь/н. Ось/ болар туб/'нбе ......лер/'нб/ у р а т ь /н /(зза/^ть/н ан/ мен еле^/и H aæ aô aü кетер/'п келем/н. Шь/fb/cmb/H ал аса аспань/н 7унбж теи т/р /'п б/р т а с т а б ь /м . «Ол/'м^ безен арсь/з сез, 1942 ж. /(айбан маган болбь/н кез? 1944 ж. Ол/'м -жауь/н, ем/'р - бос, /-/езе елей/н б о стан -б о с / /\\спань/мбь/ б у л т торлап, /(урь/сть/рбь/ бенемб/. /^ез/мнен ж ас бомалап, 7ект/м сонба еленб/. Жь/рь/мбь/ ба жась/мба Б/р cb/fb/n мен т а с т а б ь /м . Ж айнап /faúma ашь/лбь/ Ойь/м мен/'н аспань/м. 152
Ойлайь/н да жазамь/н арне/иен/, 1945 ж. Дамь/лсь/збь/^ есеб/ /<ен/л жел/. 1942 ж. б а й т а м ж ат/{ан сарь/ дала сь//(ь/лбь/мь/н Кен ем/рб/н /^аб/р/н б/лер ел/. 1941 ж. Сэбитке /ш/мбе ж анар т а у б а й ж а т ь /р жь/рь/м, Уш/(ь/нбап /ыулю каинап сурапь/ль/м/ Керерс/з сонь/н бур/^ап агь/лгань/н Ж ан^ь/рть/п жан ем/'р/'н, ойбын шь/нь/н. Эленн/н /(апта/лармь/н о т т ь / сел/н, 7олассь/з топань/нбаи ертез/н/н. б/лерс/'з к/м екен/н сонба, Саке, бул кунбе о т ш айнаган т е н т е д /н/'н. Майдан жырлары ^оштасу /(ош бол, бось/м, жа/{ь/нь/м/ Уа^ь/т ть/гь/з, сез ^ь/с^а. Кет/'п бара ж ать/рмь/н Сурапь/л б/р согь/с^а. Тепк/с/нбе согь/сть/н Д /н и е мензе/7 жат/^анба /4жал бейне ф а ш и с т сум /(ас/^ь/р боль/п шап/(анба, /(оян емес, абаммь/н, /(аи т/п бугь/п ж атарм ь/н / «Жаны т а т т / жаманнь/н^ Сь/налар кун/ ма^албьщ, Сь/налар к/н/ ж /з/тт/н, /(ош бол, босым, сез %ь/с/(а.' 3/л боп ойь/м, мен к е т т /м Сурапь/л б/р согь/с/(а/ 153
Цанцуйпы жау /(ара тубь/ канкуйль/ жау, переем беуш/ ем азгань/^бь/. Шулгауь/нбь/ ет/'п жалау Эз/н кь/лгь/п ез кань/^дь/, /р/'п-ш/р/п тозгань/нбь/. /4рмань/м жок ез кез/ммен Керб/'м бэр/'н, болбь/ т/лек, /(асиетт/ о т т ь / з/'лмен Кек/рез/'мбе кайнаган кек, 7\"ез/л жауга, 7ула ж/рек ! 1943 ж Мазасыз музыка Б/р мазась/з музь/ка з/р/лбейб/, Д/р/лбейб/ жер мен кек б/р/лбейб/. Сай-с/йез/ салбь/рап, сак-сак к/л/'п, /4жбаьа ажал, арсь/лбап, би билейб/. /(анбь/ коль/ ербенбеп ГLv/ллер заль/м, Дирижер боль/п, тур жалбап абам кань/н. бась/п озь/п кетсем бел бетхоеенб/, Керб/'^бер ме канбай к/й и/ь/гаргаяь/н. Уа, галамат, не берс/н бул сумбь/кка/ /С/йзе бась/ т /с е р ме, журт тамь/кка? 6м/р /н/'н, бул боль/ музь/каньщ /\\лкь/мь/нан ал, заль/мнь/н жань/н сь/к та / Ш!лде, 1941 ж Сен - ф аш исац, мен - цазацпын, Сен айтцандай «азиатпын» Сен аспаннан «жулдыз цацтыц» Мен д ал ад а туйе бацтым. 154
Енд1 мынау к;арайсыц тек, 1944 ж. Дэрмен1ц жоц, кез1имен жеп. Арланасыч, к;орланасын «Тутцын болдым TaFbtfa» - деп. Егерде мен туссем x;onfa, «¡амар-ак; ец TeMip Topfa. Олай болмай, булай болды Б¡зд¡^^ бах;ыт, азд1ц copfa. Сен - фашисс1ч, мен - цазацпын, Эз!ц айтк;ан «азиатпын». Тацгаларсын «философым», Еажабына табигаттын. Отан согысы туралы жыр IVtiHe, мен1ц алды м да жатыр, Ед!л орыстыц ежелден 6eciri бул. Рухындай аруацты ата-бабалардыц, Ойшыл булттар аспанда шомылып жур. С аратов, Тамбов, Москва - байтац eniM, KniHreH к;ызыл эскер сур шинелш. К^айнап а^к,ан болаттай келед1 ерлер, K^opfacbiHFa туй!п ап кекл 3iniH. Жау сурк;ия, тобыры жендеттерд1ц, Ажал досы, x;bipcbifbt кек пен жерд1ц. Оныч к;анды крлынан, ^анжарынан, О, бауырым, аз к;ыр*ын болды д ер юм! Апат боп елктерд) басып-таптап, Kjacxjbip боп, ерт боп душпан келд1 к;аптап. ATafa д а 6anafa сайлап 6yfay, Ж ыландай жанды жерден болды шах;па^. 155
Улы уран тау цырандай саццылдады, Дабысын улан-байтац ел тыидады. Сонау алы е гасы рлар тукп!р!нен, Туа суыц найзалар жарцылдады. Туст!к таулар, арцалыц те^ зд ер д ен , Агылды эскер намысын кек кеи/нрген. Кетер1лд! орыстыц ер урпагы, Бастап сонау цан цыргын Чуд келжен. Алты аспабы жарцылдап астында айдыц, Ж алын шашып жуздер1 шепп айбын, Аттанды кеп ерлер1 Улы Отанныц, Дауыл кунп бейне б1р шалцар айдын. Катал кундер дауысы дауыл болып, Гасырларды оятып, етл согып. Альпы тауын бетке устап сацц-сацц ет1п, Шыцты ушып карт бурют ер Суворов. Смоленск туб1нде курып шеб1н, Кутузов жур кекке атып зечб1репн. Канды ция тастарга кару к,адап, Москва тур баспа гып Чудтыц кел!н. Адам да, жер де, су да, ормандар да, Галым, тарих, намыс та, кек те, ар да. Бэр! д е тайталасы п м а й д а н а ен д 1, Ж1пттер, будан асар гажап бар ма! Карт Толстой жалын боп шыгып дем!, Ж азып жатыр, юм б1лер элденеш ? Кей кезде б1р ш алынад цулагыма, Глинканыи тым ауыр куранген!. С албь/я ж ара кеубезе, суркия жау, /^ етп ес е с т е я кая кь/ргь/я, т а л а у -т о я а у . Сея/'я арам с/иез/'я ш/р/'зеяо/е, Б/зб/я ауь/р жарамь/з жазь/лар-ау. 156
E yponafa сь/й/иастай /с/п-кеу/'п, 1943 ж. 7\"екаппарсь/п кет/'п бась/п, теу/п. Кулабь/нбай ж/з/нб/ /шке mb/fb/n, Енб/ незе бугась/н букыфей/п?/ Согыстыи, цыстьщ ызгары Cofb/сть/^, дь/сть/н b/3fapb/, бойь/мнан кетпей, боп сь/р/(ат. Е/иенбей жалгь/з кузбагь/, /4йналага болбь/м ж а т . /(айсарль/^пен сыр бер/ией, 1944 ж. Оть/р/иь/н /(арап би/'дке. % щ ан /fyc/(a may келбей, /(иялба жорт/^ан ди/кке. Жумагали Саинныи жырлары Даи^ты партизан, кернект1 ацын м айданда алды на патриотты^аск;ак; м!ндеттерд! крйганы байх;алады. Аттанарда /iem m /'м. /(ау/п буниес/ — енш/м мен/н, Сабага^/иь/н, /(acuemm/ О тан, сен/^/ Канбь/ жорь//( жоль/на б/рзе а т т а н ш ь /, Жарь/п шь/fap кеубе/иб/ еле^бер/'м/ ...Ж етм з жь/лба/и майбаннь//^ балась/на, 0/( пен о т т ь //( каулаган арась/на/ /4/{са /{ань/м ана/ибай /иен/ ес/раем, Шипа болар О таннь/н жарась/на. 157
Цанжар Э т / ф ж /з/ тун^иь/к сь/pfa батман, Б а ть/р колба кан кеш/п кекке шапкан. /4рсь/з ажал тан/р/с/ ак кзнжарбь/, Турбь/ с о л б а т катер/'п ж ербе ж аткан. К/м/'с сабын, cafacb/н cacnaü карап, Ек/ ж/з/'н к^ялай б/р сь/галап, «-С/'лтес/'мнен ж а^ь/лар ма екен с/н ?^- беп, Ма^ь/нбагь/ агашка керб/ кабал.. Собан кей/'н с о л б а т т ь /н к /ш т / коль/, С а р т етк/з/'л кь/напка су кть/ онь/. Ерл/'к аж ал oü/facma/i кез албь/нба, Елес/леб/ кау/'пт/ жорь/к жоль/. Айтылмай кеткен аманат /\\га жаубан елзенбе, /н/ калар безейс/'^... /(ас жауь/нан есес/'н /(анмен алсь/н безейс/^.' Ер майбанба айкась/п Урь/с салсь/н безейс/н' Жаль/н жу/ль/п, о/л к еш тж ш ащ ас/ларба. А^ын Сагынгали Сей!товт!ц жырлары О т а н согь/сь/нь/^ арбазер/, к ер н ек т/ акь/н, кесемсез шебер/ майбан тураль/ жь/рларь/нба /леменбез/'ше толгайбь/.* Жубан arara Мен буз/'н жиь/рма ж е т / жаста/иь/н, О ртен/п /лур алкара как аспань/м. Жиь/рма б ест/ ок асть/нба узать/п, Ть/м болм аса б/'р з/л/м б/ ашпабь/м. Ось/ ж а с т а /лел топь/рак буйь/pfan. Л ерм онтое т а кь/ршь/нь/нан киь/лган Бул фанибен Токай ба е т к е н ертерек, С у л т а н м а х м у т ... кер/п пе еб/ ер к ел ел 158
Согь/с мь/нау жалмап ж ат/(ан талайбь/, /(ан т ал аган дез/'н саган /(абайбь/. Онь/н обь/р енеш/нен оп-онай, Э тк ен ась/ ен-бойь/на тарайбь/. Жиь/рма ж ет/ /(атерл/ жас не безен, 7*ау/(ь/мел?л?/'н бар жоль/н б е зе зе н ? Жань/ аш и ть /н сенен е ззе к/м/м б ар ? Ш ай/т /сетсе/и, б ет/м б / ез/'н жабарсь/н. Кундел!п майданныц /<\"/нбел/'з/н майбаннь/н, 0/(пен жазган солбатпь/н. /í/нбел/з/'н майбаннь/н, О тпен жазган солбатпь/н. Шеж/рес/н шай/(асл?ь/н, /(анмен жазган солбатпь/н. Шеж/рес/'н согь/сть/н, /4рмен жазган солбатпь/н. 0 3 ¡htq¡ ^оргадым )^аза^ жер! Т е р т жь/л журб/'м бел шешпеи, /7аупаган е р т т /'н ер/'нбе. Зуль/м жаумен аль/сь/п, /(оргабь/м /(аза/f жер/н бе. Ормань/н ба /(оргабь/м. Ескертд/оутей ежелз/, /(органь/н ба /(оргабь/м. Ш ай/(астарба /(аза/(ть/н, Д алась/н ба /(оргабь/м. <4лмать/баи а с т а н а - Лбамбарбь/н б/з/нз/ /(алась/н ба доргабь/м. бес/ктез/ бебект/н, болаш агь/н /(оргабь/м. Лбай менен М ахамбет, Жаубь/ женб/'к. Л за тк е р . Жь/рларь/н ба коргабь/м. 159
Сурапь/лба /(аза%ть/н /4януь/мь/з т е з /н б е? Сол ж ен/сте тамш ь/бай, /лес/'м бар мен/н бе. ^азацстанныц Халы^ жазушысы, майдангер, кернект! а^ын Эбу Сэрсенбаевлц жырлары Солдат шинел! (С о е е т т е р Обагь/нь/н Б аты р ь/ /(абь/ран 7уганбаеека) Уа, сур шинель, сурапь/л кезенбербе, Э р т кеш/'п т а л а й х у то р , селенбербе. Жас/^анбаи жауган окка карсь/ умть/ль/л, Сен кеш кен жузб/'к б /л е й езенбербе. 7обь/рсь/п тобь/гь/мнан соргалап су С/рес/п сь/рть/н ба муз, бур%ь/рап бу. Ж а т жерл/'кт/ жапь/ра /лаер/ озь/п, Д езект/ ерб/н /с т /н е о р н а т т ь /к ту. Дейбе жаубь/н сь/рть/на к е т т /к ет/'п, 7*ексе бе ок борань/н несерлет/'л. Ж ел кагь/п желк/лбеаен етеа/^б/, Минань/^ жар^ь/ншагь/ ж а т т ь / тес/п. Жер/'м жо% бас саугалап, жан /(орь//*ан, Кейбе «т/'л^ аль/п к а й т т ь /к жау орь/нан. Ж /з/м суь/к, т /с /н б е й су р гь/л ттан б ь/, Кез/мбе т / н к/зет/'п жол торь/ган. Кез/'не б а т ь /л /(арап сум ажалбь/н, Сескенбей мен аркашан алга барбь/м, С о л б атть/к кек/реа/ме калган боп сен Ж /рез/м б/ ^ а т е р б е н /(оргап /(албь/н. 160
Ж /р зен б е намь/с о т ь /н о/^пен кесе/7, 5олбь/н сен эр/ жасть/к, эр/ тесек, Кеззе ущ ь/ ть/гь/лса /fap уст/нбе, /(anfb/ób/M етез/'нб/ acm b/fa m ecen. Л е т о м а т т ь / т е с /м е /(ь/сь/п жарбай, Ж а т а д етсем б/р/с/л боиь/м жазбай, Ленемб/ сен /(ь/збь/рь/п сала берб/'н, Жарбь/н ж/бек дерпес/н жамь/лганбай. Уа, сур шинель, сураль/л кезенбербе, 1943 ж. Ж /зерм/'з эл/ т а л а й езенбербе, Ж а т жерл/'дт/ ж айрать/п, азатть//(ть /н , Г/'зерм/'з ту ь/н т а л а й селенберзе. ^аза^станньщ Хальщ жазушысы, майдангер, KepHeKTi а^ын Жубан Молдагалиевт!ц жырлары Bip бассаи да, алга бас О ж е т елб/'н ж/'а/'т/ Эш/'н алм аи шь/бар м а? Кесд/лесден бушпань/н /<*ес/п m /cn eù т ь /н а р м а? Гайь/нба, жолбас жауь/нзер, Ел тагбь/рь/ /(оль/нба/ 7айь/нбасан од пен о т б е з е т болмас жоль/на/ Халь//(ть/н ь/за-дез/'нен С ау ь /т ки/'л сан /(аб ат, Ж ай т / с е р жаубь/н шеб/'не, Жауь/збь/ ел т /р санла/( am/ /(апь/ /(алма, /(ь/рь/лсь/н/ Эзбер/ дазган орь/на Эзбер/ м е р т бол жь/гь/лсь/н/ /(ac/fí/я шап, дарсь/ бар, П-363 16!
Э/и/рб/'н нурль/ т а н ь / /ш/'н/ Б/'р бассан ба, алга бас, М аллионбарбь/н ба/ъ/ /ш/'н/ Б!з жецем!з Ж аткан б а О та н жер/ о т к а жань/п, Турганба туь/скан б ар жауба /(аль/л. Же/^бесек, жойкь/н к а й р а т шь/гармасак, Ж /'з/тт/'н незе ж/рм/з ат ь /н аль/п? Ж е^ем/з/ Же^/'с - с о е е т абамь/ а т ь /. Б/'зберм/'з а з а т ел7ер а б а м з а т т ь /. Сенем/н партиям а, ер халкь/ма, /(анбай куш бул б/ниебен обан а р т т ь /? ^аза^станныц Хальщ жазушысы, майдангер, кернект! ацын Музафар Эл!мбаевт!ц жырлары Журект!ц сощгы жыры О т оранган Берлин... майбан шеб/'нбе Эл/'м - б/'ззе, б/'з ш/й/'лб/'к ел/мзе... Диян-кеск/ кь/ркь/сулар акь/ргь/ /\\с ф а л ь т т / бе кан-топанга бать/рбь/. Б урь/ш тагь/ /й. Б/'з б/'р/'нш/ к а б а т т а . Шь/жгь/рь/лган баль/ктайм ь/з т а б а ^ т а . Эбей/ акеп орнатканбай кермезе, 7урбь/ рояль как о р таб а белмебе. Дез байлана Шезолихин - ж ас акь/н Дуние мунь/н б/й/м анзе косать/н. Балан жь/рь/н анзе косса бала акь/н Ке^/л/'м/'з б/р желп/'н/'п калать/н . Сагь/ньдитьщ т а т т / назь/н ан козгап, 162
/ш/м/збен ж ь/лайть/нбь/з, жан бозба/7. ^нсайбь/ арк/'м Лшхабабь/н, Рязань/н, /S/f/лебес/н, Ерееань/н, /(азань/н... Eypb/avmafb/ /ü. 6/3 б/р/'нш/ /( а б а т т а . /(ос б/й/рбен жауь/п к е т т / o/f з а м а т т а . Ж ас а/(ь/нбь/ рояльб/'н албь/нан Жуль/л л?/cm / опась/з о/f ка^гь/ган. 6yfa /(албь//( /рзе-/рзезе жабь/сь/п, Журек б/рс-б/рс... Шеке сол/(-сол/(... %ан /(ь/сь/п... Ось/ с а т т е ер/ленд/ ебен б/рк/'/7 ол?. Рояльб/ к е к т е й е т т / б/рк/н о/(. /-/аз/к сь/мбар сь/нгь/р-сь/^гь/р киь/лбь/.' Ось/ болбь/ со^гь/ аккорбь/ m /ü /'нб/. /з/з/нбей сал/лаяа/лл?ь/ марш ть/н Ж а/(ь/яба/лар жа/л /(L/янь/н аль/с/ль/л(/ /(ула/ъ/мба сол музь/ка ж/зерл/ Сонь/ айл7/(анба Mafan нанар к/'м енб/?/ Ж ансь/з рояль... жанбь/ т е р б е л co/^fb/ р е т 71ь/на калбь/ - aùm ca/f аб/л.' «Олб/7^ - беп. Л/(ь/н ж /р е к аккорбь/ндай ел ен бе Л йть/лм ауь/ мумк/'н емес... Сенем мен/ Ж /р ек со/#ь/ б/р л/п/л/н т е б е р б е Жан бармен/ оралбь/ ма елензе? /-/е деб/ екен жь/р кес/леле/7 /л з е р с е ? «/(айран, ел/м, кош/А) - беб/ м е ер л ер ш е? Сонгь/ жь/рбь/н ез/'з жоль/ манз/'зе Ш еш /лмезен жумба/f боль/п калбь/ бе. «Шь/найь/ а/(ь/н /з/леб/ еленмен, - Д езен халь/к на/(ь/ль/на сенем мен. Ел/н с/й зен ж /рек/лербей манд/ не; Сол ш э х и т т е р жасай/лугь/н манз/зе/ !63
Ту лккен (Ерл/к бастан ь/) О т тумш алап ораган Берлин - т у т а с там у^тай. Д*инизялац - кен алан Дарауь/тть/ тань/тпай. Ем жа/^тан теккенбе O/f маиь/рь/лбь/, o/f кагь/п. Эуе кайнап кеткенбей Дспан т у т а п , кек жань/п. С н ар яб тар ypfb/лап, Мина - бер/ уль/fan. /нз/'п мибь/ бургь/лап, Дула/f т у н ган шуь/нан. Да/^ь/л/ль/рбаи кайь/рбь/, Ж албь/рать/п асф ал ьтт/. Д/f кагазбаи айь/рбь/, Унтап кекке т а с т ь / а т т ь /. Т/лз/лейб/ бауь/рбай, Деск/лейб/ кауь/нбай. Ж /нбей т /т /'п аланбь/, Илеп ж ать/р камь/рбай. Дезб/ убай ашь/л7ь/п, Д ект/ т /т /'н улайбь/. Дезбен кермек жас ь/ть/п, А с ф а л ь т тась /н шь/лайбь/. Дайранбаган ш аба^тай /4уа т а п п а й ж утуга, Жь/лжибь/ екеу ала^тай , С/лекей/н жуть/на. /7ейл?енант жиь/рма б/рбез/ Дошкарбаее - комезеоб - Эрш еленер /лаер/ Лапь/лбаган nafb/з о т . /риаорий Б улатое - Тел балась/ Вяткань/н, Дей барлаушь/ беп ать/п, Д ал т ж/бермес баккань/н. !б4
Екеу/н/'н албь/нба барлауо/ь/лар бел/м/; 7/р/лер бе бар мунба, /<еб/ - е л б е с т е р ел/'з/. Эл/лер ок ет/н б е - 7/р/зе m ac камалбай. /-/ь/санага ж е т у зе Жь/лжибь/ екеу амалбай. Мина з/р с -з/р с жарь/лбь/, Джал боль/п шашь/рап. Ек/ аяк кэб/мз/ Ушь/п л?/сл?/ кась/на. Ж /рек ж уткая еж ет т е Шоршь/п т / с т / шошь/на. /(арап еб/ сол бетке, барлаушь/лар тусь/на. /(у т о м а р б а й ен сурсь/з, Ж арась/нан кан ба акпай, Ж ать/р е/сея кимь/лсь/з... Ж /з/ тань/с солбаттай. Эл/ бесе, т/р/ екен, Рахь/м жазбай тань/бь/. б аш к у р тстан уль/ екен. - Рахм атуллин/ бауь/рь/м. - Лр/м/'н гой/ /<ерб/'н б е?/ /-/ичауа.' И л т а ш Л е й т е н а н т /... «Сабан туйл бь/на берлинзе/ безалм а/.. Длга, енб/ т а р т /... ... Эл/м барь/н ойласан, 7*ес/н ж ерзе жабь/сар. Елб/'н камь/н ойласан, Ерленб/рер намь/с-ар. 7 а р т т ь / Рахь/м как жарь/п 7амук оть/н тес/мен. Эйтсе-багь/ сактань/п, /<*/б/рлейб/ /ш/нен. Умь/ть/п о к т а н бугубь/, б ас имей б/рак тем ен зе, /Сетер/п н а р т т а й туь/мбь/, 165
Мен ез/м жь/лжь/п келем бе? Бул с э т т е ань/к б/лмеб/м, 7ь/н чуал? куйь/п бенеме, Кь/зь/л т у баста/7 /лаер/, Кетер/п мен/ келе ме?/ Не^урль/м /(ь/зь/л туь/мбь/ К е т е р с е м арбай суй/'п мен, Мереи/'м ерлеп со/урль/, Эз/мб/ керем б и /ктен /// Оц етпейт!н комбат - Ок етп ей т/'н комбать/м/ Кун ж е т п е й т /н к о м б ать/м / Батальон ащ аста - Комбат алба, колба ту / - Ок етлей т/'н комбать/м/ Кун ж ет /7 е й т /н к о м б ать/м / Ось/лай бер ма^тань/п Онь/н эрб/р солбать/. Домалань/п аль/стан Л то й салса Бек/шее. К атар ш апть/к намь/ска, К а т а л жаумен шек/'с/'п. О ть/з ек/ жась/нба Орба бузбь/ тайь/нбай. Майбанба ба кась/нба Кемал женеей айь/нбай. Эжуалал ажалбь/, 7алай ка/^ть/ топайбан. Ол жайлаубай ажарль/ О рт шалса ба отайган. О/^тар т е с к е н шинел/н 166
Шурк-шурк mop бейне. Музейбе енб/ керем/н Эз кез/ме сенбей бе. Толган орбен омь/рау /Sma/f-м ерей - бар/ бар. Э т т е н , уа/(ь/т - собь/р-ау Манбайба сан т аб ь / бар... У^саганбь/ Хак/мзе Сь/намай-а/( « б аты р а бе. О тан-ан а жоль/нба бать/рль/кка т а т ь /р не?/ O/f е т п е й т /н /<омбать/м, Кун ж е т л е й т /н ком б ать/м / Ось/лай бер ма^тань/п Комбать/нь/л( солбать/. Шашубай ^ошцарбаевтыц ene^i Майданда елген ¡тме (ф о то су р етк е /fapan жазь/лган) Каль/н орман жаль/рагь/н жа/иь/ль//7, М анбайь/на кь/зь/л жулбь/з m afb/нь/п, «Ж енешеме ескертк/ш ^ - бел ж/берзен Сурет/'не оть/рмь/н мен табь/н ь/л С урет/н е карасам ба cafb/Hb/n, 5/pa/f кезбен ж ас текпейм/'н а/ъ/зь/п, Ер ел/'м/н кумуь/п елб/'к, елсек т е Жауга намь/с ж/бермеб/'к жа/ъ/нь/л. /-/е арм ан бар - О тан ь/м бел ел зен зе С талин беп жантас/л/'м берзензе, 167
Не арм ан бар анам /ш/'н - ак ел/'м, Элб/'м десен, елен сонба, ел зен б е? Элб/ тэн/'н, а т ь /н б/'рак е ш т / м е? Ж ауга сен/'н кань/^бь/ ел/'н кеш/л/ м е? Жанга - жан ап - сауап emm/ бась/на Ер боп туь/п, ер бон елб/'н - б е с т / бе. 6/рзе ту ган б/р анабан, сь/нарь/м, Г асть/ жарь/п шь/нга шь/ккан, шь/нарь/м Кез албь/мнан бейнен ма^з/ кетпейб/ Ж аркь/рап т у р кек/ректе шь/рагь/н. Жауды жецбей, басылман /(ь/зь/л ер/'м коргаган, Ел/'ме б ак ь/т орнаган. Гитлер безен сумь/рай, Ш апть/ Kanfa тойм аган. /(анкумарбь/ жо/ога, /(ь/ль/шпен бась/н ки/ога, бать/рлар кару кайраган. Дль/стан т о я т т/лезен. /(ь/ранбай кез/ жайнаган, К/рк/резен к/нбей боп, Гебес/'нен бушпаннь/н, /-/ажагайбай ойнаган/ Ж анталаскан бушпанга, /(арсь/ кару устауга, Ь/за кернеп бойь/мбь/, Мен/'н бе кань/м кайнаган. К ектен т /с к е н жась/лбай. Дабь/л каккан лашь/нбай. 7\"/й/лсем m ac жарганбай, 7уягь/н жауга шаншь/бь/-ай. 168
Сункардзйь/н самгап уш/^анба, Ж ау /(арась/н ^ашь/ргам. /\\ранбарь/ ашь/лган, Лйуанга ем/'р бас урман, Жаубь/ женбеи бась/лман/ М айбанба ерлер согь/сл?ь/, Хал/(ь/мнь/^ к/ш / П70гь;сть/. Екл/'н/ т е ^ /з тас/(ь/нбай, Сар^ь/рап кеп кось/лган. 7о/(сан л ю ^ /з арнабан, Дшуь/ жауга бась/лмай, Сез/ жайбь/н П7ась/нбай, Т\"екл7/ а^ь/н Ш ашубай Ерлерае жь/рь/н арнаган. 169
Мэлжпен кездескенде Дмансь/н ба, Kapafb/м, балам Мал/к, Душпаннь/н орбась/на ойран саль/п. Д/ímafaH ан а c /m /н аб ал уль/м, Бер/ келш/, б/р с/йей/'я албь/ма аль/п. /(ош келб/'н, карсь/ аламь/н, Мел/'к балам, Еб/зе, /(обь/ланбь/ сен/'н бабан. Дманзелб/ бать/рбай т о п т ь / жарган, Риза т у га н ел/'н, б /з/н саган. 7/леб/м m/леу/'нб/ /й б е ж аты й , /(оль/ма зармонь аль/п, эн шь/ркать/п, Мь/н р а з м е т с/й/'кт/ п а р ти ям а, Белензен мактань/шка ш арь/ктать/п. Жарасбай Нурлан Mauri жас (Меншукке) Он mofb/зба о т к а /ф/'п барган кь/з, Жауган о ктан жас^анбауь/н барлань/з. Эл/м/ емес, ерл/'з/'мен Б а т ь /р ол, Бойжеткенн/'н ер бейнес/ - елзе ань/з. Жь/лбар, жь/лбар, бейб/'.* « Б а т ь /р - елубе...^, Езбе М анш/к - к^ь/н т/'п т/ сенузе. Ж аралган ба жок еб/ гой Ол б/рак Э т/р емес, ок борать/п себузе. Момакан кь/з з/л зе, кунзе куш тар-бь/, Жайбарь/ ж /з жау керзес/н сустанбь/. Ел безенбе елж/рез/'ш ж ас журек /7улем етке т е н с е , болбь/, - устамбь/. Д ал а кь/зь/, баркан Елб/'н аруь/, Кен/'лбе - з /л , колба - суь/к каруь/. Б/збер уш/'н калкан е т т / кеубес/н, Жабь/мь/зба Жулбь/з боль/п жануь/. 170
Элке/и мен/'н, apyafb/н сь/йлаймь/н, /4сь/л ару еабел/'кке к^маймь/н. Карь/нбась/м калган ме^а/ ж ас боль/л, М энш/к /ш/н махаббал7л1ь/ жь/рлаймь/н. Ей, курбь/лар, б/а/н би/'к самгайсь/^, Еске сонба Ер М енш /кт/ алгайсь/^. М анш/к /ш/н наз/к бола тус/'ябер, М анш /к /ш/'н бакь/Л!ть/ боя аркайсь/^/ ^ Ы З Ы Л ry n iM СМансия - Манш/к) Мэнсия, Ол?анбь/ сен c /ü /'я еб/'н, Жань/нбь/ ш /берекке m /й/'п еб/'н. 7yfaH ел; «*л?уйгь/нь/м^ б ея неае ай/ляась/н, Ел /ш/'н шь/бь/н жанбь/ киь/я еб/'н. Ж а й р а т ь /я ж /р а ен кез/'я, жзубь/ жаншь/п, Мерл? болбь/н кан м эйбзнбз, кайран М анш/к/ /з/лаен саба/ъ/нан кь/зь/л а/л/м, К етеб/ сен/ ойласз/и, кеубем шаншь/я. Эжел? кь/з, em e барды/! жаль/нбэумен, Кош/лэсь/я, /лаермеб/'я у4лал!зумен. Д /ние нео/е б/рк/н езаерсе бе, Эшлейб/ сзнэмь/збз ал/ль/н саулен. Мэна/ жас, бозбагь/м ба, арбагь/м ба, Не берм/'н сен/н ауь/р тагбь/рь/на? ез/'яб/ Жен/с к/н/ еске аламь/з, б а с и/'я ya, 6apufa/.. ^руа/ъ/яа.' 17!
Бес/нм#/ бел/м %аза%я?ьщ ^¿?сар А(ь/рань/ Хал%ь/мь/збь/^ хас бать/рь/ Бауь/ржан Момь/шуль/на арналган /(аза/( а/(ь/нбарь/нь/^ жь/рларь/ жене ма^банзерлерзе ме^з/ /(арь/збар ке^/нз/ буь/н еюлбер/н/^ еле^бер/
Цасым АМАНЖОЛОВ Бауыржанга 6/р бауь/л сапь/р<3ь/ кеп ер/л л/ен/'з/'н, 7*енселл?/'п л/ем/р /лопан б/н аеж /з/н. 6ел?/не myfan жерб/н е ш п е с т е а гь/п Ер жазбь/ ез кань/мен ж /р зе н /з/'н/ Нак сол кез ecm /6/м /иен ер б/б/р/н, Д т агь / ал/ь/н аль/п келб/ бурь/н. /сл7/нбе л?уган елб/н т у р б ь / тол/(ь//7.' «Бауь/ржан Момь/шуль/^ безен б/р /и. Д/(ь/ннь/н а/^сункарбаа ж /р е з/ бар, Дл%ь/нбь//и б/р керузе боль/п кумар. Ке/ллембе к/рк/резен к/н баусь/н Ж ер ест/'п, желк/лбезен з /л ь/нл/ь/зар.' /(ан м аабан каталал?ь/п ш елбезенбе, /<ез болбь/м жалл?ь/лбаган ек/ кеззе. /íen емес, кезбер/ foä Бауь/ржаннь/н, Е л е с т е п мь/н кер/нер б/р керзензе. боаь/ бар б/збен зер/ ба/з/рек, 7\"/п-т/к боп абь/роаь/н т у р ган /л/реп. 7оп ж ара кер/'нс/'н беп ек/ аь/гь/, 7у/*ан ж ер ж а р а т ь /п т ь / онь/ /р/рек. Оаь/ бар б/рбе бауь/л, б/рбе жаль/н, 7ен'збей те б /р е н тк е н т е р е н жань/а. Д лганбаа 6oüfa жаь/п бар куал?ь/н, /<ешез/ ез/ кешкен уа^агань/н. Кеабе ол как семсерл/ зенералбаа, Кейбе ол к/ù кен/лб/ а/(ь/н жанбаа. Эм/рб/н ол шел// /иен бул ш е т /н е Эрес/ ерен ойбь/н тарть/лган б ай . Ж ан у%пас жумба/f ем ес б/р жась/рь/н, Д а т а б ь / ол л?/ке карап жур/л^а сь/рь/н. Ж арал7пас ж амап-жас^ап ж у р т еск/'с/'н, Со/*абь/ ез б/кен/ - сез ась/ль/н. Оаь/ бар /(аяль/нь/н кааать/нба, 173
Л баспас апарь/п б/р сал са/j ты ^ га... Б/р бэурен ойнап-кул/п omb/pfaHb/, Ж алл1ь/лбап ек/ кез/ карсь/ албы ^ба. «Б ать/рь/м - 6ауыржань/м.'.)) бейб/ халкь/м, Дль/п уш акь/нжурек ерб/^ ба^кь/н. Келешек келе ж ать/р керем/н бел, 77к бась/п myfaw ж ербе жураен калль/н. /^гамыз атагь/на аскар may me^, Жау келсе - жаубуиректей е т е р жэукем. Еменбей ерезесер сурапь/лмен, Бась/мен б у л т т ь / жайпап б/'зб/^ Бауке^.' Гали ОРМАНОВ Полковник Ке^ес/п кеп оть/рбь/м полкоеникпен, Булбь/рап еске т у с т / еткен -кеткен. /(абаль/п кабагь/на кеп карабь/м, Турганбаа турпать/н ба казак б/ткен. Б/рбе т/к, б/рбе сь/нь/к б/рбе к а т т ь /, Ж айбарь/ ке^/л/ т у с с е м ах аб б атть /. Ж алганнь/^ жазь/, кь/сь/ кабагь/нба, Б ать/р ь/н к/м суймес/н бул с ь /м б а т т ы / 7арь/нса m a6ufam b/ б/р-ак уь/с, О тк ен б ей т а л бойь/нан а^гарбь/м куш. Г/к ескен т у га н ж ер зе кара еменбей, Халкь/мнь/^ калагань/ сонбаи туь/с / /(ош тасть/м курм ет е т/п лолкоенмкпен, /(азакть/^ б/р уль/сь/н ум /т етк ен . «Бауь/ржан); бесе барль/к улкен-к/ш/ Еле^беп кулак тур/п, кез/н т/ккен. 174
Э б д т д э ТЭЖ!БАЕВ Бауыржанга Келем каль/н /(ара орманмен, Керсем бейм/н т е з б е п сен/. /(apa кустар кектен тензен, безем е/л/ жолба мен/. Шеа/нбеб/м, сескенбеб/м, 7о%тамабь/ canfan эн/'м. 7ек /лез/рек же/лсем беб/м, Cafb/HfaHb/м - бауь/ржань/м/ Д/^айь/^бар ортась/нба 7урдьщ бер/'к ж ас еменбей. Кер/скеннен жайбь/н кушак, Гашь//( ж арлар к езб еск ен б ей ... «К°ш^ беб/'н сен, м/'нб/'н а т к а , /(у/л/fapyfa бебектерб/7 Кайь/рь/мбь/ аль/п, кемп/р а й т к а н ,- Сен екенс/н, у к ть/м енб/. 1942 жыл Суйшбай ЭРАЛИЕВ (Кь)ргыз а^ыны) А^боз ат минген колбасы Княжий Клин селось/, Ж айлабь/к ж ет/'п m ep/'н б/'з. М айбаннан жь/рак ж ер ось/, бул б/рак к /з е т шеб/м/з. Ось/нба то ксан ж ол-торап, Умь/mna жалгь/з м/нбет/л/. Манба/ль/н т е к с е р , /лур /(арап, К/м келб/, бубан к/м к е т т /. ... О й к астап м/не, /4кбоз am !75
Ж ар/f em /п албан кер/нб/. Дсланнан элбе нак сол cam Д/(ша б у л т о^ь/с бел/нб/. /(уйгь/ть/л келеб абь/рбан, /(урбь/ма а й т т ь /м «Бауь/ржан/ 7 о /(татам кубай болса ба, У стае^а бар/ ба/ъ/нган.'^ Сол Момь/шуль// Б с /т т /м , Днь/збай ать/н кептенз/. /1олкь/мен жоль/н кес/лт/ Маскеузе шалман кел колбь/н. Болсам ба кань/к ба^^ь/на, /Кармел ем ез/н ем/р/. Онбайбь/ желмен шалкь/ма 6уркань/н ек/ ен/р/. Келеб/ зулал команбир, Майбанба сонбай ер екен /íep/нб/ кь/зь/к маган бул, 7о% татсам ол не бер екен? Белз/мб/ сезе койбь/ ма, í /зз/н/н т е ж е п ать/нь/н, Элбене т / с т / ойь/на, Дя^га к е ш т / акь/рь/н. Кексе ме бесем, жас екен, Ж /з/тт/н бей/ mac бекем. Жаль/нан cunan боз а т т ь /н , Дяуль/ т/л б е сез катть/.' Куль/нь/ боль/л ж /рм езей, /(ь/ргь/збь/н, албе к а за к т ь /^ ? «/(ай т /л б е ? - б е л т у р , - сез кеб/.», /(абала маган карабы. О, н е т к е н е т к /р кезбер/7 Энменнен е т /л барабь/. «/(ь/ргь/збь/н.'^ беб/м кь/мсь/нь/л, (Т Ь ^ т а т к а н /tu /'н каймь/f a j - Бауь/рь/мсь/н, о р т а к m/ptu/л/к - 176
Еаргалмь/н т а л а й айль/ла ... 7 ан ить/л ул бол ел/'не/ - /(оль/мбь/ албь/ л/л/'п. /S/ль/лбь/ /S/(6o3 apfb/Ma/f /З/f с / т к е маль/л алгалбай. у4р/(ь/рар Д/(боз у р ь /ста, /4 щ асть/л кь/зь/п буь/лал. Ж ар^ь/лбар /fufb/p кь/ль/ш т а , Сь/л^ь/рал шь/гь/п /(ь/ль/нан. Ж аксь/ а т т ь / н керк/ ер/'мел, Ж арасть/к солбал бар мулба/ Кллобал т а л а л кер/'л е/и, Ер Чапай турбь/ албь/мба/ к;ыркуйек, 1942 жыл, Дэулетбас БИСЕМБИЕВ Улы ага Бауь/ржан - уль/ afa/ «Уль/)) а т а г ь /л бермеаел. «Момь/шое» беп шакь/ргал /\"епералга келмезен. «Ое^-ь/н алмал орь/сть/л, «/(азакпь/н.^ беп таль/скал. Уль/ боль/п М омь/шть/л, /(алсарпь/fb/H т а л ь /т к а л . Ж/бермел жаубь/ Маскеузе, Н ем/cm/ /{о¿/бай т о г ь /т к а л . Жауга ш абар албь/лба, П алфилоепел жоль/ккал. /(умь/рс^абай каптагал, Ж аубал /fop/fb/n кашпагал. 12-363 !77
Джбаьа ажал келсе бе, б е т п е - б е т т е саспаган. Полкоенак бауь/ржан, Ж ауга жер/н бермезен. Коршаубь/ бузь/п сан р е т , Нем/ске бась/н амезен. бермей бать/р ата/^ть/ «Уль/^-нь/ «oe^-/fa алмаспай. бауь/ржан - уль/ жазушь// ¿í/b/Hb/fb/n шь//(/(ан алм асл1ай. б а ть/р afa бауь/ржан, К а з а к а а т ь / н ме/^з/лж, /(олбасшь/ боль/п калась/н, Дуние ж/з/ тань/ган. Жазушь/, бать/р барась/н' Эз/нмен а т т а с улбарь/н, Сер}кбай ОСПАНОВ б/р арм ия болабь/. Еземенб/ ел /ш/н, Ш э /fb/pca can/fa тураб ь/. Дана батыр - MeniK Габдуллин Ж а н б/ниес/ жабь/раган к/нсанбь//(, Кек/рез/ кене кум без к /ü санбь//{. Ж айбара/^ат жумса/f сез/ ж /б е кте а Ж а н га б/'збер у/(саса/( б ел та м с а н б ьж . бааь/бь/мен ш еш етугь/н тагбь/рбь/, Ш а р а т ь/л га н т о за гь /н ба сан /(ь/рль/. Е р м/'незб/, уль/ m yn fa албь/ кен б/лажь/м ж о/f бемес/ме т а н нурль/. Керб/к т а л а й бать/рларбь/ т / л е зе н , 178
/(ас жаупзрь/н тэн/'р/бей курезен. 6/ра/( т а сол am afb/на жань/ сай Керзен жо/f ем жанбь/ нагь/з б/резей. 7арих болган т а л а й камал аль/нган, /íep/нбезен не бать/рль/к сагь/мнан. /4л агамь/з, ж айсан жанбь/ Мел/'кке Б ат ь /р л ь /к ть /н ез/ кел/'п табь/нган. Ж олбас ет/'п каш ан болсь/н а^ь/ль/н, C acnafan ол байь/пть/ ойлап акь/рь/н. Э ткен еркез жаксь/ль/^ть/ орнать/п, Ж урзен ь/лги а/( 6ocafa ш ать/рь/н. Д ара боль/п кеззе урмаган, Д ана боп, Ж урзен жер/ улз/'-енезе сана боп, Э з элем/ ез/'н гана кинаган Ж анга ауь/р сез ай тп аган ол нала боп. Нур жуз/'нен мей/р/'м/ т е з /л з е н , Эм/р/мен енезес/ ер/лзен. Уль/ т у л г а м ак т ан ь / боп ел/'н/н Орь/н anfan журез/мн/н тер/'нен. CepiK ТОЛГАНБАЕВ Ацырап артындагы аналары... ^нь/рап арть/нбагь/ аналарь/, Жиь/рмаба жес/р каль/п суйзен жарь/. /(азакть/н т е р т жуз мь/нь/ ж а т жер кушть/, /(албь/рь/п а р т т а ж ет/'м ул-кь/збарь/. 7уганбар оть/зь/нш ь/ жь/лбарбагь/, Л ем есенбер m ay ась/п, кь/р бармабь/ Керес/'н/ б/'збер бе кер/'п ест/'к, Эл/п-еш т/к то /о боп бар армань/. /(ан майбан, еркез/ жок, шагь/н ауь/л (Экемб/ ем/'с-ем/'с сагь/намь/н) 179
/(ар кеш/п, ж аланаяк керш/ уйбен, Шок т а сь /п кун/не б/р сабь/ламь/н Дк^анба бузаулабь/ ала сиыр, Дк т и б / аузь/мь/зга бара л?/и/р. Мен ж а т т ь /м бауь/рь/нба кек бузаубь/н, Ез/збей екеум/зб/н анась/ б/р. Д ала аяз, карь/п боран, каскь/р уль/п, Эжем/'з бем т а т п а с т а н ж а т т ь / суль/к. Днамь/з кь/рба калган кь/рман барь/п, Экелер б/р кос уь/с с е к т / ушь/рь/п. /(ар ер/'п, т /р /л е р е е к е к т е м келб/, бризабир ка/ишь/ уй/р/п, к е к т е м келб/. Сиь/рбь/ боразбага салмабь/н бел, С устанбь/ т/р езен б ей кек пен жерб/. /(ур сулбер т е к жокшь/ль/к кь/скан жанба, 7ез/рек е р ж е т с е к бе/7 куш тарланбь/к. Уйкь/ канбай кезберб/ т ь /р н ап ашь/п, Ш емеле сап, шеп шауь/п «ЧК^ айбабь/к б а с т а л м а с т а н балаль/к, бойба апть/к, Терме тер/п, кузембе кой ба б акть/к Кун/ бойь/ богаш а и/л/п бел, Гун/ бойь/ онаш а ойга б а т т ь / к Ось/лай е т т / б/зб/н балаль/к шак, Ойнамай, пак-пер/ш те балага уксап. Э л п е ш т е п барь/н бер/'п аялабь/, Жиь/рмаба жес/р калган ана кушак Е р ж е т т /к , есейб/к б/'з сел е р т е р е к , Экезе тус/м/збе сан еркелеп Дк сут/'н анамь/збь/н актабь/к па? 6ап табь/к па белент/п ак мамь/кка?/ ¡80
/(аз/рз/ ж етл/с пенен сексенбез/, Мун - кайь/к арм ан - ескек етк ел б ер /. 7/леу/н m/леп ypna/f оть/рабь/, Сурапыл со^пась/н беп кектем жел/ Мм б/лер... а к т а б ь /к па ел сен/м/н, f/з/ булбь/р боп барабь/ кешез/'н/'н) 6oü6afb/ бар к у а т т ь / берзенбеим/з Болса екен шуагь/ мол кеш ер кунн/'н Ба^ытжан ТОБАЯ^ОВ 5i3 согысты кермед!к Б/з кермеб/к cofb/c epm /н, кермеб/к, / \\ т т ы аскерзе, тан к к е бе ермеб/к. У)оалаган бауь/спенен а т о й сап, Ж ау б зо ть/н жауь/п ж а т ь /п елмеб/'к. Б/з кермеб/к согь/с epm /н жалмаган, Ж ар ты елемб/ шарпь/п к е т е жазбаган. Б/з кермеб/к ань/раган анань/, Ест/меб/к жес/р бауь/сь/н сарнаган. «-Экем кайба?» безен б ала бауь/сть/, Ест/меб/к, канша ypna/f ауь/сть/. Сол урпа/^тар Жен/с кун/ ось/лай Эткен/мен, кеткен/мен кауь/шть/. <?Отаным/А) беп о ^ а ушкан ес/лбер, Д зам аты н ж октап калган жес/рлер, Бул с у р е т т е р жазылган гой ж /р е к те , /Syb/cca ба неш е к/нбер, бес/нбер. Б/з со гы сты кермеб/к, кермей/кш/, Эл/м себер сезберзе сенбей/кш/. /4на м енен балань/н ш а т к/лк/с/н, Ести/кш /, «келешек, к е л ^ ,- бей/кш/. Б/з cofb/cmb/ кермеб/к, кермей ест/к, Лркасынба акен/'н ж елбей ест/к. Д т а жоль/н куамь/з, куламаймь/з, 18!
7/рл/ктез/' намь/сть/ бермей ест/к. Va, Ж ен/ст/'н куэс/, арбазер/м, Салайь/кшь/ ензе б/з жанга кер/м. Как байрагь/м желб/реп как ac/iawfa, Ман баламба жуйтк/с/н манманзер/м/ Махмутбай ЭМ!РЕУЛЫ Дар^ан минез, дария ой, дара шыцдар /(ан майбаннь/н ж /р е к т е жарась/ бар, Kaüfb/cb/ мен з/л/ бар, налась/ бар. Драмь/зба ж/рел?/'н алш ан бась/п, Дрбазерлер азайь/п барась/нбар. /(астерлейб/ халкь/мь/з каьармань/н, Ж /p ес/нбе сан жарь/к, сапарларь/н /(айран ерлер, каьарман арбазерлер, /(албь/-ау сирел бул к/нбе катарларь/н. Ерл/к с /й зен ел/'не с а л т ь /н унар, Ж /збер/нбе жанган ол? жаркь/ль/ бар. «Согь/с^ б езен салмагь/н жалгь/з сезб/'н, Буз/нз/ урпак езбер/'н аркь/ль/ yfap. Жасканбаган жауь/нан жаракл?ь/ ер, Ерл/з/нб/ ань/з fb/n т а р а л ? т ь / ел. /(аьарманбь/к безенб/ кей/нз/ урпак, Ж /збер/'не сенберб/'н карал б/лер. Д аркан м/нез, бария ой, б ара шь/нбар, Жаркь/н ж/зб/, ж урез/ а к, жань/ ась/лбар. Драмь/зба ж урет/н алш ан бась/п, М айбанзерлер азайь/п барась/нбар. 182
Батырларга /(ас жауь/н сазбай илезенбер/м, Джалбь/н orb/ тим езенбер/м , Сара а л ть /н сь/нбь/ сирезенбер/м, Сенберзе иб/м бась/мбь// Душпанга бась/н имезенбер/м, Саткь/нбь/к сауь/л? клмезенбер/м, Э лузе «/(оль/ л?имезенбер/м^, С енберзе иб/'м бась/мбь// /<ек л?у бо/7 кек/ле кер/нзенбе ерлер, Ж /р ект/'н Е л зе /лер/'н берзенбер, Ерк/нб/к ал?/ль/ сен/мзе ерзенбер, Сенберзе иб/м бась/мбь/.' «О/лан/» беп ол?/fa жань/н берзенбер, «Халь/zf/^ беп кась/к кань/н берзенбер, Намь/сь/н /(ось/п ж эль/Hfa ерзенбер, С енберзе иб/м бась/мбь/. Ma/f/лан е т е м /з жау жь/ккань/нбь/, Жь/рь/ма кость/м эн fb/n бер/нб/, í /леб/м мэнз/ сауль/^/ларь/нбь/, И/'п етем /'н бась/мбь/.' Жупар ^ОЖАК Kemipe гер, боздацтар! Кеш/ре зер, бозбэ/fmap, е р т е ке/лкен, /íeuv/pe зер, е с т е л /к е р т е ж еткен . /ieov/pe зер, арбазер, ербен епжен, /íeuv/pe зер, жен/слен ж е т к е н кек/лем Кез/м/зб/ бейнене сал а ал м аса/f, Ес/м/ззе бар кезбе ал а а л м аса/f, Эзбер/нбей ха с б а т ь /р бола а л м аса/f, Лайь//(/ль/ боп рухь/на кала ал м аса/f. Жощь/н-жойкь/н жауларбь/ жось/п ж еткен, Бар заманба ел рухь/ ось/п еткен . 5/зб/н халь//( бать/рль/к кось/п етк ен , Собан болар, б ейб/т к/н тось/п же/лкен. /Sünanafa ш а т т ь /^ т ь / шашу е/лкен, Эркезбе бе ест/'к б/з еси етпен . Бейб/тш/л/к, елс/йз/ш касие/ллен 4 5 -т е арь/лбь/к кас/ре/лл?ен. 183
Кепбосын БЕКМАГАНБЕТ Азаймасын ардагерлер! /(аф ан, ась/л кезкерзенбер, 6ал?ь/р, шешен, сезмерзенбер. «Жаубь/ же^бей кайл?пай/иь/з^,- беп, Ел-журл?ь/на сез берзенбер. Д/{ ниетл)/', аб ал жанбар, Др-намь/сл?ан жаралганбар. Эр м/'незбен, /зз/ /стербен , Дос ке^/лбен нар алганбар. К/ле^ мь/^ть/, к/'лел /р/, «-бать/р^ бескен б/р/'н-б/р/. барь/н бер/'п О тань/ма, Ж акь/нбаткан б/з/'нз/н/. б/лзен/'мше багалармь/н, 8незес/н агаларбь/^. Эрб/р сез/'н каб/р т у т с а м , /(ь/ль/гь/мбь/ л?абалар к/'м. Дрбазерлер, жуз жасагь/н, Дзаймась/н к/збе саньщ. Ж е^/'стерб/, а /f жоль/^бь/, Ж алгасть/рар /збасарь/^. 184
Длть/но/ь/ бел/м On? жаль#н<3а туган ерш/л ewdep 13-363
Ержурек жауь/наерлер жан-жактан аткь/лаган зе/^б/рек пен ь/скь/рган o^mapra карамас/лан ем/р мен ел/мн/н арась/нба ж /рсе de ке^/л ке/лер/л, эн aùmydb/ токтатп аган . Оган белел ось/ к/нае deú/н жа/пталь/п, ай/ль/лал/ь/н согь/с кез/Hdea/ энбер. Согь/с жайль/, же/^/с жамль/ ж /збеаен endep шь/гарь/лган, казак т /л /nde de олар аз емес. Conapdb/H кейб/р/ келес/det/. Кестел! орамал сез/. Д.Лекероет/К/ эн/.* М. 7 ел еб аее т/к / К естеп/ ак ж/бек орамал Апь/стан жолбаган с/йзен жар «Жауь/нзер жарь/м сен, ec/не ал^ Леп жазган о/олап х ать / бар. %амь/рмась/; «Жауь/наер жарь/м сен, ес/'не ал^ Деп жазган оюлап х ать/ бар. Ес/'не ал, ер к е т а й , жаз/ъ/ т а н /(ол кь/сь/п ку ш актап am m anfan /(ас бушпан мей/р/мс/'з жауь/збан Дяма беп еб/'н кась/к кан. %амь/рмась/; /(ас бушпан мей/р/мс/з жауь/збан Дяма беп еб/н кась/к кан. Жас ^азац сез/.* Fабибен М устафинб/к/ эн/; Рам азан Елебаеет/К / /(ар жамь/лган кен бала канга беа/п, К/р/лбейб/ сур аспан ел/'м т е з/п . Ж ас казак м у р тта й уш ть/ уралап. Жань/н киь/п к е т е алмай ж ас ем/рбен, Дскактаган арманга ермелеумен. Ж ас казак ж а т т ь / кез/ о т жайнап. Сол б ет/н б е жан берб/ ол, турм абь/, 188
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275