Қастамону Лахикасы

101ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫашылса, кім екені анықталса мен артқа шегінбек түгіл немесе бас тарту немесе сый-құрметті азайту емес, керісінше одан бетер құрметтеп, жоғары бағалап жақындай түсемін. Олай болса мен нағыз Зияәддинді, ал сен болсаң қиялыңдағы бір Зияәддинді жақсы көресің!». (Сілтеме ) Менің ағам өте ынсапты әрі зерек, көзі ашық *ғалым кісі болғандықтан менің көзқарасымды қабылдап дән риза болды. Уа, Рисалей-Нұрдың қымбатты тәлабалары және менен де бақытты, менен де жанкешті бауырларым! Сендердің мен туралы жеке тұлға ретінде жақсы ойларың сендерге зияны тие қоймас. Дегенмен сендердей ақиқатты түсінген кісілер адамның атқарған міндетіне, жасаған қызметіне қарап соған қарай сый-құрмет жасауы керек. Перде ашылса менің бірде-бір сау жері жоқ кемшін болмысым көрінсе мүмкін менен қашып кетерсіңдер. Сендер қашып кетпесін деп әрі өкініп қалмауларың үшін жеке басыма көп мән беріп, асыра сілтеп, жоғары мәртебелі санап сондай оймен құрметтеп достық құрмаңдар. Мен сендерге бауыр, жолдаспын деуге болады. Тәрбиеші, мүршид болу қолымнан келмес. Керек болса ұстаз да емеспін, тіпті бірге сабақ алып жүрген, мен де бір тәләбәмын. Мен сендердің дұғаларыңа мұқтажбын және кемшіліктеріме мейріммен қарап, дұға етулеріңе, қамқорлықтарыңа зәрумін. Сендер менен көмек күтпей керісінше маған демеу болыңдар. Сендерден көмек сұрауға менің ақым бар. Хақ тағала жарылқап, өзінің мол мейірімімен сендермен бірге аса қымбат әрі әрбір иманды жанға пайдалы өте киелі де маңызды, қызметті өзара бөлісіп атқаруды нәсіп етіпті. Арамызда ауызбіршілік пен татулықтан туындаған рухани тұлға бар. Соның қасиеттілігі, маңыздылығы, ұстаздығы, тәрбиесі бізге жетеді. Сондай-ақ, бұл заманда иманға қызмет ету бәрінен де маңыздырақ болып тұр. Және мәселе санда емес сапада. Сондай-ақ, мәңгі де тұрақты және әрдайым өзекті ешқашан маңыздылығын жоймайтын, иманға қызмет бәрінен жоғары. Оның қасында құбылмалы, уақытша саяси ахуалдың құны жоқ, өлшем бола алмайды, ұйытқы бола алмайды. Рисалей-Нұрдың тәлім-тәрбиесіне сондай-ақ қызметіміз үшін берілетін нұрлы Сілтеме*: Өйткені сен оған деген сүйіспеншілігіңді қымбатқа сатып отырсың. Берген бағаңнан жүз есе артық ақы сұрайсың. Алайда ол кісінің шынайы мәртебесінің құны ең жоғары махаббатқа лайық.

102ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБфәйіздерге, рухани мәртебелерге қанағат етуіміз керек. Шамасынан тыс жоғары баға беріп, асыра сілтеп мақтап-мадақтаудың орнына өзара адал әрі тығыз байланыста болып, табандылық, ыстық ықылас танытуымыз қажет. Соған көп мән беріп, өзімізді сол тұрғыда жетілдірейік. БауырларыңСаид Нұрси* * * * *Ғазиз әрі адал бауырларым!Рисалей-Нұрдың ержүрек батыры Хүсревтің осы жолғы жіберген киелі екі сый-кәдесі, әрі оны кәрамат түрде мағынауи ғажаптығын көзге шұқып тұрып көрсеткендей дәл мына қасиетті үш айларда бізге және осы аймаққа жіберуі Рисалей-Нұрдың назарымен қарағанда таңғажайып зор қызмет болып саналады. Иншаллаһ, ол гүл фабрикасының жүйрік қаламы осы өңірлерді де гүлстанға айналдырады деген зор сенімдеміз. Хақ тағала сол қаламның иесіне Құранның әрпі қанша болса сонша, яғни Қадір түні секілді отыз мың сауап, рахмәт, жақсылық жазсын, әмин, әмин, әмин.* * * * *Ғазиз бауырларым!Адал ниеттеріңнен пайда болған және мен туралы шамамнан тыс тым жақсы ойларыңа байланысты бұдан бұрын берген жауабыма қосымша ретінде төмендегі жазбаны екі күн бұрын жазған едік. Сендердің керемет адал ниеттерің, ынта-ықыластарыңнан туындаған бір апта бұрыңғы хаттарыңа жауап ретінде олай әсірелеп жоғары бағаламау керек туралы айтуымның хикмет-сыры мынау: Қазіргі таңда сұмдық жойқын әрі ықпалы күшті ағымдар бар. Ол, әрнәрсені өзіне иіріп алып кететіндіктен, айталық, көптен күткен тұлғаның өзі келген күннің өзінде, қызметі әлгі ағымдардың ықпалында қалмауы үшін өзін саясаттан, саяси ахуалдан аулақ ұстап, бағыт-бағдарын өзгертеді деп ойлаймын. Әрі, үш мәселе бар. Біреуі: хаят (тұрмыс-тіршілік): Біреуі: Шариғат (заң-ережелер): Біреуі: Иман.

103ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫНегізінде ең маңыздысы және ең ұлығы иман мәселесі. Бірақ қазіргі таңда адамдардың назарында, әлемдегі жағдай да соны көрсетіп тұр, ең маңызды әрі өзекті мәселе хаят пен шариғат болып тұр. Сол үшін әлгі күтілген тұлға қазір келсе дағы үш мәселені жаппай қолға алып дүниенің хал-ахуалын, жалпы жағдайды өзгертіп жіберуі әрине адамзат тарихында болмаған оқиға, бұл Аллаһтың бұрыннан келе жатқан әдетіне қайшы құбылыс. Сондықтан міндетті түрде ол, ең маңызды мәселені қолға қылып басқаларын екінші, үшінші кезекке шегереді. Сонда халықтың назарында иман қызметі өзінің кіршіксіз саф, дүниялық кірлерден таза екендігі көрініп құндылығы сақталып қалады. Сөйтіп алдануы оңай ауам халыққа бұл қызметтің өзге мақсаттарға құрал бола алмайтыны анықталып, баршаның көзі жетіп, қанағаттанады.Сондай-ақ, жиырма жылдан бері қоғамды ойрандап, зұлымдықтың небір түрі жасалудың кесірінен ахлақ, мінез-құлық бұзылған. Әрі табандылық азайып адалдыққа шек келгені сонша оның тіпті жиырма адамның біреуіне сенуге болмайды. Мұндай сұмдық жағдайда өте мықты табандылық, қайтпас қайсарлық, шынайы адалдық және Исламға қамқорлық сезімі қажет, әйтпесе мақсат жүзеге аспай, сәтсіздікке ұшырап әрі зиянға ұшырайды. Демек, ең таза, пәк әрі сау-саламатты және аса маңызды әрі табысты қызмет Рисалей-Нұр шәкірттерінің шұғылданып жүрген киелі қызмет. Жарайды... бұл тұрғыда осы жазғанымыз жетер. Барлық бауырларыма жеке-жеке сәлем және алда келе жатқан мүбарак күндерде сендерге дұға етеміз. Сендерден де сол қасиетті күндер мен түндерде жасалатын мақбұл дұға-тілектеріңді күтеміз. Тахиридің жазған сый-кәде Лемағат, алдық. Ол біз үшін аса құнды сыйлық болды. Иншааллаһ, олардың бұл еңбегі осы аймақта пайдаға жарап, иелеріне сауап жаздырар. Тахири бауырымыз айнымаған Лүтфи. Оған Аллаһтан сәттілік тілейміз.* * * * *

104ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБҒазиз, адал бауырларым!Әуелі: Сендердің Барат түндеріңді және келе жатқан Рамазандарыңды құттықтаймын. Оның ішінде Қадір түні бізге және сендерге мың айдан да қайырлы, берекелі болып, амал дәптерлеріңе солай еселеп сауап жазылуын Хақ тағаладан нияз етіп жалбарына сұраймыз. Осылайша айтқа шейін: деп дұға етуге ниет еттік. Сондай-ақ, сендердің мұғжизалы екі Құран Кәрімді жазып, оны осы мүбарак айларда жібергендерің берекетке ұйытқы, мол сауапқа себеп, жақсылыққа желеу, жеңіске жетелер күш болар иншаалаһ. Сөйтіп Рамазандағы әрбір күніміз Қадір түніндей берекелі өтуін Аллаһтың рахымынан үміттене күтеміз. Қазірден бастап біз былай жасауды ұйғардық: Екі Құранды Рамазан айында Нұр шәкірттері боп әрқайсымыз бір парасын сендермен бөлісе отырып бірге оқысақ дейміз. Сонда күнде бір хатым түсіп, рухани әрі ауқымы кең мәжіліс секілді ішіне Спарта, Қастомону қалаларын қамтитын алқа құрып Рисалей-Нұр тәлабалары және сол алқаның ортасында сендер болып, айнала Рисалей-Нұр шәкірттері қоршаған күйде, Нақши тариқатындағы «хатме-и хажеган» сияқты бірақ одан әлдеқайда кең шеңберде Рисалей-Нұрдың бүкіл шәкірттері рухани түрде сол жерде отырғандай, сондай ниетпен оқысақ, сөйтіп әлгіндей киелі Құран хатым түсірсек дейміз. Хақ тағала осы ниетіміздің жүзеге асуын нәсіп етсін деп дұға етеміз.Екіншіден: Қажы Хафыздың Сав ауылының батыр тәлабаларының керемет қызметтері өз өңірінде халықты құлшындырып, қайрат-жігерін оятып, үлгі-өнеге болғаны секілді осы аймақта да олардың ынта-жігер, күш-қайраттары халықтың оянуына, қызығуына себеп болуда әрі жақсы өнеге болып жатыр. Қаһарман Хусревтің олар туралы жазған хаты берекелі бойтұмар сияқты жалқаулық, салғырттық ауруына ұшырағандарға шипа болып, қолдан қолға жетіп, оқылуда. Үшіншіден: Сендер жазған маңызы зор хаттарыңды лахикаға ендірдік. Бірақ кейбір жерлерін және асыра сілтенген мақтау сөздерді алып тастадық, ренжімеңдер.

105ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫТөртіншіден: Ислам көйі мен Куле өнү ортасына орналасқан және Сыддық Сабри, Лүтфи секілді тәлабалар жетілдіріп шығарған Ата Бэй ауылын көп ойлаушы едім. «Ойпырм-ай, бұл ауыл неліктен артта қалып, тым-тырыс» деп уайымдайтынмын. Хақ тағалаға шексіз шүкір, енді ол ауылдан Тахир мен Абдуллаһ Чавуш шығып жүрегім тынышталып, уайымнан құтылдым. Екеуінен үмітім зор. Тіпті Тахирдың осы жолғы кәдесі Лемалар мен Жетінші Шуаны топтап бір том жасап мұқият оқып шықтым. Тахирдың бойынан бір Хүсрев, бір Лүтфи, бір Асым көрдім. Хақ тағала одан және сендерден мәңгі бақи риза болсын. Оның сол еңбегі орасан зор қызмет етеді, иншаллаһ. Құран Кәрімнен алынған «Хизб-үл Әкбар-үл Ағзам» деп аталатын кітапшадағы бес жүзден аса аяттарды – негізінде ол аяттар Рисалей-Нұрдың қайнар көзі мен негіздері боп табылады – теріп жазып қойдық. Оны сендерге осы Рамазанда жіберуге үлгере алмадық. Иншааллаһ, уақыты келгенде жіберерміз. Барлық бауырларыма жеке-жеке сәлем жолдап, дұға етемін және осы қасиетті күндерде, мүбарак түндерде бізге дұға етуін сұраймыз. * * * * *

Ғазиз, адал бауырларым!Ғаус-ы Ағзамның деген яғни «Бәле-жәледен» аман боласың мағынасындағы сөзі, расымен Рисалей-Нұр шәкірттері туралы екені толық расталып, дәл шығуда. Иншааллаһ, Хусрев, Рүшдү, Рәфәт сынды бауырларымыздың жырақтап қалуы сырттай қарағанда өкінішті әрі зиянды секілді көрінетіні рас. Бірақ Аллаһтың рахымы оны өте қайырлы түрге енгізер деп үміттенеміз. Тіпті абақтыға қамалуымыз сырт көзге азап сияқты көрінгені рас, дегенмен ақиқатында қызмет тұрғысында үлкен инает, қамқорлық, мейірім боп шықты емес пе? Құдайға шүкір, сендердің қажыр-қайраттарыңның арқасында ол аймақта көптеген Хүсревтер ортаға шыққалы тұр. Мүмкін, көптен бері тынбастан аянбай еңбек еткен Хүсревке демалыс керек болып, үзіліске шығарылған болар. Оның жүйрік қаламының орнына оның өткір тілі, сүттей пәк хал-ахуалы киелі қызметті жалғастырып жатыр деп үміттенеміз. Фәйзи мен Салахаддинің әскери борышын өтеуге кеткені солай берекелі болды емес пе!?Бауырларым! Соңғы оқиғаға байланысты Рисалей-Нұрдың дәл тауып айтқан ғайби хабары жайлы баяндап берейін. Хүсрев, Хулуси, Рүшдү және Рәфәт сынды Рисалей-Нұрдың көптеген шәкірттерінің мамандықтары әскери болатынын және олар осы кезде болып жатқан екінші дүние жүзілік соғысқа қатысатынын және соғыс болатынын, біздің араласатынымызды, яғни тәлабаларының майданға аттанатынын алты-жеті жыл бұрын хабар берген-ді. Қалай десеңіз, жиырма сегізінші Лема деп аталатын Хазреті Алидың екінші кәраматының екінші нышан-белгісінде деген жерінде сөзі бірге оқылса мың тоғыз жүз қырықтан сәл асады. Құдай біледі, сол кезеңде дүние жүзілік бір

107ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫсоғысқа қатысатынымызды, яғни бұрынғы одақтас елмен емес, керісінше оның дұшпанымен одақ құрып соғысқа кіретінімізді меңзеп отыр деген хабар бар. Міне, дәл қазір сол кезең, дәл сол жыл. Рисалей-Нұрдың рүкүн, яғни ірі басты шәкірттері қатысып жатыр. Бауырларыма жеке-жеке сәлем. Хилми, Фәйзи, Назиф, Әмин сендерге сәлем және аса құрметтейтінін айтады. Саид Нұрси* * * * *Ғазиз, адал бауырларым!Біріншіден: Жан тәніммен мүбарак Рамазан айларыңды құттықтаймын және мүбарак айда жасайтын дұғаларыңды Хақ тағала қабыл етуін, мол мейірімінен жалбарына күтемін. Екіншіден: Биылғы қасиетті Рамазан айы Ислам әлемі үшін, сондай-ақ Рисалей-Нұр шәкірттері үшін аса маңызды әрі өте қымбатты болмақ. Рисалей-Нұр шәкірттерінің өзара құрған ақыреттік амалдарды бөлісіп істеу дейтін ережесі бойынша әрбір шәкірттің сауабы қанша болса басқаларға да дәл солай амал дәптеріне жазылатыны әлгі ереженің шарты және Иләһи рахымның талабы. Сондықтан Рисалей-Нұр аясына адал ниетпен, ықыласпен кіргендердің табысы өте көп және күлли, яғни ауқымды болмақ. Әрқайсысы мыңдаған есе үлеске ие болады. Иншаалаһ, дүниелік затты ортақтасатыны секілді, бірақ еш бөлінбей тұтас әрі азаймай әрқайсына дәл солай амал дәптеріне жазылады. Қалай десеңдер, біреудің әкелген бір түйір лампа айналасындағы мыңдаған айнаға әрқайсысына дәл сол қалпында түсіп шағылысатыны секілді. Демек, Рисалей-Нұрдың адал шәкірттерінің бірі ертең Қадір

108ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБтүнінің ақиқатын, тауып қасиетті Рамазанның жоғары мәртебесін қолға түсірсе, ықыласты шәкірттердің барлығы ие болып, үлескер саналатынына сенеміз, Аллаһтың мол мейірімінен үмітіміз зор.* * * * *Ғазиз, адал, мүбарак, ержүрек батыр бауырларым!Біріншіден: Осы берекелі Рамазанда амалдарды өзара бөлісіп істеу деген ереже-заңымыз бойынша әрбір хас шәкірт қырық мың тілі бар періште секілді қырық мың тілмен, яғни бауырлары қанша болса сонша мағынауи тілмен жасаған әрі жасайтын дұға-тілектері Аллаһтың құзырында қабыл болуын, әлгі тілдер саны қанша болса сонша тілеп, жалбарынамыз. Осындай, осы тектес Рамазандарыңды құтты болсын демекпін.Екіншіден: Осы жолғы жан-жақты әсерлі және шаттыққа толы әрі сүйінші беретін хаттарыңа жауап ретінде бір кітаптай ұзақ хат жазуға лайық бола тұра, уақыттың тығыздығына байланысты қысқа қайырған жауабыма ренжімеңіздер. Әуе баста, көптеген қаһарман батырлар шығарған Сав ауылының қымбатты тәлабасы Ахметтің хатындағы бір мәселені оқып көзім жасқа толды. Құдайға шексіз шүкір, Рисалей-Нұрдың қадір-қасиетін сол ауылдың ақ жаулықты мүбәрак аналары мен қыз-келіншектері толық түсінген екен. Әлгі мүбарак ханымдар мен құрметті де ақниетті ақырет қыздарымның Рисалей-Нұрға қызметтері, оның жайылуына жанкешті түрде атсалысуы мені, сондай-ақ, бізді қуантқаны сонша көзімізге жас үйірілді. Онсыз да Рисалей-Нұрдың ұстанған жолының ең маңызды негізі мейірім болғандықтан, ал мейірімнің де бұлағы әйел заты болғандықтан ханымдар арасында Рисалей-Нұрдың мән мағынасы ашылып түсінікті болса, кеңінен тараса екен деп көптен бері армандап күтіп жүруші едім. Құдайға шүкір осы өңірде және айналамызда еркектерден қарағанда ханымдардың ынта-ықыласы, қайрат-жігері басымырақ боп тұр. Осылайша олар Сав аулының нағыз жергілікті тұрғындары екендерін көрсетуде. Бұл оқиға мына заманда үлкен жақсылықтың нышаны. Әлгі мейірім бұлақтарының арасында Рисалей-Нұр әлі-ақ кеңінен тарап, мол табысқа, жеңіске жетеді. Сондай-ақ, Сав ауылының батыр шопандары Рисалей-Нұрды жазу үшін дорбаларына салып, тасып жүруі дәл сол аймақтағы

109ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫханымдардың жанкештілігі секілді осы аймақта құлшынысқа үлкен ұйытқы болуда. Сол ханымдар мен малшы, шопандардың аты-жөнін білсек, әрқайсысы хас шәкірттердің арасынан орын алу үшін жазып қоямыз. Катип Османның ақиқатқа жанасатын көрген түсі үлкен ақиқатты меңзейді. Өте мүбарак әрі сүйінші хабар бергендей. Рүштүнің түсінде былай болыпты, Хазреті Әбу Бәкір Сыддық (р.һ) Ардақты Пайғамбарымыздың (с.а.у) әмірімен мінберде тұрып құтпада жиырма тоғызыншы Сөзді көрсетіпті. Әлгі көктен түскен Хурия да лахика кітапшасын құтпа ретінде оқыпты. Бұлар Рисалей-Нұрдың қабыл болғанына ишара. * * * * *Ғазиз, адал бауырларым!Керемет әрі терең мағыналы әрі сүйінші беретін екі оқиғаны баяндап берейін. Біріншісі: Мұңайып, бір ой үстінде отырғанымда сүйінші бір хабар алдым. Соңғы кездері мұндай бір ой келе бастады: «Қоғамда, жалпы тұрмыста жүрген адам, қайтсе де күнәлармен ұшырасады. Күнәлар кімді болсын жан-жақтан емін-еркін қоршап алатыны рас. Мұнша көп күнәға қарсы адамның өзіндік құлшылық-ғибадаты, тақуалығы қалай төтеп бермек?» деп үмітсіз күйде ойға баттым. Мені тұрмыс-кәсібі бар Рисалей-Нұр тәлабаларының жағдайы уайымдатып, олардың аман-сау, бақытты болатыны жайлы Құранның ишара белгілерін, сосын Хазреті Али мен Ғаус-ы Ағзамның сүйінші хабарын еске алдым. Көкейге мұндай бір ой келді: «Әрқайсына мың жақтан келетін күнәларға қарсы бір тілмен қалай төтеп береді, қалай басым түсіп құтылар екен? деп аң-таң болдым. Сол таңғалысыма орай жауап ретінде бір ой келді: «Рисалей-Нұрдың шынайы, адал шәкірттерінің арасында ақыреттік амалдарды бөлісу дейтін ереже заң бар. Олар өзара адал, кіршіксіз ауызбіршілігі мықты, ынтымағы жарасқан жамағат. Осыған орай әрбір ықыласты, шынайы шәкірт бір тілмен емес, бауырлары қанша болса сонша тілмен ғибадат қылып, истиғфар етеді. Осылайша, мың тараптан шабуыл жасаған күнәларға мыңдаған тілмен қарсы тұрып төтеп береді. Кейбір періштелердің қырық мың тілмен зікір ететіні секілді адал әрі шынайы, тақуа шәкірт қырық мың бауырларының

110ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБтілдерімен ғибадат қылып, осылайша тозақтан құтылып, мәңгі бақытты болуға иншаалаһ лайық болады. Кімде-кім Рисалей-Нұр аясына адал ниетпен және қызмет үшін кірсе және тақуалығын сақтап, үлкен күнәлардан қаншалықты қашса дәрежесіне қарай әлгі киелі де ауқымы кең құлшылық жасағандай мол сауапта ие болады. Әлбетте мұндай зор табыстан айырылып қалмау үшін тақуалыққа, ықыласқа, адалдыққа көп мән беруі керек.Екіншісі: Бұдан бұрын, жасым он төрт шамасында шәһадатнама алудың белгі-нышаны ретінде ұстаздың қолынан шапан киіп, сәлде орау іс-шараларына кедергілер болып, орындалмай қалғанды. Атап айтсақ жасым кіші әрі біздің өңірде үлкен молдаларға тән шапан киіп жүру ыңғайсыз болды.Сондай-ақ, ол кездері үлкен ғалым-ғұламалар маған ұстаз болудан қарағанда менімен я бәсекелес я мені мойындайтындықтан маған шапан кигізіп, ұстазбын деуге батылы жетпей өзіне сенетін табылмады. Әрі сол жылдары ұлы әулиелердің төрт-бесеуі дүние салып, қайтыс болған-ды. Міне содан бері, яғни елу алты жыл өткен соңғана шәһадатнаманың сыртқы белгі-нышаны ретіндегі шапан кию және ұстаздың қолын сүю, ұстаздығын мойындау ақымды осы күндері нәсіп болғандай. Жүз жылдық қашық жерден Хазреті Мәулана Зүлжанаһәйн Халид Зияәддин өзінің шапанын және ішінде сәлдесімен бірге таңғажайып түрде маған кигізу үшін жібергенін кейбір оқиғалардан байқап, солай екеніне көзім әбден жетті. Мен енді сол мүбарак әрі жүз жасаған шапанды киіп жүрмін. Құдайға мың да бір шүкір.(Сілтеме )** * * * *Ғазиз, адал бауырларым!Сендерге жіберілген Хизб-үл Әкбар-үл Құранның бас тарапындағы жазуда бір сөйлем жазылмай қалыпты. Былайша:«Мұғжизаларға толы вирд-дұға оқығысы келген адам...» деген сөйлемнің дұрысы былай: «Мұғжизаларға толы және әрбір әрпі он, жүз, бес жүз, мың тіпті мыңдаған сауап жаздыратын, пайдасы мол вирд оқығысы келетін адам мына аспани вирдті оқысын!» деп жазылу керек.Сілтеме*: Ол мүбарак аманатты Рисалей-Нұрдың тәлабасы және ақырет тұрғысынан қарындасым Әсия деген қадірменді ханымның қолымен алдым.

111ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫЕкіншіден: Бұдан бұрын сүйінші беретін естеліктегі: «Әрбір ықыласты да шынайы тақуа шәкірт қанша бауырлары болса сонша тілмен зікір-ғибадат қылып, истиғфар етеді!» деген жерге тағы да ескертуге орай мына сөйлем қосылып жазылсын: «Рисалей-Нұр аясына кіргендер қаншалықты адал, тақуа әрі күнәлардан қаншалықты қашатын болса, соншалықты әлгі ұлық, күлли ғибадатты жасаған болып есептеледі. Олай болса әлбетте мұндай үлкен табыс пен мол пайдадан құр қалмау үшін тақуа, ықыласты әрі адал болуы керек».Үшіншіден: Сендердің Қадір түндеріңді және келе жатқан айт мерекелеріңді шын жүректен құттықтап, бәрекелді, яғни берекелі болсын демекпіз. * * * * *Ғазиз, адал, мүбарак бауырларым және дүниеде жұбаныштарым, қабір сапарында нұрлы жолдастарым және махшар күні иншаллаһ шапағатшы бауырларым!Сендердің Қадір түндеріңді әрі айт мейрамдарыңды шын жүректен берекелі болуын тілеп, құтты болсын демекпін.Екіншіден: Сұмдық ауыр дерттен әдеттен тыс, таңғажайып түрде Рисалей-Нұрдың ықыласты шәкірттерінің шипа тілеген дұғаларының саясында мұғжиза сияқты кенеттен тәуір болып кеткенімді сендерге айтқым келеді. Бұған дейін мұндай болмаған еді. Ол оқиғаға куә болған Әмин мен Фәйзидің менің сол сұмдық ауруым туралы жазған жерін сендерге ғибрат болсын деп жіберіп отырмын. Барлық бауырларыма жеке-жеке дұғай сәлем. Хусревтің жағдайы қалай? Оны уайымдап жүрмін.БауырларыңСаид НұрсиСпарта қаласындағы ғазиз бауырларыма!Ұстазымыз науқастанып қалған кездегі болған оқиғаларды сіздермен бөліссек дейміз және ұстаз тәуір болып кеткенін сүйіншілегіміз келеді.

112ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБҚасиетті Рамазанда бес күн бойы саум-ы уисал қылғанда, яғни сәресі ішпей ораза ұстағанда азығы мынау ғана еді: нан жемеді, үш қасық сүт көже, салқын қатықтан бес-алты ас қасық. Үшінші түні жарты қасық көже. Төртінші түні ауыз ашарда сұлыдан жасалған көжеден бес қасық, ал сәресіде сол көже мен қатықтан үш-төрт қасық және суды санамағанда сұлыдан он бес грамм, егер қатығын алып тастаса отыз грамм көже суын есептемесе отыз грамм, көженің тек өзі он сегіз-жиырма грамм. Ал бесінші түні түйірлері жоқ деуге болатын жеңіл көжеден бес-алты қасық, ал сәресіде алты-жеті қасық күріш көжесі, барлығы тоқсан алты грам тағаммен бес күн саум-ы висал ораза ұстап тек тарауих намазын оқи алмай басқа құлшылықтарын орындады. Бұл дегенің, Рисалей-Нұр шәкірттерін қамқорлығына алған Иләһи инаеттің таңғажайып көрінісі екеніне шүбә жоқ. Екеуміз, яғни Әмин мен Фәйзи, Барлалық Сүлеймендерге ұқсап, ұстаз ауырған кезде (Сілтеме ) ашуландырмау үшін жіті *мұқияттылық сақтай алмай, соның кесірінен Ұстазмыздың бұрын-соңды болмаған қатты ашуланғанын көрдік. Бұл жолғы ауруы да Аллаһтың рахымы болатын, яғни ораза айының соңғы он күндерін әсіресе қасиетті түнді күтіп оны құлшылықпен өткізу міндетін ұстаз толық атқара алмайтындықтан осы аймақтағы әрбір шәкірт өзінің қызметінен тыс, қосымша бір сағатты Ұстазы үшін Рисалей-Нұр шәкірттерінің мағынауи күресіне үлес қосуды және олардың амал дәптеріне сауап жаздыруды ниет етіп дәл ұстаз секілді еңбек етті. Демек Ұстаздың бірнеше сағат еңбегінің орнына көптеген сағат дәл солай қызмет етілді. Тіпті Ұстаз ол туралы былай деді: «Менің мардымсыз, кемшін қызметім жеткіліксіз, аз болатын. Соған орай Спарта өңіріндегі бауырларымның ақыреттік амал істеулеріне бұл бір себеп, күшті ұйытқы болды. Аллаһ тағала өзінің рахымымен біз мағынауи тұлға болуымыз үшін, осы ауруды жіберіп жіберіп соған себеп қылады. Азғантай еңбегім ұлғайып берекеттенді». Сол ауырып жатқан кезде мұндай бір қызық оқиға болды. Ұстазымыздың еш даусы шықпай сөйлей алмай қалған-ды. Күтпеген жерден ауыз ашар уақыты бір дәрігер келді: Ұстаздың қолын ұстап еді, Ұстаз оған: «Мен саған ауруымды емде дегенім жоқ! Дәрігерлерге мұқтаж емеспін. Дәрігер бір Аллаһ!» деп дүрсе қоя берді. Ұстазға Сілтеме*: Ауру асқынғаны сонша төрт күнде бір-ақ сағат ұйықтай алды.

113ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫкүш бітіп даусы жарқын шығып кетті. Бейне бір өзі дәрігер ал дәрігер болса науқас адам сияқты көрінді. Сөйтті де дәрігерге арнап бір хат оқыды. Ол хат дәрігердің дертіне дауа болатындай дәл тиді. Сосын күн батқандықтан ұстаз дәрігерге: «Сен бізбен бірге ауыз ашып кет!» деді. Дәрігер болса: «Бүгін бір ағаттық жасап қойдым, ораза тұтпадым» дегенде Ұстаздың оғаштау хәлінің мәнісін түсінгендей болдық. Ораза ұстамай, аузы ашық дәрігердің емдік тұрғыдан бұйрық беретіндей әрекетін қабылдамау үшін әлгі жағдай ұстазға берілген екен ғой дедік. Иә, Рисалей-Нұрдың мағынауи тұлғасы тарапынан болатын шипа дұғасы манағыдай жүз мың дәрігерден артық әсерін тигізетініне көзім жетті. Сол ауруы кезінде Қадір түнінде Рисалей-Нұр тәлабаларының әсіресе бейкүнә шәкірттердің жасаған шипа дұға-тілектері таңғажайып түрде әсерлі болғанын көзімізбен көрдік, яғни Ұстаз дені сау, тәуір кезіндегіден бетер тың жағдайда құлшылық етті. Сөйтіп Қадір түнінде өзіне лайық еңбек етті. Осылайша Рисалей-Нұр шәкірттері жасаған шипа дұғасы мұғжиза іспеттес кәрамат екенін тағы да растадық.Ол жердегі бауырларыма жеке-жеке сәлем айтып, қатты құрметтейтінімді айтып дұға етуін сұраймыз. Рисалей-Нұрдың жергіліктішәкірттерінен бауырларыңӘмин және Мехмет Фәйзи* * * * *

Ғазиз, адал, мүбарак бауырларым және Құран қызметінде еңбеккеш, қайратты достарым және хақ жолында, берзах сапарында, ақыретке саяхатта нұрлы жолдастарым!Мерекелеріңді және Қадір түндеріңді сондай-ақ, қасиетті Рамазан айында жасайтын дұға-тілектеріңді жан-тәніммен құттықтап, берекелі болуын тілеймін. Хақ тағала осы мерекенің қуанышын нағыз қуаныштың кіріспесі, жалпының шаттығына бастама әрі себеп қылсын, әмин. Екіншіден: Сендердің осы мүбарак айтқа арнап жіберген сыйлық-нұр жазбаларың маған баға жетпес қымбат сыйлық болғаны сонша сөзбен жеткізе алар есеспін. Фәрдәус жәннатындағы кәусар суы құйылған ыдыстай құштарлана, шүкір ете, қатты қуанғаннан көзіме жас келіп төбеме қойдым. Мұндай қаламы алмас қылыштай, ақиқатқа құмар қаһармандарды Рисалей-Нұрға сыйлаған Хақ тағалаға шексіз мадақ айтып шүкір етемін. Аса мейірімді де шексіз жомарт Аллаһ сендерге сол жазған мүбарак кітаптарыңның әрбір әріпіне он сауап жазсын деп дұға етемін Иә, Хүсревтің оқшаулануы маған қатты әсер етіп өкіндіргені рас. Дегенмен Тахири бауырымыз өзінің ұшқыр қаламымен әлгі өкінішті өшірді. Ол бауырымыз от-басымен, әке-шешесімен жаппай Рисалей-Нұрдың хас шәкірттер арасына кіріп әрқашан үлесін алуда. Әрі сол Тахиридың саясында бүгіннен бастап Атабэй ауылы да Ислам ауылы, Сава ауылы, Күлеөнү ауылы секілді Нұрс ауылына иық тіресетіндей дәрежеде дос болып рухани табыс-сауаптарымызға ортақ болатын болды. Спарталық Хафыз Али (Катип Осман) расымен екінші Хүсрев болғанына менің көзім әбден жетті. Хақ тағала оны және Мехмет Зүхдү секілді жанкешті жандарды сондай-ақ, Рисалей-Нұрдың нағыз иегерлерін Спарта қаласына нәсіп етсін, әмин. Мүбарактардың қаһарманы Үлкен Абдрахманның, Кіші Алидің, Хафыз Мұстафаның қызу еңбектері мен қайрат-жігерлері сондай-ақ, Хафыз Мұстафаның осы жолғы жазған хатындағы кейбір мәселелер

115ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫеріксіз көзге жас алғызып, қуанышқа бөледі. Бірақ, бір конверттің ішінде кімнен екені белгісіз жиырма бес банкнот ақша шықты. Білесіңдер ғой, мен өмірімде ешкімнен сый-кәде қабылдамаймын. Тіпті бұл жолы да Рүшдүнің сыйлығын қабылдамай көңілін қалдырып кері қайтардым. Хақ тағала мені адамдарға мұқтаж қылып жатқан жоқ. Мені уайымдамаңдар! Дегенмен мүбарактар тобында мағынауи бір тұлға бар, оның алдында өмірлік қағидамды ұстана алмаймын. Ол мағынауи тұлғаны ренжітпеу немесе ашуландырмау үшін әлгі ақшадан қарыз ретінде бес лираны осы келе жатқан айт күні қайырлы іске жұмсау үшін қабылдадым, қалған жиырмасын Сабри арқылы және соның атынан кері қайтарып отырмын. Әсіресе бауырларымның қолымен ерекше жазылған төрт нұсқа сыйлықтары мен үшін баға жетпес қымбат кәде. Иншаллаһ осы аймақта көптеген кісілерді рисале жазуға құлшындырар деп ойлаймын. Мұндай жүйрік қаламдарды Рисалей-Нұрға тарту еткен Хақ тағалаға шексіз шүкір етемін. Мүбарактар тобынан Мехметтің жазған хатына дән риза болып қатты қуандым. Қазір, оны жазып отырғанымда қасымда отырған осы жердің бетке тұтар азаматтарына оқып беріп едім «машаллаһ», «бәрекелді» деп таңғала қошемет көрсетті. Ол хаттың және басқа хаттардың кейбір тұстарын лахиқа кітабына ендіреміз. Абдрахманның бірінші уәкілі және Рисалей-Нұрдың алғаш шәкірті Үлкен Мұстафаның жолдасы Хажы Османның хаты және сол хатта жазылған көрген түсі өте мағыналы әрі жоруы өте дұрыс жорылған. Ғазиз бауырларым! Сендермен сөйлесіп отырғанымда ауыз ашарға жарты сағат қалған болатын. Ертең айт, ауруым басылар емес. Сол үшін сендермен көп сөйлесе алмаймын. Менде ауыр әрі қауіпті дерт бар, бірақ Рисалей-Нұрдың мағынауи тұлғасының мұғжизадай шипалы дұғасының кәраматымен аяқта жүрмін. Дегенмен қатты жөтел, демікпе бар. Соның кесірінен жанымдай жақсы көретін бауырларыммен сөйлесуді доғарайын деп отырмын. Мынаны ойлап та қоямын, Спарта өңірінде жүздеген жас Саидтар, Хусревтер жетіліпті. Олай болса мына қарт әрі әлжуаз Саид еш алаңдамай дүниямен қош айтысуына болады. Әсіресе маңызы зор Нұр медресесі Сава ауылының ең баста Хажы Хафызды, сосын Ахмедтерді, Мехметтерді тіпті құрметті ханымдарды (Тахиридің жұбайы мен қыздарын) және бейкүнә балалардың Рисалей-Нұрмен шұғылданып

116ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБжатқанын ойласам бұл дүнияның өзінде Жұмақта жүргендей сезініп рухани рахаттанып қаламын. Ол жақтан Ахмедтер жіберген кәдесін сол ауылдың атынан тәбәрүк деп қабылдап, құрметтеп төбемізге қойдық.* * * * *Ғазиз, адал бауырларым!Хақ тағалаға шексіз шүкір, өте ауыр да сұмдық дертім өте мейірімді түрде әрі сауапқа қарық қылып кетіп барады, денсаулығым түзеліп келеді. Ол дертімнің зор нығмет екенін мен және осы жердегі достарым растаймыз. Сондай-ақ, Хақ тағалаға шексіз шүкір әрі сансыз мадақ болсын, сендердің осы Рамазан айында жіберген сый-кәделерің ретіндегі керемет жазбаларыңды алып қатты қуандым. Ол көптеген мейрамдардың жинағы секілді осы мейрамымды күлли мейрамға айналдырды. Әсіресе екінші Хүсрев болған бірінші Тахирдің өте мұқият әрі тәуәфукпен жазған рисалелері мені тым қарыздар әрі дән риза қылды. Қуанғаным сонша қолымнан келсе әрбір кітапшасына он алтын берер едім. Осындай керемет бір шәкірттің Рисалей-Нұрды өзі жазғандай иеленуі үмітімізді арттырды. Сав ауылының батыр шәкірттері және Мүбарактер тобы қалайша туған ауылының абыройын көтеріп жіберген болса бұл бауырымыз да ауылын сол дәрежеге жеткізді. Атабэй (Арас) ауылы оны және сондай азаматтарын мақтан тұтуы керек. Олардың жазуында қате мүлдем аз. Тек айта кететін жәйт, ол жақтан келген жазбаларда мағынасы түсініксіз кейбір сөздер бар, көшіріп көбейтілген кезде солай жазылып кеткен. Сондықтан менің тексеруімнен өткен нұсқаларға қарап жазылса жақсы болады. Ол, қайратты да жанкешті бауырымыздың бейкүнә балалары мен ханымының жазған рисалелерін топтап бір кітапқа жинақтадық. Оны көргендер әсіресе осы аймақтағы Рисалей-Нұрдың қыз-келіншек шәкірттерінің арасында әсері күшті болып құлшындырып, ынтасын арттыруда. Расында Айдынлық Хасанның ерекше жазуы бар. Оның жазғандарынан ықыласы көрініп тұрады. Ол қашаннан бері Рисалей-Нұр аясына кіріп еді әрі жағдайы қалай екен, соны білгім келеді. Бұл жолы Абдүлмәжит арқылы Хулусиден ұзақ хат келді. Шынымен де ол бауырымыз табанды, қайсар әрі тым ықыласты. Мен де Абдүлмәжит арқылы былай деп жаздым: Менің

117ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫСпартадағы бауырларыма жазған хаттарымда сен де барсың, сенімен хабарласу жалғасуда!». Хусрев, Рәфәт және Рүштүнің жағдайлары қалай екен, уайымдай бастадым. Әсіресе Хүсрев не істеп жүр екен? Нұр фабрикасының иесі Хафыз Алидың жағдайы жақсы ма?Барлық бауырларыма жеке-жеке сәлем!* * * * *Осы күндері көкейге күрделі екі мәселе келді. Дер кезінде қағазға түсіре алмадым. Біраз уақыт өтті. Дегенмен маңызды болған соң ол ақиқаттарды меңзейтін бірнеше ишара жазайын.Біріншісі: Бір бауырымыз намаз тәсбихатын оқуға ерініп, жалқаулық танытқан кезде былай дедім:Намаздан кейін тәсбихат оқу Ардақты Мұхаммедтің (с.ғ.с.) ұстанған жолы әрі әулиелігінде үзбей оқыған дұғасы. Осы тұрғыдан алғанда маңызы зор. Содан, бұл сөздің ақиқаты одан әрі ашылып көкейге мұндай бір ой келді: Соңында Пайғамбарлыққа ұласқан Ахмедтің әулиелігі (с.а.у) бүкіл әулиеліктен жоғары екені белгілі. Олай болса сол ұлы әулиелік жолдың қағидалары және үнемі қайталанатын зікірі, яғни намаздан кейін тәсбих-дұғасы да басқа тариқат пен зікірлерден әлдеқайда жоғары. Бұл мағына одан әрі тереңдеп ашыла түсті. Мәселен, мешітке зікір үшін жиналған алқада немесе Нақшибенділердің алқасына ұқсап бір-бірімен байланыстағы топта өзіндік жағымды да нұрлы тәтті бір күй кешеді. Сол сияқты көкірегі ояу, жүрегі таза адам намаздан соң деп тәсбих қылғанды барлық зікір алқасының жетекшісі Зат-ы Ахмедие Алейhиссалату Уәссаламды ойлап, (оның) айналасында жүз миллионнан астам мұсылмандардың топталып тәсбих тартып отырғандарын іштей сезінеді. Осындай ауқымды да ұлық сезіммен деп зікір етеді. Сосын сол ұлы жетекшінің мағынауи әміріне ұйып: деген кезінде сол бір алқа зікірде Пайғамбарымыздың ауқымы кең алқасын ойлап жүз миллион мүрид-шәкірттердің деген зікірлерінен пайда болған өте ұлық хамд пен мадақты ойлап өзі де деп

118ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБоларға ілесіп қосылып кетеді. тағысын тағы. Дұғадан кейін деп отыз үш рет айтып, Ардақты Пайғамбарымызға ұйып жоғарыда аталған зікір алқасындағы дін бауырларын елестетіп сондай-ақ, сол алқа-зікірдің жетекшісі Зат-ы Ахмедиге яғни Ардақты Пайғамбарымызға (с.а.у.) назар аударып былай дейді:Мен осылай деп түсіндім әрі сездім әрі ойша көрдім. Демек, намаз тәсбихатының маңызы зор.Екінші мәселе: Отыз бірінші аяттың ишаратын баяндағанда туралы айтылған жерде былай делінген болатын: Бұл ғасырдың бір ерекше қауіптілігі, ақыретте мәңгі өмір бар екенін біле тұра дүниялық өмірді таңдап, жоғары бағалайды. Былай айтқанда сынып қалатын шыныны бақи алмаздарға біле тұра айырбастау әдет болып кеткен. Мен бұған түсінбей аң-таң болатынмын. Соңғы кездері көкейге мұндай бір ой келді. Мысалы, адамның бір ағзасы ауырып не жараланса басқа ағзалар өз міндеттерін біршама тастап оған көмекке жүгіреді. Дәл сол секілді адамдардағы өмірге деген құштарлық әрі оны сақтау және өмірдің қызығы әрі құмарлық сосын, күшті бір сезім көптеген жақтан жараланып басқа сезімдерге әсер ете өзімен қаратып шұғылдандырып қойған. Әрі оларға өз міндеттерін ұмытқызуда. Мысалға, баршаның назарын аударатын азғын әрі мас қылатын және көздің жауын алатын ойын-сауық болып жатса, оған бала-шаға, тентектер әуестенетіні секілді лауазымды кісілер, жаулық таққан әйелдер де әлгі ойын-сауыққа қызығып өздерінің негізгі міндеттерін тастап қосылып кетеді. Сол секілді мына ғасырда адамзат өмірі әсіресе қоғам өмірі сұмдық, дегенмен өзіне еріксіз тартатын және қайғылы дегенмен қызықты болып адамның ұлы сезімдерін, қалбын, көңілін, ақылын жүгенсіз нәпсінің соңына ертіп алып отқа үймелеген көбелектей фитнә-бүлікке итеруде.

119ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫИә, дүниеде егер өміріңе қауіп төнетін болса сақтау үшін мәжбүр болғанда кейбір ақыретке қатысты істерді уақытша қоя тұруға шариғат рұқсат береді. Бірақ, кішкентай мұқтаждық үшін, өмірге қауіпті болмаса жоғары қоюға болмайды, рұқсат жоқ. Алайда мына заманда әлгі сезім жараланғаны сонша кішкентай бір қажеттілікке бола және болмашы бір дүниялық зиянға бола алмаздай діни құндылықтарды кейінге ысырып қоя салады. Иә, адамзаттың өмірге деген құштарлығы, оны сақтап қалу сезімі мына ғасырда күшейіп, қозып тұр. Ысырап, үнемді пайдаланбау, қанағатсыздық, ашкөздіктің кесірінен береке кетіп, соның салдарынан әрі мұқтаждық, зәрулік күн кешіп тұрмыс шарттары қиындап, бұл да бір жақтан қысып әлгі сезім жаралануда. Өмір шарттары көбейіп, және кәпірлер жұрттың назарын дүнияға әрдайым аударта беріп, соның кесірінен тұрмысқа қажетті болмашы бір нәрсе үшін маңызды діни мәселені кейінге шегерді. Осындай сұмдық ғасырдың мұндай сұмдық дертіне, әлгіндей қауіпті ауруына қарсы Қасиетті Құранның тәпсірі, адамға ауадай қажет, әр дертке ем болар дәрі дәрмектерін үлестіріп таратып жүрген Рисалей-Нұр төтеп беруде әрі оның қайсар да табанды, ықыласты да жанкешті адал, шәкірттері тосқауыл бола алады. Олай болса бәрінен бұрын соның аясына кіру қажет. Адал түрде зор табандылық танытып, ыстық ықыласпен, толық сеніммен оған жабысу қажет. Сонда әлгі сұмдық бәледен аман болып зардап шекпейміз. Барлық бауырларыма жеке-жеке сәлем әрі дұға етеміз.* * * * *Ғазиз, адал және табанды бауырларым!Сендердің ерен еңбектерің, табанды қызметтерің Рисалей-Нұр механизмінің моторы іспеттес бізді және басқа да тетіктерін іске қосып қозғалысқа келтірді. Аллаһ сендерге мәңгі бақи разы болсын, мыңдаған әмин... Сендерге «Хизб-үл Құранидан» бұрын жіберілген Рисалей-Нұрдың Уирд-ы Ағзамына қосымша ретінде бір жазба жазып қойдық. Тағы бір жазбаның орнын Жиырма тоғызыншы Лемада көрсеткен болатынбыз. Менің жеке көз қарасым соған ұқсас болғандықтан маған ескертілді мен де сендермен бөлісіп отырмын.

120ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБЕкіншіден: Бірнеше күн бұрын сендерге жіберген хатымда баяндалған дүниялық өмірді діни құндылықтардан жоғары қоюға байланысты екінші мәселеге қатысты өте нәзік әрі күрделі және қаламмен жазу мүмкін емес бір мағына көкейге келді. Қазір тек қысқаша ғана ишара жазылмақ.Мына сұмдық заманда дүниеге табынатын кәпірлердің алданып, мас болып жүрген фәни нәрселерден алған жалған ләззаттырын тым ащы, өкініш пен қайғы екенін көрдім. Ал имандылар мен тура жолдағылардың керісінше сол нәрселерден зауық алып, фәнилерден бақи әрі киелі ләззат алатынын сездім, бірақ оны сөзбен жеткізе алмаймын. Рисалей-Нұрдың бірнеше жерінде дәлелденген болатын, адасқан кәпірлерге осы шақтан басқа барлық кезең, бүкіл нәрсе жоқ, ақыры қоштасумен тынатын қайғы мен мұң, бәрі өткінші де өкінішті. Ал тура жолдағыларға өткен шақ, болашақ және ондағы нәрселердің бәрі бар, жарық боп көрінеді. Сол сияқты фәнилер, яғни өтіп кеткен уақытша нәрселер дүнияқұмарлар үшін мүлдем жоқ, із-түзсіз ғайып қараңғы, ал тура жолдағы әһл-і һидаят үшін бәрі бар, сақтаулы екенін көрдім. Өйткені ертеректе бастан кешкен қызықты да мән-мағыналы, абыройлы бірақ өтіп кеткен кездерімді аңсап, сағынып еске алдым. «Неге сол бір мүбарак қызықты сәттер өткен шақта қалып қайта оралмастан жоғалып кетеді?» деп ойлап отырғанымда көңіліме Аллаһқа иманның нұры келіп маған былай деді: ол сәттер сырт қарағанда фәни, уақытша көрінгенімен бірнеше жақтан бақи, яғни бола бермек. Себебі, ол сәттер Хақ тағаланың бақи есім-сипаттарының жазылысы, соның нұр-сәулелері болатын. Олар Аллаһтың ілімінде, ләух-ы махфузда, «мисали» таспаларды мәңгіге сақталып жазылып қалды. Сонымен қатар иманның нұрымен арамызда бақи күшті байланыс болғандықтан уақытқа тәуелсіз түрде олардың бәрі бар әрі мәңгі болмақ. Сен қаласаң ол сәттерді көптеген жақтан, көптеген мағынауи экрандардан көруіңе болады, көре аласың» деді.Сонда мен: «Аллаһтың бар екені рас, олай болса бәрі бар» деген сөз осы терең ақиқатты білдіреді екен ғой дедім. «Кім Аллаһқа сенсе оған бәрі бар. Ал кім сенбесе оған ешнәрсе жоқ» деген рас қой. Демек, қайғылы да қараңғы әрі өкінішке толы харам әрі болмашы

121ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫләззат үшін олардан жүз есе артық тәтті мәңгі бақи уайымсыз ләззатты тастап, азғын жолға түскендер мақсатына жете алмайды, олардың алған ләззаты кейін уайым-қайғыға айналып өкініш өзегін өртейді.

Ғазиз, адал, мүбарак бауырларым!Хафыз Алидың соңғы хатында жазған өте мүбарак дұғаларын көріп көңіліміз шалықтап, Құдайға шүкір еттік. Қыспаққа ұшыраған бауырларға және көңілі жабырқаған, мұңайған достарға ишари мағынасымен медет болатын, әрі уайым-қайғыдан құтқаратын сондай-ақ, дертке шипа, шаттыққа себеп болатын мына аят-дұға: және мұңлық жандардың бәріне қатысы болғаны секілді өткен күндерде сырқаттанған бізге де қатысы бар екенін жазыпты. Иә, Хафыз Али ол жерін дөп басқан, дұрыс айтады. Мен де оны растап былай деймін: Егер сол ауру жиырма есе асқынып кеткенде бәрі бір бізге берген пайдасының қасында түк емес, ол да Аллаһтың рахымы болар еді. Алайда ол хатта Хафыз Алидың өзінің ұстазы туралы жазған шамадан тыс әсірелеп мақтаған қадір-қасиеттері туралы айтарым, оның тілімен айтылған мақтау емес дұға ретінде қарап, солай қабылдауға болар. Сондай-ақ, Хафыз Алидың берген хабары, яғни «Савға ұқсаған ауыл-аймақтар жеке-жеке Нұр медресесіне айналды, ол жақтағы Рисалей-Нұрдың адал шәкірттері таңғажайып түрде күннен-күнге шарықтап, нұрланып жатыр» деуі бізді тіпті Анадолы халқын тіпті Ислам әлемін қуантатын жәйт, шаттыққа бөлейтін ақиқат хабары деп қабылдаймыз. Хатының соңында Мухбир-ы Садықтың хабар бергеніндей «Мағынауи футухат, яғни рухани азаттық қозғалыс, қоғамды тұмшалаған қараңғылықты жоятын кез келді, бәрі дайын!» деген сөзін жан-тәнімізбен қостап, солай болуын Иләһи рахымнан күтеміз, жалына сұрап, үмітіміз зор. Дегенмен біз Рисалей-Нұр шәкірттері, міндетіміз қызмет ету және Аллаһтың ісіне араласпау және қызметімізді оның ісіне қарай реттеп Аллаһты сынағандай болмау әрі санға емес сапаға мән беру;

123ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫСондай-ақ, бұрыннан бері мінез-құлықты бұзып және қай жағынан болсын дүниялық өмірді ақыреттік өмірден артық көрсететін себептер көбейген мына сұмдық заманда Рисалей-Нұрдың атқаған еңбегі, оның осы кезге дейінгі табысты жеңісі және діннен безгендер мен кәпірлердің шабуылын тойтаруы сондай-ақ, жүз мыңдаған бейшара жандардың имандарын сақтап қалуы; міне бұл жетістіктері Мухбир-ы Садық Ардақты Пайғамбарымыздың хабарын дәлме-дәл растап, тәжірибелермен бекіткен, иншаллаһ әлі де растап бекіте түспек. Рисалей-Нұр Анадолы еліне тарап тамырлап кеткені сонша Құдай қаласа оны ешбір күш қопарып жұлып ала алмас. Ақырзаманда қоғамдық өмірдің нағыз иегерлері Хақ тағаланың әмірімен келіп оның арнасын кеңейтіп, қазір егілген дәндер бүршік ашатын болады. Сонда біз ол күнді қабірде жатып тамашалап Аллаһқа шүкір етеміз. Хафыз Алидың жазған қымбатты бауырымыз Айдындық Хасан Атыф туралы мақтау сөздері мен оны жан-жақты суреттегеніне дән риза болдық. Ол бауырымыз да хас шәкірттермен бірге әр таңда қасымыздан табылады. * * * * *Ғазиз, адал бауырларым!Сендерді құттықтаймын. Рас, өте мұқият хафызсыңдар. Хүсревтің жазған Құранының ішінен болмашы ұсақ қателер тапқандарың жады қуаттарыңның күшті екенін көрсетеді. Біз сендерге ризамыз, алғысымыз шексіз. Хақ тағала сендерге мәңгі бақи разы болсын. Осыған орай Рисалей-Нұрдың ержүрек батыры Хүсрев туралы, оның Нұр қызметіндегі таңғажайып ерлігі жайлы үлгі ретінде бірнешеуін баяндап берейін. Бұл кісі тоғыз-он жылдың ішінде Рисалей-Нұрдан төрт жүзге жуық рисалені мұқият әрі тәуәфүкты түрде жазған. Өзі хафыз болмаса да өзі жазған екі керемет Құраны бар және үшіншісі – бөлік-бөлік – көзге көрінетіндей дәрежеде Құранның мұғжизалығын көрсететін үш дана Құран жазған-ды. Оны салыстырып тексерместен бізге жіберген болатын біз де тексерместен сендерге жіберген едік. Сендер жіті қарап оның хареке мен әріптерінен қырық-елу қате тауыпсыңдар, бірақ ол Хусревтің қаламының, керемет екенін және жазуы таңғажайып екенін көрсетеді. Себебі, Құранның үш жүз мың

124ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБалты жүз жиырма әрпінен тек қырық-елу қате жіберуі қаламының мұқият, көзі қырағы екенін көрсетеді. Бір қызығы, Хусревтің қатесін тапқан бауырымыз екі әріптен бір қате жіберіп отырған, ал Хусрев болса жүз мың әріптен бір қате жіберген. Тексерген кісі екі әріпте нүкте қоюды ұмытып қате жіберген. Демек әлгі көзі қырағы хафыздың қателескеніне қарағанда Хусревтің жіберген қателіктерін кешіруге болады деген сөз. Әрі бұл Хусревтің тек қаламы ғана емес ой-пікірі, жүрегі де сондай таңғажайып деуге болады. Оның Рисалей-Нұрға деген ықыласы, жақындығы әрі қанағаты күннен күнге артып кемелденіп қанатын кеңге жаюда. Бірде-бір оқиға оны аяқтан шалып сүріндірер емес. Оның тағы бір қасиеті, Рисалей-Нұрдан бес жыл бойы жырақта қалып, кейін шұғыл кірісіп бір айдың ішінде он төрт рисале жазып шықты. Бірде мен, Қасиетті Құранның көзге де көрінетін мұғжизалы нұр-сәулелерін бес-алты мусхафта көрсетіп ишаралар қойдым да оны Құрани арапша керемет жазатын бауырларыма бөліп бердім. Бұлардың ешбіреуіне арапша жазудан жете алмайтын Хусрев кенет бәрінен тіпті арапша жазуды үйрететін мұғалімнен де асып кетті. Олар жаппай: «Иә, Хусрев бәрімізден озып кетті, ешбіріміз оған жете алар емеспіз!» деп мойындады. Демек Хусревтің қаламы Қасиетті Құранның сондай-ақ, Рисалей-Нұрдың мұғжизаға ұқсас кәраматы, таңғажайып айнасы.БауырларыңСаид Нұрси* * * * *(Бұдан бұрын дүниялық өмірді ақыреттік өмірден жоғары бағалау туралы жазылған екі жазбаға қосымша ретінде)Мына сұмдық ғасыр дүниялық тұрмысты қиындатып, өмір сүру шарттарын ауырлатып әрі көбейтіп жіберген, әрі зәру емес заттарды онысыз өмір сүру мүмкін емес, аса қажетті тіпті шарт секілді көрсетіп. Соның салдарынан тұтынуды әдет қылып жіберген өмір сүру, тұрмыс тіршілік халықтың санасын билеп әркім әрқашан соны уайымдайтын болып басты негізгі мәселеге айналған. Бұл діни құндылықтарды, кері әсер етіп мәңгі өмірге, ақыретке қатысты істерге кедергі туғызады не болмаса діни парыздарды кейінге яғни

125ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫекінші, үшінші орынға шегереді деген сөз. Бұл қателік. Мұның жазасы ретінде оңбай таяқ жеді, яғни дүния өмірі тозаққа айналады. Осы сұмдық бәлеге ұшырап жатса дағы әһл-і диянет яғни діндарлар қалт кетіп кейбірі әлі мәселені түсінер емес.Атап айтсақ, өзімнің көзбен көргенім, әһл-і диянет тіпті тақуа кейбір кісілер бізбен байланыс құрып, жақындық танытты. Сондай бір-екі кісінің дінді қалап, парыздарды орындағанды жақсы көретінін байқадым. Бірақ мақсаты дүниялық өмірде жолы болып, істері оңға басса дейді. Олар ақыреттегі бақытқа да дүниялық та бақытқа да себеп болатын діни ақиқаттарды сондай-ақ діннің дүниялық пайдалары адамды тек құлшындыратын, деңгейде және салыстырмалы түрде бірінен бірі артық деуге болатын ғана нәрсе екенін, тек сол дәрежеде болуы керектігін білмей отыр. Егер басты мақсат сол болса және сауап істі атқаруға негіз сол болса ол ниет әлгі ізгі амалды тоқыратып ең азы ықыласын бұзатынынан, сауабы жоғалатынан хабары жоқ. Дертке шалдыққан әрі қатыгез де сорлы мына ғасырдың бәлесінен, кесірінен және зұлымдығы мен зұлматынан құтылудың ең тиімді жолы Рисалей-Нұрдың өлшем-мизандары және теңеулер арқылы түсіндіріп шашып жатқан нұрлары екенін растайтын қырық мыңға жуық куәгер бар. Демек Рисалей-Нұрдың айналасында жүргендер ішіне кірмесе қауіп-қатер көп. Рас, ишара еткеніндей мына ғасыр Мұсылмандарға біле тұра дүниялық өмірді ақыреттік өмірден жоғары қоюды, қуана-қуана артық санауды үйретті. Әрі бұл сұмдық пәлекет мың үш жүз отыз төртте басталып мұсылмандарға адам айтқысыз режим яғни басқару жүиені қабылдауға итерді. Иә, сөзін джифр және әбжәдпен есептер болсақ 1333 яки 1334 болып дәл сол уақытта бірінші дүние жүзілік соғыста Исламның жаулары жеңіске жетіп келісім шарттарға қол қоюға зорлап дүнияны діннен жоғары қоятын режимнің бастапқы кезеңіне сәйкес келеді. Екі-үш жылдан кейін іс жүзінде нәтижелері көрінді. * * * * *

126ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБҒазиз, адал бауырларым!Мына қатты аязды суықта сендерден хабар ала алмай алаңдап отырмын. Осы ызғарлы суықтан пайда болған мейірімді бір алаңдаушылықтан туындаған бір мәселені баяндап берейін. Мүмкін сендерге пайдасы болар. Сондай-ақ, ол, осы аймаққа көп пайдасы тиген хашр жайлы рисаленің яғни Оныншы Сөздің соңғы жағына жазылып оның бір қосымшасы болып шықты. Бірінші бөлім Тоғызыншы Шуа деп аталатын хашр тақырыбына кіріспе ретіндегі рисале, ол да Оныншы Сөздің соңына жазылады. Сосын хашр туралы кіріспенің бірінші тарауының орнына Отызыншы Лемадағы Аллаһтың «Хаий» есімі жәйлі Төртінші Рәміз жазылмақ. Одан кейін Екінші Шуа Тәухид рисалесіндегі хашрді дәлелдейтін қосымшаның басынан бастап «Осы хашр жайлы төрт мәселе әзірге жетер, тақырыбымызға оралайық» деген сөйлемге дейін жазылады. Сосын одан кейін Қарттар рисалесінің бесінші үміт бөлімінің орта шеніндегі «Иә, хадистің нақты хабарына сүйене отырып адамзаттың ең таңдаулы да ерекше тұлғалары боп табылатын жүз жиырма төрт мың пайғамбарлардың.....» деген жерден алтыншы үмітке дейінгі бөлім жазылады. Егер хашр туралы, басқа рисалелерде осы тектес бөлімдер болса ыңғайлы деп шешсеңдер қосып қоярсыңдар. Мұндай үзінділерге топтама жасалса әсері күшті болмақ. (Өте маңызды)Мейірім мен жан ашырлық сезіміме, биылғы қыстың қатты суығы әсер етіп, және оған қоса мағынауи әрі аязды рухани ауа-райы және байғұс адамдардың басына түскен нәубет, азапты күндер мен қиыншылықтар, жоқшылық пен аштық бәрі бірігіп жаныма қатты батты. Кенет көкейге мұндай бір ой келді: «Осындай пәлекетке ұшырағандар егер кәпір болса да оған Аллаһтың бір мағынада рахымы түсіп, сый-ақы алады. Сөйтіп шеккен азабы оның қасында түк емес болып есептеледі. Мұндай аспани бәлелер бейкүнә байғұстарды шәһидтік мәртебеге шығарады деуге болар. Үш-төрт айдан бері дүниеде не болып жатқанынан, жалпы соғыс жайлы

127ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫбейхабар болатынмын. Бірде Европадағы, Ресейдегі балалар есіме түсіп кетті де оларды қатты аядым. Сол мағынауи ескертудегі мағына менің жаныма қатты батқан аяныш сезімімді жұбатып, уайымнан құтқарды.Бұл аспани пәлекеттен және залымдардың қолынан жәбір көріп, азаппен өлген кісілер, егер он бес жасқа толмаған болса қандай дінде болса да шәһид боп саналады. Олар мұсылмандарға ұқсап рухани сый-ақысын алады. Сөйтіп шеккен азабын ұмытып кетеді. Егер сол азап шеккендер он бес жасынан жоғары болса әрі бейкүнә әрі зұлымдыққа ұшыраған адам болса сый-ақысы өте көп, тіпті оның тозақтан құтылуына себеп болуы мүмкін. Себебі қазір ақырзаман, яғни фәтрет дейтіндей дәрежеде халық жалпы дінге, Ислам дініне немқұрайлы, селқос. Әрі ақырзаманда Иса пайғамбардың (с.а) шынайы діні келіп үстемдік ететіні және дін Исламмен иық тіресетіндей деңгейде болатыны рас. Олай болса әлбетте, қазіргі таңда фәтрет дейтін надандықтың қою қараңғылығында жүрген және Хазіреті Иса пайғамбардың (а.с) дініндегі христиандардың шеккен азаптары олар үшін белгілі бір мағынада шәһидтік мәртебе деуге болар. Оның ішінде әсіресе қарттар, бәлеге ұшырағандар, пақыр-дәрменсіздер өктемшіл залымдардан жәбір көріп азап шегіп жатса. Әлбетте мұндай пәлекет олардың азғын мәдениеттің кесірінен және күпірліктен, пәлсәпадан, адасушылықтан туындаған күнәларына кәффарат болып кешірілуіне себеп болуы мүмкін әрі оларға жүз есе пайдалы болар» деп ақиқаттан хабар келді. Аса мейірімді Хақ тағалаға шексіз шүкір еттім. Әлгі аяушылықтан пайда болған уайымнан құтылып жұбаныш таптым. Егер мұндай пәлекетке ұшарағандар залымдар болса және адамзатқа ор қазған қанішерлер және қара басының пайдасы үшін адамзат әлемін отқа ораған өзімшіл, алаяқ, деңгейі төмен, адам шайтандары болса олар бұған әбден лайық, бұл әрине Раббымыздың әділдігі дер едім. Егер, ондай пәлекетке ұшырағандар бейшара-байғұстарды құтқарамын деп жүгіргендер болса сондай-ақ, бейбітшілікті, дін амандығын, діни құндылықтарды, адамзат құқығын сақтаймын деп күрескендер болса әлбетте ол жанкештілігінің мағынауи және ақыреттік пайдасы шаш-етектен. Пайдасының көптігі сонша әлгі пәлекет олар үшін абырой болып, шаттана қуанар еді. * * * * *

128ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУББауырларым!Жақында «Румузат-ы Сәмания» кітабына енген екі рисалені алыста тұратын маңызды тәлабаларға жіберіп едім, жол жабылып кетпей қойды. Ол екі рисалені қайта қарап мұқият талқылап шықтым. Ішімнен: «Мына қызықты да тамаша керемет әрі шырын мақсатқа бастайтын мұндай тәуәфук жайлы рисале неліктен жөнелтілмей кедергі туып басқа мақсатқа қарай бағытталуың» деп таңқалуым. Кенет көкейге мұндай бір ой келді: «Ондай ғайби сырларды ашатын мәселеден жүз дәреже маңыздырақ әрі қымбатты әрі жалпының пайдасына жарайтын, әркімнің мұқтаж және Исламның негізі саналатын иман ақиқаттары бар. Соның таусылмайтын қазынасына қызмет етіп, жұрттың пайдалануына жол ашу керек. Әйтпесе зарары тиеді. Яғни өте маңызды, биік мақсат болып табылатын иман ақиқаттары екінші дәрежеге шегеріліп кейінге қалар еді. Сол үшін осылай болды». « сүресінің рәмізінде ғайби сырлар ашылып көрсетілді, кенет пердемен жабылып қалды. Сол үшін әлгі жолмен жүріп ол қызметке көп жұмсалмадық. Тек тәуәфук жолының нұр-сәулелерінен Рисалей-Нұрдың ақиқат екеніне дәлел ретіндегі және оның ерекшелігін көрсететін сондай-ақ, Құран әріптерінің жүйелі орналасуынан әрі керемет жағдайынан туындаған бір иғжаз көрінді, яғни ғажайып бір қасиеті көрініс тапты. Тағы да ол жолмен бізді жүргізбеді. Барлық бауырларымызға және Рисалей-Нұрдан бірге сабақ алушы достарыма жеке-жеке сәлем әрі оларға дұға етеміз және дұғаларын күтеміз. * * * * *Ғазиз, адал, мүбарак, бейкүнә бауырларым! Сендер жазған мүбарак және біз үшін аса қымбатты және мен үшін жәннаттағы деп аталатын ақыреттік бүлдіршіндер тарапынан келгендей мәңгі, фәрдауси киелі сыйлық деуге болатын сондай-ақ, алда келе жатқан екі мейрамды жұмақтың шекерлеріндей тәтті қылған әрі сұлулықтың жетпіс түрін киген Хор қыздарының көйлектеріне ұқсас және мағынауи жиналысымызға сән берген хаттарыңды алдық. Бұл сыйлықтың Рисалей-Нұр қызметі

129ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫтұрғысынан қарағанда өте маңызды екенін жақында бастан кешкен және түсіме кірген мына бір оқиға арқылы түсіндіріп берейін. Оқиға былай:Осы қымбат мағынауи сыйлықты алардан үш күн бұрын, яғни сыйлық Қастомону қаласына келген кезде бір түс көрдім. Түсімде біздің дәрежемізді көтеру үшін мағынауи жақтан керемет киелі бір бұйрық келіп оны аса құрметтеп қос қолдап бізге ұсынып жатты. Ашып қарасақ әлгі киелі бұйрық дегені Қасиетті Құран болып шықты. Сол сәтте мұндай бір ой келді: Демек Қасиетті Құранның саясында Рисалей-Нұрдың мағынауи тұлғасы және біз шәкірттері ғайып әлемінен жоғары мәртебеге ие болып, дәрежеміз көтерілмек. Қазір сол түстің жоруы анықталды. Әлгі бұйрық дегені кішкене балалардың қаламымен жазылған Құранның мағынауи тәпсірі екен, түсімізде соны алған екенбіз. Бұл түстің жоруы анықталуынан бір-екі сағат бұрын Фәйзи мен Әминнің жорып, өздері шығарған мағыналары да дұрыс әрі маңызды. Сондай-ақ, бізді шаттыққа бөлеп, қуанышқа себеп болып жатқан осы нұрлы сыйлықты мен алдын-ала сезген болатынмын, бірақ ақылымның хабары болмапты. Өйткені оның келуінен екі күн бұрын Фәйзи мен Әминнің хатында баяндалған түсті көргенімнің ертеңіне таңнан кешке дейін оның ертеңіне де әдеттен тыс бойымды қуаныш кернеп күні бойы бір сылтау тауып қуанышымды сыртқа шығарып, отыз әлде қырық мәрте күлімдеп күле берген едім. Бұл жағдайға өзім де Фәйзи де таңырқап, таңғалдық. (Сілтеме ) *Отыз күнде бір рет күлмеген Саидтың бір күнде отыз мәрте күлгеніне таңқалғанымыз рас. Енді міне, сол қуаныш пен шаттықтың себебін түсінгендей болдық. Ол, әлгі мағынауи бұйрықтың хабаршысы ретіндегі бейкүнә әрі үмми кісілердің қолдарымен жазылған рисалелер Ислам әлемінің тағдырына жағымды әсер қалдыратынын, имандылардың амал дәптеріне сауап жаздыратынын сондай-ақ, Рисалей-Нұр шәкірттерінің жарқын болашағынан хабар беретін кәде болып соның жылы лебі екен. Сол үлкен сауаптан менің үлесіме мыңнан бірі түссе де шүкір. Рухым соны сезіп, еріксіз шаттанып қуаныш кернегені содан екен. Сілтеме*: Иә, ұстаздың мұндай көтеріңкі көңіл күйін бұрын-соңды көрмеген едік. Себебін біле алмаған соң таңқалғанымыз рас.Әмин, Фейз

130ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБИә, мұндай жүздеген бейкүнә жандардың мақбұл амалдары, қабыл болатын дұға-тілектері басқа да бауырларымның амал дәптеріне жазылатыны секілді мен секілді күнәһардың амал дәптеріне жазылуы әлбетте шексіз қуанышқа, мол шаттыққа бөлері сөзсіз. Осындай қараң қалған заманда осынша қиын-қыстау кезеңде осылай бейкүнә әрі ержүрек түрде дінге қызмет ету үлкен жетістік. Біз оларды және үйреткен мұғалімдерін құттықтап әрі ата-анасына алғыс айтып сондай-ақ, туған ауылын, аудан-қаласын, сол аймақтың түгел халқын құттықтап бәрекелді демекпіз. Мүбарак бейкүнәлар мен үмми кісілердің әрқайсысына жеке-жеке алғыс хат жазып, құттықтар едім, әттең қолымнан келмейді. Олай болса осы арзу-ниетімді іске асқандай қабыл алыңдар. Мен олардың аты-жөндерін бір шеңбер ішіне жазып қоямын да дұға уақытымда қарап шығамын. Әрі оларды Рисалей-Нұрдың хас шәкірттерінің арасына қосып барлық рухани табыстарыма ортақ қыламын. Менің атымнан олардың әке-шешелеріне немесе тума-туыстарына, ұстаздарына сәлем айтыңдар. Хақ тағала оларды және бала-шағасын екі дүнияда бақытты қылсын, әмин.Барлық бауырларыма жеке-жеке сәлем жолдап дұға етемін және олардың дұға етулерін Құранда мадақталған осы жақында болатын «ләяли-і ашрде» яғни қасиетті он күнде өтініп сұраймын. Әмин мен Фәйзидің түс туралы хаттарын қоса сендерге жылы лебізбен жіберіп отырмыз. * * * * *Спартадағы бауырларыма!Керемет бір түс көрдім. Ол тағдырға байланысты бір мәселені нақтылап, көзбен көргендей қанағаттандырды. Ал сол керемет түстің екінші бөлімі бізге мағынауи сүйінші, қуанышты хабар бергендей.Ол не десеңіздер, екі күн бұрын Ұстаз түс көреді. Түсінде екеуміз келе жатып мен яғни Фәйзи кенет ұстазға былай деппін: «Мен осы жерден аюдың тәсбихтерін теріп алайын». Ұстаз қараса мен ақ жіпке ұқсас бір нәрселерді жинап жатырмын. Менің күлкілі сөзіме және аюдан тәсбих алатыныма ішек сілесі қатып күліп оянады. Оянған соң да біраз күлкісін тыя алмай жүреді. Сол күні кешке дейін әдеттен тыс жиырма-отыз мәрте түсіндегі оқиғаға күліп менімен қалжыңдаған болатын. Қанша жорысақ та ұйқастыра алмадық.

131ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫСосын келесі күні әдеттегідей қанша жылдық тәжірибелермен белгілі болғанындай ұстаздың шынайы түсінің жорымы я сол күні я ертеңіне аян болатынындай белгілі бір уақытта маған ұқсайтын бір досы келіп - ол, ұстазға түсінде менің бейнемде көрінген ғой,- былай дейді: «Аюдың майын сататындардан алып, мешітте азаншы әрі тәсбих жасайтын бір кісінің айтуы бойынша науқастанып қалған үлкен бір кісіге күнде таң ертең ішуіне бола ма, не дейсіз?». Ұстаз мұны естігенде түс есіне түсіп біраз күлген соң түстің жорымы анықталғанына таңқалып: «Әсте қолданбасын!» деп жауап береді. Жиырма сегізінші Мектубтағы түске қатысты бірінші рисалесінің алтыншы тұжырымында баяндалғанындай, садық яғни шынайы түс, ол Аллаһтың жазған тағдыры әрнәрсені бүке-шүкесіне дейін қамтитынын көрсететін нақты дәлел болып табылады. Ұстаз мыңдаған тәжірибемен көзі жеткеніндей, дәл осы оқиға да біздің көзіміз жетіп мына нәрсе анық болды: Уақиғалар болмай тұрып та тағдырда жазулы, мәлім әрі белгілі, ол жазылған. Әрнәрсе Иләһи тағдырдың таразысына түсіп, өлшеммен болады. Бұл біздің тағдырға деген иманымызды жаңғыртуға керемет әрі нақты бір себеп болды. Әрі дәл сол түстің бір қабатында Ұстаз мынаны көреді: Рисалей-Нұрдың шәкірттеріне жоғары жақтан бір пәрмен яғни бұйрық келеді. Ашып қараса киелі бұйрық дегені Қасиетті Құран боп шығады. Мұның жорымы, дәл сол күні сол сағатта тосын жағдайда, белгілі Әсия Ханымның үйінде айналасы ою-өрнекпен көмкеріліп әшекейленген «Хизб-үл Әкбәрді» жүз жыл болған тамаша құтының ішінде және ол құтының үстін сырмамен әшекейлеп падишахтардың маңызды бұйрықтарына ұқсатып, керемет мөр басылғанын көрдік. Ұстазымыз ол туралы былай деді: «Бұйрық келді деп едік Құран шықты. Енді Құранның «Хизб-үл Әкбәрі» келді. Үстінде патшаға тән мөр болғандықтан Рисалей-Нұр шәкірттеріне арналған сүйінші әрі нұр бұлағы әрі дамуға ұйытқы Раббани бұйрық болуын Аллаһтың рахымынан күтеміз. Осылай түс жорылып екі күннен кейін сендер жіберген аса қымбат сыйлықтарың түстің нақты жорымын анық түрде көрсетіп берді. Рисалей-Нұр тәлабалары және әрдайымғы қызметшілеріӘмин және кіші Хусрев Фәйзи* * * * *

132ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБҒазиз, адал бауырларым!Жан-тәніммен сендерді мейрамдарыңмен құттықтаймын. Бұл мейрамды берекелі қылған мүбарак ей, күнәлар мен мұхтарам қарттардың сондай-ақ, ұстаздарының жазып бізге жолдаған қымбатты рисалелері. Біз оларды реттестіріп, түптеп бес том қылып сыртын әдемілеп қаптап қойдық. Құдай қаласа халық одан көп пайда көреді. Әлгі мүбарак бейкүнәлар мен мұхтарам үмми жандардың пәк пейілмен, ақ ниетпен жазған рисалелері Рисалей-Нұрдың кәраматын қуаттап, одан әрі жандандырып жіберді. Олардың жазуы ең әдемі жазулардан да әдемі екені сезіліп тұр. Бір қызығы, әлгі балалар жазған тәуафукқа толы кітапты Фәйзи әдемілеп, түптеген маған әкелген кезде менің арқам шаншып қатты ауырып тұрған-ды. Тіпті бауырларыма: «Ойпырм-ай, арқамды уқалап жіберіңдерші, қатты ауырып барады!» дегенмін. Кенет әлгі кітапты ашып қарай бастағанымда шипа болып тәуір болып кеткенім сонша шаншуды ұмытып кетіппін. Кейін есіме түсіп таң қалдық. Біз сол рисалелерді жазғандардың аты-жөнін, жастарын әлгі кітаптың алғаш беттеріне ғибрат үшін әрі оларға дұға еткізу үшін жазып қоямыз. Оларға әсіресе ұстаздарына, әке-шешелеріне менің атымнан жеке-жеке сәлем айтып, олардың жасаған қызметтерін және мейрамдарын менің атымнан құттықтаңдар! Олар менің Спарта туралы зор үмітімді ақтап іс жүзінде растағаны үшін үлкен жұбаныш сыйлады. Сол үшін оларға өле-өлгенше қарыздар екенімді, сондай-ақ, Мүбарактар тобына, Нұр медресесіне, Нұр мен Гүл фабрикасының иелеріне дән риза екенімді жеткізіңдер. Намаз тәсбихатының сыры бойынша, намаздан соң тәсбих арқылы, зікір мен тәхлил арқылы «Хатме-и муаззама-и Мұхаммадия», «Халқа-и тахмидат-ы Ахмедия» деп аталатын барлық зікір етушілер мен тәсбих етушілерді қамтыған кең шеңберге ойша ену, ниетпен кіру қалайша нұр-фәйіз алуға себеп болады, сол секілді мен және біз, Рисалей-Нұрдың ауқымы кең дәріс шеңберіне кіріп, ол жерде нұр алқасынан дәріс алып, дұға етіп, қызмет етіп жүрген мыңдаған бейкүнә жандардың, мүбарак қарттардың дұға-тілектеріне, қайырлы амалдарына ортақ болу үшін әрі олардың дұғаларына «әмин» дегендей және өзін олармен бірге отырғандай сезініп, қол ұстасып, осылай ниет етіп, қиял құрып, сендермен ойша болса да бірге болғанымызға аса қуаныштымыз. Әсіресе өмірімнің

133ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫсоңғы кезеңінде мұндай бейкүнә қымбатты мағынауи балалар және жүздеген кішкене Абдрахмандар нәсіп болғанына мың да бір шүкір. Бұл мен үшін дүнияда жүріп жәннат өмірін сүргендей қуанышты жағдай. Өткен қасиетті Рамазанда науқастанған соң менің орныма әрбір бауырым бір сағат еңбек еткен-ді. Соның көп пайдасын анық-қанық көргендіктен мұндай дұғалары кері қайтарылмайтын бейкүнә, мүбарак қарттар мен бақытты ұстаздарының менің атымнан анда-санда ауызша, және жүрекпен дұға жасап, еңбек етуі және қаламдарымен жәрдем етуі орасан зор пайда әкелді. Бұл, менің Рисалей-Нұрға қызметімнің ақыреттік бақи жемісінің дүниедегі көрінісі деп білемін.(Аса маңызды)Ғазиз, адал бауырларым!Осы күні тым адал әрі мұқият бір бауырымыз байқамай, мұқиятсыздық жасап опық жегеніне байланысты, сондай-ақ, осы соңғы төрт ай бойы мың адамдай алаңдауым керек бола тұра әлемнің қазіргі халінен, саяси ахуалдан, соғыс жайлы еш нәрсе сұрамай, мүлдем қызықпай, тіпті қаламай жүргеніме Фәйзи мен Әмин сынды хас бауырларым таңырқап, себебін сұраған-ды. Сол үшін бір ақиқатты бұдан бұрын да баяндағанымдай тағы да біршама айтуыма тура келіп тұр. Былайша: Мына заманда иман ақиқаттары бәрінен бұрын ең жоғары орында тұрып басты мақсат болып, қалған мәселелер екінші, үшінші, төртінші дәрежеде қалып және Рисалей-Нұр арқылы оған қызмет ету бірінші, басты міндет әрі қызықты әрі нағыз мақсат болуы керек. Алайда қазіргі таңда дүниялық тұрмыс әсіресе қоғамдық өмір, әсіресе саяси ахуал, оның әрісі азғын мәдениет пен адасқандықтың жазасы ретінде келген Иләһи ашудың көрінісі яғни мына дүние жүзілік соғыс жұртты алаңдатып, бір жағына жақтасу, жүйкені тоздыратын қызу айтыс-тартыс: міне осы нәрселер жүрекке терең бойлап, тіпті оларды құнды алмаздай иман ақиқаттары тұратын жерге, яғни жүректің төріне шығарып сөйтіп зиянды да фәни арзу-тілектерді бірінші орынға қойып мына ғасыр адамдарды әбден есеңгіретіп адастырды, адастыруда... нәпсіні қоздырып, қоздыруда...

134ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБРисалей-Нұрдың шеңберінен тыс қалған ғалым-ғұламалар тіпті әулиелер де әлгі саяси және қоғамдық өмірдің ықпалында қалып маңызды мәселе иман ақиқаттарын дейтін екінші, үшінші дәрежеге шегеріп әлгі ағымдарға еріп, көзқарасы өзіне сәйкес екі жүзді мүнафықтарды жақсы көреді, ал өз пікіріне қарсы, ойы бөтен ақиқат иесі иманды жанды тіпті керек болса әулиені мінеп-сынап, жек көреді. Керек десең діни сезімдерді де әлгі ағымдарға құрал қылады.Міне, бұл ғасырдың мұндай сұмдық қауіп-қатеріне қарсы төтеп беретін Рисалей-Нұрдың қызметі, онымен шұғылдану мен үшін қазіргі саясаттан, әлгіндей ағымдардан әлдеқайда маңызды болғандықтан ол мәселелер мен үшін құнын жойып назарымнан тыс қалғаны сонша мына болып жатқан дүние жүзілік соғысты төрт айдан бері бірде-бір қызығып сұрамаппын. Сондай-ақ, Рисалей-Нұрдың хас тәлабалары бақи алмаздай құнды иман ақиқаттарына қызмет етіп жүргенде залымдардың шахмат ойынына қызығып өздерінің киелі қызметтерін баяулатуға, тоқыратуға болмайды және ой-пікірлерін ондай нәрселермен ластамау керек. Хақ тағала бізге нұр және нұрлы міндет жүктеген. Оларға болса зұлымат, зұлымдыққа толы шахмат ойынын берген. Олар бізге тоқмейілденіп жәрдем етпей әрі қолымыздағы киелі нұрларға қызықпай, сұрамай жатырса біз олардың қараң қалған ойындарына қызығып, қызметімізге зияны, тисе дағы оларға мән беріп шұғылдану, өзімізді төмендету әрине бұрыс. Бізге және біздің қызықтап көңіл көтеруімізге өз арамыздағы мағынауи зауық, рухани ләззат жетеді, тіпті асып түседі. Бауырларыма түгел жеке-жеке сәлем және келе жатқан мейрамдарын шын жүректен құттықтаймын!Саид Нұси* * * * *

Ғазиз, адал бауырларым!Тағы да сендерді осы аймақтағы бауырларыммен бірге мерекелеріңмен құттықтаймыз. Сендер жазған бес-алты хатқа жауап ретінде бес-алты хатпен жауап беруіміз керек, еді бірақ мен үмми яғни жазуым нашар болғандықтан айыпқа бұйырмаңыздар, қысқа қайырған хатқа ренжімеңіздер.Біріншіден: Хусрев өз хатында Рисалей-Нұрға қызмет ете алмай жүргенін айтып өкінген екен. Оған айтыңыздар: Хусревтің көз тартар сұлу жазуы мен көшіріп берген кітаптары оның орнына қарқынды түрде еңбек етіп, жарқын қызмет етуде.Сондай-ақ Хулусидің Жиырма жетінші Мектубқа енген хаттарының өзі оның орнына қызмет етіп, міндетін атқаруда. Әрі, оның марқұм анасына арнайы түрде дұға оқылуда. Және айдындық Хасан Атыфтың Хафыз Алидың хатына бір бұрышына жазған теңдесіз мына дұғасы: «Уа, Раббым! Күлдіре гөр Саидты! Ол күлген кезде гүлдер ашылады!». Осы ғажап сөзі оның Рисалей-Нұрға адалдығының, ыстық ықыласының кәраматы болса керек, отыз күн бойы бір рет те күлмеген байғұс Саид бір күнде отыз рет күлгені туралы жазғанына әрі сол хатты поштамен жіберген күніне дәлме-дәл сәйкес келіп тұр. Ағаш ұстасы Ахмедтің мені қуаныштан жылатқан және көкейде жүрген көптеген сауалдарыма жауап боларлық Рисалей-Нұрдың мүбарак шәкірттері таңғажайып түрде бір түнде барлық келген хаттарды тиісті адрестерге жіберіп үлгергені жайлы жазғаны маған қатты әсер етті. Оның мені шексіз қуантқан, риза қылған хатын бір кітаптай немесе он хат ретінде қабыл еттік. Хақ тағала мол рахымымен қаһарман батыр ұста Ахмедті, марқұм, тым адал, аса жанкешті және сегіз жыл маған қызмет еткен бауырым ұста Мұстафа Чавуштың орнына бергенін түсіндік.Нұр фабрикасының иесі Хафыз Алидың хаттары өте мәнді де күрделі әрі нәзік сезіммен, кәраматқа ұқсаған ыстық ықыласпен жазылғандықтан жауап ретінде ұзын хат жазуды керек етеді. Бірақ

136ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБәзірге тек былай деп жауап қайырамыз: Ол, жамағаттың атынан бізді мейраммен құттықтаған болса біз де оны уәкіл ретінде қабылдап, барлығымыздың атынан әрбір бауырымызға құттықтағанымызды білдіреміз. Мен үшін Мүбарактар, Тахири бәрі бірге жүргендей. Тахиридің аса қымбат қаламымен бізге жіберген Жәннат тағамдарындай тым тәтті, хор қыздарының киіміндей керемет сұлу жазулары осы аймақта жұрттың назарын аударып жаппай қызығып, талқылап оқуға себеп болуда. Хафыз Алидің хатында баяндалған Тахири жазған әрі бізге жіберген Сөздер кітабын әлі алғанымыз жоқ. Оның бейкүнә екі мүбарак қызы көшіріп жазған рисалелер осы өңірде қыз-келіншектер арасында кезіп жүр, кім көрсе Рисалей-Нұрға қызығып, тартылуда. Еңбеккеш әрі жанкешті Тахиридің көптеген кәделері бізді дән риза қылуда.Рисалей-Нұрдың хат тасушысы мүбарак Абдуллаһтың жағдайы қалай деп сұрамақшы едім, Хафыз Алидің хаты сұрамай-ақ жауап берді. Аллаһ екеуінен разы болсын. Ол хаттың соңында өткен мен болашақты және аспан тұрғындарын да шаттандыратын бейкүнә жандар мен мүбарак үмми қарттардың таза, пәк сый-кәделері туралы жазған екен. Өте тамаша!Нұр бағдаршамының теңдесіз бақылаушысы көкірек көзі ашық Сабридың маған жеке жазған хатында мүбарак бір ханым қасиетті Жәушан-үл Кәбир дұғасын жаттап алғанын айтыпты. Демек ол бұрыннан бері Рисалей-Нұр шәкірттерінің ішінде болуға лайық жан. Бұл соны көрсетеді. Онымен бірге дұға тізіміне енген және Хазіреті Мәулана Халидтің шапанын ұқыпты түрде сақтап, оны бізге табыстаған Әсия ханымның кенеттен көкейіне келген хатын сендерге жібермек ойдамыз. Козжалық Хатибтың егер Рисалей-Нұрмен байланысы болса Сабри менің атымнан оған сәлем жолдасын. Бізге келген бейкүнә, үммилердің және олардың ұстаздары жазған рисалелерді жеті том қылып әдемілеп түптеп қойдық. Бейкүнәлар жазған тәуәфукты керемет бөлімдері өзінше бір том қылып, ал қарттар жазған тамаша нұсқалардың арасына батыр Шүкрүнің Мұғжизат-ы Ахмедие атты нұсқасы қосылып екінші том болып түптелді. Жеті томның әрбірінің бас жағына үшінші беттегі жазу ғибрат болсын деп жазылды. Баршаға сәлем.

137ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫБізге, Рисалей-Нұрдың кішкентай, бейкүнә шәкірттері, елу-алпыс тәлабалары және қырық-елу үмми мүбарак қарттар сондай-ақ, олардың ұстаздары жазған тәуәфукты, тамаша нұсқалар келді. Бізоларды жеті том қылып түптеп қойдық.Бұл, мүбарак үммилердің яғни оқу-жазу білмейтін қарттардың қырық жылдан кейін Рисалей-Нұр үшін шаруаларын қойып жазу-жазуды үйренуі таңқаларлық жәйт. Сондай-ақ, бейкүнә балалардың Рисалей-Нұрдан сабақ алғаны әрі көшіріп жазғандары қуанарлық оқиға. Олардың мына заманда осылай ықыласпен қызмет еткеніне қарап, Рисалей-Нұрда рухани зауық, тартымды нұр бар екеніне көзіміз әбден жетті. Өйткені мектептерде балаларды оқуға ынталандыру үшін небір көңіл көтерер ойындар, қызықты іс-шаралар ұйымдастырылатыны мәлім. Бірақ Рисалей-Нұр одан да артық ләззат, қуаныш, жігер беретіндіктен жас өспірімдер, балалар, үмми қарттар осылай ынта-ықылас танытуда. Және бұл жәйт мынаны меңзейді: Рисалей-Нұр тамырын тереңге жаюда. Иншаллаһ енді оны ешбір күш қопара алмайды. Ұрпақтан ұрпаққа жалғасын тауып жайыла бермек. Сонымен қатар, әлгі бейкүнә жас өспірімдер секілді Рисалей-Нұрдың аясына кірген манағы үмми қарттардың, кейбір малшы шопандар мен шаруашылық иелерінің, жеке кәсіпкерлердің мына заманда яғни осындай қиын кезеңде бәрінен бұрын Рисалей-Нұрға қарқынды еңбек етіп, қызу қолдауы ойландырарлық жәйт. Демек жұрт бұл заманда Рисалей-Нұрға наннан бетер мұқтаж болғаны ғой, егіншілер, малшылар, ру басы, бай мен кедей, жалшылар (Сілтеме ) *аса қажетті зат ретінде, тіпті одан да қажетті деп Рисалей-Нұрдың ақиқаттарына жүгіруде, жан тәнімен ұмтылуда.* * * * *Сілтеме*: Әсіресе Рисалей-Нұрдың қаһармандарынан Шүкрү мырза, сондай-ақ, тау командирі Шопан Уәли, ру басы Бахадыр Сүлейман және солар секілді жандардың қайрат-жігерлеріне ишара.

138ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБҒазиз, адал бауырларым!Бұл жақта жолдар жабық, пошта келмейтін болды. Сендерден келуі тиіс бір хат яки бір рисале бар еді, соны күтудемін. Қазір көкейіме бір ой келді де күтпей-ақ, осы аймақта жағымды әсер еткен үш жазба рисалені жіберіп отырмын. Бейкүнәлар, үмми мүбарак қарттар және қаһарман Тахиридің жазған нұсқалары жарқын қызмет етіп, қараңғылықты сейілтуде. Тек шағын бір нұсқаны жөндеп жатқанымда аздап қиналдым. Бірақ ол қиналыс жанға жағымды әрі керемет рахымшылық болды. Әлгі бейкүнә және мүбарак жандар мені өз қатарына қосып алды. Себебі жазулары менің жазуыма ұқсайды. Сондықтан, әлгі жазбаларды өзім жазғандай қарап иеленіп алдым. Егер мен жазсам да дәл осылай болар еді. * * * * *(Қастамонудағы бауырларыма арнап жазылған бір ақиқат. Мүмкін сендерге де пайдалы тиер деп жіберіп отырмын)Рисалей-Нұр, өзінің адал да қайсар шәкірттеріне орасан зор табысқа кемел, үлкен нәтиже береді. Оның ақысы ретінде шәкірттерінен табандылық шынайы адалдық, әрдайымғы, мызғымас қайсарлық сұрайды.Рас, он бес жылда қол жететін қуатты тахқиқи иманға Рисалей-Нұр арқылы он бес аптада, кейбіреулер он бес күнде жетуіне болады. Мұны жиырма жылдан бері жиырма мың адам көріп көзі әбден жеткендіктен толық сеніммен айта аламыз. Сондай-ақ, «иштирак-ы ағмал-ы ухрауия» яғни ақыреттік амалдарды өзара бөлісіп атқару қағидасына байланысты күн сайын мыңдаған таза жүрекпен шыққан мақбұл дұғалардың және мыңдаған ізгі жандардың атқарған салих амалдарының тең сауабын иеленіп әрбір шынайы да адал, қайсар шәкірт амал тұрғысынан мыңдаған адамдай қыруар еңбек еткен болып есептеледі. Мұны сонау кәрамат түрде әрі жоғары бағалап Хазіреті Имам-ы Али (Радиаллаһу анх) үш мәрте хабар берген екен. Ғаус-ы Ағзам да (Қуддус-ы сиррух) қуанып әрі құлшындыру мақсатымен сүйіншілегенді. Сондай-ақ, Қасиетті Құранда бұл туралы бұлтартпас ишара белгі берген яғни әлгі ықыласты шәкірттер әһл-і сағадат, асхаб-ы жәннат яғни мәңгі бақытты әрі жәннат иелері

139ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫболатынын хабарлаған. Бұл да манағы мәселені мықтап дәлелдейді. Әлбетте мұндай мол табыс әлгіндей ақы сұрайды. Мұның ақиқат екені рас. Рисалей-Нұр аясына жақын жүрген ілім иелері, тариқатшылар, сопылар оның аясына кірулері керек және жинаған ілімін, тариқаттан тапқанын пайдаланып оны қуаттап, кеңінен тарауына атсалысуы қажет және шәкірттерін ынталандырып, өзінің бір кесек мұзға ұқсас менмендігін үлкен нұр дариясына ие болуы үшін әлгі нұр аясындағы абыл-хаят өзенге тастап еріту керек тіпті шарт. Әйтпесе Рисалей-Нұрға қарсы бәсекелескендей өзінше жол ашса өзі де зиянға ұшырайды әрі мына мұстақим, тура жол Құранның даңғылына парқына бармай зиян берген болады. Діннен безгендерге белгілі бір мағынада көмектескен боп есептеледі. Абай болыңдар! Дүниялық ағымдар, әсіресе саяси ағымдар, оның ішінде сыртпен байланысы бар ағымдар ықпал етіп араларыңа алауыздық кірпісін оған жол бермеңдер! Қарсы алдымызда біріккен кәпірлер тобы мен имансыздар ұйымы бар, сорлатып кетпесін! деген Рахмани ережені сақтаудың орнына (Құдай сақтасын!) деген шайтани ережені ұстанып періштедей пәк ақиқат бауырыңа көз алартып, ал «әл-ханнас» сықылды саяси пікірлес жолдасыңа сүйіспеншілік, құрмет көрсетіп, жақтастырып зұлымдығына ойша ортақ қылмасын!Рас, қазіргі таңда саясат жұртты мазалап көңіл хоштығын бұзып, жүйкесі жұқа жандарды азапқа салуда. Көңілінің тыныш, жанының рахат болғанын қалаған адам саясаттан аулақ болуы тиіс. Иә, соңғы кездері әркім я жүрегімен, я жанымен, я ақылымен, я денесімен мына пәлекеттерден зиянға ұшырап азап шегуде. Жағдай аянышты. Әсіресе адасқандар мен бейқамдар Аллаһтың баршаға ортақ әрдайымғы мейрім-шарапатынан, жаппай болатын Субхани хикметінен бейхабар болғандықтан адамзаттың басына түскен қайғыны ойлап адами тұрғыдан алаңдап өз азабынан бөлек адамзаттың қайғы мұңын шегіп, қайғысына ортақ болып уайымдап жан азабын тартуда. Олар өздерінің басты міндеті, жауапты да қажетті міндеттерін ұмытып босқа, орынсыз түрде аясы кең, саяси қақтығыстар мен әлем уақиғаларына алаңдап, радио тыңдап, босқа араласып рухтарын

140ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБесалаң, ақылдарын заржақ, мылжың қылуда. Әрі біле тұра өзіне зиянды іске разы болғандықтан ал, зиянға разы болған адамға мейірім-шапағат жасалмайды деген мына: қағидаға байланысты аяушылық, мейірімге бөлеу ақысынан айырылуда. Оларды аяудың қажеті жоқ, меірімділік жасалмайды. Олар өздері бастарына босқа бәле тілеп алғандар. Менің ойымша, бүкіл жер шарында осы пәлекеттен, бүлік пен апаттан аман қалып жүрегі тыныш, жаны рахат, өзін сақтап қалғандар тек шынайы иман иелері, тәуекелді түсінгендер мен тағдырға риза болғандар. Оның ішінде де мықтап сақталғандар Рисалей-Нұрдың аясына адал ниетпен кіргендер. Олай дейтінім, олар Рисалей-Нұрдан тахқиқи иман дәрісін алып, соның нұрымен, көзімен қарап әрнәрседен Иләһи Рахымның белгі-нышандарын, керек болса өзін, көзін көріп кез-келген нәрседе шексіз хикметті, сондай-ақ әділдіктің әсем жамалын көре біледі. Сондықтан тағдырға тәсілім әрі риза болып Иләһи рубубияттың ісі яғни қазіргі пәлекеттерге наразылық білдірмей, көніп керісінше разы болып күлімсіреп қарсы алуда. Және Аллаһтың мейірімінен асыра мейірім қылмайтындықтан уайымдап, азап шекпейді. Міне, осыған байланысты тек ақыреттік өмірде ғана емес бұл дүниенің өзін де бақытты болып, рахат өмір сүргісі келетін іздегендерін – сансыз тәжірибелерден өткен – Рисалей-Нұрдың имани және Құрани дәрістерінен таба алады, тауып та жүр.Осы күндері екі естелікке орай екі нәрсе көкейге келді.Біріншісі: Осы қалада Рисалей-Нұрмен байланыс құрған жасы үлкен егде әйелдердің табандылық танытып, басқалар сияқты солқылдақ болмауының себебін білгім келді. Кенет көкейге мына бір хадис келді: яғни «Ақырзаманда жасы егде әйелдердің ықыласты діндарлығынан, мықты имандарынан пайдаланып, соларды өнеге тұтыңдар!»Рас, жасы ұлғайған әйелдердің табиғаты әлсіз, сезімтал әрі жүректері мейірімге толы болғандықтан ең бірінші боп діндегі жұбанышқа, нұрға солар мұқтаж келеді. Сол секілді бәрінен бұрын бойларындағы жанкешті мейірімділік сезімінің күшімен діннен табылатын аса қамқорлыққа, мол мейірімнің жұбаныш нұрына,

141ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫРахманның рахымды ілтипатына сондай-ақ, рухани демеуге әрі медетке қажеттілік сезінеді. Олардың табиғаты дінде табанды болуды талап етеді. Сондықтан мына заманда осы қажеттілікті толық қанағаттандыратын Рисалей-Нұр, бәрінен бұрын олардың жандарына жақын, көңілдеріне ұнап жүректерінің төрінен орын алуда.Екіншісі: Жақында маған әртүрлі мақсатта бірнеше кісі келді. Мен оларды ақырет үшін келген деп ойладым. Сөйтсем я сауда-саттығы дұрыс болмай, я жұмыстарында кедергілер болып жолдары болмай жүр екен. Сол үшін бізден және Рисалей-Нұрдан демеу сұрап істері оңға бассын әрі зияннан құтылуы үшін дұға сұрап, әрі ақылдасқан болып келген екен. Мен оларға не десем және не істесем екен деп оға баттым. Кенет көкейге мұндай бір ой келді: «Сен, есалаңдарға ұқсап оларды одан әрі есінен адастырып есалаңға ұқсап олармен сөйлеспе! Неге десең, жыланның уын қайтаратын басытқы дәрі жасайтын әрі жыланнан қорғауға жауапты бір адам, жыландарға ұсталып бір жағынан шыбын шағып жатқан, бірақ оны қорғайтындары көп біреуге әлгі жыланнан сақтау міндетін тастап шыбыннан қоруға жүгірсе оның есалаң болғаны. Оны шақырғандар да есалаң. Ол туралы әңгіме айтудың өзі ессіздік!». Иә, мына баянсыз дүниялық өмірдің уақытша қиыншылықтары мен зияндары ақыреттік мәңгі өмірдің шексіз, зияндарының қасында шыбын шаққаны секілді, ал мәңгі өмірде зиянға ұшырау оның қасында жыландардың шағуы сықылды орны толмас өкініш, күллі зиян.* * * * *

Аса құрметті ұстазымыз!Мың үш жүз жиырма бірде «Мұғжизат-ы Ахмедие (с.а.у)» мен «Кәрамат-ы Ғаусие» рисалелерін түс әлемінде көрген болатынмын. Оның мән-жәйін, хикмет-сырын осы кезге дейін түсіне алмаған едім. Көрген түсім дәл былай болатын: Дәл сол күні араб сахарасындағы Нәжд аймағының Қасим дейтін жерінде түн мезгілі болса керек, түсімде үш Күн туғанын көрдім. Қасымда тұрған бейтаныс кісіден: «Бұлай бір уақытта үш Күн шыға ма?» деп сұрадым. Ол, үш Күннің бірі Ардақты Пайғамбарымыз (с.а.у) екенін, қасындағысы Ғаус-ы Гәйлани екенін, ал үшіншісі тағы біреу екенін айтты. Үшінші Күн Рисалей-Нұр екенін енді білдім. Құранның осы аяттары әлгі түстің ақиқатына ишара қылады. Осы нұрлы түс, және жоғарыда аталған нұр аяты он ишарамен, он белгімен бір ақиқатты айнытпай көрсетіп тұр. Отыз сегіз жыл бұрын алдын ала хабарлаған. Иә, үш үлкен нұр боп көрінген Күндердің мәнісі – Құдай біледі – былай болса керек: Күндердің біреуі: Бұл ғасырда Рисалей-Нұр боп табылады. Оның ең жарқын нұры болса «Мұғжизат-ы Ахмедие» яғни Мұхаммед пайғамбардың (с.а.у) мұғжизалары атты керемет рисале. Екіншісі: Хазіреті Исаның (с.а.у) нағыз дінінен шыққан аспани нұрдың Күні.

143ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫҮшіншісі: Бүкіл тариқатты қамтитын және сопылықтың бұлағынан нәр алған бір Күн болса керек, әзірге Шәйх Гәйлани бейнесіне еніп солай көрінді. Рисалей-Нұрға ишара еткен отыз үш аяттың ең бірінші аяты болып есептелетін осы Нұр аяты он тұрғыдан Рисалей-Нұрға ишара ететінін бірінші Шуа рисалесінде көзіммен көрдім, қалаған кісілер көруіне болады. Сізді өзінен бетер жақсы көретін әлсіз шәкіртіңізМың басы (майор) Мухиддин* * * * *Ғазиз, адал, берік, қайсар бауырларыма!Біз, осы аймақтағы Рисалей-Нұр тәлабалары атынан сендерге көп-көп сәлем жолдаймыз әрі шексіз алғысымызды білдіреміз. Сендерге дән риза әрі қарыздармыз. Сендер қуатты да жүйрік қаламдарыңмен бізді құлшындырып әрі жәрдем еттіңдер. Сендер нұрлы қаламдарыңмен Құдай қаласа, Осы аймақты Спартаға ұқсатып жібересіңдер-ау. Әсіресе аса маңызды, үлкен рөл ойнайтын бауырымыз Тахиридың жарқын әрі сәтті де тәуәфукпен жазатын қаламы таңғажайып қызмет етіп, жеңістен жеңіске жетуде. Және оның екі бейкүнә қызының сондай-ақ, жасөспірімдер мен мектеп оқымаған қарттардың сан-алуан, түрлі қасиеттерін көрсететін жазулары бізді еріксіз өзіне баурап көргендерді ықыласпен оқуға құлшындыруда. Хақ тағала сендерге мәңгі бақи риза болсын, істеріңе сәттілік берсін, әмин.Маңызы зор әрі мүбарак бауырымыз Хафыз Мұстафаның хатында адасқандардың нұрға тиіскені жайлы суық хабар бізге қатты әсер етті. Сонда ғана ұстаздың дәл сол кездердегі неге мұңайып, ашуланғанының хикмет-сырын түсіндік. Ол кісі мұндай оқиғаларды алдын-ала сезіп әрдайым бізге былай деуші еді: «Сақ болыңдар!Табандылық керек. Мүнафықтар тиісу үшін жоспар құруда. Бірақ түк істей алмайды!».Иә, Спарталы бауырларымыздың бізге хабар бергеніндей, осы сұмдық оқиға болар кезде мүлдем байланыс болмаса да әрдайым Ұстазымыз дәл сол сұмдық оқиға болғандай бізге яғни Әмин мен

144ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБФәйзиге былай деп ескертіп отырды: «Абай болыңдар! Төрт жақтан тиіскелі отыр. Темірдей табандылық керек... бірақ қолдарынан түк келмейді!». Біз байқамаймыз, сырттай ешнәрсе жоқ секілді. Әрі сол бола қоймаған оқиғаның алдын алып, болдырмау үшін дәл соған қатысты хат жаздырып, сендерге жіберген болатынбыз.Рисалей-Нұр тәлабалары:Назиф, Салахаддин,Тәуфиқ, Хилми, Әмин, Фәйзи.* * * * *

Ғазиз, адал бауырларым және Құран қызметінде ержүрек достарым!Аманатты алған соң сендерге бұдан бұрын үш хат жіберген болатынмын. Осы жолғы Хафыз Алидың хатында ол туралы айтылмағандықтан уайымдағаным рас. Нұр фабрикасының иесі Хафыз Алидың науқастанып қалғаны маған қатты әсер етті, дұға етудеміз. Хақ тағала бойына күш-қуат, деніне шипа берсін, әмин. Хафыз Алидың хатынан, сондай-ақ, Рисалей-Нұрдың ірі бастылары боп саналатын Халил Ибрахимның тәсіліндей қызмет етіп жатқан Ахмет Фәйзи жазған хаттарынан жеке басыма қатысты жүз есе артық мақтау сөздерін алып тастау шартымен ол аймақта Халил Ибрахим мен Ахмет Фәйзи Рисалей-Нұрдың мағынауи тұлғасымен берік әрі тығыз байланыс құрғанын көріп қатты қуандық.Иә, олардың мұндай тығыз байланыста болуы сол аймақта Рисалей-Нұрдың табан тіреуіне әрі тамырын тереңге жаюына себеп болады. Ол екеуінің хаттары сырттай қарағанда менің жеке басым туралы боп көрінеді, бұл әрине орынсыз, асыра сілтеушілік дер едім. Дегенмен сол орынсыз сөйлемдердің астарында бір ақиқат жатыр. Ол, Рисалей-Нұр шәкірттерінің шынайы ауызбіршілігінен пайда болған мағынауи тұлғаға айтылған және Рисалей-Нұрдың Құраннан алған ақиқатына қатысты десе өте орынды әрі солай болуы керек. Хаттағы сөздер, мен секілді кішік бір бейбаққа арналыпты. Оған менің шамам жетпейді ол менен мың есе жоғары. Ондай мақтауға әсте лайық емеспін. Дей тұрғанмен оны мағынауи тұлғаға және Рисалей-Нұр атынан және сол маңызы зор қалада қызметке ынта-жігер көрсеткендеріне белгі ретінде қабыл алдым. Ахмет Фәйзинің, Құдай қаласа Қастамону Фәйзисі сияқты бар ынтасымен Рисалей-Нұрға қызмет етуге дайын екені оның жазған хатынан байқалып тұр. Алайда, кішіпейілдігі, өзін төмен ұстауы басымырақ және қалауы да тым жоғары, хатындағы дұға-тілектері өте тамаша. Сондықтан әрдайымғы дұғамызға ортақ және осы аймақтағы Фәйзимен терезесі тең келіп дәрежесі пара-пар деуге болады. Халил Ибрахимнің

146ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБхатын тіпті оның әрбір хатын өзінің атынан және Инже Мехметтің атынан деп қабылдаймын. Екеуіне Хусрев пен Рүшдү секілді рухы бір денесі екеу деп қараймын. Хақ тағала оларға сәттілік берсін әрі айналасында өздері секілді жандарды көбейтсін. Ол хатта, Рисалей-Нұр тәлабалары Хафыз Мехмет, Мұстафа Чавушпен бірге Сииртлік Ахмет пен Салахаддин, Иззәддин сынды кісілер де Рисалей-Нұрмен байланыста екені жазылған. Біз оларға жеке-жеке сәлем жолдап сондай-ақ, оларды Рисалей-Нұр тәлабалары арасына қосып дұға етеміз. Хафыз Али хатында біз жазған хаттарды керемет жоғары бағалап, әрі қорытынды жасағаны көрініп тұр. Оның «Рисалей-Нұр мәңгі бақытқа қатысты нәрселер сатылатын дүкенге ұқсайды. Ол жерде бақи әрі алмас құнды заттар сатылады. Сондықтан одан фәни, уақытша әйнек сынықтарын сұрамау керек!» деген сөзі керемет өте тауып айтылған, қанатты сөз. Спартадағы және Манисадағы барлық бауырларыма жеке-жеке сәлем жолдап дұға етеміз әрі дұға етулерін сұраймыз. Түрмеде болған Рисалей-Нұрдың соңғы катибі қаһарман Шәфик аман-сау жүр ме? Қайда тұрып жатыр? Білгім келеді. Сендер оны Халил Ибрахимнен сұрап білсеңдер. * * * * *Ғазиз, адал бауырларым!Қасиетті үш айлардан соң әсіресе көктемге жақын дүниелік тұрмыс басталып ғапылдық басып, қызмет біршама тоқырауға ұшырайтыны рас. Кейбіреуді әуре-сарсаңға салып ауру-мазасыздық және әскерге шақыру басталып, соның кесірінен Рисалей-Нұр қызметі баяулап қалуы мүмкін деп уайымдағаным рас. Құдайға шүкір, сендердің хаттарың және Атыф Хасанның келуі ол уайымымды бекерге шығарды. Ол хаттарыңда нұрға қатысты өте маңызды бір оқиға баяндалған екен яғни «Хизб-үл Әкбар-үл Құран» дейтін дұға кітабын бастыруға әрекет етіп жатыр екенсіңдер. Иә, ол «Хизб-үл Әкбардегі» аяттар жаппай Ресаил-і Нұрияның рухы, негізі, бұлағы, ұстазы әрі күні боп табылады. Оны бастырған соң мүмкін болса Рисалей-Нұрдың «Хизб-үл Әкбар» деп аталатын арапша жазбаны және екі «Аят-үл Күбра» мен «Мінәжат» кітабының қорытындысы саналатын рисалені де бастыру керек. Бірақ сендердегі нұсқа мендегі секілді толық емес. Қаласаңыз біз көшіріп жазып сендерге жіберейік, мекен жәйларыңды жазып жіберсеңдер.

147ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫБауырымыз Хасан Атыф шынымен де Рисалей-Нұр қызметіне әбден лайық әрі ыңғайлы жан екен. Оның ерекше жазуымен бірге ыстық ықыласы, еңбек кештігі, алаңдаушылығы, байсалдығы, адалдығы да ерекше, кемел. Хақ тағала оған ұқсайтындарды көбейтсін. Бұл бауырымызды жиырма хаттың орнына сендерге тірі хат ретінде жолдап отырмыз. Хафыз Алидың осындағы бауырларына жазған аса қымбатты әрі әсері күшті хатына жауап ретінде баста Фәйзи, Әмин болып баршамыздың атынан Фәйзи былай дейді: «Біз осы аймақтағы шәкірттер Спарта қаһарман шәкірттердің інісі тіпті шәкірттеріміз деуге болады. Дәрісті, қызметті, ықыласты солардан үйренеміз. Әрқайсысы бізге ұстаз боп саналады. Оларға шексіз алғыс айтып, қатты құрметтейміз. Хақ тағала сол қаһарман ағаларымызға мәңгі бақи разы болсын, әмин!».Рисалей-Нұрдың бағдаршамы тәрізді Сабридың бірінші тәлабасы және Рисалей-Нұрдың қымбатты кішкене шәкірті жазған шағын хатындағы керемет көз тартар жазу бізді қуанышқа бөледі. Хақ тағала оны және сол сияқты Рисалей-Нұрға қызмет еткен бейкүнә жандарға таупық, һидаят сау-саламат, бақыт бұйырсын, әмин.Хафыз Мұстафаның бізге жазған маңызды хаты көптен бері күтіп жүрген бір ақиқаттың басын ашып көрсетті, яғни Рисалей-Нұр шеңберіне кірген шәкірттер өзара ақылдасып кітап бастыру секілді маңызды жұмыстарға кіріскен екен.* * * * *Ғазиз, адал, шынайы, ақниетті, ықыласты бауырларым!Төрт-бес бауырыма қатысты қысқа-нұсқа бір нәрсе айтайын. Біріншісі: Бұл жолғы Нұр медресесінің мүршиді, құрушысы әрі басқарушысы хажы Хафыз бауырымыздың үшінші мәрте бір тәбәрігін алып отырмыз. Барлада жүргенде тәтті бәліштерінің ғажайып берекеті сондай-ақ, Спартада үнемділік жайлы рисалені одан әрі тәтті қылған екі келі балы ғажап оқиғаға ұйытқы болды. (Сілтеме ) Және осы үшінші мәрте мың шақты мүбарак әрі бейкүнә *жандардың көңілі мен ілтипаттарының белгісі ретінде тұтас бір сыйлық жіберіпті. Алпыс жылдық ұстанымымды әлгі мың көңіл үшін бұздым, қағидамды сақтай алмадым. Сілтеме*: Қазір ойлап отырсам ол бал да соныкы сияқты. Бірақ дәл есіме түспей отыр.

148ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУБЕкіншісі: Атыф Хасанның шынымен де таңғажайып түрде жазған тәуафук Құранын өзі кеткен соң қарадым. Қолымнан келсе әрбір парағына бір лира берер едім. Иншаллаһ, сол жазбаның саясында мыңдаған адам пайдасын көріп оның мәңгі өміріне шарапаты тиеді деп ойлаймын, Хүсрев пен Тахири секілді.Үшіншісі: Рисалей-Нұрдың бұрыңғы әрі қымбатты және озат шәкірті Катиб Османның көрген шынайы да хикметті түсі және оны дәл жоруы өздерін қуантқаны секілді бізді де қуанышқа бөледі. Ол хатында Хусрев, Рүштү, Хафыз Али, Зүхдү Бәдәуи, Нұри және Нұр фабркасының иесі, Тахирилер сондай-ақ, нұр медресесі мен үмми қарттар, бейкүнә балалардың сәлемін жолдапты. Біз де оларға мыңдаған есе жеке-жеке сәлем жолдаймыз әрі сәттілік тілеп сау-саламатта болуына дұға етеміз. Бұл аймақта да мүмкін көп жерлерде, сендердің ерен еңбектеріңнен құлшыныс пайда болып Рисалей-Нұр кеңінен тарап жатқандықтан әһл-і дүния яғни дүниялық адамдар уайымға салынып, назар аударуда. Кейбір тиісулерінің себебі сол болса керек. Сақтық әрқашан керек, бұл жолы да солай. Хазіреті Али (радиаллаһ анһ) екі мәрте дегені Рисалей-Нұр жасырын түрде жайылып, астыртын нұрландырады дегенді білдіреді. Мүмкін болғанынша мұндай уақытша дауыл, соқпақтарға мән бермеңдер. Онысыз да арамыздағы шынайы ынтымақ, ауыз біршілік шариғатқа сай кеңесу әлгіндей пәлекеттерден сақтайды. Араларыңдағы мағынауи тұлға сендер кеңескен кезде өз пікірін білдіреді.Сәлеммен бауырларың және сендермен дүниядада берзахта да, ақыретте де шүкір ете мақтанған және мақтанатын, Құран қызметінде жолдастарыңСаид Нұрси* * * * *Ғазиз, адал бауырларым!Бізге соңғы күндерде жасалған жауыздықты уайымдамаңдар. Өйткені тәжірибелерден көзіміздің жеткені Рисалей-Нұр инаетке бөленген яғни қамқорлыққа алынған. Бірде бір топ осы кезге дейін дәл осылай маңызды қызмет атқарып бірақ біз сияқты аз жапа шегіп есендікке қауышылған. Сондай-ақ, өткен Рамазан айындағы сырқаттануым және Ескі шәһир қаласындағы пәлекет сырттай

149ҚАСТАМОНУ ЛАХИҚАСЫмашақат, қиыншылық болғанымен нәтижесінде Рисалей-Нұрға пайдалы болып оның кеңінен жайылуына үлкен себеп болғаны белгілі. Иншаллаһ, осы оқиға да сол секілді мүнафықтардың мақсаты орындалмай керісінше Рисалей-Нұрдың азаттық күресінің басқа аяда жалғасып жеңіске жетуіне ұйытқы болар. Бесінші Шуаның мәселелері жалпы жиырма бес жыл бұрын жазылған-ды. Тек бір-екі беті кейіннен қосымша болатын. Енді сол Шуалар кітабына енген Бесінші Шуалардың қолына түсуі өте маңызды оқиға. Дегенмен мұнда да бір хикмет бар. Мүмкін оларға өз жолдарын, қайда кетіп бара жатқанын, жәһаннамға кімдер баратынын білдіру үшін керемет әрі еріктен тыс Иләһи қаза деп түсініп Хақ тағаланың хикметіне, қамқорлығына әрі өзі сақтайтынына сеніп, уайымдамаңдар! Сендер де олар да біліп жүріңдер, қалайша садақа келе жатқан бәленің бетін қайтарады, сол секілді Рисалей-Нұр Анадолу еліне, әсіресе Спартаға, Қастамонуға төнген аспани және жер-су апатының бетін қайтарып болмай қалуына себеп болады. Рас, Сабридыңдеген аяттан шығарған мағына хақ әрі өте орынды. Иә, Рисалей-Нұр Нұх пайғамбардың кемесі тәрізді Анадолуны Джуди тауына ұқсатып дүнияның соғыс отынан, пәлекеттерден аман қалуына себеп болуда. Қалай десеңдер, иман әлсіреудің салдарынан болатын азғындық жаппай көпшілікке бәле шақыратыны белгілі. Олай болса иманды керемет қуаттайтын Рисалей-Нұр ондай жалпыға ортақ бәленің бетін қайтаруға Құдай рахымымен себеп болды. Мына әһл-і дүния, бұл Анадолу халқы өздері Рисалей-Нұрдың аясына кірмесе де тиіспесін. Егер тиісетін болса төбесінен төніп тұрған пәлекеттер, небір апаттарға ұшырайтынын білсін, есін жисын! Біз олардың дүниясына араласып жатқанымыз жоқ қой, олар да керексіз жерде ақыретімізге араласпасын, араласса бастары бәлеге қалуы бек мүмкін. Міне, сегіз ай болды әсіресе мазамызды алған соңғы оқиғадан кейін де солай – қасымдағы Фәйзи мен Әмин куә, сондай-ақ, мені танитын достарым куә – сегіз ай бойы бір мәрте болсын дүние жүзілік соғыс жайлы не болмаса саясат туралы сұрамадым.

150ЖИЫРМА ЖЕТІНШІ МЕКТУББөлмемде естіліп тұрған радионы да үш жыл болды тыңдамаппын. Алайда, мені дүнияға қарататын мыңдаған байланыстарым көп. Демек бізге тиісіп мазалағандар тікелей иманға қарсы шыққан болып есептеледі. Оларды бір Құдайға тапсырамыз. Біздің саясаткерлермен еш қатысымыз жоқ, олар мынаны жақсылап біліп алсын: бұл елді қазіргі таңда жалпы халықты анархиядан, бейбастықтан, азып-тозып, күйреуден құтқаратын жалғыз жол, тек шара бар, ол – Рисалей-Нұрдың негіздері. Әлгі оқиғадан жапа шеккен бейкүнә жандар мен ұстаздары мынаны түсінсін: қиын қыстау кезде бір сағат күзетте тұру бір жыл ғибадат саналады. Сондай-ақ, шынайы имани тәфәккүрдің яғни пікірлеудің бір сағаты бір жыл құлшылық болып есептелетіні секілді, иншаллаһ олардың қиналыстары да сондай сауап алуына себеп болар. Олар уайымдап, өкінудің орнына еңсесін биік ұстап, көңіл хоштығымен қабыл алулары қажет. Бірақ, Хазіреті Алидің (р.һ) екі мәрте дегеніне байланысты біз әрдайым мұқият әрі өте сақ болуымыз керек. Рисалей-Нұрмен байланысы бар кісілер еріктен тыс, өздері парқына бармай бір-бірімен байланысты, бір-бірлерінің басына келген оқиғалардан әсер алатынын осы жақында болған оқиға дәлелдейді: Сол аймақта оқиға болған күннен бастап осы кезге дейін осы жердегі әртүрлі сынып тәлабалардың хал-жағдайы күрт өзгеріп бір сұмдықтан әсер алғандай тартыншақтап және мүнафықтардың назарын өздеріне әрі бізге аудармау үшін тоқырау кезеңін өткізді. Мен де бұған таңқалушы едім. Сондай-ақ, Назиф секілді бірнеше кісінің көрген түстерінің жорымы сендерде бір оқиға болғанын меңзеген екен ғой.Барлық бауырларымызға жеке-жеке әсіресе жапа шеккендерге дұғай сәлем. Хақ тағала оларды тездетіп құтқарып, өз міндеттерімен шұғылдануын нәсіп етсін, әмин. * * * * *