Әлмашұлы Ж. Тірі жан

П азик: (басын ишСщап) Мен саган, жаным-ау, алгашкы айда бриллиантгы сырга сыйлагам жок па! ¥л м ек ен : Э -э, мынау ма! (к,улагын устайды) Бултаза бриллиа: емес, эрине. Мундай сырга осы куш керш ген кек етектм кулагында жур. П ази к : Одан кеШи мен саган еп-одем1 чех е тш н сыйлаганы ¥ л м ек ен : О-о, ол таза кожа болмай шыкты. Б1р айдан сон-а ещ кете бастады. П ази к: А д ушшнн айда - норкалы шапка эпергем. ¥ л м е к е и : Оньщ цвет1 нашар. М е т ашпайды. EipTypni hbci Унамай жур. (муриын тыржитады) П ази к: Одан кейш саган югославский костюм алып бергем. Ош да умытый калдын ба? ¥л м ек ен : Оны eici-ак рет кщим. Сосын юрлед! ме деп жуа койьн ем, тез онып Kerri. Ондай онган костюмд1 калай киюге болады, а' П ази к : Откен айда саган кожалы плащ алып берд1м гой. ¥ л м ек ен : (ренж кендей боп) Алып берсен, тур гой анда. Coj плащты куйде кие берем бе! П ази к : Ендь.. норкалы шуба деп жагамнан ала бересщ. Эпереь д б д ш гб й . (сосы н <взше-оз1) Э й, д еген м ен соны алы п берг салайы нш ы . КундерДщ кунш де ана Ж орабайдьщ шетел асыг кеткенш 6ijrin койса, ш убаны сол акшага эпергем деп кутылармын Ой, 03i д ё fcniMre тоймайды екен. Сосын шыгар э л п суду муртыныи зытып.0тьгрганы. Элде эйел атаулынын бэр: осындай ма! \"Маган осы.^ртм бес жылг'а жетедГ’ дейтш катын кездеспрмедам-ау. Бэр! де ки'иигё тойымсыз... (сосын сол ойлана) Осы бар гой, дэл осы эйещн “Ж олын эне” деп уйден куып шыгуга да болар едь Талайын к уй п шыктым емес пе! Ал, ещё... осы эйел журепмд: жаулап алды. Сэл кормесем тура алмайтын болып барам. Бул не? Сую деген осы мЗ'сонда-а... М ахаббат деген OTipiK нэрсе деуни ем. Ол - елее дейтшмш. Киял дуниеш деунп ем. Сейтсем... Эй, кайдам-м... Жэй квнш дауасы гана ш ыгар-р... У акытша сез1м... Э п ан дп сез1м... (Улмекеиге бурыпып) Жарайды, жаркыным! Бугш таныеканымызга туп-тура алты ай болады екен, мен саган алты мын долларга шуба эперейш! Ж ур Kerriк! ¥ л м ек ен : (куана, оныц мойнына асылып) Пазик, мен с е т не уинн жаксы керед: деп ойлайсын! Эрине, осындай ер мшезщ уппн... Сен ш ы н epKeKcia! Сездетура бшетш еркексщ... Айтпайсын, айтсан орындайсын. Сол упйн де сыйлаймын. Ш р тутамын... Сахна царацгылана 6epedi. - 150-

БЕС1НШ1 K0PIHIC Эльтон мырза жалгыз в я Пазикпиц офисшде кргазга элденелерд'\\ полтырып отыр. Эльтон м ы рза: (ез-езшен куб^рлеп) Бул баланын meuieci бар екен. Соныц руксатын алу керек. Ертен урыс-Kepic туып KeTin журсе... Умытып барады екем-ау! Соны да пысыктап кояйыншы. Осы кезде Пазик Kipin Kenedi. Э льтон м ы рза: Осы баланын memeci бар болса, онын руксатын алмаймыз ба! Сол жагын да nicipin алайыкшы. Аягы дау-дамай болып журмей ме?.. П азик: Дау болмайды. Ол баланы балалар уйше б1ржола етюзген. Егер кол коймаса болмайды десешз мен-ак кояйын. Э льтон м ы рза: Дегенмен... анасын да кере салсак... кандай Kici дегендей... П ази к: О л.. жок. Калада емес. Э льтон м ы рза: Кайда? Алыста ма? П азик: ©те алыста. Ж ер тубшде. Э льтон м ы рза: Ен болмаса телефон согуга да болмай ма? П азик: О л жакта телефон icreMeftfli. Байланыс жок. Э льтон м ы рза: Ну, ендеше... жарайды. ©здазге сеашм. Калган шаруаларын ci3 реттераз. П азик: Сезс1з орындаймын. Кагаз жагынан кам жемещз. Б у л и 6api де бгсеш. Сосын жолга шыга 6epyiHi3re болады. Э льтон м ы рза: О -о, ол жагын м е т и кемекшшер1м элдекашан ойластырып койган. Самолет азф . Б1рден Нью-Иоркка ушамыз. П азик: Аман-есен жетулердазге тшектесшн. Ал, ендг.. Э льтон мы рза: Ci3re коп рахмет! ©те icnep жйтт екентз. Джордж бул ем1рде жокшылык кврмейш. Оган сене бервдз. П ази к: Жаксы азамат етш тэрбиелейпшщзге ceHriM келедг Егер де олай-былай болса, обалы с1зге. Э льтон м ы рза: О не дегешшз! Мен де адаммын. Бала жаксы азамат болады. Tipi болып турсак, аЛ1 кездесем1з гой. П азик: Эрине. Сол куши коруге жазгай. Ал, ещц... эл п акшасы... Э л ьт о н м ы р з а : О, оны ум ытуга болмайды. MiHe, калган акшасы... (acimtii дипломатты 6epedi). Санамай-ак койсаныз да болады. Туп-тура кырык мын доллар. П ази к: Эрине, ci3re сенемш гой. Санап кайтейш. Э льтон м ы рза: Bi3Ta3a жумыс icTen уйренген елм1з. Мундайда алдау деген болмайды. П азик: Казактар да солай. Алдай алмайды. BipaK алданып кала 6epeTiHi бар. М енш аталарым талай рет алданыпты.

кере’к/ .' пОлГ- “за“мРан” т;а°лалбы. Алдамау да кар а,, алд .к б .у’ „ Пааик: Аталарым аоган у«рак, алмадгы, Алдаж, « ы л .п -аы ,™ келгеннщ берш е кушак аша берптп. Сейтсе олардын арасында арам пигылдылар да бар екен. Кейш шгген шыккан жау болып, езше KecipiH типзгендер де бар.,, Э л ьтон м ы р за: Э -э, ол туралы ecTireM. Ашыгып келш, ал жинап, артынан акырып куш керсеткендер ме? Осында келерден оурын казактар туралы кеп окыгам. Бшем-м... П ази к: Ci3re 6ip сурагым бар. Э льтон м ы р за: Сураныз. П ази к : Осы ы здер, американдыктар, неге б!зд1ц елден бала сатып алуга кумарсыздар? Осы сонгы жылдары байкаганым - б1здщ оалаларды ен кеп сатып алушылар аздерЫздер. Э льтон м ы рза: (жымиып) Онын ез купиясы бар, Оны айтуга болмайды. ’ П ази к: Дегенмен... 0 з арамызда калады гой. Э льтон м ы р за: Bip гана ce6e6iH айтайын. Слздердщкандарьщыз таза. Балаларыныз ете талантты. Ал, 6i3re ен алдымен кереп сод Калганы окумен, !зденумен келе береди П аз и к : Сонда-а... С1здер осы балалар аркылы е з Terim3ui асылдандырасыздар ма? Э льтон м ы рза: Б ф есептен солай деуге де болады. Асылдандьф- маимыз, б ф ак азгындауга да жол бермейм1з. П ази к : Ещп уктым... Э льтон м ы р за: Бул ез арамыздагы анпм е. Солай гой. П ази к : Солай-й... (енЫ оз/не-озО Е-е, мэселе кайда жатыр. Bi3 бизнес куып журм1з, ал булар ез болашагын ойлап жур. Кайран казагым, сен акшанын кулы болмай, ез теп н д 1, ез болашагынды ойлайты н кунге каш ан ж етер екенс1Н, а?! Кайда карасан да тойымсыз 6ip жан. К1шкене шаруа айта калсан, бфнене дэметед1. Бэрш е акша керек. Д оллар керек. Содан барып, кедей бай болсам деидк бай кудай болсам дейд|... Кайран, казак... Эй, койшы б!рак! Маган лесе неге кул болмайды. Мешн максатым баска, жолым Сахна царацгылана oepedi де. цайта жарык;жанганда - пэтер iiui Kopiiiic 6epedi. Пвтерде Улмекен. Жумсан; диванда отыр. 03i к в ф а з сойлеп отыр. У лмекен: (курЫне) Кайран, экетайым-ай! Улды неге сонша ансаганьш айтам да... ¥ л болса, шанырагына TipeK болар деген! ме екен! Эй, eMipi б1тпейт1н арман десейш1... Осы кун: улы барлар да арманды. (тунжырап отырып к,алады) 152-

Осы кезде алдекрйдан ж е даусы ecminedi. Э ке даусы: Балапаным-ау, мен саган жарык дуние сыйлаганда осындай бол дед1м бе?! Сен... сен неге ез жолынды е зщ бураланга сала бердш? Жараткан не маган кимаган улды саган оп-онай бере салды. Ал, сен болсан... Буньщ не! Бала тагдыры ойыншык па! Аналык MefiipiM кайда! Ж урек жылуы кайда!.. Ж орабайымнын не жазыгы бар! Ж ас нэрестеге бул неткен каталдык! Бул кандай киянат-т... Endi же даусы жогала 6epedi де, оныц орнына Супу мурттыц ум ecminedi. Суду м урт: Э-э, ещп 61лд1м. Е стадм бэрш де. Сен м е т алаяк, вкелж м вд етш етеуден кашкан зымиян дейсщ. Ал, езщ ше? Улды туып алып, енда не icTen журсщ? Ещцгщ не? Будан кейш ceHi кандай Ана деу1м1з керек. Сен... сен менен де еткен алаяксьщ! Ke3iHfli шел баскан. Дуниеге басын, миын туманданган... Сен баягы Улмекен емесс1н. Сен баскасьщ-н... Улмекен \"Жогал! Кет! Коршбе к в зш е!\" деп аСщайлап xci6epedi. Супу мурт жогала 6epedi де, endi элдекрйдан Жорабайдыц даусы ecminedi. Ж орабай ды н даусы : Апа! Апатай! М еш неге мунда екелш тастап кегли? Мен кун сайын с е т ойлаймын, саплна 1здеймш сен1. Бул жер, касымда ез1н болмаган сок, еш кызык емес, Апатай. Келш1! KepiHmi кез1ме! Мойнына асылып, MefiipiM канганша кушактайын ез1нд:. Апа! Апатайым! Кайдасыц сен... Сахна цайтадан жарьщтана бергенде уйге Пазик Kipin Kenedi. П ази к: Ой, саган не болды? Сен... ауырып турсын ба? У лмекен: (даусы dipinden) М ен осы... Алланын каргысына ушырайтын шыгармын... П ази к: Кой, олай деме. Ж аксы сез айт. Жаксы сез - жарым Улмекен: Кеше 6ip газеттен окыдым. O nri демограф Сакан агай жазыпты. Осы куш б!здщ ел1м1зде бала сату бизнес! epmin тур дейд:. Эуелде баланы шетелд1ктерге 25 мын долларга сата бастаган екен, eaai сураныс кебейген сон, ол бага 50 мын долларга eciirri. Не деген сумдык! Бала тагдыры емес, бэрш щ ойлаганы - акша, доллар... Сол д ем о граф С акан агай т а п >1 да ж азад ы : Б!зден б ал а с аты п алушылардын басым кеп ш ш п американдыктар екен. Ен кеп елн1ш солардан тусед! екен. Осы куш 500-ге таяу Kici OTiniiu жасапты. Сол агай тагы да 6ip жер1нде “жер белнде жуз миллион ж елм бар” деп жазыпты. Свбилерд1 жет1м eTin жургендер де мен сею лд1 басы айналып калган эйелдер шыгар!.. О, сорлы басым! Мен миы айналып калган адам шыгармын-н... - 153-

П ази к : Койшы ещц... Не айтып кегл и сен? Онан да баска енгше (в свйлеп)айтшы. Кешлд1 бфдеце айтсаншы... ¥лм екен : э/не-вэ/ Кайтш кана кешлденсм? Кай бет1ммен жаркылдап кун кешем! Не белм мен желкшдеймш!.. Ек1 улды ез1м елт1рд1м, ал ymiHmiciH... придай ж елм етш... Бул не кылганым! в з басымнын лэззаты ymin жан баламды балалар ушне камап койганым калай! Кой, барайын оган! Касыма алайын. 0з1ммен 6ipre болсын. Не керсекте 6ipre керешк... (сосынПазикке щрап) Ж ок, мен ещц булай OMip суре алмаймын. Жорабайым тус1ме Kipe береди Журчи, барайык. Барайык улыма... П ази к : (шоишна, газетой лацтырып Mioepin) Сен... сен шынымеи айтып турсын ба? Уэдем1з кайда? ¥ л м ек ен : Уэде! Уэде! Кандай уэде ол! Ана баласынан беземш деп уэде бере ме! Жок. Еш ана ейте алмайды. Tiirri уэде берсе де, оны бузуга хакылы. П ази к : Балалар ушне капай барамыз? Олар 61зд1капай тусшсш? ©ткенде айткан жок па, кайтып алмайтын болсаныздар, келмещздер деп. Боска баланын к ен ш н бузасыздар деп... У лмекен: Мейлк Не десе о десш. Мен барамын. Улымды керемш. Эйтпесе iniKyca болып enerin TypiMбар. Bip кермей маукым басылар емес. Сен тусшсещш м ет... П ази к: Тусш ем гой. BipaK... Ана жолгы уэде... У лмекен: У едем Ана гана буза алады. ©cipece баласы уппн... Журил, барып кайтайык. П азик: Жарайды, барсак барайык. Тек бупн емес, кешшрек... Улмекен: Жок, бугш барайык. П ази к: Буп н онда KiciHi кабылдамайды. У лмекен: Сен басшыларын танисын гой, етпиш айтсан, карсы бола коймас. П ази к: Болмашы нэрсе ymin басымызды ш п кайтем1з. Баска (жалына)кезде барсак, оздер1 упйн юрпзбей ме. Улмекен: Пазик, жаным, осы етншшмд! аяк асты етпешй Мен де с е т и 6ip с е з и ш е й етпеймш Fofi. (ципсщтап)П а з и к : Ендй.. тым кинап ниберщн гой. Онда барып сол взше-келешк. Тек езщ е айтатын 6ip энпме бар. (сосын Mydipin. 03i)Айтсам ба екен, жок айтпасам ба екен? Айтсам eciHeH танып калып журсе... Ал айтпасам 6opi6ip шындыкты бмеди Бар юнэш (eudiУлмекенге)балалар уйшщ басшыларына жаба салсам ше! Жарайды, жинала гой. У лмекен: Жана 6ip эн п м е бар деп ен. П азик: Е, оны жолда айтармыа - 154-

Сахна КАрацгыпана 6epedi де, к,айта жарык, жанганда - сахнада Эльтон мырза мен цызметии ж ш т Kepinedi. Эльтон м ырза: (алаканын ысцылап) Бол! Тездет. Енд1 елге атганалык- Алатын баланы алдык. Саудасы бггп. Ж орабай, тоис Джордж eHfli бгздщ бала! М е н т улым! Е н д ь - каш пак болсан зымыра. Джордж енд! Эльтон мырза эулетш... api жалгайды. Кы зм етш ! ж т т : Ci3... шынымен-ак онын вте алгыр, мыкты азамат болатынына сенесгз бе? Мумкш-н... Э льтон м ы рза: Мумюн! Мумюнемес!.. Бул не свз! Сатан канша рет айтам. Казак деген елдщ каны таза, демек урпагы да таза. Таза каны бар урпак жаман азамат бола ма! Сен... не деп сандалып турсын! Жинал! Болтез-з... К ы зметип ж т т : Жарайды. Мен тез... к в д р - а к - Э льтон м ы рза: Бол! Тездет! Кетем13 елге... Сахна к;айта царацгыланады да, цайт а жарык; жанганда ■ балалар уш нщ ауласы. А улада П а зи к ж алгы з тур. К,олында к,алталы телефон. Элдеюмге телефон согып жатыр. П ази к : Эло! Эло!.. Бул мен Foft. Пазикшн. Б:з келш те калдык И э, иэ... Уля баласын кермекпи. Bapi де бурынгы келгам бойынша. Ж орабайдын орнына тап сондай 6ip баланы алыстан KepceTciH. Жакындауга болмайды деу керек. Карантин. И э, сол дурыс. Болды. Уже, Уля да келш калды. (телефонды euiipedi) Улмекен: ('так/т келш) Юммен сейлесш жатырсын? П азик: Балалар уйшщ директорымен сейлеспм. ©3i баска жакта екен. Мунда карантин дейдй1шке Kipyre болмайды дейдй Мен “Ен болмаса мамасына баласын алыстан керсетсш” дедш . Ол кинала- кинала келшть Улмекен: Мен сонда баламнын бетшен суйе алмаймын ба? П ази к: Айтгым гой, карантин деп... Осы кезде сахнаныц dip шетшен ак, халатты эйел Kopiuedi. Жанында кйакене сэби. П ази к: Э ш , Жорабай анау. Улмекен: Ой, жаным! Шыбын жаным-м... К асына барайыншы. Бетшен суйейшпп. (ол алга баса 6epedi) Д ауы с: Булай карай втуге болмайды. Карантин. У лмекен: Ен болмаса жакынырак барып карайыншы. TypiH керейшшг Д ауы с: Жок, мунда Kipyre болмайды. Улмекен: в з баламды ойме KepceTKici келмейтш бул кандай зан! Мен юремш... (ол алга карай ем-уш аттайды) Д ауы с: Ci3 т в р тт к е багынбасацыз, баланы кайта алып кетемп.

У лмекен: Мен... тек жакынырак барып, турщ керсем болды (тагы да exi-уш аттайды) Д ауы с: Онда 6i3 кетеинз. (Баланы жетелеп, api к,арай кете 6epedi.) Улмекен: Балам! Улым-м!.. Kernip мендей есуас ананды! Мен Ана емес, Ана атын жамылган бейшара 6ipeyMiH. Жорабайым-ау, жан балапаным-ау... (On жуггрт барып. баланы к;ушак;тай алады). Сахнада абыр-сабыр. Бала жылайды. Кенет Улмекен сахнага цайта шыгады. в щ врт свнЫргендей. У лмекен: (ыищына) Маскара-а!.. Бул не сумдык? Мынау менщ балам емес. Кайда? Кайда менщ Ж орабайым?.. Оны кайда курттындар-р... (айк,айлайды) П азик: (крсына келт) Сабыр сакташы, Уля. Жорабай енд1 жок. У лмекен: (тацдана) Калай жок? Ол кайда? П ази к : Оны американдыктар сатып алып, «п н е алып Kerri. Ол ешй америкада. Нью-Иоркте. У лм екен : Сен... сен эзш деп турган шыгарсын! Сен не деп турсын? Ойбай-й, бул не сез?.. И м ?.. И м оны саткан-н?.. Мен оны елт1рем-м... Колында елем-м... Керсет маган-н... И м ? И м-м ?.. (On тецсепт барып, жерге к,улайды. Жердi тырналап жатып сойлейд!) М енщ улымды... саткан адамды керсет! О л неге сатады? OFaH шетелге сатуга юм руксат берд1? Анасы м етана BanaFaжарык дуние сыйлаган - м етана Анасы Tipi турганда, ол неге тул ж еп м болады? Онын неге сурауы жок болады? Бул не? Бул - кандай когам-м... 6i3 кандай когамда eMip cypin жатырмыз-з?.. Ойбай-й... Керсет! Керсет- т м а г а а OnTipeMia 0лт1рмейтынбаймын-н... (есшен танып крлады). Сахна царацгыланады. длдек;айдан Жорабайдыц зарлы даусы ecminedi. Ж орабай ды ц даусы : Апа! Апатай! Менщ жазыгым не? М е т ­ нете шетелге саттыцдар? Мен eani бул елд1 кермеймш бе? Апа, апа-а... Кайдасын сен? Ун катшы! Kepiumi K63iMe-e... Апа-а-а... АЛТЫНШ Ы K 0PIH IC Аурухана. Твсекте Улмекен ж атыр. Квз/ ашьщ. Аспанга крдалып цалган. К,асында - Пазик. Улмекен: (узт-узт ceOneudi) С еа.. KepeciH6e? вн е, анау-у менщ екем. Ол куанып тур. Ол - улды болдым деп куанып тур. Ол менщ Жорабайымды кушактап алыпты. (xynedi) MeHiH Жорабайымды карашы, екемнен аумай калган. 63i куткен, 63i ансаган ул осы Fofi. - 156-

К араты , айнымаган e3i гой. Карашы, эне! (сосын цабагын шытып) Сен... Сен неге ундем ейсщ ? Сен м ен ш Ж орабайы м ды урлап экеткел1 отырсын ба? Жок, сен урлай алмайсын. Ж орабайым ешн ез атасымен 6ipre. Ал, мен... Мен кайдамын? Мен кайда жатырмын, а? Мен неге жатырмын? Мен де барайын. (орнынан турман, болады) П азик: Саган козгалуга болмайды. Демалшы. Уйыкташы, жаным. ¥ л м е к е н : Мен... мен ылги туе к©рем. ТуЫ мде Жорабайды кушактап, жылап жатам. Жорабай... Жорабайым-м... О л ani улкен азамат болады. Ол oni... (туншыгып к,алады) П ази к: Койшы, Уля! 0зпцп-езщ кинай бермедн. Басынжас. Эл1 д е бала таба аласы н гой. Ж орабай yrniH б у к ш тагды ры н ды бущцрмекшещ? EciHfli жисаншы... Улмекен: Мен... мен сап-саумын. Жорабайымды жаксы коруге хукым бар ма? Бар. Оны суюге хукым бар ма? Бар. Онда неге м е т кинайсын? Элде... сен де сол Жорабайды урлап алмаксын ба? А-а... (урейлене кррайды) П азик: Жок, мен урламаймын. Мен сенщ денсаулыгынды ойлаймын. Улмекен: (сол уреСт ж узбен крраган цалпы) Ж ок, мен саган сенбеймш. Сен ©TipiKайтып отырсын. Сен... урысыц. ©Hi, карашы, козщайтыптур. Сен1Нуры екешнд1козщ-ак бшд1р1птур. Уры! Уры! Ойбай-й, куткарыкдар, м унда уры бар-р... (айщайлайды). П ази к: (оны басып) К°й Деймон. Мен ешкандай уры eMecniH. Мен - Пазикпш. 0з1щпн Пазигщмш. У лмекен: (ойланган кешппен) Пазик! Э -э, Пазикс1н бе! Сен мунда негып журс1н? Сен ана жакка барам деп ен гой (саусагымен жогары жак,ты нусцайды). П ази к: (купеЫ) Жок! Мен ешкайда да бармаймын. Мен сеш кузег1п отырам. Кунд1з-туш сенщ жанында болам-м. (сосын куйзеле, вз-в31мен свйлеп) Кап-ай, э! Нем бар efli. Ж орабайында кандай шатагым бар едг Баска жеимектер калада ондап, жуздеп, уа Timi мындап... ешю мге керекс1з болып, бок сасып жатыр. Соларга урынбай, тек осыган тап кылган тагдырды-ай, мына... Кайтем1Н ендН,. Улянын eci к1рес1л!-шыгасылы. Ж азы лса ж аксы , ал жазылмаса... Осыдан баска ешюмге ынтык етпей койган куданын кушретз... (сосын Улмекенге к,арап) Жаным-ау, echini жисаншы! Мен... мен кайтем eiwi-i... Улмекен: (аласура) 0Hi, анау Жорабай... ол атасына жуггрш барады. Ол - атасынын баласы. Карашы, карашы оган. О л мешц улым-м... (цолын испанец созады) - 157-

П азик: Уля, дамылдашы. Коз1нд1 жумшы. Уйыкташы 6ip сат... Аясаншы езиш ... Улмекен: Ж ок, маган уйыктауга болмайды. Мен уйыктап ж а т к ан д а баламды 6 ip ey ур л ап эк е т се к а й г п м ? ! М ен енд1 уйыктамаймын. Айтпакшы... меш н экем к у и т . Ол бала сатуга карсы дауыс KeTepin жур. О л енд1 барж е де соны тусйш редь Bi3 Ж орабай екеуипз 6ipre боламыз. Ол меш , мен оны сагынып журмейм1з. Б1зб1ргеем1ркешем13-з... (кулед/) 0Mip кандайтамаша! К араты , aMipкандай эд ем м ... Кандайэсем!.. (endiкрбагынmyiiedi) Ойбай-й... Карашы анда! Анау ю м? Эльтон... ол неге келд1? Ол Жорабайымды акетпекип ме? Жок, жок! Мен оны бере алмаймын. Уста! Уста анаЭльтонмырзаны... Ол мешнбаламдыкайгед1?Мен... мен OFaH керсетем-м... в л п р ем ш оны... Улмекен орнынан ыищына турып кетеЫ. Палатада абыр- сабыр. Д эр/герлер жуг1рт келед/. У-шу. А щ ай-уйцай... Дор/гер Пазикке тыскр шыга туруын eminedi. Пазик сахнадаи бер!рек келедг П азик: (взте-вз1 куб/рлеп) Кап-ай, э! Нем бар едь.. Осынын жет1мепнен баска бала жоктай... Еадй eciH жиса жаксы, ал есга жия алмаса, мен не icTeMeKniH? Бизнес кутш тур. Эр кун есептеуль (сосыназ-кем ойлана) Эй, койшы!... Мешн некел: жарым ба ед: осы. Кой, вз шаруамды ойластырайын. Осы кезде сахнаныц 6ip бурышынан Сулумурт Kopiuedi. П ази к: (оган к,арап) Ci3... к!мс1з? С улу м урт: Осында Улмекен деген келшшек жатыр деп ед1, соны керешн деп келд1М. взщ KiMciH? П ази к: Мен - Пазикпш. Улмекеншн жакын танысымын. С у л у м у р т : Э -э , сен э л п ... бизнесмен ж н т г екенсщ Fofi. Сыртыннан бшемш. П ази к: Калай бшесщ? И м таныстырды? С улу м урт: Bip рет сыртыннан квргем. Мейрамханада. П ази к: Сонда... сен KiMciH? С улу м урт: Мен У лмекеншн куйеу1мш. Атым - Жайлау, былайша Сулу мурт дейдь П ази к: (т т н пистегендей болып) Енш TyciwuM. Улмекеншн жас OMipiH кор кылган жптгшн десейни. С улу мурт: Кор кылган мен емес, езь 03iniH opKeKipeKTiri. Мен: ты ндады ма? Арыма т и д г Сосын... кетш калганым рас. Сен... шынынды айтшы, оны жаксы KepeciH бе? Жок, эшеШн ермек етш журсга бе? П ази к: (крпацтап)Мен... 613 жей доспыз. Бизнес уш ж табыскан таныстармыз. А д жаксы. М ен кетейш. Асыгыспын. - 158-

С улу м урт: Токтайтур. TaFH 6ip сауалым бар. Осы Улмекеннш 'лы кайла? П ази к: (одан ветеркрпсиупап) Бшмеймш. Балалар уйше етюзд1М Сулу м урт: Мен онда бардым. Жорабайды шетелге сатып Ki6epinxi. KiM сатты? Айтпайды. Бул деген сумдык кой. Упмекенге :ол yuiiH келд1м. Ол - мешн де балам. Улмекен руксат етсе, мен нетелге барып, баланы кайтарып екелем. Кайтсем де экелем... П азик: (ципакрюй сойлеп) Ол ендп.. мумюн бе? Сатылган баланы ;айта экелуге бола ма? Сулу мурт: (даусын зорайта) Болмаса, болдырам. вйткеш ол мешн каным гой. Казак кой. Казакты сатсак, казакы касиет1м1зд1 [де сатканымыз. М ешн балам, Menin каным ертен ержеткен сон, меш 1жат санаса, MeHi бетен санаса, онда не болганы? Шетелге бала сату - ен соракы ic! Ен улкен кылмыс-с... Дуниеге келген себи турмак, ананын жатырындагы шаранага дейш жаксы мен жаманды 6iлед1 Iекен. Эйел аборт жасатканда сол шарана жиырылып, карсы кайрат жасайды. Жакындателедидардан корд1м. Эю, ол да Tipi жан... 'П рлж ymiH куресе бшетш юп-юшкентай Tipi жан... А д 6i3... сол шарана курлы жокпыз. Не деген катыгезб1з. Мен eimiri ewipiMfli осы 6ip KeTeyi кеткен icTiтоктатугаарнаймын. EcTHMiciH, соган арнаймын... П ази к : Оны... взщ бшерсш. Мен Kerri.м. (шегте бастайды) Ол сахнадан шыгып кетеЫ. Сулу мурт жалгыз. Ареы жагынан Улмекентц \"Улым! Жорабайым цайдасыц? \" деген даусы ecminedi. Сулу мурт: Улмекешм! Жаным-м! Мен кeлдiм. Ж етпм оз(не... (солай к,арай oicyeipedi). Сахна царацгыланады да, кбайта жарык, жанганда - цазак,ы кш м киген орта жастагы Kici Kopiiiedi. Бул - демограф а гай Д емограф Сакаи: (ауыр дем ала, курсше пил катоды) Оу, адамдар! Казак деген шуйкедей Fana шагын ел едж. Ешн шеюмдей болып барамыз ба? Bi3 кайтсек ел болып, енсе кетерем1з? Кайтсек улт еседк кобейед1? Ол ymiH ен болмаганда 6ip отбасында 3 бала болса дейм1з. Соны айтумен, унем>айтумен келем. Уш-ак бала... Сол да ауыр ма? Жылдан-жылга нскесв еркек пен кекеаз эйел кэбеШп барады. HeKeci3 тугаи сэби одан да кеп. А д енш coHFbi уакьпта шетелге сэби сату деген пэле тары бой Kepcerri. Бу заман мен ол заманда Kici кай сауданын да жешн таба бшген. Курал-сайман саудасы, iuiin-жем саудасы, кшм-кешек саудасы... Осынын 6opi де болган. А д адам саудасы болды ма? Иэ, элемге кулак турсек, кул саудасы болтан десед|. Онын кушш пайлалаиыпты. А д ешн арлы- 159-

6epni уакытта сэби саудасы болды ма? Ой, кайдам-м!.. Баска едщ кайдам, 6ipaR осы казакта болмаганы анык. Б!з осы куш тм боп барамыз? Ca6HiMi3fli шетелге сата бастадык. Казак деген талантш халык еднс. Сол талантты халыктын урпагы сэби куншде шетел асса, ол ертен ер жетш, ез1м1збен тайталаска туссе кайтем1з? Осыны ойладык па? Онсыз да ада-ал, анкау ел едш. Осы ащ-алдытымызбен ез касиет1м1зд1, ез табигатымызды да урпагымыз аркылы шетел асырып алмасак болтаны да. Казактын казаки касиеп саудататусщ жаткан ж ок па осы? Сэбщп емес, улт касиетш бизнеске салып жургенш б у п н п бизнесмен бауырлар ойлай ма екен? Мен совды кездер1 осыдан урке бастадым. E im iri коркыныш сол Осы туралы да ойланайыкшы, оу атайын!.. Ci3 не дейшз?... (Шымылдык)

2. “Ж АНЫ М Ж АЛРЫ З...” Катычасушыпар: Бибгсара - жалгыз кызы бар, куйеуше би келшшек Бейсенбай - момын еркек, Бибкаранын куйеу1 Л э й л э - 6ip улы бар, жалгыз басты келшшек А кдана - жасы ЗО-Fa келген Kepi кыз Ж ы л ты н б ек - жасы 30-дан аскан, уйлену ойында жок еркек Гулгайша, Каракул —ерл^зайыптылар, кеп отбасы Акбас шал, дауыс, елее, т.б. Окига осы куш Казакстанныц 6ip каласында emedi. Драмага teeh болган сюжет - 6yzimi кун шындыгы деуге де болады. Црамадагы кешпкерлер туралы аз-кем свз. 1. Эйелдер. Бибшара - Лэйлэ - Алдана. Yiueyi уш mypni образ, dcipece Eu6icapa мен Лэйлэ мшезте квцм аударылуы керек. Бибшара отбасылы, балалы, жацеыкуйеуг бола тура сол бакытты баска тебуий, ал Лэйлэ - куйеуден жолы болмаган, жалгыз басты келшшек, ол эЫресе жалгыз улы ушт бар асылын беруге эз1р. Ал Акдана - осы куш куйеуге шыга алмай журген немесе шыккысы келмейпйн Kepi кыздардыц жиынтыц образы гана емес, вте акылды болудан азан шеккен кыздыц бейнеЫ. Буны роль ойнаушы озшше турленЫре алады. 2. Еркектер. Бейсенбай - Жылтыцбек - Каракул Бейсенбай мен Каракул екеушщ бейнес/ тусШк/т. Ал Жылтьщбектер бул Когамда аз болса да бар. вз1 уйленуге жок, ал езгетц тагдырын булд/ругееш арланбайтын мундай еркектер бейнеЫocipece ашыла mycyi керек. Спектакльдi цою барысында аты-жвш белгизз абыз карияньщ даусы аркылы ойтушн жасалып отырылады. Буны да режиссер оз!нше пайдалана беруше болады. Б1Р1НШ1 K 0PIH IC Бибшараныц уш. Канак бэлме. Бэлме iuti эсем. Неше mypni мебель, mypni-myemi теледидар, бурышта улкен пальмаагашы ест тур. Ортада жумсак диван, ем-уш кресло. Оюпы стол Бибшара креспода отыр. вз: элденегеренжулi. Б и б к а р а: (куйте) Осы бар гой... Осы еркек дегенщ расымен-

ак ерке-е... Tirrri жар баладан бетер. Жас бала тайт десен коя салады, ал будар... Булар бар гой т ай гп де, ш эй тп де тьщдамайды. О, сорлы басым-м... О сы маубаска неге Fana турмыска шыктым екен. 0 з тагдырымды e3iM ерте байлап, ерте тусап, eitairi отырысым мынау, Мен секшдшер эне, кошеде каптап жур, жас кездщ кызыгын керш- ак жур. O pire бармай-ак ана достарым Лайла мен Акдананы айтсайшы. Л айла - Kyfteyi Жылтынбек'и элдекашан тыркыратып уШнен куып шыкты. Баш басы бос. Акдана болса... ал 1 кунге кыз... Тасек кермеген кыз-з... MiHe, бакыт! MiHe, ерюндж-к... Осы кезде есЫ пщ цоцырауы шырылдайды. Бул барып ecixmi ашады. Аргы ж агынан цурбысы Лейла Kopinedi. Л ай ла: (кулш дей свйлеп) О -о, подружка! Хал калай, сулу бикеш! ©Mipfleri ен бакытты келш ш ек... Ж ары к жалганнан аз бакытын ерте тапкан ару... (оны цушацтайды) Б и б к а р а: (кв/рлЫз гана) Е, койшы. Сен де айтасын-ау! Кандай бакыт ол?! (ренжхген куг'й mepic бурыла 6epedi) Л а й л а: ©Hi, остедг ©стед1 бу л 0 з бакыты ашса алаканында, жумса жудырыгында турса да астш немкурайды, сынык кеншмен сейлейдь Ау, курбым-ау, с е т и басындагы бакытты ансап, армандап жургендер каншама. Bip басын екеу ете алмай жургендер осы кун1 шаштан да коп. М ен TinTi Kaaip езщ е келгенде де сол бакытты болуды н ю лтш айтшы деп акы л сурай келсем... Жас куннен, студент кезден дос едж кой деп келд1м. ] Б и б к а р а : (диванга келт жали emin отыра Kemedi) Бакыттын KinTi!.. О л кан дай бакыт? К уй еуге ш ыгу да бакы т па? Тфу! Тую ргеш м бар. ©Mip деп мына ccniKin айту керек. Кайда барам, | к1мге барам демейс1н, оны тексерш-сурап жаткан Kici жок. ©Mip . деп ана Акдананы айт. О л да ез ерю аз басында. TinTi eni кунге | “Мен кызбын” деп мактана алады. , Л е й ла: (култ) Ой, курбым ceHiHбакыт туралы TyciHiriHкандай кызык! ©йел epKiHfliri деген бола ма e3i? Жалгыз-жарым журген | эйелд1 KiM TyciHeni! Кашеде боска сенделген куйеус1з эйел заты когам yiuiH кандай роль аткарады? Улкен лауазымды кызметкер болса 6ip capi, жумысбастылыкты сылтау етед1. ©йел бакыты - отбасы кызыгымен, былдырлаган бала-шага кызыгымен, Оны мен осы Kyui тусш ш журм1н. Epi бар эйел - ен бакытты эй ел Эрине, керш ген еркекп айтып тургам жок, » i6 i тузу epKeKTi айтам... Б н б к а р а : (кекеанмен) Сол бакытынды Kepin те журм!з-ау. BipaK бакыт деуге бола ма? Эй, кайдам... ©Mip болган сон анау-мынау болады, ал э л п маубасын сондайда кисая шабады. “Сен aftiriH, сен буйтт(н” деп... Сосын акталып жатканын... Мысалы, мен еткен жумада 6ip тойга бардым. Ж алгыз бардым. KyfleyiM Бейсенбай -162-

сапарда едй Келген сон не дед1 дейсш рой. “ Сен мен жокта кайда лдырып журсщ, юмдермен кыдырып журсщ?” дейдь “Е, тойга фдым, той иесш езщ жаксы бшесщ ” деймш. “Той иесш oiaeMiH, [ сен сол тойда кшмен биледш, уйге дешн KiMшыгарып салды?” in кыспакка алды. Тергеу, Ty6i жок сауалдар-р... Жетер, тойдым эрше. Буйтш отбасы болганша... Л а й ла: (куле mycin) Ehe, осы да трагедия болып па! Тексерсе, урак берсе, ол с е т суйедй Баскалардан кызганады. Кызгана б1лу жаксы керуден барып тутанады. М еш н е лл ... анауым ше, Tirrri гын да атагым келмейдй м е т епш м нен де кызганбайтын. T irn i вудесшде сол кызраныш деген ce3iM ceHin калган ба дед^м. Сосын ой екеум1з eri жакка... (тутыга пищтап калады) Б и б к а р а : (курсше) Эй, кайдам! Мен бшсем - сол кызраныш еген пале суюден де, жаксы керуден де емес, ез1м1ШЛД1КГен. Зйтпесе, MeHi неменеге тергей бередг Занды, некел1 эйел!мш. Bip :ыл емес, бакандай 8 жыл... Bi3 турмыс курганда туган бала осы ую с еп з жаста. Сонда... бул кандай кызганыш eMipi бгтпейтш. )Mipi аягы жок... (жыламсырайды) Л а й л а: Ой, сен не! Сен... жылап отырсын ба? Мессаган! Бул la жылайды. Бар бакыт басында турса да жылайды. Сен жыласан. Из зар еш рейтш шыгармыз онда. Б1здщ ом!рд1 сурсен, б1здщ cepreaai керсен не болар екенсщ сен? Б и бк а р а: /коjincypmin) Ж ок-ау! Жылайын деймш бе! Жылаура мэжбур етед1 гой. Жыламасына коя ма?.. Л а й л а: Юм? Юм жылауга мэжбурлейтш? Б и б к а р а : KiM болушы едг Э л п маубасым... Бейсенбай гой. “Сен неге жалплз кызбен шектелш калдын?” дейдг Ж ош тузу отбасында ен KeMi 3-4 бала болуы керек дейдк Оган салса мен 6apin де умытып, тек бала туып отыруым керек. Бала жасап шыгаратын фабриката айналуым кажет. Кормейсщ бе, ойынын жеткен lueri Л ай л а: Сен ана Гулрайшаны умыткан жок шыгарсын. Б|збен 6ipre 6ip балмеде турып, кейш баска белмеге ауысатын кыз ше! Э л п ундемей'пн, имиген сэры кыз... Биб1сара: В, неге е ам де болмасын. ЕЫмде. Л ай л а: Сол Гулгайша сенщ артынша-ак турмыска шыкпап па Биб1сара: Бшем гой. Тойына бардык емес пе. Л ай ла: Сол Гулгайша осы куш бес баланынанасы екен. Kyfieyi бизнесмен. Акшапы еркек-к... Б и бк а ра: Эрине, куйеу! акшаны куреп тапса, ол бала туып уйде - 163-

отырмаганда не к тей д ь Б1зге сондай да буйырмады гой. Журтгын Ыбырайы Ыбырай, ал б1здйа... Л а й л з: Сен эн п м ен щ аягын тындасаншы. Сол Гулгайшаны кеше FaHa квшеде корд1м. 03i аягы ауыр ма дед1м. Imi былай... шыгып калган сиякты ма... Б и б к а р а : О, сорлы! Кайтед1 сонша баланы... Мына заманда,,. Л а й л а: KyfieyiM Кдракул айтады дейдк 6i3 казактьщ санын кебейту1м13 керек деп. Сосын онын айтканын ею етпеймш дейдк Б и б к а р а : Казакты квбейту сол екеуше карап кап па! Пшту-у!.. Л а й л а: Ендк.. аз ойлары солай. Ал, бар гой, талайдан 6epi алгаш рет кездесш турсак та, уш не жур демедь Асыгыспын деп кете барды. Б и б к а р а : Kyfteyi саран, ш т а р , уш не конак келгешн унатпайтын болтаны да. Каракулдын м шезш бшмейм1з Fofi. Сосын да уш не шакыруга бата алмайтын болар сорлы. Ещц сол да ем!р ме! Айтшы езщ... Л а й л а: Эй, айта берем1з гой. Эйтпесе сол ундемес Гулгайша бэр!м1зден де озды-ау. Эдем! Kyfleyi бар. Бес баласы ecin келед1.9з Tipniri ез1нде. Ешюмде шаруасы жок. Ал, 6i3 болсак... сока басымыз сопайып... Ен болмаса ж т т т щ ен жаманы, ез! де буйырмай... j Б и б к а р а : (Лайлам желкесшен нуцып) О, ж т т т е басын калгыр- р! Эй, сен ез басындагы бакытты сезше алмай журсщ-ау. Керек десен, мен кейде мына с е т и eMipiHe кызыгамын. Басын бос. 0 з epniH езщ де. Эз бостандыгын е з в д е . Ен бастысы - со л Ол деген., улкен бакыт. Л а й л а: TerriH i коп жеген бала кайтед1? Кусады гой. Ал, ещц осы еркшдш, бостандык деген нэрсе де солай. Kici ушш, acipece айел ушш ерюндпстш m eri болуы кажет. Тым meri жок ерюндпс- туп аз зындаа Оган куласан, ар жагы белгш. B n6icapa: Ой, сен де... Кияли болайын дегенсщ бе? Е р к ш д п т зынданга тенеп не Kepiimi. Зындан деп мына б!здщ eMipfli айтады. М ен т у п а з зынданга ерте тускен бейбакпын. T in ri жас кушмде... Б еа к тен бел1м шыкпай жатып... Л а й л з: (свзш бвлт ) Жиырмадан асканда, оку 6iTipin жатканда турмыс курдын гой. Бшем13 гой. Соны да беЫктен бел1м шыкпай жатып десен... Bn6icapa: Сендеротызда да кылтындапжурЫндер. Менмынау, саркарын бойбппе кусап... Л а й л а: (к,арк,ылдай кул'т) Эй, сен осы... тым ерте турмыска ш ыктым деп OKiHecin-ay, э! ©KinimTiH к е к е а - турмыска шьпуга K em irin калуда. К уйеуге ш ыгуга Kem iry... М ысалы, ана подружкамыз бар гой, А кдана ше! - 164-

Б и б к а р а: И э, 6i;icM. Акдана вЛ1 куйеуге шыккан жок. EipaK ол еменеге акшед!? Лайле: ©юшштщ, трагедиянын улкеш сонда. Ол биыл отызга олады. Отыз жас кыз упин аз жас емес. © зщ-ак ойлашы. Е ю п OFaH iM карайды? KiM сез айтады? Басы бос ез тещ аз калды. Ke6ici - гбасылы. Жастарга жас кыз керек. Б и бкара: Осы заманда кайта жас бозбалалар езшен улкен ыздарга уйленуд! модага айналдыра бастапты. Л ай ла: Ойпырмай, э! Рас па? E n6icapa: ©ripiri жок. Ж ас ж!пггер ойлайды екен: егер вз1мнен -6 жас улкен болса, мен! кад1рлейд1 деп. Ана Киркоров сиякты. )л Пугачевадан канша жас Kiuii. Бшесщ бе? Л ай л а: Бшмеймш. ©ttreyip аралары 6ipa3 жас деШи рой. E u6icapa: Ceirrin, жасы улкен кызга Kaflip.ni боламын деШи. )дан сон... еркектез картаяды. Еркек елуден аскан сон, сыр бередь Cyiui келмейд1, ani кете бастайды. А д эйел болса, сол кырыктан он кылык ашады. Ж 1п ттер содан да коркады. Ж ас эйел акыр ■ягында сыр бередг ©згеге каз салады деп... Л а й л а: (култ) Сенщ мына ойын ете кы зы к екен. Э й, 6ipaK эзшен жасы улкен-н кызга уйлене кояр Ж1пт тапсан... Акымак ж к п тер бар ма осы куш... Б и б к а р а: Сен ушш акымак к сеюлд1 б у л А д олар баскаша ойлайды. Айтгым гой жана, жас >юпт аз!нен улкен кы зга уйленсе кещл1 аландамайды. Бул-б1р. Ек1нш1ден, ол ерке болады. “Мен сенен жаспын” деп кергид1. Эйел байгус амал жок, онын д еге тн е кенед1. Айтканын eni етпейД1. Л а й л а: Эй, расымен-ак, мунын да акылга конатын эрекет екен. Осы мен энеукуш ана подружкамыз Акдананы 6ip жас ж ттп е н кашеде Kapin ем... Сол шамасы... Б ибкара: (тацдангандай боп) Эш, айттым гой. Сен менш айтканыма сенгщ келмейд1, ал Алдана болса уже эрекетке кешштй Буры д жастау кезшде де ешк1мнен акыл сурай коймайтын еш, енд! TinTi акылы толыскан шагы. М ен ж!птт! емес, ж т т мен! тандасын деп жур!п уакыт eTKi3in алды гой, айтпесе ол кай кезде де ез жолын бшедй Одан... 6apiH кутуге болады. Л айла: Койшы, сонда сен!ц ойынша ол anri бокмурынга турмыска liibiFa ма? Сенбейм!н. Ж огары б ш м д !. Кызмет! бар. Патер! бар. Ол юмге тауелди KiMre жалынады? Б и б к а р а : Бул - жалыну ма? Ж ок, жалыну ем ес кой. Жас epeKiiieniKTepin ескермей-ак махаббат отына шарпылу... Л ай ла: (култ) Е, койшы. Кайдагы махаббат! Кайдагы жалын! Ол он жет!-он сепзде болатын нэрсе гой. - 165 -

Б и б к а р а : Отызда да махаббат одна бередь Мен саган шын сырымды айтайын ба? -Я Л зйлэ: Иэ, ол не? Кандай сыр? Б и б к а р а : М ен осы куш 6ip жас ж ю тке гашык болып журм!а Л а й л з: (шошына) Сен... шын айтып турсын ба? Куйеущ бар. Кызын бар. Ал, жас ж ш т дегешн... ■ Б и б к а р а : Тында. Тынаай бер. Тойда 6ipre болып, абден есшд1 алды э л п ж ш т. 03i де сезш ен екен. Б аш де елт1р т турып билейш. Алгашкы кездескен кун: онша елемесем де, кеш ш рек туЫме xipin, мазамды алып... Тек соны ойлаймын д а журемш. Л а й л з: Мына ce3iaai мен гана естшн, баскага айтушы болма. Ойбай-ау, сен куйеу! бар эйелсщ гой. Бундайды жар салып айта ма? Болган кунде де бшд1рмей, урланып iстенай М ен айтсам, мен жария етсем 6ip capi... TinTi м еш н ез1м де онайлы кпен айта коймаймын. «г Б и б к а р а: (керые mycin) Е-е, арман гой ол Туе секшд1 б1рдене. Gkreyip кеш лд еп сынык сэуле... Эйтпесе, енд1 кандай махаббат! Bi3 - уйкуппк эйелмгз. 0Mip ceaaepflixi. Ана Акдана exeyiaaixi... | Л ай л а: Е-е, курбым-ай! М ешн iuiiMnerim сен кайдан бшесщ? I Осы жасыма деш н элденеше cypimn, элденеше рет кайта турдым I гой. © cipece... А на Ж ылты нбепм зым -зия жогалган кезде ез- | е з 1мнен корланып, талай рет жылап та алы п ем. Е щ ц ойласам, соным бекершЫ к екен. Басым бос. Не ктейм ш десем де ез еримде. | Эй, осыдан... Ж ылтынбекке ерепскенде 6ip жап-жас ж к г т . айналдырып алып, мойнына exi аягымды салып кой-е-е-п... Осы кезде естппц к,оцырауы шырылдайды. Лейла otcyeipin барып , ашады. ЕсЫтен Алдана Kipedi. А кдан а: (свйлей Kipedi) Екеущ менен бурын жинальш алып, MeHi жамандап жатырсындар-ау, а? Л а й л з: Е, неге с е т жамандаймыз! Кайта жер-кекке сыйгызбай, мактап жатырмыз. Ана Б ибкара с е т и eMipiHe кызыгамын дейдй А к да н а: Койш ы сен де. М ешн SMipiMfle не кы зы к бар. Ол мазактарын шыгар. Б и б к а р а : (сезге араласып) Неге мазак дейсш. Ол шын сез1м. Сен отызга келсен де ani кулын MyciHiH сакталган суду кызсын. Еркек атаулы ani де артыннан сшекеШ ш убырып карап калады. О сы eTipiK пе? А кдана: (диванга отырып жатып) Мумшн, солай да шыгар. BipaK еркектердщ сшекеш шубырып, артымнан узак-к караганынан маган не пайда? Б и б к а р а : О йбай-ау, не пайда деЩц! О л деген рахат кой. Удовольствие гой. Сен бурандап кетш бара жатасын, ал еркектер

;ез алмай карайды. Армандай карайды. “LUipKin, осы кызды 6ip ;ушсам-ау\" дейдг Тамагынан суйсем-ау дейдг Б1зге каи р ешшм сешл аудармайды. Кандай KacipeT... Кандай корлык... (курсшед!) Л ай л а: (кекесшдi унмен) Ойпырмай, улкен корлык екеи! Ау, :ен езш гой, солай ойлайтын. Эйтпесе, карашы с е т и де фигуран гпшмнен кем емес. Кешеге шыкканда куйеуш бар эйел екешщи eiM б ш п жатыр. Сен де ойкаста. Сен де буранда. Сейтш билей Засып ете бер. Сонда кез-келген еркек мойын бурмаса, соныннан узак-К карамаса, маган кед Endi EuCicapa орнынан ушып т урегеледг Сосын ана екеуше кориц. \"Ойбай, менШ не отырыс, сендерге ец болмаса кофе эз1рлеп берешн де \" деп ас бвлмеге ж угф едг А кдана: Е, сейтсещш . Эйтпесе тамагымыз курап барады гой. 03iMi3Uie отырып iuiefliK. Л эйл э: (Ак,данага к,арап) Сен бугш TinTi кулпырып KeTinciH. Баягы студент кез1ндег1дейс1н. Туп-тура сондайсын. Эл1 жап- жассын. Эл1 де эдемкш ... А кдана: TyKipin кой. Коз1н тиш журер. Л эйл э: Тфэ! Тфэ! Тш-аузым таска. Карашы муны, жап-жас! Жака Бибшаранын айткан co3iHin жаны бар. Сен кешеге шыксан, саган кез киыгын салмайтын еркек болмас-ау. Акдана: (курсше) Сол., сулулыктын да кейде пайдасы бар, кейде зиян. Gcipece, зияны кеб1рек... Л эйл э: Е, неге? Неге зиян-н... А кдана: (курсше) 0 з басымнан e r r i гой. 03iM сымбаттымын, ез1м сулумын, суйген ж!г1т e3i :здеп келер деп жур1п, акыры Kepi кыз атандым. О баста ойлаушы ем. К ы з деген базардап>1 Кызыл алма сиякты деп. Сол Кызыл алманы тандаушы - яппт. Алушы бупн болмаса ертен, ертен болмаса apFbi куш келер деп ум1ттенуш( ем. Сейтсем... етпей калатын да кызыл алма болады екен. Л эйл э: Койшы. ©тпей калган алмага eaiani тенеп... Сен етпей калган алма емес, кайта езгелерд1н колы жетпеген... былайша айтканда акшасы жетпеген адем1 Апортсын. Онын алушысы ЭЛ1 де келед1. Тек... алушы келгенде баганды тым ecipe берме. У р к т п аласын. А кдана: Жен1 тузу алушы болса кеш ! Ондайларды ypKiTin кайтем. BipaK. . осы кунп еркектер де тым майдаланып кеткен. Сез1 сез емес, TinTi эйелден бетер. Л эйл э: Eepi емес кой. Акдана: (култ) Осы екеумпге кай кезде Teyipi жольд-ып e;ii. EciHne ме, студент кезде екеум1з ею зюгггпен ж урдк. Сол кезде ол eKeyi де акылды, парасатты, ибалы KepiHin e;ii. А кыр аяп>1 не болды.. - 167-

Л а й л э: Не болушы efli! Сен оны... и м ед1 аты, Шотбас па, 6ip KyHi жатакханадан тыркыратып куып шыктын гой. Сосын канша жалынса да, шлген жоксын. Ой, езщ де тым катгысын-ау. Сэл жумсарганда, табысып-ак кететш ен. А к л ан а : Калай жумсарам? Ол Meni суйген емес. Bepi де eTipiic. М ен онын арам пигылын сол кезде-ак б1рден ангардым. Белгш гой, ж т т к е 6ip бершсец 6 irri дей бер. Сосын онын алдында жалынышты боласын. Л а й л э: Ол - с е т и ойын. А д мен ез eceMfli ш бергем жок. А кдана: Бшем. Сен оны, и м еда аты, Ешен бе еда, солжптгп жундей тутш , акыр аягында e3i кашып кутылып ед1 той. Мшезщ-ай! Л а й л э: (купт) Сейтпесен, еркек атаулы ceni басынып алады. T inri ойына келгещц icTeyre умтылады. Сондыктан мен еркекпен еркектерше сейлескецш ж ен керд1м. Б у л и де солаймын. А к дан а: Сонда жещцм деп ойлайсын ба! Еркектщ Heci кетеда. TymriH тубшде сорлайтын - эйел жыныстылар. Л эйлэ: Жок, меш ешюм сорлатканжок. Не ютесем де ез ерюммен.. А к дан а: ©згесш айтпаганда, ана и м ед1, эл п Жылтынбек деген жылтын ж1п т г 1н алдап сокканын умыттын ба? Л э й л э : Ол меш алдады ма! Ж ок, алдаетам жок. Алданса ез! алданды. А кдан а: Сеш ек1кабат eTin, e3i тайып турды гой. Ол оцбаган еркект1н imiHfleri нагыз алаяпл екен... Л э й л э : Пшту! Е и кабат болсам ул туы п алдым. Ермурат биыл е ид е. Ертен-ак улкен ер азамат болады. Келш алам. Осы да утылганга жата ма? А кдан а: Жалплзбасты afienciH. Баласынынэкес1 жок дейда. Сол жагы болмаса... Л э й л э : Экес1з ескен баланын 6api жаман ба! Калай болганда да улын болганга не жетсш. Бу дуниеден сока басын сопайып етсен... Ой-й, кеш!р, мен сенщ кешл1не тиешн дегем жок. А кдана: Жо-жок, айта бер ойындагыны. Мен неге сока басы сопайып ем1рден етет1нге жатам? Qni огыздамын. Арманым туйыкталып, багым байланып турган жок. Э кеаз баланын кун1 калай? Осыны ойлаймын Л э й л э : 0Keci3 баланын KyHi кандай болушы efli. 0рине, экесш 1здейд1. Ондайда дайын жауап бар. 0 к е н алыста, iccanapfla... А к дан а: Ал, сосын... Ертен ескенде... Л эйлэ: Ол кезде кайтыс болган деймш. А к дан а: Баланы сонша алдап, eiip ix сезбен eeipyre бола ма? Ертен ол да eTipiioui болып алады гой. Л э й л э : Енд! не дейс1н? 0 к е н осында, 6ipaK уйге келмейд1 дейм1н бе? Ол алаяк, еюжузд1 дейм ш бе? -168 -

Ак л ан а : Ж ок. Алаяк та, еюжузд1 де деме. Б ар де. BipaK 6ip- 6ipiMi36eH тш табыса алмадык де. Л эйлэ: Эй, койшы. Калай десен олай де. Мен утылрам жок. Ж ас кездщ вз кызынл болады. Оны алдым. Кулдйм. Ойнадым. Бала керек болды. Тудым. О л менщ болашагым, yMiTiM... Енболмаганда - мына eMipre боска келш , боска к егп м -ау деп ойламаймын. Артымда i3 калады. Ал, ана Жылтьщбек жылтынбайлыкка басып едп касымнан аластадым. EHfli ез1ммен-ез)ммш. А клан а: М ен сол ттл табыса алмаудан коркамын. Eip еркектш етегшен ycTayFa болар едй артынан ши шыкса... Басымыз nicnece не болады. Ол уйден кетш калса, мен ш куса боп елш калатын шыгармын деп ойланам. Л э й л э : Пшту! Еркек уйден Kerri екен деп екг эйелдщ 6ipi елш кала берсе не болраны. Еркектщ 6api де ерке. Табигаты солай. Ш ын отбасы болам десен, оларды устаудын кырык Typni айласы бар. Соны менгер. А кдана: Айласы бар дейсш бе? Кдндай айла ол?.. Л а й л е: Кырык rypni дед1м гой. T inri одан да кап болуы мумкш. Оны ещц... жагдайга, ситуацияга карай пайдалану абзал. М ысалы, еркектщ осал xcepi кайсы? Соны зертгеу керек. Осал жерш бшдщ бар Foft, кай еркек те e3iwuKi дей бер. 0Mip бойы дегешнмен журедь алдаганыка кенедг А кдан а: Ту-у, Л эйлэ, сен a3i... еркектану рылымынын докторы сияктысын. BapiH бшесщ . BapiH де менгергенсщ . Ал, енд: ана Ж ылтыцбекть.. неге жаньща ушрсектеп коймадын. Л эйлэ: Ол баска. Мен унаган еркек туралы айтып отырмын. Жылтынбек маран унаган жок. Унамаран жерлер1 кап. Оны сосын да 03iM кудым. Ол - аз журепмнщ калауы... Бул сен ойларандай, утылыс емес. Мына еийрде утылып гурып та утуга болады. А кдана: Эрине, с е т и eMipiHутылранга жатпайды. Сен расымен утылран жоксыц. Утылран менмш. Бибкараны к да, Гулгайшанын да жагдайы жаксы. EKeyi де куйеул1, отбасылы. Балалы. Утылып калган мен шыгармын. Сорлаган менмш-ау шамасы... Сахна карацгылана 6epedi. длдек,айдан абыз царияныц зор даусы ecminedi. Д ауы с: Уа, казагым! Сен калай кегерш, калай ececiH?! Inrepi басу орнына кейш кеткен мына сикына карап, мен тущ лейш дед1м. Эсу орнына вш 1п бара жатсын ба калай?! Осы Kyui ел ш ш д е 250 мындай Kepi кыз бар дейд!. А д ен сумдыгы - сонын 200-ден астам ы 03iMi3Ain кара кездер. Ау, оларга не болды? Эз каракездершен вздер: жершен жц,ггтер1>шге не болды? Олардын жеруше не себеп? - 169-

EKIHIIII K 0PIH IC Тагы да con уй, сол кврШ с. Д и ва нд а Би61сараныц KyUeyi - Бейсенбай газет ок,ып отыр. Бейсенбай: (газетке уцшетус'т , в зш е e3i) Ойпырмай, а! Кдлай тауып айткан. Калай дэл айткан. “ Атьщ жаман болса, сатып кутыласын, ал ешп катьгаын жаман болса, елш кутыласын”. 0й, казак деген дана халык кой... Д ел айтканы былай турсын, как мандайга урып айтады-ау, э!... Осыны окитын, ойланатын урпак болса де. Осы кунп жастар ютап та, газет те окымайды гой. Bapimn ойы - кыдыру, кулш-ойнау... У лттагдыры , эулеттагдыры 6ipimH ойына Kipin шыкпайды. Scipece, кыздардьщ жещлтекпкке бой уруы - улкен кесел.. (тагы да газетке у ц ш п ) “Ел болам десен - 6ecirifUH тузе!” Э п, бэрекелдЕ MiHe, жазыпты гой. Айтыпты гой. Будан артык не деуге болады... Осы кезде бвлмеге Eu6icapa Kenedi. &3i ашупы. Дабагы к;атулы. Эпденеге ренжул'1. Б и б к а р а : (т\\стене свйлеп) А л, енд! ашык сейлесешкпп. Бул уйде ешюм жок екеум!зден баска. Сонда... сонда маган тагар юнен кайсы? Ж азыгым - жарын болганым ба? Жазыгым - он жыл отынды сенд1рмей отырганым ба? Жазыгым-м... Б ей сен бай : (свзд! болт ) Ту-у, сенщ осы м1нез1Н-ай! Мен саган кай кезде жазыгын бар дед1м! Кашан ceHi жазгырдым? Кашан саган жаман эйелсщ дешм. Б и б к а р а : (ж улып алгандай) Д ем есен де кабагыннан байкаймын. Сен cohfw кезде ылги ундемейтш болып алдын. Маган сыр ашпайсын. ImiHHeriHi айтпайсын. Бейсенбай: Жумыстан шаршап келем. Б и б к а р а: Неге шаршап келесщ! Бурын шаршамайтынсын. Балк1м , 6ipeynep шаршатып журген шыгар... Бейсенбай: dHi, естесщ . Ешк1мн1НОЙына келмейт!нд1 айтасын. М ен с е т жаксы керем деп канша рет айтам. Тек 6ip eKiiiimiM... Б и б к а р а : Бшем. BineM оны. Ж алгы з кы з дейсщ гой. ¥ л керек дейсщ гой. Оган улгерем!з демеп пе ем. Мен онсыз да саган ете жас кезшде турмыска шыктым. Ерте ана болдым. Мен катарлылар жас ом1рд>н кызыгын Kepin келедг Ал, мен болсам уйкуш1К болып, 6eciK Tep6erin... (жыламсырайды) Б ейсенбай: А на езщ мен 6ipre окыган Гулгайша осы кун! бес баланын анасы. Kyfteyi Каракул айтады, 613Д1Н Гулгайша “Батыр А на\" болганша токтамайды деп... Сонда не, олардынeMipi тозак па! Б и б к а р а : (пистене свйлеп) Тозак! Тозак эрине. Kici eMipre - 170-

келгенде тек уйкуннк болу ушш келмейтш шыгар. Bip баладан сон 6ip бала туып отырсан, жас eMip oKiHiumeH отпей ме. Ертен... Бейсепбай: И э, ертен де уакыт бар гой. Демалуга, кыдыруга... Б и б к а р а : Вот, именно кыдыруга, демалуга ертен кеш болады. Кырыктан аскан сон кандай кызык бар. Елуге жеткен сон не кызык керек. Онсыз да уйден шыкпайтын уйкупнк болып аласын. Б ей сен бай : Кырыктан сон eMipre урпак эк ел у де кеш. Bip баламен калып кою соншалык эдемй шаруа да емес. Б и б к а р а: 031н ылги айта 6epeTiH Гулгайшага-ак уйленущ керек едг Ол сорлы жыл сайын бесжке асылып... Бейсенбай: (свзт болт) Бесжтербеткен жаман ба? Эйелдщен улы максаты да сол емес пе. Аргында урпак калдыру, урпак ecipy гой. Б и б к а р а: Урпакты неге тек мен ecipyiM керек. Ол бэр1м1зге ортак шаруа. М ен гана уйде омалып отырып, сендер кеше кыдырсандар, онда кандай эд 1лд1к бар. Бейсенбай: Сен Анасын. Ана деген msiMai болуы керек. Б и б к а р а : ТвзД1М. Тезд1м гой. Ана кызымыз - Маржанды и м ecipfli? Мен емес пе! Бейсенбай: Эрине, сен Ол сешц енбегщ. Оган рахмет. Б и б к а р а : Рахмет десен, ецвд 33ipre мен1н миымды катырма. Мен де жаспы н. М е ш н д е кы зы к KepriM келед1. С анаторий, курортгарга баргым келещ. Ал, ул туу керек болса, сосын керерм1з. Бейсенбай: Жарайды. Ашулана бермешй Bepi де ез орнымен... Б и б к а р а: Ж ок, сен маган уэде берген жоксын. М е т курортка апарасын ба, жок па! Бейсенбай: Апарам. Осы кезде телефон шылдырлайды. Телефонды Бейсенбай квтеред:. Бейсенбай: Ал-ло! Д ауы с: Еркектщ тересш е жалынды сэлем. Бул - Л эйлэ гой. Хал калай? У й н е барсак жок боласын эйтеуф . Ен болмаса окта- текте тур1нд1 корейш десек. .. Бейсенбай: Керп н келсе, кез-келгек уакытта езш -ак барам Foft. Шакырмайсын ба? Д ауы с: Сеш ме? С е т уйге шакырсам, ана катынын буынып влер. Онсыз да кызганшак... Бейсенбай: Bi3fliH Бибпн эйелдщ асылы гой. BapiH де тусш едг Б ибкара шыдай алмай телефонды жулып алады. Б и бк ара: Ой, бул юм eai? М е т ц куйеу(мде кандай шаруан бар? Д ауы с: Йемене, куйеуще колка айтуга болмай ма? Нен кетед1... Бибкара: Ой, бул сен бе? Мен баска Sip жезекше екен деп коркын кетсем... -171 -

Д ауы с: Коркып кайтесщ . CeHiH куйеущ селтею жок жнтгпн султаны гой. Оны кад1рлей 61лу керек. Б и б к а р а : Кад1рлесек, кад1рлеп журм13 рой. Будан артык не icTeflMi3. Енд1 мойпымызга салып жур демесе... Дауыс: бйтсе де терк емес. Б и бкара: Ой, койшы сен де. Ж эй телефон соктын 6а? Не жумыс? Д ауы с: Б уп н театрга барсак кайтедк CoFaH шакырып турмын. Б и б к а р а : Б у п н уакытымыз жок. Eip таныстарымызга конакка 6apyFa Kenicin койганбыз. Д ауы с: К онакка барасындар ма? М умкш , меш де ала кетерандер... Биб1сара: Ж ок. Болмайды. Олар - уятгы ю сш ер. Тек екеум1зд1 шакырран. Д ауы с: (ренж кен унмен) MeHi бетенан дщ бе! Бурын белмейтш ен. К еудем нен итерм еун п ен. Ж арайды . Е ндеш е, сау бол. Кездескенше! Eu6icapa трубканы цояды. Сосын куйеуш е дурсе цоя береЫ. Б и б к а р а: С е т и осы... Лэйламен ш атары нж ок па? Б ей сен бай : (тацырк,ап) Кандай шатак? Ол с е т и и н с т и т у т 6ipre окбиэн подружкан рой. М ешмен ылри э з т д е с е кететш ш езщ бшесщ. Б и б к а р а : Э й, кайдам. Сол сайкал ceHi айналдырып алгысы келш жур. Одан борш кутуге болады. Бейсенбай: Онда будан былай онымен араласуды догарайык. Телефон да сокпасын. Одан да, кайта ана ез1мен-эз1 журетш Kepi кыз - Акданамен араласайык. Б и б к а р а : Тапкан екенсщ араласатын кызды! Есш -дертщ сол Акданада екен рой. Куйеуге тимеген, кулын MyciHi бузылмаган... Соган коз Tirin ж ур екенсщ рой. Бейсенбай: Мен не жаздым. Ол да с е т и 6ipre окыган досьщ Fofi. Сосын айтып ем. Онда... Kyfteyi бар Гулгайш амен достасайык. Б и бкара: Онын да онып турганы шамалы. 03i осы кут-ак кемш р болып калды. Тек бала тууды бшедт Тары да еюкабат дейдй.. Б ей сен бай : (к,уак,ылана) Сен дуниедег! ен суду эйел м м екенш бшесщ бе? Б и б к а р а : Е , kim 61л1пт1! К е п к о й каз1р ш ет е л д щ ерке келш ш ектерк М адонна, Дженифер Лопес... Эйтеу1р газет бетшен cyperrepi туспейш рой солардын... Бейсенбай: Ен сулу эйелдщ юм екенш таба алмадын. Ендеше 63iM айтайын. Д уни едеп ен суду эй ел - ол еюкабат эй ел Одан ететш сулулык бола ма? Еюкабат эйелдщ касында Мадонна да, Лопес те сулу емес. - 172-

Б и б к а р а: Тагы да сол эн п м е. Тагы да бала туу... Б ейсснбай: Ол жаман ба? Ол - аналык ерлнс... Б и б к а р а: (байбаламга салып) Аналык ерлйс! Кандай ерлж ол? Сен не айтып отырсыц? Мен бшсем, с е т и 6ip уртын арам. Ылги м е т баскалармен салыстырып... (курЫне жылайды) Ж ок, ceHiH ойын таза емес. Сенщ ойын арам. Мен оны баягыда-ак aHFapFaM. Сен... арамсын. Меш суймейсщ. Суйетгащ OTipiK-K... Ойыннын 6epi баска кыз-кыркында... Сахна царацгыланады. Элдецайдан абыз кррияныц зор даусы ecminedi. Д ауыс: Уа, журтым! Сен калайша майдаланып барасын?! Е ркепн - ез, ойелщ - озэзш болып барады. Bipi-6ipiH тывдамайды. Эргам 03iHiKiH дурыс санайды. Эйел езш данышпанмын дейдк Еркек 03iHтендесшз акы л HeciMiH дейдг Бул деген не? “Бас басына би болтан енкей кикым ” осы емес пе! Ойлансаншы, ел1м-ау! Ойлансаншы, ypnaFbiM-M... Осы кезде сахнага ж т т пен аягы ауыр келшшек шыгады. Олар Карацул мен Гулгайша. К арак ул : (вйелш упелектеп) Байкашы! Байкал журил. CypiHin кетсен, iuiTeri нэрестеге нуксан келер. Е, Гулгайша, 6i3 екеум13 эл ь ак балалардьщ рахатына батамыз. К,ызды узатамыз, улга келш алып берем1з-з... Гул гай ш а: Айтканын келсш. CoFaH жетгазсщ, Алла-тагала. К аракул: Жетем1з. Болады ол кун... Екеум1з де кудай деген жан- дармыз. Гулгайш а: Кез жаман. Мешн осындай калада турып, кеп балалы Ана болганыма тан калушылар коп. Солардын кез1 тие ме дел коркам. К арак ул : К озтимейдг Баланын nepimTeci болады. П ерш телер коргайды. Солар демеп-жебейдг ИПрюн, ертен солардын улкен азамат болганын кореек кой... Одан озге Kicire не арман керек. Не бакыт керек-к... Каракул Гулгайшаны цуиищтап, cyiiedi. YIIHHIUI K0PIHIC Кала iuii. \"Кымызхана \" деген ж азу бар. Кафе iuiinde ею эйел отыр. Олар - Л эйлэ мен Алдана. Л ай л з: Сен осы байкайсын ба, б1здщ Бибкара cohfli уакытга катгы 03repin Kerri. Ел сондай отбасы кура алмай журсе, ол сол бакытгы баска теппек. Акылсыз емес сиякты едг А клана: Колда барда алтыннын Kaflipi жок. Ол оз бакытын 03i -173-

байкамай отыр да. Эйтпесе, бул кергитш заман ба?! Осы куш жер бепнде еркек аз да, айел заты кап. Tirrri Kefi6ip статистикада айтады, ен Tayip, ен акылды деген кыздарта да жнтт жетпей калады екен Б1з де соны ерте ойламаган екен&з. Енд1 мынау... Л а й л а: М енш ш е, Бибкараны н копии алакулйс бола 6epeTiHi - куйеуш кызганганнан. Кдшан кореец, куйеуш жамандап отырады. Ез дейдь К ы змеп оскен жок дейш . 0 3 i ундемес дейш . Ойбай-ау, сол ундемес мшез канта жаксы емес пе! Андам а: Маселе тек кызганыцгга гана емес сиякты. Л а й л а: Е, сонда не? Баска не себеп бар? А кдана: Маселе - балада. Бейсенбайга ул керек. А д Бибшара a3ip тугысы келмейдь Фигурам бузылады деп... Л а й л а: Бала ту десе, оны н артык neci бар. Десе жен сез. Эл1 картайып отырган жок. Бары-жогы отызда. Кырыкка дейш керек етсе eKi ул таба алады. А к дан а: Бейсенбайга к ер еп 6ip ул Fana емес, коп уд Л а й л а: Кызык екен. Сонда... Бейсекен ултты кебейтем дей ме? А к да н а: Ултты кебейтпесе де, ез эулетш кебейтед1 гой. Эулет кебейсе жаман ба? Kyfieyi ту деп турса, тууы керек едг Асырайтын сол гой. Л а й л а: (ж ы мы сцы лана Kynin) М ен осы Бейсенбайды туеш бей м ш . Э й елш е сонш а ж алына бергенш е, баска 6ipeyfli колкаламай ма? Осы куш юм кеп, басы бос айел кеп. А к да н а: 0 з эйел1 бола турып, езгеш кайтед1. Кейсеибайд1к1 дурыс. Л ай ла: Уй - жумыс, жумыс - уй. Баска жакка мойын буруга муршасы жок. Осындай еркектерд1 аяймын. Сорлы деймш. 0м1рдщ кызыгы уй мен жумыс па?.. А к да н а: Шын, улпл1 отбасы солай болмай ма. К еп-п балалар ш уласып жатса... Кандай рахат! Л а й л а : Ой, ед!рем калсын. Осы Kyui 6ip баланы ecipy киын болып Kerri Fofi. Уш -терт бала болса, шаш агарады дей бер. А к дан а: Неге шаш агарады. Балалы уй - базар. Сен де куйеу1НД1 ecrin куып ж!бергеннен саусын ба езг.. Л ай ла: Менщ жагдайым баска. Жастау кезде алдандык. Шок бастык. Ал, енд!... Ж ас оты зга такаганда ж алгыз калам ба деп коркып, э л п Ж ылтынбекке ынгай берген1м рас. Ен болмаса - сэби суйей!н дед!м. Мен оны кугам жок. 0 3i кашып Kerri. Сен... неменеге косемсш отырсын? 03iH ше? ©3iH неге турм ыска шыгып, баланы кебейтпейс!н? А к да н а: (олецдете) Болмау керек cyiofliH жолы жана, Кыз yneci - кашанда болу Ана. - 174-

Жаным деген Marini жек кермендер, 031 сую кыздардын соры гана... Эш, кермейм1сщ, акындар калай жырлаган. “б зш емес, e3iHfli суйгещп суй”. Эй, 6ipan... (курсше) T eyip м стттш 6epi отбасылы. Ал, басы бостары... женш ойлы, 6ip куш ппн ойлайтын додабастар. Ынгай б ш ире келген MciriniH ойынын 6api тесен. Баска тук те емес. Баланы айтсан болды тебе шашы TiK турады. “Ойбай, ол жагын айта керме” дейдг Л ай ле; Алдау керек. Алдап уыска Tycipy керек. А кдана: Онда кандай отбасы болады. Ол деген eTipix отбасы. Ол деген алдамшы отбасы. Ондай отбасы узакка бара алмайды. Тез кулайды. Ш ацырагы ортасына туседк Л ай л а: Сен де... Ш анырагы ортасына тусед1 деп... Тез кулайды деп... M auri не бар екен. TinTi керек етсен, 6i3fliH ем!р1м1з де кып- кыска. Камшынын сабындай. Акдана; Сол кыска омфД1 мэнд1 етмзе бшу керек кой. Мэселе сонда гой. Л ай л а; Маши eMip суру керек деген не? Осыны Tycimiipiiii сен. Коймадын гой кайта-кайта... А к дан а: М эщ ц eMip деген мынау. Н е басыбайлы KyfieyiH болсын, не болмаса... Эй, койшы. ApFbi жагын айтпай-ак кояйын, Лайла: Неге айтпайсын? Айт. Мен тындайын. М умтн, мен ушш пайдалы а нп м е шыгар. А кдана: (куране) Кезшде кек eriicriHi м енсш бедк те, ешн кен етнгпш кездеспре алмай жургешм1з рас кой. Сен yuiiH пайдалы ма, жок па - оны бшмеймш. EipaK 6yriHri кун шындыгы мынау. Ka3ip айналана зер салып к араты , ы м кеп - басы бос айел кеп, KiM кеп - Kepi кыз кеп... Олар не icreyi керек? Кдйтсе осы eMipi мащи болады? Л ай ла: Д ау Мураты - бггу, жол мураты - жету, кыз мураты - кету... Осыны сен де, мен де бшемш. EipaK... пендешн дегеш дэшм орындала бере ме?! ©Mipfli калай MaHfli ету KepeKTiriH6ip жаратушы гана бшедг Б13 пендем1з... А кдана: Сол жаратушы пендеге бас бердк ми бердк Ойлан деп бердг Л айла: Ал, ойландык. А к д а н а : О й л ан са к - memiM i 6 ipey-aK . Bi3 ана ceHiH Ж ылтынбепн ceKinni желекпе, канбак м ш ез еркексымакка кор болып, мазакка тускенше, eci тузу еркектщ етегшен устауымыз Л айла: Ондайлардын бвршщ басы бос емес. Акдана: “Баскаларды бакы пы етеотырып, езбакытынды тап”

Д епп, Платон деген гулама. Bi3 сондай максат устануымыз керек Tiirri екш нп эйел1 болсак та... Оньщ еш намысы жок. Тек... 6ipiHini эйел1 дау-дамай шыгарып, урыс-керюке уласы п кетпесе болды,_ ayeai соны шенпп алса болганы. Л а й л а: (кекете) Гайдары 6ip Платонды айтып... Бул eMip с< . Платоннын айтканына коне койса... Куйеуше ею ш ш катын бола гой дейтш жан тапсан... О ган кенетш эйел болса... Аклана: Эрине, терт кубыласы тен еркек пен эйел туралы енпме жок. Алайда, баласы жок немесе жалгыз баламен шектелш калган отбасылар ше?! С оларга неге eKiHmi эй е л болмаска... Басынды томен салып емес, енсещц т к устап ш анырагына атгауын керек. 0Mip кыска д едщ гой жана. Сол кыска oMipniH 6ip KypMeyiH осылай шешуге болады MeHiHme. Осы кезде булар отырган столга 6ip ац басты абыз царил Kenedi. А к бас: Айналайындар, баска жерде орын жок екен, мына жерге отырайыншы. Bip кесе кымыз imeMiH де кетем1Н. Л ай л а: Вообще-то, 6i3 жеке эн п м е айтып оты р е д т . Жарайды' отыра 6epiHi3. Т ек б1здщ енпмем1зд( ты ндамай-ак койыныз. А к бас: Ж арайды. Тындамаймын. (ол отырады , цыздар вздершше ацгшелесуде). Л ай л а: ©MipfliH кыска екеш рас. Оны канша мощ и, манызды етем десен де кысканын аты кыска. Барше б1рдей улгере алмайсын. Сосын да... А кдана: Сосын да жеш тузу, акылды, парасатты еркекке икемделгешм4з жен. Баягыда-а апаларымыз, эжелер!м;з атастырып койган сон амалы жок, 6 ip байдыц жаман улына катын боп барады екен де, р е п келгенде елдщ Hri жаксыларынан, батыр-билершен бала табады екен. “Ж аманнан жаксы туады, адам айтса нангысыз” деген соз содан калган. Ал, 6i3 болсак, намыс деп... Ойга epiK бере берсен, ойел.'пн ойына не келм ейдк кещ л1не кандай киял уяламайды. Ол - киял.. Л а й л а : К и ял га м ен д е жокпы н. П акты oMipni ойлаймын. Эйткенмен, бала керек, урпак ecipeM деп 6ip еркекке eKiHmi болу деген... е з щ д и е з щ тем е н д е т у гой. Е к ш н п ш н - аты eKiHmi. Эйткенмен... эрш м артурл1 ойлайды. Е н дурысы - ез кен ш н калаганды... icren калу керек. Соган улгеру кажет. А кдан а: Кощ л mipKiH HeHi каламайды. К ещ лге ерсен айдалада кангып калуын ею н щ 6ipifme. К е т л т де курыктай бшу шарт. Осы кезде А ц бас кецюлдеп турып кулед/. E xi цыз оган жалт- жалт царайды. Л а й л а: Ci3 не? Kynin отырсыз ба, жок жылап отырсыз ба? А к бас: EKeyi де бар, шырагым. Мен осы KyHi кулю мен мунды -176-

жыратудан калып барам. Кай кезде мунайып, кай кезде кулгешмд1 е ангара алмаймын. Бул OMip кас-кагым сэт екен. Козд1 ашып- кумганша... Кошлде арман кеп еда. Енда мынау. К эр ш к . Бес кушнк iMip калды... А кдана: Неге олай дейш з? Эл! жассыз. А к бас: Кайдан жас болсын. Денсаулык жок. Эл жок. Куш семйй. Ен болмаса кеш л д 1 дем дер артымда урпак та калдыра шмаппын... Л ай л а: Жас Ke3ini3fle не б т р д а ш з? Осыны жас кезде ойлау А кдана: Лайла, улкен Kicire неге катты сейлейсщ. Экей онсыз да капалы. Л а й л а: Болса ше?! CoFaH да 6i3 кшэл1м1з бе? 0 3 i калаган тагдыры сол Сондыктан неге ренжу1 керек. Ак бас: Е, карактарым-ай! Мен не дейш сендерге. Кайтш акталайын. Жарайды. Аман болындар. Мен болдым. Кымызымды тауыстым. Мен кетейш. Ол орнынан турып. кепип бара жатады. А кдана: Сен ол и с ш щ к ен ш н е тидац. Кайдан бшесщ , мумюн улкен кызмет icTereH Kici шыгар. Tipniicre не болмайды. Л ай ла: Эй, кетсшнп api. Ендап калганы сондай келденен как атты шалдарды MycipKey ед1. И м болса, о болсын. Маган неменеге Акдана: Эй, осы мшезщ-ай! Осы мшезше бола ана ж й гтн де тайып турды ма балюм... Л а й л а : Ол тайы п т у рган ж о к , тагы да айтам, е з 1М куып ж!берд1м. Ондай Жылтынбектер каз1р де каптап жур. Тую ргеш м бар ондай еркекке... А кдана: Т ш н-ай! Т ш н -ай сенщ... Т0РТ1НШ 1 K0PIHIC Ацдананыц namepi. П этерде е и т м жок;. 1шке Биб/сара Kipedi. Ycmi алба-жулба. К,абагы салыщы. Б и б к а р а: (взше-esi) Ойбай-ау, Акдана кайда шыгып кеткен?.. Eciri ашык, 03i жок. Мынадай пэтерге уры Kipin кетсе, 6opin KaTepin алып кетед1 гой. Эй, Акдана-ай! Сол баягы самаркау калпы. Сол баягы сенпш калпы. “Буйырган кетпейш, жупрген жетпейда” дейд1 де журедь (eadi дауыстап) Ау, Акдана! Акдана деймш-н... Кайдасын, сен... Осы кезде Алдана келед/'. - 177-

Л кдана: Ойбай-ау, Бибкара-ау, eni кеш арасында журсщ? Бул келкщ кай келк? УстБбасын да келкш аз. Б и б к а р а : (ж ыламсырап) Куйеу1ммен урсысып калдым. Екеулнз айтпаган созд1 айтыстык. Ол маган кол кетермеклд болды. Л к д ан а : (тацдана) Кой, Бейсенбай катью та кол кетерсе... С е н ш жэй еркелнс шыгар. Тым ашуына THin кеткен боларсын. Б и б к а р а : (жылаганын догара салып) Е, не деймш оган? Кандай ашу оныю? Айтсам, курортка апармайсын дед1м. Сол артык сез бе! Tiirri Kyfieyi жок ана Лэйле да еткенде Кырымга барып демалып кедд1 гой. М ешц одан кай жер1м кем? Айтшы, а? Кай жер1м кем? А кдан а: PeTi келмей жаткан да. Эйтпесе апармайын деп жур ме. Акыры апарады гой. Bn6icapa: Кашан? Кай кезде? Кай жылы... А кдана: Курорт та арман ба! Курортгын ен улкеш - ез отбасьщ. Одан артык курорт болмайды. Б и бк а р а: Курорт! Кандай курорт ол!.. Азап кой кергешм. 0з1мше тойга барсам, тергеуге алады. “¥ л тап, ул таппасан эйел емесс1н” деп тагы да алкымдайды. Айтшы ещц, ол кандай курорт? Акдана: Ашуынды басшы. Акылга келпи. Б и б к а р а : (кпикенеент т н басып) Ж ок-ау, мен бйшейтшдей... | M enin 6ip рет ез бетсммен тойга барганымды айта беред1, айта i беред1. Ал, 03i ше? 03i... карап жур ме! Бш ем. T in ri ана Лэйлемен | де... Сол екеуш щ арасы... А кдан а: Койшы. Сен енд1 ез арамызга о т туссш деп журЫн бе? Б1з 6ipre окыган жокпыз ба? Баягы студент кездеп cepriMi3 кайла! “EipiMi3fli - 6ipiMi3 кандай жагдайда да сатпаймыз” деген жок па ек. Б и б к а р а : Д еуш дед1к кой. BipaK уакы т етт1. Заман езгерд1. М ш ездер езгерд1. Гулгайша араласпайды. Л ейле ушкалак... А кдана: Жок, Лейле ондайга бара коймас. Онын ydiH e Бейсенбай оз жолын 6ineTin намысы бар еркек кой... Б и б к а р а : Сендерге солай гой. О нын сырын мен бшем гой. Сырты жуас, ал imi... Ой, А кдана, мен in акылымды тывдасан, куйеуге ш ыкпай-ак кой. Онын тук те кызыгы жок. Кызык деген OMip ана Гулгайша!пк1 ме! Эй, кайдам! Ол да уйкуш1к... 1ш1нен тынатын шыгар. Куйеуге шыкпа! Умыт оны. А кдан а: Осы бар Foft, Бибкара, мен сеш сонгы уакытта тусше алмай барам. KyHeyiH касында, петерщ жайлы, кызын ecin келе жатыр. Туган-туыстарын да осы калада. Кещ лйин буза берелн не арман-н... Б и б к а р а : Куйеу, петер, кыз... Сол да бакы т па! Б:з мына жарык - 178-

1лганга не упин келдж . Э рине, к у л т -о й н а у упин... 6м 1рдщ хатын сезш у упин... А кдана: Ал, сол рахатты калай TyciHeciH? I Б и бкара: Рахат деген - демалу, кыдыру, шетелге шыгу, ел- ер керу... Ертен картайганда еске алып отырасын. Боска е м ф рмепшн деп мактанасьщ. i А кдана: Кызынмен, куйеу1нмен епозген, отбасынын тату-твтп Мппмен мактануга болмай ма?! Ол мактануга турмайтын нврсе ме? • Б и бк ара: Куйеуге шыгу да ерлж пе? Дуниеге себи экелу де ерлж :? Оны екшщ 6ipi жасай алады. Ал, енд1... дуние кызыгын керу... й, 6ipaK, сен де оны тусшермнлн! Саган айтгы не, айтпады не... А кдана: TyciHceM буйырмасын... ■ Б и б к а р а: Эш ,тусш гщ декелм ейдг Уккын да келмейдь Ал, мен орлы... жанымды т усш е тш подружкам бар деп ж урсем ... (ол сыламсырайды) А кдана: (оган басу айтып) Ж арайды, ендк Соншама акытсызбын дегешщп езге журт ecTice кулер. Осымен коялык. ейсенбай жаксы жптг, KeuiipiMUiin жпдт. Жур, уйщ е шыгарып алайын. Болды. Ж етп. Жыладык. Iurreri шерд: ш ыгардык. Ещпгщ ртык болады. Бол Жур. Eu6icapa орнынан турады. Алдана оны epmin сахнадан шыгып lemedi. Сосын цайта оралады. Осы кезде оган 6ip ж ас жинт кррсы шырасады. Ол - Жылтыцбек. Ж ы л т ы ц б ек : (тамсана) Пел1, сеш де керетш кун бар екен-ау. ^андай кулпырып кеткенсщ. Неткен сулусын- (ол Ацдананы щиищтамак, болады. Алдана щшцалак.тайды) А к д а н а : Колы нды тарт! в з 1щ и ж еш л тек кы здар ж ам ан уйреткен екен. Мен жещлтек кыз емесшн. Сол eciafle болсын. Ж ы л т ы ц б е к : KiM? KiM сеш жещ лтек деп жаткан? Ei3 дос емесшз бе? Сен Л ейланщ подругасысын, ал мен... А кдана: (свзш болт) Сен ей р ш ш сщ ! Сен... алдамшысын! .. Ж ы л ты ц б ек : Жок, кателесесщ. Мен eTipiKini де, алдамшы да емес, Лвйлв!Йн куйеу1мш. Эрине, бурынгы... BipaK ана баланын nxeciMiH. А кдана: Л ейле олай ойламайды. Ж ы л ты ц б ек : Бшем. Ол MeHi иттщ етшен жек керед:. Сосын да жолымыз eKire белш дг Л ейле - акымактау ейел, ал сен... Сен баскасыц. Этген, кеш бшд1м Fofii соны... (басын ургылайды) А кдана: Мактамай-ак кой. Ж ы лты цбек: Кафеге барсак кайтедь А кдана: Ж ок, бара алмаймын. Ж ы л ты ц б ек : Е, неге? Эзге кыздар ездер! суранып турады. - 179-

Ак л ан а: Олар баска, мен баска. Так что, екеум1зшн жолыыщ осы жерден айрылады. Ал, хош! Ж ытпыцбек \"Тоцташы. тспупай туршы \" деп умтыла mycedi. Алдана кепип цалады. Ж ы лт ы цбек: (взЫе-оз!) Ойпыр-ай, осындай да кыз болады екен. Эй, кафеге барып, кеш л кетерсе Heci кетедг Мен шагып алаты н ш аян eMecniH гой. T iirri кы зсы рап , е л ш -еш ш бара жатканым да шамалы. BipaK... 03i сулу-ак. Фигурасы кандай. Эй, 6ip колга TYcipepMiH-ay... БЕС1НШ1 К0Р1Ш С Калалык, парк. Е ц uteniKi с ка м ей к а да е р к е к от ыр. Ол - Бейсенбай. Ол 6ipeydi кутулi. Б ей сен бай : (курсте) “Атын жаман болса, сатып кутыласын...\" Эй, сорлы басым-ай! О баста кателескен екем де. Баране де балалык кш элт Енд1 мынау... 0 з ушмнен ез1м безер болып... Ж ай айтсанда тусшбеШи, катты айтсан да тусш бейдь Бул не деген адам? Ещр не кггеймш? Енд1 кайтем?.. Сау басымды саудага салган Т1рл1к болды- ау буд.. Осы кезде буныц жанына А лдана келедг. А к д а н а: И э, Бейсске не уш ш ш акырдын? Ж айш ылы к па, eftTeyip? Бейсенбай: Кайдан жай болсын. Тагы да сол отбасылык киюлж щ гой. Б ибкараны кун санап тусш уден калып барам. Кун санап езгерш барады. А к дан а: MiHe3i взгере бастаса, ce6e6i бар шыгар. 0з1мен былай дурыстап ceRnecin алмайсыц ба? Мен не акыл берем. Бейсенбай: Жок, сен акылды кызсын. Саган ж у п н г е т келд1м. Сен айт акылды... А к дан а: Юмге? Бейсенбай: Бибшарага да. Маган да. А к дан а: Бибкарам ен сейлеспм гой. Б ей сен бай : (тацдана) Сол куш саган барган екен гой. А к дан а: И э, маган келдь М аган мунын шакты. Б ей сен бай : А д ол алдады. А гамнын уйше бардам дедЕ А кдана: Онда сен бул энпмеш еспмеген бола сад Мен всею т болып шыгармын. Б ей сен бай : Жарайды. 1ппмде калады. Н е дедЕ? Не айтгы? А кдан а: Саган ренжулЕ ¥ л керек дегешне катты наразы. Ka3ip - 180-

нес, кейш десем кенбейд1 дейдг Эйел кажет етпесе, кинай беруге >ла ма? Ke3eri келетш ic кой. Бейсенбай: Жарайды. Онысы жен д ей к . А д сосын... А кдан а: Сосын... меш журт сеюлдй курорт, санаторийге шрмайды дейдь ■ Б ейсенбай: Онысын кунде ecTin журмш гой. Одан баска... А кдан а: Одан баскасы жей... майда енпмелер. Эйелд1к энпм е. Б ей сен б ай : М аган не акы л 6epeciH? Не ш теймш ? Ж алгыз дзбен сопайып отыра беренпз бе? ■ А кдан а: К езеп келед1 емес пе! Бибкара ЭЛ1 жас. О тыз деген ас Kepi ме! Б13 де журм1з гой eni куйеуге шыга алмай... .' Б ейсенбай: Сенщ женш белек кой. Сен талгампаз кызсын. Э ль с ез бакытына кездесесщ. А к да н а: Э й, кайдам-м... Осы куй i Kepi кы з боп картайып алмасак... Сен c e m fli Teyip жiгiтгepдi опиал кыздар кагы п е к е г п . i3 аузымыз анкиып кала бердш. Бейсенбай: Олай деме. Багын алдьщда. Ен epi кеткенде жаксы заматтан бала тауып... А кдана: Ж аксы азамат? Ондайлар бар ма езг.. Еркектщ 6epi [айдаланып кеткен. Бейсенбай: Неге болмасын. Бар. Кеп кой ондай еркектер. А кдан а: Эй, кайдам. М ен сенуден калып барам. ; Бейсенбай: Жаксы еркек болса, азамат еркек болса, езйии кулай уйга турса, некелеспей-ак бала тауып алуга болады емес пе? KiM iinefli, сол бала ертен елдщ туткасын устар... А к дан а: Ана Л ей лэн щ Tipniri сиякты ма? Ж ок, ол жараса «зймас. Kyfteyi жок ейелге 6epi6ip журт кудж кез1мен карайды. Кещл ж у р и т деп есептейт. Одан да осы жургам артык. Бейсенбай: Ойлан. Артында урпак калдыру - ен асыл ic. Соны да ойла. Ал, ендг.. мен не ктейм ш . Бибкараны н дегенш е кене р е р е т н бе, ж ок елде... ■ А кдана: Эрине, кенесщ. Ол кудай коскан жарын. Некел1 жарын. ■Керек десе оны колдау, суйемелдеу-мшдетш. Бейсенбай: Кей-кейде нервще тиед1 гой. Сондайда гой... А кдана: Отбасы сонысымен кызык емес пе. Бейсенбай: Кызык дейсщ бе! Эй, кайдам. Дегенмен, ол сеш тындайды. TaFbi д а сейлесш кврсенш1. Бала табуга Kenicyi керек кой. Маган кереп сол гана. А кда н а: Ж арайды. Свйпесеш н. (сосын е з/н е-ез/ Ky6ipnen) Э гген... осындай еркек менщ уысыма туспедБау. Э гарки, туссе 6ip емес, бес бала тап десе де карсы болмас ем. Ka3ip осындай отбасылар кеп. Ж алгызбалалы отбасы... Б унын арты не болмак? Эй, шамасы,

д ем ограф тар тектен -тек д аб ы л кагы п ж урген ж ок. Осындщ ерксктерге екйнш айел алуга руксат етсе, одан ешшм утылмас т efli. Bipan... оны, 6i3 эйелдер, тусшерм1з бе!.. Сахна царацгыпанады. Абыз царияныц зор даусы ecminedi. Д ау ы с: У а, ел1м! Ж урты м ! С ен неге адасасы ц. Н еге уль сокпактан сырт айнала б е р е с т . Ата жолы, баба жолы бар емес пе Бабалар жолы - урпак ecip, вс, вркенде, квбей дейдй А д сен ше! Сен не дейсщ ! Сен “Б у п н п куннщ кызыгын кере турайын. калганына улгерем foH” дейсщ бе! Бул - кателш. 0Mip кыска. 0Mip ойыны ете тез аякталады. Сол ойында утылып калмас уш ш ерте нам жаса. Ертеден камдан, урпагым-м... А Л 'Г Ы Н Ш Ы K 0 P IH IC Тагы да кафе. Кафедег1 кунделЫ пй столда Eudicapa жалгыз отыр. &31 куле 6epedi. куле 6epedi. '! Б и б к а р а : Мен... мен осы жолы дурыс шенпм кабылдадым-ау дейм1н. 0Mip 6ip-aK рет берш едь Онсыз д а камшынын сабындай кыска e.Mip... Кызым Маржанды керни каладагы женгеме апарып бере салдым. С ендер багы ндар, сендер ecipiH flep дед 1М. Агам “О йбай-ау, BH6icapa-ay, куйеущ не деш и, сонымен акылдастын ба?” дейдь \"Ш ешетш ол емес, менмш” дед1м. “Алындар, багындар, ал 6ipaR алгыларын келмесе, елге наберем” дед1м. Ж енгем “ойбай, болды, б1зде болсын” д ед ь Ещц Mine, ерюндис-к... (куледi) Осы кезде А ф о н а келед/. А кдан а: (тукке т усм е алмай) Сеш жын каккан ба? Неменеге куле берест? Одан да айтсащны шынынды! Heni булшрдш?- Б и б к а р а: (солкулген цалпы) Мен кеше 6ip к е з а з ерлжке бардам. Бейсенбай к сап арда жургенде... Акдана: Ол кандай ерлж? Б и бк ар а: Кызымды апарып тастадым. А кдана: Кайда? Л а й л а: Керни каладагы агамнын уйгае. Б1ржола багуга... А к дан а: (шошына) Сен... Сенде журек ж ок. Бул не кылганын? Калай гана батылын барды? Б и б к а р а : Е, OFaH кандай батылдык керек! Бардым. Бардым да тастап журе берд1м. М аган керек емес дед1м. Енд! басым бос. Кайда барам, кайда конам - ез ерюм. Ха-ха-ха! А к дан а: Сен1н мына Tipnirin Квкек кустын врекетш е уксап барады. BuieciH бе, Квкек кус вз жумырткасын баска 6ip уяга салады да, e3i сайран курады. Б и бк а р а: Мен баска уяга апаргам жок. Озтуыстарыма... - 182-

Л клан а: Маржаи ani жас. Оган ана MeftipiMi керек. С е т 1здейд1 Б и б к а р а : Ештене етпейдь Эзйрше бола турсы н. Кайта вз бетшше ширап, Ширак бон еседр А кдана: Кекек кус екеш ол да ез жумырткасын бегде уяга салып кеткешмен, жаны ашып, у нем: соны сыртынан бакылайды екен. Ж акында 6ip телехабардан керсетп. Tinri ез жумырткасын баскадан емес, е зш щ еркепнен сактайды екен. Кекектщ еркеп жумыртканы жеп кояды екен. Сейтш кашан балапан болып, канатганып, ушып кеткенше сол арадан узап кетпеШп екен. Сен... xinxi сол Кекек курлы да бола алмаганьщ ба, Б и бк ар а!.. Б и б к а р а : К екеп н де, баскан да езщ е. Мен... бупннен бастап epiciHMiH. Бас ерю ш йпм ез:мде. А кдана: Сен шынымен жынданайын депсщ . Райыннан кайт. Баланды кайтып а л Бул казак эйелше жат кылык. Б и б к а р а: Казак эйст, немене, баскадан кем бе? Ш етелдеп шепжелкелердш б1зден Heci артык. Олар да ею аякты адам. ©3iMi3 сеюлди А кдана: Ж ок, Б ибкара. Bi3 казакпыз. Казакка мундай едет жат. Ел естк е, не 6eTinfli айтасын. Кайт райыннан!.. Б и б к а р а : Кайтпаймы н. Осы к еткеш м кеткен . Енд1 iciM Бейсенбаймен болады. Кер де тур. Саган ескертейш деп эдеш шакырдым. Ал, подруга! Солай-й... Мен кеплм-м. А кдана: Токта! Токтай туршы. Сен e3i... не деп кетпн? Б и б к а р а: Ал, токтадык. Сонда... не демексщ? А кдана: Бул к щ дурыс ic емес. Дуниеде баладан кымбат KiM бар? Баска 6ipeyaep соган зар болып жур. А д сен .. С е т и бунын не? Б и бкара: Бул - ана Бейсенбайга epericin жасаган карсы врекет1м. Кыз оган да ортак. Ендеше бшген сэтте оны к да журеп каре айрылсын А кдана: Сол гана ма? Сол уппн бе? Б и б к а р а : Тек сол уппн емес. Мен... келеш аптада шетелге барамын. А кдан а: Ш етелге-е?.. Рас айтасын ба? Э й, ол жакта не жогалттын? Э зш н шыгар... Б и б к а р а: Э зш м жок. Ып-рас. Bip кееш кер келш ш ек екеум!з барып кайтамыз. Кыдырамыз, журем13, ел коремп... А кдана: Соган бола... кызынды керш! калага апарып тастадын ба? KyfieyiH не дейщ буган? Б и б к а р а: Не десе о десш. Мен оны тындап болгам. Ешн ол мен1 тындасын. Солай-й... А кдана: Шындыкты... шындыкты алдын-ала айту керек едБ -183-

Ертен не болады? Бидон сон араларына сына| туспей ме, сол жагын ойладын ба? Б и б к а р а : Ой, Бейсенбайдан коркам ба? Ол кисайса, мен де кисая салам. Э десе, м э деймш. Аузын ашып KepciHUii. Ал, Kerriм. 0 3 ip u ie -e.. . Eu6icapa артына кррамай, кете барады. Алдана жалгыз. Осы кезде столга Ак, бас шал келеЫ. А к бас: KapaFMM, отырайын. А к дан а: (селк emin) Отырыныз. Отыра бер1щз. А к бас: Рахмет, айналайын. А к дан а: (вз-езт ен куб(рпеп) Маскара-а! Бу заман калай болып барады. 0 з басыньщ, 03iHiH каракан басынын Рана кызыгын ойлап, ана аналык жолын, эке вкелж жолын умытып, ойына келгещц icTece, онын арты кайда апары п согады? 0ри н е, улттын усакталуына... Б ул адамдарга не болган?.. Бул OMipне боп барады? Bi3 Ty6i к1мге айналамыз? (басын устап отырып цалады) А к бас: К,арагым, 6i3 Ty6i ю мге айналамыз - оны 6ip алла бк едр Ал, 6ipaK KiciHiH колындары ic ri Kici 03i аткаруы керек. Сонда eMip сонш алык сурыксыз болмайды. Мен солай ойлаймын... ЖЕТ1НШ1 K 0PIH IC Eu6icapa мен Бейсенбайдыц nomepi. П эт ерде eneyi. Eneyi де аш у лы . Бейсенбай: (к;абагын т уйе) Ал, енд1 не болады? Бунын арты немен 6tiefli? Б и бк а р а: Мен саган талай рет айттым. Жалына-жалбарына айтгым. 03iH кисайып туры п алдын. Енд1 маран ерж бер. Мен де адаммын. Ж ас OMipiMerin барады. Б ей сен бай : Не еркшдш? Кандай ерк1нд1к ол? Сен не, капаста отырсын ба? Ойбай-ау, с е н ш не капалык?.. Осы кезде iu/ке Алдана Kipedi. Б и б к а р а: (оны квре сала одан бетершаптыгып) MiHe, 6i3 бупн тары д а уры сы п -таласы п оты рм ы з. С ен ен HeciH жасырайын, Акдана. Б13 cohfm кездер1 кунде урысатын болып барамыз. Б е й с е н б а й : Б1з д ем е, ез1м д е. У ры сты б астайты н да, уш ыктыратын да 03iH- 03iH айтасын, оз1н коясын. Б и б к а р а : ©Hi, бэрш е xineni мен. Бул суттен ак, судан таза. Жер 6eTiHneri ен сумпайы, ен жаман, ен эзезш эйел MeHMiH. Бейсенбай: Мен олай дегем жок- Айтсам - ез жешмен айтгым. Бала cyftriM келсе, сол уш ш де KiHeniMiH бе?! Б и б к а р а : Урпаксыз eMecciH гой. Кы зын бар. - 184 -

Бейсенбай: (ашулана) Солжалгызкыздыдаешжергесыйгазаалмай журсщ гой. Emu мше, сонау алыска, женгесше апарып тастапгы. Осы дурыс па? Эке-шешес1 бар кыз ез ушнде ecyi керек кой. Б и б к а р а: Барса бетен жер емес. 0 3 ip re болатурсын. Сосын... кайта алармыз. Б ей сен б ай : Ж арайды. О ган да к ел к Н м . BipaK 6ip кызбен шектелу жон бе? 03iMi3 секщщ отбасылар, вне, ею-уш балалы. Ал, 6i3 болсак .. Онсыз да кыска OMipfli одан сайын кыскартып... Б и б к а р а : 0Hi, ылги осы. Кыска OMip, кыска eMip... Оны мен кайты п узартам . ©Mipre 6epiM i3 де к онакпы з. Bip А лланы н кулымыз, сонын дегеш болады. Б ей с ен б ай : KicimH вз колы ндагы ic ше! Соны неге жасамаймыз? А кдана: (созге арапасып) Дауларьща тусшбед1м. Миым ашып Kerri. Мен кетейш. Б и бкара: Жок, сен кетпе. Кетсе, мына маубас кетсш. Мен сешмен сейлесемш. Бейсенбай: 0 , мен артык екем гой. Кетпм ендеше. Ол eci/oni т аре жауып, шыгып кетеЫ. Уйде - Алдана мен Eu6icapa. Б и б к а р а: (жыпамсырап) Осы. Ы лги да осы. Кврген кушм кун емес. Е ркекпш деп эы р е н -эю р е н етед1. “ MeHiKi ж вн” дейд1. Айтканымды icTeficiir дейд1. Акдана: Ол саган эюрендеген жок кой. Айтса, жонш айтты. Сен неге шабалана 6epecin! Б и б к а р а: MiHe, сен де оны жактайсын. 0Mipfleri акымак адам - менмш. Ана Лвйлэ да осылай дейдь А кдана: Баска кезде кайдам, ал тап каз1р ол артык ештене айткан Б и б к -а р а : Ол ceHiH к е з ш ш е г о й . Ал, б ас к а к езд е... (жыпамсырайды). Акдана: (жубата) “Муж и жена, одна сатана” деген. Мен араласа беретш шаруа емес. Отбасы болган сон аз-кем мундайлар болады. Сен сабырлы ед1Н- Окып журген кезде ен сабырлы кыз в31Недщ. Бул кунде танымай барам. E u6icapa: Саган да осындай куйеу тап келсе, сен де озгерер ен. 0гтен... бакыттысын гой сен. 0 з еркщ ез басында. Не ютеймш десен де... А кдана: Кой. Коя Fofi. Бул белпл: жыр. Б и б к а р а: Еркшд1к тщ KaflipiH сен менен сурасаншы. Менбш ем гой. А кдана: Лвйлэ да солай деупн ед!, кеше 6ip еркекке eKiHmi эйел болатын болдым деп шауып барады.

Б и б к а р а : Эй, сол рас эн п м е ме? Мен есек пе десем... А клан а: MaFaH e3i айтгы. Ен сумльны - жанагы еркек Лайлэга айтыпты. Сен ана ульщды балалар уйше етю з д еп п . Лайла “Жок, мен оны касымнан тастамаймын, егер сол бала кедерп болатын болса, онда жеш щ н тап” дептк Сосын ана еркек амалсыз KeHiirri. Э ш , ерлщ-к... Б и б к а р а: О, сорлы! Сонша куйеуареп... Не басына кун туды екен! Эй, ез1 д е баягы студент кезде-ак жешлтек емес пе едк “Ауру калса да, эдет калмайды” . А кл ан а : Верш ен бурын баласын еш кайда ж;бермейм1н, касымда устаймын деген сез1 ше! Неткен батырлык-к... Б и б к а р а: (нелщурайлы) Э л п еркек те сорлы екен. Акыры eKiHUii эйел алам десе, неге кыз алмайды. Ойбай-ау, осы кую юм кеп, турмыска шыкпаган кыз кеп. Соньщ ен TeyipiH тандамай ма. Мына сен секшдк.. Аклан а: Унаган шыгар. Ол ешн журектщ, сез1мнщ шаруасы... Б и б к а р а : Сез1м! Ж урек-к!.. К е р д к кой бэрш де. Bepi вткшнй. Эшейш алдамшы нэрсе. Сагым-м... Сахна царацгыланады. Элдецайдан Абыз кррияныц зор даусы ecmmedi. Д ау ы с: Ей, адамдар! Отбасы жылуы - ен басты байлык. Еркек жумысына кандай асьны л турса, ушне де сондай асыгуы керек. 0 з ую нен жылу таба алган еркек - дуниедеп ен бакытгы еркек. Ал, бул бакытгы сез!мд1 эйелдер, тек эйелдер Fana сыйлай алады. СЕГ131НШ1K0PIH IC К еш кт к. Кафе. Каф еде Бейсенбай ж алгыз отыр. Б ей сен бай : Ex, eMip-p... Бурандайсын, б у ралавдайсы н- BipiH жандесен, eKiHUiici булпнп жатады. Бу не? Бу неткен эдш етаздш ! Отбасы дейм:з. Сонын шыркын бузбайык дейм1з. Ал, сол отбасы е з iiuiHeH ipin бара жатса ше... Жанын жаралы болса ше... OFaH не к т е й аласын... “А тын жаман болса, сатып кутыласын—” Осы кезде кафе алдынан Алдана emin бара жатады. Б ей сен бай : Акдана, кайда асьнып барасын? Kiflipmi а зы р ак - А клан а: (тацдана) Сен... мунда негып жалгыз отырсын? Сешн отбасын бар. Э йелщ бар. Б ейсенбай: Bapi6ip кен ш м д е жалгыздык ce3iMi бар. Жер бстпще жалгыз калган жандаймын. Жан жалгыздыгы дегендШ лесщ бе? Сен 03iafli басым жалгыз деп ойлайсын, ал меш н жанЫм жалгыз-з... (курстеЫ) - 186-

А кдана: (столга отырып) Кой, мунын не! Yfiine кайт. Бибкарага бар. Ол кутш отыр Foft. Бейсенбай: Ол кутпейхи. Мен бшем. Тек ана кызым болмаса... BipaK ка пр кызым да жок. А кдана: Сен барып алып кел Кызын емес пе?! Бейсенбай: Оган кенетж эйел бар ма! Ол ез дегенш ютемей коймайды. А кд а на: TyciHiKTi. Е кеущ де шарш айын дегенш ндер гой. Мундайда аздап демалран жен. Ж еке-дара болса да... Бейсенбай: Соны... соны айтам да. Шаршадым. Ж азыгым - улым болсын дегешм. Бала кеп болса, ол жаман ба. Ана Каракул мен Гулгайша бес бала тарбиелеп отыр. Еш дау-дамай жок, 6api е з калпымен. Мысалы, сен езщ куйеуге шыксан, 6ip баламен шектелер ме ен? Акдана: Эрине, жок. Бала - куаныш, бала - бакыт, бала - б о л аш ак ... Бейсенбай: Mine, мен де солай ойлаймын. Ал, 6i3flin эйелдер1иш ерке. 0 з бас кызыгын кеб1рек ойлайды. А кдана: Осы куш ею эйел алу деген мэселе кеп айтылып жур. Сол шамасы тектен-тек емес. Еркек ею айелд1 уй ете алса, онда Heci айып. EKi эйелден ен KeMi eKi баладан болганда, 6ip еркек дуниеге терт бала екеледк Бул ен аз легенде... Эйтпесе... Бейсенбай: Ой, акылыннан айналайын. Осы foH. М енщ де ойым осы Foft. Bi3, шамасы, 6ip-6ipiMi3fli тез туеш еш з. Эгтен... кезшде кателескен екем. Саган уйлену:м керек еш. Акдана: (култ) Кой енд: эзш дь Биб1сара 613ДЩ касымызда сулу кыз ед1 гой. Колынан келмейпш жок болатын. OFaH жету кайда-а!.. Бейсенбай: Жок, жетесщ. T in ri асып KeTeciH. Сен... Сен бар Fofl, нагыз маган жар болатын кызсын. Акдана: Кой эз1лд1. Бейсенбай: Эзш1 жок. Егер мен саган колка салып, ул тауып бер десем, кенер ме ен? А кдана: (ашулана) Саган не болган? Бул не сез? Бейсенбай: У ятта болса айтайын, Биб1сара eHfli курсак котере алмайды. Сосын да 1штей уг!т1лем. Маган ул керек. Ана жолы Лэйладан есттгем. Сен жаксы еркек болса, еюшш айел болганнын Heci айып депещ. Содан ум 1ттен1п калдым. Сен... Сен маган ул сыйласан, aMip бойы кулын болар ем. Осьнан канш1... Kenicmi... А кдана: Сен не? Ш ынымен айтып отырсын ба? Бейсенбай: Э зш м жок. Шын ойым. А кдана: Мен сеш ал! де туеш е алмай отырмын. Бул сез1н - маган екшнп эйел бол дегешн бе, жок урлап бала тап деген1Н бе? - 187-

Бейсенбай: Калау 03inae. Мен уш ш 6epi6ip... Ак л ан а : (урке m ycin) Ж ок. Олай деме. Эз1лд1н де жеш бар. Мен... ондайга бара алмаймын. Бибкара досым. О нын 6eTiHe калай караймын? Бул деген дос арасындагы саткындык. Ал, шынымен ул керек болса, ана балалар уш нен бала а л Соны тэрбиеле. Соны азамат ет. Бейсенбай: Ол ещц... менщканым емес кой. О л -б аска бала. Баска А к д а н а : Б ал а н ы н не ж азы гы б ар . С кан KiHeni - ана Жылтырбектер, Ж ылтырбек сеюлдшер. Солар юнель Солардын женш ойлылыгы. Акыр сонында азап шегш жаткан -т а г ы да байкус кыз-келшшектер, байкус сэбилер. Бул e3i бурын да болган, ертен де бола беретш кесел болганы ма? Будан адам баласы кайтсе кутылады осы? Кайтсе Kici KiciniK жолга туседы... Бейсенбай: Жаксы мен жаксы жолыкса, бэр: де тез шешшедк Бул eMipfli киындатып жургендер - жаксы мен жамандар, акылды мен акылсыздар, ойлы мен ойсыздар-р... Олар ешкаш ан 6ip-6ipiH TyciHe алмайды. Ымырага келе алмайды. А кдана: Енш маган не дейсщ! Мешн колымнан не келедг Сендер балалы отбасысы ндар. М ен - куйеуге ш ыкпаган Kepi кызбын. Э йелщ - мен1н жакын курбым-м. Маган не icTe дейсщ- Н-.- Бала, бала деп кинайсындар. А д болган баланы жепмханага женелтш жатырмыз. Бэрщ нщ ойьщ - урпак емес, уакытша жан рахаты сею лдь Содан куд1ктенем... Б ейсенбай: Жок! М ен жан рахаты емес, болашак урпак рахатын i3fleymiMin. EipaK, ол урпак мен жаксы керетш м еш ен болганын калаймын. Eip арманым сол... Уксаншы, меш! TyciHceHnii меш, А к да н а-а!.. А кдана: (шыцгыра айцайлап) Айтпа! Сейлеме ещц! Мен сенбеймш-н... Bepi де oTipiK. ©ripiK-к... ©ripiK-K... (сахнадан крша жвнелеЫ) Сахна царацгьаанады. Элдецайдан абыз царияныц зор даусы eemmedi. Д ауы с: Адамзат жаратылгалы 6epi пенде 6ip-6ipiH сую аркылы, сыйлау аркылы, кад1рлеу аркылы дуниеш жалгап келедг ©MipfliH д ен геш де сол - суюде, сыйласуда. О сы к аси ет Kici бойынан жогалса, eMip де кунпрттенедь TipminiK кызыксыз бола бастайды. Адам баласы осыны енд: TyciHce керек-Ti. TyciHe турып, туешбеген болса, ол сумдык кой. Онын арты - заманакыр! -188 -

ОНЫНШ Ы K 0PIH IC Сахнада Алдана жалгыз. вз-езш ен кубгрлеп цояды. А кдана: (жудеу, ж абырцаулы) М ен жалгызбын ба десем, бу дуниеде кецш жалгыздыпл, сез!м жалгыздыгынан жапа шеккендер аз емес екен-ау. Юммен сейлессен де 6ip нарсеге ренжулд 6ip нэрсеге к ен гт толмайды. Kyfteyi бар эйел куйеуше ренжуль Эйел1 бар еркек эйелше ренжулг Балалы эйел баласынан кутыла алмай жур. Ал, мен сеылд1 т у п жоктар сонын 6ipi болса екен деп армандайды. Сол арман... ертен орындала калса, мен де басымды ала кашып, баска кызыкты 1здеймш бе? Ocini, ы сш щ пенделш сикы солай ма? Бул не? Бул кандай 0Mip? Кандай тзрлйс? Адамдар-ау, 6i3re не жетпещи? Б1зге жетпейтш - сол баягы канагат шыгар. BapFa KaHaFaT етегш кещл жетпейтш болар. Bipi кем дуниеде пенде екеш пенде ешкашан мол бакыт таба алмайтын болтаны да. Осы кезде сахна кррацгыланады да, 6ip бурышптн Жылтырбек Ж ы л т ы р б ек : Акдана, сен жас ом iр iндi кор кы лма. С е т и сулулыгын, ад е м ш п ц , осы жарык жалганда гана багалы. Ал, о дуниеде... юмге керек! Журил, серуендеШк! Умытшы 6epiH де. Ой тубше KiM жеткен-н... А кдан а: (урке царап) Сен... Ж ылтырбексщ бе! Неге менщ кыр соныма Tycin алдыц? ©ткенде айткам жок па бар ойымды... Мен сендей еркекп кадйрлемеймш. Сендер ж ещ л ойлы адамсындар. в з рахаттарынды, жан рахатын гана ойлайсьщлар. Ал, мен... Ж ы л ты р б ек : (кутп) Ха-ха! CeHiH не ойлайтынынды мен де бшем. Сыртынмен сыпайысын, ал imiime... шшще асау сез1мдер аласурып жатыр. Сапырылысып жатыр. Соны кунде тузактаймын, курыктаймын деп алексщ. Ол жаксы емес. Ол.. ез жан дуниене карсылык! в з болмысьща карсылык-к... 9з1щп-взщ азапка салу... А кдана: Жок! Тштен де олай емес. Мен кай кезде де вз дегешммен aMip cypin келе жаткан жанмын. Meniit жан дуниемд: сен кайдан бшесщ?.. Ж ы л ты р б ек : Бшем1з. Бшем1з 6apin де... Мен бшмейтш эйел купиясы бар ма осы куш... Ха-ха-ха!.. Ол кулген куш жогала береди Endi сахнада Ак;бас шал кершедй Ак бас: Карагым, ойыкды айтпасан да окып койдым. Иэ, пенденщ 6ip аты - тойымсыздык. Сол тойымсыз кецш ы м-ы мд1 де opFa жыккан. Мен де сонын курбанымын. “Анау сулу, мынау суду” деп аласура кешл калауын i3flen, уш рет некелесшпш. Bapi де свтйз... Белым, Menin ce3iMiMтураксыз да болар. Арты мынау. Жападан-жалгыз калдым. Сен... ем ф ге асыкпай калам баскан урпак -189-

екенсщ. Ендеше еуелг осы кенш тойымсыздыгы деген тажалмен Kypecin ал. Соны жею п а л Сонда гана ез еийрщнщ кожайыны боласын. А к да н а: 0Mip де езш ш е ойын деупи едг Ол осы ма? Осы болганы ма? А к бас: И э, OMipойыны деген осы. Мунда юм женш, м м жещлд: деген болмайды. Оны аныктау да мумкш емес. Оны безбендейтш тарих кана. Саган айтар 6ip FaHa етппппм бар: балалар ушне барып, езщ е унаган сэбид1 ад Олардын обалы бар Fofi. Сауап ic болады осы. Ен улкен сауап... Ак, бас осыны айтады да, сахнадан шыгып бара жатады. Алдана тагы да жалгыз. А кдана: (взше-вз1) Жалгыздык! Ж ан дуниене карсылык! Сонда... Ж ылтырбектщ де айтканыньщ жаны бар болганы ма? Ocipece жаньщнын жалгызсырауы деген кандай киын. бмйрдеп жалгыздык тук те емес, ал ешп жанын жалгызсыраса... Ана Бейсенбайды 6i3 тусшбей журм!з-ау, сол ана жолы одеMi айтгы- ау, жаным жалгыз деда-ау. Менщ де жаным жалгыз емес пе! Солай гой... (елге царап) Ерте ме, кеш пе - 6i3re де 6ip ш эп к ш кездесер. Ал, OFaH дейш Kopi кы з болып журе бергенше, мен балалар ушне барып, 6ip баланы уйге екелсем ше? Баскалар тэрбиелеуге epiHce, сол ерл1к п мен жасасам ше! Юм бигедк сол бала ертен есейген сон, ел тззгшш устар. Юмнщ алдына и м шыгып келштй Айтпакшы, мен ойлаймын. Осы Kyui 6ip баладан артык бала тумаймын деп бэлсш етш аналар мен жeнгeлepiмiз агаларымызга екпшп эйел алуга руксат етсе гой. Мумюн, кеп мэселе сонда шешшер ме едь Эй, 6ipaK, мен1н бул сез1мд1 кай эйел костай кояр. “0 й , езш е 6ip суйеу таба алмай журш , бул не тантыганы” дер. И э, сейтедь Солай дейдь Д емек, бул ез ш пмдеп ой. Ал, эз1рге... мен 6ip баланы уйге алганым ж ен шыгар. Соган журек жылуын берешн. Ана журепюн жылуын сезшген бала - жаман бала болмауы керек. Солай емес пе, агайын? Калай ойлайсыз?.. Алганым дурью па, жок элде бурые па? Элде... куйеуге тию жагын ойланганым ж ен бе? Айткандай, ана Бейсенбай менщ кыр сонымнан эл1 де калатын емес. Бибюара бш п кала ма деп кашкалактаймын. Tinii сонгы уакытга ушне баруды да койдым. Оныы не e3i? Суйемш дейш. Сешмшз. 0лде... бакытым сонымен жангалы тур ма? Н артэуекел дейш бе! Онда... Бибюарага не бет1МД1 айгам. Екеум1з 6ip уйде калай турамыз! Кайтш турамыз?.. Басым катып кетп . Не icreyiM керек? Айтыныздаршы, не icrefiMiH! Осы кезде сахнага Карацул жуг1рт щыеады. взкцуанышт ы. А ф анан ы каре сала даудырлап свйлейд/. - 190-

К аракул: М ею куттыкта, Акдана! М ен б у п н улды болдым. thmicih. алгыншы балам б уд Алтыншы уд .. Гулгайша осы жана яа босанды. Аман-есен босанганын айт. УЬ-h!.. 6з1М де уайымдап лып ед1м. Куттыкта м е т , Акдана-а... Акдана: ¥л! ¥ л деймган... Алтыншы уд.. К аракул: И э, алтыншы уд.. Акдана: (ест endi жиып) Кутгы болсын! Бауы 6epiK болсын! лгайша нагыз Ана гой. Батыр Ана гой... Каракул: Рахмет! Рахмет саган. Ал, мен к етам . Ертен шшдехана йыма шакырамын. С е з а з кед Акдана-а... On otcyeipin басып сахнадан шыгып ке/nedi. Алдана жалгыз. А кдана: (курант альт) Мше, бул дуниедеп ен бакытгы отбасы Каракул мен Гулгайша. А д 6i3 болсак... Б:з юмб1з? Мен ещп не гсймш? Калай етем?.. Агайын-ау, не ютеймш енд м ... (Ш ы мылды к) -191 -

3. БАКА БЕЙНЕЛ1 БАЛА (психологиялык драма) Датыпасуишлар: Зи я - караторы, эдем 1 келш ш ек, жасы 30-дарда Б и гай ш а - сунтак бойлы суду эйел, онын да жасы 30-дарда С ам ст - Зиянын куйеу! У мбет, Ж ак ы п - eneyi д е Бигайшанын Kyfieyi Курбака-бала Ж аналгыш -Елес Дэрш ер ж ш т, дерн-ер кыз, дауыс, т.б. Ок,ига осы куш улкен цалалардыц 6ipwdeei ж уйке ауруымен ауыргандар ауруханасында omedi. Ескерту: Д раманыц бас кейткерлер: Зия да, Бигайш а да жуйке ауруымен ауырып, ацыл-eci кем/с болып калган ж андар емес, алайда тагдырдыц кейбф туйттл тустарында ауыр ойга бершп, ойшаршауыпа урынгандары да рас. Спектакльдi цою барысында on екеуш алацсыз eci ауысцан адамрепинде кврсетуге тырысудыц куажепй жоц, minm i осы пъесадагы ок,ига дет - басы сау кШлердщ де басынан emyi ьщ тимал гой. ПРОЛОГ Сахнада абыр-сабыр болып, apni-6epni жуг1рккен адамдар. Eopi де у рейт. EepipeKine - устерте ак, халат киген дориер ж ш т пен depieep к,ыз... Д ориер ж ш т : (вкт е) Айттым Fofi, ескертпм гой сендерге! Катан бакылауда устандар дед1м. Коз жазбандар дед1м. Бул ею ейел бу дуниеш умытып, аз киялымен екйр cypin жаткалы каш-шан. 0Hi, аягы не болды енд1. Д ориер кыз: (даусы dipinden) Мен тун ортасына дешн узап кетпей, кастарында болтам. Кашан уйыктап кеткенше кайта-кайта кадаталап, карап отыртам. Тек тан ата... 0 з белмеме келш кисайдым, юшкене коз1М ш н ш кеткен екен. Сол ею аралыкта... (жыламсырайды) Д ориер ж ш т : (тоцтатып) бзщ н ен де бар. Ж еке - жеке турып жаткан ею жанды 6ip белмеге экелш ю рпзгешн не? Мен о баста осы ойына карсы болып ем. Екеуш ею болмеде устау керек ед1. Д о р и е р кы з: К ай та-кай та OTiHin, кы р соны м кан калмады. - 192'-

Жалгыз жатсак коркамыз дед!. TYciHiKci3 туе, коркынышты елее мазалайды екен екеуш де. Сосын аяп ед1м. Олар мундайга барады цеп ойласамшы. Ц ориер ж ш т : Мен сендерге эуел1 6ip шенпм кабылдамас ушш он рет ойланып алындар деймш. MeHi тындасавдар гой, осындай киын жагдайга ешкашан урынбаган болар ек... Цориер цыз: Осылай боларын бшеем - м ... Екеушш басын косам ба! Эй, акымак басым-м... (ойбайга басады). Ц ориер ж ш т : (тоцтатып) Ешп болар ic болды. Не ойбай с ей ш ... (з'шденесвйлеГ/di) Ц ориер цыз: Мен кшел1мш. Кандай жазанызга д а эз1рмш. Ц ориер ж ш т : Ka3ip жазалй ю м, жазыкты ю м - оны тергейтш уакыт емес. Мына пакырларды калай етем1з? Бар мэселе - сонда... Ц ориер цыз: (ypeiuii дауыспен) Булар ушш зан алдында жауап берем1з бе? Ц ориер ж ш т : Тэйт! Йемене, оларды 6i3 елНрш шз бе? Ем-дом жасадык, кателш жок. Eepi де талапка сай. ©здТезше кол жумсады. Цориер цыз: Аа куш ертен сурагандарга... не деу1м п керек? Цориер ж ш т : Айттым гой жана. ОздТезше кол жумсаган. Болды. Birri. Артык сез керек пе мундайда!... Цориер цыз: (цинаш) Сорлылар-ай! Обалдарьща мен калдым- ау! КайтеШн ендь.. Цориер ж ш т : (дауыс кошере) Токтат! Жетер! Сен ана жактан жйтггерш шакыр. М эш тп алып кету керек... Тез! Тез-з... Ц ориер цыз: Жарайды. Мен каз1р-р... (oicyeipeж внеледр Цориер ж ш т : (жудырыгымен апацанын ургылап) Кагаз жагын тез1рек катырып коймасак болмас. Осы куш жау жок деме, жер астында... Екшщ 6ipi тобыктан кагып ж/беруге a3ip турады. Ой, заман-ай! Не боп барады мына заман-н... Сахна царацгылана 6epedi. Б1Р1НШ1 K 0PIH IC Сахнада ек/ кереует. E epeicinde 6ip кеяш ш ек п щ KuiMdepi шашылып жатыр, ал аргысьшда 6ipey буркетп жатцан сияцты. Eip шетте шкаф, dpide - теледидар. Сахна nepdeci ашыла бере аргы жагынан бар даусымен айгайлай сейлеп, 6ip келшшек Kipin келе жатады. Ол осы папатаныц цаз1рг/ шургыны - Бчгайша. в з ! узын бойлы. суцгац, вте сулу ойел УстЫде жарасымды халат. Бчгайш а: (взше-взО Mine, осылайша менщ жас OMipiM, жаркын OMipiM, зулап oTin барады. 0Hi-Miiii дегенше оте шыгатын Typi бар. Сосын алма бетке эж!м туседй Кыржым-тыржым KeMnip боламыз... - 193-

Эй, ку басым-ай! в й м н ен де бар... (сосын шошынаекший кереуетк» царин) Лу, мында 6ipey жат ыр ма? Ойбай-ау. Зия сыртка шыгып кетпсп пс ед1? Зия, ау Зия, буя сенбкпц?.. Аргы кереуеттен бгреу цимылдагаидай болиды. Бул цорцып, урейлене сойлейд:. Бигайш а: Зия! Зия деймш, сен мент коркытпа! Сен бодсан, басынды котер... Тосектен 6ip келшш ек басын шыгарады. Ол - Зия. Зия: (квзш уцапап) CaFaH не болтан? 0 з щ элденеден урейлющ гой. Бул - мен. MeiiMiH. Зиямын... Бигайша: УМт! Бэсе-ау... Эйтпесе ойлап ем, 6i3 жокта ш к е уры- кары Kipin Kerri ме деп... Эйтеу1р е зщ екснсш -ау... (журегт устайды) Зия: (ориыиаи турып. ж уре сойлейдi) Е-с, курбым-ай. екеуъиздщ де жуйкем1з мулле ж укара бастаган ексн. Сен де, мен д е жок нэрсеге урейленем13-ау! Коркамыз-ау! Болмаса, коркатыд уркеттд урейлене беретш не бар? Мына oMip 6i3 ойлатанлай соншалык коркмнышты да емес. 0Mip тамаша-а! (шаттана сойлейдi) Бигайш а: (курсшЫ) Коркмныш жок лсме, ол койнында! Урей жок демс, ол ушкде. Зия: (култ) Ойпырмай, сен езщ макалдата, олендстш иббердщ- ау! AFbin турсын гой... А кын секши... Бигайш а: Акын деймтсш? Эй, мына e.\\iip;ie сол акынжанлы Kiciлсрлт де корд1к кой. Bapi де акынбыз деп ез тагдырын тэлкекке салгандар, акылдын жолынан адаскандар-р... Зия: (пшидаиа) Сен... Сен м м туралы айтасын? Олар ммдер-р... Бигайша: Эй, койшы. 0 з таныстарым гой. Солар гой еЫме Tycin кеткен. Зия: (култ) Э-э, 6iaaiM, oi;ulm. EcKi гашыктарым дейсейпн онан да. Сен сонда акынга гаш ык болып па ен? Бигайш а: (ойлаиа) Акын! А кын!... (сол тоцтап) Иа, ол шынында да акын едй Свйлесе - сезге агып тур. А д влен окыса... бойынды балкытып яоберепд Зия: (ыитыга mycin) Калай? Кайт1П? Бигайша: Ол влен окитын. ... О, махаббат, с еп з apin, 6ip армад О, 6ip арман! Кырык кыздан куралган! Мунлы жырсыц теб1ренсем - толГансам, Bip кыз болып жолыгасын сен к атан!.. Осылай окитын. 0CTin аскактап сез свй лейп д Ж урепннщ нвзщ кылын шертетж. Зия: Сосын? Сосын калай окушы e;ii? Тагы айтшы... - 194-

Бигайш а: Сосын былай окитын. ... О, меш н Mauri мекен, нык турагым, Калайша махаббатымды уктырамын. Мен сенщ шанкай тусте ак те cine Келенкем туспесш деп Tin турамын... Зия: Кандай керемет! Неткен сез1мтал жан! бленд! калай окиды. Мынау деген керемет кой. Тапл, тагы да... Бигайша: Сосын былай топлетш. ...Кайтейш, жаным ансады... Сабыр да керек десек те. Сагыютш кездщ моншагы Ш ашылып жатты тесекте... Зия: Еажап! Тан каларлык галамат! Ал, сен езщ .. сен осы »лендерд1 калай умытпагансын? Бигайш а: ЭдеШ жаттагам жок. 0зшен-оз1 журекке кона Kerri. Зия: Ал, е л п акын ж т т ... Ол ше? О л кайда?.. Бигайш а: Акын ба десем, акымак екен. 031 Fana емес, мсш де жынды eTin ж!бере жаздады. Енш мынау, eci.Me алсам, журепм айниды. TinTi тушмде де корем... Зия: Э лп акын ж ш г т ме? Бигайш а: Иэ. Соны корем. Зия: (ку/iin) Туспще акынды керетш болсан, ол жаксы гой. Рахат емес пе? Ол елен окиды, ал сен тындай Tycecin... (тербеле, бащ ып турады) Б и га й ш а : Т ек е ле н оки б ер се ж ак сы -ау . Bi3 у ры самы з, таласамыз. Ол 03iHiKiHдурыс дейдн мен o m w i актаймын. Кыскасы. тун1 бойы ой таласына тусем1з... Зия: Калай десен де, сен адаммен, акынмен айтысасын. Ол коркынышты емес. Ал, мен болсам... Бигайш а: ТуЫнде тек акынды коре берсен жаксы -ау... Кейде сол акын елеске - уласып, кубыжыкка айналып кететпи бар гой. Зия: (ынтыга mycin) CeHi де тун баласына т у сш ш аз, шым- шытырык елестер мазаламай ма? Бигайша: (ойпаиа) Елест1Нде елес1 бар... Зия: Дурыс айтасыц! Сонгы кездер1 маган сондай 6ip кубыжык елее уйкы беруд! койды. Бигайш а: Кубыжык - коркынышты, кубыж ык-урейль Сол жаман. (ойпаиа m ycin) Осы Kemeri туш тан атканш а бурынгы куйеу1М екеум п айтысып-таласып, танды атырдык- Ой, о з1 де есерсок неме... Нагыз онбаган-н... З и я: (огап жак,ындап отырады ) С онда сен... к у й еу т м ен ажырасып KeTin пе едщ? Ол онбаган ceHiH i«mipnmi бымеген гой... - 195-

Б игайш а : (финала свйлеп) Bip жагынан оны д а кшэлагым келмейдь 031мнен де бар... Зия: (тацдана) О-о, курбым, сен ете эдш сщ ! Бурынгы куйеуш 6api6ip жамандыкка кимайтын айелдер каз1р мулде жок. Бигайш а: Юм не десе, о десш. 0 з басым - шындыкка табынам. Ш ындык деген улкен шын... Оны алдай д а алмайсын! Оны emipin тастай д а алмайсын... Зия: Эй, сонда да... Еркектщадалын, арлысын, акылдысын каре алмадым-ау. Бигайш а: Еркек деген халык ашуына тисен - акымак. Еркелете б!лсен - даркан да дангой. Ол енд1 шындап келгенде, б!здщ, эйелдердш колындагы ic. Зия: Кайдам-м... Еркелетпек турмак, аягына жыгылып жатсац да устщнен каргып aTin кете беретшдер кеп кой. Бигайш а: Ондай эйел заты жок па екен! Б1здщ де арамызда кап емес пе! Е ркеп алаканына салып отырса да, басына конган бакты катере алмай, бепмен лагып жургендер жок депи кэне? Зия: Олар - акымак. Нагыз акымак эйел, мше, солар. Бигайш а: Э ш , акымакшылык 6epiMi3re де тэн. Ол еркекке де, эйелге де ортак. ©йткеш 613 - пенделерм1з-з... (endi аз-кем ойлана mycin) Ойпырмай-й, тунде мазанды ала беретш Tycrri айтсаншы. Ылги осы туе... Ылги GipiHmi KyfieyiM Жакып меш кылгындырьш жатады. “Онбагансьщ, Menin каз1ме шап салдын\" деп айкайлайды. Ал, мен... мен оньщ к ед не ш ап салайын дед1м бе! Ондай ой ойласам, тап каз1р-ак мен! жараткан не 03i ала койсын... Онлайн, шыным... З ия: Ж акып дегешн - осы куш т у ан д е керетш ж т т щ бе? Бигайш а: Ж о-к, бул баска. Бул 6ipiHUii куйеу1м. Зия: Сонда сен ею рет турмыс курдын ба? Бигайш а: Солай болды. BipaK... бул жешл ойлылыктан емес, ол ушш 03iMfli юнэл1МШ дей алмаймын. Зия: (ыитыга mycin) Сонда-а... сен алгашкы куйеущ шн кезше шап салмадым дейсщ бе? Иа? Ж ок?- Бигайш а: (куреше) Муны мен аз OMipiMfleri ен 6ip ауыр, ен 6ip киын жагдай деп есептеймш. Бул куйеу1м нщ кезш е шап салу емес, былайша айтканда мулде баска нэрсе... TycimKci3 б!рдене... Зия: (тацдана) Куйеушнщ кезше шап салмаган болсан, ол с е т неге кшелайды? Екшнп куйеуш кайдан шыга келд1 тагы да?... Бигайш а: 0з1м де TyciHe алмадым. Timri дэршерлер де дурыстап туащ ц ре алмады. Осы кунге деГпн ан-танмын! “Бул не?” Жауабы жок сауал.. Зия: Токта! Токта! Басынан бастайыкшы. Сен куйеуге шыктын- И е, эл п KiMед ы ... - 196-

Бигайша: Жакыпка. Зия: И э, Жакыпка. О л - с е т урды ма, сокты ма? Корлады ма? Бигайш а: Жок- Ол ете момын ж ш т. Айтканымды ею етпейдй.. Зия: Онда неге онын азамат басын корладын? Бигайша: Мен айттым гой жана, онын кезше шеп салгам жок деп... Бул ез( баска нврсе... т у и ю км з тагдыр... Зия: Тучнеем буйырмасын! Кдйтадан бастайык. Сен eyeai куйеуге шыктын. © знанн суйгенще. Е кеущ тату-твтп oMip cypin жатгындар. А д содан... Бигайша: Жакып юсапарларга кетедг Ж ш кетедг Узак кегель Кеп журш, кеш оралады. Зия: Ол - KiM? Кайда icteym i efli? Бигайш а: Ол - ушкыш болатын. Оньщ ен улкен куанышы да, жубанышы да - аспан. Алкара кек. Тупшз acnaR.. (к,ос амщанын жайып, аспанга созады) Зия: Сосын... Ол iccanapFa кеп кетш журдь Содан кейн... Бигайш а: Сондай 6ip iccanapFa атганып KeTin, кеп KeruiKTi. Мен куте-куте вбден жалыктым. Уйге сыймай Kerriм. Ермек кылатын себшм де жок- Содан далага шыктым. Кала араладым. Кала да кызык емес. Кунде Kepin журген KepiHic... Кенет басыма ой келдь Ен улкен кала - Алматыга барып кайтайын дед1м. Соны ойлауым мун екен, дереу вокзалга жупрд1м. Билет алуга асыктым... Кыскасы, сол жолы MeHi 6ip тулен туртп... Зия: Баска 6ipeyflin ЖЫЛЫ алаканын, ыстык журегш 1здедщ бе? Бигайш а: Жо-жок! Сен дурыс тусшбед!н. М ен сол жолы ез ерюмнен e3iM айрылдым. Б аска 6ip б ейнеге айналып кеткен сияктымын. Поезга отырган сэтте-ак сондай куйге тускешм. Алдымда - Алматы. Улкен кала. Ж урепм луп-луп erri. Дурс-дурс... Зия: Баска бейнеге айналганы калай? Ж урегш неге дурсшдед1? Сонда сен Kyfieyi бар ейел екеш щ п, ертен Ж акы п ксап ардан оралатынын да умытып улгердщ бе? Бигайш а: Мен енд1 бурынп>1Бигайша емес, баска 6ipey сиякты болып KerriM. 03iMfli-e3iM TyciHceM буйырмасын. Сондай cerre отырганымда... ие, поезд успнде epi-cepi куйде отырган сатймде... касыма 6ip еде mi жнтг келш жайгасканын бшем. Ол - едем1 куледг Ол - едеMi енпм е айтады. Ол езген1де Kyaaipe бш едк. Кез алдымда - тек сол жнтг... Сахна царацгылана 6epedi. Eudi сахнада - Бигайша мен буйра бас ж ас ж ш т Умбет. Бигайша: (оган куле к;арап) ©зш езшд! де, ецпм еш де майын тамыза айтады екеншн. - 197-

Умоет: Ес 6inreni солаймын. Ес 6inreni 6epi Kynflipri енпмелерге кумармын... Бигайш а: Мактаншак eMecniciH? Умбет: Барымды айтам. Жогымды ж ок деймш. Бигайш а: Осы каз1р мактандын foh. Умбет: Ж ок, ол макгану емес. Э нпм е айта бшем десем, кулшрп эзш ге кумармын десем - ол да мактаншактык па? О л TinTi api- берщ ен сон туа 6 ir r i талант емес, едет. Оган адетгену керек. Машыктану керек. Бигайш а: Ал, сен ес б ш гап 6epi ащтмеинлмш дегенсщ. Умбет: Ес 6m reni дегешм - eceffreni 6epi дегешм рой... Екеуч де куледг Умбет кайтадан с вз бастайды. Умбет: Ал, еш », осындай ете всем, ум н щ баласындай улб1реген кы з кайда бара жатыр екен? Соны бшуге болар ма? Бигайш а: (култ) М енщ кыз екешмда кайдан й л е койдын? Умбет: Ke3iH айтып тур. Кызды квзш ен бшемш. К ез 6epin де айта алады. Бигайш а: М енщ кезйм не деШп? Умбет: Сенщ кезщ айтады: бул кыздын багыты Алматы; ойы - кыдыру; бой серпту; журсп - жумбак; теш - анкылдак, аккещл Ж1ПТ... Калай, дал таптым ба? Бигайш а: (сьщыльщтап култ ) Нег1зшен дурыс. Жобаладын. Умбет: Ж обалаганы калай? Мен кателест!М бе? Бигайш а: Ептеп... Умбет: Ж ок, мумкш емес! Кай жершен кателеспм екен, а? Онда... Онда басынан бастайык; Барытын Алматы рой... Бигайш а: Рас. Умбет: Ойында - бой жазу, кыдыру, кызык кару Fofi. Бигайш а: Ол да рас. Умбет: Ж урегщ жумбак ДвД1М. Эрине, мен уипн... Бигайш а: Ол да рас. Умбет: 1здегенщ - мына мендей эзшкеш, анкылдаган, акжурек ж т т ... Ол да рас емес пе? Бигайш а: (кул:п) Мумюн, мен ундемест1 жаксы керетш шырармын. Кап свйлегещн унатпайтын болсам ше? • Умбет: Ол жалган. Олай болуы мулде мумкш емес. Егер сен ундеместт унататын болсан, онда 6i3 баганалы 6epi ecrin свйлесер ме ек... Сен Meni шын кеш лш мен тындап отырган жоксын ба? Кез1н солай дейдь.. Бигайш а: (култ) Кудктенбей-ак кой. Мен жэй эзшдед(м. Умбет: Е, басе! Басе дейм1Н-ау, мен сирек кателесудн ем... Бигайш а: TaFbi да мактана бастадын. - 198-

Умбет: Мактангам жок. Бул да шындык. Калай десен де, ceHin бар купиянды толык ашкам жок па?.. Бигайша: Солай сиякты. Умбет: Солай сиякты емес, тап солай де... Бигайш а: Ал, айтпасам ше! Умбет: Онда екпелеймш. Бигайш а: Жарайды. Сен бэрш де дурыс таптын. Умбет: УЬ-h! Баганалы 6epi солай дем ейсщ бе? Сен... сен дуниедеп ен a n m i кызсын! Сен ен акылды кызсын. Сен... сулусын- н... (ол бар даусымен айцайлайды) Бигайша ен суду кыз! Э лемдеп ен суду кыз - Бигайша-а... Бигайш а: Кой, баскалардан уят болады. Bi3 жалгыз емесшз. Айкайлама. Ж ын какты ма ceHi... Умбет: Жок. MeHi жын каккан жок. М е т алкындырып-жулкын- дырып бара жаткан - сенщ всем бейнен. Сенщ укшей кездерщ, алма бетщ... ернш... Эдем1 екен балтырын, Кешл ипркш елше, Карамаса, кайтесщ! .. Бигайш а: О-о, сен xinri акын да екенсш гой. Умбет: Акын емес, акынжандымын. ...Сулуга осем.’пк жарасады, Ай-KepKi би1ктермен таласады... Бигайш а: Болды! Тусшдам. Сен - акынсын. Умбет: Сен солай десен, акын бола салайми... (екеуi де кулеЫ) Сахна крипт жарьщтанады. Сахнада - Бигайша мен Зия... Зия: Одан кешн не болды? Со-сын-н... Бигайша: Мен оз1м де тус!нбед|м. Мен оган куйеу1м бар эйелмш деп айтуды умытыппын. Ол MeHi кыз деп кабылдады. Зия: Мше, кызык! Арты немен тынды? Кедами кицовмгыдай. Бигайша: Жок, сен ойлагандай жешл басталып, жен!Л аякталган жок. Мен кызбын деген сон У мбет маган уйленбек болды. Эуел1 келкпей касарысканыммен, акыр аягында калай кенгеншд1 де б1лмейм1н. OfiTeyip аягы уйлену тойына уласып тынды... Зия: Мессаган! Сонда... сен eKiHmi реттурмыска ш ыкты к ба? Бигайш а: Мен сол сэттерде ез eciMiien вз1м адасып калдым. Не icTen журген1мд1 де б1лмед|м. Турмыска шыгып жатканым, Умбетке жар болганым - 6epi де кино -пзбеп сеюлд1. Зия: Сенг1м келмейд1. Калайша алгашкы куйеу1нд1 умытгын? Ол деген умыта салатын ж ай зат емес кой... Бигайш а: Умытып Kerriм flefliM бе? Айггым ба солай? Жок! - 199-