Co mot thoi nhu the

Cã Mét Thêi Nh− ThÕ

Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång pgs.TS. NguyÔn ThÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HOµNG PHONG Hµ Thµnh viªn trÇn quèc d©n TS. NguyÔn §øC TµI TS. NGUYÔN AN TI£M NguyÔn Vò Thanh H¶o 2

vâ minh Cã Mét Thêi Nh− ThÕ Håi ký Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt Nhµ xuÊt b¶n Thanh Niªn Hµ Néi - 2014



Lêi Nhµ xuÊt b¶n ChiÕn tranh ®· lïi xa. Nh÷ng tÊm hu©n ch−¬ng trªn ngùc ng−êi lÝnh ®· n»m yªn trong ng¨n tñ. Nh÷ng c©y cÇu ®æ ®· ®−îc x©y dùng l¹i. Nh÷ng mÊt m¸t, ®au th−¬ng ®· dÞu l¹i. Nh−ng d− ©m hËu chiÕn vÉn xao ®éng lßng ng−êi. Cã mét thêi nh− thÕ cña t¸c gi¶ Vâ Minh - mét ng−êi lÝnh, thµnh viªn Héi Cùu chiÕn binh trung ®oµn 271 anh hïng gióp ai tõng mét thêi \"XÎ däc Tr−êng S¬n ®i cøu n−íc. Mµ lßng ph¬i phíi dËy t−¬ng lai\" t×m l¹i nh÷ng n¨m th¸ng mµ ë ®ã mçi ngµy ®ªm ®Òu gÇm ró ®¹n bom, thÊm ®Ém m¸u hy sinh cña biÕt bao ng−êi; khiÕn nh÷ng ai ®−îc may m¾n sinh ra vµ lín lªn trong hßa b×nh, hiÓu h¬n, tr©n träng h¬n nh÷ng hiÕn d©ng cña thÕ hÖ ®i tr−íc, nh÷ng n¨m th¸ng hµo hïng cña d©n téc. GÇn 300 trang håi ký ®−îc viÕt theo thÓ nhËt ký. C©u chuyÖn vÒ trung ®oµn bé binh 271 anh hïng ®−îc dùng l¹i qua ký øc cña mét ng−êi lÝnh trong kho¶ng hai n¨m (tõ th¸ng 2-1972 ®Õn th¸ng 2-1974). §ã lµ ga tµu tiÔn ®−a ng−êi lÝnh ra trËn, h×nh ¶nh mÑ giµ nuèt n−íc m¾t vµo trong, «m chÇm lÊy con kh«ng muèn rêi xa, QuyÕt t©m th− b»ng m¸u, nh÷ng ®ªm hµnh qu©n 5

võa ®i võa ngñ, nh÷ng trËn ®¸nh r¸t báng ®¹n bom, tÊm lßng thuÇn ph¸c, nh©n hËu cña nh©n d©n ba n−íc ViÖt - Miªn - Lµo, nh÷ng c¸i chÕt anh dòng, nghÜa t×nh ®ång ®éi s¾t son, sù nhäc nh»n cña ng−êi lÝnh khi b−íc ra khái cuéc chiÕn, dÉu mÊt m¸t ®au th−¬ng vµ di chøng chiÕn tranh nÆng nÒ nh−ng trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo hä vÉn v−ît lªn ®Ó chøng tá b¶n lÜnh cña anh \"Bé ®éi Cô Hå\",... Lèi viÕt gi¶n dÞ, méc m¹c, ®«i chç cßn vông vÒ nh−ng ch©n thùc, giµu c¶m xóc ®· khiÕn trang viÕt cña Vâ Minh thùc sù \"cã duyªn mµ nÕu kh«ng tr¶i qua, kh«ng thùc sù sèng tËn cïng víi nã th× kh«ng thÓ nµo h×nh dung ra næi\" (Chu Lai). Thùc hiÖn §Ò ¸n trang bÞ s¸ch cho c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn cña Ban Tuyªn gi¸o Trung −¬ng, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhµ xuÊt b¶n Thanh niªn xuÊt b¶n cuèn s¸ch Cã mét thêi nh− thÕ. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 11-2014 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt 6

Môc lôc Trang 5 Lêi Nhµ xuÊt b¶n Mét bµi ca ®au th−¬ng vµ 9 hµo s¶ng vÒ ng−êi lÝnh 15 (Nhµ v¨n Chu Lai) 28 Lêi T¸c gi¶ 84 §−êng vµo mÆt trËn 199 vµo trËn 200 VÒ tr−êng qu©n chÝnh 266 TRë VÒ §¥N VÞ 273 trë vÒ hËu ph−¬ng 281 PhÇn kÕt Phô lôc 7

8

Mét bµi ca ®au th−¬ng vµ hµo s¶ng vÒ ng−êi lÝnh Nhµ v¨n Chu Lai Cuéc ®êi vèn thÕ, mét khi tiÕng ®Ëp trèng rçng cña nh÷ng chiÕc d¹ dµy t¹m l¾ng xuèng th× tiÕng ®éng th× thÇm cña nh÷ng gi¸ trÞ céi nguån l¹i vang lªn. Vµ mét trong nh÷ng tiÕng ®éng Êy lµ sù trë l¹i còng th× thÇm vµ v« cïng bÒn bØ cña dßng v¨n häc chiÕn tranh mµ sù xuÊt hiÖn rén rµng cña nh÷ng trang nhËt ký chiÕn trËn mÊy n¨m gÇn ®©y ©u còng lµ lÏ ®−¬ng nhiªn, ®−¬ng nhiªn nh− hÕt m−a l¹i n¾ng, hÕt b·o d«ng câi thÕ l¹i yªn hµn, ®−¬ng nhiªn nh− ®ã lµ nh÷ng th¸ng ngµy thiªng liªng, nh÷ng th¸ng ngµy cao ®Ñp nhÊt cña d©n téc, cña mçi sè phËn con ng−êi mµ ®Êt n−íc nµy, khung c¶nh th¸i hoµ nµy m·i kh«ng thÓ nµo quªn. V©ng! NhËt ký cña mét ng−êi ®· chÕt, mét ng−êi n»m xuèng ta ®äc ®· nhiÒu, song nhËt ký cña mét ng−êi cßn sèng th× kh«ng ph¶i ë ®©u còng cã, nÕu nh− kh«ng muèn nãi lµ v« cïng hy h÷u. 9

Nh÷ng dßng ch÷ cña mét liÖt sÜ ®Ó l¹i, b¶n th©n nã ®· hµm chøa nçi xóc ®éng s©u xa, vËy nh÷ng dßng ch÷ cña mét chiÕn sÜ vÉn cßn trªn câi d−¬ng nµy sÏ ra sao, khi tù ®¸nh mÊt c¸i −u thÕ truyÒn c¶m mang tÝnh t©m linh truyÒn thèng ®ã, tr−íc c¶m nhËn cña ®éc gi¶? Bµi to¸n nµy kh«ng dÔ tr¶ lêi, v× dï muèn hay kh«ng, còng ®éng ch¹m ®Õn nh÷ng phÇn nh¹y c¶m nhÊt cña con ng−êi. Bëi, tr−íc khi chÕt, con ng−êi bao giê còng muèn nãi thËt mäi ®iÒu, nãi c¶ ®iÒu hay lÉn ®iÒu dë. §· gäi lµ nhËt ký th× bao giê còng lÊy sù thËt lµm h¹t nh©n trung t©m. Cßn khi anh vÉn sèng, ngåi viÕt l¹i, dï ch©n thµnh ®Õn mÊy, ngßi bót còng kh«ng thÓ t¸ch khái c¸i sù sµng läc b»ng lý trÝ qua c¸c yÕu tè kh¸ch quan, yÕu tè tù biªn tËp cho thÝch hîp víi ®iÒu nµy, hîp lý víi t×nh h×nh kia. Khã l¾m! DÔ kh« cøng, dÔ gi¶ t¹o l¾m. VËy mµ kh«ng! Víi Cã mét thêi nh− thÕ, ng−êi viÕt ®· biÕt Èn m×nh ®i, Èn rÊt kü, Èn ch©n thµnh, Èn nh− kh«ng, ba tr¨m trang s¸ch, anh chØ coi m×nh nh− lµ mét nh©n chøng, mét c¸i trôc nhá nhoi ®Ó tõ ®ã dån hÕt t©m søc, trÝ nhí ®Ó viÕt, ®óng h¬n lµ ®Ó kÓ l¹i vÒ ®ång ®éi, b¹n bÌ, vÒ nh÷ng ng−êi ®· chÕt vµ nh÷ng ng−êi ®ang sèng, vÒ cuéc ®êi, bom ®¹n, vÒ t×nh ng−êi, t×nh yªu, t×nh gia ®×nh cha mÑ b×nh dÞ, khÏ khµng nh− h¹t lóa, cñ khoai ®ang vµo mïa gi¸p h¹t khiªm nh−êng. Kh«ng ®ao to bóa lín, kh«ng lªn g©n lªn cèt, còng kh«ng cè lµm ra vÎ v¨n ch−¬ng, ch÷ nghÜa 10

cÇu kú, cµng kh«ng biÕt tr¸nh nÐ nh÷ng ®iÒu cã thÓ lµ ph¹m huý ph¹m kþ, anh cø lÈn mÈn kÓ nh− kÓ l¹i cho ng−êi th©n, b¹n bÌ nghe vÒ nh÷ng chÆng ®−êng gian tru©n, ¸c liÖt cña cuéc ®êi m×nh, cuéc ®êi ®ång ®éi. Vµ nh− thÕ, tõng dßng, tõng trang, tõng con ch÷ nh− nh÷ng h¹t m−a dÇm, kh«ng ån µo, xèi x¶ mµ nhÌ nhÑ, thÊm thËt s©u vµo c¶m nhËn ng−êi nghe, ng−êi ®äc. §äc anh, tin r»ng nh÷ng ng−êi trÎ h«m nay sÏ t×m ra ®−îc mét c¸i g× ®ã thuéc vÒ søc m¹nh tinh thÇn, còng nh− nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n th¨m th¼m cña c¸c thÕ hÖ cha anh, ®· kh«ng tiÕc m¸u x−¬ng lµm nªn nh÷ng chiÕn tÝch huy hoµng cho ngµy hoµ b×nh th¬ thíi h«m nay, qua ®ã, ch¾c ch¾n hä sÏ giËt m×nh mµ soi räi l¹i c¶m quan, c¸ch c¶m, c¸ch nghÜ, c¶ c¸ch sèng cña m×nh trong c¬n cuång phong héi nhËp hiÖn ®−¬ng. Vµ nh÷ng ng−êi ®· ®i qua chiÕn cuéc ch¾c ch¾n sÏ nh− ®−îc sèng l¹i, nh− ®−îc nh×n thÊy, sê thÊy, c¶m thÊy nh÷ng th¸ng ngµy thiªng liªng, khæ ®au, ®Ém m¸u vµ n−íc m¾t ®Ó thùc hiÖn kh¸t väng tù do, ®éc lËp cña d©n téc. Lµ ng−êi ®· viÕt kh¸ nhiÒu vÒ chiÕn tranh, ®· lÊy h×nh t−îng ng−êi lÝnh vµ chiÕn tranh c¸ch m¹ng lµm c¶m høng trung t©m cho c¸c t¸c phÈm cña m×nh, thó thËt cã lóc ®äc anh, t«i kh«ng khái ngì ngµng tr−íc nh÷ng trang ch÷ anh miªu t¶ vÒ c¶nh s¾c Tr−êng S¬n víi tÊt c¶ sù sinh ®éng cña nh÷ng vui buån, ®ãi khæ, mét trËn sèt rÐt, mét vÞ 11

ngät rau m«n thôc, mét tö sÜ mèi vïi trªn vâng, mét b·i kh¸ch ®ªm, mét chiÒu hµnh qu©n, mét tiÕng chim c«i cót gäi bÇy, mét dßng s«ng, mét s¾c n¾ng, mét s−ên dèc ®øng hµnh qu©n b»ng thang d©y dùng trêi... Cµng kh«ng thÓ kh«ng l¾ng ch×m khi anh viÕt vÒ mÑ, vÒ mét ga tµu tiÔn ®−a, vÒ nh÷ng giät n−íc m¾t yÕu ®uèi kh«ng k×m næi khi tõ biÖt tÊt c¶ ®Ó ®i vµo chç chÕt, vÒ lßng d©n thuÇn ph¸c, mªnh m«ng cña ba n−íc ViÖt - Miªn - Lµo mµ anh ®· cã dÞp hµnh qu©n qua. §Ó råi nh− mét sù bung ph¸ cña t©m hån, anh say s−a vµ ®au ®ín kÓ vÒ nh÷ng trËn ®¸nh, vÒ nh÷ng ®ªm hµnh qu©n qu¸ ®çi nhäc nh»n võa ®i võa ngñ, vÒ nh÷ng c¸i chÕt ®ñ h×nh, ®ñ d¹ng cña ®ång ®éi mµ sù ra ®i tøc t−ëi cña hä cßn v−¬ng nÆng trÝ n·o anh cho ®Õn tËn b©y giê, ®· khiÕn cho anh, mét ®ång ®éi may m¾n cßn sèng, kh«ng hiÓu sao l¹i cßn sèng, ph¶i tù ®Æt lªn linh hån m×nh mét tr¸ch nhiÖm lµ ph¶i ghi l¹i. Ghi l¹i b»ng c¶ mét hÖ thèng chi chÝt nh÷ng chi tiÕt sèng ®éng, ®éc ®¸o, cã duyªn mµ nÕu kh«ng thùc sù tr¶i qua, kh«ng thùc sù sèng tËn cïng víi nã th× kh«ng thÓ nµo h×nh dung ra næi. ChiÕn tranh lµ bi kÞch, nh−ng chiÕn tranh còng lµ bi tr¸ng. Tæn thÊt ®Õn kh«n cïng, nh−ng còng can trµng ®Õn kh«n cïng. Ph¶i ch¨ng ®ã chÝnh lµ c¶m høng chñ ®¹o, lµ ®iÒu ruét gan anh muèn nãi vÒ chiÕn tranh, vÒ b¹n bÌ m×nh. Trung ®oµn ngµy ra ®i, ngãt nghÐt gÇn ba ngµn thanh niªn trai tr¸ng, khi trë vÒ chØ cßn cã vµi tr¨m, mµ l¹i kh«ng 12

vÑn nguyªn th©n thÓ. Mçi mïa chiÕn dÞch, cø vµo mét trËn ®¸nh lµ qu©n sè l¹i vîi ®i qu¸ nöa, vîi ®Õn nçi kh«ng cßn ®ñ ng−êi vµo thay, ®Õn nçi c¶ ®¹i ®éi thay v× h¬n mét tr¨m sinh m¹ng ®¸nh vµi trËn chØ cßn l¹i ®Õm ®−îc trªn ®Çu ngãn tay,... Nh−ng nh÷ng trËn ®¸nh vÉn nèi tiÕp nh÷ng trËn ®¸nh, nh÷ng chiÕn dÞch vÉn ngµy ®ªm tiÕn s¸t hang æ kÎ thï. §Ó tån t¹i vµ ®øng v÷ng ®−îc trong nh÷ng c¶nh huèng qu¸ søc chÞu ®ùng cña con ng−êi Êy, hä ®· béc lé ®ñ ®Çy tÊt c¶ nh÷ng th¶ng thèt, yÕu ®uèi, hoang mang thËm chÝ ®Õn n¶n lßng, tuyÖt väng ®−a ®Õn mét vµi ng−êi ®· rêi bá ®éi ngò ch¹y sang phÝa chiÕn tuyÕn bªn kia, nh−ng råi mét c¸i g× ®ã thiªng liªng nh− lßng tù t«n d©n téc, nghÜa t×nh th¼m s©u cña ®ång ®éi, cña khÝ nói khÝ s«ng, cña niÒm tin vµo nghÜa c¶ thæi vÒ, kÕt ®äng trong tr¸i tim ®· khiÕn cho hä chiÕn ®Êu uy nghi ®Õn ng−êi cuèi cïng. Nh− thÕ, qua c¸i nh×n cña anh, ng−êi trong cuéc, ng−êi lÝnh cña chóng ta kh«ng hÒ lµ mét cç m¸y chiÕn ®Êu, kh«ng hÒ lµ mét r« bèt chiÕn binh v« c¶m chØ biÕt x«ng lªn chø trong thÕ giíi néi t©m tr¾ng xo¸, kh«ng chøa ®ùng c¸i g×. Ng−êi anh hïng lµ ng−êi kh«ng ph¶i kh«ng biÕt sî chÕt, nh−ng mét khi v−ît qua ®−îc nçi sî ®ã, hä sÏ lµ ng−êi anh hïng. Còng nh− chiÕn tranh thùc chÊt lµ ngµy nµo còng ch«n nhau nh−ng ch−a ®Õn l−ît ch«n m×nh. §ã lµ sù thËt vµ ®ã còng lµ löa t«i rÌn cho phÈm chÊt con ng−êi 13

ViÖt Nam ®i qua ®−îc bao phen d«ng giã. Chóng ta ®ång c¶m vµ chia sÎ víi anh vÒ ý nghÜa nh©n v¨n nµy. Nh− vËy, ®©y cã thÓ coi lµ mét cuèn håi ký ch©n thùc cña mét ng−êi lÝnh ®· ®i qua tËn cïng bom ®¹n, tËn cïng yªu th−¬ng vµ c¨m thï, ®· bÞ th−¬ng, ®· ®i l¹c trong rõng c¶ tuÇn ®Õn nçi khi t×m vÒ ®−îc ®¬n vÞ, vÕt th−¬ng nhung nhóc nh÷ng dßi, nh−ng v× tÊt c¶ ®é ch©n thùc ®Õn trÇn trôi cña nã, ta vÉn cã thÓ gäi lµ mét trang nhËt ký, nhËt ký cña ng−êi cßn sèng, dï chç nµy chç kh¸c vÉn cßn nÐt vông vÒ, th« méc, dµn tr¶i ch−a chän läc nh−ng nã vÉn mang vÑn nguyªn søc m¹nh ®¸nh ®éng, gi¸ trÞ truyÒn c¶m nh− nh÷ng trang viÕt cña ng−êi ®· ra ®i. §ã lµ nh÷ng con ch÷ ®−îc viÕt b»ng m¸u, ®ã thùc sù lµ mét bµi ca vÒ ng−êi lÝnh mµ ®äc nã, mçi ng−êi chóng ta kh«ng thÓ kh«ng ngo¶nh nh×n l¹i nh÷ng th¸ng ngµy ®· qua ®Ó tù hoµn thiÖn m×nh, ®Ó biÕt m×nh ®ang ë ®©u vµ m×nh ®ang ®−îc thõa h−ëng c¸i g×. Bëi c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho ngµy h«m qua lµ kh«ng thÓ l−êng ®−îc. Lµ mét ng−êi lÝnh giµ, t«i xin c¶m ¬n cuèn s¸ch, c¶m ¬n ng−êi lÝnh Vâ Minh ®· nãi hé víi cuéc ®êi nhiÒu ®iÒu mµ cuéc sèng x«n xao nµy rÊt cÇn ph¶i nãi. 14

Lêi T¸c gi¶ T«i - mét thµnh viªn trong Héi Cùu chiÕn binh cña trung ®oµn 271 miÒn §«ng Nam Bé anh hïng. C¸ch ®©y 36 n¨m, nÕu tÝnh chÝnh x¸c lµ tõ ngµy 9-11-1971, gÇn 3.000 c¸n bé chiÕn sÜ trung ®oµn chóng t«i, chñ yÕu tõ c¸c miÒn quª Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh vµ mét sè ë c¸c tØnh kh¸c, rêi miÒn B¾c hËu ph−¬ng, hµnh qu©n cuèc bé v−ît d·y Tr−êng S¬n hïng vÜ ®Ó bæ sung lùc l−îng chiÕn ®Êu cho chiÕn tr−êng miÒn §«ng Nam Bé. Nh÷ng chÆng ®−êng dµi hµnh qu©n, víi bao vÊt v¶, khã kh¨n, gian khæ, léi suèi, trÌo ®Ìo, v−ît qua dèc cao dùng ®øng, tËp kÝch, phôc kÝch, chèng cµn, chèt chÆn, c«ng ®ån ®Þch ®Òu tõng nÕm tr¶i. Bao miÒn ®Êt l¹ chóng t«i ®· qua, cã rÊt nhiÒu ®ång ®éi th©n yªu n»m l¹i ®ã. ChiÕn tranh qu¸ kh¾c nghiÖt, ®· ngèn ®i kh«ng biÕt bao nhiªu con ng−êi vµ søc lùc cña chóng ta. Chóng t«i muèn quªn ®i, muèn ch«n nã chÆt s©u vµo dÜ v·ng. Míi ngµy nµo ®ã, c¶ trung ®oµn 271 cïng hµnh qu©n vµo chiÕn tr−êng, qu©n ®i n−êm n−îp chen kÝn mÆt ®−êng Tr−êng S¬n. Nh×n vÒ 15

phÝa tr−íc, phÝa sau vÉn kh«ng thÓ nµo thÊy ®−îc ng−êi ®i ®Çu hay ®i cuèi ®oµn qu©n. Qu©n sè lóc ®ã gÇn 3.000 ng−êi. ThÕ mµ giê ®©y, ngåi ®iÓm l¹i, kh«ng biÕt cã cßn ®−îc ba tr¨m ng−êi n÷a kh«ng? DÉu biÕt r»ng, sau gÇn bèn chôc n¨m, cã rÊt nhiÒu ng−êi do vÕt th−¬ng t¸i ph¸t, hay di chøng cña nh÷ng c¬n sèt rÐt gi÷a rõng Tr−êng S¬n hoÆc mét lý do nµo ®Êy ®· ®−a hä vÒ thÕ giíi bªn kia vÜnh h»ng cïng víi tæ tiªn, víi nh÷ng ng−êi ®ång ®éi ®· m·i m·i n»m l¹i n¬i chiÕn tr−êng xa mµ ch−a ®−îc h−ëng mét gi©y phót cña ngµy toµn th¾ng, hoµ b×nh, thèng nhÊt ®Êt n−íc. Nh−ng vÉn cßn ®ã, nh÷ng ng−êi bè, ng−êi mÑ vµ th©n nh©n cña ng−êi ®· hy sinh, c¶ cuéc ®êi cßn l¹i vÉn kh¾c kho¶i nhí vÒ nh÷ng ®øa con røt ruét ®Î ra, nu«i kh«n lín, ®· ra ®i m·i m·i. Ngay víi t«i, ba ng−êi b¹n th©n thiÕt lµ TrÇn Ngäc Nam, TrÇn V¨n Hång vµ NguyÔn V¨n QuÕ, cïng häc mét líp ë Tr−êng phæ th«ng cÊp 3 Nghi Léc 1, NghÖ An, cïng nhËp ngò mét ngµy, cïng mét ®¬n vÞ khi võa míi tham gia chiÕn trËn ®−îc mét thêi gian ng¾n, ba anh ®· n»m l¹i trªn m¶nh ®Êt chiÕn tr−êng, kh«ng cßn c¬ héi ®Ó trë vÒ gÆp l¹i bè mÑ vµ nh÷ng ng−êi th©n n÷a. Kh«ng thùc hiÖn ®−îc lêi høa cña m×nh vµ lêi nguyÖn −íc, mong ®îi cña ng−êi cha, ng−êi mÑ trong lÇn gÆp cuèi cïng, kÓ tõ ngµy chia tay c¸c anh tr−íc lóc lªn ®−êng ra tuyÕn löa: 16

- C¸c con ra ®i, ch©n cøng, ®¸ mÒm. H·y nhí trë vÒ víi bè mÑ! Bè mÑ ë nhµ sÏ ®îi chê con! ThÕ mµ, c¸c anh ®· ra ®i m·i m·i, ®Ó cho bè mÑ giµ tuæi ®· ngoµi t¸m, chÝn m−¬i, cßn mang trªn m×nh nh÷ng c¨n bÖnh hiÓm nghÌo, vÉn nÐn chÞu bao ®au ®ín, gång m×nh kh¾c kho¶i ®−îc sèng, mong ngãng chê ®îi ®øa con cña m×nh trë vÒ... Nh− bè anh Hång lóc chuÈn bÞ vÒ víi tæ tiªn, «ng ®· cè g¾ng g−îng mét chót søc lùc cßn l¹i, gäi vî vµ c¸c con ®Õn ®Ó tr¨ng trèi nguyÖn −íc cuèi cïng: - Tæ tiªn, «ng bµ ®· ®Õn gäi vÒ, bè kh«ng chê thªm ®−îc n÷a. Bµ nã vµ c¸c con cè mµ t×m th»ng Hång vÒ nhÐ... \"VÒ ®i anh!... VÒ cho mÑ yªn lßng\". Giê ®©y, trong bèn ®øa chØ cßn l¹i mét m×nh t«i ®−îc may m¾n trë vÒ sau cuéc chiÕn, tuy cßn ph¶i mang theo m×nh b¶y m¶nh ®¹n ®ang n»m trong ®Çu vµ mét sè n÷a n»m r¶i r¸c trong ng−êi. Míi ngµy nµo ®Êy, ®ång ®éi cña t«i cßn ngåi chËt c¶ mét toa tµu chë hµng, tõ ga CÇu Gi¸t ®Õn Vinh, trªn ®−êng vµo mÆt trËn. Giê ®©y, khi kiÓm l¹i ch¶ cßn ®−îc nhiÒu ng−êi n÷a? NÕu nh− b©y giê chóng t«i tËp hîp ®Ó l¹i ngåi vµo trong toa tµu ngµy Êy, sÏ lät thám vµo kh«ng gian mªnh m«ng ®ã. §¬n vÞ do t«i trùc tiÕp chØ huy thêi ®ã cã 26 ng−êi, chñ yÕu thuéc vïng quª huyÖn Nga S¬n, Thanh Ho¸, sè cßn l¹i ë c¸c tØnh H¶i D−¬ng, H−ng Yªn,... Cuèi th¸ng 2-1974, t«i bÞ th−¬ng ph¶i xa anh em ra miÒn B¾c ®iÒu trÞ, mÊy n¨m gÇn ®©y, míi cã 17

®iÒu kiÖn ®i vÒ c¸c ®Þa ph−¬ng vµ nhê c¸c cùu chiÕn binh n¬i ®ã t×m l¹i c¸c anh. VËy mµ...! §Æc biÖt, cã 11 ng−êi cïng ë thÞ x· Nghi Yªn (Nghi Léc, NghÖ An): §Þnh, Phong, Tróc, Nghiªm, Trung, Thanh, Th¸i, Nhung, Cam, LuyÖn, ThiÖn cïng toa tµu ra trËn víi chóng t«i ngµy nµo sau cuéc chiÕn chØ cßn hai anh trë vÒ, mµ thùc ra b©y giê chØ cßn mét. Ng−êi cßn l¹i lµ cùu chiÕn binh Hoµng V¨n Trung, ®· ®Ó l¹i ë chiÕn tr−êng n¨m nµo mét c¸nh tay. Cuéc sèng ®êi th−êng cña anh qu¸ nhiÒu khã kh¨n, giê l¹i cµng thªm vÊt v¶, nh−ng kh«ng khuÊt phôc vµ ®Çu hµng ®ãi nghÌo, anh ®ã tù m×nh cè g¾ng v−ît lªn. Ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu míi ra qu©n, Hoµng V¨n Trung ®· x¸c ®Þnh: Ph¶i cÇm bót «n thi vµo ®¹i häc. Råi kÕt qu¶ ®Õn kh«ng phô sù cè g¾ng, chÞu khã, kiªn tr× ®ã, khi trong tay cã hai giÊy b¸o tróng tuyÓn cña Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi vµ Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Vinh. Anh chän vµo häc ë tr−êng Vinh ®Ó ®−îc gÇn gia ®×nh cßn gióp ®ì bè mÑ giµ yÕu. HiÖn giê, anh lµ HiÖu tr−ëng Tr−êng phæ th«ng c¬ së x· Nghi Yªn. Cùu chiÕn binh NguyÔn V¨n Nhung, tuy vÉn cßn m¶nh ®¹n trong ®Çu, nh−ng vÉn thi ®ç ®¹i häc, sau ®ã trë thµnh kü s− n«ng nghiÖp. Anh cã nguyÖn −íc trë vÒ quª nhµ, ®em kiÕn thøc cña m×nh phôc vô quª h−¬ng cßn nghÌo khã. Nh−ng nguyÖn −íc Êy cña Nhung ®µnh dang dë, khi vÕt th−¬ng sä n·o trong ®Çu t¸i ph¸t, ®Ó råi khuÊt nÎo 18

theo vÒ víi anh em ®ång ®éi ®ang n»m l¹i ë nh÷ng vïng quª xa. Cßn l¹i chÝn ng−êi n÷a ®· kh«ng ®−îc may m¾n trë vÒ víi bè mÑ, gia ®×nh, ph¶i n»m l¹i trªn m¶nh ®Êt chiÕn tr−êng x−a. Hµi cèt cña c¸c anh vµ c¶ hai b¹n Hång vµ Nam, t«i vµ th©n nh©n, ®ång ®éi Héi Cùu chiÕn binh trung ®oµn 271 l©u nay vÉn cè g¾ng kiÕm t×m, m·i cho ®Õn b©y giê vÉn ch−a cã kÕt qu¶. Ph¶i ch¨ng, ®êi ng−êi ai råi còng trë vÒ c¸t bôi, trë vÒ víi h− v«? Còng cã ng−êi trë vÒ, ®−îc gÆp cha giµ mÑ yÕu vµ ng−êi th©n, song phÇn ®êi cßn l¹i ch¼ng cã g× may m¾n, nÕu kh«ng muèn nãi lµ ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng ®au khæ tét cïng, v−ît qua ranh giíi chÞu ®ùng cña con ng−êi. Kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn hoµn c¶nh cña anh Vò V¨n M«, quª ë x· C¸t Bi, QuÕ Vâ, B¾c Ninh. Do mang trong m×nh chÊt ®éc da cam tõ thêi cßn ë chiÕn tr−êng, nªn ba ®øa con cña anh chÞ sinh ra ®Òu \"sèng th× ng¬ ngÈn, muèn chÕt còng ch¼ng ®−îc\". Hä ph¶i sèng trong hoµn c¶nh ®au khæ, th−¬ng t©m. §øa con trai ®Çu ®i häc m·i mµ kh«ng lªn ®−îc mét líp. Suèt ngµy lÇm l×, kh«ng thèt næi mét lêi, thØnh tho¶ng l¹i v« thøc nh×n vÒ n¬i xa x¨m v« väng. Ch¸u thø hai còng ng©y ng«, ®Ëp ph¸ mäi thø khi c¬n ®éng kinh bÊt ngê Ëp ®Õn. Khi ch¸u ®Õn tuæi tr−ëng thµnh, anh chÞ ®· c−íi vî cho ch¸u víi hy väng vî nã sinh con, nh÷ng ®øa trÎ ®ã sÏ may 19

m¾n ®−îc «ng trêi th−¬ng t×nh ®Ó chóng cã ®−îc cuéc sèng b×nh th−êng nh− triÖu triÖu ng−êi rÊt b×nh th−êng trªn ®êi nµy, kh«ng ng©y ng©y, d¹i d¹i nh− nh÷ng ®øa con hiÖn h÷u. Mét mong muèn gi¶n ®¬n vµ rÊt chÝnh ®¸ng. VËy mµ, tÊt c¶ ®Òu ®i vµo ngâ côt. Võa c−íi vî ®−îc mÊy th¸ng, trong mét lÇn lªn c¬n ®éng kinh ®øa con thø hai ®· kÕt liÔu ®êi m×nh b»ng mét ®o¹n d©y thõng oan nghiÖt. C« con g¸i ót tuy ®· lín tuæi, nh−ng ng−êi vÉn gÇy nhom, hai tay co qu¾p, run run, giËt giËt, ng©y ng«, ng¬ ngÈn, n−íc d·i rít xuèng ®Çy ngùc, suèt ngµy chØ ngöa mÆt lªn trêi c−êi mét m×nh. Ch¸u v« tri ®Õn c¸i tªn cña m×nh còng kh«ng biÕt. C¸i cïng cùc cña t©m can vµ thÓ x¸c ®· ®Õn tét ®Ønh, dån Ðp lªn nh÷ng n¨m th¸ng cuèi ®êi cña hä. Bøc bèi qu¸, cã lÇn anh M« nghÑn ngµo t©m sù: - C¸c anh biÕt ®Êy, nh÷ng ngµy v−ît Tr−êng S¬n bao gian khæ, mang v¸c nÆng, chÞu ®ãi léi suèi b¨ng ®Ìo, trong chiÕn ®Êu kh«ng biÕt bao nhiªu lÇn ph¶i n»m gi÷a m−a bom, b·o ®¹n, thÕ mµ t«i vÉn chÞu ®−îc vµ ®· trë vÒ ®©y. Cßn b©y giê, c¸c anh thÊy kh«ng? Lµm sao cã thÓ chÞu thªm ®−îc n÷a? Gi¸ nh− ngµy Êy ë chiÕn tr−êng ®−îc chÕt ®i, nh− nhiÒu ®ång ®éi m×nh, th× ngµy nay ®ì ®au lßng... Vî t«i cã téi t×nh g×, mµ ph¶i dÝnh d¸ng chuyÖn nµy? Sao l¹i b¾t c« Êy ph¶i g¸nh chÞu chø?... Tr−íc t×nh c¶nh ®ã, c¸c anh L©m, KiÖm, T©n trong Héi Cùu chiÕn binh trung ®oµn 271, ®· t×m 20

mäi c¸ch gióp ch¸u vµo lµng Hoµ B×nh, Thanh Xu©n, Hµ Néi. Chóng t«i lµm nh÷ng viÖc ®ã v× chóng t«i lµ ®ång ®éi, t×nh bÒn chÆt g¾n kÕt, ®· cã mét thêi cïng vµo sinh ra tö, tõng kh«ng ®¾n ®o giµnh c¸i nguy hiÓm, gian khæ vÒ m×nh, tõng cøu m¹ng nhau, liÒu chÕt câng nhau v−ît qua lµn bom ®¹n ®Þch. ...Thuë Êy, lò chóng t«i Coi nhau nh− ruét thÞt Ngät bïi cay ®¾ng cïng chia Viªn thuèc cuèi cïng, giät n−íc cuèi cïng, ng−êi nä dói ng−êi kia Cao c¶ thiªng liªng thay, t×nh ®ång ®éi... Bµi th¬ viÕt dë1 Lµm sao cã thÓ ngåi yªn, döng d−ng mµ sèng ®−îc khi nh÷ng th©n nh©n liÖt sÜ vµ nhiÒu ®ång ®éi ®ang ph¶i g¸nh chÞu hoµn c¶nh khã kh¨n, trí trªu nh− vËy. V× lÏ ®ã, sau mét thêi gian trë vÒ ®êi th−êng, chóng t«i ®· tù nguyÖn tËp hîp l¹i, thµnh lËp Héi Cùu chiÕn binh cña trung ®oµn 271 anh hïng. TÊt c¶ lµ nh÷ng ng−êi may m¾n, \"sãt sæ\" ®−îc trë vÒ dï kh«ng cßn nguyªn vÑn sau chiÕn tranh. Mçi ng−êi mét quª, mçi ®øa mét nghÒ trong cuéc sèng ____________ 1. T¸c gi¶ Lª C−êng - mét ®ång ®éi ®· viÕt tÆng Héi Cùu chiÕn binh trung ®oµn 271. Anh Lª C−êng hiÖn lµ §¹i t¸, nguyªn Phã Côc tr−ëng Côc Tuyªn huÊn Tæng côc ChÝnh trÞ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. Anh cßn lµ cè vÊn cho ch−¬ng tr×nh trß ch¬i TruyÒn h×nh \"Chóng t«i lµ chiÕn sÜ\". 21

m−u sinh cßn ®Çy vÊt v¶, nh− mét bµi th¬ cña anh Lª C−êng ®· viÕt: §ång ®éi t«i sau chiÕn tranh PhÇn lín vÒ quª lµm ruéng Mét n¾ng hai s−¬ng, thøc khuya dËy sím B¸n mÆt cho ®Êt, b¸n l−ng cho trêi §ãi no tuú lóc, tuú n¬i... Trong nh÷ng anh em, ®ång ®éi trë vÒ sau cuéc chiÕn còng cã ng−êi thµnh ®¹t, ®· vµ ®ang ®¶m nhËn nh÷ng träng tr¸ch quan träng do Nhµ n−íc giao phã. Cùu chiÕn binh Hå Xu©n Hïng lµ mét vÝ dô. Anh lµ ng−êi b¹n ë cïng tiÓu ®oµn huÊn luyÖn víi t«i. Anh tõng lµm Chñ tÞch tØnh NghÖ An, nguyªn Thø tr−ëng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. Anh Hµ V¨n Th¸i lµ ®¹i ®éi tr−ëng cña t«i ngµy nµo, sau nµy lµ ®¹i t¸, Phã Tham m−u tr−ëng Qu©n khu Thñ ®«. HiÖn vÒ nghØ h−u t¹i ph−êng Cèng VÞ, Ba §×nh, Hµ Néi. Anh Tr−¬ng H÷u ChÝ, nguyªn lµ ®¹i biÓu Quèc héi, ViÖn tr−ëng ViÖn M¸y vµ C«ng cô c«ng nghiÖp. Ngoµi ra, cßn cã nhiÒu cùu chiÕn binh tuy trong m×nh cßn mang rÊt nhiÒu vÕt th−¬ng cña chiÕn tranh, nh−ng khi bu«ng c©y sóng, trë vÒ ®êi th−êng ®· véi cÇm bót, lªn gi¶ng ®−êng ®¹i häc, trë thµnh nh÷ng kü s−, tiÕn sÜ, nhµ gi¸o, nhµ khoa häc, doanh nh©n thµnh ®¹t, nh− anh Vò §øc TiÕn - Tæng Gi¸m ®èc C«ng ty cæ phÇn §Çu t− vµ XuÊt khÈu cµ phª T©y Nguyªn, doanh nghiÖp ®−îc Nhµ n−íc tuyªn d−¬ng ®¬n vÞ Anh hïng thêi kú ®æi míi, 22

víi s¶n l−îng cµ phª xuÊt khÈu chiÕm 20% tæng s¶n l−îng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc. Cho dï hiÖn nay thÕ hÖ chóng t«i kh«ng cßn trÎ n÷a, khi vÒ víi ®êi th−êng mçi ng−êi mét phËn, sang hÌn s−íng khæ kh¸c nhau, nh−ng tÊt c¶ ®Òu lu«n nhí vÒ nh÷ng ng−êi ®· cïng mét thêi \"vµo sinh ra tö\" vµ c¶ nh÷ng ai n»m l¹i n¬i chiÕn tr−êng xa. Tõ ®ã ®Õn giê ®· l©u, líp bôi thêi gian cµng phñ dµy theo n¨m th¸ng, n¬i c¸c anh ®ang n»m l¹i qu¸ xa, c¶nh vËt ë ®ã b©y giê còng kh¸c x−a rÊt nhiÒu. Nh−ng c¸c cùu chiÕn binh chóng t«i, nh÷ng ng−êi ë kh¾p mäi miÒn ®Êt n−íc ®· vµ ®ang kiÕm t×m, l−îm lÆt mäi th«ng tin ®Ó cïng gia ®×nh ®−a hµi cèt c¸c anh vÒ yªn nghØ n¬i quª nhµ. Con sè 50 liÖt sÜ cña trung ®oµn 271 ®· ®−îc t×m vÒ víi ng−êi th©n, dÉu r»ng rÊt Ýt so víi sè liÖt sÜ cßn n»m ë n¬i xa x«i Êy nh−ng dï sao, ®©y còng lµ phÇn th−ëng kh«ng nhá cho sù cè g¾ng kh«ng mÖt mái cña Héi Cùu chiÕn binh chóng t«i. Trong nh÷ng chuyÕn ®i t×m ®ång ®éi ë chiÕn tr−êng cò, ph¶i kÓ ®Õn vai trß cña anh NguyÔn L©m1, Tr−ëng Ban liªn l¹c Cùu chiÕn binh cña trung ®oµn 271 ë phÝa B¾c. Anh nhiÒu lÇn cïng víi mét vµi ®ång ®éi trong Héi Cùu chiÕn binh ®i ®Õn vïng ®Êt n¨m x−a dß hái th«ng tin, còng cã lÇn anh ®i cïng th©n nh©n liÖt sÜ. ____________ 1. HiÖn anh ®ang c«ng t¸c t¹i Phßng §µo t¹o, §¹i häc Khoa häc tù nhiªn, thuéc §¹i häc quèc gia Hµ Néi. 23

Trong nh÷ng chuyÕn ®i ®ã, cã rÊt nhiÒu chuyÖn c¶m ®éng, vui, buån. §Êy lµ chuyÕn ®i t×m con cña mÑ Soi (mÑ cña liÖt sÜ NguyÔn §øc Th¾ng). Thùc ra, khi Th¾ng hy sinh, ®ång ®éi trong ®¬n vÞ ®· kh«ng t×m thÊy thi thÓ ®Ó ®em vÒ quy tËp. Chóng t«i cø giÊu mÑ m·i chuyÖn nµy, nh−ng cuèi cïng ®µnh thó thùc vÒ hoµn c¶nh anh hy sinh. Sau nhiÒu ®ªm tr¨n trë, mÑ ®Ò nghÞ: - C¸c con cho mÑ vµo n¬i Th¾ng nã n»m, mÑ muèn th¨m n¬i Êy. L©m thay mÆt anh em ®−a mÑ vµo th¨m l¹i chiÕn tr−êng x−a. N¬i ®ã giê ®· thay ®æi nhiÒu. C¸nh rõng ®¹i ngµn n¨m nµo cña huyÖn §¾k RLÊp, tØnh §¾c N«ng, nay lµ c¸nh rõng cµ phª ®ang træ ®Çy hoa mµu tr¾ng. H−¬ng th¬m man m¸t, dÞu ngät lan to¶ kh¾p c¶ mét vïng. Ph¶i ch¨ng ®Êy lµ h−¬ng th¬m linh thiªng t×nh mÉu tö, t×nh ®ång ®éi cña Th¾ng vµ nh÷ng ng−êi b¹n th©n yªu ®ang n»m ®©u ®ã, to¶ ra ®Ó ®ãn mÑ vµ b¹n bÌ ®Õn th¨m? L©m chØ n¬i Th¾ng ®· hy sinh, mÑ ®øng tÇn ngÇn, lÆng yªn, råi tõ tõ ngåi xuèng, lÆng lÏ rót ra mét m¶nh v¶i ®á. ThËt bÊt ngê, mÑ vun ®Êt l¹i, bèc tõng n¾m, tõng n¾m bá vµo m¶nh v¶i råi gãi l¹i, sau ®ã ®øng dËy, m¾t h−íng nh×n vÒ n¬i xa x¨m, khÊn thÇm ®Ó gäi Th¾ng vÒ. N−íc m¾t l−ng trßng mÑ ®−a gãi ®Êt cho L©m: - Con ®−a nã vÒ cho mÑ... L©m vµ mäi ng−êi kh«ng cÇm næi n−íc m¾t, anh ngËm ngïi lµm theo ý mÑ, mang gãi ®Êt vÒ 24

thê t¹i gia ®×nh - khu tËp thÓ ViÖn Qu©n y 108, VÜnh Tuy, Hai Bµ Tr−ng, Hµ Néi. N−íc m¾t nhoµ run rÈy bµn tay Gãi n¾m ®Êt n¬i anh ng· xuèng N©ng niu nh− bÕ con thêi bó mím MÑ ®−a anh vÒ n¬i anh sinh ra VÒ ®i anh ®Êt ®· në hoa Cuéc sèng h«m nay cã anh trong ®ã VÉn lµ anh, m·i thêi trai trÎ VÒ ®i anh!VÒ cho mÑ yªn lßng. KÝnh tÆng mÑ Soi. VÒ ®i anh1 Nãi ®Õn chuyÖn ®i t×m ®ång ®éi cña Héi Cùu chiÕn binh chóng t«i, kh«ng thÓ quªn ®−îc tÊm lßng cao ®Ñp cña anh Cao Phong Nh·, c«ng nh©n x−ëng urª, C«ng ty §¹m Hµ B¾c, quª ë Xu©n An, Xu©n Phóc, Yªn Dòng, B¾c Giang. Khi võa nghe ®−îc th«ng tin ë nghÜa trang Tuy §øc, tØnh §¾c N«ng cã tªn c¸c liÖt sÜ HiÕu, Thoa, Kh¶i, Thµnh anh véi th«ng b¸o ngay víi c¸c gia ®×nh liÖt sÜ. Sau ®ã, anh cïng vî chång anh L©m ®Õn ®ãn mÑ Tr¸ng (mÑ cña liÖt sÜ §ç M¹nh HiÕu quª B¾c Giang) tøc tèc v−ît hµng ngh×n c©y sè ®Õn §¾c N«ng t×m mé. Giê ®©y, c¶ chÆng dµi d»ng dÆc nh− vËy, mäi ng−êi kh«ng thÓ ®i bé nh− n¨m nµo ®−îc. Muèn ®i ph¶i cã tiÒn? Nh−ng lÊy tiÒn ë ®©u? Gia ®×nh anh ____________ 1. T¸c gi¶ Hoµng Liªm, cùu chiÕn binh E27. 25

cßn rÊt nghÌo, nãi chi lµ d− thõa. §Ó cã tiÒn ®i cïng víi mÑ Tr¸ng, ban ®Çu anh lªn c«ng ty tr×nh bµy hoµn c¶nh xin øng hai th¸ng l−¬ng. ThuyÕt phôc m·i c¬ quan còng øng tr−íc cho mét th¸ng l−¬ng. Sè tiÒn nµy kh«ng thÓ ®ñ trang tr¶i cho chuyÕn ®i. Kh«ng mét chót chÇn chõ, anh gäi ng−êi ®Õn b¸n lu«n hai con lîn ®ang thêi kú lín nhanh. TiÒn vÉn thiÕu, cè g¾ng lôc läi hÕt mäi thø trong nhµ ®Ó b¸n, nh−ng ch¼ng cßn thø g× cã gi¸ trÞ... Må h«i ®Çy ng−êi, −ít ®Ém c¶ chiÕc ¸o lÝnh mµu xanh ®ang mÆc, anh ®øng tÇn ngÇn mét lóc mµ kh«ng nghÜ ra ®−îc ph−¬ng ¸n gi¶i quyÕt nµo. Anh chît nhí ra mét thø cã thÓ b¸n ®−îc, ®ã lµ bèn sµo lóa non ®ang ®Õn thêi kú træ b«ng ë ngoµi ®ång. - Th«i! MÑ nã vµ c¸c con thø lçi cho bè nhÐ, bè chØ b¸n cã hai sµo th«i. BiÕt r»ng, mïa nµy c¶ nhµ ta sÏ ®ãi, mÑ nã vµ c¸c con r¸ng chÞu vËy. Gia ®×nh ta cßn cã bè, cã mÑ vµ c¸c con lµ h¹nh phóc l¾m råi. Chø nh÷ng ®ång ®éi cña bè, chØ cã mét m×nh bao n¨m n»m ph¬i n¾ng, ph¬i s−¬ng gi÷a rõng s©u kh«ng trë vÒ. Bè ph¶i ®i vµo trong ®ã ®Ó t×m c¸c b¹n. ThËt lµ cao c¶, thiªng liªng thay t×nh ®ång ®éi, kh«ng lêi nµo nãi hÕt ®−îc t×nh c¶m cao quý nµy. Nh÷ng hµnh ®éng, viÖc lµm \"v× t×nh ®ång ®éi\" cña c¸c anh ®· th«i thóc t«i cÇm bót ghi l¹i nh÷ng giê phót vui, buån, t×nh c¶m anh em, ®ång ®éi th©n th−¬ng tr−íc c¸i \"sèng\", c¸i \"chÕt\" trong 26

chiÕn ®Êu víi qu©n ®Þch mµ t«i ®−îc chøng kiÕn; nh÷ng giê phót cuèi cïng cña b¹n bÌ t«i tr−íc lóc hy sinh, ng· xuèng cho sù nghiÖp hoµ b×nh, thèng nhÊt n−íc nhµ. T«i viÕt cho c¶ nh÷ng ®ång ®éi lµ cùu chiÕn binh trung ®oµn 271 anh hïng, nh÷ng ai ®· tõng chiÕn ®Êu trªn c¸c chiÕn tr−êng n¨m nµo, hiÖn ®ang cßn sèng ®Ó cïng nhí vÒ mét thêi chiÕn tranh, mét thêi m¸u löa mµ c¶ d©n téc ta ®· tr¶i qua. Trong c©u chuyÖn vÒ nh÷ng sù viÖc ®· x¶y ra cña t«i vµ b¹n bÌ cã ®Ò cËp mét sè t− liÖu vÒ c¸c liÖt sÜ (tªn, quª qu¸n vµ n¬i hy sinh) ®Ó nh÷ng ai quan t©m tíi vÊn ®Ò nµy, khi ®äc cuèn s¸ch, nÕu biÕt th«ng tin g× h·y th«ng b¸o cho c¸c gia ®×nh th©n nh©n liÖt sÜ biÕt. Xin c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy 27-7-2007 Vâ Minh 27

§−êng vµo mÆt trËn I. Trªn ®−êng hËu ph−¬ng 21-10-1971 H«m nay lµ ngµy ®Æc biÖt, ®iÓm mèc ghi nhí nhÊt cña ®êi lÝnh t©n binh chóng t«i. §ã lµ ngµy c¶ tiÓu ®oµn 5, trung ®oµn huÊn luyÖn 22 thuéc Qu©n khu 4, nhËn ®−îc lÖnh chuÈn bÞ lªn ®−êng ra chiÕn tr−êng chiÕn ®Êu. VËy lµ sau 10 th¸ng huÊn luyÖn vÊt v¶, chóng t«i ®· ®æ kh«ng biÕt bao nhiªu må h«i trªn thao tr−êng, ®· tr¶i qua hÕt c¸c bµi häc vÒ kü thuËt, chiÕn thuËt c¸ nh©n ®éc lËp chiÕn ®Êu, ®Õn chiÕn ®Êu theo ®éi h×nh tæ 3 ng−êi, tiÓu ®éi, trung ®éi, ®¹i ®éi,... råi ®Õn c¸c bµi tËp chiÕn thuËt ®¸nh ë ®Þa h×nh rõng nói, ®ång b»ng, ®« thÞ,... LÇn nµy, c¶ ®¬n vÞ nhËn nhiÖm vô ®i chiÕn tr−êng, ch¾c ch¾n ®©y lµ sù thËt. Suèt trong thêi gian huÊn luyÖn võa qua, chóng t«i ®· mÊy lÇn ®−îc th«ng b¸o lªn ®−êng ra trËn. Nh−ng sau ®ã ho·n ë l¹i tiÕp tôc huÊn luyÖn. Tuy vËy, sau khi nhËn ®−îc tin t«i thËt sù c¶m thÊy ®ét ngét vµ bèi rèi, dï tr−íc ®ã c¶ mét thêi 28

gian dµi trªn thao tr−êng tËp luyÖn, ai ai còng s½n sµng chê ®ãn giê phót nµy. N»m trong biªn chÕ tiÓu ®éi 7, trung ®éi 3, ®¹i ®éi 18 (C18) tiÓu ®oµn 5 (K5), cã anh TrÇn Kim Träng quª ë Yªn Thµnh, NghÖ An lµ tiÓu ®éi tr−ëng víi t«i cßn cã ba ng−êi b¹n th©n ®ång h−¬ng, ®ång niªn, ®ång tèt nghiÖp cÊp ba, ®ång ngò vµ ®ång ®¬n vÞ huÊn luyÖn. §ã lµ TrÇn V¨n Hång, TrÇn Ngäc Nam vµ NguyÔn V¨n QuÕ. §©y lµ nh÷ng ng−êi b¹n lu«n lu«n bªn c¹nh ®éng viªn, an ñi t«i trong nh÷ng ngµy th¸ng huÊn luyÖn gian nan, khã kh¨n, vÊt v¶, ®ãi khæ, ngì nh− kh«ng thÓ v−ît qua. Thêi gian huÊn luyÖn cña chóng t«i ®−îc lËp tr×nh rÊt chÆt chÏ, kh«ng mét chót khe hë nµo. LÞch lµm viÖc cho tõng c¸ nh©n hµng ngµy, tõ 5 giê 30 s¸ng ®Õn 9 giê tèi ®−îc xÕp kÝn mÝt, rÊt kh¾t khe, chÝnh x¸c ®Õn tõng phót. Mäi ho¹t ®éng ®−îc tÝnh to¸n, s¾p xÕp gÇn nh− mét c¸i m¸y, tõ vÖ sinh c¸ nh©n, ¨n s¸ng, ra thao tr−êng huÊn luyÖn vÒ ¨n tr−a, råi l¹i ra thao tr−êng vÒ ¨n tèi. 19 giê 30 phót cho ®Õn 21 giê hµng ngµy, dµnh cho c¸c ho¹t ®éng héi häp: Tæ ba ng−êi, tiÓu ®éi, trung ®éi, ®¹i ®éi, §oµn Thanh niªn, tæ §¶ng, chi bé, v¨n ho¸ v¨n nghÖ. 21 giê ®iÓm danh ®i ngñ cho ®Õn 5 giê 30 phót s¸ng h«m sau. Cã lÏ, ai còng nghÜ r»ng, thêi gian tù do cña chóng t«i chØ cßn l¹i trong giÊc ngñ vÒ ®ªm. Nh−ng kh«ng, trong nh÷ng ®ªm t−ëng nh− yªn tÜnh ®ã, mäi ng−êi n»m ngñ lu«n lu«n ë tr¹ng th¸i 29

s½n sµng chiÕn ®Êu, ph¶i tØnh giÊc bÊt kú lóc nµo khi nghe hiÖu lÖnh b¸o ®éng hµnh qu©n, tËp trËn. §iÒu nµy x¶y ra th−êng xuyªn trong suèt thêi gian dµi huÊn luyÖn. Ngoµi ra, h»ng ®ªm, ai nÊy ®Òu ph¶i lu©n phiªn thøc canh g¸c ®¬n vÞ. §Êy lµ nhiÖm vô ®−îc giao cho tõng c¸ nh©n, cè ®Þnh hµng ngµy. Trong c¶ mét tuÇn, chóng t«i chØ ®−îc tù do tõ sau 21 giê ngµy thø b¶y cho ®Õn tr−íc 21 giê ngµy chñ nhËt h«m sau. Tuy nãi lµ tù do nh−ng kh«ng mét ai ®−îc phÐp rêi xa khu vùc ®¬n vÞ ®ãng qu©n. Nh÷ng th¸ng ®Çu sau ngµy nhËp ngò, t«i thÇm nghÜ m×nh kh«ng thÓ nµo v−ît qua ®êi qu©n ngò ®−îc, bëi khã kh¨n, ®ãi khæ. KhÈu phÇn ¨n bÞ c¾t gi¶m gÇn mét nöa, trong sè 7 l¹ng g¹o ®−îc cÊp ph¸t mçi ngµy th× mú vµ ng« ®· chiÕm gÇn mét nöa råi. Chóng t«i, nh÷ng chµng trai trÎ, ®ang tuæi ¨n tuæi ngñ, thÕ mµ cã ®ªm ch¶ ai ngñ ®−îc v× c¸i ®ãi cø hµnh h¹ dai d¼ng. §· vËy, cßn ph¶i chÞu ®ùng ¸p lùc vÒ c«ng viÖc vµ thêi gian, bÞ kiÓm so¸t ®Õn c¶ nh÷ng chuyÖn riªng t− ë mäi lóc, mäi n¬i. ThÓ x¸c vµ tinh thÇn t«i r· rêi, c¨ng th¼ng, lóc nµo còng nh− muèn næ tung. §©u ®©y ®· cã ng−êi rñ nhau ®µo ngò. §ã lµ H−¬ng vµ H−ng, cïng ®¹i ®éi víi t«i. §Æc biÖt lµ H−¬ng, mÊy lÇn cËu ta bá vÒ, ®¬n vÞ chóng t«i ph¶i tæ chøc ®i t×m ë gia ®×nh, ®Þa ph−¬ng. Mäi ng−êi nhiÒu lÇn ®éng viªn, tËp thÓ ®· kiÓm ®iÓm, 30

cuèi cïng H−¬ng ë l¹i ®¬n vÞ. Tuy nhiªn, tõ ®ã cho ®Õn lóc chóng t«i chuÈn bÞ lªn ®−êng ra mÆt trËn, cËu ta nhÞn ¨n th−êng xuyªn. §Õn b÷a ¨n, H−¬ng chØ uèng mét Ýt n−íc c¬m, hoÆc hóp mét Ýt ch¸o. T«i thËt sù kh©m phôc sù kiªn tr× \"tù chÞu ®ãi\" nµy. B¹n bÌ t×m mäi c¸ch chiÒu chuéng, ®éng viªn cËu ta ¨n ®Ó b¶o ®¶m søc khoÎ, nh−ng tÊt c¶ ®Òu thÊt b¹i v× sù cøng ®Çu, l× lîm ®ã. Tõ mét th©n x¸c to khoÎ, cËu ta tãp l¹i nh− mét x¸c ve, ®i ®øng ph¶i chèng gËy, dß dÉm, thÊt thÓu nh− ng−êi mÊt hån, ai nÊy ®Òu ¸i ng¹i. Cßn chóng t«i, ®Õn giê phót nµy, ®· v−ît qua c¶ mét chÆng ®−êng dµi huÊn luyÖn khã kh¨n, gian khæ. Kh«ng biÕt bao nhiªu må h«i, søc lùc, kÓ c¶ m¸u ®· thÊm vµo vïng ®Êt bazan nµy. H«m nay, gi÷a TuÇn Tam LÖ lµ vïng ®åi nói bao la, ®á rùc mét mµu ®Êt bazan, nh÷ng giao th«ng hµo ngo»n ngoÌo, tÇng tÇng, líp líp, nh÷ng ô l« cèt ®−îc x©y dùng næi lªn cao ë trªn ®åi. Nhí l¹i ngµy ®ã, gi÷a mïa hÌ nãng nh− thiªu nh− ®èt, trªn ngän ®åi träc kh«ng mét bãng c©y, giã Lµo thæi vÒ nãng hÇm hËp, chóng t«i ai nÊy mÆt mµy ®á rùc, må h«i võa thÊm ®Ém ¸o, giê ®©y kh« cøng nh− chiÕc mo nang sau l−ng. Nam cÇm chiÕc bóa t¹ c¸n dµi cïng víi mét ng−êi n÷a víi chiÕc kÑp tre cã g¾n chiÕc ®ôc s¾t ë ®Çu, ®Æt vµo kÏ nøt cña hßn ®¸ ®Ó ®¸nh bóa. Hßn ®¸ lú lîm ®øng yªn mét lóc råi vì ®«i. Ngay sau ®ã, Nam lo¹ng cho¹ng ng· chói xuèng, ®Çu ®Ëp vµo v¸ch 31

®¸ ngÊt xØu. Mét m¶ng da ®Çu bËt ra, m¸u ch¶y ®Çm ®×a. Mäi ng−êi ®øng gÇn véi vµng xóm l¹i, xèc dËy, nh−ng cËu ta vÉn kh«ng tØnh, da mÆt tr¾ng bÖch. Hång ®· lÊy tay gi÷ chÆt vÕt th−¬ng, ®Ó cÇm m¸u. Còng ngay lóc ®ã, mét n¾m thuèc lµo cña ai ®· chuyÓn tíi kÞp thêi ®¾p ngay vµo m¶ng ®Çu cßn trµo m¸u. Chóng t«i bÕ cËu ta ®Æt d−íi ®o¹n giao th«ng hµo võa ®µo, t×m mäi c¸ch che n¾ng phÝa trªn. Ng−êi th× lÊy n−íc ®æ vµo kh¨n lau mÆt råi dÊp dÊp lªn ®Çu, ng−êi th× lÊy mò, ¸o cña m×nh qu¹t giã vµ gäi y t¸ ®Õn cÊp cøu. Ph¶i ®Õn 10 phót sau, Nam míi tØnh h¼n, s¾c mÆt h¬i hång trë l¹i, ®«i m¾t ®· më nh−ng cßn rÊt ®ê ®Én. TÊt c¶ mäi ng−êi ai nÊy ®Òu vui mõng vµ thë phµo nhÑ nhâm. VËy lµ, thÇn chÕt ®· kh«ng thÓ ®−a cËu ta ®i cïng. Trong nh÷ng ngµy cuèi cïng ë l¹i ®©y, chóng t«i ®· hoµn thµnh viÖc x©y doanh tr¹i míi ®Ó kÞp thêi bµn giao cho líp t©n binh kÕ tiÕp. Tranh thñ thêi gian ®¬n vÞ hµnh qu©n tõ doanh tr¹i míi vÒ n¬i ë, khi qua b−u ®iÖn ng· ba TuÇn Tam LÖ, t«i véi göi mét bøc ®iÖn tÝn vÒ cho cha mÑ ë quª ®Ó mäi ng−êi biÕt ngµy chóng t«i lªn ®−êng ra mÆt trËn. 22-10-1971 Tõ ®ªm h«m qua, chóng t«i ph¶i \"¸n binh bÊt ®éng\" trong doanh tr¹i. C¸c ngâ ra vµo Quúnh Ch©u (®Þa ph−¬ng n¬i ®ãng qu©n) ®Òu cã chèt g¸c 32

kiÓm tra cña vÖ binh vµ kiÓm so¸t qu©n sù, kh«ng cho phÐp mét ai ®i ra hay ®i vµo khu vùc ®ãng qu©n cña ®¬n vÞ. C«ng viÖc cña anh em lóc nµy lµ: sinh ho¹t chÝnh trÞ, ph¸t ®éng thi ®ua gi÷a c¸c ®¬n vÞ, viÕt quyÕt t©m th− lªn ®−êng ra mÆt trËn b»ng chÝnh m¸u cña m×nh, råi nhËn vò khÝ qu©n trang, thuèc men, l−¬ng thùc, thùc phÈm theo tiªu chuÈn vµ c¬ sè cña nh÷ng ng−êi ®i chiÕn tr−êng. Thêi gian cßn l¹i qu¸ Ýt, nh−ng sè l−îng ®Çu viÖc ph¶i hoµn thµnh rÊt lín nªn viÖc chuÈn bÞ chiÕm hÕt t©m t− cña t«i, nhiÒu lóc kh«ng cã thêi gian ®Ó nhí vÒ cha mÑ, anh chÞ ë nhµ n÷a. Bè t«i ®· 71 tuæi vµ yÕu, cßn mÑ 64 tuæi lµ l·o thµnh c¸ch m¹ng tõ nh÷ng n¨m 1930, giê ®©y mang trªn m×nh ®Çy bÖnh tËt. Anh c¶ lµ c¸n bé giao th«ng, hiÖn ®ang kh¶o s¸t më ®−êng bé gióp Lµo. Anh thø hai sau nh÷ng n¨m th¸ng tham gia x©y dùng n«ng tr−êng B·i Phñ phÝa t©y NghÖ An, bÞ ng· n−íc, phï thËn, ph¶i vÒ nhµ ®iÒu trÞ. T«i lµ con ót trong gia ®×nh. Hai anh em ph¶i ®i xa, ë nhµ cßn l¹i bè mÑ giµ yÕu vµ mét ng−êi anh bÖnh tËt. C¶ nhµ chØ tr«ng chê vµo nh÷ng thöa ruéng c¸t b¹c mµu, ®Êt ®ai bÞ phong ho¸ rÊt nhanh. §· vËy, søc lao ®éng còng lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i cho gia ®×nh. TÊt c¶ chØ tr«ng chê vµo sù gióp ®ì cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ bµ con lèi xãm. May mµ thêi gian nµy, chiÕn tranh ®¸nh ph¸ miÒn B¾c cña ®Õ quèc Mü 33

®· ngõng ®−îc vµi n¨m. NÕu nh−, ch−a ®−îc hoµ b×nh, th× nh÷ng khã kh¨n nµy kh«ng biÕt sÏ ®Õn møc nµo? 23-10-1971 Buæi s¸ng, ®¬n vÞ ph¸t qu©n trang, thuèc men, vò khÝ, ®¹n d−îc. Mçi ng−êi nhËn ®−îc h¬n 30 thø, tõ sóng, ®¹n, quÇn ¸o, ch¨n, mµn,... cho ®Õn nh÷ng viªn thuèc Nivaquyn phßng, chèng sèt rÐt, n−íc cÊt, kim chØ,... TÊt c¶ nh÷ng thø ®ã, b¶o ®¶m cho chóng t«i sèng vµ chiÕn ®Êu ®éc lËp trªn mäi ®Þa h×nh, tõ rõng nói ®Õn ®ång b»ng, ®« thÞ trong mét thêi gian dµi. §Çu giê chiÒu lµ h¹n cuèi cïng cña mäi ng−êi ®i B (®i chiÕn tr−êng) ph¶i nép \"QuyÕt t©m th−\" b»ng m¸u. Víi t«i, nãi ®Õn chuyÖn lÊy m¸u ®Ó viÕt lµ c¶m thÊy ghª ghª vµ sî ®au. §iÒu ®ã còng ®óng th«i, bëi tõ lóc cßn nhá, lín lªn cho ®Õn b©y giê, t«i ch−a khi nµo biÕt ¨n roi vät, v× lµ con ót trong nhµ nªn ®−îc mäi ng−êi c−ng chiÒu. Giê ®©y ph¶i lÊy dao hay c¸i g× ®ã tù chäc vµo tay cho ch¶y m¸u, t«i míi nghÜ ®Õn ®ã c¶ ng−êi ®· run lªn, thÊy ®au l¾m råi. Nh−ng trong cuéc häp cña c¶ ®¬n vÞ chiÒu h«m qua, m×nh ®· gi¬ tay biÓu quyÕt råi, kh«ng thÓ tho¸i th¸c, buéc ph¶i nghÜ c¸ch. Lóc nµy, Nam, Hång vµ hÇu nh− mäi ng−êi trong ®¬n vÞ ®· hoµn thµnh QuyÕt t©m th− b»ng m¸u cña m×nh. T«i t×m gÆp Nam cÇu cøu. 34

- CËu nh¸t gan thÕ, cø nh¾m m¾t lÊy l−ìi lam cøa vµo ®Çu ngãn tay mét tý lµ xong, kh«ng cã ®au ®©u. - Nam c−êi hÒnh hÖch nãi. - Nh−ng Minh sî ®au l¾m. - T«i kªu lªn. - CËu xem, Hång ë ®©u, gäi nã l¹i ®©y! - Nam n¾m chÆt tay t«i nãi. BÊt chît, ®Çu ngãn tay ®au buèt, theo ph¶n x¹ tù vÖ, t«i rôt tay l¹i. - ViÖc nµy nh− vËy lµ xong, cÇm lÊy c©y bót l¸ tre nµy mµ viÕt nhanh lªn. Mäi ng−êi hoµn thµnh hÕt c¶ råi ®Êy. Tí ngåi ®©y ®îi cËu, råi hai ®øa ta cïng ®i nép. T«i cø loay hoay m·i vÉn kh«ng kÕt thóc ®−îc b¶n quyÕt t©m ®ã v× m¸u ë ®Çu ngãn tay ch¶y ra qu¸ Ýt. ThÊy thÕ, Nam ghÐ vµo tai nãi nhá: - H·y lÊy m¸u tí mµ viÕt. VÕt c¾t s©u trªn ®Çu ngãn tay cËu ta ®· kh«, nh−ng võa míi bãp nhÑ, m¸u ®· ch¶y ra rÊt nhiÒu. QuyÕt t©m th− cña t«i nh− vËy ®· hoµn thµnh, nh−ng vÕt c¾t trªn tay Nam vÉn cßn ri rØ m¸u. 24-10-1971 Buæi s¸ng, trªn ®−êng lín, ngâ nhá cña x· Quúnh Ch©u (Quúnh L−u, NghÖ An) rîp cê ®á sao vµng vµ cê gi¶i phãng hai mµu ®á vµ xanh da trêi. Næi bËt nhÊt lµ mµu xanh ¸o lÝnh vµ chiÕc mò tai bÌo ë trªn ®Çu, ®Æc tr−ng cña chiÕn sÜ gi¶i phãng. Chóng t«i ra ®i, ch−a thÓ h×nh dung ®−îc nh÷ng g× ®ang ®îi ë chiÕn tr−êng, chØ m−êng t−îng qua c¸c 35

c©u th¬ vµ nghÜ r»ng ®ã lµ n¬i sèng chÕt cËn kÒ nh−ng còng t−ng bõng vµ l·ng m¹n nh− mét ngµy héi: Hoan h« anh gi¶i phãng qu©n KÝnh chµo anh con ng−êi ®Ñp nhÊt ... ¤i chiÕc mò v¶i mÒm dÔ th−¬ng nh− mét bµn tay nhá Ch¼ng lµm ®au mét chiÕc l¸ trªn cµnh S¸ng trªn ®Çu nh− mét m¶nh trêi xanh Mµ x«ng x¸o, mµ tung hoµnh ngang däc (Bµi ca Xu©n 68 - Tè H÷u) ChØ cßn cã mÊy tiÕng ®ång hå n÷a, c¶ ®¬n vÞ t«i sÏ lªn ®−êng vµo chiÕn tr−êng miÒn §«ng Nam Bé, ®−îc gäi lµ B2, t«i sÏ xa ng−êi th©n, ng−êi d©n miÒn B¾c hËu ph−¬ng yªu dÊu mµ kh«ng hÑn ®−îc ngµy trë vÒ. Lµm sao mµ vui lªn ®−îc. S¾p ®Õn b÷a c¬m cuèi cïng trªn m¶nh ®Êt Quúnh Ch©u, mäi ng−êi ruét gan ®Òu nh− löa ®èt. TÊt c¶ sù tËp trung ®Òu h−íng ra con lé lín ch¹y qua, tr«ng chê cha mÑ, anh chÞ vµ ng−êi th©n tõ quª nhµ lªn ®©y ®Ó chia tay. Kh«ng biÕt cha mÑ m×nh cã ai ®i tiÔn kh«ng? T«i rÊt sèt ruét, nãng lßng, thÊp thám ®i ra ®i vµo ngãng ®îi. T©m tr¹ng rèi bêi, nçi nhí cha mÑ, gia ®×nh trµn ngËp trong lßng. Gi¸ nh−, giê lªn ®−êng ra mÆt trËn h«m nay ®−îc lïi l¹i thªm mét thêi gian n÷a th× h¹nh phóc biÕt bao. 36

12 giê 30 phót, chóng t«i kÕt thóc b÷a tr−a, nh−ng suèt c¶ thêi gian ®ã ch¶ ai ¨n ®−îc mÊy. B÷a c¬m liªn hoan chia tay cuèi cïng h«m nay ®−îc ®¬n vÞ ®· chuÈn bÞ rÊt chu ®¸o, cã nhiÒu mãn mµ c¸nh lÝnh \"h¸u ®ãi\" l©u nay m¬ −íc nh−ng chóng t«i ¨n mµ sao thÊy nh¹t nhÏo, nuèt vµo cø nghÌn nghÑn, nghÌn nghÑn. Thêi gian cßn l¹i ë n¬i ®©y kh«ng cßn nhiÒu. §óng 2 giê chiÒu, c¶ ®¬n vÞ ph¶i hµnh qu©n rêi x· Quúnh Ch©u vÒ ga CÇu Gi¸t cho kÞp chuyÕn tµu ®i Vinh tèi nay. 1 giê kÐm 10 phót chiÒu, tiÕng hß reo cña anh em ®ång lo¹t vang lªn khi ngoµi ®−êng lín xuÊt hiÖn mét nhãm ng−êi giµ trÎ, g¸i trai tay x¸ch n¸ch mang, ®ang ®i véi vµng vÒ h−íng ®Çu lµng gi÷a c¸i n¾ng tr−a r¸m tr¸i b−ëi. Kh«ng ai b¶o ai, chóng t«i ®ång lo¹t ïa ch¹y ra ®ãn ng−êi th©n. §©y råi! MÑ t«i, d¸ng gÇy guéc, bÐ nhá, mÆt ®á gay, må h«i nhÔ nh¹i, ®ang cè søc b−íc nh÷ng b−íc ®i nÆng nÒ, mÖt nhäc, v× ®· ph¶i v−ît bé qu·ng ®−êng ®¸ lëm chëm, dµi h¬n 12 km tõ ga CÇu Gi¸t ®Õn ®©y. Trªn vai mÑ cßn kho¸c mét tói quµ to, nÆng dµnh cho t«i vµ c¸c b¹n mang theo tr−íc lóc lªn ®−êng. Khi ®Õn gÇn, mÑ nhoµi ng−êi «m lÊy t«i, n−íc m¾t ch¶y dµi, giµn giôa trªn hai gß m¸. Kh«ng nãi ®−îc lêi nµo, t«i cè k×m m×nh kh«ng bËt khãc, ®Ó yªn lßng mÑ. 37

MÑ chØ thèt lªn ®−îc mét tõ \"Con...\" råi «m chÆt lÊy t«i mµ kh«ng nãi thªm ®−îc g× n÷a, chiÕc tói trªn vai r¬i xuèng ®Êt lóc nµo kh«ng hay. VÒ ®Õn n¬i nghØ, t«i ngËp ngõng hái th¨m vÒ chÆng ®−êng ®i vÊt v¶, gian nan cña mÑ, còng nh− søc khoÎ cña bè vµ mäi ng−êi ë nhµ. MÑ ®éng viªn, an ñi t«i gi÷ g×n søc khoÎ vµ cè g¾ng trë vÒ, mäi ng−êi ë nhµ sÏ chê ®îi. Hai m¾t cay xÌ, nçi nhí th−¬ng bè mÑ trµn ngËp trong t«i. Gi¸ nh− chiÕn tranh kh«ng x¶y ra, chóng t«i ®©u vÊt v¶, ®©u ph¶i gÆp c¶nh chia ly nh− b©y giê. §óng ra, mÑ vµ nh÷ng ng−êi th©n ®· ®Õn ®©y rÊt sím. Nh−ng tÊt c¶ lçi ®Òu do tµu ®Õn ga muén c¶ tiÕng ®ång hå. BiÕt giê nµy mäi ng−êi rÊt ®ãi, chÞ Phi - chñ nhµ vµ b¹n bÌ véi vµng t×m c¬m vµ thøc ¨n tËp trung l¹i ®Ó dïng t¹m, v× thêi gian cßn l¹i ë ®©y rÊt Ýt, kh«ng ®ñ ®Ó chuÈn bÞ b÷a ¨n míi. Giê tËp trung hµnh qu©n lªn ®−êng ra mÆt trËn ®· ®Õn. TÊt c¶ ®−êng lµng, ngâ xãm ®Òu phñ mét mµu xanh ¸o lÝnh, xen lÉn ®ñ mµu s¾c ¸o quÇn cña bµ con, c« b¸c, c¸c chÞ, c¸c anh, c¸c em vµ c¸c ch¸u thiÕu nhi ë vïng trung du ®åi nói nµy ®Õn t¹m biÖt vµ chóc chóng t«i chiÕn th¾ng, b×nh an trë vÒ. DÉu vËy, trong lßng ai còng hiÓu r»ng, ph¶i rÊt may m¾n míi cã thÓ tho¸t ®−îc lß löa chiÕn tranh khèc liÖt ®ã. 38

C¶ mét kh«ng gian thËt sù ån µo, n¸o ®éng víi ®ñ ©m thanh, tiÕng nãi, tiÕng khãc, tiÕng c−êi vµ c¶ nhÞp trèng Õch tïng, tïng. TiÓu ®oµn 5 hµnh qu©n theo ®éi h×nh tiÓu ®oµn, ®¹i ®éi, trung ®éi, tiÓu ®éi, h−íng vÒ ga CÇu Gi¸t. MÑ t«i vµ nh÷ng ng−êi th©n cña b¹n bÌ, ®ång ®éi võa ®Õn ®©y ®Òu rÊt mÖt mái, ch−a ®−îc nghØ ®Ó håi søc sau chuyÕn ®i dµi, l¹i ph¶i cïng ®¬n vÞ cuèc bé v−ît qua dèc, ®Ìo, qua con ®−êng ®¸ lëm chëm, gËp ghÒnh ra ga, xu«i tµu vµo Vinh. Nh×n d¸ng ®i mÖt nhäc cña mÑ, thØnh tho¶ng ph¶i ch¹y ®uæi theo ®oµn qu©n ®Òu ®Òu nhÞp b−íc, lßng t«i l¹i quÆn ®au v× xãt th−¬ng. Cã lÏ, c¸i khæ ®au nhÊt cña ng−êi lµm cha mÑ lµ giê phót chia tay nh÷ng ®øa con røt ruét ®Î ra lªn ®−êng ®i chiÕn ®Êu mµ kh«ng hÑn ngµy trë vÒ. TÊt c¶ v× chiÕn tranh ®· dån c¸i khæ ®au cïng cùc, kh¾c kho¶i tr«ng chê, nÐn chÞu vµo th©n giµ gµy yÕu, mong manh ®ã. Gi¸ nh− chiÕn tranh kh«ng x¶y ra, thÕ hÖ chóng t«i vµ mäi ng−êi sÏ ®−îc sèng trong hoµ b×nh, sung s−íng vµ h¹nh phóc biÕt chõng nµo. §i qua nh÷ng cuéc chia tay nµy, t«i míi hiÓu hÕt gi¸ trÞ ®Ých thùc cña hoµ b×nh, h¹nh phóc vµ tù do. 4 giê 30 phót chiÒu, chóng t«i ®Æt ch©n ®Õn ga CÇu Gi¸t, nghØ ®îi tµu theo ®éi h×nh. Mäi ng−êi dån gän vµo mét khu vùc, kh«ng kÐo dµi lª thª nh− tr−íc. Nhµ ga th«ng b¸o, tµu h«m nay vÒ muén mÊy tiÕng. §©y lµ c¬ héi ®Ó hai mÑ con t«i ®−îc gÇn 39

nhau thªm mét chót n÷a. MÑ ngåi c¹nh t«i, hai ch©n s−ng ®á sau chÆng ®−êng dµi cuèc bé tõ ga CÇu Gi¸t ®Õn ng· ba TuÇn Tam LÖ. T«i biÕt mÑ rÊt mÖt, nh−ng vÉn cè chÞu v× nçi ®au trong lßng mÑ giê ®©y cßn lín h¬n rÊt nhiÒu. Hai tay mÑ «m lÊy t«i, xoa xoa ®«i vai cßn s−ng ®á v× nh÷ng ngµy hµnh qu©n mang v¸c nÆng råi dÞu dµng ®éng viªn, an ñi. T«i gôc ®Çu vµo lßng mÑ, mÑ nghÑn ngµo «m chÆt lÊy t«i nh− muèn ®−îc gi÷ chÆt ®øa con yªu quý bªn m×nh m·i m·i. - Cha vµ anh ë nhµ cã khoÎ kh«ng mÑ? - T«i ngËp ngõng hái. - Cha vµ anh vÉn b×nh th−êng. Cha muèn ®−îc gÆp con l¾m, nh−ng ®ît võa råi lªn th¨m, sau ®ã vÒ nhµ ch©n ®au nªn kh«ng ®i ®−îc. Cha mÑ vµ anh cïng bµ con ë nhµ chóc con lªn ®−êng m¹nh khoÎ. Mong con b×nh an trë vÒ nhµ... - Cha mÑ, anh vµ mäi ng−êi ë nhµ nhí gi÷ g×n søc khoÎ. H·y cè ®îi con vÒ! Nçi xóc ®éng trong lßng x©m chiÕm hÕt c¶ t©m trÝ t«i, ®Çu ãc mô mÉm khiÕn t«i kh«ng nãi thªm víi mÑ ®−îc mét lêi an ñi, ®éng viªn nµo. 25-10-1971 GÇn 3 giê s¸ng chóng t«i míi lªn tµu ®Ó vÒ Vinh. Trêi ®ªm ®en kÞt, giã l¹nh lïa qua « cöa sæ hun hót nh−ng ch¼ng mét ai ngñ ®−îc, cã ch¨ng chØ gËt gï, chËp chên trong gi©y l¸t. 40

Trong toa tµu, ¸nh s¸ng vµng ®ôc cña nh÷ng chiÕc ®Ìn b·o (®Ìn dÇu ho¶) treo lñng l¼ng trªn ®Çu, h¾t bãng chóng t«i x« ®Èy tø tung, nh− trong lßng bén bÒ gi»ng xÐ cø muèn vì bung ra. Kh«ng gian cµng trë nªn nÆng nÒ. TiÕng r× rÇm trß chuyÖn cña mäi ng−êi, tiÕng x×nh xÞch cña tµu ch¹y, ®ang tõng phót xuyªn qua lßng hËu ph−¬ng ®−a chóng t«i ra mÆt trËn. T«i ®−a m¾t nh×n xung quanh thÊy ai nÊy ®Òu thøc c¶. Mét sè b¹n bÌ kh«ng cã ng−êi nhµ ®Õn th¨m, lóc nµy ®ang chuÈn bÞ mét gãi quµ bäc kÝn, hay lµ mét phong b× th− dµy cém, ghi râ, ®Çy ®ñ tªn vµ ®Þa chØ ng−êi nhËn. Chóng t«i dån ra phÝa c¸c « cöa sæ, c¨ng m¾t nh×n vµo mµn ®ªm. Chê ®îi, ngãng tr«ng khi ®oµn tµu vÒ ®Õn gÇn quª h−¬ng m×nh th× kÞp nÐm quµ vµ th− xuèng cho ng−êi th©n, mµ tr−íc lóc lªn ®−êng ra trËn kh«ng ®−îc gÆp mÆt. §iÒu mµ tÊt c¶ ®Òu tin r»ng: bÊt kú ng−êi d©n hËu ph−¬ng nµo, khi ph¸t hiÖn ra nh÷ng phong th− vµ gãi quµ nµy còng sÏ tù gi¸c, nhanh chãng chuyÓn ®Õn ng−êi nhËn. Thêi kú ®ã, cuéc sèng tuy cßn khã kh¨n, vÊt v¶, thiÕu thèn ®ñ bÒ, nh−ng c¸i t×nh ng−êi ®−îc t«n vinh, tr©n träng biÕt bao, nhÊt lµ t×nh c¶m gi÷a ng−êi ë l¹i vµ ng−êi ®i xa. Hä s½n sµng hy sinh, chia sÎ, s½n sµng gióp ®ì vµ lµm ®iÒu tèt cho nhau. Tµu ®Õn ga Qu¸n Hµnh, theo th«ng b¸o chØ dõng 5 phót. LÇn nµy, hai mÑ con t«i ph¶i chia tay 41

thËt råi. Nh÷ng tiÕng ån µo gäi nhau, nh÷ng tiÕng khãc to, nhá lan ra c¶ ®oµn tµu. ¤m chÆt lÊy mÑ cßn thæn thøc, hai m¾t nhoÌ ®i, mÑ «m ®Çu vµ h«n lªn tãc t«i råi bËt khãc. Nh÷ng k×m nÐn, chÞu ®ùng l©u nay bung ra tr−íc giê phót chia ly, hy väng con trai m×nh cã ®−îc may m¾n tho¸t qua biÓn löa ë chiÕn tr−êng ®Ó trë vÒ hay kh«ng? ChiÕn tranh ®Õn bao giê míi kÕt thóc? TÊt c¶ ®· vì oµ trong tiÕng sôt sïi, nøc në cña mÑ. ¤m chÆt lÊy t«i, mÑ nghÑn ngµo nãi ®øt qu·ng: - Con ®i m¹nh khoÎ, b×nh an... nhí vÒ víi mÑ. - §ét ngét bu«ng ®«i tay ®ang cßn «m chÆt ®ã, mÑ véi vµng nh¶y xuèng tµu, ®øng d−íi s©n ga vÉy chµo chóng t«i khi tµu chuyÓn b¸nh. T«i chît bõng tØnh vµ chØ kÞp hÐt lªn: - Cha mÑ vµ anh ë nhµ nhí gi÷ g×n søc khoÎ ®îi con vÒ!!! TiÕng cña t«i trén lÉn trong tiÕng hÐt vang chµo t¹m biÖt cña mäi ng−êi. Kh«ng biÕt mÑ cã nghe ®−îc lêi chµo cuèi cïng cña con trai m×nh kh«ng? Nh×n bãng mÑ nhá bÐ, chíi víi, mong manh trªn s©n ga, mçi lóc mét mê xa, nh¹t nhßa, t«i kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®−îc h¬n n÷a vµ cø thÕ bËt ßa lªn khãc. TiÕng cßi hó kÐo dµi, tiÕng x×nh xÞch cña tµu ch¹y, ¸t hÕt tÊt c¶ mäi ©m thanh n¸o ®éng cña chóng t«i trong toa tµu vµ nh÷ng ng−êi ®ang cã mÆt trªn s©n ga. Bãng mÑ vµ mäi ng−êi ch×m dÇn trong bãng ®ªm. T«i cø ch¨m chó dâi theo vÒ kho¶ng kh«ng ®ã, nh− cè nÝu h×nh bãng mÑ ë bªn m×nh m·i m·i. 42

Nh−ng thùc tÕ, kho¶ng c¸ch gi÷a hai mÑ con cø thÕ xa dÇn, xa dÇn... Sau nµy, trong suèt c¶ chÆng ®−êng hµnh qu©n ®i miÒn Nam vµ nh÷ng ngµy th¸ng tham gia chiÕn trËn, t«i ©n hËn v« cïng, nhiÒu lóc cø muèn hÐt to¸ng lªn: \"Cha mÑ ¬i! Con muèn vÒ vµ nhí cha mÑ l¾m!\" Trong toa tµu giê ®©y chØ cßn l¹i anh em ®ång ®éi. TÊt c¶ ®ang trªn ®−êng ra mÆt trËn. Råi ®©y, sau nµy ai trong sè ngåi ®©y ®−îc may m¾n trë vÒ vµ ai lµ... Lóc ®ã, t«i kh«ng d¸m nghÜ tiÕp. TÊt c¶ chóng t«i, ai còng trÎ trung, tr¾ng trÎo, tuæi ®êi ®Òu míi m−êi chÝn ®«i m−¬i cßn ng¬ ng¬, ng¸c ng¸c. Kho¶ng 7 giê s¸ng, ®¬n vÞ dõng nghØ ë tr¹m giao liªn x· H−ng Dòng, H−ng Nguyªn. Hai ngµy sau ®ã, chóng t«i lªn can« ng−îc dßng s«ng Lam, rÏ vÒ nh¸nh s«ng La, nghØ ë huyÖn §øc Thä, Hµ TÜnh. Dßng s«ng La lµ mét dßng s«ng ®Ñp, cã phong c¶nh nªn th¬, h÷u t×nh, lµ nguån c¶m høng s¸ng t¹o cho nhiÒu thi nh©n, nh¹c sÜ. §· cã nhiÒu bµi ca, bµi v¨n, bµi th¬ ngîi ca dßng s«ng mét thêi hµo hïng vµ s©u nÆng t×nh ®êi nµy. Giê ®©y, t«i ®−îc ngåi trªn can« ch¹y ng−îc dßng s«ng ®ã. N−íc trong xanh, m¸t r−îi, lÆng lÏ tr«i. Hai ven bê nh÷ng b·i d©u non xanh m¬n mën ®ang ®Õn mïa h¸i l¸, nèi tiÕp lµ nh÷ng b·i mÝa tr¶i dµi, th©n cao phñ mét mµu phÊn tr¾ng, bªn trong chøa ®Çy vÞ ngät. 43

Dßng s«ng n¬i ®©y ®· sinh ra vµ nu«i d−ìng m−êi c« g¸i thanh niªn xung phong bÊt tö anh hïng ë ng· ba §ång Léc, trong thêi kú giÆc Mü ®¸nh ph¸ miÒn B¾c. C¸c c« g¸i tuæi ®êi còng trÎ trung nh− chóng t«i, ®· lËp nªn bao chiÕn c«ng oai hïng. Hä chèt gi÷ kh«ng biÕt bao nhiªu ngµy ®ªm gi÷a träng ®iÓm ë ng· ba nµy, n¬i mµ m¸y bay Mü nÐm bom liªn tôc hßng ng¨n chÆn ®−êng vËn chuyÓn qu©n, l−¬ng cña chóng ta ra chiÕn tr−êng. Gi÷a nh÷ng lóc m−a bom, ®¹n næ, c¸c c« ®· hiªn ngang, ngÈng cao ®Çu, ®Õm tõng qu¶ bom r¬i xuèng, sau ®ã, x¸c ®Þnh vÞ trÝ, ®¸nh dÊu ®Ó sau khi m¸y bay Mü rót lµ kÞp thêi ph¸ næ, ®µo ®Êt, lÊp hè bom th«ng ®−êng cho nh÷ng ®oµn xe chë ®Çy hµng ®ang chê phÝa sau,... Råi mét lÇn, c¶ m−êi c« cïng n»m l¹i, khi qu¶ bom Mü næ bªn c¹nh, ch«n vïi tÊt c¶ xuèng lßng ®Êt mÑ, ®Ó c¸c c« sèng m·i víi tuæi hai m−¬i, nh− mét bµi h¸t ®· ngîi ca: \"Trêi m« xanh b»ng trêi Can Léc, n−íc m« trong b»ng dßng n−íc s«ng La, ai vÒ Hµ TÜnh quª ta, nhí ch¨ng ®«i m¾t... ng−êi con g¸i s«ng La kiªn c−êng...\". Chóng t«i l¹i tiÕp tôc hµnh qu©n b»ng « t« v−ît qua ®Ìo Ngang hïng vÜ. Khi lªn ®Õn l−ng ®Ìo, nh×n phÝa trªn vµ d−íi ch©n ®Ìo, tõng ®oµn xe « t« chë ®Çy lÝnh trÎ nèi ®u«i nhau kÐo dµi, kiªn nhÉn, hèi h¶ v−ît dèc. Nh×n vÒ ®ång quª huyÖn Kú Anh, thÊy ®Ñp b×nh dÞ, yªn ¶. Mét bøc tranh th«n quª méc m¹c víi mµu 44

xanh chñ ®¹o, xen lÉn nh÷ng m¶ng b¹c, ®en cña m¸i nhµ tranh, råi nh÷ng lµn khãi lam chiÒu,... Gi¸ nh− kh«ng bÞ nh÷ng m¶ng ®á, x¸m cña nh÷ng hè bom chiÕn tranh ph¸ vì th× bøc tranh nµy thËt sù hoµn h¶o. Cù NÉm, tr¹m giao liªn cuèi cïng ë miÒn B¾c hËu ph−¬ng. HÇu nh− ®a sè trong chóng t«i, ch−a mét lÇn ®Õn ®ã, nh−ng tõ l©u ®· nghe tªn Cù NÉm råi. \"Cã ai vÒ Rµo Nam, xin v« ghÐ th¨m vïng Cù NÉm, lµng chiÕn ®Êu x−a, nay ®· ®æi míi mu«n mµu...\" (bµi h¸t Qu¶ng B×nh quª ta ¬i cña nh¹c sÜ Hoµng V©n). Cù NÉm lµ mét miÒn quª trung du nghÌo, n»m ë phÝa t©y tØnh Qu¶ng B×nh, gÇn s¸t víi biªn giíi ViÖt - Lµo. Th«n xãm n¬i ®©y chñ yÕu lµ nh÷ng m¸i nhµ tranh v¸ch ®Êt, lóa g¹o Ýt, khoai s¾n th× nhiÒu. §−êng lµng gän gµng, s¹ch sÏ. Ng−êi d©n rÊt hiÒn hËu, thËt thµ, chÊt ph¸c, chÞu khã, chÞu khæ, ch¨m chØ lao ®éng vµ hÕt lßng gióp ®ì bé ®éi. Nh÷ng ngµy cßn l¹i sèng trong lßng d©n miÒn B¾c, anh em ®· dµnh nh÷ng t×nh c¶m tèt ®Ñp nhÊt cho bµ con n¬i ®©y. Tranh thñ thêi gian nghØ chê ngµy hµnh qu©n lªn ®Ønh Tr−êng S¬n, mäi ng−êi kh«ng ai b¶o ai, ®Òu tù gi¸c lµm nh÷ng c«ng viÖc cã Ých cho hËu ph−¬ng. ChØ cã trong hai ngµy, rÊt nhiÒu m¸i nhµ tranh dét n¸t trong th«n ®· ®−îc thay b»ng mµu r¹ míi. Nh÷ng con ®−êng vµo th«n xãm ®−îc söa réng r·i, b»ng ph¼ng, s¹ch sÏ h¬n. 45

Chóng t«i, nh÷ng ng−êi lÝnh tr−íc lóc lªn ®−êng ra mÆt trËn, ®Òu cã mét nguyÖn −íc, mong sao cho lµng Cù NÉm còng nh− nh÷ng vïng n«ng th«n kh¸c, cã mét cuéc sèng no ®ñ vµ h¹nh phóc. II. Trªn ®−êng Tr−êng S¬n 10-11-1971 3 giê chiÒu, «t« vËn t¶i qu©n sù chë bé ®éi lªn ®Õn ®Ønh nói v−ît Tr−êng S¬n. §−êng ®i ®¸ sái mÊp m«, dèc ®Ìo quanh co, nhiÒu ®o¹n cã c¸c ®¬n vÞ thanh niªn xung phong ph¸ ®¸, më réng ®−êng. Bôi c¸t bay tr¾ng ®ôc c¶ mét vïng réng lín. ThÊp tho¸ng hai bªn ®−êng lµ nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong, kh«ng nh×n râ mÆt chØ nghe thÊy tiÕng nãi c−êi, vÉy chµo t¹m biÖt chóng t«i chóc ngµy chiÕn th¾ng trë vÒ. Qua giäng nãi, xem ra c¸c c« cßn rÊt trÎ. T«i tß mß muèn ®−îc nh×n râ mÆt tõng c«, nh−ng tÊt c¶ ®Òu bÞt kh¨n kÝn mÆt, chØ thÊy ®«i m¾t ®en lay l¸y. Trêi vÒ chiÒu, nh÷ng chiÕc xe ®· bß lªn cao, tiÕn gÇn vÒ ®Ønh nói. §©u ®©y, phÝa xa xa, tiÕng ïng oµng väng vÒ. ChiÕn tranh ®· ®Õn gÇn, kh«ng khÝ hoµ b×nh ®ang dÇn dÇn khÐp l¹i sau l−ng chóng t«i. MÆt trêi ®· khuÊt dÇn sau rÆng nói. TiÕng m¸y bay trinh s¸t ï ï tõ xa väng l¹i. Bãng tèi bu«ng xuèng, phót chèc l¹i bÞ xÐ to¹c, bõng s¸ng bëi nh÷ng qu¶ cÇu löa nèi tiÕp r¬i xuèng, liªn tôc, liªn tôc. §iÖp khóc ®ã kÐo dµi c¶ ®ªm. §Êy lµ nh÷ng qu¶ ph¸o s¸ng cña c¸c m¸y bay trinh s¸t ®Þch b¾n ra 46

®Ó lïng sôc, t×m kiÕm lùc l−îng bé ®éi ta hµnh qu©n vµ vËn chuyÓn l−¬ng thùc, sóng ®¹n ra mÆt trËn. Kho¶ng 11 giê ®ªm, tõ trªn ®Ønh dèc, xe ®−a chóng t«i xuèng tËp kÕt ë mét thung lòng, bªn c¹nh con suèi nhá. N¬i ®©y lµ tr¹m giao liªn sè 5 cña Binh ®oµn 559 hay cßn gäi lµ Binh ®oµn Tr−êng S¬n. VÞ trÝ ®Ó bé ®éi nghØ ®−îc gäi lµ \"b·i kh¸ch\", n»m d−íi khu rõng giµ ®−îc dän s¹ch sÏ. BÕp Hoµng CÇm ®µo ©m xuèng lßng ®Êt, khi nÊu c¬m kh«ng cã khãi vµ ¸nh s¸ng, tÊt c¶ ®· ®−îc che kÝn. ë ®©y cã rÊt nhiÒu vÞ trÝ m¾c t¨ng vµ vâng. KhÝ hËu ë phÝa t©y Tr−êng S¬n kh¸ l¹nh, trêi m−a r¶ rÝch, dÇm dÒ. ChØ míi c¸ch ®©y mÊy giê ®ång hå th«i, khi chóng t«i cßn ë trªn ®Êt Qu¶ng B×nh trêi vÉn n¾ng nãng nh− thiªu nh− ®èt. KhÝ hËu n¬i ®©y thay ®æi l¹ lïng. ChØ c¸ch nhau mét ®o¹n ®−êng ng¾n bªn §«ng th× n¾ng nãng, bªn T©y th× l¹nh, m−a. C¶ ®¬n vÞ dõng l¹i nghØ ë tr¹m 5 ®−îc bèn ngµy ®Ó s¸p nhËp víi trung ®oµn thùc binh 271 do trung ®oµn tr−ëng Lª æn vµ chÝnh uû §oµn S¸u chØ huy. Kh«ng gièng nh÷ng ®oµn giao qu©n kh¸c, trung ®oµn nµy lu«n c¬ ®éng vµ ®éc lËp chiÕn ®Êu trong mäi t×nh huèng, s½n sµng chèng qu©n tËp kÝch ®æ bé vµ kÓ c¶ c«ng ®ån nÕu cÇn thiÕt. Bëi vËy, chiÕn sÜ cña Trung ®oµn 271 trªn ®−êng hµnh qu©n, mang v¸c nÆng h¬n chiÕn sÜ ®¬n vÞ kh¸c cïng trªn 47

tuyÕn ®−êng. Ngoµi ba l«, t− trang, l−¬ng thùc, thùc phÈm, chóng t«i cßn ph¶i ®Ìo thªm sóng ®¹n ®Çy ®ñ c¬ sè. Ngay nh− t«i, vò khÝ mang theo so víi nhiÒu ng−êi trong ®¬n vÞ vÉn lµ nhÑ h¬n. §ã lµ mét khÈu tiÓu liªn AK vµ 300 viªn ®¹n. Khæ nhÊt cã lÏ lµ nh÷ng chiÕn sÜ ë ®¹i ®éi ho¶ lùc, c«ng binh C16, C17, C18, C19, ph¶i cïng nhau mang v¸c nh÷ng khÈu sóng cång kÒnh, nÆng nÒ nh− cèi 82, DKZ 75, sóng phßng kh«ng 12,7 ly. Giê ®©y ®éi h×nh hµnh qu©n ®i vµo cña Trung ®oµn 271 gåm tiÓu ®oµn 7, 8, 9 vµ 5 cïng víi c¸c ®¹i ®éi trùc thuéc 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25. Qu©n sè gÇn 3.000 ng−êi. Phiªn hiÖu chung cho c¶ ®¬n vÞ trªn ®−êng hµnh qu©n lµ §oµn 2005D. Buæi s¸ng, mÆt trêi ®· lªn cao, d−íi ®Êt, n¬i chóng t«i ®ãng qu©n vÉn kh«ng cã ¸nh n¾ng lät vµo, cã ch¨ng chØ lµ nh÷ng hoa n¾ng yÕu ít xuyªn qua líp t¸n l¸ c©y dµy ®Æc ®Ëu xuèng mÆt ®Êt. Ban ngµy ®øng nh×n bao qu¸t, chiªm ng−ìng rõng giµ Tr−êng S¬n rÊt ®Ñp vµ th¬ méng, vÉn cßn nh÷ng nÐt hoang s¬. Kh«ng k×m ®−îc m×nh tr−íc vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn, t«i rñ Hång vµ Nam léi qua dßng suèi ®Ó kh¸m ph¸ khu rõng xung quanh. Chóng t«i thËt sù bÊt ngê tr−íc ®èng c©y song (lo¹i m©y rõng) to t−íng, ph¬i m×nh däc dßng suèi c¹n. Th©n c©y ®· giµ cçi, tr¬ vá, mµu tr¾ng ngµ, dµi c¶ tr¨m mÐt. - ThËt lµ tuyÖt, chóng ta lÊy c©y song nµy lµm gËy ®i. 48