И. Жақанов. Ықылас

’ын к¥лынша шаншыган каска ат. Аяктарын эсем тастап, гыпырши билеп тур eflipin. Исаньщ тубiне жеткен ат. Кемен Сазаны Kepin, дем1 б т п , yHi шыкпады. С ол ж ак ireci шым eTTi. Мандайынан салкын тер бурк ете тустк К е к ь :peri каусап уйып бара жатты. — Oh!.. j Ыкылас тенселе берген Кемещй устай алды. Кдншай баж ете калды. ! Кеменнщ агаштай катып, муз боп арескен суык тэнш кушактап рухы кашкан Ыкылас: — С у !— дед! туншыра уздш ш .— С у ! С у! Бул катерл1 ун койнау-койнауды куалай жансыртты. E cc i3 зулею топтын 6 ip жары ani де: — Аруак! Аруак! Данкьщ ассын, ер Шабдан! Атаке. Атаке батыр аруагы!— д е с т койдай дурм реп шуылдаса берд1. — Кемен айналайын, Keeinfli ашшы! С у , су iiuiui!— деп К аншай колы калтылдап кыз ершне тостаган типздк Талып жып>глган Кем ен боз шуберектей кукыл тартып унс!з, дем аз сазарды. — Кем ен, K03inai ашшы! К уп -ку болтан Ы кы лас К ем енш д кершген кияктай касы- нан, Kipniri кулагаи кезш ен e 6in жыламсырай ун катты. Кем ен элс1з рана ьщырсыды. K ipn iri шршгше матасып, уз!ле ен- Tirin, ж ук а epiiiH болар-болмас кана жыбырлатты. Ы кылас ж ан ушыра куб1рлеп: — Ж аны м... Ж аным!— дед! амалы курып. Кемен жайлап кез!н сыгырайтып, езу тартты. Ол кезш ашуга тырысты, 6 ipaK дуние бульщрыр тартып, тары да тал- маусырады, юрпжтерш щ арасынан 6 ip болымсыз сэуле е л !м а - рей жылтырады. — Кемен. Кем ен KipniKTepiH козгады. Ж у з ! кул!мс!регендей боп: — К ,... к— каска... Каск а ат! К ,... к ... каска... ж ... ж ... жолы-ым!— дед! дем алысы бш нбей. , Ы кы лас Кеменнщ басын кетере бердн Кемен коз1н ашып твщрекке кыдырта карады. Одан шанкиган аш ы к з ецп р аспан- — Ы ... Ы кы-ла-ас... — Кемен! Ж аны м , Кемен!— деп Ы кы лас оны оттай ыстык кумарлыкпен куша тусти Кемен суп-сулык жаткан кушнде ац-тан боп жан-жагына тагы да назар салды. Осы сэтте ол Kenip устш де каска атты ойнакшытып, 6ipiHiui келген А кж ал шабдарды жетектеп бара жаткан Сазаны кердь Кемен селк erri. fleiieci сел жиырыла 6epin, кайта жазылып: — Ы кы -ла-ас!— дед!. 253

Ж ыламсырап турган Кдншай Кеменнщ агарган саусак- тарын устай алып: — О й, тэф р -а-ай!— деп дауыс салып анырап коя бердь — У а ! С ум дуние! Kyflflipid... к у й ж п дуние! Не icTen койдын тагы да?! Ы кы лас yHi тау алкш ттк Гр аф пен Шабданнын соцындй коленке боп шубатыл- ган топ еш нэрсеге мойын бурмай, ак ордара лек-лек боп кетш барады. Аккудын кегицрршдей нэп-нэзж улпшдеген бейкунэ ару ел! тэн1 мэрмэр тастай ауырлап, суп-суы к боп коз жасын колдеткен Ыкыластыц кушагында кала бердй — Ке-ме-ен! Ун жок. Уйыктадыц ба, жаным? Y h жок- — Э , шаршапсын, жаны м , дем ал... K e 3iH ж ум а тербетш Ы кылас у1пдед|. Алдей-алдей, кулунум, Капсаланда туулдун. Бай-манапка кор болду, Сенин тууган-уругун. Ы кы лас 6 ip уйыган тыныштык эуенш балбыратты. Аспанда I ай калкыган суттей ж ары к макпал тун. Таулар кал- рыган. Ты р с еткен дыбыс ж о к. Салкын самал еседь Беймаза пенден1ц 6 api 6 ip сэт тыным алган. ¥лы т 1рш1лж дел-сал. Алдей-алдей, кулунум, Армандуу кунде туулдун- Ы кылас Кем енн1н бет!не бетш басып: — ¥йы кта, ж аны м!.. ¥йыкта, Кемен! 0 зщ суйген бесж жыры — бул! Тыншыкканын жаксы! Ж ум , жум кезщщ! Буйт- кен куйжт! дуние шуын ест1мей-ак кой! К ермей-ак кой оны! С ол ж ен! Алдей-алдей, кулунум. Ыкылас ушдедк тау уищеди сел боп акты кезден жас. 1шш тартып ж ел OKcifli. Б ар манай карауытты. А к басты шындарды булт торлады. Т а у imi тунерш, найзагай жаркыл- дады . Ту н ж ы р кектщ Teci TuiiHin, шелектеп кок несер тект!. Ч о н-К ем ин суы кып-кызыл кан боп акты. Тун басты. Тунек тун... К,обыз бен кыяк косыла е г ш п , кер заманныц кертол- гауын аныратып ж атты ...

эпилог Келер жылы толыксыган мамыр айында EcLa, Нураны жагалап, «Козы Керпеш — Баян сулу» жырын эз кезшен ж ас соргалата толгаган Ш е ж е акын та гы да Сарысудьщ exi капталында отырган душм елд1 кектей eTin, Мудлы- Кулы тауларындагы кеп к а р а т а угЫ коцыркай ауылдарга к е л т , К,азы т е т е нд1 касына алы п, экел1-балалы кобызшылар Дукен мен Ы кы ласка ат басын Tipen токтады. — Ж узщ сынык кой, Ш еж е. — Сахара зарын шала ма кулагын, Дукен? — Ш окандай ерд> аза туткан дала бул, Ш еж е! — С о р калы «. К,айгы кальщ, Д укен. К дусап барам , Ы кы - лас. Асыл туган Шоканньщ аруагына багыштап сарнатып келем жырымды. Ш окан кайда? Ш окан жок! К ер д щ ... кердщ , Ы кы лас, сандырагымды. CepnuiTuii, кобызынды сейлетии, Ш окан epfli табар ма екем? Ты ндар ма екен жырымды ол? Ж о-ок, ж ап-ж ас боп Ыкылас та шаршаулы едь Bip кер- толгау сэры уайым гып тербеттк Ол енсен! кетертпедк Ш еж е мен Дукен уЫлеп муж1ле бердь — Ж э, Ыкылас, Шоканды кажыткан заман сеж де титык- тата бастапты. Болды , болды. Ж етед i. Bi3 кайгы-шер ymiH жаралып па ек, Ыкылас? — Ж ок!— дед! тундей тунерген Ыкыластьщ кез!нен уш- кын атып,— кесшген умгг, опат болган арман-т1чек... Оларды ■ адсаумен еткен пенделер кызыгы 6 i3re калган! С он ы ц рака- тын 6i3 керуге т ж сш з . Ол оцай келсе, кане! 255

МАЗМУНЫ Пролог . . Bipimui бел!м Екший бел1м Эпилог . .