Серік Қалиев Ақын жолы

V ^£ РУХАНИ ЖАЧРЫРУ Жетюу Кпгапханасы CepiK Кадиев

C epiK 1^А ЛИ ЕВ пкын жолы «Тоганай Т» Алматы 2019 \" КАРАСАЙ АУ ДАНЫ ЗК1М1НЩ АУДАНДЫК К1ТАПХАНАСЫ Ч.З.\"

ЭОЖ 821.512.122-1 КБЖ 84 (5Каз) К 26 Алматы облысыныц экш1 А.Г.Баталовтмц цолдауымен «Жепйсу кипапханасы» сериясы бойынша жарьщца шыгарылган Kiman. Калиев С. К; 26 Акын жолы: влецдер / CepiK Ьуалиев. - Алматы: «Тога- най Т» баспасы, 2019. - 304 бет. ISBN 978-601-7853-65-5 Буган дешн элденеше жыр ютаптары жарык керген акын- ныц кольщыздагы жинагыньщ жеш белек. Онда мына жалган мен мэцгшк eMipre байланысты терендеп ой толгайды. Адам ем1ршщ мэш неде, оньщ макеат-муддес1 калай болу керек де­ ген мэселе акынды катты толгандырады. 0 p 6 i p елещ аркылы ой еалеам дейдг Келлретш мысалдары да кекейге конымды. Тип кестел1, ойлары айшыкты. Осы реттен алганда С.Кдлиев езшщ устанган макеатына жеткеш кумэне!з. Окыган Kici толганады, рухани epeciH еаредь KiTan жырсуйер кауымга арналган. ЭОЖ 821.512.122 КБЖ 84 (5Каз) ISBN 978-601-7853-65-5 © К^алиев С., 2019 О «Тоганай Т», 2019

Cep'iK «АЛИЕВ ПКЫН жолы М¥РАТЫМ МЕНЩ Кулшынбаймын да: «Каламмен кудык казам!» деп. Макталгым келш, кетпещй бекер мазам кеп. Алдыма максат койганмын айкын - журтыма Керемет емес, керекп елен жазам деп. Жаркылдап кезге туспей-ак койеын жырларым. Атакка карай атымныц басын бурмадым. KeMepiH керген арыны аеау арна емес, Бакшага карай бурылып аккан жылгамын. 0p6ip туп дакыл тубше сез1м бара алса! IIIenipKen калган туйнектер одан нэр алса... Терт керпе тесеп, тершен сайлап орынды, Еркелетпей-ак койсыншы ел1м меш онша. Кджетш камдап ез1мд1 ecipreH когамныц, 0м1р1мд1 сурпм келед1 нагыз адамша! ¥ЛТЫ НДЫ c y Hc e h ... «¥лтымды суйем!» дей берер эрюм тшменен, Айтады онай суюдщ шартын бшмеген. Шын суйген адам Отанын, ултын, ез елш, Hsncire epin, e3i yuiiH eMip сурмеген. Махаббат деген - жайкалган бакша мэуел1, ¥гынар оны болса егер сана сэуелг ¥лтьщды суйсен, кулкынньщ аузын кулыптап, 03ЩД1 тузе, icinqi тузе эуелг 3

ПКЫН жолы0 € = U = > СерЫ « А Л И Е В _______________________ ¥лтьщды суйсец, басылмай журек ынтыгы, Жатпайсьщ шалкып, таппайсьщ дамыл кун-туш. Арка да жарка, алацсыз cypin ем 1рд1, «¥лтымды суйем!» дегенщ кандай кулкш! Шындьщты бшсец, жанбырлап кезден жас парлар. Жасырган арам пигылын канша кастар бар. ¥лтьщды ceHin жоюга жердщ бетшен Жасалып жатыр каншама сумдьщ жоспарлар! ¥лтынды суйсец, сакта оны кауin-катерден. Коргауды оны шыгарма эсте каперден! Жамандык жаппай агылып жатыр жат елден, Калтафон, планшет, ноотбугтан езщ эперген... Жастарга тэл1м-тэрбне беру - ортак ic! Жумыла, журтым, жумсауыц керек сарка куш! ¥лтыцныц кымбат кундылыктарын коргауда, Ар-намыеты ойлап, арыстан болып арпалыс! 1пицщ ipen жатканда сырткы саясат, Кымызга 6erin, мэз болма бекер май асап. Тексеру керек жеп жаткан тамак курамын, Болашакты ойлап, урпагымызды аясак. Акшадан арзан бугшде улттыц тагдыры. Сатылып жатыр айналацда елдщ барлыгы. Эрюмнщ колы езше карай бук1р боп, Коре алар емес ат кекш нен аргыны. Жаксыныц жаны, адалдын кещл1 багасыз, 0 M ip iH кеп ел елестете алмас парасыз. 4

______________________CepiK «АЛИЕВ АКЫН ЖОЛЫ Ултыцды суйсец, пара алма, берме, алгызба - Сурсш журт eMipiH кайгыеыз, камсыз, наласыз! Санасы кальщ уйкыда сенщ ултыцныц. Былк етер емес, келсе де бэле бул кун мьщ. Кез1 ашык жатыр теледидарга телм1рш, Оятып, кане, алуга жылдам умтылгын! Ортаяр кещл жагдайын елдщ ойга алса. Опыр да топыр ойсыздар толган той канша! Ултыцды суйсен, шайкасу керек болады, Ен соцгы казак арагын мулдем койганша! Кайгырып жаньщ жет1м мен жес1р хал1 уппн, Тастайсьщ мынау т1рлжтщ м эназ жарысын. Колжаулык болган каракоз карындастардыц, Коргауьщ керек абыройы менен намысын. Коеуьщ керек жартыньщ бэрш бупн гып. Жалгыздык толы когам боп канша утылдьщ! Отыру саган болмайды ошак касында, Отбасы бакытын сезшу1 уппн букш журт. KiM ермес саган турасын жолдыц усынсан- Кдлауын жаннын курбан гып ултыц уппн шал! Bipeyre y r i T , 6ipeyre комек бер дагы Кобейту уппн халкьщды барлык кушщ сал! Б1реуд1 тьщдап куансац тузу жан ба деп, Сезшен ici жатады болып сэл белек... Дэлелдеу де артык, дэл каз1р б1здщ Отанга «Мен болсам!» емес, «Ел болса!» деген ер керек! 5

RK,blH ЖОЛЫ CepiK К?АЛИЕВ__________________ Татульщ деген таусылмас бак кой т1рлжте. Сурланып ещц, санацда суык сыр букпе. Ултыцды суйсец, уртыцды бекер буртитпай, Буртыцды кой да, журтыцды шакыр б1рлжке! Бггпейтш сауык, жетпейтш байльщ соцына, Салпактап epin, шайтанныц туспе торына. Шыбындай жаныц шыркырап ултты шын суйсен, Журтыцды баста Жумактыц дацгыл жолына! Ултыцды суйсец... ТАРИХИ САНА Казакта «Бейтаныс адам - 6imey жацгац» деген сез бар. Музей б1реулерге алыстан булдырап квртетт бей­ таныс элем болып елестейтт шыгар. Ырац, шын мэнт- де музей - тарихи сананы цалыптастыратын гылыми орталыц. Музей ест нен енген эрбпр адам epmezi елте сапар шеккендей болмай, взт «мен кегиегл еткен ата- бабамныц жолын жалгастырушымын!» деп сезту1 ке­ рек. Тарихты бплу - цур мацтангершшк емес, еткеннен сабац алып, болашац алдындагы мтдеттерт жан- журсглмен сезш п, келешегт жоспарлау ушт цажет. Сез козгайын тарихи сана жайлы. Керек деп муны кей журт санамайды. Кез K ep in , кещл сезш журген кеп жай Жанымды кунде менщ жаралайды. Халыктан тарихи жад мулдем ешкен, Шыкты ма аузы куйген кундер естен, 6

CepiK КАЛИЕВ ^ Тусед1 кайта-кайта казган орга, RKblH ЖОЛЫ 1шед1 ыстык асты урлеместен. Келед1 кейде адамга к у л т кайгы, Санасы сарсыган журт тук укпайды. Кой екеш кой да езшщ каскырменен Дос бола алмайтынын умытпайды. Жау оны жеп жатса да нандай белш, Кершер 6ipeyre O M ip балдай болып. Тарихын умыткан ел курайды екен, Тамыры курттап кеткен талдай болып. ¥мытып аталарын арыстандай, 0цшен ойсыз огыландар орыстанды-ай! Би-шешендер урпагы 6ip-6ipiMeH ШYлдipлeciп сойлееер намыстанбай! Сусиды OMip токтаусыз кумсагаттай, Каушке журт карайды жумсак октай. Жарты элемд1 билеген туркшердщ Урпактары тапталды ултарактай. Тущлмеймш, эрине, умш м бар, У м т м бар 33ipre Tipi турган. Баягы еткен баЬадур бабалардьщ, Не ymiH кан теккеш умытылган! Kerneri болат 6 y r i H бор болып жур, Ke3iMi3TyKTi кермес кер болып жур. Елжтей суйюмд1 жас ел iшiндe Елжтеп кершгенге кор болып жур. 7

RKblH ЖОЛЫ CepiK КУЛИЕВ____________________ Еркектщ болса дейтш 6api гашьщ, Караймын жалбашашка жаным ашып. «Жарандар, маган бэр in карацдар!» деп, Жур, эне, санасыздар санын ашып. Арудьщ кезтуртм боп жуасы аньщ, Кебейтпк кергенс1зд1, у асадьщ. Бала деген балшыктан арзан боп тур, Туалетке кететш туа салып. Ертещн ерлер кайда уайымдайтын? HyKTeci арсыздыктьщ койылмай тур. Кезенге тап болды eлiм, амал канша, Не жаксы, не жаманды айырмайтын. Онсыз да кыска ем1рде толган егес, Bipeynep болып журер молдамен еш. Тарпхын танымайтын надан ултта Ынсап та, ынтымак та болмак емес. Салты сал болган кауым - жаснды екен, Милары айрандай боп ашиды екен. Тарихи санасы oniiii калган журттьщ, Шалдары жайнамаздан шошпды екен. Ойсызды тулен онай туртед1 екен. Тштшген адам тагар мш кеп екен. Тарпхын талак кылып койган журттьщ, KeMnipi кимешектен уркед1 екен. Бабалар бурынырак гумыр кешкен, Ipreci ipiMecTeH, булшбестен, 8

________________________ CepiK «АЛИ ЕВ RKblH ЖОЛЫ Алдына басын шп келген жанга, Кек кумай, атасыныц кунын кешкен. Б1здерге соныц ©3i Tayip еабак, Болма, дос, агайынмен жауыцша жат. Таста да араздыкты, эр казакка Кушак аш 6ipre туган бауыр санап. Тенш тур басымызга сурапыл кез, bip-oipin улан кайда угатын тез? KepiHciH уш жуз1мде ic жузшде «ЕЛ» деген ею эрштен туратын сез. ||| 9

RKblH ЖОЛЫ Cepix «АЛИЕВ____________________ КАЗАХСТАН Мухамеджан ТАЗАБЕК: « « ытайдагы ресторандарда балапан ашайын деп цалган жумыртцаларды цайнатып тамац icmen жатцандарды, тусш тасталган балалар- ды деликатес цылып жегендерд1, кошедегл цаптаган жезвкшелер уйлерт квргеяде, ж урегш сыгылып жаным циналды. айтып келе жатып, «азацстанныц шегара- сына ушып жеткенде, шыдай алмай жылап ж\\берд\\м» деп edi. Киноларында бацытца белшестен батып журетт ундшердщ елЫде, кеиледе туылып, букы OMipi квшеде emin, eMipi твлцужаттыц ппркеуге турмаган, жеке уш болып кврмеген адамдарды, балаларын жолдыц жагасына тастап цойып, вздер! агаштыц тубтде «6i- реу алып кетсе екен» деп, цуыршац кудайларынан гтлеп жатцан эйeлдepдi кврген адам «азацстан туралы жа­ ман сез айтпац т угт , жаман ой ойлауга да уялу керек цой... Казакстан, кец байтак, нурлы Отаным! взщ е журепммен ун катамын. Жанымда, канымдагы махаббатты Мен эл1 жер-жаЬанга тьщдатамын! Урпагы улы журттыц, Сак бабанын Мен керд1м бупн алга аттаганын. Кек туым Ак Ордадан желб1ресе, Шаттыгым кеуде кернеп, мактанамын. Жараткан казагымды мэрт жараткан. Жанымыз таза болсын ак парактан! 10

_____________________CepiK К,АЛИЕВ ^ Астанам - арман калам, ару калам Fаламды дидарына жалт караткан. Кдзакпын тшмменен, дш1мменен, .о Пайгамбар алып келген дтм м енен. с; Ел1м менщ бшедь бел1м менщ О £ Алладан баска алдында бугшмеген! х БОЛАШ АЩ А БАГДАР: РУХАНИ ЖАЦГЫРУ -О аГ СЕ Санамызды ыс, журег1м1зд1 май басып кеткендей былк, ememiH тур'\\мп квртбейдi. Дэл осы жолдарды оцып отырган эр адам «менщ рухым цаншалыцты жацгырды, мен кеше не icmediM, ертец не жасауым керек?» деп взт е сурак, цойды ма екен? Жоц болса, онда «ойга шрген цуры шьщпас, корге кгрген mipi шыцпас» деген мацалды кецш елегтен 6ip откп'т, езтен o3i оцашада есеп алып корст. Жумсацтыцпен, mycinicmiK, кеидр1ммен емес, ая- гыц сэл шалые басса аямайтын царсыласыныц квз'шен царасын взте. Жалган дуниеде oiixm di алдауга эбден тоятынуацытымыз болды гой... Абай атам армандаган «Дуниенщ кеттн тауып цаланатын тртш кайда?» Коз! сериял, концерт коруден, т т адам жамандаудан боса- май жатыр ма? «Бугт жацсылап дем стам, ертец жу- мысца барымды сапам!» деп жатцанымызга жылдар емес, гасырлар emin кетin жатыр гой... Бэсекелж кабплепймп цандай жагдайда? Алысца бар- май-ац, эрцайсымыз цорамыздагы малымызга 6ip царап цойсац, cymci3 сиыр, арык, кой, шабан am... Аталары мал бацпаган тачай журт б!здщ ачдымызга шыгып Keminmi... 11

акын жолы Сер!к КАЛЯЕВ_____________________ Елбасы багдар жасап болашакка, Шакырды пайымменен парасатка. Усынды eMip суру урдютерш, «Сай бол, деп, адам деген тамаша атка!» Болган сон жаркын ©Mip yMiTiMi3, Кеп тоцды кещлдеп ж1бтщ з. CepriTin санамызды сшкщщрш, Жангырсын жаркыл кагып рухымыз! Кезецде журек бггкен курт катайган, Теплер нурлы шуак ултка кайдан? Кай жакта кун кешсен де, кайда турып, Уздшс1з rain журсш журтка пайдан. Жат анау шылка май жеп шалкып отыр. Каймагын сут бетшщ калкып отыр. Салмаган токал там да компаниялар Элемд1 тургын уймен камтып отыр. Кудай-ау, б1зден сылбыр, баяу бар ма? Тамсанам ой-санасы ояуларга. Сынык арба сокпаган UBER анау, Пул тапкан такси жумсап жаяуларга. Карасан айналанда акылды елдер, Жемю жеп жаткан жок па такыр жерден? Б1з журм1з барымызды уксата алмай, Адам аз бейнетшщ рэт1н керген. 0ркен1м сагат санап ескендешн, Ел болып, ецсе тузеп теске ерлей1н. 12

CepiK ЦАЛИЕВ ) Каркыны катты жылдам бул заманньщ, RKblH ЖОЛЫ Кдлгысац кап кетерсщ кештен кешн. Баяулык калган дерт кой баягыдан, Жылдам бол тарлптце жай огынан! Куйрыгын ку тулкщей булгандатса, Заманньщ тазы боп шал аягынан. Бак кусы кутсен конбас колга келш. ¥мтылмай жeткiзбeйдi арман-елж. Шабысы баяу атты бэйгелерде, Кетпей ме озган жуйрш шанга KOMin? Бэр1мен бэсекелес карсыласып, Намыстьщ тулпарына камшы басып! «Зор хальщ - б1здерм1з!» деп лпренгендер, Тащалып ауыздарын калсын ашып. Еш кытай артьщ емес еш казактан, Бейнетс1з 6ipi бар ма боска жаткан? Б1здерден акылы асып туатындай, Жапон да жаралган жок баска заттан. Цазагым, кайда сенщ ер мшезщ? 0рещц дэлелдейтш келд! кезщ! 0згенщ мулкш жетер тутынганьщ, 03inHin кажетщд1 ещпр езщ!

пкын жолыс в о Cepin «АЛИ ЕВ_____________________ 0 3 q К0ГЕРС1Н К0СЕГЕС1 EPKIH ЕЛДЩ! «Тупк1 айылдыц батцанын ueci бплмес, am бшер. Ер ж т т т щ цадгрт жацыны бшмес, жат бшер». (К,азац мацалы) Умытпай улт дэстурш ульщтауды, Дэрштеп эдептер мен гурыптарды, Нурагам болашакка багдар жасап, Шакырды жангыртуга рухтарды. Багыт бар бпде бупн адаспайтын, Ецбеп Елбасыньщ алашка айкын. Шегендеп шекараны тастай кылды Дау айтып ертец епш м таласпайтын. Арайлы Астана еткен дала TopiH , Мундай ул арманы гой эр экенщ! Танытты кулл1 элемге Нурагамыз Казак деген хальщтьщ бар eKeHiH. Жершары патшалары, корольдер1, Дауларын ушьщтырса эр елдеп, Нурагам жарастырган билш айтып, Тецдесаз саясаткер элемдеп. Жанжалсыз бейбгг ©Mip сурее кей журт, Оган да Нурагамньщ бар ецбеп. Бозторгай кой устше уя салар Заманньщ болатынын дэлелдедг Сешлш кецшдерден келмген мун, ¥ л т болдык коз алмайтын керкшен кун. 14

CepiK «АЛИ ЕВ •) Суюге оттан ыстык улы Отанды, RKblH ЖОЛЫ Берем1з 6i3 де буп н сертш елдщ. EniMi3, Елбасымыз аман болса, Жел ecin айдарымнан желпшермш. Кек туды аспанында желб1реткен, KerepciH Kecereci еркш елдщ! ТЭУЕЛС13Д1К БАГАСЫ «Ырл1к кайда болса, ерл\\к сонда. Ерктдгк цайда болса, елдж сонда». «Ырбеткей адам бнрлиот бузады, Тер'юм'тез адам пйрллкпп бузады» (Хальщ даналыгы) Кун туып кунде баска турмагасын, Бшнкке базына айтып булданасыц. Бауырлар, Тэуелс1здш деген сездщ Б1з осы бше алдык па шын багаеын? Коздерге бул жакеылык коп коршсе, 0пирешк озекте окпе журсе. Eeine ал, агайындар, не кормедш, Бугшп бейбгг кунге жеткенщше? Камалап кальщ калмак каламды алган, Кацырап каншама ауылым каран калган. Кул кылып бауырымнан баламды алган. Кез1мнен канды жаеым тарамдалган, «Басынан Каратаудьщ коштер келш», «Актабан шубырынды» заман болган. 15

ПКЫН жолыс в о Серт К А Л И Е В_____________________ вткеннщ тез умыттык бупн бэрш, Жалымыз, жалауымыз жыгылганын. Болмапты-ау б1зге сабак, Ак патшаньщ Астына канатыньщ тыгылган кун. Амалсыз душпанга бас игеннен соц, Алдында кол кусырып именген соц, Камыгып кайгырмаган кай атамыз, Камытын бодандыктыц кигеннен соц? Кенгеннен баска кандай тацдау калды? Кеудемнен соргалатып сорды-ау канды! Егемен ел болганша бастан к е н т к , Каншама кемсиу мен корлауларды! Кыз салык толеуге де кещцге етпм, Кушктщ жасын кезде мелд1ретт1м. Байзактай батырымды кокандыктар, Аузына байлап аткан зецб1ректщ. Кез алды тумшаланып туманменен, Кун кешкен кудкпенен, кумэнменен, Талай ер Kerri арманда, «казагыма Tipi болсам кызмет кылам!» деген. He6ip жау журектер1 тастан катты, Журтымныц жанарынан жас парлатты. Тойга арнап Есенгали шыгармаган, Цайран да «кара бауыр каскалдакты». Мэскеуден «Мэмбет» деген атты алганбыз, Орысша шувдрдесек шаттанганбыз. 16

CepiK К,АЛИЕВ ^ Казактьщ казыналы кайран тинн, Bip жола умытуга шак калганбыз. Тш мнен бурынырак дш1мд1 алган, JD Бшм1м жеткен жер1 - ырым болган. СЦ О Кдулап 6ip осе алмадык кара ормандай, £ Аштыкда кынадай боп кырылганнан. х Айрылып аз-ак жылда ар-иманнан, JD Жацылган кездер болды кэлимамнан. ПГ Ананьщ жатырынан шыкпай жатып, Уланды урпагымыз полигоннан. СП Кара су арман болып кулш 1шкен, Дымымды шыгармады дум1 KyuiTi ел. Кан кайнап, дэрмен болмай куресуге, 0тт1 гой талай бабам тынып iniTeH. Азамат, азаттыктьщ таны атканда, Шуюр ет колда барга, карап калма! Кор де ойлан, ансаулар мен армандар бар, Саргайган архпвтеп парактарда... 01.04.18 жыл. *** Кисек те куннен койлек, желден желек, Есепте керген кызык, берген кемек. Бупнде араны ашьщ арсыз аз ба, Ойы жок Ашуменен жеуден белек? Кулкынын курметтейтш ондай кулар Жетед1 журттан бурын торге ермелеп. EpTeHi ушш б1здщ нурлы Отанньщ, Ел1м деп ем1ренген ерлер корек-!---------- 'КАРАСАИ АУДАНЫ 0К т ц 17 АУДАНДЫК КИАПХАНАС ы кмм

RKblH ЖОЛЫ CepiK «АЛИЕВ_____________________ о - 3 > 0 АУЫЛДЫ АЦСАУ «Озге елдщ оты вз елщнщ туттте татымас», «Туган жердщ жуасы да тэттИ» Ауылымда кол созган сан арманга, Bip мешр1м сезшем самалдан да. Мацдайымнан сипайтын анам солай, Мен сагынып сапардан оралганда. Сенде ет п жастыгым желб1рген, 0зщд1ойлап журепм елж!реген. Саган деген ып-ыстык сагынышым Жанарымда моншактай мелд1реген. Кушагыцда дамылдап шамалы кун, Белдершен тергенде дала гулш, Елендеймш жупрш жалацаяк Карсы алдымнан шыгардай балалыгым. Бак мекешм, жер1 бай, даласы кут, Кошкен булттьщ баратын 6api асыгып. К^ара жолга карайлап мен де журмш, Кекжиектен кез1мд1 spi асырып. Туган жер1 ыстык-ау бул адамга, А ц сам ай сеш 6ip кун тура алам ба? Жылы жакка керуен тарткан куетар, Менен сэлем айта бар сураганга. 18

_____________CepiK К,АЛИЕВ БУПНП 0ЛЕЦ Кайсыб1р карасацыз бугш п улды, Шыньщпай канша жылын шыгын кылды! Шыбыктай майысады жап-жас жМт, Курессе шамасы жок шыбын курлы. Балуандьщ енерге yftip болмай, Ер-азамат атану киын кандай! Батыр болсын эр Ж 1п т елш коргар, Тула бойы курыштан куйылгандай. Кыз эдем1 козге т1к карамайтын, Журт K03iHe тускснд1 каламайтын. Typi мен байлыгы емес, бозбаланьщ MiHe3i мен б ш м ш багалайтын. Клпппейш, копнил бол улык болсан, Журт куанар ортага Kipin барсан. Айткызбай-ак, комегщ беруге асык, Киналганын б1реудщ 6min калсан. Жарлыга жумыс табу - кайгы бул кун, Бай болсан, рахатын кор кайырымьщньщ: бщйрю, онеркэсш орынын аш, Csyneci копке туссш байлыгьщньщ. CeHi Иен жараткан жок жылаткалы, Лэззатка ылайык бол Жумактагы. Emin кой, берупп Алла, алушы Алла, Сен оньщ пендесющ сынактагы.

CepiK К,АЛИЕВ Жолыккыц келсе Gimec казынага, Сабыр ет сынактардьщ азына да. Бакытты болудьщ бар 6ip-aK жолы - Алланыц дшш уетап, ажырама! 30.12.2018 ДАМЫГАН ЕЛДЕР Кызыктырма дамыган елдерд1 айтып, Болмады деп екшбен менде ондай тук. Ол жазгандар журегш улап жаткан Рухани дерттерш емдер кайт!п? Салкындьщты салтындай кабылдайтын, Ауру кеп оларда арылмайтын. ТАСБАУЫРЛЬЩ дамыган олар жакта, Bipre туган бауырын сагынбайтын. Жагдайлар бар 613 мулде угынбайтын, Адамзаттьщ азганы 61л1нд1 айкын. БЕЗБУЙРЕКТ1К дамыган олар жакта, Жакынына 6yftperi бурылмайтын. Адасады екен-ay халык булай! Тура жолды соларга таныт, Кудай. ХАЙУАНЕА УЙЛЕНУ олар жакта, Болып калды бугшде калыпты жай. Ол жакта бар арсыз кыз, албаеты улдар, Жамандыктар жаеауды жалгаетырган.

CepiK «АЛИЕВ Ер мен ердщ, эйел мен эйелдердщ Некелерш бшпп зандаетырган. Мын 6ip турш бэленщ татып керген, Сакта, Кудай, еолардай «бакытты елден». Ееепке курып букш TipmmiriH, Конагына тамагын еатып берген. Суре алмайтын ем1рд1 магынамен, Соларды да дейм1з бе дамыган ел? Еажап бопты казак боп жаралганым, Европада туылсам негылар ем? Кундылыгын ултыньщ кунттай бшген, Б1з екенб1з 33ipre багы бар ел. Баянеыздау бул бак та бола ма деп, Болашакка караймын камыга мен...

RKblH ЖОЛЫ Cep'm К,АЛИЕВ____________________ «ЕВРОПА Б13Д1 КОЛДАЙДЫ!» (Мухтар Эбшэзов) Шахмат деген ойын бар. 0з1м вт е кеп ойнап ед1м осы ойынды. Б1рак„ менен де кеп ойнайтын, жацсы ойнай- тын адамдар аз емес edi. Солардыц huiiide Троцский, Л е­ нин деген юсыер болган. Олар элемЫ дур cLmuidipemin, даццы жер жарапшн, mapuxma мэцгi цалатын, сумдыц атацты тулгалар болгылары келд1. Cewnmi де 6ip ойын бастады. Ол ойында кептеген фигуралар цан жоса бо­ лып цырылды. Ойында бвтен пигылы жоц, бейбип, мо- мын фигураларды азгырып, Мэскеудег! Кызыл Алацга желт, цызыл цанга батырды. Келе алмагандар туган, турган ж ерлертде журт-ац, 6ipiHeH соц 6ipi келмес- ке аттана 6epdi. Улкен квт ерш ст щ соцы азамат со- гысына у ласты. Нэтижестде элгi ею ойыншы арман- дарына жетт, аттары тарихта цалды. Одан кешн ше-шала мыцты гроссмейстр Иосиф Сталин шыцты. Ол да масцара ойнайтын. Ол да негурлым кеп фигура шыгын цылып, ж ещске жеткенд'\\ жацсы керетт. Э дегенде ол залым e3i пешка деп есептейтт миллионда- ган цазацтарды ашаршылыцпен цырса, одан элдецайда кеп халыцты ¥лы Отан согысында цурбан ете салды. Согыстан соц Алексей Толстой деген цаламгермен арац iiuin отырып: «Мен Гитлер<)1 согыс басталмай жатып-ац ж ецт тастай салатын edi.u, б1рац, онда муншалыцты улкен согыс болып, осынша халыц цы- рылмайтын edi. Онда маган да генерал исимус атагы жоц edi» ()егеи екен. Соцгы Ke3de эр eлdepde курюреген кет ертстер мен екп'шдеген epeyhdepdiii бел ортасынан Гарри Каспаров- ты байцап цаламыз... 22

_____________________CepiK « АЛИЕВ RKblH ЖОЛЫ Миы басына симай, басы тумагына симай журген адамдардыц K e u 6 ip i ушт влйр - цумар ойын, адамдар - ойыншыц болып квртетгт вте вктишт-ац... «Батые б!зд1 колдайды!» децщ Мухтар. Сене коймае бул сезге ойлы журттар. Сол жактан келш жаткан жок па ед1, Ел1]шзде боп жаткан кей быльщтар? Эке мен кыз, шешеге ул уйленш, Сэн болган еэби зорлау, гей-клубтар. Жуктырып Европа жукеыздыгын, Жер-жерде каншама журт кайгы жуткан! Батые келсе кушцщ батырады. Болмакпыз ба кудайдьщ акымагы? TyHeriHe элемнщ ум1т артып, KiM елше бэлеш шакырады? Европа - акикатпен т1рескен журт, Онда коп Гбшске шескен журт. Азгындыктыц мыц тур1н ойлап тауып, Тыныштьщпен тынымеыз куреекен журт. Америго Веспучии бастап барып, Ущнстерд1 туб1мен тугеекен журт. Азия, Африканы алдап, арбап, Алган талай комакты улее белш. Мыц жылдык тарихынан Еуропаныц EciMe 6ip туспещн жылы еетелк. Суйык кан, суьщ жанар, кырау кабак, Суктанып шыгыс жакка тур-ау карап. ...Сорлаткан агайынын уры-кары Сол жактан жэрдем тшеп, сурауда бак. 23

C epiK К,АЛИЕВ оЭ О Санамыз сасып Kerri жат улаган. Болдык па сордыц дэмш татуга зар? Bip адамньщ билжке жeтyi Yшiн, Bipeynep букш елш сатуга бар. ПКЫН ж о л ы Шындык i3flen сейлейд1 6api эдемг 0здер1 пэк, баскалар арам едь Отаным ойрандалсын демеген жан, Елшен 6ip жаксыльщ табар едь Жаткан жылан куйрыгын басып кетш, Жазым болып журмесек жарар едт... БАЦЫТСЫЗДАР Томпайган царыннан адам боп шыгып, томпайган ка- oipee надан болып к\\рген адачнан бацытсыз кт бар? «Кдлтам теск» деп журген капалы боп, Камыгулы достардьщ катары кеп. Жер бетшде каншама хальщтар бар, Мекен1 бар болганмен отаны жок! «Дурюреп тур дэуреш, дэу1р1!» деп, Алдагыга карайлап ауырып ек. Айналацда каншама адамдар бар, Достары бар болганмен, бауыры жок! Bipeynep бар басында панасы жок. Б1реудщ панасы бар, санасы жок. Сока басы сопайып жур каншама адам, Ал, 6ipeyznn жары бар, баласы жок. 24

_____________________CepjK КАЛИЕВ Шыркырайды ел шыга алмай шыцга зацгар, Темендеу боп кайсыб1р тулгалардан. Бакытсыздар - барына колыпдагы Шуюрлж пен канагат кылмагандар. о я н , к а з а к ;: Оян, казак;! Ойлан, казак! Бол, казак! Шын бакытка жетюзетш жол да узак. Алашагьщ аз ба мына дуниеден, Болашагыц емес пе ед1 зор, гажап?! Оян, казак! Ойлан, казак! Бол, казак! Сшкшнп 6ip канатьщды комдап ап! Ауырыцды аркала да, алга бас, Бауырьщмен не кершд1 жоргалап?! Мен казакпын, сен казаксьщ, ол казак, Ер мшез бен ер рухка болма жат. Ортасына жалгыз орыс юргенде, Орыс тшде шулд]рлейд1 он казак. Аталардан калган асыл мурамыз - Туган жердщ как тершде турамыз. Азаттыгы умытылган улт болып, «Казак тш » когамдарын курамыз. Кургап кеткен кулдык cinreH санамыз, Сумдык cinreH суйекке де - Караныз! Тойланады мерекем1з жат журтша, Ойланады езге тшде баламыз.

CepiK КАЛИЕВ____________________ ^ Айдан анык акикатты суймейм1з. Сулу керсек, оцашага суйрейм1з. Жыртан-жыртац, бос сез айтып кулем1з, Тыртац-тыртац, тойга келеек, билейм1з. Bipey озса - кункш-куцюл кундейм1з, Bipey тозса - дуркш-дурюн жундейм1з. «Намые!» деген сезд1 жш айтамыз, BipaK, оньщ не екенш бшмейм1з. Дуниенщ пайдасына пысыкпыз. Жэннат шеш сезе алмайтын пушыкпыз. Бауырларга арыстанбыз, барыспыз, Баскаларга бас игенде - мысыкпыз. Мактаншакпыз, ©TipiKini, дащоймыз, Тутшдейм1з, урлесе де жанбаймыз. «Жер бетшде б1зден улы улт жок!» деп, 0з1м1зд1-ез1м1з кеп алдаймыз. IciMi3 жок еске алатын тамсанып, Селтендейм1з эуеш боп эн салып. Tipi агайын пэтер таппай жургенде, влгендерге эурем1з там салып. «Каным таза, жаным таза» дегенмен, Кеш сонында калып койдык неге елден? Мойындаган кушп адамзат нем1з бар? Не шыгардык ел ынтыккан, еленген? Букш элем еркендеуде дуршдеп, Fарышты да игеруде бурын кеп.

сво CepiK К,АЛИЕВ Кеме де емес, ушак та емес, б1здерде Белесебет жасай алар бш м жок. ИПренгенде узецпш узем1з. .о Мушзд1м1з мушзс1зд1 сузем1з. с; Оралманга одырая караймыз, Кел1мсектен д1р1лдейд1 т1зем1з. О X EpTerire eciriH кен ашканьщ, х Ертенше катырмайды бастарын. Конагы би жаман уйдщ тургыны, -О Шеттершен шел баскан коз, мескарын. СЕ Сырт кезге сыр бермегенмен тайрандап, Акылымыз ашып 6 i T r i айран боп. Камкор Алла сактамаса б1здердй Кайран журтта озш кортар кайран жок. Оян, казак! Ойлан, казак!... 27

RKblH ЖОЛЫ CepiK КУЛИЕВ____________________ KIM АЙТЫПТЫ? KiM айтыпты «м1нс1з деп Нурагамыз!»? Суранамыз - Айтпанызшы кинодай курап апыз! Элемдердщ Патшасы болмаган соп, KeMuimiKci3 болмаймыз cips да 6i3. Каны казак бауыр гой, жаны казак, Колбинге де кезшде шыдагамыз! Бесжтен кеше шьщкан ел едж кой, Бек1ген жок эл1де буганамыз. Патшага тш типзу - онеге ме? Бул деген барып турган кунэ нагыз! Жанында журмеген сон кунде Kepin, Жагдайын калай оньщ уга аламыз? Аяр жау аягансып айдап еалса, Аягьщ коктен келш куламаныз. Мемлекет тугш мекемеш Баскара алмай калганды юнэлацыз... Арандап калмасак тек айтакшыга, Тыгырыктан аман-сау шыга аламыз. Kopmi елдердщ жагдайын коргщ келсе, Саусагьщ арасынан еыгаланыз, Тагынан тайдырсак деп патшамызды, Бекерге бшектерд1 сыбанамыз. Булкпен келген билж берекес1з, Кудайдан бэле сурап жыламацыз... 0рю м оз амалына жауап берер, Ащретте бэр1м13 де сураламыз... Ереушге кеткендей етщ олш, Езу1м1з Konipe коюмелж! 28

с в о ______________________СерЫ КАЛЯЕВ с><3 0 RKblH ЖОЛЫ Ойелше C93i етпес ездш Ke6i Елбасысын тшдейд1 екшенш. Нашарлыгы-ай б1здеп тусшштщ, Кашан булай бакытка жетш едш? Кас ашады касьщнан кулш кушак, «Туса екен, деп, тез1рек 6yniKTi сэт!» 0 T ip iK акпаратты оюртед1-ай, Ел ipreciH булд1рш, ipixKi сап! Ангал казак алданып, езд1-ез1мен Кырылысып болса деп кырык пышак. Д ертп жан дурыс niKip кыла алмайды, Кект1 жан акикаттан ыга алмайды. Казактын кенге толы кец даласы 0зш е жау шакырмай тура алмайды. «Тулюнщ кызылдыгы озше сор!» Бурюттщ коз жауын ап буландайды. Анталап оншен ашкоз алпауыттар: «...Бермесен жольщнан!» деп урандайды. Ел iuiiHeH еаткындар тауып алып, Уй iuiiH eH уй T ir i n ылацдайды. Касымыз, досымызды танып алмай, Басымыз ешкашанда куралмайды. Бшпкке карсы шыккан бушкпн елдер Басына тауып алды мунар кайгы. Бай бола салсак дейм1з б1рден кейде, Тер шыгып шекем1зден улгермей де. Байлыктыц сурагы коп, сынагы ауыр, Бел1м1з котере алмай сыр бермей ме? Клмге не кайырлысын Алла бшер, 29

CepiK КАЛИЕВ LLiYKip деп барга момын кун кермей ме? «Бес саусак б1рдей емес», Жэннатта да Адамдар сурмейд1 eMip 6ip децгейде. ...KiM айтады мшс1з деп Нурагамыз? Эрюмнщ сонында бар шубалан i3. Пайгамбарга разы емес жандар еткен, Ендеше жэй адамды сынаманыз. Букш ел унататын жан таппаспыз, Сайласак та 6ip басшы кунара 6i3. Унамаган патшаны куа берсек, Ел болып калай eMip суре аламыз? Ертец елд1 баскарсын кай мусылман, Ол уппн де каскайып тура аламыз. Ауызб1рлш болган сон басты мурат, Татулык туын калай жыга аламыз? Алла оган nri icTep жасатсын деп, Болайыкшы эркашан дугада б1з!

C epiK К,АЛИЕВ RKblH ЖОЛЫ МУАММАР КАДДАФИДЩ МОНОЛОГЫ Ливия халцы элемдегл элеуметтЫ жагдайы ец жацсы цамтамасыз епилген журттыц цатарында edi. АКД1 алаяцтары оларды алдап соцты. Олар сол бацытты кундерш endi mycinde гана керетт бoлdы... Муныц 6ip ce6e6i, эркш вз шаруасымен айналыспай, халъщтыц жаппай саясатшыл болып Kemyi шыгар... Мына кун - мелд1р бастау суалган кун, Жайнан каккан жасыл бак куарган кун. Шындыктьщ кез1 жаска шыланган кун. Шайтандар шашу шашып куанган кун. «Ел тонап ескен басшы курысын!» деп, Жазылган колдарьщда урандар тур. Анталап Ак Ордана ат койдьщ-ау, Ертен-ак eKiHepciH бутан, халкым! Аккуын кузгынга жем кылтанымен, Ак туын адалдыктьщ жыта алтан к1м? Калайын айтып-айтып айтарымды, Бул менщ сощ ы соз1м шыгар бэлюм... Билштен кету1мд1 калагандар, Туйрейш журепмд1 жараланган. «Жутатты, деп, журтымды!» жулкынады, Bip басында он уш бар адамдар. «Тапталды, деп, кукымыз!» шулагандар, Берекеден кашады тулап эрмэн! Жарамады жамагат ойлануга, Жанармайы болганын судан арзан! 31

АКЫН ЖОЛЫО б о CepiK КАЛИЕВ_____________________ Ойланбады агайын арыдан кеп. Айта алмады: «ШYкipлiк, 6api бар!» деп. TeriH ед1 электр жарыгы да, Акысыз таратылды дэр1-дэрмек. Шашылган ырысьщды ж и ь т -Tepin, Намыеьщды койып ем бшкке ш п. Жаца туган балацньщ жайын ойлап, Акша еалдым шотына ушп-тегш. Шаригаттан болганмен хабарларьщ, Айтагына арамньщ арандадьщ. Айыбына адамньщ уцшем деп, Байыбына шындьщтын бара алмадьщ. Кол сукпадым калтана урыларша. Дуниенщ мен ymiH куны канша? Казынадан толетпм каражатты, Балан барып шет елден бш м алса. Мен К1мдерд1 жылатып, ешрегпм? 0Mip суру урд1сш жешл егпм. Медицина, жогары оку орнын Акы-пулсыз бэрш де тегш erriM. Клмнщ жер1 кецид1 мен олгенде? Айтарсыцдар «бакытка беленгенде». 0ciM i жок несие алып берд1м «Кэсшпен айналысам» дегендерге. EpiK 6epin коймадым елд1 алдарга, Барга косып сататын делдалдарга. 32

_____________________Cep 'iK «АЛИ ЕВ RKblH ЖОЛЫ Жен кермед1м, сондыктан жол бермед1м, Момын адам пысыкка жем болганга. Ешк1мнен пара алмадым, алгызбадым. Алаякты айлага баргызбадым. Пакырым да патшамен тец болып ед, Акырында анырып жалгыз калдым. Басбузарлар батырсып акылы жок, Басып жатыр топырлап акыры бок. Тойынгандар жудырык керсетедк «Токты eTi топырак татыды!» деп. Ел1мнен узшмеген береке-кут. Тойлаган sp6ip кушн мереке кып. Алтын-KyMic жимаган меш Kepin, Кулд1 талай патшалар келеке етш. Кеппен 6ip кун кешуге кел1скенмш. Муеылманга жат емес ол icTepiM. Тапканымды турмыстьщ таукыметш Тартып жаткан бауырмен бел1скенм1н. Кайырлады кемем1з, кайран ел1м. Кайырылмай Kerri ещц сайран-eMip! Бейб1т кундер 6eciri киратылып, Бештке ещц т1ршшк майда коныр. «Жокшыльщ деупп ед1 елд1 шыньщтырар, Молшылык адамдыкты умыттырар». Ортакурсак болганда ел1м бэлюм, Муншалык болмас па едш бушккумар... 33

ПКЫН жолы CepiK «АЛИЕВ Ец кокымын осектщ тересщдер. Досьща емес, душпанга сенесщдер. «Багынбадьщ басшьща неге?» десе, Аюретте не жауап бересщдер? Бэлес1 мен жаласын жау аткылар. Сенбейш оган 6ipaK та сауаттылар. Елбасыга ермеудщ акыр соцын, Тарих айтып сендерд1 сабак кылар. Тонна-тонна алтынга тоймагандар, Тойдырам деп кулкынын ойлагандар, Булд1руде элемд1, адамдарды Шахматтьщ тасы кып ойнагандар. Бул жалганда 6ipep кун аялдадым. Ел1м уипн тер токпм, аянбадым. «Мемлекет мулюнен бвл1с!» деген, Есер топты ecipTin коя алмадым. Мен 0лepмiн каласа оны АллаИым. Бар байлыгын ел1мнщ тонар кэшр. Балпан баскан бупнп бай баласы, Боздап журш болады соларга кул. Айнымайтын ел боппыз адамы аннан. Кесюлендер, шаншындар, сабалацдар! Сендер yuiiH уялам айналамнан, Доска кулю, душпанга таба болган! Эр куш тыныштыктьщ шекер екен. Уй Tiry уй imiHeH бекер екен. 34

CepiK К,АЛИЕВ ^ ^ Бушкпен жеткен адам устемджке, RKblH ЖОЛЫ Бушкпен сол билжтен кетед1 екен. Егесумен O TinTi-ay есш ©Mip! Нали берем еткенге несше, ел1м? Кеппрщдер мендеп кемшиикп, Мен де, журтым, сендерд1 кепйремш... KOTEPIJ1IC Халыцты кет ерш ске шацырып журген м у и т ца- рагайдай жальщ жазушысынан тележурналист сухбат алып отыр: - Осы белгтеген куш в з щ з де елд\\ бастап алацга келетт шыгарсыз? - Жоц, ол K y n i мен Шымкентке цудамныц тойына шацырылып цойганмын, сонда кетем. - Озщгз келе алмасацыз да, улдарыцыз бен цыздары- цыз цатыеатын шыгар? - Олардыц да м ум кт дт жоц... Tycmmmi. Канкылдап кырда калкьпан каз эш емес пе? Кегивдр сагым колкщн таза белеете. Жупар ауадан ciMipin жарык дуниеде, Жер басып журудщ ез1 гажап емес пе?! Арайын шашып албырап атады ак таныц, Риза боп нурлы кундерге рахаттана бш! Таста да усак дэмецщ, кушакта элемд1, Жайкалган жаеыл майсага жата кап бэрщ! 35

CepiK К,АЛИЕВ____________________ Ашык аспанда ак тшек ак кегершш боп, Шаттана согып жур, эне, шапалактарын! Шакырып аспан кушагы жш ашылганда, Ержтщ, ерлж, орлжтщ белпсшдей боп, Кальщтап журсе кырандар кия шьщдарда, Айтьщдаршы, агайын, осыньщ бэрш, Жок eTin ж1беруге сендер киясьщдар ма? Эй, адамдар-ай, укпадым, тшектерщ не? Айлакер айтакшыларды TipeK дедщ бе? Бесжте жаткан cэбидiн берекесш алып, Айгай мен шуды аямай удеткенщ не? Балага деген, 6ip туган бауырга деген MeftipiM калмаган ба ед1 журектерщде? Таймандар багыттарьщнан, таяк жеп барып, Омакаеаеьщдар ем1рдщ 6ip откелшде. Сонан сон каптап К1рерм1з тунекке 6ipre... Кашангы кулак етш жеп какпай кылармын, Сендермен 6ipre мен дагы шаппай кулармын. Тым ыстык болган Отанныц ойранын шыгар, Тыныштык деген сендерге жакпайды 6spi6ip... Жалгыз-ак октьщ жетпей тур ызьщ дегеш ... Анац да ©лед!, езщ де, кызьщ да еледь Сурапыл дауыл отырган 6i3 урлегел1 Талай-талай тулпардыц i3iH кемедг Алланын осы сабырды сынайтын жер1, Сынактан талай мыктыньщ кулайтын жерь..

________________________ CepiK «АЛИЕВ RKblH ЖОЛЫ Ел1рген топтьщ inimeH курбандыктарын, Сулатып салар дутппаннын снайперлерь Суркия жоспар солайша жуйесш табар, Тецдйси талап еткендер иесш сабар. «Бейб1т шеруге бш ип ок атты, эне!» деп, Бэлекор батыс сактаган куйесш жагар. Бшмейсщ бе рас кай жактан Kayin келерш, Ойранды 6 i p e y ойын мен сауык K e p e p iH ... «Демократияны диктатор туншьщтыруда!» деп, «Эдшетп елдер» acKcpi шауып келерш? Сен куткен емес, оздер1 дайындап койган Адамнан саган Елбасы тауып 6epepiH. Бул спектакль баягыда басталып кеткен, Режиссеры жур ортада баскарып коптен. Бас кешпкер1 белпс1з 33ipre, 6ipaK, Эпизодында шулайды аш халык, кекп ел ... вкш тер кунн1ц сезбеетен анык келерш, Бшмейщ кешеге шыгып дэшккен ел!м, Казакстанды nicipin тэтп торт кылып Жалмауыздарга оздер1 болш 6epepiH. Бэлеш де адам муншалык сагына ма екен? Кунде той жасап журш те шатына ма екен? Жанбырдан ыгыр боп журген ерке журтымыз, Аспаннан бомба жауганда негылар екен? Касыцньщ берген кайсыб1р жулдесше елпгер, Акылсыз болма уйщнщ ipreciH ортер. 37

0 < S x = > С ф к К А Л И Е В ________________________„ Э о Когерипн толы бугшп конщщ аулада, Каракуе каптап жайылып журмесш ертен,. ПКЫН ж о л ы Курылган мына ем1рдщ 6api сынакка. Кебелектейсщ умтылган жарысып отка. Дэл сондай атты кун туса басьща к ел т, Туган жерщнен кашарсьщ алысыракка. Деп журсщ бе сен: шал кетсе бак кона калар? Б1реулерге epin бэлеге тап болады адам. Ушщцге айналып уйлерц ару Астанац Сол кезде нагыз баягы ак мола болар. Оцалмас жагдай кунэдан тыйылмайынша, Жалгыз да, ¥лы Аллага сыйынбайынша. «Кудайсыз курай сынбасын» бшетш журттьщ, Жанына нуры иманныц куйылмайынша. Адамдар дау мен дамайга гашык келед1, Сабырмен жетер жещет1 кашьщ коредг Шерудщ соны - шер жутып, у iniy гана. Берекем1зд1 бекерге шашып-тогедг Уэдес1 хак Раббынныц: багынган кулга И гш ктердщ eciriH ашып бередП т 38

________________________ CepiK «АЛИЕВ RK,blH ЖОЛЫ М¥РАЖАЙДА Озхн сыйлайтын, салтын цурметтейпип барлык, вр- кениетт! елдер туган елл мен вскен влкестщ тарихына аса цатты мэн 6epedi. Олар 6ip елге бара цалса, сол ел- мен танысуды эуел1 музешнен бастайды. Ойткеш, эр адам сол елдщ бугт'т бInу ушт, кешегл жагдайынан да хабардар болуы muic. Ал, б1зде кейде Kepicmuie болып жатады. Сондыцтан да, б'пде басца журпща елттеу жагы басым. Негпгл себеп - вз бейнемпд'щ умытылып кеткентде болып тур. Кел1щздер, бауырлар, муражайга. Муражай жетелейд1 6ipa3 ойга. Шуак берер кен,шге кеп жэдкер, Куат берер, рух берер тула бойга. Найзагайдай жаркылдап намыетары, Ерлер еткен жер жарган дабыетары. Арыетандай жауымен арпалыскан, Алашымньщ азамат арыетары. Журе бермей жер жузш боека айланып, Жан сарайын айкара ашпай ма журт? EpiKci3 ет журегщ елж1рейд1, Кетпесе суык, кара таска айналып. Кднша ерлеп ессе де талгам бупн, Кептж етпес кенеден алган бш м. Кепкен суйек, тот баскан тем1рлер де, 0м1рдщ айтып тур гой жалгандыгын. 39

ПКЫН жолы CepiK К,АЛИЕВ Т1рл1кт1ц болганымен кеп кермеп, Кещлд1 керкейтед1 кектем лебг Тарих деген кираган кумыра емес - Баягы бабалардын еткен жолы. Замана койнауында катпар-катпар, Сакталып калган He6ip актандактар. Ата-бабан ед1 гой 6ip кездеп Алтынменен апталып жаткан сактар. Келсе егер тарихьщды кен таныгьщ, Мунда бар кеп мэл1мет, мол тагылым. Муражай - еск ш гп кекееу емес, Сезшу yuiiH керек ел кад1рш! Ертендер улп тутып Kici карар, Нем1з бар болашакка усына алар? Адамдар кeтeдi eTin, арттарында Аткарган eH6eri мен ici калар. Сан жулдыз 6HiriHeH соргалады, Таусылып калган емес сондадагы. ¥лтына махаббатпен кызмет кылсан, Журтьща тиген пайдан сол болады! Illll 40

______________________CepiK К,АЛИЕВ ^ АЛАТАУДАЙ АЛЫПТАР Ш ЬВДАН АУДАН АКЫН ЖОЛЫ Кулпырган кызгалдакты керкем бел1, Карайтын сешмменен ертецге елг Карасай - кара ормандай ескен аудан, взендер ернектеген елкемдеп. Желегш тал-кайьщньщ жел тербеген. Бактарын булбул эш керкемдеген, Карасай - кел1сп аймак, epicTi аудан ©щцрк, енеркэсш еркендеген. Ажары Кемертоган, 1ргел1мнщ, взгерген бурынгыдан мулде бул кун. Жер1 - кут, ауасы - 3Tip, булагы - бал, Каскасу, Уягаржан, Кумбел1мнщ. Кезще сонадайдан жылыушырар, «Елтайдьщ» елден аскан ырысы бар. GcipreH кус алыбы туйе кус пен 0нд1рген дэрьдэрмек, шынысы бар. Карасай - дэулет, багы шалкыган ман. Каймагын берекенщ калкып алган. Базары кысы-жазы кызып турган «Барысым», «Апортым» мен «Алтын Ордам». Эйтейдей дулыгалы батыр еткен, Э йгш Нуриладай акын еткен. Бекболат, Токаш, Ораз арыстарым Халкы уппн курбан болып капы кеткен. 41

RKblH ЖОЛЫ CepiK «АЛИЕВ____________________ Кегщде калкып ушса кус-конЬнм, Болады узаргандай кыска ©MipiM. Ту устап тулпар мшген тулгаларга, Мерейл1 мекен болган Ушконырым. Жалпаксай, Алмалыбак, Кыргауылды. Жастары жакеыларын кылган улп. Канша айтса касиет1 таусылмайтын, Кайтемп жшке Ti3in кулл1 ауылды? Карасай койнауында кут бар аудан. Бабалар 6epeiceci жуккан аудан. Алакандай аймактан айбыны асып, Алатаудай алыптар шыккан аудан. Танымы тамыр алган сан гасырдан, Арманын алты алаштьщ алга асырган, Нус каган болашактыц нурлы жолын, Таныган айдай элем Елбасым бар! Тау-шьщньщ катпарында аскар-аскар, Сан жылдьщ тарихыц бар таска баскан. K0нiлi кокке умтылган орендерщ, Арманньщ канатында аспан аскан. Kiniire камкор болып epeceri, Жараскан ынтымагы ел оседй бткеш онегел1 ©HipiMHin, Кестел1, керкем болсын келешеп. 42

сво CepiK К,АЛИЕВ ЖЕР¥ИЬЩ Кудайга сансыз шук1р! Алла б1зд\\ Африканыц цац RKblH ЖОЛЫ ортасында, сусыз, нусыз цумда, алпыс градустыц ыстыцта омip сурет'т адамдардан e m in жаратпады. Айналамыз толы арыстан, кобралар, улы шаян, цара- цурттар болса, суга тусешн десец, онда цолтырауындар кутт жатса цайтер e d i к? Немесе солтустжтщ алпыс градус суыгында, ац аюлардыц ортасында, шанамызга лайка жегт, ацтутек боранда адасып журсек цайтер e d iK ? Эйтпесе, сол адамдардыц ешег'и u m i болып O M ip кешсек не i c m e p e d iK ? Жоц, ¥лы Жаратушы 6 i3d i гажайып олкеде, жемлс-жидектер мен цыргауыл, цояндардыц ортасында, суында балыгы, нуында булбулы бар К,а- зацстан деген мемлекетте мусылман e m in жаратты. Бул гана емес, санасац сан жетпестей жацсылыцтар- дыц бэрт 6 i32e теп-тегт 6 e p d i. Сатып алсац эр жутым су мен ауаныц взте o 'n d iii ацшамыз жетпес e d i. Бэрте емес, 6 i p e y m e 6 ip тиын шыгарып жатцан 6 i3 жац. Ец болмаса осыларды бергенге ылайыцты e m in рахмепп- Mi3di айта алсац цой... Нью-Йорк, Мэскеу, Парижще де бармадым, Малайзия, Тайланд суына аяк салмадым. Казактын жер1 каз баскан куннен тугырым, Ризамын мэцп осында етсе тумырым. Мумкшдж тапсам, Меккеге гана барармын, Парызымды етеп, жуз мыцдап сауап алармын. Варшава, Лондон, Пекишщй де кергем жок, «Кермед1м-ау» деп iin iM 6ip кушп елгем жок. 43

CepiK КАЛИЕВ Тек аман болсын кастерл1 Казакстаным, Мендеп осы озгермес 6epiK устаным. Сыр шерткен маган табанга баткан эр тасыц, Алыстан мен1 алапат кушпен тартасьщ. Токиона да, Бомбейге де аяк баспадым, Канада асып, казинога акша шашпадым. Жет1су, Арка, Атырауым мен Алтайым, Кез1ме ыстык Кокшедеп ару тал, кайыц. Желмая MiHin жер кезген Асан атамныц Жеруйыгы осы - Ордасы б1здщ Отанньщ. втермш мэцп лаулаган жанда лапылмен, Ултыма деген перзенгпк махаббатыммен.

------------------------------------ CepiK К У Л И Е В 0 <9 0 ПКын жолы ¥СТАЗДАРГA TIJIEK Менщ ойымша «нашар мугаим», «орташа устаз» деген угым мулде болмау керек. Согыс жагдайында ай- тылатын «сапер бгр-ац pent цателесед1» деген сез бар. Ce6e6i, ол цателессе, мынага mycin жарылады да, жоц болады. Сол сияцты, устаздарга мамандыц тацдау icwde ешцашан цателесуге болмайды. Ол цателессе, цаншама балалардыц обалына цалады. Балалар гана емес, цогамга, мемлекетке зулымдыц жасайды. ¥с- таздыц алдына б ш м i3den келген эр оцушы - аманат. Оны барын салып, жанын салып оцыту керек. Жогаргы оцу орынын тшп-цашып ж урт оцыган цулар мектепке жацындамай-ац цойганы абзал... Толтырган тулектердщ нурга жанын, ¥стаздар - улагатты тулгаларым. Нускайсыз нэрл1 жемю - б ш м багын, ¥к;сайсыз 6ip-6ip зацгар шьщга бэрщ- ¥стаздар - тшектестер, тэл1мгерлер, Жанына жас талаптьщ жалын берген. Тез1рек эр шыбыгым тал болса деп, Ke3i жок кущиз-туш дамыл корген. Ортага салган ойын орныменен, С1здерге код1л1мнен терд1 берем. Дурсшдеп тула бойы журек болып, Жуздер1 шуак шашып елж1реген. Турмыста журс1н мейл1 жи1 жудеп, Сынактыц сабырлыга киыны жок. 45

CepiK КАЛИЕВ С13д е р б о л с а екен деп тшеп журем, Bi3 берген багадан да 6niripeK! Турса да бала деген бал-шекер боп, Тентекпк кылыгымен шаршатар кеп. Ту устап, тулпар MiHin шыгар эльак, Слздердщ ецбепщз жанса екен тек! Сынак кой устаздьщ та баска салган. Сыналмай бакыт кушак ашпас алдан. Байкамай е1здер айткан 6ip ауыз сез Танбадай сакталады таска салган. Болса егер ул угымды, кыз кыльщты, Тумырын кешер мэщн, кызгыльщты. ¥ядан тулеп ушсын эр балапан, Cinipin бойларына i3rmiKTi. Кездерш Караганда бурып 6epi, KepiHep кещлдердщ туньщ келк Жайкалган 6ip-6ip уйдщ курактары, Жайнаган 6ip-6ip уйдщ yMinepi. вм1рде адам болып жаралгасын, Багалай бппщздер адам басын. Шэюрттер ювдзден, бойьщыздан Кем ш ш к 1здесе де таба алмасын! Жас жанга улы тшен кадалмасын, Алмацыз арзандатып баганды асыл. Сыпайы сейлеп, еэщп сыйлык 6epin, С1здерд1 енш м сатып ала алмасын. 46

Cepiu К,АЛИЕВ Улкеннен ynri уйренш жетюншектер Партадан шыгып ертен пара алмасын. Слздерс1з б1здщ кулай сенгешм1з, 0рендер eMipiHe ен 6epiHi3. Шеттетш, жакын тартып алаламай, Жылуын журектердщ тец белщ1з. Болмайды бш м дщ е б1ржактыльщ, Калайык халайыкка шын жаксылык! Дарынды устаз - секщщ шебер уста, Жэй тактайдан жасайды кымбат мулк. Болмастан табыс куып ак тер, кек тер, Жен болар талант тауып кокке ерлеткен. Бэйпде ат шаппайды, бап шабады, Bip-6ipiH танытады ат пен бапкер. 0м1рлк нэр 6epin эр сабагына, Устаздар пайда экелген когамына. Жаркырап K e p iH yi тшс болган Калмайьщ алтындардьщ обалына! Ак пейш перзенттерш суйед! елй Слздерге 3p6ip кауым суйенедг Ce6e6i, кай кезде де с1здераздер Ен жауапты мамандык иелерг Урпакка устаз дацгыл жол ашады. Жасасак кандай курмет жарасады? Мектеп деген - улкен 6ip енеркэсш, 0HiMi оньщ - Отанньщ болашагы! 47

RKblH жолы CepiK «АЛИЕВ БОЛАШАК ДЭР1ГЕРГЕ Дэр1герл1к пен мугал1мдтт мамандьщ, жалацы та- батын, бала-шага асырайтын цызмет деп царауга бол- майтын сияцты. Бул урпац алдында да, мемлекет ал­ дында да артыкша жауап бершуге muicmi жумыс деп бтемт. Ендеше, бул ем мамандыцты тацдаган адам мойынындагы аса ауыр жуктщ салмагын ете цатты ce w iyi ерек. Ей, тэл1мгер, napirepi ертецнщ! вздерщ мен сырласуга мен келд1м. Туп атамыз 6ip болган соц акыры, Тшек-назым айтылганын жон керд1м. Бул мамандьщ - курдел1 spi жауапты. Болу лэз1м зердел1 де, сауатты. Улыкпандай тауып дерттщ дауасын, Умытпандар кунэ менен сауапты. Казак; деген аз халык кой, аз халык. Жер бетшен жойыла да жаздадык. Сактауга оны, кобейтуге кушщ сал, Журмей 1шкен-жегенще мэз болып. Арлы адам арам акша алмайды. Алаколдан алармандык калмайды. Санацменен журепщп сактай бш, Ол юрлесе, кольщ таза болмайды. Жанарьщнан жалаулаеа арай-нур, Алгысына боленерсщ талайдьщ. Сыньщ кощл еыркаттарга сырт бермей, Bipre туган бауырьщдай карай 61л! 48

0 <EU=>_____________ СерЫКЛЛИЕВ RKblH ЖОЛЫ Кузетшде денсаульщтьщ тж турып, Адамдарга адалдьщты уктырып, 0Mip суру - мыктыльщ кой, мьщтылык! Ак желецнщ агын жанга жуктырып! КЕЛ1НГЕ 0СИЕТ «Жаман эйел куйеут цулдай Kadipch emin, о:п цулдыц эйeлi бон ем ip cypedi. Жацсы эйел жарын патшадай цурметтеп, патша дйeлi боп гумыр кешедЬ. (Ел аузынан) Карагым, алды екенсщ тец курбынын,, Айтайын саган арнап елдщ жырын. Кеп жылдар эке ушнде конак едщ, Мшеки ез уйще келдщ бупн. 0се бер еркен жайып epiмтaлдaй, Кеше бер магыналы мелд1р гумыр. Bip елдш кызгалдагы ен кырга б1ткен, Туыс боп шыга келдщ бул халыкпен. Epini3 не десе де ерепспей, Журуге тырыса бш 6ip багытпен. Жарыцыз не тапеа да канагат кып, Кабылда экелгенш ырзалыкпен. Кой басындай KyMicTi алган бойда-ак, Ат басындай алтынды ел армандайды-ак. Адалдан акша табу - улкен тасты Аркалап тау басына баргандай-ак, Ал, оны жумсау деген - сол дэу тасты, Тебеден домалата еалгандай-ак. 49