მიგრაციის მართვა საერთაშორისო პრაქტიკიდან ქართულ მოდელამდე

თავი I: გლობალური კონტექსტი შესახებ მოლაპარაკებების დაჩქარება და თურქეთის ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ გაყინული მოლაპარაკებების სხვადასხვა მიმართულებით განახლება. იმავე წლის 29 ნოემბერს გერმანიის კანცლერმა ანგელა მერკელმა განაცხადა, რომ ევროკავშირის 8 წევრი ქვეყანა (ავსტრია, ბელგია, ფინეთი, გერმანია, საბერძნეთი, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, შვედეთი) ჩამოაყალიბებს სამუშაო ჯგუფს, რომელიც 2016 წელს თურქეთის ტერიტორიაზე განლაგებული ბანაკებიდან დევნილთა გადანაწილებაზე/ განთავსებაზე იმუშავებს. მერკელის განცხადებით, ჯგუფის მიზანი არალეგალური მიგრაციის ლეგალური მიგრაციით ჩანაცვლება იქნება. ჯგუფთან მიერთების შესაძლებლობა სხვა წევრ ქვეყნებსაც დაუტოვეს.150 კრიზისსა და მის გამომწვევ მიზეზებზე მსჯელობისას ბევრი შეგვიძლია ვი- საუბროთ იმაზე, თუ კონკრეტულად რომელი რგოლი აღმოჩნდა მოუმზადებე- ლი – თავად ევროკავშირი და მისი მართვის საერთო მექანიზმები, რომლებიც ქმნიან თავიანთ ანალოგებს ეროვნულ დონეზე, თუ წევრი ქვეყნები, რომელ- თა საჭიროებებიდან მომდინარე დაკვეთებით ყალიბდება გაერთიანების ეს მექანიზმები? ალბათ რეალობასთან ყველაზე ახლოს მდგომი პასუხი იქნება – ორივე. ასეთი ვითარების პროვოცირება, სავარაუდოდ, ორ ფაქტორს უნდა დავაბრალოთ. პირველ რიგში, როგორც ჩანს, არავინ მოელოდა, რომ არაბული გაზაფხულისა და სირიის კონფლიქტისგან გამოწვეული რყევებით წარმოქმნი- ლი მიგრანტთა უზარმაზარი „ზვავი~ ევროპამდე მიაღწევდა, მასში შეაღწევდა და გზად ყველა „წინაღობას~ წალეკავდა. მას კი მეორე და მესამე ნაკადი მოჰყ- ვებოდა. მეორე მხრივ, სწორედ ეს წინაღობები, რომელთა მდგრადობა არც დროს და არც შესაბამის სტრუქტურებს დიდი ხანია არ გამოუცდია, მარტივად დაიშალა, და სავარაუდოდ, გასული საუკუნის 90-იან წლებზე მორგებულმა, ვეღარ შეასრულა თავისი ფუნქციები. აქაც სუსტი, მაგრამ მართებული პარა- ლელის გავლება შეიძლება ზემოთ აღწერილ გლობალურ დონესთან. ორივე სი- ტუაციას საერთო მახასიათებელი აერთიანებს – ინერტულობა დროის რაღაც (შესაძლოა მნიშვნელოვან) მონაკვეთში. ამას ემატება ისიც, რომ რა წამსაც პრობლემატიკა გავიდა გლობალურ დონეზე, უმალ ჩაირთო რეაგირების ბევ- რი სხვადასხვა მექანიზმი, სადაც კოორდინაცია არ აღმოჩნდა ის ერთ-ერთი წახნაგთაგანი, რომელიც კრავს და საფუძვლად უდევს მართვის გამართული სისტემის ჩარჩოს. ანალოგიური, თუმცა გაცილებით ნაკლებად ტურბულენ- ტური ძვრები ევროკავშირის დონეზეც მოხდა, მაგრამ, სავარაუდოდ, უფრო მოქნილი მართვის სისტემის საფუძველზე შესაძლებელი გახდა კრიზისის გარ- კვეულ კალაპოტში მოქცევა და ნელ-ნელა მის მართვით რეჟიმზე გადაყვანა. 150 E U Observer, Merkel creates EU core group on refugees (30.11.2015). https://euobserver. com/foreign/131307 ნანახია: 9.1.2019 წ. 49

თავი I: გლობალური კონტექსტი ბ) მართვის მექანიზმი მიგრაციის ევროპული პოლიტიკის განვითარება ეფუძნება თავისუფლებისა და უსაფრთხოების იდეებს, მაგრამ განვითარების ეკონომიკური პირობების გათვალისწინებით მასზე გავლენას აგრეთვე ახდენს ადამიანის და სოცი- ალური უფლებები. მართვის მექანიზმი ევროკავშირში ორ ნაწილად შეიძლება დავყოთ – ცენტ- რალური (ე.ი. ევროკავშირის ინსტიტუციური მექანიზმი) და ეროვნული (წევ- რი ქვეყნების ინდივიდუალური სისტემები). როგორც წესი, ორივე ურთიერ- თზე დამოკიდებულია და აპრიორი ერთმანეთის (წესით) განვითარებისკენაა მიმართული. გლობალურისგან განსხვავებით, ამ, ზომით მცირე რეგიონში მართვაც უფრო ორგანიზებული და პრობლემაც ნაკლები უნდა იყოს. ყოველ შემთხვევაში, ასე იყო ე.წ. კრიზისამდე, რომელმაც ყველა მანამდე არსებული სტერეოტიპი გაანადგურა და ახალი რეალობის წინაშე დააყენა ცალკე ევრო- კავშირი და ცალკე სათითაოდ მისი წევრი ქვეყნები. თუმცა სისტემა მაინც სტრატეგიულად დალაგებული და ნაკლებად განშტოებულია, რაც ორგანი- ზაციის შიგნით მის ცენტრალიზებულ მართვასა და დაზიანებული სექტორე- ბის რეგენერაციას უფრო აადვილებს. ამასთან, აღნიშნულ სისტემასთან ქარ- თული ანალოგის „ახლო ნათესაური კავშირის~ გათვალისწინებით, ქვემოთ დეტალურადაა განხილული თითოეული მექანიზმის არსი და სტრუქტურული ჩარჩო. ეს შემდგომში საშუალებას მოგვცემს, უფრო ნათელი პარალელები გავავლოთ ეროვნულ მოდელთან და მსჯელობისას მარტივად დავაკავშიროთ ერთმანეთთან არსებული პრაქტიკები. მიგრაციის პოლიტიკას ევროკავშირი მართავს ევროკომისიის151 მეშვეობით, რომელიც ევროპარლამენტის152 მიერ უფლებამოსილებით აღჭურვილი და გაერთიანების პოლიტიკურად დამოუკიდებელი აღმასრულებელი ორგანოა. ევროკომისიის შიგნით მიგრაციას, საშინაო საქმეებსა და მოქალაქეობას კურირებს კომისიის პრეზიდენტთან ანგარიშვალდებული კომისარი,153 რომლის მოვალეობებშიც შედის:154 • FRONTEX-ის ეფექტიანობის გაზრდითა და ევროკავშირის ქვეყნებიდან რესურსების მობილიზებით საზღვრის მართვის გაძლიერების პარალე- 151 იხ.: https://tinyurl.com/zaqw3e4 ნანახია: 9.1.2019 წ. 152 იხ.: https://tinyurl.com/d9fu6cr ნანახია: 9.1.2019 წ. 153 იხ.: https://tinyurl.com/y98mvfrb ნანახია: 9.1.2019 წ. 154 იხ.: https://tinyurl.com/y7ltrbtv ნანახია: 9.1.2019 წ. 50

თავი I: გლობალური კონტექსტი ლურად, ევროკავშირში ლეგალურად შესვლის მსურველთათვის ხელსაყ- რელი პირობების შექმნა; • დეფიციტური პროფესიების შევსების მიზნით, ლეგალური მიგრაციის ახალი ევროპული პოლიტიკის მხარდაჭერა, რაც, მათ შორის, გულისხ- მობს „ლურჯი ბარათის~ დირექტივის გადახედვას; • ევროპის საერთო თავშესაფრის სისტემის სრულად ამოქმედების უზრუნ- ველყოფა და კრიზისულ ვითარებებზე რეაგირების სტრატეგიის შემუშა- ვება, ფოკუსით ევროკავშირის არაწევრ ქვეყნებთან თანამშრომლობაზე; • არალეგალური მიგრაციის თემაზე მუშაობა, რაც ასევე ითვალისწინებს ევროკავშირის არაწევრ ქვეყნებთან თანამშრომლობით უპრობლემო დაბრუნების უზრუნველყოფას; • ტერორიზმთან და რადიკალიზაციასთან ბრძოლისას ევროკავშირის სწორი პოზიციის განსაზღვრა აქცენტით დაქირავებულ მებრძოლებზე; • ევროკავშირის პოლიტიკისათვის ისეთ ძირგამომთხრელ დანაშაულთან ბრძოლა, როგორიცაა – ტრეფიკინგი, უკანონო გადაყვანა და კიბერდა- ნაშაული; აგრეთვე, ბრძოლა კორუფციასთან და ამ მხრივ საპოლიციო თანამშრომლობის გაძლიერება; • კონტაქტი მოქალაქეებთან, განსაკუთრებით პროგრამის – „ევროპა მოქალაქეთათვის~155 – გამოყენებით. კომისრის „სამდივნოს~ როლს ასრულებს მიგრაციისა და საშინაო საქმეთა გენერალური დირექტორატი (DG-HOME).156 მას ხელმძღვანელობს გენერა- ლური დირექტორი, რომელიც მართავს შემდეგ თემატურ157 სამსახურებს: მიგრაცია, მობილობა და ინოვაციები (ლეგალური მიგრაცია და ინტეგრაცია, სავიზო პოლიტიკა და დოკუმენტების უსაფრთხოება, საინფორმაციო სის- ტემები საზღვრებისა და უსაფრთხოებისათვის, ინოვაციები და ინდუსტრია უსაფრთხოებისათვის), მიგრაცია და დაცვა (არალეგალური მიგრაცია და დაბრუნების პოლიტიკა, საზღვრის მართვა და „შენგენი~, თავშესაფარი, დახ- 155 იხ.: EU, Priorities of the Europe for Citizens Programme for 2018-2020. https://tinyurl.com/ ybv66f8e ნანახია: 9.1.2019 წ. 156 იხ.: https://tinyurl.com/y97fnl97 ნანახია: 9.1.2019 წ. 157 იხ.: https://tinyurl.com/y9ysabez ნანახია: 9.1.2019 წ. 51

თავი I: გლობალური კონტექსტი მარება მიგრაციის მართვაში), უსაფრთხოება (საპოლიციო თანამშრომლობა და ინფორმაციის გაცვლა, ტერორიზმი და რადიკალიზაცია, ორგანიზებული დანაშაული და ნარკოტიკების პოლიტიკა, კიბერდანაშაული), მიგრაციისა და უსაფრთხოების ფონდები (კავშირის ქმედებები, სამხრეთ და აღმოსავლეთ ევროპის ეროვნული პროგრამები, ჩრდილოეთ და დასავლეთ ევროპის ეროვ- ნული პროგრამები, ბიუჯეტი და კონტროლი). საზღვრის დაცვის, დანაშაულთან ბრძოლის, სამართალდამცავ სტრუქტურათა ტრენინგის, ნარკოტიკებზე კვლევისა და ინფორმაციის გავრცელების, თავშესაფრის და საინფორმაციო ტექნოლოგიების სფეროებში ოპერატიული ქმედების განსახორციელებლად დირექტორატს გააჩნია დეცენტრალიზებული დარგობრივი სააგენტოები:158 FRONTEX, EUROPOL, CEPOL, EMCDDA, EASO და eu-LISA. ამასთანავე, ანალიტიკური შესაძლებლობების, ასევე აკადემიურ და არასამთავრობო წრეებთან პერმანენტული კონტაქტისა და თანამშრომლობის მიზნით, დირექტორატის მხარდაჭერით საქმიანობს რამდენიმე ქსელი:159 მიგრაციის ევროპული ქსელი (EMN აგროვებს, აანალიზებს და აქვეყნებს ფაქტებზე დაფუძნებულ ინფორმაციას მიგრაციასა და თავშესაფარზე),160 კრიტიკული ინფრასტრუქტურის გაფრთხილების საინფორმაციო ქსელი (CIWIN უზრუნველყოფს შესაბამისი პლატფორმით კრიტიკული ინფრასტრუქტურის დაცვის შესახებ ინფორმაციის გაცვლისათვის), რადიკალიზაციის საინფორმაციო ქსელი (RAN-ში ხდება სპეციალისტებს შორის აზრთა გაზიარება რადიკალიზაციისა და ექსტრემიზმის წინააღმდეგ მიმართულ საქმიანობაზე), სამოქალაქო საზოგადოების ფორუმი ნარკოტიკებზე (CSF ეფუძნება ნარკოტიკებთან დაკავშირებით ევროპული პოლიტიკის შესახებ 2006 წლის 26 ივნისს გამოქვეყნებულ კომისიის საპროექტო დოკუმენტს161 სამოქალაქო საზოგადოების როლზე ევროკავშირში ნარკოპოლიტიკის ფორმირებაში). 158 იხ.: https://tinyurl.com/yak4slua ნანახია: 9.1.2019 წ. 159 იხ.: https://tinyurl.com/y8l2nabg ნანახია: 9.1.2019 წ. 160 E MN-თან მაქსიმალურად მიახლოებული ქსელის (გაეროს მიგრაციის ქსელი) შექმნის ინიციატივით გამოვიდა IOM/გაერო 2018 წელს. ქსელს წამყვანი როლი განესაზღვრება GCM/R-ის განხორციელების ანალიზის საქმეში. ქსელს კოორდინაციას გაუწევს და მის სამდივნოს ფუნქციას IOM-ი შეასრულებს. IDM-ის თემატური შეხვედრა – „მიგრაციის ეფექტიანი მართვისკენ: პარტნიორობა შესაძლებლობების გაზრდისთვის~, ჟენევა (შვეიცარიის კონფედერაცია) 2018 წლის 8-9 ოქტომბერი. ასევე, იხ.: https://migration. unu.edu/about/network ნანახია: 9.1.2019 წ. 161 CSF, Green Paper on the role of Civil Society in Drugs Policy in the European Union (Brussels, 26.6.2006). https://tinyurl.com/y84juoas ნანახია: 9.1.2019 წ. 52

თავი I: გლობალური კონტექსტი ზემოხსენებული ინსტრუმენტები გამოიყენება DG-HOME-ის პოლიტიკის პორტფელის ორი მსხვილი მიმართულების მართვაში: მიგრაცია და თავშე- საფარი და შიდა უსაფრთხოება, რაც მათ შორის გულისხმობს თანამშრომ- ლობას წარმოებასთან და პროგრამას „ევროპა მოქალაქეთათვის~. პირველ მიმართულებაში გაერთიანებულია ლეგალურ და არალეგალურ მიგრაციას- თან, ინტეგრაციასთან, რეადმისიასთან და დაბრუნებასთან დაკავშირებული საკითხები. მეორე კი მოიცავს ორგანიზებულ დანაშაულთან და ტერორიზ- მთან ბრძოლის, საპოლიციო თანამშრომლობის და ევროკავშირის საგარეო საზღვრების მართვის თემებს. ამათ მიღმა, ევროკავშირის ინტერესის საგა- ნია არაწევრ ქვეყნებთან თანამშრომლობა მიგრაციის და უსაფრთხოების სა- კითხებზე. პორტფელის ორივე მიმართულებით ევროკომისია გამოყოფს 13 პოლიტიკურ თემას,162 რომელთა საფუძველზეც ყალიბდება ევროკავშირის მაღალი დონის პოლიტიკური მიდგომები და განისაზღვრება გაერთიანების ხედვები საკითხთა ფართო სპექტრზე.  ლეგალური მიგრაცია და ინტეგრაცია პოლიტიკის მიზანია წევრი ქვეყნების სოლიდარობასა და პასუხისმგებლობა- ზე დაფუძნებული, დაბალანსებული, ყოვლისმომცველი და საერთო მიგრაცი- ული პოლიტიკის გატარება. თუმცა, აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ გაერთიანების შიგნით ქვეყნებს შორის მიგრაციასთან დაკავშირებით აზრთა რადიკალური სხვაობის ფონზე, სოლიდარობასა და პასუხისმგებლობაზე საუბარი არცთუ ისე ადვილია. ამავდროულად იმიგრაცია (რასაკვირველია ლეგალური სახით) დაბერების სერიოზული გამოწვევის წინაშე მყოფი ევროპისთვის დემოგ- რაფიული დანაკლისის შევსების ნამდვილად მნიშვნელოვანი წყაროა. ამას ემატება ეკონომიკურად განვითარებულ საზოგადოებაში ჩვეულებრივი და მაღალკვალიფიციური მუშახელის დეფიციტი, რაც მტკივნეულად აისახება ადგილობრივ შრომის ბაზარზე. თემაში გაერთიანებულია 4 ქვეთემატური მიმართულება, რომელიც, ევრო- კომისიის ხედვით, სრულად ფარავს მიგრაციისა და ინტეგრაციის ასპექტებს. 162 ქვემოთ დეტალურადაა განხილული მხოლოდ ის თემები, რომელთაც პირდაპირი შემხებლობა აქვთ მიგრაციასთან. 53

თავი I: გლობალური კონტექსტი • ლეგალური იმიგრაციის მოწესრიგება ინიციატივა ითვალისწინებს ლეგალური მიგრაციის ჩარჩოს ჩამოყალიბე- ბას მასპინძელ საზოგადოებაში ინტეგრაციის აუცილებლობის გათვალის- წინებით. გასატარებელი ღონისძიებები მოიცავს მიგრანტთა გარკვეული კატეგორიისთვის (მაგ.: მაღალკვალიფიციური მუშახელი, სტუდენტები და მკვლევარები) შესვლისა და ბინადრობის პირობებს – „ევროკავშირის ლურჯი ბარათის დირექტივა~, ოჯახის გაერთიანება და ხანგრძლივი ბინადრობა. 2011 წლის დეკემბერში მიღებულ იქნა ე.წ. „ერთიანი ნებართვის~ დირექტივა,163 რომელიც აყალიბებს უფლებრივ ბაზას გაერთიანების ტერიტორიაზე მომუშავე არაევროკავშირის მოქალაქეთათვის. 2014 წელს ორი დამატებითი დირექტივა იქნა მიღებული სეზონური მუშაკების164 და შიდა კორპორატიული ტრანსფერებით მომუშავეთა165 შესვლისა და ბინადრობის პირობებზე. მიზანი ამ ქმედებისა არის ლეგალური მიგრაციის პროცედურების გამარტივება, ჰარმონიზაცია, და დასაქმებასთან დაკავშირებულ უფლებებზე მიგრანტთა ინფორმირება. 2016 წელს კი ამოქმედდა ე.წ. ლეგალური მიგრაციის თავსებადობის პროგრამა,166 რომლის მეშვეობითაც შეფასდება მიგრაციის კუთხით ევროკავშირში არსებული რეგულაციები შემდეგი კრიტერიუმებით: შესაბამისობა, თანხვედრა, ეფექტურობა და გაერთიანებისათვის დამატებითი ღირებულების ქონა. • მესამე ქვეყნების მოქალაქეთა ინტეგრაცია პარალელურ პრიორიტეტად სახელდება ინტეგრაცია, რომლის გარეშეც ლე- გალურ (შრომით) მიგრანტთა ადგილობრივ საზოგადოებასთან მშვიდობიანი თანაცხოვრება და მიგრაციის დადებითი გავლენის მიღება, ფაქტობრივად შეუძლებელი იქნება. ამასვე ემატება არაინტეგრირებულ მიგრანტთაგან მო- მავალი ტერორიზმის საფრთხე, რისი მაგალითებიც არსებობს საფრანგეთსა და ბელგიაში. შესაბამისად, ის, თუ როგორია ევროკავშირის შიგნით ინტეგ- რაციის საერთო სტანდარტები, რომელთაც (სასურველია, რომ) ყველა წევ- 163 E U, Directive 2011/98/EU on a single application procedure for a single permit for third- country nationals to reside and work in the territory of a Member State and on a common set of rights for third-country workers legally residing in a Member State (13.12.2011). https:// tinyurl.com/yb7lqy4l ნანახია: 9.1.2019 წ. 164 იხ.: https://tinyurl.com/ya2vvl3p ნანახია: 9.1.2019 წ. 165 იხ.: https://tinyurl.com/yd4dlvpg ნანახია: 9.1.2019 წ. 166 Fitness check on legal migration. იხ.: https://tinyurl.com/y7yaamct ნანახია: 9.1.2019 წ. 54

თავი I: გლობალური კონტექსტი რი უნდა იზიარებდეს, წარმოადგენს ამ მიმართულებით მუშაობის ერთ-ერთ მთავარ საკითხს. • ბრძოლა არალეგალურ მიგრაციასთან ლეგალურთან ერთად, გაერთიანების მთავარი საზრუნავია არალეგალური მიგ- რაცია. ამ მხრივ, პოლიტიკა ითვალისწინებს სანქციებს არადეკლარირებულ შრომით მიგრანტთა დამქირავებლების მიმართ და ფუნდამენტურ უფლებათა ქარტიის167 პრინციპების დაცვით დაბრუნების ეფექტიან პრაქტიკას. მისი სამიზნე ასევე არის მიგრანტთა უკანონო გადამყვანები და ადამიანით მოვაჭრეები. • მიგრაციის მართვა მესამე ქვეყნებთან თანამშრომლობით თავისთავად, იმიგრაციის მართვა შეუძლებელია წარმოშობის და ტრანზიტის ქვეყნებთან მჭიდრო თანამშრომლობისა და საზიარო ვალდებულებების გა- რეშე. გაერთიანებისათვის ამგვარი საერთო პოლიტიკა ასახულია (2005 წ.) „გლობალურ მიდგომაში მიგრაციისა და მობილობისადმი~ (GAMM).168 2011 წელს განახლებული ეს ინიციატივა169 ითვლება ევროკავშირის საგარეო მიგ- რაციული პოლიტიკის ჩარჩოდ170 და ავსებს ევროკავშირის საგარეო პოლიტი- კისა და განვითარებისათვის თანამშრომლობის მიმართულებას.  არალეგალური მიგრაცია და დაბრუნება თუკი ევროკავშირში ლეგალური მიგრაციის რეგულირება ქვეყნების დაკვე- თაა და შრომის ბაზრის დეფიციტისა და დემოგრაფიული კლების შევსებას ითვალისწინებს, არალეგალური მიგრაციის აღკვეთა გაერთიანების მოსახ- ლეობის ერთსულოვანი და პირდაპირი მოთხოვნაა. ევროკავშირელთა ასეთი რეაქციის მიზეზი გასაგებია და ამაზე ზემოთაც დაწვრილებით ვისაუბრეთ, თუმცა ეს ევროკომისიის ამოცანას სულაც არ ამსუბუქებს. არალეგალურ მიგრაციასთან ბრძოლის პირობებში არ უნდა დაზიანდეს ლეგალური მიგ- 167 EU, Charter of Fundamental Rights იხ.: https://tinyurl.com/y7k9rdfw ნანახია: 9.1.2019 წ. 168 EU, Global Approach to Migration and Mobility. (Brussels, 18.22.2011). http://goo.gl/h4tcgd ნანახია: 9.1.2019 წ. 169 იხ.: ქვემოთ. 170 იხ.: ქვემოთ საერთაშორისო პროცესები. 55

თავი I: გლობალური კონტექსტი რაციის ინტერესები, რაც თანამედროვე კრიზისის ფონზე ზოგ შემთხვევაში ნამდვილად რთულად შესასრულებელი დავალებაა. • მიგრანტთა უკანონოდ გადაყვანის პრევენცია მიგრანტების უკანონოდ გადაყვანასთან ბრძოლა არალეგალური მიგრაციის წინააღმდეგ მიმართული ევროკავშირის მრავალწლიანი პოლიტიკის ნაწილია. 2002 წელს გაერთიანებამ მიიღო უკანონო გადაყვანასთან დაკავშირებით სამართლებრივი ჩარჩო. იგი შედგება დირექტივისგან171 (რომელიც განსაზღვრავს არასანქცირებული შესვლის, ტრანზიტისა და ყოფნის ხელშეწყობას) და ამ დანაშაულისთვის სასჯელის აღსრულების გამკაცრებაზე ჩარჩო გადაწყვეტილებისგან.172 არალეგალური მიგრაციის მამოძრავებელი მიზეზების შემცირების მიზნით, მიგრანტების უკანონოდ გადაყვანასთან ბრძოლა განსაზღვრულია ევროპის უსაფრთხოების დღის წესრიგებში.173 2015 წლის მაისში კი კომისიამ მიიღო უკანონოდ გადაყვანის წინააღმდეგ სამოქმედო გეგმა.174 ცალკე საქმიანობა ხორციელდება ტრეფიკინგთან175 მიმართებით. დანაშაულის გამოძიების, პრევენციის და მსხვერპლთა დახმარების მიღმა, გაერთიანება მკაცრად აკონტროლებს ე.წ. დამქირავებელთა სანქციების შესახებ 2009 წლის დირექტივის176 (სანქციები არალეგალ მიგრანტთა დაქირავებაზე) იმპლემენტაციას. 171 EU, Directive 2002/90/EC defining the facilitation of unauthorised entry, transit and residence (28.11.2002). https://tinyurl.com/y9qj8jaw ნანახია: 9.1.2019 წ. 172 E U, Decision on the strengthening of the penal framework to prevent the facilitation of unauthorised entry, transit and residence (28.11.2002). https://tinyurl.com/y7pahmuc ნანახია: 9.1.2019 წ. 173 E U, European Agenda on Security (Strasbourg, 28.4.2015) https://tinyurl.com/y8o3f45x ნანახია: 9.1.2019 წ. 174 E U, Action Plan against migrant smuggling – 2015-2020 (Brussels, 27.5.2015). https://tinyurl. com/ya5f4qbq ნანახია: 9.1.2019 წ. 175 იხ.: https://tinyurl.com/ya9s4baj ნანახია: 9.1.2019 წ. 176 EU, Directive 2009/52/EC providing for minimum standards on sanctions and measures against employers of illegally staying third-country nation (18.6.2009). https://tinyurl.com/ yabfkkhu ნანახია: 9.1.2019 წ. 56

თავი I: გლობალური კონტექსტი • საგარეო საზღვრის მართვის გაუმჯობესება კრიზისის პირობებში არალეგალური მიგრაციის რამდენიმე მსხვილი მიმარ- თულება გამოვლინდა: საზღვაო გზით, პრიმიტიული მცურავი საშუალებებით; საზღვრის სტანდარტული, ლეგალური კვეთა და შემდგომ სავიზო რეჟიმის (ხანგრძლივობის) დარღვევა; და თავშესაფრის სისტემის არამიზნობრივად (მათ შორის, კრიმინალური აქტივობისთვის) გამოყენება. სათანადოდ, გაერ- თიანების ქმედება კონცენტრირდება ორ ძირითად მიმართულებაზე: საზ- ღვრის ინტეგრირებული მართვა (რაც, მათ შორის, გულისხმობს ვიზის,177 შენგენის საინფორმაციო178 და ე.წ. წინასწარი შეტყობინების179 სისტემების დახვეწა-გამოყენებას) და საკანონმდებლო ზომები (ზოგიერთი მათგანი მი- ღებულია, დანარჩენი კი განიხილება ევროპული საბჭოსა და ევროპარლამენ- ტის მიერ). ეს უკანასკნელი, ძირითადად, გულისხმობს FRONTEX-ის მანდა- ტის გაფართოება-გაძლიერებასა და ევროპული საზღვრის სამეთვალყურეო სისტემის (EUROSUR)180 მეშვეობით სასაზღვრო სააგენტოებს შორის კოორ- დინაციის დამყარებას. • დაბრუნებისა და რეადმისიის ეფექტიანი პოლიტიკა დაბრუნების სისტემა გაერთიანებაში უკავშირდება ე.წ. დაბრუნების დირექტივას181 და თავშესაფრის, მიგრაციის და ინტეგრაციის ფონდის (AMIF)182 საქმიანობას. დაბრუნების პოლიტიკის ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტია რეადმისიის ხელშეკრულებები, რაც ევროკავშირს პარტნიორ ე.წ. მესამე ქვეყნებთან აქვს გაფორმებული. ამასთან, დაბრუნების პოლიტიკა შენგენის კანონმდებლობის183 ნაწილია და მის აღსრულებას აკონტროლებს ევროკომისია. 177 Visa Information System (VIS) იხ.: https://tinyurl.com/yb782vs4 ნანახია: 9.1.2019 წ. 178 Schengen Information System (SIS) იხ.: https://tinyurl.com/yassa7w8 ნანახია: 9.1.2019 წ. 179 E U Travel Information and Authorization System (ETIAS) იხ.: https://tinyurl.com/ya368z77 ნანახია: 9.1.2019 წ. 180 E uropean Border Surveillance System, იხ.: https://tinyurl.com/yc9uyp3b ნანახია: 9.1.2019 წ. 181 E U, Directive 2008/115/EC on common standards and procedures in Member States for returning illegally staying third-country nationals (16.12.2008). https://tinyurl.com/yajfzp5v ნანახია: 9.1.2019 წ. 182 იხ.: https://tinyurl.com/y7mmpxed ნანახია: 9.1.2019 წ. 183 EU, The Schengen acquis – Convention implementing the Schengen Agreement of 14 June 1985 between the Governments of the States of the Benelux Economic Union, the Federal Republic of Germany and the French Republic on the gradual abolition of checks at their common borders (22.9.2000). https://tinyurl.com/y98rx7dr ნანახია: 9.1.2019 წ. 57

თავი I: გლობალური კონტექსტი  საერთო ევროპული თავშესაფრის სისტემა თავშესაფრის თემა, უფრო სწორად, მისი არამიზნობრივად გამოყენება, ევროკავშირისთვის ერთ-ერთ სერიოზულ საზრუნავად იქცა. უკანასკნელ წლებში, ლიბერალურ სავიზო პოლიტიკამდე და განსაკუთრებით უვიზო მიმოსვლის ამოქმედების შემდეგ, აღმოსავლეთ ევროპელ მიგრანტთა მხრიდან თავშესაფრის მოთხოვნათა რიცხვი ერთიორად გაიზარდა, რამაც ევროპული (ძირითადად, დასავლეთის) ქვეყნები სერიოზული პრობლემის წინაშე დააყენა. უმეტესწილად ეკონომიკური კეთილდღეობის გასაუმჯობესებლად ან/და სამუშაოს საძიებლად გამგზავრებული მიგრანტებისთვის დანიშნულების ქვეყანაში „გარანტირებულად~ დარჩენის პოპულარულ მეთოდად თავშესაფრის მოთხოვნა (ან გამოყენება) იქცა. პრაქტიკის მიხედვით, უმეტეს შემთხვევაში თავშესაფრის მოთხოვნის საფუძველი არ აკმაყოფილებს განსაზღვრულ ნორმებს. ამ საბაბით გაზრდილ მიგრანტთა ნაკადებს დაემატა ისიც, რომ თავშესაფრის სისტემა ხელსაყრელ იარაღად კრიმინალმაც გამოიყენა და მას ამოფარებულმა დაიწყო თავისი „საქმიანობის~ განხორციელება. ასეთმა ვითარებამ დღის წესრიგში რამდენიმე მნიშვნელოვანი საკითხი დააყენა: ა) ე.წ. უვიზო რეჟიმის შეჩერების მექანიზმის184 შემუშავება, ბ) ლიბერალური სავიზო რეჟიმის მქონე (აღმოსავლეთ ევროპის) პარტნიორების წარმოშობის უსაფრთხო ქვეყნებად ცნობა, და გ) თავშესაფრის რეგიონული სისტემის რეფორმირება. თავშესაფრის საერთო ევროპული სისტემის (CEAS)185 შექმნასა და არსებუ- ლი კანონმდებლობის გაუმჯობესებაზე ევროკავშირი 1999 წლიდან მუშაობს. მოკლე ხანში შეიქმნა ლტოლვილთა ევროპული ფონდი,186 რასაც მოჰყვა დი- რექტივა დროებითი დაცვის187 (2001 წ.) შესახებ, რომელიც არეგულირებს ლტოლვილთა მასობრივი შემოდინების საკითხს. ამავე თემასთან აქვს კავ- შირი დირექტივას ოჯახის გაერთიანებაზე.188 2008 წელს ევროკომისიამ წარ- 184 E U, Regulation 2017/371 amending Council Regulation (EC) No 539/2001 listing the third countries whose nationals must be in possession of visas when crossing the external borders and those whose nationals are exempt from that requirement (revision of the suspension mechanism (1.3.2017). https://tinyurl.com/y9vv7sa7 ნანახია: 9.1.2019 წ. 185 Common European Asylum System, https://tinyurl.com/y8s5z8f9 ნანახია: 9.1.2019 წ. 186 European Refugee Fund, https://tinyurl.com/y6vqcp7g ნანახია: 9.1.2019 წ. 187 EU, Directive 2001/55/EC on minimum standards for giving temporary protection in the event of a mass influx of displaced persons and on measures promoting a balance of efforts between Member States in receiving such persons and bearing the consequences thereof (20.7.2001). https://tinyurl.com/y7sbw7kz ნანახია: 9.1.2019 წ. 188 EU, Directive 2003/86/EC on the right to family reunification (22.9.2003). https://tinyurl.com/ yashq7s7 ნანახია: 9.1.2019 წ. 58

თავი I: გლობალური კონტექსტი მოადგინა თავშესაფრის პოლიტიკის გეგმა,189 რომელიც CEAS-ის განვითარე- ბის პროცესში სამ მიმართულებას გამოყოფდა: თავშესაფრის სტანდარტების უნიფიცირების მიზნით ევროკავშირის წევრი ქვეყნების კანონმდებლობების შემდგომი ჰარმონიზაცია; ეფექტიანი და კარგად ორგანიზებული პრაქტი- კული თანამშრომლობა; სოლიდარობა და პასუხისმგებლობა ევროკავშირის წევრ, ასევე თავად ევროკავშირსა და მესამე ქვეყნებს შორის. საბოლოო ჯამში, ევროკავშირმა შეიმუშავა ახალი წესები, რომელთა საფუძველზეც გა- დახედვას დაექვემდებარა – დირექტივები თავშესაფრის პროცედურებზე,190 განთავსების პირობებზე191 და კვალიფიკაციაზე,192 აგრეთვე დუბლინის193 და EURODAC-ის194 რეგულაციები.  შენგენი, საზღვრები და ვიზა 1985 წლიდან შენგენის195 სივრცე თანდათანობით იზრდება და მოიცავს გაერთიანების თითქმის ყველა წევრ და რამდენიმე ასოცირებულ ქვეყანას. სივრცის შიგნით კი ეროვნული საზღვრების გაუქმების პარალელურად მკაც- რდება რეჟიმი წევრი ქვეყნების საგარეო საზღვრებზე. ამ უკანასკნელის 189 E U, Policy Plan on Asylum – an Integrated Approach to Protection Across the EU (Brussels, 17.6.2008).https://tinyurl.com/yaqntdou ნანახია: 9.1.2019 წ. 190 E U, Directive 2013/32/EU common procedures for granting and withdrawing international protection (recast) (26.6.2013). https://tinyurl.com/y9ycerq2 ნანახია: 9.1.2019 წ. 191 EU, Directive 2013/33/EU laying down standards for the reception of applicants for international protection (recast) (26.6.2013). https://tinyurl.com/y9yt87gl ნანახია: 9.1.2019 წ. 192 EU, Directive 2011/95/EU on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection, and for the content of the protection granted (recast) (13.12.2011). https://tinyurl.com/y7zxbyuo ნანახია: 9.1.2019 წ. 193 E U, Regulation No 604/2013 establishing the criteria and mechanisms for determining the Member State responsible for examining an application for international protection lodged in one of the Member States by a third-country national or a stateless person (recast) (26.6.2013). https://tinyurl.com/yb5egdx6 ნანახია: 9.1.2019 წ. 194 European Dactyloscopy / ევროპული დაქტილოსკოპია (ევროკავშირში თავშესაფრის მაძიებელთა და საზღვრის უკანონოდ გადამკვეთთა თითების ანაბეჭდების ბაზა), EU, Regulation No 603/2013 3 on the establishment of ‘Eurodac’ for the comparison of fingerprints for the effective application of Regulation (EU) No 604/2013 establishing the criteria and mechanisms for determining the Member State responsible for examining an application for international protection lodged in one of the Member States by a third-country national or a stateless person and on requests for the comparison with Eurodac data by Member States’ law enforcement authorities and Europol for law enforcement purposes, and amending Regulation (EU) No 1077/2011 establishing a European Agency for the operational management of large-scale IT systems in the area of freedom, security and justice (recast) (26.6.2013).https://tinyurl.com/y7z9vc86 ნანახია: 9.1.2019 წ. 195 იხ.: https://tinyurl.com/ybh5jads ნანახია: 9.1.2019 წ. 59

თავი I: გლობალური კონტექსტი კვეთის და ევროკავშირში ლეგალური მიზნებით ჩასვლის მსურველთათვის დაშვებას არეგულირებს შენგენის სასაზღვრო კოდექსი.196 ადგილობრივი სასაზღვრო მიმოსვლის რეჟიმი197 კი მოქმედებს საზღვრისპირა მოსახლე- ებისათვის, ვისაც ხშირად უწევს შენგენში ვიზიტი. ამავდროულად, საერთო სავიზო პოლიტიკა198 უზრუნველყოფს სივრცეში ლეგალურ ვიზიტორთა შეს- ვლას. მიუხედავად ამისა, შენგენში დაშვება და ყოფნის პირობები კონტროლ- დება მრავალგვარი ელექტრონული სისტემების მეშვეობით.199 თანამედროვე გამოწვევების ფონზე დგება მათი ძირფესვიანი მოდერნიზაციის და კოორდი- ნირებული მართვის აუცილებლობა.  ორგანიზებული დანაშაული და ტრეფიკინგი დანაშაულს ევროკავშირი უმთავრესად განიხილავს, როგორც პირდაპირ საფრთხეს თავისი მოქალაქეების, ბიზნესის, სახელმწიფო ინსტიტუტებისა და ეკონომიკისთვის, რასაც ე.წ. „ადმინისტრაციული მიდგომით~ და სპე- ციალიზებული სააგენტოების (Europol, Eurojust200 და CEPOL) მეშვეობით ებრძვის. დანაშაულებრივი ქმედება, რომლის პრევენციაზეც ევროკომი- სია მუშაობს, მიმართულებათა ფართო სპექტრს მოიცავს: ტრეფიკინგი201 და ბავშვთა სექსუალური ექსპლუატაცია;202 კიბერდანაშაული203 და მას- თან დაკავშირებული ისეთი საკითხები, როგორებიცაა პირადობის ონლაინ მოპარვა და ბავშვთა პორნოგრაფია; ფინანსური პროფილის დანაშაული – გადასახადების დამალვა, პირადობის არამიზნობრივად გამოყენება, ფუ- 196 EU, Regulation (EU) 2016/399 on a Union Code on the rules governing the movement of persons across borders (Schengen Borders Code) (codification) (9.3.2016). https://bit. ly/2AS7oHn ნანახია: 9.1.2019 წ. 197 EU, Regulation No 1931/2006 laying down rules on local border traffic at the external land borders of the Member States and amending the provisions of the Schengen Convention (20.12.2006). https://bit.ly/2PNn9rk ნანახია: 9.1.2019 წ. 198 EU, Regulation No 810/2009 establishing a Community Code on Visas (Visa Code) (13.7.2009).https://bit.ly/2SSemTP ნანახია: 9.1.2019 წ. 199 იხ.: ზემოთ – საგარეო საზღვრის მართვის გაუმჯობესება. 200 იხ.: https://tinyurl.com/y9jabcff ნანახია: 9.1.2019 წ. 201 E U, Directive 2011/36/EU of the European Parliament and of the Council of 5 April 2011 on preventing and combating trafficking in human beings and protecting its victims, and replacing Council Framework Decision 2002/629/JHA. https://tinyurl.com/yaxh8rn6 და https://tinyurl. com/y9j67hyw ნანახია: 9.1.2019 წ. 202 იხ.: https://tinyurl.com/y7s57pjw ნანახია: 9.1.2019 წ. 203 იხ.: https://tinyurl.com/ybm4f88n ნანახია: 9.1.2019 წ. 60

თავი I: გლობალური კონტექსტი ლის გათეთრება204 და კორუფცია;205 ასევე იარაღითა206 და ნარკოტიკებით უკანონო ვაჭრობა.207  მიგრაციის ევროპული დღის წესრიგი ევროკავშირის ხედვით, მიგრაციის მართვა საზიარო პასუხისმგებლობაა და, ვრცელდება არა მხოლოდ გაერთიანების წევრებზე, არამედ მათთან დაკავში- რებულ მიგრანტთა წარმოშობისა და ტრანზიტის ქვეყნებზე. ამ თვალსაზრისით, შიდა და საგარეო პოლიტიკის ურთიერთშერწყმით, დღის წესრიგი208 წარმოად- გენს იმ ახალ და ყოვლისმომცველ მიდგომას, რომელიც ეფუძნება ევროკავშირის წევრებსა და ინსტიტუტებს შორის ურთიერთნდობასა და თანამშრომლობას.  სხვა პოლიტიკური თემები სხვა პოლიტიკური თემები, რომელთა შორისაა – წარმოების უსაფრთხოება,209 კრიზისი და ტერორიზმი,210 საპოლიციო თანამშრომლობა,211 პროგრამა ევ- როპა მოქალაქეთათვის,212 ევროკავშირის საზღვრების უსაფრთხოება213 და უსაფრთხოების ევროპული დღის წესრიგი214 – არის ის მიმართულებები, რომლებიც პირდაპირ ებმის მიგრაციას და უკავშირდება ზემოთ განხილულ ისეთ სფეროებს, როგორებიცაა – მიგრაცია და განვითარება, მიგრანტთა ინ- ტეგრაცია, არალეგალური მიგრაცია, რადიკალიზაცია და ტერორიზმი, საზ- ღვრის მართვა და დანაშაულის პრევენცია. 204 იხ.: https://tinyurl.com/y9rov7ru ნანახია: 9.1.2019 წ. 205 იხ.: https://tinyurl.com/ycna8xas ნანახია: 9.1.2019 წ. 206 იხ.: https://tinyurl.com/ycyqztx5 ნანახია: 9.1.2019 წ. 207 იხ.: EU Drugs Strategy (2005-2012) https://tinyurl.com/ydbeovyt ნანახია: 9.1.2019 წ. 208 იხ.: ზემოთ – თავი 1, ქვეთავი 1.2, ნაწილი 1.2.3, პარაგრაფი ა) სიტუაციის მიმოხილვა. 209 იხ.: https://tinyurl.com/y884lvvk ნანახია: 9.1.2019 წ. 210 იხ.: https://tinyurl.com/y7l8jp74 ნანახია: 9.1.2019 წ. 211 იხ.: https://tinyurl.com/yc7349h7 ნანახია: 9.1.2019 წ. 212 იხ.: https://tinyurl.com/y997q6cm ნანახია: 9.1.2019 წ. 213 იხ.: https://tinyurl.com/y9pzyddc ნანახია: 9.1.2019 წ. 214 იხ.: https://tinyurl.com/y996xrkk ნანახია: 9.1.2019 წ. 61

თავი I: გლობალური კონტექსტი მიგრაციის მართვის კუთხით, ევროკავშირის პოლიტიკის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო მიმართულებაა საერთაშორისო/გლობალური ურ- თიერთობები, რომელთაც გაერთიანება წლების მანძილზე აწარმოებს და რომელთა გამოყენება წარმატებით შეიძლება გლობალურ დონეზე. ამ მოსაზრებას ისიც ამყარებს, რომ გაერთიანების საგარეო სამოქმედო არეალი დღითიდღე იზრდება, რაც ამავდროულად მართვის ცენტრალუ- რი სისტემის მოდერნიზაციასაც ნიშნავს. ამ პერსპექტივით ევროკავშირი მცირე რეგიონულ მოდელად ვეღარ აღიქმება და ამიტომაც საინტერესო უნდა იყოს გაეროსთვის.  საერთაშორისო ურთიერთობები თავისუფლების, უსაფრთხოებისა და სამართლის სფეროებში საკანონმდებლო და საოპერაციო დაგეგმარების მიზნით, ევროპული საბჭოს215 მიერ 2014 წლის 26-27 ივნისს მიღებული სტრატეგიული გზამკვლევი216 ხაზს უსვამს საგარეო განზომილე- ბას და ევროკავშირის არაწევრ ქვეყნებთან ურთიერთობას აქცენტით ორ თემატურ მიმართულებაზე: 1) მიგრაცია და თავშესაფარი, სადაც მიგრაციული ნაკადების უკეთ სამართავად, აგრეთვე წარმოშობის და ტრანზიტის ქვეყნებთან დიალოგისა და თანამშრომლობისათვის გამოიყენება ევროკავშირის საგარეო მიგრაციული და თავშესაფრის პოლიტიკის ჩარჩო GAMM217; და 2) უსაფრთხოება, რისთვისაც არა- წევრ ქვეყნებთან ერთად მიმდინარეობს მუშაობა ორგანიზებული დანაშაულის, ნარკოტიკებისა და ადამიანებით უკანონო ვაჭრობის პრევენციის მიზნით. 215 European Council EUCO. ევროპული საბჭო განსაზღვრავს ევროკავშირის საერთო პოლიტიკურ გეზსა და პრიორიტეტებს. იგი არ არის გაერთიანების ერთ-ერთი საკანონმდებლო ინსტიტუტთაგანი და ამიტომაც არ განიხილავს ან იღებს კანონებს. საბჭო განსაზღვრავს ევროკავშირის პოლიტიკურ დღის წესრიგს, რაც ძირითადად აისახება მის შეხვედრებზე მიღებულ `დასკვნებში~, სადაც მითითებულია საკითხები, რომლებიც მოითხოვს განსჯასა და რეაგირებას. 216 E U, Conclusions of the European Council (Brussels, 26-27.6.2014). https://tinyurl.com/ yd7ans28 ნანახია: 9.1.2019 წ. 217 იხ.: ზემოთ. 62

თავი I: გლობალური კონტექსტი • გეოგრაფიული არეალის თვალსაზრისით, პრიორიტეტი ენიჭება შემ- დეგ ქვეყნებსა და რეგიონებს: – წევრობის კანდიდატ და პოტენციურ კანდიდატ ქვეყნებს, მიერთების გაადვილების, კანონმდებლობის ევროკავშირის კანონმდებლობასთან დაახლოებისა და მისი იმპლემენტაციის მიზნით, გაერთიანება ეხმარე- ბა ეროვნული ადმინისტრაციული რესურსების გაძლიერებაში. ამავდ- როულად ხელს უწყობს ორმხრივ თანამშრომლობას უსაფრთხოებისა და ხალხთაშორისი კონტაქტების განვითარების გზით; – ე ვროკავშირის სამეზობლოს კონტექსტში იგულისხმება საზღვრისა და მიგრაციული ნაკადების ეფექტიანი მართვის და (სადაც საჭიროა) ხალ- ხთა მობილობის მხარდაჭერა ისეთი ინსტრუმენტებით, როგორებიცაა: პარტნიორობა მობილობისთვის, ვიზა-ფასილიტაციის შეთანხმებები და ვიზა-ლიბერალიზაციის დიალოგი. უსაფრთხოების კუთხით, ფო- კუსში ექცევა უსაფრთხოების სექტორის რეფორმა და ტერორიზმთან, კორუფციასთან და ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლა; – ს ტრატეგიული პარტნიორობის ნაწილი მოიცავს – ტრანსატლანტიკურ დიალოგს აშშ-სთან და კანადასთან; თავისუფლების, უსაფრთხოების და სამართლის სფეროებში ე.წ. საერთო სივრცის პლატფორმას რუსეთთან;218 და ურთიერთობების გაძლიერებას სხვა სტრატეგიულ პარტნიორებთან. ამავდროულად, საგანგებო ყურადღება ექცევა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ურთიერთობას, განსაკუთრებით გაეროსა და მის ისეთ სააგენტოებთან, როგორებიცაა – IOM და UNHCR. სამართლის, თავისუფლებისა და უსაფრთხოების განხრით საკუთარი პოლი- ტიკის გასატარებლად, ევროკავშირი იყენებს სხვადასხვა მიზნობრივ ინსტრუ- მენტს, რომელთა შორისაა: სამართლებრივი შეთანხმებები, დეკლარაციები, სამოქმედო გეგმები და დღის წესრიგები, ექსპერტთა და მინისტრთა შეხვედ- რები, ქვეკომიტეტები, მონიტორინგი და შეფასება, დახმარების პროგრამები, საოპერაციო დახმარება, შესაძლებლობების გაზრდა, ასევე GAMM-ის ფარგ- ლებში არსებული სპეციფიკური პლატფორმები და მექანიზმები. 218 იხ.: https://tinyurl.com/y7sgbwxt ნანახია: 9.1.2019 წ. 63

თავი I: გლობალური კონტექსტი • გლობალური მიდგომა მობილობისა და მიგრაციისადმი ევროკავშირში მიგრაციის მართვის ისტორიიდან ყველაზე საგულისხმო ალ- ბათ უკანასკნელი ათი წელია, საიდანაც ურთულესი ბოლო ოთხი წელი გა- მოდგა. გამოწვევებზე პასუხებს გაერთიანება GAMM-ის ფარგლებში ამზა- დებს და რეაგირებაც მის ბაზაზე ხდება. GAMM-ის კონცეფცია მოიცავს 4 მთავარ სფეროს: ლეგალური მიგრაციის მართვა, არალეგალური მიგრაციის შემცირება, ლტოლვილთა დაცვის საერ- თაშორისო სისტემის მხარდაჭერა, კავშირი მიგრაციასა და განვითარებას შორის. სათანამშრომლო პლატფორმიდან ყველაზე აპრობირებულია ორმხ- რივი ფორმატი, სადაც ორი წამყვანი მიმართულებაა: – პარტნიორობა მობილობისთვის (MP)219 ევროკავშირსა და მის პარტნიორებს შორის მიგრაციის და მობილობის სფეროებში თანამშრომლობის ძირითადი ჩარჩოა, ფოკუსით გაერთიანების სამეზობლოზე.220 MP-ის გაფორმებისას შეიძლება გათვალისწინებული იყოს ვიზაფასილიტაციისა და რეადმისიის შეთანხმებები, რასაც CAMM არ ითვალისწინებს. MP-ის ეფექტიანი განხორციელების მიზნით, 2016 წელს ევროკომისიის მიერ ჩამოყალიბდა პარტნიორობა მობილობისთ- ვის მექანიზმი (MPF),221 რომლის კოორდინაცია მიგრაციის პოლიტიკის განვითარების საერთაშორისო ცენტრს (ICMPD)222 გადაეცა. – მიგრაციისა და მობილობის საერთო დღის წესრიგი (CAMM)223 არის ერთგვარი ალტერნატიული სათანამშრომლო პლატფორმა. იმ შემთხ- ვევაში, როდესაც რომელიმე პარტნიორი არაა მზად, სრულად ითავოს ვალდებულებებისა და მოვალეობების სრული პაკეტი, CAMM პარტ- ნიორ ქვეყნებს, ევროკავშირს და მის წევრებს აძლევს საშუალებას, იმუშაონ მხოლოდ იმ კონკრეტულ საკითხებზე, რაზეც მხარეებს სურთ 219 იხ.: https://tinyurl.com/y8d7ndwr ნანახია: 9.1.2019 წ. 220 E U, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, The Global Approach to Migration and Mobility, COM (2011) 743 final, 4. Implementing mechanisms, p.10. 221 Mobility Partnership Facility, https://tinyurl.com/yc54fdll ნანახია: 9.1.2019 წ. 222 International Centre for Migration Policy Development https://tinyurl.com/yahuz9rc ნანახია: 9.1.2019 წ. 223 იხ.: https://tinyurl.com/y76skcwz ნანახია: 9.1.2019 წ. 64

თავი I: გლობალური კონტექსტი თანამშრომლობის გაძლიერება.224 ხოლო, თუ მხარეები შეთანხმდე- ბიან, CAMM მოგვიანებით შეიძლება გადაიზარდოს MP-ში. GAMM-ის იმპლემენტაცია ხდება პოლიტიკური ინსტრუმენტების (ორმხრივი და მრავალმხრივი პოლიტიკური დიალოგები და სამოქმედო გეგმები), სამართლებრივი მექანიზმების (ვიზაფასილიტაციისა და რეადმისიის შეთანხმებები), ოპერატიული დახმარების, შესაძლებლობათა გაზრდის, (მესამე ქვეყნებზე, სამოქალაქო საზოგადოებასა და საერთაშორისო ორგანიზაციებზე ორიენტირებული) პროგრამების და პროექტების მხარდაჭერის გზით. ინიციატივის სრულყოფის მიზნით, 2013 წლის 21 მაისს გამოქვეყნებულ მიმართვაში – „მიგრაციის გავლენის მაქსიმალურად გაზრდა~225 – განსაზღვრულია ამ მიმართულებით გაერთიანების მიერ GAMM-ისა და ევ- როპის განვითარების პოლიტიკის (ცვლილების დღის წესრიგი226) ფარგლებში გადასადგამი ნაბიჯები.227 დოკუმენტში ყურადღება გამახვილებულია ე.წ. სამხრეთი-სამხრეთი ნაკადებზე, განვითარების ეროვნულ სისტემებში მიგ- რანტთა ეფექტიან ინტეგრაციაზე და ამავე მიმართულებით ლტოლვილებისა და სხვა იძულებით გადაადგილებულთა როლის გაზრდაზე. GAMM-ის ინტერესები მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ვრცელდება და მო- იცავს ევროკავშირის არაწევრ ქვეყნებთან საგარეო ურთიერთობებისა და თავშესაფრის პოლიტიკას. პრიორიტეტულ არეალად მიჩნეულია უახლოესი სამხრეთი და აღმოსავლეთი სამეზობლო. ასევე, საგანგებო ყურადღება ექ- ცევა წარმოშობისა და ტრანზიტის სხვა ქვეყნებსაც. რეგიონული განზომი- ლების თვალსაზრისით უპირატესობა ენიჭება რამდენიმე პროცესს, რაზეც ქვემოთ უფრო დეტალურად გვექნება საუბარი. 224 E U, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, The Goball Approach to Migration and Mobility, COM (2011) 743 final, 4. Implementing mechanisms, p.10. 225 EU, Maximising the Development Impact of Migration – The EU contribution for the UN High- level Dialogue and next steps towards broadening the development-migration nexus (Brussels, 21.5.2013). https://tinyurl.com/yd64c3j2 ნანახია: 9.1.2019 წ. ძირითადი ორიენტირები დამტკიცდა ევროპული საბჭოს 2013 წლის 23 სექტემბრის გადაწყვეტილებებში. 226 EU, EU Communication on the Agenda for Change. https://tinyurl.com/pw94ee4 ნანახია: 9.1.2019 წ. 227 მიმართვის საფუძველზე HLD-ზე ევროკავშირი წარსდგა წევრი ქვეყნების საერთო პოზიციით მიგრაციისა და განვითარების საკითხთან დაკავშირებით. 65

თავი I: გლობალური კონტექსტი • თანამშრომლობა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან მიგრაციული ნაკადების მართვის მიზნით, ევროკავშირის პარტნიორია რამ- დენიმე ძირითადი პროფილური საერთაშორისო ორგანიზაცია: UNHCR-ი228 (არა ევროკავშირის ქვეყნებში თავშესაფრისა და ლტოლვილთა დაცვის სფე- როებში შესაძლებლობების გაზრდა); IOM (კარგად მართული საერთაშორისო მიგრაციიდან საერთო სარგებლის მიღების მიზნით, 2012 წელს ევროკომისიის DG HOME, DG DEVCO,229 DG ECHO230 და EEAS-ის231 მიერ IOM-თან გაფორმ- და სტრატეგიული თანამშრომლობის ჩარჩო232); ICMPD (GAMM-ის და საგარეო პოლიტიკის განხორციელების საქმეში ევროკავშირის უახლოესი პარტნიორი); HLD და GFMD (მიგრაციის მართვის და მისი განვითარებასთან კავშირზე ევრო- კავშირისთვის GAMM-ის მეშვეობით სადისკუსიო გლობალური პლატფორმები). • გაფართოება ევროკავშირში გასაწევრებლად კანდიდატმა233 ევროპულმა ქვეყანამ სრუ- ლად უნდა მიიღოს გაერთიანების სამართალი. ამისათვის, მოლაპარაკების პროცესი დაყოფილია თავებად. სამართლის, თავისუფლებისა და უსაფ- რთხოების სფეროებს ეხება 24-ე თავი, რომელიც მოიცავს – მიგრაციის, თავშესაფრის, სავიზო პოლიტიკის, საგარეო საზღვრების, შენგენის, სის- ხლის სამართლის და სამოქალაქო საკითხებში სამართლებრივი თანამშ- რომლობის, საპოლიციო თანამშრომლობის, ორგანიზებულ დანაშაულთან, ტერორიზმთან, ნარკოტიკებთან ბრძოლის, საბაჟო თანამშრომლობის და ევროს გაყალბების შესახებ საკითხებს. კანდიდატი და პოტენციური კან- დიდატი ქვეყნების მოსამზადებლად განსაზღვრულია გაწევრებამდე წი- ნასწარი დახმარების ინსტრუმენტი (IPA).234 დაფინანსებას ექვემდებარება 228 იხ.: https://tinyurl.com/yu3s32 ნანახია: 9.1.2019 წ. 229 EC Directorate-General for International Cooperation and Development / ევროკომისიის საერთაშორისო თანამშრომლობის და განვითარების გენერალური დირექტორატი. https://tinyurl.com/y7k3der7 ნანახია: 9.1.2019 წ. 230 European Civil Protection and Humanitarian Aid Operations / ევროპის სამოქალაქო დაცვისა და ჰუმანიტარული დახმარების ოპერაციები https://tinyurl.com/ya28bxza ნანახია: 9.1.2019 წ. 231 Euroepan Union External Action Service / ევროკავშირის საგარეო ქმედებათა სამსახური https://tinyurl.com/y7m6t3xg ნანახია: 9.1.2019 წ. 232 EU-IOM, FAQ on EU-IOM strategic partnership. https://tinyurl.com/y72guw9r ნანახია: 9.1.2019 წ. 233 ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია და თურქეთი არიან კანდიდატები. ალბანეთი, ბოსნია და ჰერცეგოვინა, ასევე კოსოვო პოტენციური კანდიდატები. 234 Instrument for Pre-accession Assistance იხ.: https://tinyurl.com/yb5m39gd ნანახია: 9.1.2019 წ. 66

თავი I: გლობალური კონტექსტი პროექტები – საზღვრის მართვის, სამართლის რეფორმის, თავშესაფრის, ორგანიზებულ დანაშაულთან და კორუფციასთან ბრძოლის სფეროებში. ტრენინგებისთვის კი, გამოიყენება ინფორმაციის გაცვლის ტექნიკური დახმარების (TAIEX)235 მექანიზმი. მიუხედავად იმისა, რომ კანდიდატ და პოტენციურ კანდიდატ ქვეყნებთან მოლაპარაკებები/თანამშრომლობა სხვადასხვა ეტაპზეა236 თითოეული მათ- განისთვის და მთლიანობაში რეგიონისთვის უვიზო მიმოსვლის მიზნით გან- ხორციელებულმა საქმიანობამ სერიოზული როლი ითამაშა (მათ შორის) მიგ- რაციის მართვის სფეროს რეფორმირების საქმეში. • ევროპის სამეზობლო პოლიტიკა (ENP) ENP-ის237 (2004 წ.) მიზანია, სამეზობლო ქვეყნებთან238 სტაბილური, უსაფ- რთხო და განვითარებაზე ორიენტირებული ურთიერთობების დამყარება. პრივილეგირებული თანამშრომლობის ეს ფორმა ეფუძნება პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ (PCA)239 ან ასოცირების შეთანხმებების (AA)240 ბაზას. კონკრეტული საქმიანობა ხორციელდება სამოქმედო გეგმის მეშვე- ობით, რის საფუძველზეც იწერება სამ წლიანი პოლიტიკური დღის წესრიგი. ევროკომისიის მიერ განახლებული (2015 წ.) ENP-ის სტრატეგიის ერთ-ერთი ცენტრალური თემაა მიგრაცია და მობილობა. 235 Technical Assistance Information Exchange. 236 განსაკუთრებით სპეციფიურია თურქეთთან, რომლის გაწევრების თემა კვლავ ხანგრძლივი მოლოდინის რეჟიმშია, ხოლო მის ტერიტორიაზე განთავსებულ სირიელ ლტოლვილთა თურქეთშივე დატოვების შესახებ ევროკავშირი ცალკე სამოლაპარაკებო რეჟიმშია გადართული. 237 იხ.: https://tinyurl.com/yb6sz9vk ნანახია: 9.1.2019 წ. 238 ალჟირი, სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელარუსი, ეგვიპტე, საქართველო, ისრაელი, იორდანია, ლიბანი, მოლდოვა, მაროკო, პალესტინის ოკუპირებული ტერიტორია, სირია, ტუნისი, უკრაინა და ასევე რუსეთი. 239 იხ.: https://tinyurl.com/y9rhaesz ნანახია: 9.1.2019 წ. 240 იხ.: https://tinyurl.com/y8toco2o ნანახია: 9.1.2019 წ. 67

თავი I: გლობალური კონტექსტი • აღმოსავლეთ პარტნიორობა (EAP)241 გაფართოების პოლიტიკის საფუძველზე 2009 წლის პრაღის სამიტზე242 ევ- როკავშირსა და აღმოსავლეთ ევროპის 6 სახელმწიფოს243 შორის გაფორმდა ერთობლივი დეკლარაცია,244 სადაც საშინაო საქმეებს ერთ-ერთი ცენტრა- ლური როლი აქვთ განკუთვნილი. მხარეებს შორის ფორმალური დიალოგი ხორციელდება სათანამშრომლო საბჭოების და ასოცირებისა და თანამშ- რომლობის კომიტეტების მეშვეობით. თავისუფლების, უსაფრთხოებისა და სამართლის საკითხებზე საექსპერტო ქვეკომიტეტები 2008 წლიდან მოქმე- დებს. უფრო მაღალ დონეზე კი საკითხები განიხილება იუსტიციის და ში- ნაგან საქმეთა მინისტრების შეხვედრებზე,245 რომლის შედეგებიც აისახება დეკლარაციებსა246 და განცხადებებში.247 პარტნიორობის მხარდასაჭერად დისკუსიებისა და სხვადასხვა საკითხებზე საერთო მიდგომების ჩამოყალიბების მიზნით, შექმნილია ოთხი თემატური პლატფორმა. თითოეული ასეთი პლათფორმა თავის ქვეშ აერთიანებს დარ- გობრივ პანელებს. იმ სამი პანელიდან, რომელთანაც DG-Home-ი საქმი- ანობს, ჩვენთვის საინტერესო ორია: – მ იგრაციის და თავშესაფრის პანელზე (2009 წ.) განიხილება თემებთან დაკავშირებული ყველა პრაქტიკული ასპექტები. მას მართავს ევროკომისია შვედეთის სამეფოს მიგრაციის საბჭოსა და IOM-ს დახმარებით. პანელში გაწევრიანებულია EaP-ის ექვსივე ქვეყანა; – ს აზღვრის ინტეგრირებული მართვის პანელს (2010 წ.) მართავს EEAS-ი DG-Near-თან248 და DG-Home-თან თანამშრომლობით. პანელი რელევან- ტური თემატური საკითხების განხილვების მიღმა მეთვალყურეობას უწევს 241 იხ.: https://tinyurl.com/y75kdysh ნანახია: 9.1.2019 წ. 242 ვარშავის (2011), ვილნიუსის (2013), რიგის (2015) სამიტები. 243 სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელორუსი, საქართველო, მოლდოვა და უკრაინა. 244 E U, Joint Declaration of the Prague Eastern Partnership Summit (Prague, 7.5.2009). https:// tinyurl.com/yb337jyf ნანახია: 9.1.2019 წ. 245 1-ელი 7-8.10.13 ქ. ლუქსემბურგში (ლუქსემბურგის დიდი საჰერცოგო), მე-2 29.1.15 ქ. რიგაში (ლატვიის რესპუბლიკა). 246 მაგალითისთვის იხ.: https://tinyurl.com/y8vlhmow ნანახია: 9.1.2019 წ. 247 მაგალითისთვის იხ.: https://tinyurl.com/ycxhggs2 ნანახია: 9.1.2019 წ. 248 DG Neighborhood and Enlargement. https://tinyurl.com/y9fv5r5v ნანახია: 9.1.2019 წ. 68

თავი I: გლობალური კონტექსტი საზღვრის ინტეგრირებული მართვის (IBM) EaP-ის მთავარი ინიციატივის249 (2010 წ.)250 ფარგლებში მიმდინარე საქმიანობას. ევროკავშირსა და EaP-ის ქვეყნებს ერთმანეთთან აკავშირებს პარტნიორო- ბა მობილობის სფეროში თანამშრომლობა, ვიზაფასილიტაციისა და რეად- მისიის შესახებ შეთანხმებები, სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაცია და უვიზო მიმოსვლა. EaP-ის დაფინანსება რამდენიმე მიზნობრივი ინსტრუმენტით ხდება: DG-Home-ის პირადი სახსრები – AMIF-ი და ISF-ი (შიდა უსაფრთხოების ფონდი); EaP-ის ქვეყნებთან თანამშრომლობის ინსტრუმენტი DG-Near- ის ENI (ევროპის სამეზობლოს ინსტრუმენტი), ასევე განვითარების და თანამშრომლობის გენერალური დირექტორატის251 GPGC-ი252 (გლობალური საზოგადოებრივი საქონელი და გამოწვევები) და TPMA (მიგრაციისა და თავშესაფრის თემატური პროგრამა). • რეგიონულ-გლობალური თანამშრომლობა ევროკავშირის ინტერესთა სფერო მხოლოდ უახლოესი სამეზობლოთი როდი შემოიფარგლება. სტრატეგიული, ეკონომიკური და უსაფრთხოების საკითხე- ბიდან გამომდინარე, გაერთიანების მიგრაციის მართვის პოლიტიკა მოიცავს მსოფლიოს, ფაქტობრივად ყველა რეგიონს. ამ რაკურსიდან დანახული ევ- როკავშირი უფრო გლობალური აქტორი გამოდის, ვიდრე რეგიონული, და გარკვეულ შემთხვევებში მას და გაეროს ბევრი „საზიარო~ თემა და საქმი- ანობა აკავშირებს. გეოგრაფიულად სამოქმედო არეალი შემდეგნაირად შეგვიძლია დავაჯგუფოთ: აღმოსავლეთი ნახევარსფერო – სამხრეთი ხმელთაშუაზღვისპირეთი, ცენტრა- ლური აზია, რუსეთი, ჩინეთი, ინდოეთი და აფრიკა; დასავლეთი ნახევარსფერო – ლათინური ამერიკა და კარიბის აუზი, აშშ და კანადა. ამავდროულად, რეგი- ონებში ორგანიზებულად სამუშაოდ გაერთიანება იყენებს ისეთ მოდულარულ დიალოგებს/პროცესებს, რომელთაგან პრიორიტეტულებად ითვლება: რაბატის (ცენტრალური და დასავლეთ აფრიკის ქვეყნებისთვის), ლათინური ამერიკის 249 იხ.: http://www.eap-ibm-capacitybuilding.eu/en/about/project ნანახია: 11.11.18 წ. 250 ი ნიციატივის მიზანია – ტრეფიკინგთან და უკანონო მიგრაციასთან ბრძოლა, საზღვრის მართვის სისტემების განვითარება, საუკეთესო პრაქტიკის გაზიარება და ა.შ. 251 იხ.: https://tinyurl.com/ycfx337j ნანახია: 9.1.2019 წ. 252 იხ.: https://tinyurl.com/ydbxxsbs ნანახია: 9.1.2019 წ. 69

თავი I: გლობალური კონტექსტი ქვეყნების, ბუდაპეშტის (აბრეშუმის გზის პარტნიორობის ქვეყნებისთვის), პრა- ღის (სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის და ცენტრალური აზიის ქვეყნებისათვის) და აღმოსავლეთ პარტნიორობის მიგრაციისა და თავშესაფრის პანელი (აღმო- სავლეთ პარტნიორობის 6 ქვეყნისათვის). – ს ამხრეთი ხმელთაშუაზღვისპირეთი. 2010 წლიდან „არაბული გაზაფხუ- ლის~ მიერ პროვოცირებული მიგრანტთა დიდი ნაკადები ჯერ სამხრეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის უახლოეს ქვეყნებს მიაწყდნენ, ხოლო მოგვი- ანებით გეზი ევროკავშირისკენ აიღეს. კრიზისზე253 საპასუხოდ, გაერთი- ანებამ GAMM-ის ფარგლებში კონკრეტული ზომები254 შეიმუშავა (აქტიური დიალოგი მიგრაციაზე,255 მობილობა და უსაფრთხოება და შესაძლო პარტ- ნიორობით მობილობისათვის), რაც ორ მიზანს ემსახურება: არალეგალური მიგრაციის პრევენცია და ლეგალური მობილობის რეგულირება. საქმიანო- ბის თავდაპირველი მიზნის – პარტნიორობა მობილობისთვის – მიღწევის შემდეგ შესაძლებელი იქნება გამარტივებულ უვიზო მიმოსვლაზეც საუბა- რი, რასაც წინ უნდა უსწრებდეს რეადმისიის შესახებ ხელშეკრულება.  ხმელთაშუაზღვის რეგიონთან ევროკავშირის თანამშრომლობა 1995 წლიდან იღებს სათავეს და მოიცავს მიგრაციის, სოციალური ინტეგრა- ციის, სამართლის და უსაფრთხოების სფეროებს. გაერთიანებას რეგი- ონის ქვეყნებთან256გაფორმებული აქვს ასოცირების შეთანხმებები, რაც ივსება ENP-ის სამოქმედო გეგმებით და ხორციელდება მიზნობრივი პროგრამით257 (Euromed Migration).258 დახმარების უპირველესი მიზანია სამეზობლოს ქვეყნებში მართვის მექანიზმების და ცხოვრების დონის გაუმჯობესება, რაც, ერთი მხრივ, შეამცირებს არალეგალური მიგრაციის გამომწვევ მიზეზებს, ხოლო, მეორე მხრივ უზრუნველყოფს მობილობას იმ მასშტაბით, რაც (მათ შორის) ესაჭიროება ტურიზმისა და შრომითი მიგრა- ციის მოთხოვნების დაკმაყოფილებას. – რ უსეთთან, ჩინეთთან და ინდოეთთან თანამშრომლობა სამხრეთ ხმელთა- შუაზღვისპირეთისგან განსხვავებულია და უფრო ეკონომიკური ინტერესე- 253 იხ.: https://tinyurl.com/yd5cplrk ნანახია: 9.1.2019 წ. 254 E U, Communication on migration (Brussels, 4.5.2011). https://tinyurl.com/yag8mlfv ნანახია: 9.1.2019 წ. 255 E U, A dialogue for migration, mobility and security with the southern Mediterranean countries (Brussels, 24.5.2011). https://tinyurl.com/y9dfs6kw ნანახია: 9.1.2019 წ. 256 ლიბიის და სირიის გარდა. 257 ასევე, იხ.: ქვემოთ გლობალურ-რეგიონული თანამშრომლობა. 258 იხ.: http://www.euromed-migration.eu/ ნანახია: 9.1.2019 წ. 70

თავი I: გლობალური კონტექსტი ბიდან მომდინარეობს. რუსეთთან გაფორმებული ვიზაფასილიტაციისა და რეადმისიის შეთანხმებების საფუძველზე დაწყებულია მოლაპარაკებები უვიზო მიმოსვლასთან დაკავშირებით. თუმცა ბოლო დროს მხარეთა შო- რის პოლიტიკურ ნიადაგზე გამოწვეული დაძაბულობის გამო ეს პროცესიც, ფაქტობრივად შეჩერებულია. მსხვილ სავაჭრო და პრიორიტეტულ პარტ- ნიორ ჩინეთთან კი, გაერთიანების მიგრაციული საკითხები GAMM-ის ბაზა- ზე რეგულირდება ურთიერთგაგების მემორანდუმით.259 ეს გამარტივებულ სავიზო საკითხებთან ერთად მოიცავს თანამშრომლობას რეადმისიისა და არალეგალურ მიგრაციასთან ბრძოლის ასპექტებში. ინდოეთთან თანამშ- რომლობა ხაზგასმულია ე.წ. სტოკჰოლმის პროგრამაში,260 ხოლო მიგრაცი- ისა და მობილობის შესახებ მაღალი დონის ორმხრივი დიალოგი 2006 წელს დაიწყო და ისიც GAMM-ის მხარდაჭერით ვითარდება. – ც ენტრალურ აზიასთან261 თანამშრომლობა დიდწილად განაპირობა გაერთიანების აღმოსავლეთით, სამხრეთ კავკასიის რეგიონში გაფარ- თოებამ. ამ რეგიონთან ურთიერთობის სტრატეგია, სხვათა შორის, მოიცავს ტრეფიკინგისა და საზღვრის მართვის საკითხებს, რომელიც ხორციელდება ცენტრალური აზიისათვის საზღვრის მართვის ინიცი- ატივის (BOMCA) ფარგლებში. – ა ფრიკა, როგორც მიგრანტთა წარმოშობის ერთ-ერთი მთავარი არე- ალი, ევროკავშირის განსაკუთრებული ინტერესის საგანია. გაერთიანე- ბა GAMM-ის ოთხივე მიმართულებით აწარმოებს დიალოგს ორმხრივ, რეგიონულ და კონტინენტურ დონეზე. თანამშრომლობის ტრადიციული ასპექტების მიღმა საგანგებო აქცენტი კეთდება ინტელექტის გადინე- ბის შედეგებთან გამკლავების, ასევე მიგრაციისა და ქვეყნის განვითა- რების დაკავშირების მიზნით აფრიკული დიასპორის როლის გაზრდაზე. კონტინენტის მასშტაბით ევროკავშირი-აფრიკის პარტნიორობა მიგრაციის, მობილობისა და დასაქმების (MME)262 მიმართულებით უკავშირდება 2007 წელს ქ. ლისაბონში (პორტუგალია) გამართულ ორმხრივ სამიტს და იქ მიღებულ 2008-2010 წლების სტრატეგიას ფორმულით გაერთიანება + აფრიკის ყველა ქვეყანა (სამხრეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის ჩათვლით). 259 იხ.: https://tinyurl.com/y9x2mnq9 ნანახია: 9.1.2019 წ. 260 E U, The Stockholm Programme – An open and secure Europe serving and protecting the citizens (2.12.2009). https://tinyurl.com/y8h2z7ng ნანახია: 9.1.2019 წ. 261 ყაზახეთი, უზბეკეთი, ყირგიზეთი, ტაჯიკეთი, თურქმენეთი. 262 იხ.: https://tinyurl.com/y8lbqtq2 ნანახია: 10.1.2019 წ. 71

თავი I: გლობალური კონტექსტი – ლ ათინური ამერიკისა და კარიბის აუზის ქვეყნების თანამეგობრობას- თან (CELAC) გაერთიანებას აკავშირებს ისტორიული, კულტურული და ეკონომიკური ურთიერთობები, რის საფუძველზეც 1999 წელს მოხდა შეთანხმება ორმხრივ სტრატეგიულ პარტნიორობაზე.263 მიგრაციის სფეროში ორმხრივი თანამშრომლობის ჩარჩოა ევროკავშირი-CELAC-ის სტრუქტურიზებული და საყოველთაო დიალოგი (2009 წ.), სადაც ცენტ- რალური თემაა მიგრაციის მართვის მექანიზმების გამართვა და მიგრა- ციის განვითარების სფეროსთან კავშირის გამყარება. – ა შშ-სა264 და კანადასთან265 თანამშრომლობა მოიცავს ექსკლუზიურად უსაფრთხოების მიმართულებებს. ევროკავშირის სტრატეგიული პარტ- ნიორების ინტერესის სფეროში შედის – სავიზო, სასაზღვრო, პერსო- ნალურ მონაცემთა დაცვის, მგზავრთა ვინაობის ჩანაწერების (PNR) და ტერორიზმის საკითხები. ასეთია მოკლე აღწერა იმ ინსტრუმენტებისა, რითაც გაერთიანება ოპერი- რებს თავის საზღვრებს მიღმა. მაგრამ კავშირის საგარეო ქმედებაზე საუბ- რისას გვერდს ვერ ავუვლით იმ რეგიონულ პროცესებს, რომელთა როლი მნიშვნელოვანია და დღევანდელი რეალობის გათვალისწინებით ეს მნიშვნე- ლობა უფრო იზრდება. როგორც აღინიშნა, გაერთიანების პატრონაჟით ხუთი პრიორიტეტული პროცესი მიმდინარეობს. ქვემოთ მოყვანილია თითოეული მათგანის, აგრეთვე სხვათა მოკლე აღწერა და განხილულია პროცესის არსი, მნიშვნელობა და სამომავლო პერსპექტივები. • ბუდაპეშტის პროცესი266 საკონსულტაციო ფორუმი 50-ზე მეტი სახელმწიფოსა და 10-ზე მეტი საერ- თაშორისო ორგანიზაციის წარმომადგენელთათვის. პროცესი მიზნად ისა- ხავს მოწესრიგებული მიგრაციისთვის განვითარებული და მდგრადი სის- ტემების შექმნას. მისი მონაწილეები არიან ევროპის რეგიონის ქვეყნები, წარმოდგენილნი გაფართოებული შემადგენლობით. დიალოგის ფორმატში 263 მიგრაცია ამ თანამშრომლობის მსხვილი თემაა და მოცულია ევროკავშირი-CELAC-ის სამოქმედო გეგმაში. იხ.: https://tinyurl.com/y9pv7u7e ნანახია: 10.1.2019 წ. 264 ტრანს-ატლანტიკური დღის წესრიგის ფარგლებში, EU, The New Transatlantic Agenda. https://tinyurl.com/ybdaydwb ნანახია: 10.1.2019 წ. 265 ევროკავშირი-კანადის საპარტნიორო დღის წესრიგი, EU-Canada Summit, EU-Canada Partnership Agenda (Ottawa, 18.3.2004). https://tinyurl.com/y83buw34 ნანახია: 10.1.2019 წ. 266 იხ.: https://www.budapestprocess.org/ ნანახია: 10.1.2019 წ. 72

თავი I: გლობალური კონტექსტი წარმართული პროცესის მიზანია ინფორმაციისა და საუკეთესო გამოცდილე- ბის გაზიარება ლეგალური და არალეგალური მიგრაციის ისეთ საკითხებზე, როგორებიცაა – მიგრაციის მართვა, თავშესაფარი, ვიზა, საზღვრის მართვა, ტრეფიკინგი, მიგრანტთა არალეგალური გადაყვანა საზღვარზე, რეადმისია- დაბრუნება და ა.შ. პროცესის ინიცირება 1991 წელს მოახდინა გერმანიამ, როგორც ევროპის 26 ქვეყანას შორის ერთ-ერთმა, რომელიც მუშაობდა გაზრდილი არალეგალური მიგრაციის წინააღმდეგ მიმართული ქმედითი ღონისძიებების შემუშავებაზე. დღეის მდგომარეობით, ბუდაპეშტის პროცესის თავმჯდომარე ქვეყანაა თურქეთი, ხოლო თანათავმჯდომარე უნგრეთი. საგულისხმოა ისიც, რომ დღესაც, 27 წლის შემდგომ, გერმანია კვლავ აქტიურ მოთამაშედ რჩება მიგრაციის პოლიტიკის ფორმირების საქმეში. ამას GCM-ის შემუშავებაში მისი აქტიური მონაწილეობა და ლობირებაც ადასტურებს. დაარსების დღიდან პროცესმა გაიარა განვითარების სხვადასხვა ეტაპი. პირველი (1993-2003 წწ.) ორიენტირებული იყო ცენტრალური და ევროკავშირის არაწევრ აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებზე. თანამშრომლობა, ასევე, მიმდინარეობდა სამხრეთ–აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებთან. მეორე ეტაპი (2003-2009 წწ.) ითვალისწინებდა ბუდაპეშტის პროცესის თანამშრომლობის ფორმატში დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის (დსთ) ქვეყნების ჩართვასა და პროცესის ქსელის აღმოსავლეთის მიმართულებით გაფართოებას. მესამე ფაზა დაიწყო 2010 წელს და, ძირითადად, მოიცავს რეგიონულ მიდგომას. დღეისათვის პროცესი უფრო გაიზარდა და მასში ახალი წევრების სახით ჩაერთნენ ე.წ. აბრეშუმის გზის რეგიონის ქვეყნები (ავღანეთი, პაკისტანი, ერაყი). მესამე ფაზას აქვს სამი რეგიონული პრიორიტეტი და სამი სამუშაო ჯგუფი: ევროპის სამხრეთ- აღმოსავლეთ რეგიონი (თავმჯდომარე ხორვატია), შავი ზღვის რეგიონი (თავმჯდომარე ბულგარეთი) და აბრეშუმის გზის რეგიონი (თავმჯდომარე თურქეთი). პროცესი მიმდინარეობს სახელმწიფოთაშორის ფორმატში. იგი წევრ ქვეყ- ნებსა და სხვა მონაწილე მხარეთა წარმომადგენლებს საშუალებას აძლევს, შეხვდნენ და თანასწორ საწყისებზე განიხილონ საკითხები, რომლებიც მათი საერთო ინტერესის სფეროს განეკუთვნება, და გაცვალონ ინფორმაცია. პრო- ცესის ფარგლებში დაგეგმილი ყველა ღონისძიება წარიმართება ICMPD-ს ადმინისტრაციული და საკონსულტაციო მხარდაჭერით. პროცესი არის მოქ- ნილი და ღია ყველა დაინტერესებული ქვეყნისა და საერთაშორისო ორგა- 73

თავი I: გლობალური კონტექსტი ნიზაციისთვის, რომლებიც აქტიურად მუშაობენ მიგრაციის მიმართულებით. ფორუმს გააჩნია არაფორმალური ხასიათი და ეფუძნება რეკომენდაციებსა და დასკვნებს. 2006 წლიდან პროცესს თურქეთი თავმჯდომარეობს (უნგრეთი რჩება თა- ნათავმჯდომარედ). მუშაობისას დიდი ყურადღება ექცევა პროცესის განგ- რძობადობას და განსახილველი საკითხების გავრცობას. ტრადიციულად, ინტერესთა სფეროში შედის: დაბრუნება, რეადმისია, საზღვრის მართვა და თავშესაფარი, ქვეყანაში შემოსვლა და იმიგრაციის პოლიტიკა, შრომითი მიგ- რაცია, ინტეგრაცია და რეინტეგრაცია. გერმანიის მსგავსად, თანამედროვე მიგრაციულ პროცესებში თურქეთის როლიც სპეციფიკურია. ორ მილიონამ- დე სირიელი ლტოლვილის მასპინძელ ქვეყანას, რომელსაც ევროკავშირთან (სხვათა შორის) მიგრაციაზე რეფერირებით მიჰყავს მოლაპარაკებები, საკუ- თარი გავლენა გააჩნია პროცესზე და მისი გავლით დიდი ალბათობით გლო- ბალურ საკითხებზეც. სხვათა მსგავსად, ბუდაპეშტის პროცესის საქმიანობის ჩარჩოს განსაზღვრავს დეკლარაციები/კომუნიკეები,267 რომელთაც მონაწილე ქვეყნების წარმომადგენელი მაღალი რანგის მოხელეები იმუშავებენ და მათი მინისტ- რები ამტკიცებენ. დოკუმენტებს თან სდევს კონკრეტული, მრავალწლიანი სამოქმედო გეგმები. აქამდე მიღებული ყველა ასეთი დოკუმენტი, თავის მხრივ, საინტერესო და სპეციფიკური დატვირთვის მატარებელია. თუმცა, ბუდაპეშტის პროცესის 2019 წლის მინისტრთა დეკლარაცია268 ნამდვილად გამორჩეულია. მისმა წარმატებულმა განხორციელებამ შეიძლება განამტკი- ცოს პროცესების და თავად ევროკავშირის პოზიციები, გაეროს კი შესძინოს დამატებითი, ძლიერი რეგიონული ინსტრუმენტი. 267 ბუდაპეშტის პროცესს ასეთი 6 აქვს (1991, 1993, 1997, 2003, 2013, 2019 წწ.) იხ.: https:// tinyurl.com/y8d2ro2f პრაღის პროცესს 3 (2009, 2011, 2016 წწ.) იხ.: https://tinyurl.com/ ya9aa7xd რაბატის პროცესს 5 (2006, 2008, 2011, 2014, 2018 წწ.) იხ.: https://tinyurl. com/y9jean3d ხარტუმის პროცესს 2 (2014, 2015 წწ.) იხ.: https://tinyurl.com/ybgc6g8m ნანახია: 10.1.2019 წ. 268 იხ.: https://www.budapestprocess.org/component/attachments/download/379; ნანახია: 15.5.2019 74

თავი I: გლობალური კონტექსტი • მიგრაციისა და თავშესაფრის პანელი269 მიგრაციის საკითხებზე საერთაშორისო თანამშრომლობის ფორმატი, რომე- ლიც ფუნქციონირებს აღმოსავლეთ პარტნიორობის მეოთხე პლატფორმის – „მობილობა და ხალხთა შორის კონტაქტები~ ბაზაზე. პანელის ფარგლებში იმართება სხდომები და სამუშაო შეხვედრები მიგრაციის სფეროში მიმდი- ნარე ისეთ აქტუალურ და მნიშვნელოვან საკითხებზე, როგორებიცაა – ლე- გალური და არალეგალური მიგრაცია, თავშესაფრის საკითხები, მიგრაციის სტატისტიკა და სხვ. შეხვედრები იმართება დღის წესრიგში მდგომი თემების მიხედვით წელიწადში რამდენიმეჯერ და მას ორგანიზებას უწევს ერთი ევ- როკავშირის და ერთი აღმოსავლეთ პარტნიორობის წევრი ქვეყანა. შეხვედ- რებში მონაწილეობენ ევროკავშირის, სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციები- სა და აღმოსავლეთ პარტნიორობის წევრი ქვეყნები. პანელი შეიქმნა ე.წ. სოდერკოპინგის პროცესის ბაზაზე, რომელიც ფუნქციონირებდა 2001-დან 2011 წლამდე. 2001 წელს შვედეთის, როგორც ევროკავშირის თავმჯდომარის მიერ ინიცირებული პროცესის მიზანი იყო გაერთიანების აღმოსავლეთის მიმართულებით გაფართოებასთან დაკავშირებულ გამოწვევებზე ადეკვატური რეაგირება და მიგრაციისა და თავშესაფრის საკითხებთან დაკავშირებით კოორდინაციის ამაღლების ხელშეწყობა. სოდერკოპინგის პროცესი დაიწყო 2001 წელს ლიტვის, ბელარუსის, პოლო- ნეთის, უკრაინისა და პროექტის პარტნიორების – მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის და შვედე- თის მიგრაციის სამსახურის წარმომადგენელთა საკოორდინაციო შეხვედ- რით, შვედეთის ქალაქ სოდერკოპინგში, საიდანაც მომდინარეობს მისი თავ- დაპირველი დასახელება. მომდევნო წლებში პროცესს შეუერთდნენ ლატვია, მოლდოვა, უნგრეთი, სლო- ვაკეთი, რუმინეთი და ესტონეთი. 2011 წელს კი, საქართველოს მიგრაციის სა- კითხთა სამთავრობო კომისიის გადაწყვეტილებით, პროცესს შეუერთდა საქარ- თველო. იმავე წელს პროცესის წევრები გახდნენ სომხეთი და აზერბაიჯანი. პროცესს ფინანსურად მხარს უჭერდა შვედეთის საგარეო საქმეთა სამინის- ტრო. თავდაპირველი პარტნიორობაზე დამყარებული ურთიერთობებიდან პროცესი 2010 წელს გადავიდა მთავრობათაშორის ურთიერთობებზე. იმავე 269 იხ.: http://www.eapmigrationpanel.org/ ნანახია: 10.1.2019 წ. 75

თავი I: გლობალური კონტექსტი წელს ბუდაპეშტის სამიტზე შვედეთი ერთი წლის ვადით აირჩიეს თავმჯდო- მარედ. ამჟამად თავმჯდომარის ინსტიტუტი გაუქმდა და ჩანაცვლდა სხდო- მების თანაორგანიზებით, როდესაც ქვეყნები ხელმძღვანელობენ თემატურ მიმართულებებს. • რაბატის პროცესი270 2006 წელს საფრანგეთის, ესპანეთის, მაროკოსა და სენეგალის მიერ დაარსებული ევრო-აფრიკული დიალოგის ფარგლებში, 60-ზე მეტი ქვე- ყანა და ორგანიზაცია271 რეგულარულად იკრიბება, რათა ტექნიკურ და მაღალი რანგის მოხელეთა დონეზე განიხილოს მიგრაციასა და განვითა- რებასთან დაკავშირებული საკითხები. შეხვედრებს ICMPD-ის, როგორც პროცესის სამდივნოს, დახმარებით აჯამებენ სტრატეგიული მიზნების განსაზღვრაზე კონცენტრირებული ევრო-აფრიკული მინისტერიალები. რაბატის პროცესი დაარსდა, როგორც დაბალანსებული, პრაგმატული და ოპერატიული თანამშრომლობის მექანიზმი დასავლეთი და ცენტრალური აფრიკიდან წამოსული მიგრანტების წარმოშობის, ტრანზიტის და დანიშ- ნულების ქვეყნებს შორის. პროცესი არის საკონსულტაციო ხასიათისა და აერთიანებს წარმოშობის, ტრანზიტის, ასევე დანიშნულების ქვეყნებს და მიგრაციულ გზებს, რითაც ცენტრალურ, დასავლეთ და ჩრდილოეთ აფრიკას აკავშირებს ევროპასთან. იგი მუშაობს კონკრეტულ და სათანადო რეაგირების მექანიზმებზე აფრიკა- სა და ევროპაში, სადაც კარგად მართულ მიგრაციაში იგულისხმება შესაძ- ლებლობები ინდივიდებისა და სახელმწიფოებისთვის. მიდგომა ემყარება სიღარიბესთან ბრძოლის პრინციპებს, მდგრადი განვითარების და თანაგან- ვითარების სტიმულირებას და მიგრანტთა და ლტოლვილთა უფლებების და ღირსების პატივისცემას. 270 იხ.: https://tinyurl.com/y72a2lkt ნანახია: 10.1.2019 წ. 271 მათ შორის ევროკავშირი და დასავლეთ აფრიკის სახელმწიფოთა ეკონომიკური თანამეგობრობა (ECOWAS). 76

თავი I: გლობალური კონტექსტი • MME – აფრიკა-ევროკავშირის პარტნიორობა მიგრაციის, მობილობის და დასაქმების შესახებ272 2007 წლის დეკემბერს ლისაბონში გამართულ „მეორე ევრო-აფრიკულ სა- მიტზე~ აფრიკისა და ევროპის ქვეყნების ლიდერებმა დაამტკიცეს აფრიკა- ევროკავშირის ერთობლივი სტრატეგია. სტრატეგიის პირველ სამოქმედო გეგმაში განსაზღვრული რვა პარტნიორობიდან ერთ-ერთია – „მიგრაციის, მობილობის და დასაქმების~ პარტნიორობა. იგი ორიენტირებულია აფრიკაში უკეთესი სამუშაო ადგილების და კარგად მართული მიგრაციული პოლიტიკის შექმნაზე. სტრატეგიის მეორე სამოქმედო გეგმა დამტკიცდა აფრიკა-ევროკავშირის მესამე სამიტზე, რომელიც გაიმართა 2010 წლის ნოემბერში ტრიპოლიში (ლიბიის სახელმწიფო). გეგმა განსაზღვრავდა თანამშრომლობის სფეროებს 2011-2013 წლებისთვის და ხაზს უსვამდა უმაღლეს განათლებას, როგორც ამ პარტნიორობის ინტეგრირებულ ნაწილს. იგი მოიცავდა ორ მთავარ კომპო- ნენტს: 1) დიალოგის გაძლიერება და 2) კონკრეტული ღონისძიებების იდენ- ტიფიცირება და განხორციელება. ამ თანამშრომლობის ფარგლებში ევროკომისიამ (EC) და აფრიკული კავში- რის კომისიამ (AUC) წამოიწყეს ერთობლივი ინიციატივა – „მიგრაციის, მობი- ლობის და დასაქმების პარტნიორობის~ (MME Partnership) მხარდასაჭერად. ინიციატივის მიზანია თანამშრომლობის ღია ჩარჩოს ჩამოყალიბება კონ- სულტაციებისთვის, რომელიც ეფუძნება საერთო ინტერესებზე მორგებულ თემატურ და გეოგრაფიულ არეალს და ემსახურება ძირითად დაინტერესე- ბულ მხარეთა ლიდერობის ჩართულობის გაძლიერებას და ინფორმაციის და საუკეთესო გამოცდილების გაზიარების ხელშეწყობას. • პრაღის პროცესი273 მიგრაციის შესახებ მიზნობრივი დიალოგი და პოლიტიკის პროცესი, რომე- ლიც ხელს უწყობს ევროკავშირის, შენგენის სივრცის, აღმოსავლეთ პარტ- ნიორობის, რუსეთის, თურქეთის, დასავლეთ ბალკანეთის და ცენტრალური აზიის ქვეყნებს შორის თანამშრომლობას მიგრაციის სფეროში. 272 იხ.: https://tinyurl.com/y9jg5s4a ნანახია: 10.1.2019 წ. 273 იხ.: https://www.pragueprocess.eu/en/about ნანახია: 10.1.2019 წ. 77

თავი I: გლობალური კონტექსტი პროცესი დაარსდა გაერთიანების მიერ დაფინანსებული პროექტის – „მიგრა- ციის სფეროში პარტნიორობის ჩამოყალიბება~274 ფარგლებში. მისი ინიცირე- ბა მოხდა ევროკავშირში ჩეხეთის პრეზიდენტობისას, 2009 წლის აპრილში, პრაღის პროცესის პირველ მინისტერიალზე მიღებული ერთობლივი დეკლა- რაციით. დეკლარაციის პოლიტიკური ჩარჩოს ფარგლებში წევრი ქვეყნები შეთანხ- მდნენ: მიგრაციის მართვის სფეროში თანამშრომლობის გაგრძელებაზე; ქვეყნებს შორის მიგრაციის სფეროში მჭიდრო თანამშრომლობის მიზნით შეთანხმებული პრინციპების და ელემენტების შესწავლა-განვითარებაზე; ყოვლისმომცველ, დაბალანსებულ, პრაგმატულ და ოპერატიულ მიდგომებ- ზე; მიგრანტთა და მათი ოჯახის წევრების, ასევე ლტოლვილთა უფლებების და ადამიანური ღირსების პატივისცემაზე. ერთობლივი დეკლარაციით და პრაღის პროცესის მე-2 მინისტერიალზე (2016 წ.) დამტკიცებული 2012-2016 წწ. სამოქმედო გეგმით განისაზღვრა შემდეგი ძირითადი პრინციპები და თანამშრომლობის სფეროები: – არალეგალური მიგრაციის პრევენცია და მის წინააღმდეგ ბრძოლა; – რეადმისია, ნებაყოფლობითი დაბრუნება და მდგრადი რეინტეგრაცია; – ლეგალური მიგრაცია, განსაკუთრებული აქცენტით შრომით მიგრაციაზე; – ლეგალურად მცხოვრებ მიგრანტთა ინტეგრაცია; – მიგრაცია, მობილობა და განვითარება; – შესაძლებლობების გაძლიერება თავშესაფრისა და საერთაშორისო დაცვის სფეროში.  თანამშრომლობის ექვსივე სფერო გარკვეულწილად ასახავს GAMM-ის ამოცანებს, რა კონტექსტშიც პრაღის პროცესს მიენიჭა უპირატესობა, როგორც აღმოსავლეთისკენ მიმართულ რეგიონულ დიალოგს. 2015 წელს წევრმა ქვეყნებმა შეაფასეს პრაღის პროცესის სამოქმედო გეგმის 2012- 2014 წლების პერიოდი და დაასკვნეს, რომ დეკლარაციით განსაზღვრული თანამშრომლობის ყველა სფერო თავსებადია მათი ქვეყნების მიგრაციის პოლიტიკასთან და ავსებს სხვა მიმდინარე საერთაშორისო ფორუმებს. ამავდროულად, პრაღის პროცესის ღონისძიებებმა მისცა მნიშვნელოვანი სტიმული წევრ ქვეყნებს მიგრაციის მართვის სისტემების მოდიფიცირე- ბისთვის. 274 იხ.: https://tinyurl.com/ybdn7z8b ნანახია: 10.1.2019 წ. 78

თავი I: გლობალური კონტექსტი 2016 წლის 20 სექტემბერს სლოვაკეთის თავმჯდომარეობით გამართულ პრა- ღის პროცესის მე-3 მინისტერიალზე ბრატისლავაში დამტკიცდა ერთობლი- ვი დეკლარაცია,275 რომელმაც პროცესს მიანიჭა მანდატი 2017-2021 წლებში მოქმედებებისთვის. • ევროკავშირის და ლათინური ამერიკის ქვეყნების სტრუქტურიზებული დიალოგი მიგრაციაზე276 მიგრაციის საკითხებზე რეგიონთაშორისი დიალოგი (EU-LAC) ლათინური ამერიკისა და კარიბის აუზის ქვეყნებთან გაერთიანებამ 2009 წელს დაიწყო. გადაწყვეტილება მომდინარეობს 2008 წელს პერუში გამართული EU-LAC-ის უმაღლესი დონის შეხვედრაზე აღებული ვალდებულებებიდან. საზიარო პასუხისმგებლობის პრინციპზე დაყრდნობით, დიალოგი ყურადღებას ამახვილებს საერთო გამოწვევებსა და სათანამშრომლო საკითხებზე. მხარეთა ინტერესს რამდენიმე კონკრეტული თემა წარმოადგენს – კავშირი მიგრაციასა და განვითარებას შორის; ლეგალური და არალეგალური მიგრაცია; მიგრაცია და ადამიანის უფლებები; ბრძოლა რასიზმისა და დისკრიმინაციის ყველა სახის გამოვლინებასთან; არალეგალურ მდგომარეობაში მყოფ მიგრანტთა მიმართ გამოსაყენებელი საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული ზომები; ღირსეული ნებაყოფლობითი დაბრუნება; ბრძოლა ტრეფიკინგთან და უკანონო გადაყვა- ნასთან, ასევე დოკუმენტების გაყალბებასთან. დიალოგში მიღწეული პროგრესი ფასდება გადაწყვეტილების მიმღებ პირთა რეგულარული შეხვედრების დროს, რის შემდეგაც შედეგები განიხილება EU-LAC-ის სამიტებზე. • მ იგრაცია ევროპულ და ხმელთაშუაზღვისპირა ქვეყნებს შორის IV (EUROMED Migration IV)277 ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული და ICMPD-ის მიერ განხორციელებუ- ლი პროექტის – EUROMED Migration IV – მიზანია, მხარი დაუჭიროს ევრო- კავშირის წევრ და ევროპის სამეზობლო ინსტრუმენტის სამხრეთის პარტ- ნიორ ქვეყნებს შორის ყოვლისმომცველ, კონსტრუქციულ და ოპერატიულ დიალოგს და ურთიერთთანამშრომლობის ჩარჩოს შექმნას. 275 იხ.: https://tinyurl.com/ya9aa7xd ნანახია: 10.1.2019 წ. 276 იხ.: https://tinyurl.com/yctzqrpz ნანახია: 10.1.2019 წ. 277 იხ.: http://www.euromed-migration.eu/ ნანახია: 10.1.2019 წ. 79

თავი I: გლობალური კონტექსტი პროექტი ეყრდნობა სამი წინამორბედის (2004-2015 წწ.) შედეგებს და აქტივობე- ბიც მორგებულია ორ მთავარ კომპონენტზე: ხელი შეუწყოს ჩრდილოეთ-სამხრე- თის და სამხრეთ-სამხრეთის ეფექტიან რეგიონულ დიალოგს და თანამშრომლობას მიგრაციის და საერთაშორისო დაცვის ოთხ ძირითად სფეროსთან დაკავშირებულ საკითხებზე (სამართლებრივი დაცვა, არალეგალური მიგრაცია, მიგრაცია და გან- ვითარება და საერთაშორისო დაცვა); შესაძლებლობების გაძლიერება ახალი, შე- დეგზე ორიენტირებული მიდგომის გამოყენებით, რომელიც მოიცავს რეგიონულ დონეზე აქტივობებს, სპეციალიზებულ ეროვნულ სასწავლო პროგრამებს და მცირე აქტივობების განსახორციელებლად მიზნობრივი ტექნიკური დახმარების პაკეტს, შესაბამისი პარტნიორებისთვის. მიგრაციისადმი უფრო დაბალანსებული მიდგომების განვითარების მიზნით, ორივე კომპონენტი მხარდაჭერილია ჰორი- ზონტალური და ურთიერთგადამკვეთი თემით, რაც გამიზნულია ფაქტებზე და- ფუძნებული ცოდნის შეგროვებასა და ეფექტიან კომუნიკაციაზე. პროექტი აგრეთვე ითვალისწინებს ყოვლისმომცველ მიდგომას და სამოქალა- ქო საზოგადოების წარმომადგენელთა (კერძო სექტორი, სავაჭრო კავშირები, უნივერსიტეტები, ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები, მედია, მიგ- რანტთა გაერთიანებები და სამოქალაქო საზოგადოების ყველა სხვა შესაბამისი სუბიექტი) ჩართულობას ღონისძიებების განხორციელების ყველა ფაზაზე. • ხარტუმის პროცესი278 2012 წლიდან სინაისა და იემენის უდაბნოებში აღმოსავლეთ აფრიკის მოქა- ლაქეთა გახშირებული მოტაცებისა და ექსპლუატაციის გამო ტრეფიკინგის გამოწვევის წინაშე დამდგარი ეგვიპტის, ერიტრეის, ეთიოპიისა და სუდანის აქტიური ჩართულობით, 2014 წელს საფუძველი ჩაეყარა აფრიკული კავში- რის – აფრიკული რქის ინიციატივასა279 და ხარტუმის პროცესს. დიალოგი არის ერთგვარი პლატფორმა პოლიტიკური თანამშრომლობისათ- ვის აფრიკული რქის ქვეყნებსა და ევროპას შორის. აგრეთვე ევროკავში- რი-აფრიკული რქის მიგრაციული გზის ინიციატივის სახელით ცნობილი ამ კონტინენტთაშორის ჩარჩოში რამდენიმე მსხვილი მიზანი ერთიანდება: – მ იგრაციისა და მობილობის სფეროებში გაფართოებული თანამშრომლობის მიზნით განგრძობადი დიალოგის ჩამოყალიბება; 278 იხ.: https://tinyurl.com/ybgc6g8m ნანახია: 10.1.2019 წ. 279 African Union Horn of Africa Initiative on Human Trafficking and Smuggling of Migrants (AU HoAI). 80

თავი I: გლობალური კონტექსტი – ტრეფიკინგთან და უკანონო გადაყვანასთან დაკავშირებული კონკრეტული პროექტების იდენტიფიცირება და განხორციელება; – ე ვროკავშირი-აფრიკული რქის წარმოშობის, ტრანზიტისა და დანიშნულე- ბის ქვეყნებს შორის მიგრაციულ გზებთან დაკავშირებული თანამშრომლო- ბის წახალისება. • რეგიონული დიალოგები მიგრაციის საკითხებზე: ცნებები280 ზემოაღნიშნულ რეგიონებში მიგრაციის საკითხებზე მთავრობათაშო- რის დონეზე რეგულარული შეხვედრები 1980-იანი წლებიდან დაიწყო. ლიტერატურაში ამ ტიპის მთავრობათაშორის საქმიანობებს ეწოდა „რე- გიონული დიალოგი მიგრაციაზე~281 ან „რეგიონული საკონსულტაციო პროცესი~.282 IOM ასახელებს283 RCP-ის ექვს მთავარ მახასიათებელს:284 – მ რავალჯერადი რეგიონული შეხვედრები,285 სადაც განიხილება კონკრეტუ- ლი საკითხები მიგრაციის სფეროდან; – შეხვედრები არაფორმალური ხასიათისაა, ე.ი. მონაწილეები არ იმყოფებიან მომლაპარაკებლის რეჟიმში და, არ უწევთ თავიანთი ეროვნული ინტერესე- ბის ან პოზიციების დაცვა; 280 წინამდებარე ნაწილი მომზადებულია თურქეთის რესპუბლიკის (როგორც ბუდაპეშტის პროცესის თავმჯდომარე ქვეყნის) საგარეო საქმეთა სამინისტროს დაკვეთით შესრულებული ICMPD-ის კვლევის (რეგიონული მიგრაციული დიალოგები და გლობალური მიგრაციისა და განვითარების დღის წესრიგი – კვლევა მიგრაციის ხუთ რეგიონულ დიალოგზე, ფოკუსით აფრიკის, აზიის და ევროპის ქვეყნებზე – Regional Migration Dialogues and the Global Migration and Development Agenda – A Study on Five Regional Migration Dialogues Bringing Together Countries in Africa, Asia and Europe. ქ. ვენა 2016 წლის აპრილი) მიხედვით. https://tinyurl.com/ ycsg5vy4 ბრძანებით. ნანახია: 10.1.2019 წ. 281 Regional Migration Dialogue (RMD). 282 Regional Consultative Process (RCP). წინამდებარე დოკუმენტში ეს ტერმინები გამოიყენება ერთმანეთის სინონიმური მნიშვნელობით. 283 Hansen, R., An Assessment of Principal Regional Consultative Processes on Migration (Geneva, IOM, 2010). 284 Harns, C., Regional Inter-State Consultation Mechanisms on Migration: Approaches, Recent Activities and Implications for Global Governance of Migration, MRS No. 45, 2013, გვ. 11-16. 285 შეხვედრები არის პროცესი და არა ერთჯერადი ღონისძიებები. 81

თავი I: გლობალური კონტექსტი – შ ეხვედრების შედეგები არ არის სავალდებულო, რაც იმას ნიშნავს, რომ სა- ხელმწიფოები არ ადგენენ სავალდებულო წესებს და, ამრიგად, შეხვედრების შედეგად არ წარმოიშობა რამე ცვლილების განხორციელების ვალდებულება; – შ ეხვედრები მიზნობრივად შექმნილია მხოლოდ მიგრაციის საკითხების გან- სახილველად; – RCP-ში მონაწილეობენ „რეგიონის~ ქვეყნები იმის მიხედვით, თუ რა მას- შტაბისაა განსახილველი საკითხი. ტერმინ „რეგიონს~, ძირითადად, გეოგ- რაფიული დატვირთვა აქვს, თუმცა ზოგჯერ ის გამოიყენება გადატანითი მნიშვნელობით და აღნიშნავს თანამოაზრე სახელმწიფოების ერთიან პოზი- ციას „მიგრაციულ რუკაზე~; – RCP-ების უმრავლესობა ოფიციალურად არ ასოცირდება ფორმალურ რე- გიონულ ინსტიტუტებთან. მაგრამ, როგორც წესი, ეს საკონსულტაციო პროცესები მიმდინარეობს ამ ინსტიტუტების რეგიონულ ფორმატში და აქვთ მრავალმხრივი კავშირები რეგიონულ ორგანოებთან, გაერთიანებებ- თან და ინტეგრაციის პროცესებთან. მიგრაციის საკითხზე რეგიონული დიალოგების ჩამოყალიბების ორი მიზეზი არსებობს: ა) მიგრაციის სფეროს საერთაშორისო მართვაში არსებული ხარ- ვეზები და ქმედითი მექანიზმების ნაკლებობა; ბ) სახელმწიფოებს არ სურდათ გაეროს ფორმატში მიგრაციის სფეროში უკვე არსებული საერთაშორისო სა- მართლებრივი დოკუმენტების მიღმა ახლების შექმნა. ამასთანავე, გაურბოდ- ნენ რა თანამშრომლობის ფორმალურ იმ მექანიზმებს, რომელთა გამოყენების შემთხვევაში მათ მოუწევდათ მიგრაციის რეგულირების სუვერენული უფლე- ბის ნაწილობრივ მაინც გადაცემა საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის, სა- ხელმწიფოებმა აირჩიეს არაფორმალური ხასიათის ორმხრივი და მრავალმხ- რივი საკონსულტაციო მექანიზმები286 მიგრაციის სფეროში აზრთა გაცვლისა და კოორდინაციის მიზნით.287 რეგიონული დიალოგები, როგორც „საკონსულ- ტაციო პროცესი, რომელსაც აწარმოებენ თანამოაზრე სახელმწიფოები ერთი და იმავე რეგიონიდან, ქვერეგიონიდან ან სხვადასხვა რეგიონიდან~,288 დღეს 286 Inter-State Consultation Mechanisms on Migration (ISCM) https://bit.ly/2SIe84x ნანახია: 12.2.2019 წ. 287 K öhler, J., ‘What government networks do in the field of migration: an analysis of selected Regional Consultative Processes’ , Kunz, R., Lavenex, S. and M. Panizzon (Eds.), Multilayered Migration Governance. The Promise of Partnership (London/NY, Routledge 2011), გვ. 67-95, გვ. 67. 288 იქვე. 82

თავი I: გლობალური კონტექსტი წარმოადგენენ ყველაზე მნიშვნელოვან ფორუმს, სადაც მუშავდება საერთა- შორისო პოლიტიკა მიგრაციის სფეროში. მიგრაციის პოლიტიკის შემუშავებაში რეგიონული თანამშრომლობის გაღრ- მავება 1990-იან წლებში დაიწყო, როდესაც სახელმწიფოები მიხვდნენ, რომ არსებულ გამოწვევებზე ეფექტიანი რეაგირება მხოლოდ სხვა სახელმწი- ფოებთან თანამშრომლობის289 შედეგად იყო შესაძლებელი. ამ კონტექსტში, მიგრაციის საკითხებზე რეგიონული დიალოგები იქცა მთავარ კატალიზატო- რად და მამოძრავებელ ძალად კონსულტაციებისთვის, ინფორმაციის გაცვ- ლისთვის და მიგრაციის სფეროს მართვის მრავალდონიანი მართვის ჩამოყა- ლიბებისთვის, რომელიც მოიცავს რეგიონში წარმოშობის, დანიშნულების და ტრანზიტის ქვეყნებს და/ან უშუალოდ მიგრაციის სისტემას.290 დიალოგები სათავეს იღებს 1984 წელს დაფუძნებული „მთავრობათაშორი- სი კონსულტაციებიდან თავშესაფრის, ლტოლვილთა და მიგრაციის პოლი- ტიკის საკითხებზე ევროპაში, ჩრდილოეთ ამერიკასა და ავსტრალიაში~.291 მიზეზი ამისა გახდა დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში თავშესაფარზე განაც- ხადთა გაზრდილი რაოდენობა და ამის გამო გაძლიერებული იმიგრაციის საწინააღმდეგო განწყობები, რამაც, თავის მხრივ, პოლიტიკურ დღის წესრიგში მიგრაციის საკითხის წამოწევა განაპირობა. შვედეთის მოწვე- ვის საფუძველზე, დანიის, საფრანგეთის, გერმანიის, ნიდერლანდების, შვეიცარიის და დიდი ბრიტანეთის მთავრობები და UNHCR შეიკრიბნენ სტოკჰოლმში, რათა განეხილათ თავშესაფრის და საზღვრის კონტროლის სფეროში უფრო სიღრმისეული თანამშრომლობის შესაძლებლობები. მომ- დევნო წლებში კი შეიქმნა IGC, როგორც იდეების გაცვლის და თანამშრომ- ლობის რეგულარული ფორუმი. მასშტაბურმა გეოპოლიტიკურმა ცვლილებებმა ევროპაში, რაც გამოწვეული იყო რკინის ფარდის ჩამოშლით და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში დემოკრა- ტიული რეფორმების დაწყებით, კიდევ უფრო გააძლიერა კოორდინაციის საჭი- როება თავშესაფრის და მიგრაციის სფეროებში დასავლეთ და ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებს შორის. კერძოდ, ავსტრიას და გერმანიას სურდათ შეექმნათ მექანიზმი ამ შეცვლილ გარემოსთან გასამკლავებლად. 1981 289 ე.ი. კორპორაციული მიდგომის გამოყენებით. 290 Thouez, C. and F. Channac, Shaping International Migration Policy: The Role of Regional Consultative Processes, West European Politics, 29, 2, 2006. გვ.. 370-387, გვ. 371. 291 Intergovernmental Consultations on Asylum, Refugee and Migration Policies in Europe, North America and Australia (IGC). 83

თავი I: გლობალური კონტექსტი წლის იანვარში ავსტრიის მთავრობამ ევროსაბჭოსთან ერთად უმასპინძლა მთავრობათაშორის შეხვედრებს ცენტრალური და დასავლეთ ევროპის ქვეყნებს შორის. 35 ქვეყნის წარმომადგენლებისგან შემდგარი ეს ე.წ. ვენის ჯგუფი მოგ- ვიანებით შეუერთდა ბერლინის პროცესს, რომელიც ასევე 1991 წელს შეიქმნა გერმანიის მთავრობის მიერ მიგრაციით გამოწვეული წნეხის შემცირების მიზ- ნით. 1991 წლის ოქტომბერში გამართულ შეხვედრაზე ამ სახელმწიფოებმა გა- დაწყვიტეს, რომ 1993 წელს ჩაეტარებინათ კონფერენცია ბუდაპეშტში, სადაც ისინი შეიმუშავებდნენ ღონისძიებებს უკონტროლო მიგრაციის წინააღმდეგ. სწორედ ამ საფუძველზე განვითარდა შემდეგ ბუდაპეშტის პროცესი.292 1990-იან წლებში შეიქმნა პირველი არაევროპული რეგიონული დიალოგე- ბი მიგრაციის საკითხებზე. ესენი იყო პუებლას პროცესი და მთავრობა- თაშორისი კონსულტაციები აზია-წყნარი ოკეანის სახელმწიფოებს შორის ლტოლვილების, დევნილების და მიგრანტების საკითხებზე.293 2000-იან წლებში კი ეს დიალოგები მსოფლიოს მასშტაბით გაფართოვდა და იქცა მაგალითად საკონსულტაციო პროცესებისა, რომლებმაც მოიცვა საერთა- შორისო ორგანიზაციები და ისეთი ზეეროვნული სტრუქტურები, როგორი- ცაა ევროკავშირი. ერთმანეთისგან განასხვავებენ294 შემდეგ პროცესებს: ა) გლობალური სახელმწიფოთაშორისი საკონსულტაციო მექანიზმები (მაგ.: GFMD, HLD), ბ) რეგიონული საკონსულტაციო პროცესები (მაგ.: ბა- ლის, ბუდაპეშტის, პრაღის და რაბატის პროცესები) და გ) რეგიონთაშორი- სი ფორუმები295 (მაგ.: ACP-EU-ს296 დიალოგი). მიუხედავად განსხვავებული ინსტიტუციური მოწყობისა, მათი უმრავლესობა აკმაყოფილებს „რეგი- ონული საკონსულტაციო პროცესის~ ტრადიციული ცნების მოთხოვნებს. კერძოდ, ესაა კონსულტაციების არაფორმალური და მიღებული გადაწყ- ვეტილებების არასავალდებულო ხასიათი.297 რაც შეეხება თემატიკას, დიალოგები, ჩვეულებრივ, მიგრაციის საკითხების ფარ- თო სპექტრს მოიცავს, როგორიცაა – თავშესაფარი, არარეგულარული მიგრაცია, შრომითი მიგრაცია, მიგრანტთა უკანონო გადაყვანა, მიგრაცია და განვითარება, 292 იქვე, გვ. 374 და მომდევნო გვერდები. 293 Intergovernmental Asia-Pacific Consultations on Refugees, Displaced Persons and Migrants (APC). 294 H arns, 2013, ციტირებულია ზემოთ, გვ. 22. ასევე, https://bit.ly/2SIe84x ნანახია: 12.2.2019 წ. 295 Inter-Regional Forums on Migration (IRF). https://bit.ly/2SIe84x ნანახია: 12.2.2019 წ. 296 იხ.: https://tinyurl.com/y7mhtx9d ნანახია: 10.1.2019 წ. 297 იქვე, გვ. 20 84

თავი I: გლობალური კონტექსტი მიგრანტთა უფლებების დაცვა და ადამიანებით ვაჭრობა.298 საკითხთა დღის წეს- რიგს ადგენენ მონაწილე სახელმწიფოები და ამდენად ისინი განსაზღვრავენ, რო- მელი თემატური სფეროებია ერთდროულად აქტუალურიც და ისეთიც, რომელზე საუბარიც სახელმწიფოებს სურთ. ამ დიალოგებს ერთი საერთო რამ აქვთ – ისინი „ემსახურებიან თანამედროვე მიგრაციის დინამიკის უკეთესად გაგებას, საერთო და ურთიერთშემავსებელი ინტერესების გამოკვეთას და სახელმწიფოებში იმის რწმენის გაძლიერებას, რომ იმუშაონ ერთმანეთთან და სხვა დაინტერესებულ მხა- რეებთან ერთად მიგრაციის ეფექტურად მართვის მიზნით.~299 ამ მიზნით მონაწი- ლე სახელმწიფოები იღებენ რეკომენდაციებს, რომლებიც არასავალდებულო ხა- სიათისაა, მაგრამ საბოლოოდ შეიძლება მიიღოს მინისტრთა დეკლარაციის სახე. ამიტომაც დიალოგის ფორმატი აერთიანებს ფორმალური და არაფორმალური პროცესის დადებით მხარეებს და იძლევა საშუალებას, რომ დიალოგის პროცე- დურა მოერგოს განსახილველად წარმოდგენილ თემებს. დიალოგის ფორმატში ფორმალური და არაფორმალური პროცესების ბმაზე ბევრი საუბრობს – „არა- ფორმალური ვითარების დანიშნულება არის ის, რომ როგორც საერთო, ისე ერ- თმანეთისგან განსხვავებული ინტერესების შემთხვევაში დებატები წარიმართოს ყველა მონაწილის თანასწორი ჩართულობით და იმ პირობით, რომ ისინი მოვალე- ნი არ არიან, თავის თავზე აიღონ რაიმე ვალდებულებები. ამ მიდგომის მიზანია, უფრო ღია დისკუსიის წარმართვა და შესაბამისად სიღრმისეულად გაანალიზებუ- ლი გამოსავლების ძიება, რის შესაძლებლობასაც არაფორმალური ფორმატი იძ- ლევა. თუმცა, არაფორმალური ხასიათი თავისთავად არ ნიშნავს პროცედურების არარსებობას, რომლებიც მიმართულებას მისცემს დიალოგის მიმდინარეობას. ყველა დიალოგს სხვადასხვა საკითხთან დაკავშირებით გააჩნია თავისი ფორმა- ლური წესები, როგორიცაა – წევრობა, შეხვედრების პერიოდულობა, თავმჯდო- მარეობა და სამდივნოს თუ დამხმარე სტრუქტურული ერთეულის როლი. ამიტომ საკითხის გადაჭარბებული გამარტივება იქნებოდა, თუ დიალოგებს ვუწოდებთ 298 დ იალოგების ფორმატში მიღებულ ოფიციალურ დოკუმენტებში გამოყენებულია ტერმინები „ლეგალური~ და „არალეგალური~ მიგრაცია. სამეცნიერო ნაშრომებში კი უფრო მეტად გამოიყენება ნაკლებად ნორმატიული ტერმინები, როგორიცაა „რეგულარული~, „არარეგულარული~ და „უნებართვო~ მიგრაცია. ან უფრო კრიტიკული ტერმინი, როგორიცაა „კრიმინალიზებული მიგრაცია~, რადგან მეცნიერულ ნაშრომებში „ლეგალური~ და „არალეგალური~ მიგრაცია გაგებულია უფრო ფართო მნიშვნელობით, როგორც პოლიტიკური ქვეტექსტის მქონე, მედიასაშუალებების მიერ ფორმირებული და დანაშაულთან ასოცირებული, ვინაიდან ქვეყნების უმრავლესობაში ქვეყანაში ყოფნა სათანადო დოკუმენტების გარეშე ითვლება არა სისხლის სამართლის დანაშაულად, არამედ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად. ამასთან, სამეცნიერო ნაშრომები ამტკიცებენ, რომ დიქოტომიური კატეგორიზაცია „ლეგალურ~ და „არალეგალურ~ მიგრაციად არ შეესაბამება მიგრანტის რთულ იურიდიულ სტატუსს, რომელიც მიგრაციის პროცესში ცვალებადია და სხვადასხვა სახეს იღებს. 299 IOM, International Migration Management through Inter-State Consultation Mechanisms (2005), გვ. 3. https://tinyurl.com/ycrkl7fr ნანახია: 10.1.2019 წ. 85

თავი I: გლობალური კონტექსტი უბრალოდ სახელმწიფოთა შეხვედრების სერიებს, სადაც ისინი მიგრაციის საკით- ხებს განიხილავენ. დიალოგები300 შექმნილია და აგრძელებენ ფუნქციონირებას, რადგანაც ისინი ავსებენ არსებულ საჭიროებას და აღიქმებიან მონაწილე სახელმ- წიფოების მიერ, როგორც მიგრაციის სფეროში მათი ურთიერთთანამშრომლობის გამაძლიერებელი მექანიზმი.301 300 ასევე, მოქმედია შემდეგი RCP-ები – ევროპა/ევრაზია: ალმაატის პროცესი ლტოლვილთა დახმარებასა და საერთაშორისო მიგრაციაზე (Almaty Process on Refugee Protection and International Migration); ახლო აღმოსავლეთი: მიგრანტთა და ლტოლვილთა საკითხებზე არაბთა რეგიონული საკონსულტაციო პროცესი (Arab Regional Consultative Process on Migration and Refugee Affairs – ARCP); აფრიკა: განვითარების მთავრობათაშორისი ორგანო – მიგრაციაზე რეგიონული საკონსულტაციო პროცესი (Intergovernmental Authority on Development (IGAD) Regional Consultative Process on Migration – MiD-IGAD ან IGAD-RCP); საერთო ბაზრის დიალოგი მიგრაციაზე აღმოსავლეთ და სამხრეთ აფრიკის წევრი ქვეყნებისათვის (Migration Dialogue from the Common Market for Eastern and Southern Africa Member States – MIDCOM); დიალოგი მიგრაციაზე ცენტრალური აფრიკის ქვეყნებისათვის (Migration Dialogue for Central African States – MIDCAS); დიალოგი მიგრაციაზე სამხრეთ აფრიკისათვის (Migration Dialogue for Southern Africa – MIDSA); დიალოგი მიგრაციაზე დასავლეთ აფრიკისათვის (Migration Dialogue for West Africa – MIDWA); აზია და წყნარი ოკეანე: ტრეფიკინგის წინააღმდეგ მეკონგის მინისტრთა კოორდინირებული ინიციატივა (Coordinated Mekong Ministerial Initiative Against Trafficking – COMMIT); აზიაში წარმოშობის ქვეყნებისათვის რეგიონული საკონსულტაციო პროცესი უცხოელთა დაქირავებასა და საკონტრაქტო დასაქმებაზე – იგივე კოლომბოს პროცესი (Regional Consultative Process on Overseas Employment and Contractual Labour for Countries of Origin in Asia – Colombo Process); კონფერენცია წყნარი ოკეანის რეგიონში იმიგრაციის მიმართულებებზე (Pacific Immigration Directors’ Conference – PIDC); ამერიკა (ჩრდ. – სამხ): კარიბის რეგიონის კონსულტაციები მიგრაციაზე (Caribbean Migration Consultations – CMC); ცენტრალური ამერიკის კომისია მიგრაციულ მიმართულებებზე (Central American Commission of Migration Directors – OCAM); სამხრეთ ამერიკული კონფერენცია მიგრაციაზე (South American Conference on Migration – SACM); საერთაშორისო ფორუმები – ევროპა: 5+5 დიალოგი მიგრაციაზე დასავ- ლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთში; ამერიკა-ევროპა: იბერო-ამერიკული ფორუმი მიგრაციასა და განვითარებაზე (Ibero-American Forum on Migration and Development – FIBEMYD); მიგრაციის მმართველი ორგანოების იბერო-ამერიკული ქსელი (Ibero-American Network of Migration Authorities – RIAM); აზია-ევროპა: აზია-ევროკავშირის შეხვედრები – იმიგრაციის და მართვის სფეროთა გენერალური დირექტორების კონფერენცია მიგრაციულ ნაკადებზე (Asia–European Union Meeting’s (ASEM) Conference of the Directors General of Immigration and Management of Migratory Flows); აზია-ახლო აღმოსავლეთი: აზიაში წარმოშობის და დანიშნულების ქვეყნებისათვის მინისტრთა კონსულტაციები უცხოელთა დაქირავებასა და საკონტრაქტო დასაქმებაზე – იგივე აბუ-დაბის პროცესი (Ministerial Consultation on Overseas Employment and Contractual Labour for Countries of Origin and Destination in Asia – Abu Dhabi Dialogue); ევროპა-აზია-ამერიკა-ახლო აღმოსავლეთი: ბალის პროცესი პირთა უკანონო გადაყვანის, ტრეფიკინგის და დაკავშირებული ტრანსნაციონალური დანაშაულის შესახებ (Bali Process on People Smuggling, Trafficking in Persons and Related Transnational Crime); შიდა-აფრიკული პროცესი: პან-აფრიკული პროცესი მიგრაციაზე – ყოფილი შიდარეგიონული ფორუმი მიგრაციაზე აფრიკაში (Pan-African Forum on migration – formerly Intraregional Forum on Migration in Africa). სხვა გლობალურ პროცესთა შო- რის, რომელიც საქმიანობს მიგრაციის მართვის სპეციფიკურ სფეროებში არის: UNHCR-ის დიალოგი დაცვის სფეროში გამოწვევებზე; UNODC-ის კონგრესი დანაშაულის პრევენციასა და სისხლის სამართალზე; შრომის საერთაშორისო კონფერენცია; წითელი ჯვრის და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო კონფერენცია. 301 F rankenhaeuser, M. (Ed.), Hofmann, M., Noack, M. and B. Perchinig, Mapping Migration & Development in Six Regional Migration Dialogues (Vienna, ICMPD, 2015), გვ. 19. 86

თავი I: გლობალური კონტექსტი 1.3 დასკვნები მასშტაბებისა და პროფილის მიუხედავად, ორი სისტემის შედარება მაინც შესაძლებელი და აუცილებელია. თუმცა, რასაკვირველია, მეტი „გაგებით~ ალბათ უფრო გაეროს მდგომარეობას უნდა მოვეკიდოთ, რადგან ევროკავ- შირისგან, განსხვავებით იგი ვალდებულია სამივე – წარმოშობის, ტრანზი- ტის და დანიშნულების ქვეყნის პრობლემატიკაზე თანაბრად იზრუნოს. მიგ- რანტთა წარმოშობის ქვეყნები ევროკავშირისთვისაც ლამის ყოველდღიური საზრუნავი გახდა, მაგრამ სხვაობა ისაა, რომ მათთან მიგრაციის კუთხით ურთიერთობა ხდება უფრო ცალმხრივი, ევროკავშირის პერსპექტივიდან. თუმცა გამონაკლისები აქაც არის. ასეთი ურთიერთობის პრიზმაში არ უნდა განვიხილოთ რეგიონში შემავალი ასოცირებული და უვიზო მიმოსვლის უფ- ლების მქონე არაწევრი ე.წ. მესამე ქვეყნები.302 გაერთიანების როლი მათი303 განვითარების და განსაკუთრებით მიგრაციის მართვის სტრუქტურების დახვეწის საქმეში ფასდაუდებელია. თითოეული ასეთი ქვეყნისათვის ევრო- კავშირი არის ერთგვარი ინოვაციების ცენტრი, საიდანაც მუდმივ რეჟიმში ხდება მათი სისტემების განახლება, ხარვეზების იდენტიფიცირება და თა- ნამედროვეობასთან ერთად ფეხდაფეხ სვლა. ამგვარი შესაძლებლობების სრულფასოვნად გამოყენება და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, საერთაშო- რისო სისტემებში დანახული ხარვეზების მართებულად აღქმა, არის ასეთი ქვეყნების განვითარების გარანტირებული წინაპირობა. მთავარია საკითხის დანახვა შესაბამისი კუთხიდან, ხოლო მიღებული პასუხების დროულად და სწორად გამოყენება პრაქტიკაში. მეორე მხრივ, წარმოშობის და ტრანზი- ტის ქვეყნებთან ევროკავშირის მჭიდრო კავშირს უზრუნველყოფს მისი პატ- რონაჟით და GAMM-ის ჩარჩოში მოქმედი ექვსი მსხვილი საერთაშორისო პროცესი. ამ პერსპექტივიდან ევროკავშირისა და გაეროს საქმიანობა ერთ- მანეთს წააგავს, მათ შორის, იმითაც, რომ აქაც შეგვიძლია გაეროს მსგავ- სი სისტემური ხარვეზების იდენტიფიცირება. მაგალითისთვის, მიუხედავად იმისა, რომ ევროკავშირში მიგრაციის მართვის მექანიზმი (წევრი ქვეყნები > ევროპარლამენტი > ევროკომისია > კომისიის პრეზიდენტი > კომისარი > გე- ნერალური დირექტორატი > პოლიტიკური მიმართულებები + სააგენტოები + პროცესები) მთლიანობაში გამართულია და ერთმანეთთან კარგად მორ- გებული კბილანების ხარჯზე მუშაობს, არის მიმართულებები, რომლებზეც ეს შეფასება შეიძლება ნაკლებად გავრცელდეს. ერთ-ერთი ასეთი ნაწილია 302 T hird Country National (TCN), ევროკავშირის კონტექსტში გამოიყენება იმ ქვეყნებთან მიმართებით, რომლებიც ევროკავშირის წევრები არ არიან. მაგალითისთვის: 1-ლი ევროკავშირი (როგორც ორგანიზაცია), მე-2 უშუალოდ წევრი ქვეყანა და სხვა, ე.ი. მე-3 ქვეყანა. 303 განსაკუთრებით აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნები. 87

თავი I: გლობალური კონტექსტი პროცესები, რომლებიც თეორიულად ნამდვილად ეფექტიანი პლატფორმაა და მრავალმხრივი სარგებლის მომტანი, თუმცა გადაფარვები აქაც არის და არა ერთ, არამედ ორ განზომილებაში. სხვადასხვა დროს შექმნილი პროცე- სები ევროკავშირის ჩარჩოს შიგნით ზოგ შემთხვევაში ერთმანეთს თემატუ- რად ფარავენ ან/და დუბლირებას ახდენენ. აქ იგულისხმება საერთო თემები, სამოქმედო არეალი, კოორდინაციის ნაკლებობა და ა.შ. მეორე მხრივ, თითო- ეული პროცესი ცალკე, ან ყველა ერთად (გარკევულ შემთხვევებში) ახდენს გაეროს საქმიანობის დუბლირებას. თუკი ვითარებას GCM/R-ის304 პოზიცი- იდან განვიხილავთ, მაშინ სწორედ მათი (შეთანხმებების) მეშვეობით უნდა დარეგულირდეს ეს „პრობლემა~ და ყველა მოთამაშეს შორის მართებულად გადანაწილდეს როლები ან, სულ მცირე, გაიმართოს კოორდინაცია. ამის წი- ნაპირობად ორი მთავარი მომენტი შეგვიძლია მივიჩნიოთ: GCM-ის ფესვთა ევროპული განშტოება და თავად IOM, რომლის სისხლხორციელი ინტერესია ამგვარი წესრიგის დამყარება. ყველაფერთან ერთად ეს გაეროში მის ავტო- რიტეტს და პოზიციებს უფრო გაამყარებს. თავის მხრივ, ცვლილებები ევროკავშირშიც იგეგმება და საგულისხმოა, რომ ეს პროცესი, გარკვეულწილად, მესამე ქვეყნების მიერაა ინიცირებული. მა- გალითისთვის გამოდგება305 დეკლარაცია – პარტნიორობა მობილობისთვის. GAMM-ის ფარგლებში ჩამოყალიბებული, თავისი დროისათვის ეს საინტე- რესო მექანიზმი დაახლოებით ერთი დეკადის მანძილზე მუშაობდა და მას ბევრი საინტერესო ინიციატივა უკავშირდება. MP-ები წინ უსწრებდნენ ვი- ზების გამარტივებისა და რეადმისიის შესახებ შეთანხმებებს. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ორი თემა პირდაპირ არ ებმის ერთმანეთს, შეთანხმებების არსი სრულად ერგებოდა MP-ის დებულებათა შინაარსს და ამიტომაც შეიძ- ლება ითქვას, რომ ამ უკანასკნელმა ნაყოფიერი ნიადაგი მოამზადა ორივე სამართლებრივი ინსტრუმენტის ამოქმედებისათვის. თუმცა, შეთანხმებე- ბის მსგავსად, MP პირდაპირ ებმის ვიზადიალოგს306 და უვიზო მიმოსვლი- სათვის მზადებას. ბევრ ქვეყანაში სწორედ MP-ის ფარგლებში რეფორმირ- და, დაიხვეწა ან შეიქმნა მიგრაციის მართვის ინსტრუმენტები და მთლიანი სისტემები. მათ ბაზაზე კი დაიწყო უვიზო მიმოსვლისთვის მზადება. მაგრამ მოკლე ხანში დეკლარაციის საქმიანობა ჯერ საკუთარ ჩრდილქვეშ მოაქცია და შემდეგ სულაც შთანთქა ე.წ. ვიზალიბერალიზაციის იმ სამოქმედო გეგმამ 304 GCM-ისა და GCR-ის გაერთიანებული შემოკლება. 305 იხ.: ქვემოთ ქართული მოდელის აღწერისას. 306 ევროკავშირთან უვიზო მიმოსვლის ამოქმედებამდე შესასრულებელი სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაციის სამოქმედო გეგმის მესამე ქვეყნისთვის გადაცემის მოსამზადებელი პერიოდი. 88

თავი I: გლობალური კონტექსტი (VLAP),307 რომლისთვისაც MP მყარ საფუძვლად იქცა. ყოვლისმომცველ და კონკრეტულ, მსხვილ პოლიტიკურ მიზანზე მიბმულმა VLAP-მა მაგნიტივით მიიზიდა ქვეყნის ადმინისტრაციული რესურსები, უმოკლეს ხანში თავად ჩა- მოაყალიბა განვითარების ხედვა, შეიერთა ყველა არსებული თემატური მი- მართულება და უშუალოდ ევროკომისიის ყურადღება 100-ვე პროცენტით საკუთარ თავზე გადაიტანა. ამგვარად, მივიღეთ (მიგრაციის სფეროში) ორი, ფაქტობრივად იდენტური მიზნებისა და ამოცანების მქონე სიცოცხლისუ- ნარიანი რეპლიკანტი. MP მოქმედებდა დეკლარაციის მონაწილე ევროკავ- შირის წევრი ქვეყნების მხარდაჭერით, ხოლო VLAP – ევროკომისიის მხარ- დაჭერით. თუმცა, თუ გავითვალისწინებთ იმასაც, რომ ევროკავშირი მისი წევრი ქვეყნებია და პირიქით, მაშინ გამოდის, რომ ორი ერთნაირი ქმედება პარალელური დუბლირების რეჟიმში მიმდინარეობდა. ასეთ ვითარებაში MP ფაქტობრივად გაიყინა და ევროკომისიის და DG-Home-ის დაკონსერვებულ პროდუქტად იქცა. საპასუხოდ, MP-სა და VLAP-ს შორის სფეროთა გამიჯ- ვნასა და მოგვიანებით ე.წ. პოსტვიზალიბერალიზაციის პერიოდში პარტ- ნიორობა მობილობისათვის დეკლარაციის გადახედვის, განახლების და თა- ნამედროვე რეალობასთან მორგების აუცილებლობაზე მესამე ქვეყნებიც აქტიურად ალაპარაკდნენ. მათ შეუერთდნენ ის ქვეყნებიც, რომლებიც MP-ში მონაწილეობდნენ, მაგრამ შორს იყვნენ VLAP-ისგან და ამიტომაც საკუთარი, განსხვავებული პრიორიტეტების გათვალისწინებით უყურებდნენ დეკლარა- ციის პრინციპებს. ამ ფონზე ინიციატივის რეანიმაციის რამდენიმე უშედეგო მცდელობაც იყო (2016, 2017, 2018 წწ.), რამაც საბოლოო ჯამში წარმოშვა მისი ხელახალი შეფასების308 და ჩართულ მხარეთა შორის ახალ პრინციპებზე შეთანხმების აუცილებლობა. MP-ის ეს მაგალითი არის დიდი ფაზლის ერთ- ერთი ნაწილთაგანი, რომელიც თავისი სიმცირის მიუხედავად კარგად წარ- მოაჩენს იმ სისტემურ პრობლემას, რაც დიდი სურათის დასრულებას უშლის ხელს. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ევროკავშირის მასშტაბური სისტემის პატა- რა დეტალია, სწორედ ასეთი ელემენტები იძლევიან გაუმართაობის პირველ ნიშნებს და მათმა უგულებელყოფამ შესაძლოა სერიოზული პრობლემები წარმოშვას. პრობლემამ მხარეები კიდევ ერთ საინტერესო თემამდე და მისი განვითარე- ბის აუცილებლობამდე მიიყვანა. მიგრაციის სფეროში სტატისტიკის და მასზე დაყრდნობით ანალიტიკის წარმოება ნოვაციად ნამდვილად ვერ ჩაითვლება. 307 Visa Liberalization Action Plan. 308 ევროკავშირის დაკვეთით მაასტრიხტის უნივერსიტეტის მიერ გაკეთებული MP-ის შეფასების ანგარიში. იხ.: https://macimide.maastrichtuniversity.nl/publications/ ნანახია: 15.5.2019 წ. 89

თავი I: გლობალური კონტექსტი ამას, განსაკუთრებით დანიშნულების ქვეყნები, აგრეთვე საერთაშორისო ორ- განიზაციები ათწლეულების მანძილზე აკეთებდნენ და პოლიტიკის დაგეგმ- ვისას წარმატებით იყენებდნენ. თუმცა მიგრაციული ნაკადების მასშტაბების, მოტივებისა და მიგრაციასთან დაკავშირებული თემების ცვლილებასთან ერ- თად, კოორდინაციის პრობლემა აქაც გამოაშკარავდა. მიგრაცია დღევანდელი ყოფის, ფაქტობრივად ყველა დისციპლინას შეეხო და მისი ნაწილი გახდა. შესა- ბამისად, სტანდარტული წყაროებიდან მონაცემების მოგროვება და დამუშავება უკვე ვაღარ წარმოაჩენს იმ რეალურ სურათს, რომლის დანახვაც აუცილებელია სათანადო პოლიტიკის შემუშავებისათვის. ეროვნულ, რეგიონულ და გლობა- ლურ დონეებზე გაზრდილი ოდენობით ინფორმაციის მწარმოებელთა და დამ- მუშავებელთა შორის თანამშრომლობა ჯერ კიდევ პრობლემურია. ამის მიზე- ზი, ძირითადად, ბიუროკრატია, თემის განსხვავებულად აღქმა, თანამედროვე, მაგრამ არათავსებადი ტექნოლოგიები და მაღალკვალიფიციური პერსონალის დეფიციტია. ერთ რომელიმე დონეზე მიდგომების მკვეთრი ცვლილება ვერ ებ- მის სხვა დონის სტატიკურ მდგომარეობას, მეორე კი, შესაძლოა ისე ჩამორჩეს, რომ სხვათა დაწევის პროცესში ამ უკანასკნელთა ჩამორჩენა გამოიწვიოს. ასეთ ვითარებაში, დღის წესრიგში დადგა არა მარტო მონაცემების მწარმოებელთა და დამმუშავებელთა შორის კომუნიკაციის გაუმჯობესების საჭიროება, არამედ აუცილებელი გახდა უფრო ფართო და ყოვლისმომცველი სისტემების განვითა- რება. მათთან ერთად კი წინა პლანზე წამოიწია მიგრაციის მართვის ელექტრო- ნულ რეჟიმში გადაყვანისა და საინფორმაციო ტექნოლოგიების მნიშვნელობამ. ამიტომაც მონაცემთა მოგროვებისა და (განსაკუთრებით, ე.წ. „ბიგ დატას~ ტექ- ნოლოგიის გამოყენებით) დამუშავების აუცილებლობა ჩვენთვის საინტერესო ყველა დოკუმენტშია309 ხაზგასმული. GCM-ში მონაცემთა მოგროვებას და და- მუშავებას, როგორც კონკრეტული ქმედების მექანიზმს საგანგებო ყურადღება ეთმობა310 და მოიცავს რამდენიმე საინტერესო დავალებას: • მიგრაციაზე მონაცემთა მოგროვების, გამოყენებისა და ანალიზის მიზ- ნით ეროვნული, რეგიონული და საერთაშორისო დიალოგების (მაგ.: მიგ- რაციის სტატისტიკის საერთაშორისო ფორუმი)311 გაძლიერება; 309 ნიუ-იორკის დეკლარაცია (19.9.2016) მე-2 თავი, მუხლი 40; მიგრაციის საკითხებში გაეროს გენერალური მდივნის საგანგებო წარმომადგენლის, პიტერ საზერლენდის ანგარიში (3.2.2017) მუხლი 7, 73, 80; გლობალური შეთანხმება მიგრაციაზე (13.7.2018), მუხლი 10, 16, 17; გლობალური შეთანხმება ლტოლვილებზე (17.12.2018), მუხლი 46, 47. 310 თ უმცა სტატისტიკის წარმოების გაუმჯობესების კუთხით გაეროს ეკონომიკურ და სოციალურ საქმეთა დეპარტამენტის (UNDESA) სტატისტიკის განყოფილების მიერ რეკომენდაციები ჯერ კიდევ 1998 წელს განახლდა. იხ.: https://tinyurl.com/ycveosnn ნანახია: 10.1.2019 წ. 311 იხ.: https://tinyurl.com/y968n364 ნანახია: 10.1.2019 წ. 90

თავი I: გლობალური კონტექსტი • ეროვნულ დონეზე მოსახლეობის აღწერის, შინამეურნეობებისა და შრო- მის ბაზრის კვლევებში მიგრაციასთან დაკავშირებული ინდიკატორების ინტეგრირების მიზნით წევრი ქვეყნების დახმარება; • გაეროს სტატისტიკური კომისიის312 პლატფორმის გამოყენება ყველა დონეზე მიგრაციაზე მონაცემების გაუმჯობესების შესახებ გენერალუ- რი მდივნის ექვს-პუნქტიანი სამოქმედო გეგმის313 განხორციელების მიზ- ნით; • GCM-ით გათვალისწინებული შესაძლებლობების შექმნის მექანიზმის ჩამოყალიბებაში დახმარების გაწევა და ამისათვის მისი, როგორც „და- მაკავშირებელ ცენტრად~ და „ცოდნის ბაზად~ გამოყენება, რათა მოხ- დეს იდეების, მონაცემების და კვლევების გაზიარება, რაც დაეფუძნება არსებულ გლობალურ და რეგიონულ მონაცემთა ბაზებს, აგრეთვე მონა- ცემთა ისეთ სანახებს, როგორებიცაა – IOM-ის გლობალური მიგრაციის დატა პორტალი314 და მსოფლიო ბანკის ცოდნის პარტნიორობა მიგრაცი- ისა და განვითარებისათვის.315 ამ მხრივ ბევრ ქვეყანაში ღირებული როლი VLAP-მა ითამაშა. მიგრაციის კრი- ზისის ფონზე ე.წ. ახალი დემოკრატიებისათვის შეთავაზებული სამოქმედო გეგმა იმდენად გაჯერებული აღმოჩნდა ამგვარი მიდგომებით, რომ ზოგიერთ ქვეყანაში თემაზე მუშაობა ნიუ-იორკის დეკლარაციაზე და გლობალურ შე- თანხმებებზე ბევრად ადრე დაიწყო. ამან სერიოზული გავლენა იქონია ისეთი აპრობირებული მიმართულებების ხელახლა გააზრებასა და მოდიფიცირებუ- ლი სახით წარმოდგენაზე, როგორებიცაა – მიგრაციის სტრატეგია, რისკების ანალიზი, მიგრაციის პროფილი, ე.ი. ყველა იმ ქვაკუთხედზე, რასაც ეფუძნე- ბა მიგრაციის პოლიტიკა. თუმცა VLAP-ის წვლილი მხოლოდ ამ ვიწრო მიმარ- თულებით ნამდვილად არ შემოიფარგლება. მოლდოვას, საქართველოსა და უკრაინის შემთხვევაში316 სამოქმედო გეგმამ მოიცვა სახელმწიფო მოწყობის ფაქტობრივად ყველა სფერო (დოკუმენტების უსაფრთხოება ბიომეტრიის 312 იხ.: https://unstats.un.org/unsd/statcom ნანახია: 10.1.2019 წ. 313 Report of the UN Secretary-General, International migration and development (1.8.2018). იხ.: თავი 5 http://undocs.org/en/A/73/286 ნანახია: 10.1.2019 წ. 314 G lobal migration Data Portal, იხ.: https://gmdac.iom.int/global-migration-data-portal ნანახია: 10.1.2019 წ. 315 Global Knowledge Partnership on Migration and Development, იხ.: https://www.knomad.org/ ნანახია: 10.1.2019 წ. 316 მათგან გარკვეულწილად განსხვავებულია ბალკანეთის ქვეყნებისა და თურქეთის მოდელები. 91

თავი I: გლობალური კონტექსტი ჩათვლით; მიგრაციის მართვა, საზღვრის ინტეგრირებული მართვა, თავშე- საფრის პოლიტიკა; საზოგადოებრივი წესრიგი და უსაფრთხოება; საგარეო ურთიერთობები და ადამიანის ძირითადი უფლებები) და მოახდინა მათი (ზოგ შემთხვევაში ძირეული) რეფორმირება. ამ მხრივ, ყველაზე მნიშვნელოვანი ისაა, რომ როგორც გეგმის განხორციელების, აგრეთვე შემდგომი, გრძელვა- დიანი ქმედებების საფუძველზე, ხსენებული ქვეყნები, ფაქტობრივად წინსწ- რებით დაწინაურდნენ GCM/R-ის „შესრულების~ საქმეში და პარალელურად ბიძგი მისცეს317 ანალოგიური რეფორმების რეგიონის დონეზე განხორცი- ელების დაწყებას. თუკი ამ ესტაფეტას დროულად და სწორად შეუერთდება პროცესები, მაშინ შედეგის გლობალურ დონემდე მიტანა უფრო გაადვილ- დება. მაგრამ, ესტაფეტისგან განსხვავებით, გლობალური დონე სულაც არ უნდა წარმოვიდგინოთ „ფინიშად~. ეს მხოლოდ მრგვალი სარბენი ბილიკის ერთ-ერთი ნაწილია, საიდანაც მოთელვის შემდგომ ისევ ახალი წრე იწყება, უბრალოდ უფრო მეტი სიჩქარისა და დინამიკის მოთხოვნებით. დაწყებული რეფორმების დადებითი მოტივების მიუხედავად, გაეროში შექ- მნილ ვითარებასაც ვერ ვუწოდებთ სახარბიელოს. აქ, ევროკავშირისგან განსხვავებით, მიგრაციის მართვის სისტემა, შეიძლება ითქვას, „ხელახ- ლა~ ყალიბდება. ამის თქმის საფუძველს იძლევა როგორც GCM/R, ასევე ის სტრუქტურული ცვლილებები, რომლებიც მათ მიღება-იმპლემენტაციას მოჰ- ყვება. ორგანიზაციაში, სადაც ბოლო სამი ათწლეულის მანძილზე იქმნებოდა და ვითარდებოდა (ხშირად ერთმანეთის პარალელური) მიმართულებები, ალ- ბათ რთულად მოხდება IOM-ის სახით ახალი პერსონაჟის ინტეგრაცია. თავი- სი მძიმე წონის (127 წევრი ქვეყანა, 17 არაწევრი ქვეყანა 77 არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციასთან ერთად დამკვირვებლის სტატუსით, 7,000-იანი საშტატო ერთეულით და 2,000 პროექტით მთელს მსოფლიოში) მიუხედავად, IOM-ის წინაშე რამდენიმე ურთულესი ამოცანა დგება. პირ- ველ რიგში მას მოუწევს ორგანიზაციის შიგნით საკუთარი ადგილის პოვნა და გამყარება; ამის კვალდაკვალ იმ სისტემის რეფორმირება, რაზეც თა- ვად გაერო უკვე დიდი ხანია საუბრობს; პარალელურად, გლობალურ დონე- ზე (ჯერ) GCM-ის აქტიური იმპლემენტაციის დაწყება იმ ფონზე, როდესაც, ერთი მხრივ, შეთანხმების მიღმა დარჩენილია ბევრი სერიოზული მოთამაშე, ხოლო, მეორე მხრივ, არსებობს დუბლირებული ქმედება რეგიონულ დონეზე. ამას ემატება ისიც, რომ წარმოშობის ქვეყნების უმრავლესობა ესესაა იწყე- ბენ საკუთარი სისტემების (უკეთეს შემთხვევაში) რეფორმირებას ან (უარეს- ში) ჩამოყალიბებას. 317 საქართველოს და სამხრეთ კავკასიის რეგიონის შემთხვევაში. 92

თავი I: გლობალური კონტექსტი ასეთ ვითარებაში მნიშვნელოვანი როლი შეიძლება ითამაშონ ისევ და ისევ რეგიონულმა დიალოგებმა/პროცესებმა.318 გლობალური გამოწვევების წი- ნაშე მყოფ გაეროს, შიდა სისტემის რეფორმირების პარალელურად, ზემოხ- სენებული პროცესების მეშვეობით წარმატებით შეუძლია გარე რესურსების მოზიდვა (outsource). ისინი მორგებული არიან რეგიონებს, კარგად იცნობენ ქვეყნების სპეციფიკას და ქმედების აპრობირებული მექანიზმებიც გააჩნიათ. სწორედ რეგიონის ექსპერტებს შესწევთ ძალა სინქრონულად და ზუსტად უთარგმნონ ეროვნულ დონეს გლობალური მართვის მნიშვნელობა, ხოლო გაეროს სწორად განუმარტონ ქვეყნების საჭიროებები და მათგან განპირო- ბებული დამოკიდებულებები. ამგვარი გადაწყვეტილებით, სამოქმედო რუ- კაზე მრავალი დანაწევრებული მიმართულება მსხვილ ერთეულებად გაერ- თიანდება, რომლებიც ეროვნული დონის ძირითად ცენტრთან, გაეროსთან კავშირისთვის მთავარი გამტარის როლს შეასრულებენ. თუმცა, რაც არ უნდა იდეალური იყოს რეგიონული პროცესების გამოყენების გადაწყვეტილება, თუკი თავად პროცესებს შორის კოორდინაცია არ იქნა, ხოლო ყველასი ერ- თად გაეროსთან, მაშინ საქმის შედეგი ისევ რეგიონის დონეზე ჩარჩება და მალე ძირითად პროცესსაც მარტივად მოწყდება. რაღაც პერიოდში კი შესაძ- ლოა მუტაცია განიცადოს და სხვათაგან განშტოებულ, საერთო სურათიდან ამოვარდნილ სეგმენტად ჩამოყალიბდეს. უახლოეს სამეზობლოში, რეგიონში ან სხვა კონტინენტზე სტაბილური გარემოს, მიგრაციული ნაკადების მართვის და სტრატეგიულ-ეკონომიკური ინტერესე- ბის გატარების მიზნით წამოწყებულ პროცესებს ნელ-ნელა სხვა დატვირთვაც შეიძლება დაემატოს. მიგრაციული კრიზისის ფონზე მიმღებ ქვეყნებს შორის სულ უფრო და უფრო პოპულარული ხდება მოსაზრება, რომლის მიხედვითაც, ლტოლვილთა დროებითი განთავსება უმჯობესია მათი წარმოშობის ქვეყნ(ებ) ის სამეზობლოში,319 მშვიდ, დაცულ და, რაც მთავარია, კულტურულად მონა- თესავე გარემოში. თავისთავად, აქ მიმღები, ე.ი. მესამე ქვეყნის დახმარებაც 318 მიუხედავად იმისა, რომ განმარტებული მიზეზების გამო ზემოთ განხილულია მხოლოდ ევროკავშირთან დაკავშირებული პროცესები, ასეთი მექანიზმები გაეროს არსენალშიცაა: ბალის პროცესი (2002 წ.) კონცენტრირებულია ტრეფიკინგთან და ადა- მიანების უკანონო ვაჭრობათან ბრძოლაზე. მას ინდონეზია და ავსტრალია თანათავმჯ- დომარეობენ; რეგიონული კონფერენცია მიგრაციაზე (RCM) იგივე პუებლას პროცესი (1996 წ.) აერთიანებს ჩრდილოეთ და სამხრეთ ამერიკის ქვეყნებს. მისი თემატიკაა მიგრაციის სფეროში თანამშრომლობა რეგიონის სოცალურ-ეკონომიკური განვითარე- ბის მიზნით და ა.შ. https://www.baliprocess.net/ და https://www.iom.int/puebla-process ნანახია: 10.1.2019 წ. 319 C NN-Don Melvin, Europe seeks unified response to unprecedented migration crisis (24.9.2015). https://goo.gl/EPk8gK ნანახია: 10.1.2019 წ. 93

თავი I: გლობალური კონტექსტი იგულისხმება.320 სავარაუდოდ, ეს, იდეის მომხრეთა მოსაზრებით, პირველ რიგ- ში, აღმოფხვრის უკიდურესად მნიშვნელოვან და ამავდროულად დღეისათვის პრობლემურ – ინტეგრაციის საკითხს. სწორედ ინტეგრაცია არის ის ბარიერი, რომელიც იმიგრანტებსა და მიმღებ საზოგადოებას შორისაა321 და რომლის გა- დალახვის გარეშეც ორთა ურთიერთობა რისკის ქვეშ დგება. სათანადოდ, პრო- ცესების როლი შესაძლოა გადამწყვეტი გახდეს. მაგრამ ასეთი გადაწყვეტილე- ბის ნაცვლად, უფრო კრეატიული გზების ძიებისკენ მოუწოდებს გაეროს მეორე მსხვილი მოთამაშე UNHCR.322 თუმცა მიმღებ ქვეყნებში უკანასკნელ პერიოდში ფეხმოკიდებული ანტიმიგრაციული რიტორიკის ფონზე მესამე ქვეყნების ვა- რიანტმა შესაძლოა სათადარიგო რიგიდან მოწინავეში გადაინაცვლოს. ასე რომ, სათანადო სახსრებით მხარდაჭერილი, ასეთი მრავალფეროვანი სა- ოპერაციო საშუალებების მქონე ევროკავშირის როლი რეგიონულს სცდება და გლობალურ განზომილებაში გადადის. ეს, რასაკვირველია, გასათვალის- წინებელი ფაქტორია და თუკი ორი მსხვილი ორგანიზაციის თანამშრომლობა შედგა და სწორად წარიმართა, მაშინ კოორდინირებული მართვის საერთა- შორისო სისტემის ჩამოყალიბება სავსებით რეალური ამოცანა გახდება. ამი- სათვის საჭიროა შეიქმნას პლატფორმა კონკრეტული გეგმით, სადაც ყველას საქმიანობა პრაგმატულად განისაზღვრება და ფუნქციებიც მართებულად გადანაწილდება. როგორც ჩანს, გაერო ყურადღებით აკვირდება წარმატებუ- ლი „პარტნიორის~ საქმიანობასა და მისი პროდუქტების რეპლიკაციასაც აპი- რებს. ამის ნათელი მაგალითია გაეროს მიგრაციის ქსელი, რომელიც ევრო- კავშირის EMN-ის მსგავსი რამაა და იმავე მიზნებს ემსახურება, რომელსაც ეს უკანასკნელი რეგიონულზე. აქვე გაერო პირდაპირ მიანიშნებს, რომ მისმა ქსელმა არ უნდა მოახდინოს შიდა თუ გარე აქტორთა საქმიანობის დუბლირე- ბა და კოორდინირებულად იმოქმედოს გარე ანალოგებთან ერთად.323 მმართველობის სისტემების ერთმანეთთან დაკავშირების საქმეში საინტერე- სოა ის გრავიტაციული ველი, რომელიც შეიქმნა ან უშუალოდ შეთანხმებებ- 320 EC – Proposal for a Regulation of the European Parliament and the Council establishing the Asylum and Migration Fund. 2018/0248 (COD), (Strasbourg 12.6.2018) P.19 par (11). https:// tinyurl.com/yauges7o ნანახია: 10.1.2019 წ. 321 The Guardian, Syrian refugees: more than 5m in neighbouring countries now, says UN – UNHCR announces milestone after six years of war and urges Europe not to ‘put humanity on a ballot’ in elections this year (30.3.2017). https://tinyurl.com/lvw7rpx ნანახია: 10.1.2019 წ. 322 UNHCR, Projected Global Resettlement Needs 2018 (Geneva, 12-14.6.2017), იხ.: https:// tinyurl.com/ydff2lqv ნანახია: 10.1.2019 წ. 323 I DM-ის თემატური შეხვედრა – „მიგრაციის ეფექტიანი მართვისკენ: პარტნიორობა შესაძლებლობების გაზრდისთვის~, ჟენევა (შვეიცარიის კონფედერაცია) 2018 წლის 8-9 ოქტომბერი. ასევე, იხ.: https://migration.unu.edu/about/network ნანახია: 10.1.2019 წ. 94

თავი I: გლობალური კონტექსტი მა (GCM/R) შექმნეს თავიანთ ირგვლივ. გლობალურ თემებზე მსჯელობისას საყოველთაო თანხმობაზე საუბარი, რასაკვირველია, უადგილოა. განსაკუთ- რებით მაშინ, როდესაც საქმე გვაქვს დიამეტრალურად განსხვავებული ვი- თარების, პოზიციების და ინტერესების მქონე ქვეყნებთან. თავისთავად, აქ ერთ-ერთი ყველაზე ლოგიკური გამოსავალია რეალური სიტუაციის ამსახ- ველი, მაგრამ დეკლარაციული ხასიათის საერთო პრინციპებზე შეთანხმება. მათ მიხედვით, გრძელვადიან პერსპექტივაში მოხდება თითოეულ მიმართუ- ლებაზე კონცენტრირებული მუშაობა და ეროვნული ინტერესების გათვა- ლისწინებით პრაქტიკაში ამოქმედება. ასეთ მოცემულობაში მნიშვნელოვა- ნია ის, თუ რა სტრატეგია იქნება არჩეული საბოლოო მიზნის მისაღწევად. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ თავისი ეკონომიკური განვითარების მაჩ- ვენებლის მიუხედავად, არცერთი ქვეყანა არ დათმობს მიგრაციის დამოუკი- დებლად მართვის უფლებას და საბოლოო ჯამში მაინც საკუთარ, ეროვნულ ინტერესზე მორგებულ პოლიტიკას გაატარებს, რაც ლოგიკური და აბსო- ლუტურად პრაქტიკული მიდგომაა. ასეთი განაწესით შეთანხმებებმა შესაძ- ლოა საერთო ჩარჩოს ფარგლებში შემუშავებულ იმ რეკომენდაციათა ბანკის როლი ითამაშონ, საიდანაც დაინტერესებული ქვეყნები აიღებენ იმას, რაც მათ ინტერესსშია, განახორციელებენ და გამოცდილებას სხვას გაუზიარე- ბენ, რითაც გლობალურ კონტექსტში თავის წვლილს შიტანენ და მართვის სისტემას უფრო ცენტრალიზებულს და თანმიმდევრულს გახდიან. თუკი საკითხს ტელესკოპის პრინციპს შევადარებთ, მაშინ ზემოთ გაშლილ ორ სამზერ მილაკს უნდა დაემატოს მესამე, რომელიც მოწყობილობის შიგ- ნით მოთავსებულ ყველა ლინზას ერთმანეთთან დააკავშირებს და დასანახი ობიექტიც მკაფიოდ გამოჩნდება. ეს მესამე რგოლია ეროვნული დონე. ყვე- ლა სხვა დონის მსგავსად, წესრიგი აქაც წარმატებული ურთიერთქმედების და განვითარების საწინდარია, სწორედ ის, რისთვისაც, მაგალითად, გაჩნ- და ბერნის რეგიონული ინიციატივა.324 მიუხედავად იმისა, რომ განხილვა გლობალური დონით დავიწყეთ, გავაგრძელეთ რეგიონულით და ვასრულებთ ეროვნულით, ამ უკანასკნელის როლი ყველა შემთხვევაში მაინც ცენტრალუ- რია, რადგან იგი იძლევა დაკვეთას და თავადვე მოიხმარს შედეგს. ამიტომაც, მართვის ეროვნული სისტემა (ან მისი ნაწილი) თავისუფლად შეიძლება გახ- დეს მოდალური რეგიონულისთვის (ე.ი. სხვა ქვეყნებისთვისაც), ხოლო მისი გავლით გლობალურისათვის და იქ წარმატებით დაინერგოს. ასეთ მოცემუ- ლობაში დონეებს შორის დამაკავშირებელი ხიდები უფრო მყარი და ხანგრძ- ლივ სიცოცხლეზე გათვლილი იქნება. ზედა დონეებზე რეპლიკაციისათვის სულაც არაა საჭირო, რომ სისტემა იყოს ისეთი უნაკლო და ზეგამართული, 324 იხ. ზემოთ. 95

თავი I: გლობალური კონტექსტი რომ მისი უცვლელად გადაღება მოხდეს. რეგიონულ პროცესს სწორედ ეს მოქნილობა გამოარჩევს. თავისი სამოქმედო არეალის შიგნით, მას შეუძლია გამოავლინოს სხვადასხვა ქვეყნის წარმატებული პრაქტიკა, დააკავშიროს ეს ქვეყნები ერთმანეთს, მერე კი მიღებული დეტალი განიხილოს სხვა პროცეს- თან ერთად, ხოლო მზა მოდული გააგზავნოს გლობალურ დონეზე, სადაც იგი გახდება საერთო, დიდი მექანიზმის ნაწილი. მაგალითისთვის, საქართველოს გამოცდილების გათვალისწინებით, მიგრაციის მართვის თანამედროვეობა- ზე მორგებულ და ეფექტიან მექანიზმს წარმოადგენს ე.წ. კორპორაციული/ კომისიური სისტემა. ანალოგიურ პრინციპს ევროპის რეგიონში იყენებს შვეიცარია, პოლონეთი და ბულგარეთი, ხოლო დასავლეთ ნახევარსფეროში კი კოსტა-რიკა. თითოეული ამ ქვეყნის წარმატებული მაგალითის განხილვა, ერ- თმანეთთან თავსებადი პროდუქტების იდენტიფიცირება და მათგან შექმნილი ქმედითი ინსტრუმენტის გაეროსთვის გადაცემა იქნება ის შედეგი, რომელიც პრაქტიკაში აამოქმედებს გლობალურ შეთანხმებებს. ასეთ ვითარებაში გარკვეული ცვლილებები ალბათ MiGOF-სა და მისი ოპე- რაციონალიზაციის მიზნით საგანგებოდ შექმნილი მიგრაციის მართვის ინდიკატორებსაც325 (MGI) შეეხება. IOM-ის ინიციატივით შემუშავებული ინდი- კატორების მიზანია, გამოააშკარაოს ეროვნულ დონეზე „კარგად მართული მიგრაციული პოლიტიკის~ მნიშვნელობა. MGI-ის მეშვეობით უნდა წარმოჩნდეს მოქნილი მართვის ისეთი სისტემა, რომელიც SDG-ის 10.7 მიზანს მიესადაგება. ინდიკატორები ექვს განზომილებას ეხებიან: მიგრანტთა უფლებები, მთავრობის ერთობლივი ჩართულობა, პარტნიორობები, მიგრანტთა კეთილდღეობა, კრიზი- სის მობილური განზომილება, უსაფრთხო, მოწესრიგებული და ღირსეული მიგ- რაცია. პროცესუალურად MGI ოთხსაფეხურიანი ქმედებით შემოიფარგლება: პროცესის დასაწყისი, მონაცემთა მოგროვება, სამინისტროებთან კონსულტა- ციები და ანგარიშგება. სქემა საკმაოდ მარტივი და ამავდროულად ეფექტიანია იმისათვის, რომ ქვეყანამ დაინახოს რისი გამოსწორებაა საჭირო, ხოლო გლო- ბალურმა დონემ განსაზღვროს მისი დახმარებისათვის საჭირო ღონისძიებები. საბოლოო ჯამში, მიგრაციის მართვის ინდიკატორებისა და მდგრადი განვითა- რების მიზნების ერთობლიობა სწორედ ის საცხებია, რითაც გლობალური შე- თანხმებების საერთო მექანიზმი უნდა გაიპოხოს. თუმცა, თუკი ამ მექანიზმს ნაწილები აკლდება, გასაპოხიც ბევრი არ იქნება, ან ეს იმ შედეგს ვერ მოიტანს, რისთვისაც ეს საინტერესო ინსტრუმენტია შემუშავებული. ამრიგად, რომელია უფრო ეფექტიანი – გაერო თუ ევროკავშირი? კითხვის ასეთი ფორმულირება მიგრაციის მართვის ჭრილში არამართებულია სწორედ 325 იხ.: https://gmdac.iom.int/migration-governance-indicators ნანახია: 10.1.2019 წ. 96

თავი I: გლობალური კონტექსტი იმ მიზეზების გამო, რომლებზეც ზემოთ გვქონდა საუბარი. მაგრამ, თუ კით- ხვა ჟღერს ასე – რომელს უფრო მოქნილი მართვის სისტემა გააჩნია? პრე- ფერენციები თავისთავად ევროკავშირისკენ გადაიხრება, და არა იმიტომ, რომ იგი უფრო მომცრო რეგიონს ფარავს, ან თუნდაც იმიტომ, რომ აქ უფრო ცალმხრივი ინტერესებია. არამედ საქმე მართვის სისტემის წყობასა და მის არქიტექტურაშია. ნაკლები განშტოება, მეტი მოქნილობა, საჭირო ოდენობის მოთამაშე, ნაკლები გადაფარვა, თემატური დუბლირება და ა.შ. ამასთანავე, პრობლემებზე საუბრისას არავითარ შემთხვევაში არ უნდა უგულებელვყოთ ის მნიშვნელოვანი ფაქტიც, რომ ორივე ორგანიზაცია დღეს ცდილობს იმ სისტემების გარდაქმნას, რომლებიც არქეოლოგიური შრეების მსგავსად, ათ- წლეულების მანძილზე ყალიბდებოდნენ, ერთმანეთს ფენებად ედებოდნენ და დროთა განმავლობაში სტატიკურად ყოფნის გამო მყარ ქანებად იქცნენ. და სწორედ არქეოლოგიის მსგავსად, თითოეულ ფენასთან მუშაობისას და მათი ზედმეტი ნადებისგან გაწმენდისას, აუცილებელია არ დაზიანდეს ის მნიშვ- ნელოვანი, რაც მასშია შენახული და რასაც კიდევ შეუძლია ღირებული ფუნქ- ციის შესრულება. 1.4 კორპორაციული მართვის მქონე ქვეყნების მიმოხილვა ქვემოთ განხილულია იმ რამდენიმე ევროპული ქვეყნის მაგალითი, სადაც მიგრაციის მართვაში ჩართულია მრავალაქტორიანი კომისიისმაგვარი კორ- პორაციული ორგანო. ეს დაგვეხმარება გავიგოთ, თუ რა ტიპის მოდელებია აპრობირებული ჩვენთვის საინტერესო რეგიონში და რა შედეგები მოიტანა მათმა გამოყენებამ. ასევე, მოყვანილია ის ხარვეზები, რომელთა გათვალის- წინებაც შესაძლებელია ეროვნული სისტემის დახვეწის ან რეორგანიზაციის პროცესში. თუმცა მთავარი მიზანი მაინც არის მრავალაქტორიან გარემოში კორპორაციული მიდგომის ადვოკატირება და კოორდინაციის კუთხით მისი დადებითი მხარეების წარმოჩენა. 1.4.1 პოლონეთი მიგრაციის მართვის მიზნით შექმნილი კომისიის ტიპის ორგანო პოლონეთში 2005 წელს ჩამოყალიბდა326 და მას უცხოელთა ინტეგრაციის უწყებათაშორი- სი ჯგუფი327 დაერქვა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს არ ყოფილა მუდმივმოქმედი 326 პრემიერ-მინისტრის ბრძანებით. 327 იხ.: https://bit.ly/2PRRbWY ნანახია: 10.1.2019 წ. 97

თავი I: გლობალური კონტექსტი კომისიისმაგვარი ორგანო, სადაც თავმოყრილია სფეროს ყველა მიმართუ- ლება, იგი შეიძლება განვიხილოთ, როგორც აქტორებს შორის კოორდინა- ციის და თანამშრომლობის მექანიზმი. ქართულ მოდელს თუ შევადარებთ, იგი უფრო კომისიის ქვეშ არსებულ სამუშაო ჯგუფს328 ჰგავს, რომელიც ზედა რგოლის მენეჯმენტს უმზადებს წინადადებებსა და რეკომენდაციებს დასამტკიცებლად. ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის განკარგულებით შექმნილი ეს ჯგუფი რამდენჯერმე დაექვემდებარა რეორგანიზაციას / ცვლილებებს (2007, 2008, 2012, 2016, 2017, 2018 წწ.). მოგვიანებით, სავარაუდოდ, მიგრა- ციული პროცესების გააქტიურების კვალდაკვალ, 2007 წელს329 პრემიერ-მი- ნისტრისვე ბრძანებით330 ჩამოყალიბდა ახალი, უფრო ფართო სახელწოდების მქონე – მიგრაციის ჯგუფი.331 თავისი არქიტექტურით, არსით, შემადგენლო- ბითა და მუშაობის მეთოდით იგი უფრო ჰგავს კომისიას (მსსკ) და მეტი უფ- ლებები გააჩნია, ვიდრე მის ჯგუფს. პრემიერ-მინისტრის დამხმარე (ან უფრო საკონსულტაციო) ჯგუფის მიზანი იყო მიგრაციის სფეროში მომუშავე მთავრობის ადმინისტრაციის ორგანოების ამო- ცანებისა და განხორციელებულ საქმიანობასთან დაკავშირებული ღონისძიებე- ბის კოორდინაცია, ასევე საჯარო დონეზე მიგრაციის სფეროში მიმდინარე საქ- მიანობაზე მონიტორინგი და ინფორმაციის გაცვლა. სტრუქტურის მიხედვით,332 ჯგუფის თავმჯდომარეობა დაევალა შინაგან საქმეთა და ადმინისტრაციის მი- ნისტრს. მას მოადგილეობას უწევდა ამავე უწყების შიგნით არსებული სახელმ- წიფო მდივანი (ან მისი მოადგილე) და ამავე თანამდებობის პირი შრომისა და სოციალური პოლიტიკის სამინისტროდან. მათ გარდა, ჯგუფში333 გაერთიანდა 18 უწყება: პრემიერ-მინისტრის კანცელარიის უფროსი; ევროინტეგრაციის კო- მიტეტის მდივანი; ასევე მინისტრები, რომლებიც პასუხისმგებელი არიან ისეთ სფეროებზე, როგორებიცაა: ფინანსები; ეკონომიკა; კულტურისა და ეროვნული მემკვიდრეობის დაცვა; მეცნიერება და უმაღლესი განათლება; აღზრდა და გა- ნათლება; შრომა და დასაქმება; რეგიონული განვითარება; შინაგანი საქმეები; სოციალური უსაფრთხოება; საგარეო საქმეები; სტატისტიკა; რეპატრიაციისა და უცხოელთა საქმეები; პოლიცია; საზღვრის მართვა; შიდა უსაფრთხოება. ჯგუფის მდივანს ნიშნავდა და მის ფუნქციას თავის უწყებაში განსაზღვრავდა თავმჯდომარე. 328 იხ.: ქვემოთ. 329 2017 წლის 14 თებერვალი. 330 მანვე ჩაანაცვლა უცხოელთა ინტეგრაციის უწყებათაშორისი ჯგუფი. 331 იხ.: https://bit.ly/2PRRbWY ნანახია: 10.1.2019 წ. 332 2008, 2012, 2018 წწ. ცვლილებებით. 333 წარმოდგენილნი სახელმწიფო მდივანის ან მისი მოადგილის რანგში. 98