Е.Нүсіпұлы Көп күткен көктем еді

H 4 .^ ' ЕРБАКЫ Т НУС1П¥ЛЫ к еп kytkeh кектЕМ ЕД1 (повестер мен эцгшелер жинагы) i м ни. i Тапдыцор€ан цаласынын : орталыцтандырылган К1тапханалар| жуйесГ мемлекетт1к мекемес1 Дуниежуз1 казактары кауымдастыгы Алматы-2017

ЭОЖ 821.512.122 КЬЖ 84 (5Каз) 4 Н 89 Казахстан Респубпикасы Мэдениет жэне спортмшшстрлт «Модепнет жэне впер саласындагы бэсекелеспнкпи жогарылату. цазацстандьщмэдени мурапы сацтау. зерделеумен насихаттау жэне мурагат icinhi icne асырылу тн1мдЫгт арттыру» багдарламасы «Эдебиеттщ эпеуметтЫ мацьиды турлерт басып шыгару» Kiuii багдарламасы бойышиа жарьщ корд Пустулы Е. Н89 Кеп куткен квктем ед1. Повестер мен знпмелер. /Алматы: Дуниежуз! казактарыкауымластыгынын«Атажурт» баспа орталыгы, 2017. 256 бет. Маш ник жырланып ксле жаткан махаббат такырыбы кьпайлык казак жазушысы Ербакыт Нусшулынын онпме, повестсршдс езшдж бояуга не. Ербакытгын жуп-жумыр. кыска энпмелершде де. noBecrcpiaae де 6ipiH-6ipi кулай сушен кешлдер шынайы гурде ашып корсетшедь Мелт стксн сез1мге, ыстык ыкыласка толы «Жана жыл туншде» noBcci мен кептеген знпме. новеллалары ез окырманмн ор кез баурап отыралы. Ербакыт прозаеынынтин жешл, окигалары тартымды. ISBN 978-601-7833-08-4 ЭОЖ 821.512.122 КБЖ 84 (5Каз) 4 © Нуступы Е., 2017 © Дунисжуз1 казактары кауымдастыгынын «Атажурт»-баспа орталыгы, 2017

Ж АЦА Ж Ы Л ТУН1НДЕ Бугш отыз 6ipiHini желтоксан - биылгы жылдын ен сонгы кун1. Элихан туске таман кершп-созылып тесегшен эрен турды да сыртка шыгып аулада турган «Уазипнщ » донгелепнен Teyin койды. Кундеп эдеп осы. Эрине жек кергенд1ктен емес. Бунысы жолаушы тасымалдап л р ш ш к кезше айналып отырган тем ip келшше деген курметш бйшргеш сиякты б!рдеме. Бетьколын шала-шарпы жуды да шелектеп суык Судан кылгыта салып эйелшщ: «Шэш щн iumeft кайда барасын?» деген сезше де мэн бермей мэшинесше от алдырды. Аяздан муздап эрен от алган к е л т н е еюрте газ косып едк арты- нан ере шыккан эйелг «Кешке жана жылды карсы аламыз, конактар келедн> деп айкайлагандай болды. Тагы б1рдеме айткан сиякты едк мотордын yHi ecTipre коймады. Дапага аздаган гана кырбактускеш болмаса биыл кар жа- умады десе де болгандай. Алайда тауларды, жонды жерлерд1 кэдомпдей кар басыпты. Элихан мэшинесш ауладан шыгарганымен кайда бет алмак ексн1н 63i де бшмей турганын тусшдь «Жарайды сумындык клубтын манына барып кайтайыншы» деген ойга бекнвд сосын. Егер элдеюм «Не уш ш?» деп сурап жатса жа- уап бере алмай калуы да созЫз едг Клуб манайында орналаскан асхананын муржасынан шыккан кок тутш шубатыла кокке ерлеуде. Бутан Караганда асхана иелернпн шаруасы шыр айналуда деген соз. Эдетге сумын жастарыньщ кеб1рек бас косатын жер1 де осы. Бунда тек карын тойдыру уцпн гана келмейтйн де тургындарга TyciHiicri. Элихан мэшинесшщ магнитофонын косып койды да ершне шылым кыстырган калпы кунысып рулден колын айырмай огыра бердь ®лп асханага азык-тулш дукеш де rain тур. Энеки ас- ханадан шыккан б1рнеше Ж1пт дабырласып калталарын актарды да дукенге бет алды. Кснпкпей TyciHiicri болды.

К в п KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 Олар асханада арак irnin отырган едь Бул кернпстщ Gipncuie рет кайталанганына Караганда асханадагылар жала жылды карсы алу камына юршкендей. Нактырак айтсак мерекелж кевдл-куй осы манда гана сезш п тургандай. Дукенге Kipin арак алып шыккан жшптщ 6ipi бумы байкады бшем: - Элихан, мунда кел, 6ipre тойлайык, - дед1 де жауабын да кутпестен асханага «зып» бердг Bip ой: «Ж тттермен бас косып, квщл кетер» деп колтыгынан урлесе, еюшш ой: «Кеш­ ке конак келедк ал, эйелin сосын «сыбаганды» жаксылап бередЬ> деп ескерте сыбырлайды. «Дегенмен, мереке гой, бас сугып шыкканым дурыс болар, уйге барганда катыннын кабагына карап отыра бергеннен баска не бтрмекпш ?» деген ой жедш, к е л т н ен Tycin ед1, элдеб1р бейтаныс жас келшшек алдын кес-кестей бердг. - влгейге жургел1 турган жоксыз б а ?- деп сурады абыржынкырап. Бул эйелдщ елгейлж екеншде кумэн жок, ойткеш, аядай сумын орталыгында адамдар 6ipiH-6ipi андамай таниды. Жок, ешкайда журмеймш, - деп Kecin айтты жйпт. Ал, келшшек кетер емес: Кешю сагат беске дей1н улгеру1м керек ед1, мумюн жо- лаушы табылса келюерЫз, - дедк - Бугш оньщ жеш бола кояр ма екен, жолаушылар танертен-ак кеткен шыгар. Ал TinTi бардым деп коргенде кайтарда сапдырлап бос келмекпш бе? - Неге олай д ей аз, жолаушы табылар бэлк!м? - Жана жыл куш каладан далага юм келе кояр дейаз? Жок журе алмаймын. - Апырай-э, ещн не ютесем екен, сонгы у м т м азде гана турганын карашы, калайда калага жету1м керек еда. - Решюмещз, ci3fli гана алып журсем жол шыгынын да акгай алмаймын, онын yen не «запас» децгелепм де жок- Келшшек киналып турганын авдаткандай етшшщ тумсыгымен аягынын астындагы тастарды турткшеп сэл- пэл турды да: - Егер мен барлык жол шыгынын езш гана мойныма ал-

Ербсщыт HYCIIJYJIbl сам апарар ма едщ? - деп енд1 «азден » «сенге» Kem in, кезш тенкере киыла карады. Онын кездершен элдеб1р арбауды немесе «Енда кандай сыл- тау тауып айтар екенсщ?» деген емеурйзд тануга болгандай. «Бул неге кылымси бастады?» деген ойга кеткен Элихан енд1 оган урлана бажайлай карап у н ш турып калды. Ж птггщ осалдык таныта бастаган сзтш ж т ангара койган келшшек: - Ж т т адамнын тэуекелге бел буганы унайды маган, ал денгелекп кудай сактар. KerriK пе, енд1 не турыс? - дед1 кушм кагып. Элихан эдем1 эйелдщ назына е л т п кеткендей жауап катпаган калпы мэшинесше кайта отырган ед1, бейтаныс келшшек те руксат сурамай-ак жанына келш жайгасты. - Энеб1реу кек шатырлы уйде затгарым бар, ен эуел1 сонда токта,- дед1 енд1 буйыра сейлеген келшшек. Унш де буйырумен катар элдеб1р наз да бар. Жшгг ун-тунс1з-ак буйрыкты орындай бердь Енднт мэселе - эйелше жол ж ур етш д т туралы ескерту. - Ендеше мен де ушме барып жешмд1 айтайын, - дед1 Элихан. - Мулдем келмей койып журме. - Мен eTipiK айтатын адамга уксап турмын ба? - Жай айтканым гой, реююмепп. Элихан у т н е келд1 де туннен калган тамактарды ысыткызып тустенген болып ап эйелше Элгейге барып кайткысы келетшш айтты. - ByriHre карап калдын ба? Журмесен де болар ед1 гой, - дед1 келшшеп. - Алла каласа, кешкурым келш калармын, терт журпнпп тауып алдым, - дед1 eiipiicri койып калып. Журпнпп табылганы туралы сез эйелш сэл ж1бггп. - Жарайды, онда, акша да керек болып тур. Акша демекпн, тугелдей маган калдырып кет, кешюсш конак келедь Оны- муны алуымыз керек кой. Элихан энтек сасып калды да: - Оны-муныны мен Элгейден алып келейш, кырда не та- была кояр дейсш ?- дед1 осы эцпмеш тез1рек тэмэмдагысы келш.

К в П K YTKEH К в К Т Е М ЕД1 Тойлап кетш, Keiuirin журме, менщ мшез1м;п бшесщ гой. - О , не дегенш, жаным! 2 Жолдан коз айырмай тш катпаган куш межел1 жерше тез жетуд1 гана ойлап Элихан келедг Жолаушы келшшек 6ipep сэтген кешн: - М ен сен1н жолакынды уш ме барган бетте колына са- ламын, о жагына аландамай-ак ко й,- деп 6ip койды «унЫз отырганым жарамас» дегендей. Сосын: - Уш м е жетуд1 гана ойлап журш TinTi сенщ eciMinfli де сурамаппын г о й ,- дед!. - MeniH eciMiM - Э лихан, мен де ceHi танымай отырмын,- дед! енд1 Элихан да «с1зд!» койып «сенге» Kouiin еркшси. - EciMiM - Еркенур. Атым солай койылгандыктан ба, ж!пттерге еркелеп те коятыным б а р ,- деп кулана жымиды, - Калжыным гой. - Е а м щ эдем! естшеш екен. 93i - Ерке, 03i - Hyp. - Солай ма? Бугш мереке екенш де умытпайык, эн- музыка койсац да артык болмас. Eimiri сэтге магнитофонда эн шыркалды. - Осы калпы бузылмай-жарылмай жуйтки берсек, ещп oip-ею сагаттан кешн ©лгейде боламыз,- дед1 Элихан. - KeujKi алтыда шырша тойына барушы ед1м, - дед1 Еркенур. Эуезд1 эндер oipinen сон 6ipi куйкылжуда. КещлдрВё тускен Еркенур 03i де косылып эн салып отыр. - Кезшде тэп-тэу1р эннй болганмын, кешн куйеу1м бул OHepiMe шектеу койды. Кызганушы едн - дед1 сосын. - Йемене, эн айтканын унпн бе? - Ел алдына шыгып, козге тускешмд! каламайтын. Ал, каз1р калаганымша айта берсем де оныц шаруасы жок. - Сонда капай, мойынсунганы ма? - Эйткеш, каз1р басым бос адаммын. Ажырасканымызга уш жыл болды, - деп KypciHin койды. 6

Ербацыт HYCIflYJlbl - Солай де. -А р ы карай казбалай 6epyai Элихан колайсыз кердь Енда 6ip сэт ун азд ж орнап, эдем1 эуездщ элдшнде eKeyi де вз ойларымен онаша калды. «Жаман келшшек емес, ак жаркын, rirni, 63i сымбат- ты да екен» деп ойга кеткен Элихан w e ез ойынан сэл ьщгайсыздангандай куй кешш бетшщ ушына кызыл шырай конактай бастады. Ал Еркенур болса езшщ еткен кундерше, acipece. куйеу1мен дэм-туздары жараспай ажырасуга экеп тзреген кешепеше еюне отырып, жалгыздыктан жапа ш епп журген 6yriHriciHe налумен болды. Булардын ойларын «таре» еткен дыбыс эп-сэтте белд1 де Еркенур «Бисмилласын» айтып, K63i алая келш тщ орындыгын кушактап жабыса TycTi. JKirirriH аузынан тек: - Шаруамыз 6irri, - деген жалгыз ауыз сез шыкты. - Не болганын айтшы, - дед1 келшшек ештенеге туешбей fler6ipi кашып. - Денгелек жарылды, ал, б1зде запас денгелек жок. - Ещй не гстемексщ? - Не icrefi алар дейсщ, жарылган двнгелеюз жамап та керген жан емеепш, жел1м де табыла кояр дейшещ? - Bip амалын табуымыз керек кой. - CeHi баска келш кездессе отыргызып ж1берем. Heri3i б!рден жолга багыт алган сон ез1м жетюзртм керек «да. Мумк1н, api-6epi еткен кел1ктердщ 6ipi кемекке келер. За­ пас денгслепн сурап алармын, кырсыкканда денгелектщ 6ipeyiH ез1м де досымньщ 6ipiHe бере салып ед1м. Ол да аймак орталытына кеткен. Дэл бугш жолга шыгам деп ойла- мап ед1м. Егер сен кезжлегенде... - Эрине, мен кезжпегенде жэне мен ceHi колкаламаганда уй1нде, эйелщнщ жанында тыныш жатар едщ. Амал ненпк? - Этер ic erri, енд1 «жолымызды онгара гер, кудайым» деп тшегеннен баска б1зде не калды? - Бэрin де койшы, бугш мен шырша тойына баруым ке­ рек едй Осы жолгы жаца жыл кепи мен yuiiH ерекше болып.

КвП KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 0Mipi есшнен кетпес 6ip тосын тартуы бар сиякты сезше беретшш кайтереin?! - Ал 6yriH 6i3 конак кутуге тше едж. Кешжкешм уцнн келшшепм мандайымнан сипай коймас. - Иэ, екеу!м1зге де онайга Tuin турган жок. Жана жылды иен далада карсы алып журмесек и п едк H eci бар, баска салганды кореринз де. Музыкамыз бар, мэшинеш шырша е т т айнала билермгз. - Калжынына болайын,- дед1 Еркенур кабатын туксите. - М енщ кандай кшэм бар? С е т и ТШЩДО кайтармаганнан баска,- деп Элихан да томсара калды. Exeyi де 6ipa:ira д е й т тш катыса коймады. Машине imi муздап Еркенур жука тонынын iuiiaae кунысып тона бастатан сон моторга от алдырды. Алайда жанармайды унемдеу керек болтан сон «сэл-пэл жылынды-ау» деген кез- де мотордын yHin еппрдг Элиханнын eciHe арт жатында жаткан бензиннщ mci cinin, шан-шан болтан шапан туст1 де суырып алып далага шытарып эбден какты, сосын «жамылып ал» легенд! мензеп келшшекке усынды. Еркенур тыжырынып калды да шапан- нан жтркенгенш 6infliprici келмей OTipk KyniMcipefli де: - Ракмет, гона койтан жокпын, - дедг Бул эрекетгщ мэшн нитей сезсе де ж ю т Tic жарган жок. К ол ю н е кайтадан от алдырды. 3 Булар токтаталы да 6ip сагаттай уакыт болды. Кырсыкканда бул маннан жалгыз жук колirinen баска кыбырлатан ештене откен жок. - А л , не гып отырсын текке тонып? - деп сурады элден уакытта Э лихан. Еркенур тандана карады да: - Енда не гсгеймш, ушып кетешн бе? - дед! дауысы д!ршдеп. - 0He6ipey атартанды кордin бе? Ол - малшынын кыстауы. Сэл аныктап карасан муржасынан тутш де шыгып жатыр. Кун кепнар т, ымырт жабылмай туртанда солай жетш ал. Эйтпесе ycin елерещ.

Ербацыт HYCIIJYJlbl - А л сен ше? - Мен б1рдеме етермш, элпде сен алмай койган шапа- ным да бар. Бэр! елш калды дейсщ бе, каз!р-ак «бырылдап» 6ipeyi кеп калар. - Дегенщ болсын, 6ipaK каласан касында калайын деп ед1м. Не керсек те 6ipre керейж. Капай сеш жалгыз тастамакпын? Элиханнын ж уреп елж1реп енд1 Еркенурга аяй карады: - Бара гой, жылы жерде бол. Кудай бекер елНрмес, 6ip жеш болар. - Жарайды ендеше, тонып ауырып калып журме, - деп Элиханнын кап- кара боп тотыккан колыньщ сыртынан жумсак алаканымен сипап жымиды да eciicri итере ашып сыртка шыкгы. Ж к т н денесш элдеб1р ыстык леп шарпып еткендей болды да 6ip сэтке дел-сал куй кешт!. Келшшек коз алдында узап барады. Еркелей нык баскан кадамдары да журекке шок туаргендей. TinTi дене бтмдер1 де KenicTi екен. Оны жана гана байкады. Ewii 6ip сэт уйш деп жары еске туст! де неге екенш кайдам, езшен 63i кысылып калды. Басындагы тымагын томен Tycipin кезш жумды. 4 Канша сагат еткенш де бшмейдп эйтеу1р, кыстьщ кыска кун1 де батып, карангылык коюлана бердй Элихан гайыптан пайда болар кемектен кудерш узе бастады. TinTi вм!ршде жолда осылай -п р ш т к п з иен калатынын бурын- сонды кермеген сынайда. Кун баткан сон аяз тштен кушешп, енд1 ке л т н е от алдыра берсе жанармайдьщ да жагдайы белп бере бастайтыны тусЫ кИ болды. Онда межел1 жерще жетпейтшщ анык. Ал , от алдырып, п е п т коспасан ycin влущ кэдж. 1штей 03iH де кшэлап кояды. Салактыгына, алангасарлыгына, тэуекелпйлдтне, акшакумарлыгына налиды. Дегенмен ол езш акшакумарлардын катарына жаткызбайтын. TinTi белгии 6ip жолакыга да уагдаласпапты. Эйтеу1р «Барлык жол шыгынын ез мойныма алайын» деген эйел сезш гана медет еткен. Соган сенген. Бэрiн де койшы 9

квп k y t k e h к е к т Е М е щ eiu6ip косалкы денгелеказ бейтаныс келшшектщ дегенше кулак аса коюдын 03i - акымактык екендщн бите тура калайша кене салтанын 03i де бшмейдк «Н е сикыры бар eai онын, жетепне алып журе беретшдей? Нендей куш оны ар- бап дегенше кендирт кеткен. Басы бос сурбойдактьщ 6ipi болса 6ip capi. Сул у кыздын алдында кулак кест1 кулы болута да конетш, конетш емес-ау соны тшейтш eai, ендптеше не жорык?». Бул сансыз сауалга ж т т т щ берер жауабы эз1рше жок екен. «Кой курысын, - деп ойлады сосын - Y cin елмей турганымда Еркенур бет алган малшы кыстауына мен де жетш алайын». Осы ойта бек1ген Э ли хан орнынан турды да жолга шыкты. TyHri аяз бетш кари бастады. Суы к леп канша кымтанса да койны-конышына сыналай енш кетедь Купаты да дызылдап уси бастагандай. Жол ортага таянганда умгг отындай жылтырап жарык коршдй Бажай- лай карап 6ipa3 туртаннан кешн машине eKCHine кез1 ж етп. Енд1 кайтадан артка, жолга карай ж уп р е бердь Алкына, аптыга жуткан суык aya ©KneciH Tecin ©Tin жаткандай. Э л л мэшиненщ ©3iHiKi сиякты «Уазик» екендЫ б ш н е бастаганда TinTi тез1рек ж упр у ге тырысты. Тек улгеру керек едт Эуш р1мдсп улгерд1 де жолдын шетше жетер- жетпесте алкына дем алып жерге жалп етш отыра Kerri. Дегб1р1 кете кайта турегелш , жол ортасына тура калды да колын ербендетш котере бердк «Уазик» жолдан шыга жол жиепне токтады. 1шшен cexipin тускен журпзупн: - О й, Элиханбысьщ, не боп калды? - деп сураулы жузбен уд1рейе карады. Элихан дауысы карлыгып ентмскен калпы болтан жайды асыта баяндап шыкты. - Сатан донгелепмд1 ойланбай-ак бере салар ед1м. Сенщ аягыцды менщ де кушпасыма и м кепш? - дед1 элп журпзупн кинала тш катып. О л уэжд! уга койматан Элихан жалына бердь Орын алган киын жагдайды жанаты келген мэшиненш алдында отыртан ж т т озгертп: - Э й , М уса, запасывды бере сал, кудай 03i сактар. Ана кызга да обал болар. Bi3 жйттшз гой, - деп eaipe Koniicreii cexipin тускен онын демшен арак икл мущодк 10

Ербсщыт HYCILJYJlbl - Тонып та к еттсщ гой, эй Берд1бек, эл п калган аракты 6epi алып кел,- деп келпс imiHfle отырган 6ipeyre тагы да буйыра сейледк - Казф. Жаке, - деп калбалактаган Берд1бек ортайып калган аракты кесемен 6ipre алып келд1 де толтыра куйып Элиханга усынды. - Imin ж1бер, ж йтпм, жана жыл - жаксылыктардын жылы болуы уш ш , - дедг «1ш» дегенд! М уса да емеуршмен бщщрдь Элихан бас тарта алмады, калай болганда да олардын дегенше кенуден баска амалы жок еда. К езш жумган к у т дем апмастан тартып ж1берд1. А ш карыны кыжылдап, ен бойын жылу шарпып еткендей болды. Арак iuiinin б т п , босаган бос шелмеп лакгырылганнан кешн М уса денгелекп алып келд1 де 6api жабылып ж у р т Элиханнын жарылган денгелепн uiemin а л ьт, орнына сал- - Мына кыска TipaiKTe 6ip-6ipiMi3re кол ушын бере жургеннен ештенем1з кетпейдг, солай емес пе, жiгiттep, - деп элп «Жэкен» аталган жйтг жетюрше карап койды. - Рахмет, ж тт т ер , жаксылыктарынды умытпаспын,-дед1 Элихан шынайы разы кещлмен. - Эрине, жаксылыкты сатып отырган жокпыз, дегенмен кур «рахметпен» вненпм1зд1 жылыта апмаймыз гой,-деп Жэкен тагы жымиды. С ез астарын тусше койган Элихан кысылып калды да: - Keuiipinaep, енггене ала шыкпап сд1м, талай кездесерм1з эль - деп жер шукыды. - Жарайды, оны да керерм1з, басканы койшы, жанындагы жолаушы супу кыз ба? - дед1 кызып ап ce3i кебейе бастаган Жэкен. - Калай десем екен, жаман кыз емес сиякты, - деп кумшжи KyniMcipefli Элихан. - Тун катып екеулеп жургендерщнщ мэш бар гой шама- сы, - де;й Жэкен де коймай. - Онда не жумысын бар, жолын бегемешк, сети сапар болсын, - дед1 М уса осы кылжактарга нукте койгысы келт.

К в п KYTKEH КвКГЕМ ЕД1 5 Малшы кыстауын бетке алган Элихан пепин косып, музыка койып ап кеншда келедт Жанагы жуз грамм да бойын бапкыта тускендей. Киындыктын 6spi, Tinri, алда болатын эйелшщ айкайы да умыт болып, 6ip калыпты жылдамдыкпен ызгытуца. М1не, кыстауга да келд1, итгер де шэушдей бастады. Буны ен алдымен Kipe6epicre Еркенур карсы алды да кушактай алды. - Саган аландап, « ш к е т м - ipiH, жегешм - жел1м» бол- ды. Аман кергешме куанып Kerriм гой, - дед1 сосын, - Енд1 кудайымызга сиынып журш кетем1з бе? - И э, журенпз, алдымен езек жалгап алайык. Кун куатымен жарык шашатын шамнын кунпрттеу жарыгынан ен ayeni торде отырган отагасы кезге шалынды. - Ассалаумагалейкум! - деп сэлем берген сон аксакалдьщ жанына барып т ое буктт Казактын амандык-саулык сурасуыньщ 03i узакка созылатыны белгш . - Жана жылдарьщызбен! - дед) сосын осы уйдщ бэйбш есш е, улы мен келш не, кездер! жылтырап Kipin- шыгып журген карадомалакгарга назар аударып. - Эликсалам, - шал кадала карап сэлем алды да, - Жана жыл жат жерл1ктердш болса да кутты болсын!- дед1 6ip кез1н жума сыгырая. Сосы н келшше карап: - Конактар конатын шыгар, конбайтын болса тамагынды Tycipe гой, - деда. - Рахмет, аксакал, 6i3 асыгыс едж, - дед1 eKi жолаушы да косарлана. - Б1здщ жана жылымыз осы кежем1зд1 imin алып, мау- жырау гана. Мал-бас аман болса той - с о л ,- дед1 отагасы ас устшде. Тамак iminin бола бере Еркенур Элиханды жеданен тарт- ты. Бунысы «Ещ р журейж» деген белгнл болатын. 6 BipHeme сагатгын ш ш д е 6ipiH-6ipi тосыркап калгандай тагы да уншзджпен булар ещц аман-есен межел1 жерлерше 12

Ербсщыт НУСШУЛЫ жетуд1 гана шггей -плед!. Э н п м е айтса, эн тындаса кудды 6ip кел!ктер1 icTeH шыгып калатындай. А л , сагат тип тунН он 6ipfli керсеткенде гана Еркенур тагатсыздана тш катгы: - Баганагы калжьщын раска айналып, жана жылды жол ус-лиде карсы алып журмесек жарар едь - Тек к е л ю т з д щ бул ш беут тшешк т е ,- дед1 жйтг жактыранкырамаган пшпнде. Жшггпн бунысын тусшгендей болган келшшек онын кецш н KOTeprici келгендей ынылдап эн салган болып еда, онысы тым уйлеЫмд! шыкпаган сон коя койды да: - Рас айтасын, аман болайыкшы, airreyip, Tiirri Meni де койшы, саган алавдаймын, эйелщ мен балаларына бул жагдайды калай тусщдаресщ?- дед!. - Менде бала жок. Тунгышымыз шет!неп кеткен,- дед! жптг кабагы ашылмаган куйде. - Kcuiip, мен байгус кайдан бшейш оны. Эйелщ TyciHce жарар, мумюн кей!н ез!м туЫшйрермш. - Атай корме,- дед! ж т т абыржып, дэл каз!р-ак осы жай- ды жетшзгел! жаткандай. Еркенур кулд1 де. - Эйелщ кызганшак па? «Эйелщ , эйел!н» дей берем!н, eciMi KiM efli оны н?-деп сурады. - EciMi - Данагул. «Кызганбайды» деп айта алмаймын. Сосын эйелд!н Ke6ici-aK кызганшак келетш шыгар деп ой- лаймын. - Ещп 6api б1рдей ондай деп... Кел!ншек соз аягын жута кумшжш калды да эцпмеш баска арнага аударып экетт!: - Калай дегенмен биылгы жана жыл тун! кызык басталып келед!. Элихан влгейге таянган сайын жылдамдыгын коспаса кемп-кен жок. Bipep уакыттан кей!н кеп KyrripreH влгей каласыньщ тунп шамдары да 6yriHri салтанатган хабар бер- гендей сансыз жулдыздай, самаладай жаркырап карсы алды. Еркенур «УЬ» деп дем алды да алакандарын шапалактап койды. Калага юрген сон ол мэшинеш тургын уйлерд!н 6ipinin алдына токтатты. - Мен осында турамын, анау еюнип кабатга. «Сый 13

К в П КУТКЕН КвКТЕМ ЕД1 кылсан сыпыра кыл» деуип ме едЕ Заттарымды KeTepicin уйге жетюзш бер ,- деп етшгеш де, буйырганы да белпаздеу унмен Tin катты. Булар Еркенурдын пэтерше Kipin, жарык жакканда сагат тунп он 6ip кырык б е сп керсетш турды. Эртурл1 жылтыр ойыншыкгармен безещнршген тер алдындагы шырша бугш жана жыл мерекеа екещцгш паш еткендей. - Нетурыс ендЕ теряетдед1 келшшек кетуге ынгайланып, сипактай бастаган ж т т к е . - Мен кетсем бе деп турмын,- дед1 Элихан е з ш ц осында 6ipep сагатка калгысы келш турганын мойындагысы келмей, opi калуга да eiu6ip себептщ жок екендшне кез1 жете. - Токта, тамактанып ал, жолакынды да алган жоксын гой. - Рахмет, карным ашкан жок, ал, шелдеп турганым рас. Шынында да баганагы арак катты шелдеткен едЕ - Ендеше терлет, оныц уст1не мереке гой. Элихан аяк KHiMi мен сырт кшмш шешш терге озды. Еркенур жемю шырынын стаканга шепшдете куйып турып: - М эссаган, енда 6ipHeiue минуттан кешн жана жыл келедЕ- дед1 де теледидарды косып, апыл-гупыл кшмдерш ауыстырып ки1не журш, устел устш е шампан экелш койды. Шырша жарыктарын жагуды да умытпады. - М1неки, 6ip минут кана калды, шампан ат,- дед1 со- сын Элиханга. Ж й т ойланып отырмады, жалма-жан шам­ пан тыгынына жармасты да колымен ыргап босата баста- ды. Теледидардагы сагат конырауы согылып, тунп он ею болганынын хабар берген сэтте «таре» eTin зымыранша шампан тыгыны да атылды. Ею бокалга шампан куйылган сон exeyi орындарынан турып, шыны ыдыстарды сынгыр eTKi3in согыстырды. - Жана жыл жаксылык экелсш ,- дед1 жптг. - И э, жана жыл eMipiMi3rc жаналык экелсш ,- дед1 келшшек. Bip-6ipiHe «iui, ini» депзбей-ак exeyi де шампандарын кылгыта салып еда, 6ipep сэтке кездер1 тушее калды. Тез кезш тайдырып экеткен Еркенур элдене кенет есше Tycin кеткендей ас уйге Kipin Kerri де арак алып кайта оралды. 14

Ербацыт НУСШУЛЫ Шампаннан асказаны кыза бастаган Элихан саусактарымен аузын cypTin абдырап турып езше-ез1 эрен келдё Неге екенш кайдам, элдеб1р колайсыз ic icTen койгандай сез1м жетепнде болтаны рас едь - Мумк1н, ак iiuepMi3, калай десек те бу п н мереке - жана жыл емес пе?!—деп келшшек ендш кезекте рюмкелерге арак куйып, устел устше тагамдар экелш коя бастады, - Ka3ip ыстык тамак та дайын болады. Туйш катырып тастаган дай- ын «буузлар» гой. Exeyi ещц ак арактан алып койды. Ж лпгпн кез алды- нан уШне келмек конактар, кабагын каре туш п, «Келерсщ, бэлем!» деп долдануга дайын Данагул елестеп erri. Еркенур болса тамак эз1рлеумен эуре. 7 Еркенур батана жол уетшде «Эйелщ тус1нсе жарар» деп ед1 гой. Осы кыз да б1рдемеш сезш отырмаса не кылсын? Отбасымыздагы енд1 тана басылып келе жаткандай сиякты болтан орт те енд1 май куйгандай кайта ернпмек пе? ...Бул жанжал бурын да болтан. Алташ уйленген жыл- дары бул болса « Ею колга 6ip курек» таппай 6ipa3 уакыт жумыссыз бос сенделin журдь «Балыкшы балыкшыны сыр- тынан таниды», дегендей 03i сиякты б1рнеше жумыссыз жастарга inecTi. Акыры акта Tirin карга ойнайтын эдеттап- ты. Алгашкы кездерде бул ешюмге ececin ж1бермей утып га журд!. Данагул куш-туш «карта ауруына» шалдыккан куйеуже тиым да салып кормек болды. Кейпнрек бул эрекетжен ештене шыкпасына K03i жеткен сон кенднуше тура келдг Кейде кейб1р тапкан-таянтандарынан келжшепне де OKCJiin 6epin журдь TinTi б1рде молырак а кта да тапты. Ен OKiniurrici - картаньщ KecipiHeH аракка да у т р бола баста­ ды. 0Mipi ернже т1степ кормеген темеюге де кумарланып, гартпаса тура алмайтын халд1 бастан кеинрдь Ойын болтан соц ол унем1 муныц пайдасына тешите бермейтйи белтии. Утыпып та журдь М ш детп турде утып, мол а кта табаты- ны жайлы келжшепне уэде бере журш тинне кетодрш, бар 15

К в п KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 тапкандарын кайтарып алып картага xiicri. А л , карта ойы- нынан береке Kerin, шыгынга бата бастаганын oii де ceaai, 6ipaK будан бас тарта алмады. Отбасында да урыс-жанжал кебейдг Tiirri, Данагул 6ipHeiue рет ойын устше Kipin келш шу кетердк баска достарына да riai тидь Сотая жауап ретшде куйеушен жудырыкта жедг «Таяк етген етедЬ>, десек те буны эйел1 кетере алмады. Б еактеп сэбилер1 - Сершжанды meiiiin ала салып нагашыларынын уйше кашты (0з терюш кырда болатын). Сейтш ж у р т ,баланьщ екпесшен суык кадалды. ¥рыс-жанжапмен жургенде ауруы аскынды. Ауруханага Keiuirin жаткан булд1рш1нд1 дэршерлер аман алып кала ал­ мады. BipHeiue кун кайгы жамылган Данагулдщ куйеуше iiui жылымай-ак койды. Буынып-тушнд1 де ауылдагы ата-ана- сына тайып турды. Кетершде: «Саган бапанын да, катыннын да кажет! жок, кумар ойынынмен кумарынды кандырып, арагынды жастанып жата бер» дедг Bip айдан кешн Элихан эйелшщ артынан Kerri. Уакыт ете келе тусш скен сиякты болды. Карта ойнауды мулдем умытып, ащы сумей де кош айтысты. «KymiK куйеу» атанганына да намыстанбай сумын орталытындаты кайын журтынын ipreciHeH уш белмел1 уй салды. Малшылардан шиюзат жиып, оны аймак ортапытына OTKi3in зыр жупрудщ нэтижесшде 6ipa3 каржы жинап алды. Кешжпей «Keniicri болсам» деген арманы да орындапды. Бул пенделж дегешнш койсаншы, отбасындагы билж бул кезде б!ртшдеп Данагулдщ колына ете бастаган да едг Кыскасы онын « А к дегеш - алгыс, кара дегеш - каргыс» болды. Элихан бутан Kefi6ip сэттерде назаланса да шанырактын шайкалмауы мен тыныштыкта eMip cypin, тутш TyTeryai гана ойлап, anae6ip шарасыз куйгетусетш-дг Келе-келе Kepmuiepi де сырттай кункщцеп, олардын «Катынынын айтканына кен1п, айдаганына журедш деген Ky6ipnepi мен кункшдерш eerin калып журдь Бул кемшшктерш де ептеп тузеуге тыры- сып, yHeMi болмаса да Kefl6ip кездерде эйелш журе тындауга кеше бастаган болатын. Ал , аймак орталыгына жолаушы тасы- малдай бастаган сэттен-ак эйелше деген тэуелдшпнен ажырап келе жатканын ерл1-зайыптылардын eKeyi де тушнгендей едт 16

Ериацыт НУСШУЛЫ 8 - Ойга Kerin калыпсын гой. Тамак та дайын болды. Ал , тамак алдында тэты 6 i p деп келшшек кайта арак куйды. BipiH-6ipi ттл катыспай-ак уккандай жымия бас изесш iiuin койды. - Тамагын дэмд1 екен, - дед1 Еркенурга шынымен разы бола бастаган Элихан апдына келген мэнпш аузына сала 6epin шайнандай. Аздап кыза бастагандш ме, енщ 6ip мезетге ол: - Енда аракты мен куяйын, ал оны да тубш е дейш алып к о я й ы к д е п шелмеюп колына алды. Тамактанып алганнан кешн: - Мен ещн кайтайын,- дед1 жйтг супесок кана. - Э зщ 6ui, 6ipaK, мэшинеш не 1стемекс1ц?- деп сурады Еркенур да Ki6ipTiKTen. - Не icTeymi е;йм, от алдырам да журе берем. - Мен1нше сатан каз1р келж журпзуге болмайды. Бул ескертуд1 iurreft куптай койган Элихан: - Болмауы болмайды-ак алайда калай жаяу журем ш ?- дед1 ангал кешппен. - Не icTecex екен, жарайды 6ip жеш табылар. Бшесщ бе, мен де кызып калыппын. Бурын ондай кылыгым жок едй Кел, тагы б1рден алып ж1берейшш. Б1ртурл1 ке ц ш м KOTepLnin келедй Осы рюмкелерд: кетергеннен кешн уй и е а музыка койды. - Кызык болсын, билешк т е ,- дед1 сосын. Кушактары айкаса ыргала билед! олар. Келшшекп куша тускен ж т т т щ epiHi оньщ тамагына таяй туседй Журектер! дурсщдеп 6ip маннан согатындай. TinTi журек сотыстары да тым жш. С о- дан да болар, ocipece, Еркенурдын жш дем алганы ж птгпц кулагынын туб1нде анык естшуде. Олар Ttnci3, унЫз биледй Музыка аякталган сэтге eKeyiде кен тыныс алды. Еркенурдын жуз! TinTi ерт шалтандай алаулап тур. /d - Кетпей-ак кой,- деп сыбырлады ол Элиханга, - Тагдыр eKeyiMi3re биылгы жана жылды 6ipre карсы алуга жазган екен. Ендеше алташкы тацныц атканын да 6ipre кврешк. - BiaaiH осы жуздесу1М1з тура ки 17

КОП KYTKEH КОКТЕМ ЕД1 «Тагдыр тэлкеп» деп аталатын киноны керген шыгарсмк. бэлюм. - Жок, онда не керсеплупн ед1?~ деп сурады Еркенур. Жузшен eiipiK айтып турганы айкын ангарылгандай. - 0лдеб1р лапт арак iuiin журш , адасып Мэскеуден Ленинградка ушып барып, Мэскеудеп ез уш м екен баска пэтерге Kipin кетпей ме? - Сосын? - Сосын уйдщ Heci - кыз келсе ойында тук жок жйтг кыздын тесегшде уйыктап жатады. Кыз ац-тан, тштз, шошып та кетедт Бейтаныс ж й т т оятып ушнен шыгарып жйбергйл келед1,6ipaK, «ез уш м» деп ойлап жаткан ж т т бутан кайдан кенсш? Сол кезде кыздын суйген ж нтп кеп калады. - Мэссаган, сосын? - С осы н ж т т кызганады, кыз болтан жайды ryciHaiprici келгешмен анау ештене TyciHrici келмей 6ipa3 айкай-шу бо- лады. Суйген xdriii Kerin калады. А л , эл п кыз жана жылды бейтаныс жйтгпен 6ipre карсы алады. Ceirrin eKeyi 6ipiH-6ipi унатып, ертещнде-ак косылып турмыс курады. - F ажап екен. А л , бул жнтгпн калындыгы Мэскеуде, житггщ ушнде ею кез1 терт болып к у тт отырды демекещ гой сосын. - 0 , езщ де KepinciH той, eripiK айтканын уннн сатан не icTeceM екен?- деп 0лихан купш тура умтылып ед1, Еркенур шыршаны айнала кашты. Тар белмеде койсын ба, 6ip калтарыста куып жетш кушактай алды да ершнен суй in улгердг Кып-кызыл болып кеткен Еркенур: - М унын н е ? - дед1 туншыга. - 0з1м де бшмеймш, калжыным шыгар. - Калжынын капы екен. - Жарайды, шыным дешн. - Шындыктын да ce6e6i бар емес пе? - Ce6e6i дейсщ бе, себебт.л уу койшы, ез1м де бшмеймш дед1м гой. - Ал , сеш алп кинодаты сиякты жан жарьщ кутш отыр гой. - Алайда менщ кшэм не? - Жарайды койдым. Басым айналып кеткендей эсердемш. 0 з колынмен жуз грамм куйып 6epuii. 18

Ербацыт НУСШУЛЫ 9 Арак iuiin, тагы 6ip билеп алган сон Элихан: - Сыртка шыгып, таза ауа жутып, темею тартып келмесем болмас,- деп темеюсш ернше кыстыра отгыгын ыцгайлап алып, аяк к т м ш суга салды да сыртка беттедк Тун ортасы ауса да ырду-дырдулар бгге коймапты. Жан-жактан музыка, KOHinfli кулюлер, балалардын айкайы естшедг BipiH-6ipi кутгыктап, Kipin- шыгып жаткан журт. EciK алдына тура калып, темеюсш тутата бергенде: - Сэлем, Элеке, кайдан журсщ , жана жылынмен!- деген эйел дауысы шыкты. Жалт караса, Данагулмен аталас болып келетш балдыздарыньщ 6ipi екен. - Рахмет, 03iHfli де куттыктаймын,- дед1 дэл осы тосын кездесуд1 кутпегешнктен сасып калып. - Данагул кайда, 6ipre журс1ндер ме, б1здшне Kipin шыгындар, бйздш анау уипнип кабатта, - лей берд1 бастыр- малата. - Жок, мен жалгызбын, осында 6ip уйде конакта..., - деп туншыккандай ун катгы. - Кай уйде, бэрш де танимыз гой, юмдганде отырсын?- деп тштен кадала TycTi. Ойлана темеюсш сора тускен Элихан енда кысыла бастады. «Капай деп OTipiK айтсам екен, деген- мен, icTen койган кылмысым жок кой. Онан да шынымды айтайын» дегенге токталган. - Жауап бермедщ г ой ,- деп балдызы epKiHe кояр емес. Элихан болган жайды кыскаша баяндап бердг - Эйбу, бет1м-ай, жалгыз басты эйелдщ уйгаде арак irnin, жынданып кетгщ бе? Ел не деп ойлайды енда? А л , Данагул ecTice тым жаксы бола коймас,- дед! акырында. Сосын жеданен тарткылады да: - Ж ур, уйге Kipin шык,- деп колкапады. Аракка 6epTin кызып алган бажасы муны куана карем алды. - KepminepiM де юрмей жалгызсыранкырап отыр ед1м, жаксы болды гой, -деп шын куангандыгын жасыра алмай жалма-жан рюмкелерге арак куя бастады. 19

К в п KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 - Сэл шыдасаншы, отырар-отырмай жатып аракка жупргенщ не, адам деген алдымен амандык-саулык сурасушы ед1,- деп эйел1 жактырмай карады. - Ойбай, Гулим-ау, уйге келш кермеген жездещн кергенде куанып кеткешм гой. Ал , капайсындар, ауыл- аймак аман б а ?- дед1 сосын. Эйел1 ас уйге карай кеткенде шушлдете арак куйылган рюмкенщ 6ipiH конагына усынып, 6ipiH ез1 кагып салды да: «Жана жылынмен!» деп сыбыр eTin аузын суртп . «Тез1рек iniin ж1бер», дегенд1 ымдап едк конагы арагын кылгыта салып, рюмкеш устел устше коя койды. Бажасы асыга-аптыга рюмкелерд1 тэты да толтырды да ас уйден оралган эйелш байкап калып: - Бала-шага, мал-жан аман б а ? - дей салды. Устел устше ыстык тамак та келдг Содан кешн Г ул а м : - Жана жылымыз ymiH ещц алып коюымызга болады,. , - деда. - Табылган акыл,- дед1 куйеуь Осы арактан кешн Элихан жагдайынын ауырлап, масайып бара жатканын нитей сездг Imneyre 6eKiHin рюмкенщ бетш алаканымен басып тур ед1, бажасы жешнен тартты да : - Уй ге келш кврген жоксын, ал, «Жаман уйд! конагы билейда» деген де сез бар, рюмкеден колынды босат,- деда. Амалсыздан тагы да iiuyre тура келдг - Айтпакшы, сен кайдан журсщ о сы ?- деп бажасы аузындагы e n i шайнаган калпы какалуга таяп тагы 6ip энпменщ ушын шыгара 6epin едн Г ул о м Элиханды акырын TypTin, «Кайдан екешщн айтпа» дегещп 6inflipin, кезш кысып калды. - Кайда журсем де мш е саган келд1м го й ,- дед1 конагы. - И э, буньщ дурыс, кайдан келсен де 6opi6ip емес пе, со- лай м а ? - деп бажасы тагы да арак куя бастаган efli Гул ам : - Отагасы, енда токтатьщыз, Элихан да кайтамын деп оты р,- деп ед1, отагасы басы салбырап, ерн1н жалап сэл отырды д а : - Жет1 карангы тунде кайда бармак, консын, немене кондыргьщ келмей ме жездевд1? - деп Г упамге одырая карады. 20

Ербацыт НУСШУЛЫ - Бажеке, кеп рахмет, мен сыртка шыгып келешн, сосын асыкпай отырайык, сендерге конайын, - деп еда, уй иеЫ де илангандай болды. Буны есж алдына Г ул ом шыгарьш сапды: - С ен щ осында болганын бэршен де дурыс болар ед1, 6ipaK, Repin отырсын - бажан мае. Сырын да жаксы бшмейсщ, уйкы да бермейд1 саган, мазанды алады. А л , сен ептеп туыскандардьщ 6ipiHin уйше жетш ал. Ескертш айта- рым - ешкашан «Еркенурдын жанында каламын» деп ойлай карме. Онын зардабын тартасын артынан. Енда; кош бол, Данагулге сэлем айт. Ренж1ме. - Ол не дегенщ, KepiciHme, ракмет,- дед1 Элихан Еркенурга тез1рек баратынына iirneft куана. Шыгып бара жатып бажасынын: - Неге куб1рлесе калдындар, менен жасырып, онан да тагы 6ipfli Keiepin кояйык т а ,- деп айкайлаган дауысын еетш. 10 - Сеш куте-куте eKi кез1м терт болды г о й ,- деп карсы алды Еркенур, -Темеющн уйде отырып-ак тарта берпп. Енд1 кетпени. Жалгыздыктан жалыккан жаннын 6ipiMiH гой. Осыны айтгы да куюлы турган рюмкедеп аракты колына устатгы. 1ш кейлепмен турган ед1, т1птен сулуланып кеткен- дей эсер етп жйтгке. - Teceicri сапып, жатуга камданган ед1м, ceHi TinTi KeTin калды ма деп те ойлагам, карасам сырткы кшмщ ш у т тур. - Kopin турсьщ гой келш турмын,-деп Элихан келшшегп кушагына ала берген ед1, анау тартынган жок. - Мен ауылга кайтсам ба деп те ойлаган ед1м, мае болып кетт1м, - дед1 Еркенурды кушактаган калпы тэлт1ректей терге озып. - Енд1 дем алганымыз жен, расында сен массын, менщ де жайым белггш, - дед1 келшшек. Сосын ойына элдене тускендей жулып алып: - Айтпакшы, сен баганадан 6epi кайда болдьщ?- деп сурады. 21

К в П KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 - Алыска кеткем жок, Г у л о м ..., - дещ жнтт сез аягын жута. - Г ул а м дейдь онда нен бар ед1, мен унамай калдым ба? - Жок. Жарайды койшы, Гул ом - балдыз гой. Ещц жуз грамнан тастап алайык та дем алайык. Одан аргысы ес1нде жок. И Ояна келсе Еркенурдьщ эппак тамагына тумсыгын TipereH калпы, ып- ыстык денесше д ен еа тие кушактасып жатыр екен. Жамылган ю рш ж аз ак керпеден 3Tip HiciHe уксас эсерл1 де эдем1 Hie келедь Турмакшы болып колын Еркенурдьщ денесшен ептеп ажырата 6epin ед1, ол да оянып Kerri де ж йтгпц жалацаш кеудесшен шеп етюзш суйш алды. - Арак кеп iuiin койыппыз гой, мунымыз уят болды, маскара!- дед1 сосын мунайып. - Жарайды, етер ic erri. вкшгенмен не пайда, енд1 турып жуынайык, - дед1 Элихан. - Кайта кушакташы меш , сэл-пэл ее жиып алганша жата турайыкшы. - Бэрш де булд1рдж. Данагул естзсе уйге Kipri36ec меш. - Балдызын мен бажан б1рдеме деп журмесе, менщ ауы- зым кулыптаулы деп 6in. - М ен де соны ойлап киналып жатырмын. Онын ycTiHe мэшинем де е а к алдында тур гой. Айтпакшы балдызымнын б тетн п туралы айттым ба саган? - Тунде айтып едщ гой. - ЕЫмде жок. Bipep сэтке exeyi де унсгз калып, унЫз угысып, epiHflepi 6ip-6ipiHe тушее берген едь 12 - C y ra Tycin ceprin ал, - дед1 турган сон Еркенур - Ал мен тамак эз1рлей берешн. Элихан эдеш салкындау сумей жуынды. Ж уреп дурЫлдеуш де коймай эл пн деп эсерден арыла алмай тур. 22

Ербацыт НУСШУЛЫ Ара-тура ауыр дем алып кояды. Устелдщ ею шетшде 6ip- 6ipiHe карап отырып exeyi ун а з тамактанды. - ImeciH бе? - деп сурады сосын келшшек аракты нускап. - Ж ок - жок, - деп ат тонын ала кашты жйтг, - Кешепм1з де жетер. Дегенмен 6ip стакан шампан ш еек ш е й к , - деда. - Кызым ciHiniMHiH ушнде калып едй меш 1здеп жаткан шытар, - дед1 Еркенур - Телефоным да eiuipyni екен, с щ ш м жалтаган шытар, - деп телефонын icxe косып койды. - Балан канша жаста? - Ещц ушке толады. С щ ш м болмаса юм карар efli оган? Кеп кемеп rain жур. Эйтпесе, жумыстагы адамньщ балата карауы киын-ак- - Мен титл сенен кандай кызметгеекенщш де сурамаппьш гой. - Соны койшы, кайда не ютесем де саган 6api6ip емес пе?! - Бурынгы куйеущ кайда кеткен? Бул сурагыма жауап алуга yMiTTiMiH. - Соны сурамашы, журепмд1 ауыртып, калада жур, катыны да бар шыгар ендап. Bapi де ештене емес кой. Осы жалгыздык кана жаныма батып жур. Жумыста журсен езще алданыш тапкандай боласын. Ал кешюеш уйге келген сон осы жалгыздыктан жапа шегесщ. Жып-жылы уйщ де анырап тургандай болады. - Туеiнем гой. - Сен де меш умытып кетпепп, келш туршы. М енщ мундай етш ш жасауга какым жок екенш бшемш. T im i кермесем де Данагулге де жаным ашиды. 6з1мд1 сонын ал- дында юнэлщей сезшемш. BipaK ерюмнен тыс элдеб1р куш саган карай жабыстыра туседа. Жалгыз туннщ ш ш д е мен! кандай куйге т уар гетщ ц сезсен гой! - Сенщ басындагы сез1мд! ез!м де бастан Keinipiii турмын. Мен де осы iciMe «©rri, Kerri, 6irri» деп коз жумып карамайтын халдемш. - Мен енд1 сеш бегемешн, жолакынды толык телейш, - деп эмиянын актара бастады. - Маган ештененщ кажете жок. Сенен акы алмаймын. Акымагым-ау, эйелще не айтасын? Жалгыз катынды 23

К в п KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 жетюзш, жанына тунегешм упнн акы алмадым демексщ бе? - Жо - жок, сонда да ала алмаймын. - А л , алмасан меш ренж1тесщ, немене мен саган тэшмд1 сатканым ба сонда? - Койдым ендеше, бугш алайын, тагы б1рде кайтарармын. - Бунын евдй дурыс. «Тагы б1рдеш» артынан кврерм1з. Eaai жолын онгарылсын. Телефонымнын HOMipi мынау, - деп тишей кагазга жазып берд1. Коштасу paciMi ретснде булар тагы аздап шампан inrri. Сосын eciK алдында ем1рене суйють 13 Элихан келптне от алдырды да Еркенурдын терезесше тагы 6ip карап алып орнынан козгалды. Жолай 6ip дукенге согып шампан сатып алды да баска еш жерге аялдамастан ауылына карай тисе тартгы. Каладан узап шыкканша буны элдеб1р кимастык сез1м билеп, Еркенурды коз алдына еле- стете бердз. Елестеген сайын бойы балкып, журеп шы- мырлады. А л , ещп ез уйше таяган сайын ж уреп дурсшдеп, Данагулдщ долданган ашулы бейнеа елее бердк Уш н е де жетш, какпаны асыкпай ашты да мэшинесш Kipri3in, колына шампанын устаган калпы журекеше табалдырык аттады. - Жана жыльщмен! - дед1 сосын кабагынан кар жаугандай болып турган Данагулге жакын келш. - Курып кет сол жана жыльщмен 6ipre, - деп айкайга ба- сты эйел!. - М ен юнаш емеепш гой, донгелек жарылып, жолда калдым, - деп мщпрледь - Мен бшмейд1 деп турсын ба? С ен щ кшмен кеткешщй, кайда болганынды. - Г у л а м айткан шыгар, - деген сез ангалдыкпен аузынан калай шыгып кеткенш 03i де ангармай калды да аузын баса койды. - 0 , солай де, Г у л а м де кврген екен гой, влгейге вз1м де жургел1 турмын, одан сурармын. 24

Ербацыт НУСШУЛЫ - ГулЫмджше KipreHiM рас, онда турган не бар? - Не барын KepeciH, сен ©xipiicri сыкпыртып, тук бшмегендей болгын келед1 екен гой. Бэсе, бутан калайша терт жолаушы туп-тугел табыла Kerri десем. Телефонына жалгайын десем ол коксытын уйде жатыр. - Жолаушы табылматанын сен кайдан бш есщ ? - Алакандай ауылда бэрш де бшуге болады. Айтайын ба, юммен 6ipre болганынды? - Айта бер. - Байгелдшщ байдан кайткан кызы Еркегулмен болганынды бшмейщ дейсщ бе? Керш ш щ бапасы да керген, сен1н Байгелдшщ ушнен эл л катынды алып кеткенщщ. Еркенурды жансактыкпен Еркегул ататаны болмаса 6api де деп келш тур. - Мен сатан тусивдрейшнй, - деп Элихан колын алтей ербендете 6epin едо: - Онсыз да т у с н ш т , ceHi тындамаймын, ал сенен ажы- расамын. Терт жылты керген кукайым да жетедг Юшкентай Сершжан да с е т и KecipiHHeH шетшегенш бш есщ бе, сен жексурын, - дед! де долдана жылап ж1берд1. - Аузынан ак ит Kipin, кек ит шыккан албасты, - дед1 де Элихан эйел1н карулы жудырыкпен беттен былш enci3in 6ip соккан efli. - Ойбай, enTipfli, - деп Данагул еденге отырып калды. - Kemip, - дед! лезде Элихан да, - Соншама айгайлап нен бар efli, кудай-ау 6yriH мереке гой, коя салсан кайтер ед!? - Аулак кет, KemipiM сурагышын 63iHiH, онбаган немен!н, - деп кез жасы кел болып, одан api долданды. 1ргелес отырган Данагулд!н атасы Жуман да ж егп em-irin: - Ал, не болып калды? - Анау меш урды, агатай. Атасы ойланып турмады, кез1 жапактап, eci шыгып турып калган Элиханды ол да беттен урды. Таты 6ip кернп кел!п айырып ед!, атасы Элиханга алая карап: - Байка, бала, - деп сес керсегп де Данагулге: - Уйге жур, - деп буйырды. Енд! 6ipep сэтте Элихан уш нде онаша калды. Колы 25

к е п KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 flip-flip етедь Шылым шекпек болып онысын аузына та- ятып efli, шылым устаган колы селюлдеп аузын эрен тап- ты. С осы н барып шампаннын тыгынын кушпен жулып алган efli, imiMfliK ак кебжтене атылып, ycTi-басын мал- мандай erri. Д ем алмастан аузынан кылкылдатып жута 6epfli. Кайтадан темею тутатып тесепн е барып отырды. Ж урепш ц дурсшдегеш де 6ipa3ra дешн басыла коймады. EHfli гана катты шаршаганын TyciHin, кара шапанды ба- сынан асыра жамылып, т есепн е жантайды. Ештене де ойлагысы, em6ip жайды есш е xyciprici келмедг. Жан- тэшмен езше тыныштык тшегендей. BipaK онысы кайдан болсын, ол калай орындалсын. 14 Кепке дешн уйкысыз жатып, тан алдында гана кез1 ш нген. Ш ым- шытырык коркынышты тустер Kepin, шаршап оянды. Ауызгы белмеден тыкырлаган дыбыс шыккандай бодцы. Данагулге уксайды. Кателеспенп, ол оны-мунысын алып ап шыгуга ынгайланган кезде: - KeuiipeciH б е ? - деп тш катты да жауабын журеп дурсшдей KyTTi. - Т усй ппц бар efli гой, - дед1 сосын тагы да. Сонда гана барып Данагул т1л катты: - С ен маган айтып жатырсын ба? - И э, иэ! - М ен ещц сендж eMecniH, сондыктан сейлеспей-ак кой. - Олай деменп. Данагул тш де каткан жок, шыгып Kerri. Уйдщ imi муздап кеткен екен, Элихан турып от жакты. Карны да ашып, асказаны кыжылдап KeTri. Шэй койып, казан-ошак жакты п м к ж т е й бастады. Тоназып калган nicneH erri байкады, Teri TyHfleri конактардан калганга уксайды. Ет жеп, шэй iuiin, журек жалгап алганнан кейш енд! не icTey KepeicririH ойлана бастады. BipaK ештене де ойына келер емес. Бунысы мумкш мол ш ш ген арактын да acepi болар. Кыскасы ani де езше- 63i толык келе алган жок. Басы да мен-зен халде жаткандай. 26

Ербацыт НУС1П¥ЛЫ «Тагы да аздап iiuceM бе екен, мумкш женшдеп калармын» деген 6ip ой да сайтанша турткшей калган еда. Шапанын жамылып, eciK алдына шыккан болатын, кершшес кайын агасы Жуманнын бесшпй сыныптагы улы - EepiK кезше шалынды. - Ей, EepiK, 6epi келпи, - деп айкайлап калып еда, ол жупре жетш, eHTire танауын 6ip тартып: - Жайшылык па? - деп сурады. - Данагул эпкен кайда? - Ci3 бшмеген екеназ гой, ©лгейге кеткен. Элиханнын ж уреп «flip» ете TycTi де колдары да flipirmen, калталарын актара бастады. Сосын бес мывдык тегрегп EepiicriH колына устата 6epin: - Eip бетелке арак ал да калганына кэмпит алып же, - деда. - Жарайды, - деп жымын еткен бала дукенге карай тура жупрда. Элихан уйге келд1 де жалма-жан телефонын тауып алып Еркенурдьщ HOMipiH тере бастады. Алайда келшшектщ телефоны свнд1рул1 еда. «Енд1 не болар екен?» деп яапт бармагын тютеп кинала тустг «Данагулдщ Гулсш ге, одан кейш Еркенурга баруы сезс1з». Одан кейшпсш ойлаудьщ e3i коркынышты сиякты. Кеп кутпрген жок EepiK те келш, аракты колына устатып efli, Олихан аракты алып турып ой- ланып калды. «Жалгыз imKCHiM жарамас, юм.п шакырып, кецш-кушмд1 KiMMeH ба т ссем жон болмак, inrreriitmi ммге актарсам екен?». Олиханнын ойланып турганынан «Тагы 6ip буйымтайы бар-ау» деп туйген EepiK : - Кете берейш б е ?- деп сурады. - Саган ракмет эрине, ещц маган элп MeHiH досым Бо- латжанды шакырып бер, - дед1 Элихан «Осы ойым дурыс болды-ау» деп ойлап сэл кеншдене. Досы келе сала eni кесеге молдау етш арак куйды да: - Боке, кел, жана жыл жаксылыктар жылы болуы ymiH алып кояйык, - деп 03i алдымен iuiin салды. - Бекерде арактан бас тарта 6epeTiH MiHe3iH жана жыл- 27

К в п KYTKEH КвКТЕМЕД! да езгерейш дед1 ме? - деп Болатжан басын шайкады да куйылган аракты e3i де кылгыта салды. - Е , сен н е т б т е с щ ? Бшсен танданбас та едщ. - Тура тур, достым, ал не болды сонда? Элихан жауап орнына кеселерге тагы да ш утлдете арак куйды. Бул жолы exi дос ун й з ituicTi де eneyi де темеюге кол созды. - Н е болганын айтуга асыкпайсын гой, - деп такымдады тагы да Болатжан. - Кайтсем екен, сэл мурсат 6epuii. Азгантай узшстен кейштагы да арак куйылды. Тагы даexeyi унс1з iurri. Элихан аузын алаканымен жайлап cypTin ап курсщщ де эщтмесш бастады. Болтан жайды Болатжанга тугелдей баян етш болды да «Бутан не айтасын?» дегендей досынык бетше карал отырып калды. 3p6ip адамда сырлас, мундас дос болуы зандылык болса, Элихан уппн Болатжаннан баска сырын ай- тып, актарьша коятындай жанды табу киындау еда. - И э, жагдайьщнын онып турганы шамалы екен, - дед1 Болатжан ернше шылымын кыстыра 6epin байсалдана. - М е т кинап турган сауал - Данагул Еркенурга Ke3iicri ме, кезжсе екеуара энг1мелер1 капай op6ini екен? —деп Элихан кудды 6ip Болатжан кемек бере апатындай-ак жалынышты жузбен досына карады - Бул энпмеден мен1н туйген1м - Еркенур сыр актара береттн адам емес сиякты, - дед1 досы. - BipaK сен Гулс1мд1 кайда коясьщ? - BipaK сен1н 6ip тесекте Еркенурмен кушактасып жатканынды ешк1м керген жок кой, солай емес пе?! - Эрине, ешюм керген жок. - А л , кермеген болса сен неге кунэщп мойнына алуын керек? - Алайда мен тан атканша сол уйде тунеп шыктым гой. EciK алдында тун1 бойы турган кел1пмд1 де Гулс1м кермед1 дейсщ бе? - С ен мае болдын, окыс окига болды, уйыктап капдын. BipaK кыздын бет1не де караган жоксын, оган да шаман жетпедь Осылай десен болмай ма? 28

Ербацыт НУС1ПУЛЫ - Де)й деймш гой, оган сенер Данагул болса. - Алайда сенщ баска амалын жок. Осыны айтты да Болатжан кеселерге арак куйды. Сосын досына карап: - Bapi де калпына келш, вкпе-наздардын, ренштердщ умытылуы уппн ш е й ж , - деда. - Айтпакшы, - дед1 сосын, - Сен ен алдымен Еркенурмен сейлесш алуын керек. Екеущ ею турл1 сайрап журмендер. Элихан сасып, тагы да Еркенурга телефон шалып ед1, узуш екен, жауап бермедь «Ещ й не ютесем екен?» деген рай бщдарт, досына карады. - ByriH демей-ак кояйын, ертеннен калмай влгейге тарт. Тек afrreyip б1рдемеш булдарт алма. Айтпакшы умытып барады екенмш ез келнтцда тастап кет. Баска б1реумен жеткешн дурыс. Элихан «Бэрш де тусш дш » дегендей ернш т1степ басын изеда. Арактары таусылган ею яблт 6ipep сэтке унс1з калган едг Униздйсп Болатжан бузып: - Жарайды ецщ коп уайымга батпа, б1здшне барып тамактанып ал да жолга дайындал, уйкынды кандыр. - деда. Элдеб1р шарасыздыкка мойын усынган Элихан досынын сонынан ере бердг 15 Кундел1кп ез кел1пмен жолаушы тасымалдап журген Элиханньщ e3i жолаушы ретшде мэшинеге келш юргенше кел!ктеплер тандана карасты. - Бузылып-жарылмай аман-есен жетуге жазсын, - дед1 кел1ктеп кария. Элиханньщ кез алдына уш кун бурынгы окигалар еле- стей бастады. Корка отырып, ж уреп дурсшдей, TinTi суйсше еске алды. Yui-ак куннщ шпнде Еркенурды ерекше сагынып калганын ершлз мойындагандай. «Бул не сонда, махаббат па, элдеб!р тентек кумарлык па?» деп ойлайды нитей. Кезш таре жумып алды. « Э л п 6ip эн сезшде айтылатын: «Он ceri3 29

КвП KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 жылга татиды-ау езщмен еткен 6ip кушм» деп жырлаганда акын бэлюм менщ кушмдй басынан кеппрген шыгар. Мумкш, мумкш!» Bipece долыланган Данагул елее бередг Таразыга осы eKi эйелд1 салып, салмактап керсе Еркенур артыктау сиякты ма, калай, элде Данагулдщ ашуга epiK бергеш - куйеушщ кещлш суытканы ма, соншалыкты юнэм кеп пе? Бэлюм, ДанагулдЫ де дурыс шыгар. Онын орнында ез1м болсам не icTereH болар ед1м?» Осындай каумалаган сан сауалга жауап табу - эр! киын, spi азапты екен. Азапты ойлардан арылып, тэтп киялдарга epiK 6eprici келш efli, тагы да Еркенур елестедг Сейтш оты- рып K03i ш ш п кеткен екен, туешде 6ip дастарханнын басын- да отырган Данагул мен Еркенурды кердт EKeyi де кешлдг Не айтып жаткандары есплмейд!, 6ipaK, eKi келшшек 6ipiH- 6ipi кутгыктап жаткандай кушактасып беттершен cyfiicin жатыр. Булар эрен дегенде eciirreH юре босагада турып калган Элиханга 6ip мезетге назар салды, 6ipaK, оган «Кел, теряет!» деп 6ipeyi детш каткан жок. 0 з энпмелер!мен 03flepi болып отыра бердо. Tu rn, ештене болмагандай. Элихан не icrepiH б и те й Ki6ipriicren ani тур. 1шшен: «EKeyiHiH осылай отырганынын 03i дурыс болды гой. М еж койшы ecTin тура берешн, тек уйден кумаса болганы» деп ойлайды. Элгш де гана кулш куанысып отырган эйелдер келеЫ6ip сэтте жылай бастады. О , гажап! Сыбырласа отырып, булыга коздершен жас тегедо. «Шыга турганым дурыс болар ма екен?» деп ой- лана бергенде: - KiM кайда барады? - деген ж ур пзуш ш щ «гуж» еткен дауысынан оянып Kerri. Уйыктап тыныкканы сол, денеЫ дел-сал, басы мен-зен куйде влгейге де келin калганын сезш , былшыктанган коз!н укалап, уйкысын ашпакка эрекеттендг Элихан мэшине кала орталыгына таянганда Tycin калды. Кундозп сагат eKi болтан кез едо. 03iHe-O3i эрендеп келген ол Еркенурга баруга ani ерте екенш ойлап калтасынан шы- лымын алып тутаггы. «Жумыс уакытынан кейш барармын, 33ipme 6ip жерге аялдап, журек жалгап алайын» деген ойга 30

Ербсщыт НУСШУЛЫ беюнш, жакын мандагы асхананын 6ipiHe бет алды. Тамак TypiH де тавдап жатпады, тек даяшы кызга: - BipiHiiii жэне екишп, сосын шэй немесе сусы н, - дей салды. Айналасына ещй тана абайлап кез салып едк корил устелде eKi кыз энпмелесш отыр екен. Кыздар акырын сейлеп отыр, 6ipaK, Элиханга 6opi де ес т ш п тур едл - Сен1н телефоньщ кеше куш бойы emipyni турды гой, - дед! кыздын 6ipi. - Максат мае екен, мазамды алып болмаган сон emipin койдым, - дед! еюнпнел - Тура тур, KiM дедщ, эл п сен екеу!м1зд1 тунде тойдан кешн келюмен жетюзген жйтг пе? - Иэ, дэл соньщ 63i. - «Не керек» дейда? - Не керек болушы efli, жйтгтердщ сырын бш есщ гой, жайдан-жай телефон согушы ма ед1? - Сонда да не керек езше? - «¥натамын сеш» дейдк «куйд1м, суйд1м, кездесешк» дейдь - Йемене бойдак ж1пт пе, уксамайды гой! - Эп-эдем1 эйелй бапасы бар кершедл - Сонда калай болганы? - Калай болушы едй оларга 6ip сэтпк кана кызык, лэззат керек екенш бшмеупй ме едщ? Эйтпесе «суйд1м-куйд)мше» KiM сенед1? - Катгырак айтып, бетш кайтарып тастамадын ба? - Одан да ештене шыкпады. 6yeui бул тук те емес, тагы да кызык жагдай болды. - Не дейсщ, кызыкты жагдай дейсщ бе? - Иэ, 6ip куш кешюеш телефоным шырылдамасы бар м ? Кетерсем ар жагынан эйел дауысы: «Сен каншыктын манн куйеу1ммен кандай байланысын бар? Колыма туссен, шашьщды талдап жулармын» дейдл «Тура турыныз, ci3 MCHi б1реумен шатастырып турган жоксыз ба?» дед1м корыкканымнан д^ршдеп. «03ip ес!мнен адаскан жокпын, - дейд! элп эйел, - Дэл андагы HOMipre «суйемш сеш, жаным»

К в П K Y T K E H К в К Т Е М ЕД1 деп хат жазтанын, кездесуге шакырганын кермед1 дейсщ бе? Жайдан-жай ейтш еп ш м де жазбайды. Ал , сен жезекше б1здщ отбасымызды ойрандап, шаныратымызды шайкалтпа, баламыз да бар, менщ каргысым катты тегшде» дейдь Айтарга болмаса састым, ашуым да келдь Дегенмен e3imai- ез1м устап: «М енщ eui6ip юном, куйеувдзбен байланысым да жок...» деп безектей бергешмде телефонын узе салды. - 03 i де жецш жур1ст1 жнтгке уксап efli, 6i3fli жеткЫп бара жатып, коярда коймай танысып, «такси керек болса хабарласындар» деп телефон не\\прш 6epin efli гой. - Онын рас, б1рде дос кызымньщ ушнде болып, кун KeuiKipin кеткен сон Максатка телефон шалган ед1м. Содан кешн-ак HOMipiMfli сактап алтан гой. Жолай аздап кыдырып шарап, сыра iuiyre усыныс жасады. «Тамаша кызсын, сулу эдемющ, мен унатып калдым» деп айтуды да умытпады. Узмдькесщ щ бас тартып ед1м, жалынды, колкалады. Сосын тэты б1рде кездесешк, жумысым бар» деп OTipiK уэде 6epin, эзер кутылдым. - Сенщ к а тел тн де осы болтан, дэмелендарш нен бар ед1? - Баска амалым болмады. - Яйпттерда тусшбеймш, «суйд1м жаным» деп журш уйленедь А л 6ipa3 уакыттан кешн баскаларта коз сала ба- стайды. - Бэр1 ондай емес шытар? - Bapi болмаса да кепш ш пн щ кещшнде баска кыз- келшшектер журетшше бэс Tire аламын. - Мен коркайын дед1м, б1здщ болашак куйеулер1м1з де элпндей болса уйленудщ, турмыс курудын кажет1 бар ма 63i? - 0 з басым куйеу1мнщ жещл ж ур ю п ек ен д тн бшген куш-ак еш ойланбастан ажырасамын. - М умю н мен де солай ютермш. Э н л м е тыцдап отыртан Элихан алдындагы тамактарын жеп б т р г е н ш eaai гана багамдады. вйткеш ею кыз да тамактанып болып, ез ойларымен онаша калган едт Буп кездейсок энпме жйгггке ерекше эсер erri. Eci ауыскан адам- дай анырып отырып калды. 32

Ербсщыт НУСШУЛЫ «Еркенурдын телефонын жауып тастаганын ещй туащ н м . Элихан мазамды алмасын дегенi екен гой. Тагы 6ip рет теле­ фон согып корсем бе екен, элде...» Осыны ойлаган ол телефонын каптасынан алып, Еркенурдын HOMipiH тере 6epfli де ж уреп дауаламай немесе epHMKirepi жетгспей коя салды. Е ю кыздын энпмесгаен кейш TinTi Еркенурдын уйше барудын e3i тым ауырга согатын Typi бар. Алайда Элиханнын будан баска жолы жок та едь Еркенурдын жумыстан уш не оралуына эл1 де уш сагаттай уакыт бар. 16 Уакыт en tity ymiH базарга барды, тектен-тек тент1реп кеп журдь Ал , сагат кешю алтыга таянган кезде «тэуекел» деп Еркенурдын уйга бетке алды. Журексше eciK конырауын басты. Eciicri Еркенурдын 03i ашып, 6ipep сэтке антарылып турып калды. Жшггпен TinTi сэлемдесудщ 63iH умыт калдыргандай, ол, ол ма, Tim i «Kip, терлет» деген де жок. Ал , Элихан болса артына аландай карап, 6ipey куып келе жаткандай жалтактады да «Kip» деген ce3fli кутпей-ак imKe CHin. eciicri жылдамдата жауып алып, босагада суйенш турып калды. YHci3fliicri TOpri белмеден шыгып келген юшкентай булдаршш кыз бузды. - С ен юмсщ?- дед! ол бейтаныс жпттке кадала турып. - Мен агамын, - деп сыбырлады Элихан. - Ага, сен дойбы ойнайсын б а ? - деп сурады юшкентай кыз таяй тусш. - И з, ойнаймын. - Жаксы болды, ага, жур, дойбы ойнайык, - деп колынан тарткылай TycTi. Элихан «не ютеймш?» дегендей xmani кешппен келшшекке карады. Еркенур тш катпаган сон аяк юнмш meiuTi де юшкентай кыздын жетепнде кете барды. Сонда гана Еркенур тш катгы. Элиханга емес, кызына. - Маржан, сен жалгыз рет кана ойна, аганнын баска да шаруалары толып жатыр. Ka3ip с е т тэтен алып кетедг Осы- 33

К в п КТГКЕН КвКТЕМ ЕД1 ны айтты да сщ ш сш е телефон согып: «Маржанды уйлерще алып барып ойнатшы» деген eriHiui жасагандай болды. Будщрпйн дойбы ойнаганды кайдан бш сш , дойбы та- старын овды-солды коше берген едк б1раздан сон Элихан женшген сынай танытты. Оган Маржан мэз болып колын шапалактады. Осы кезде оны ineiueci баска болмеге алып Kerin, кшндоре бастады. К и щ щ р т болган мезетте Еркенурдын ciHuiici де келш: - Ж ур, Маржан, котик, - дед1 уйге юрер-юрместен. С о- сын дэл1здеп ер адамнын аяк кшмш кез1 шалды да: - Уйде тагы юм бар? - деп эпкесшен дауыстап сурады да жауап кутпестен болмелерд! кезбен 6ip шолып erri. Бей- таныс жйтгке жактырмай 6ip карады да Маржанды жетелеп шыга женелдт Ещ и exeyi онаша калды. Bipimui болып Элихан тш катты. - Телефон согып ед1м, узш койыпсын. - Солай жасау керек болды. Дурыс сэлемдесе алмадык кой, - дед1 жптг кыз тш каткан сон бойына батылдык 6irin. H eriii exeyiMi3 енд1 танымайтын адамдар сиякты болганымыз, кезжпегешмгз абзал. Ещн сенщ менщ ушме бас сугуьщнын аягы неге согатынын бшесщ бе? - Бшемш, 6ipaK екеу1м1з 6ipa3 жайларды талкылап алуы- мыз керек. Талкылайтын не калды ендк эйелщ бэрш де б ш п отыр гой. - Не дейсщ, Данагул келд1 ме? - Кеше келд1, т ш н де типздг Сенен ажырасып, ceHi маган беретш болды, - деп зорлана кулд1 де, - BipaK, бул кулю емес эрине. Bip жагынан сенщ эйелвдпб де дурыс шыгар, - дед1 KypciHin. - Н е болганын толыгымен айтшы, жаным! - Енд1 маган «жаным» деп айтпай-ак койсан да болады. CeHi сыртыннан эйелщ немесе балдызын керш койды ма деп те коркамын. - Жарайды, ешюм байкамаган шыгар. Байкаса соган тезш туратын Данагул деймющ? 34

Ербацыт НУС1П¥ЛЫ - Кунэл1 icKe барганнан кейш эйелш жокка шыгару - ер ж н т т н ici емес. А л , тывда ендеше. 17 Окига былай болган еда. Кеше KemKiciH Еркенур кешю асын енд1 ала берген efli, еспсгщ конырауы шырылдады. Ашып караса Kepmici Г у л а м мен бейтаныс эйел тур. - Ю р ^ зд е р , - дед1 Еркенур eKi эйелге жол бере. - Жок 6i3 осы дэл1зде-ак сейлесешк, - дeдi бейтаныс эйел, - Танысып кояйык, менщ eciMiM - Данагул. - Еркенурдьщ ж уреп «flip» ете т уей де сэл анырып калды. - Мен Ер - кен - нурмын, - дед1 тутыга бул да. - Ал менщ куйеу1мнщ eciMi - Элихан, оны сен жаксы бтесщ . - Иэ, бш - ем, ме - н - ni сол жш - п т кой 0 л - гей - гге жет - ккгз - гген. - Ол сеш жетюзш кана койган жок, койньща да жатканын жасыра алмайтын шыгарсын? Еркенур жауап берудщ орнына ас уйге карай бурылып Kerri де журепн баскысы келд1 ме, 6ip кесе су iuiin, кен ты- ныс алып дэл1зге кайта келдь - Мен азге туащцрешнцп, ол былай болган гой. Тутыкканы басылып калгандай болды. - Капай акталсан да мен акымак eMecniH. Бэрщ б ш п отырмын, буптара алмайсьщ. Еркенур урлана ГулЫмге карады да: - Бултарайын деп турган жокпын. BipaK..., - дей 6epin efli. - BipaK-MiparbiHflbi бшмеймш, - деп сезш болд1 Данагул - Сен сиякты жезекшелердщ сыры 6i3re мэл1м емес пе?! - Байкал сейлещз. Мэдениеттен журдай екеназ. - Басканьщ байымен тесекгес болу да мэдениет пе, сонда? - Мен ci3re туейвдрейш деп турмын гой. -H eni rycinflipe коймаксын, барлыгы да ryciHiicri емес пе. Мен Элиханмен ажырасамын. Ондай куйеудщ бары- нан жогы... Ал , ондайлар сен сияктыларга гана лайык. Сондыктан уйще Kipri3in ал. Мен кой демеймш. 35

КЭП KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 ны айтты да сщыюш е телефон согып: «Маржанды уйлерще алып барып ойнатшы» деген ermiiii жасагандай болды. Булл'ршш дойбы ойнаганды кайдан 6inciH, дойбы та- старын онды-солды кеше берген ед1, б1раздан сон Олихан женыген сынай танытты. Оган Маржан мэз болып колын шапалакгады. Осы кезде оны memeci баска белмеге алып KeTin, кшщнре бастады. Кшщцрш болган мезетте Еркенурдын ciHuiici де келш: - Ж ур, Маржан, KerriK, - дед1 уйге юрер-мрместен. С о- сын дашздеп ер адамнын аяк кшмш кез1 шалды да: - Уйде тагы ым бар? - деп эпкесшен дауыстап сурады да жауап кутпестен белмелерд1 кезбен 6ip шолып ет п . Бей- таныс ж т т к е жактырмай 6ip карады да Маржанды жетелеп шыга женелдь Енд1 exeyi онаша калды. BipiHmi болып Олихан ты катты. - Телефон согып ед1м, узш койыпсын. - Солай жасау керек болды. - Дурыс сэлемдесе алмадык кой, - дед1 жнтт кыз ты каткан сон бойына батылдык б т п . -Heri3i екеу1м1з ещц танымайтын адамдар сиякты болганымыз, кез1кпегешм1з абзал. Ещ н ceHiH менщ уй м е бас сугуьщнын аягы неге согатынын бы есщ бе? - Бы ем ш , 6ipaK eKeyiMi3 6ipa3 жайларды талкьыап алуы- мыз керек. - Талкылайтын не калды ещц, эйелщ бэрш де б ш п отыр гой. - Н е дейсщ, Данагул келд1 ме? - Кеше келд1, т ш н де тилздь Сенен ажырасып, сен! маган беретш болды, - деп зорлана кулд1 де, - BipaK, бул кулю емес эрине. Bip жагынан сенщ эй е л в д ш де дурыс шыгар, - дед1 Kypcmin. - Не болганын толыгымен айтшы, жаным! - Ещ н маган «жаным» деп айтпай-ак койсан да болады. CeHi сыртьщнан эйелщ немесе балдызын керш койды ма деп те коркамын. - Жарайды, ешюм байкамаган шыгар. Байкаса соган тезш туратын Данагул деймющ? 34

Ербацыт НУСШУЛЫ - Кунаш icKe барганнан кешн эйелш жокка шыгару - ер жйтгтщ ici емес. А л , тывда ендеше. 17 Окига былай болган едь Кеше кешюсш Еркенур кешю асын ещц ала берген efli, eciicriH конырауы шырылдады. Ашып караса Kepuiici Г ул а м мен бейтаныс эйел тур. - ЮрЬйэдер, - дед1 Еркенур eKi эйелге жол бере. - Жок 6i3 осы дэл1зде-ак сейлесешк, - дед1 бейтаныс эйел, - Танысып кояйык, менщ eciMiM - Данагул. - Еркенурдьщ ж уреп «flip» ете туст1 де сэл анырып калды. - Мен Ер - кен - нурмын, - дед1 тутыта бул да. - Ал менщ куйертмнщ eciMi - Элихан, оны сен жаксы 6lneciH- - И э, бш - ем, ме - н - Hi сол жш - п т кой 0 л - гей - гге жет - кюз - гген. - Ол сеш жетюзш кана койган жок, койнына да жатканын жасыра алмайтын шыгарсын? Еркенур жауап берудщ орнына ас уйге карай бурылып кетп де журегш баскысы келд1 ме, 6ip кесе су imin, кен ты- ныс алып дэл1зге кайта келдГ - Мен ci3re туащцрешний, ол былай болган гой. Тутыкканы басылып калгандай болды. - Калай акталсан да мен акымак eMecniH. Бэрш 6inin отырмын, бултара алмайсын. Еркенур урлана ГулЫмге карады да: - Бултарайын деп турган жокпын. BipaK..., - дей 6epin едк - BipaK-MiparbiHflbi бшмеймш, - деп сезш болд! Данагул - Сен сиякты жезвкшелердщ сыры 6i3re мэл1м емес пе?! - Байкал сейлещз. Мэдениеттен журдай екенЫз. Басканын байымен тесектес болу да мэдениет пе, сонда? - Мен ci3re туищцрейш деп турмын гой. -HeHi Tyciiiflipe коймаксьщ, барлыгы да т уа ш к п емес пе. Мен Элиханмен ажырасамын. Ондай куйеудщ бары- нан жогы... Ал, ондайлар сен сияктыларга гана лайык. Сондыктан уйще Kipri3in ал. Мен кой демеймш. 35

К в П KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 - Олай демешз, ci3 болган жайды айтуга да мурсат бермедщ1з гой. - Онын маган кажет1 де жок, Ж ур, ГулЫм, мундай жын ойнактъщ ордасы, лас уйде кеп турудан жюркенемш, - деп шыга женелдг Еркенур да езш устай алган жок: - Сен де онып турган катын емес екенсщ. Куйеущнщ соры калын екен, - деп енд1 «сенге» кешш дауыстап шыгарып салды. А л , Гулс1м болса «Менде жазык жок» деген рай танытып, Еркенурга кезш тенкере 6ip карады да Данагулдщ сонынан ере женелдг 18 - Болган-бггкеш осы, - дед1 Еркенур KypciHicneH, - Ешн сенен жалгыз-ак OTiHepiM - меш мэнгшкке умыт, келме. Эйелщ мен Tin табыс. М умю н, Kemipep. - Э й , кайдам, журекке тускен сызат онай еше кояр дейш сщ . Дегенмен тырысып керермш. А л , менщ сенен OTiHepiM - «меш умыт, келме, жолама» деген сездер4щп ipKe туршы. Бул маган ауыр тиетш Typi бар. - Маган да онай деймнлц, саган «кет» деген созд1 жыргаганымнан айтып отырмаганымды бшсец гой. Элихан ещц денесш Tiicren Еркенурга eлжipeй карады. Бул создер ж ш т журепн epirin, элдеб1р ыстык сез1мдер сыйлагандай ед1. Орнынан epiKci3 турып, Еркенурды кушактай алганын в31 де байкамай калды. - Койшы, Элихан, - дед1 келшшек KypciHe - Bi3re ешн булай icreyre TinTi де болмайтыны eKeyiHe де белгш бола бастагандай. Дегенмен Еркенур болмайды дед1м гой тусш сещ ш , - деп жнтг кушагынан сытылгысы келгендей ыцгай бишргешмен сытылуга онша асыгып та турмаганы, оны жайлап жйтг кушагынан босанды, анау да карсы болган жок. - Жарайды, мен журешн, - дед1 Элихан шарасыздана - Гуламдерге барайын, Данагулге кездесешн. MeHiH жалгыз мэл1мдейтМм - ceHiH уйнаде конакта болганым рас, 6ipaK 36

Ербсщыт HYCIilYJIbl сешмен 6ip тесекте жаткан жокпын. Бул саган да катысты. Екеу1м1з осы сезден танбаймыз. - С ен де exipiicri сыкпыртатындардын 6ipi болдын гой. - Баска амалым да жок. - Бара гой ендеше. - Жаным, MeHi умыта корме. Ж т т осылай дед1 уншз гана карап калган Еркенурды кушактай ерншен суйш алып. Кыз ж е ц т KypciHin ж т т к е eciK ашып бердь 19 ГулЫмдердшнде Данагулдщ отырганын Элихан дэл1здеп аяк ки1м1нен таныды да аузын, ернш cypTin койды. Эйткеш Еркенурдьщ эдем1 Hici сщ ш капгандай сезшген едь - Kip, Элихан, - дед1 ГулЫм ештене болмагандай. Ал , Данагул тш ката койган жок, KepiciHiiie ГулЫмге жактырмай карады. - Kernip, жаным, - дещ Элихан эйелше карап. - «Жаным» деген ce3inai ана Еркене айт еркелетш. Ал, мен саган жанын емеспш. - Ештене болтан жок кой, тустсен ни . А л , болган жайды боямасыз оз1м- ак баяндайын. - Ештене болмаса несше KemipiM сурайсын? Keшip-кeшip деп келпрадщ де калдын. Энан да тайып тур. - Жаным-ау, мен балдызымнын уйшде турмын гой, неге куасын мен1? - Балдыз деуш. Г ул а м ецщ саган балдыз емес. Бул сен ушш бейтаныс уй. Ал , бейтаныс уйге бейсауат адам келе бермейдь - Мумк1н женге келерЫвдер, - деп калды Гул ам . - Женге келмейпшм1з TyciHiicri емес пе, саган да. Bi3 ажырасайык деп жатырмыз гой. Ал , ажырасу туралы OTiHiiuiMfli сотка бергешмд4 айттым гой саган. - Бул енд1 шектен шыгу дегеннен баска не дешн? - деп Элихан таусылгандай болды. - 03inni суймейтш, басканын кушагына кулайтын адам- нан ажырасудан баска амал жок. 37

КОП KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 Басканын кушагына кулаганымды немен дэлелдейсщ? Бунин ёшй женшз карапау гой, - дед1 жйтг Болагжан досынын кецесш еске алып. - Дэлел дейдг Ан а катынын-ак дэлелдеп турган жок па? Ki6ipriKTen темен карап ештене айта алмады гой. Жезекше екендйп туршен-ак KepiHin тур. - Бул дэлел емес. А л , сен Еркенур туралы олай деме. Какын жок олай айтуга, - деп ашуга ерж 6epin айкайлаганын 03i де байкамай калды. С ол сэтте Данагул де атып турып, кесенщ 6ipiH Элиханга жйберш калган efli, онысы кабыргага THin, кул-паршасы шыкты. - Коргай калыпты гой каншыгын. Шык уйден. Г ул а м , мынаны шыгар, кшмдерш колына бер. Жогапсын эрмен. Г у л а м сасып калды, козгала да койган жок. - Ендеше мен кетейш, - деп Данагул козгала 6epin ед1, Элихан: - Гулом KeiuipiM ет, айтканын орындай бер. Кетейш мен, - деп а д , уй neci жйтг кольша сур шабаданды устата салды. Элихан элпнде Данагул айткан езшщ кшм-кешеп екенщгш тусше койды. Шабаданды KOTepin далага шыкканда сыртта жапалактап кар жауып турган едг Эп п а к кар ушкындары алды-артын орап, бетш, козin сэл-пэл сипап аймалап ете шыгатындай. Табигаттын осынау эдем1 сэтш , жанды epiTep кубылысын ансап журсе де дэл 6yriH жаксы эсер ете коймады. Ешюмнш де мазасын алгысы келмей ез1мен-ез! болуды калайтын T3pi3fli. BipaK тун 1шшде кайда бармак? Онын жен ж тапкандай болды. Бас KHiMi мен мойын орауышын тузеп койып конак yHfli бетке алды. Конак уйдщ Ke3eKmici шабадан кетерген ж нтгп керш, алыстан журген жолаушы екен деп калды. BipaK бос орын болмай шыкты. -Тапсы рыс бергендер бар едк егер келмесе азд( кабылдаймыз, - деп уэде берд1 де жогаргы кабаттарга карай шыгып кетт1. Элихан Kipe 6epicTeri диванга т1зе букп де шабаданды шетше суйей салды. 38

Ербацыт НУСШУЛЫ Кулагина кениш эуендер, адамдардын дабырлаганы, кулген дауыстары келдг Ещц 6ip сэт солай карай ансары ауды да бас сугып шыгуга кумарта бердг «Тым курыса байкап кайтайыншы» деген эуестжке ж енпзш , онын устше купазыган кещп-куйш де алдаркаткысы келш орнынан турды. Ж ш т бас суккан бардын iiui шылымнын кек тупш м ен келегейлент, мурынга сыранын, спирттщ Hici келедк Жастардын дангазапанган дабырынан ш мнщ не туралы ай- тып жаткандыгын айыратын мумкшдйе жок. BipaK Элиханга осында орынлалып жаткан эн унады. Аккуы бар айдыннын жазы белек, Сен барда бул кещлдщ назы да ерек. Тшек 6ipre болганын кайтем1з-ау, Болган сон Т1ршшктщ сазы белек, - дейда эн сеэдерг Энге е л т п , бардын босагасында аз-муз аялданкырап унс1з турып калып efli, даяшы кыздын 6ipi: - О зг е бос орын керек пе, энеу бурыштагы устелге барьщыз, - деген сон амапсыздан солай карай багыт алды. Бос турган орындыктардын 6ipiHe отырып, 6ip сэт жагын таяна ойлана 6epin ед1, ойын бар кызмепшсшщ: - Кандай тапсырыс 6epeci3, арак па, сыра ма? - деген сездер1 белдг Арак iuie коям деп ойламаган Элихан э леген­ де сасып калды. Сосын: - Болса жуз грамм арак бере салыныз, - дедг Ken KciuiKKen жок алдына бокалга куйылган элп жуз грамы да келш калды. Ен эуел1 темекюш тутатып, ернше кыстырды. Сол сэтге сенделекгеген бала ж ш т жанына келд1, мае екен. - Мен1нтелефонымды ci3 алган сияктысыз, бере салыныз, - деп пэле сала келд1. - Айналайын, келген бет1м осы, телефонынды керген жокпын. 39

К Э П KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 - Мен элгшде гана осында отырган ед1м. - Осында отырган болсан кайтешн, мен корген жокпын дед1м гой саган. Сондыктан iuiin алып пэле салма, мына жерден аулакка кет. - Телефонымды алмай кетпеймш. А л , агасы, бермесен бар гой мурнынды бет кыламын. - Айналайын, сонгы рет айтайын, кет бул жерден, демал, мае екенещ. - Байкал сейле, ал кетпеймш не гстейсщ? - Онда мен кетешн, - дел Элихан алдындагы аракты жута салып, орнынан тура 6epin eai, мае ж ю т жагасына жармасты. Элихан эл пн ж колын жагасынан ажыратпак болып HTepin калып ед1, ол сенделектеп барып Kepuii устелде отырган кыздьщ алдына, дэл1рек айтсак, Ti3eciHe кулаган, ал кыз «баж» ете т уей . Кызбен 6ipre отырган жйтг тура умтылып, маеты жактан 6ip салды. Анау узынынан т уей . Жыгылып бара жатып устелдщ шейнен карманып еде, ашылмаган сыра шелмеп еденге Tycin, «бырс» ей п сынды opi мае ж1пт шелмек сыныктарына колын канатып алды жэне сур шапба- ры сырага айгыздалып калды. BipHeuie жлтг жиналып келш эл л ш сыртка карай дедектете женелгенде: Керсетем сендерге, кандарынды imeM, елйрем, - дел жагы 6ip сенбей бакырып бара жатып уш eurri. Teri сыртка шыгарып алып кеткен сиякты. Элихан эл п я а л т й жшркене коз алдына елестетй. «Бул бар дегенщ адам отырып, кещп квтеретшдей орын емес екен, курысын, енд! кайтып аяк ба- спаспын» дел ойлады. А л Данагул болса «Баска сенщ барар жер, басар тауын бел гш емес пе?! Керейшцде эл1 де KepeciH. Жазавды эл1 де тартасьщ» дел табалап тургандай елее береди TinTi тем ей туйнш ен гана емес, апду- ызадан, корлыктан туншыга тускендей ещй сыртка шыгуга асыкты. Шапбары айгыздалып, таяк жеген мае ж т т й ц бейн еа коз апдында тагы да келбевдей калып еде, epiKci3 ез уейне де карады. К ш м д ер т yHci3 гана кез1мен шолып erri. Жeйдeciнiн OHipiH Kip шала бастапты. Кш мш деп юрд1 Kepyi мун екен, сур шабаданы есш е TycTi. « И ф у еам нен мулде шыгып кейпй гой!». Дауыстап даяшыны шакырды да жеделдете есеп жа- 40

Ербсщыт НУСШУЛЫ сады. Сосын бардан ж упре шыгып, тура диванга бетгегенде кезекнп келшшектщ: - Конатын болсаныз, орын босады, мен Ызд1 кетш калган екен деп ойлап ед1м, - деген сездер1 кулагына келда. Оган да назар аудармастан диванга жеткен ед1, шабадан орнында болмай шыкты. - Ci3 керген жоксыз ба? - дед1 сонда гана кезекннге назар аударып. - HeHi айтасыз? - деп сурады келшшек. - Шабаданымды айтып турмын, кермедвдз бе? - Кайдагы шабадан, э, е а м е енд1 iycTi, багана ci3 кетерш келген бе? - Дэл соньщ e3i, мына жерде турган. Tiirri онын бар екенш де умытып барга Kipin KeTinniH. - Мен тамактанып жана гана келш турмын. Ескерт1п айту керек efli немесе сетмда жерге кою керек болатын. Эйтпесе... -Э й тпесе не болуы мумкш? - Эйтпесе, ту - туу... - Ол не тагы? - Алып кетед1 дегешм-дагы. - Эттеген-ай, таза кшм-кешекгер1м болуга тш с еда. Ещн не icTeceM екен? - С1зге не болган? Соншама умытшак болуга бола ма, жуйкещз жукарган ба, немене? - Из, шаршау гой, шаршау. - Шаршаган адам демалу керек, дэр1герге каралу керек. Сонымен 6i3re конасыз ба? Оншама кымбат емес, арзан белмеде орын бар. Жауап орнына ж т т далага ж упрга шыкты. Ондагы ойы - «6ipey-Mipey далага апарып тастады ма?» деген элшздеу гана умгг. Керш бейдг Евдй yMiTi узите баста- ды. BipaK сонда да болса конак уйд1 6ip айналып шыгып ап кудерш y3rici келдк Ал далада эл1 кар жауып тур едк Эппак кумютей уп-усак улпа тушршектер кандай жаннын да кецш н кетере алар едь Элихан да осындай сэттерд1 жан-тэшмен жаксы керетш. Ka3ip 6spi6ip. Э л п «Байтал туг1л бас кайгыныц» езй Конак уйге Kipin, кезекннге жа- 41

к е п k ytk eh кектЕм ед! тар орыны уппн телеп екш пп кабатка кетершдТ Керсеткен тесекке барып кымтана жаткысы келдь Ештене ойламауга 6eKiHin, бэрше де, барлыгына да колын 6ip-aK currerici келедь BipaK онысы кайдан орындала койсын. Ж т т жатуга асыккан жок. Е ю колымен б1рдей мандайын суйеп тесек устш де отырган куш «Неткен ауыр кун efli, - деп куб1рледц - Тек кана жаксылыктар куткен жана жылдын маган тарткан тартуы осы болтаны ма? Дэл сол отыз 6ipi куш элдеб1р сикырлы куш итермелеп далага шыкпаган болсам, осындай окыс окитага урынар ма ед1м? Онда Еркенурта да кезкпеген болар ед1м. Жо-жок, тура тур. Егер Kepicinme болса ондай аруды кермей, танымай ету1м мумкш екен гой. Бул да болса татдыр талайы, TinTi, тар­ туы шытар. О л ymiH екшу1м - Еркенурта киянат емес пе?! Bi3 екеу1м1з де орын алган жагдайдын курбанымыз той. Тура тур, алайда булай акталудын ж еш бола кояр ма екен? Ондай акталуды тындайтын Данагул ме? Детенмен тэты 6ip талпыныс жасап керсем кайтед1?» ¥йкысы да келер емес. Таты да арак iuiKici келетшдей. BipaK ещй ешкашан барта бартысы жок. ©3iH-e3i токтатып, нэпскпн женд! де тесегше кымтанып жата калды. 20 Дала эппак кар. Жалт-жулт еткен кумю жулдызшаларта квз1н шатылысады. Айналадагы ак карды «борт-борт» баскан адам аяктары тэты oip тан атып, жэне 6ip жана куннщ TipiuLniri бастапганынан хабар 6epin туртандай. Жана куннен жптгтщ жан д ун неа де жанга жайлы у м а кутедт Keuieri ауыр кун артта калып, жанды жеген т ун ш с т у н д т де ысырылып калтандай т эт а 6ip куй кешедг TinTi мынау даланын эппак api KipmiKci3fliri - сондай кунэ мен кшэнщ ауылын алыстатып алып кеткендей. ¥йкысы шалалыктан ба, элде саф таза саумал ауанын acepi ме, airreyip, epiKci3 есшейдт ByriH кун де каЬарына MiHin турган жок, эдеттепден жылы. Калтасынан телефонын алды да Еркенурдын HOMipiH тердь 42

Ербацыт татлы - Мен Элихан гой, хал калай, жаксы уйыктап турдын ба? - Кешегщен кейш уйкы кайдан жаксы бола койсын, езщ калайсын? ЭйелЬад тауып алдын ба? - Ол мен1 TinTi де Keprici келмейдй Кшм-кешектер1мд1 де ала келшти шабаданга салып. А л , шабаданды мен жогалтып апдым, дурысы урлатып алдым. - Урлатып алганы калай? - Солай, конак уйде. - Конак уйде дейд1? - Дэл солай, мен еткен туш конак уйге конып шыктым. - Ещ ц ауылына бар. Эйелще т у с п щ р т кор. Кайда бара- ды, Kemipefli гой. - 6з1м де солай ойлап турмын. - Меш койшы, сенщ шанырагынньщ шайкалмауы керек кой. - TyciHfliM. - Ендеше жольщ болсын. Ескертер1м - ещй маган теле­ фон сокпа. Эйелщ байкап капмасын, - деген кезде телефонный узшген дыбысы да ж т т кулагына келдь Ал «MeHi койшы» деген сездщ астарына бойламай-ак койды. «MeHi койшы...» дед1- ау. «Сенен айрылу маган киын болса да кенемш гой дегеш ме»? «Туу, дэмесшщ зорын» деп KyriKici де келдг Элде... 21 Кешке таман ауылына жеткен Элихан ушнщ есптндеп улкен кара кулыпты гана кердг Керд1 де бойы муздай бастады. Ауласыньщ шинде ерсш-карсылы адымдай журш темем тарт- ты. Ушнщ Tepe3eciHiH сыртына келш, айна болдырып, озшщ тур сикына карады. Онып турганы шамалы сиякты. Сосын шашын тарады. Кажетз болмаса да бетш 6ip сипай салып ед1, сакапы мен мурты ecin те кеткен екен. Enniri ойы Данагулмен жолыгысу гана болды да келшшепнщ окес! - 03iHiH кайын атасыныи уйшщ габапдырыгын журексше аггады. Kipe6epicTe атасы алдынан шыккан ед1, Элихан эдеппен: - Ассалаумагапейкум! - деп сэлем бердь Атасы да куйеу баласына peniniTi сиякты бурынгыша айнапып ушршмей 43

КвпK YT KE H К вК Т Е М ЕД1 салкын гана ернш жыбырлатып, у н т е 6ip карады да далага шыгып кетп. 1шке имене юрген ж т т урлык кылгандай ттмюктеп журш Tepri белмелердщ 6ipiHiH eciriH тартып efli, Данагул шешесшщ nyniui шапанын жамылып тесекте 6ypicin жа- тыр екен. Бутан Караганда белме iiui салкындау сиякты. Ра- сында да салкын ек ен д т Элиханга аян болды. Данагулдщ уйыктап жаткандыгы да, ояу ек ен д т де белгкйз. Дегенмен ж т т тесекке таяп барып акырын тана туртш: - Данагул, - деп дыбыстады. Келшшек кезш ашып 6ip карады да артын бере iprere карай аунап тусп . - Ж ур, Данажан, уйге кайтайык, - дед! ж т т жалынышты унмен. Жауап болтан жок. - С ен ойлагандай ештене болтан жок, жалындырмашы ендк - дед1 тэты да унш барынша жумсартып. Осы кез- де Данагул басын кетере берген ед1, Элихан куанып Kerri. BipaK ол куйеу1н куанту yuiiH басын кетерметз. - Bopi де б г т деп мен саган каншама рет кайталауым ке- рек 03i. Тыныштык 6epeciH бе, жок па. Неге келдщ, жатпайсын ба ана сайкальщнын жанында? - дед1 бастырмалата. - в н ш кеткен ештене жок сиякты едь - С ен уш1н эрине ештене жок- А л , мен уш ш ... - Неге тусшгщ келмейд1? - Bapi де TyciHiicri. Енд1 сен мен уинн бетен жансын. Ал ботенге кьшмиятын катын мен емес. Сенен ажырастым. Осымен 6irri 6api. Енд1 кете бер. - Сонгы рет жалынамын. Осы энг1мелерге нукте койсак кайтед1? - Жалынбай-ак кой. Тусш етш , жалындармайтын катын тауып алдын гой. EHfli не турыс? М ен саган улкен мумк1нд1к жасап, KHiMinfli де KOTepin жетк1з1п берд1М емес пе?! Бар, Kipin ал эл п жезокшен1н уй1не. Элихан шыдамады бшем, ашуы алкымына кел1п т!релд1: - Ендеше, кош бол! Сендей оспадар катынмен отау курганыма опык жеп турмын. Менде де намыс бар. Мешмен 44

Ербацыт НУСШУЛЫ тургьщ келмесе, турмай-ак кой. Сендейлердщ барынан жогы артык, - деп айкайга салды да т уп и л шыга женелдг - О пык жесен бара гой дед1м гой, намысшыл бола капты тур1не карамай, бул сорлы, - деп айгайлап шыгарып салган Данагулдщ сонгы сездерш есггкен де жок. Дэл осы сумы н, осы ауыл Э лихан ymiH тунгыш рет суык api мулдем жат жердей сезидо. TinTi, мунда 6ip минет те аялдагысы келмедь Ж у п р ш мэш инесш е келш ед1, гараж- да кершбейда, бос кулыптаулы тур екен. TinTi к е л т н щ к и т де жок е к е н д т eciHe т у с п . Э ли хан гараждын TeMip eciriH сарт eTKi3in бар купимен 6ip TenTi де шарасыз куй кешкендей есшке суйенш , журелеп отырып калды. Аш уга туншыккан кецш-куйден баска ойына мардымды ештене орала коймады. Жалгыз гана ойына келгеш - осы 6ip жексурын жерден тез!рек тайып турып, карасын батыру болды. 22 Кеш тусе Элихандар мшген «Уазик» те Элгейге ж етп. Кыстын кыска KyHi болгандыктан карангылык та коюлана бастаган шак едь Кел1ктен тусе сала Еркенурдьщ уйше кепда. «Не уппн келд1м, нем бар ед1?» деген сауалдарга жауап та i3flen бас катырмады. Кундел1кп келуге uric yfti сиякты. Ара-тура тунде Болатжанньщ ушне конган кездеп уй neciHiH: «Kepin тур, 6spi де бурынгы калпына келед1,6opi6ip Данагул eKeyiH 6ip-6ipine керек боласьщдар. Оган эрине аз- муз уакыт керек» деген сездер1 гана ойына оралады. Мундай жагдайда Еркенурдьщ eciriH кагудьщ e3i - ecKi дауды ершггу екен4н де сезедь Сезе тура осында келуге себеп те тауып тургандай. Оны жетелеген басты себеп - Данагулге деген ашуы. Дэл Ka3ipri сэтге оны барынша жек Kepin тур едк Ал эйелш жек керген ce3iMHiH жене тускеш - Еркенурды жаксы керуге, оны ансап сагынуга, енда мше оган келуше себеп болгандай. Eciicri Еркенурдьщ e3i ашып ед1, юшкентай Маржан да memeciHiH етегше орала тура калыпты. Келшшектщ жузшен 45

К в п KYTKEH КвКТЕМ ЕД1 «Тагы не керек?» деген кынжылыс, Tim i, коркынышка уксас сауалды окуга боларлыктай. - Сэлем берд1к, Kipyre бола ма? - дед1 Элиханнын бойына батылдык б т п . - Сэлем! Осыны айтты да Еркенур кейiн ш епнш барып, ас уйдеп орындыктардын 6ipiHe отыра кетш, ею алаканымен бетш басты. Онын артынан юшкентай Маржан да inece KipreH едк nieuieci оган: - 0 з белмене барып ойнай гой, - дед1 етше. - Мен агамен дойбы ойнайын б а ?- дед! бейтаныс адам мен анасына кезек караган юшкентай кыз. - Б1раздан ксйш ага сешмен ойнайды, ал эзйршедойбынды дайындай бер, - дед1 шешеЫ. - Oho, жаксы болды, - деп Маржан куанганын жасыра алмай ceKipin-cenipin алып ез белмесше карай Kerri. Элихан осы сэт п куткендей Еркенурдыц жанына келш отырды. EKeyi де 6ipa3ra дешн у н а з калды. УнЫзд1кп алдымен Еркенур бузды: - Не упйн келдщ, келмесен дурыс болар efli гой. Неге тусшбейсщ? - Оны ез1м де бшемш, 6ipaK, сен тусш . Саган соншама келпм келдк сосын келд1м. Онын устше... - Тагы не болып калды? - Онын устше мен1 Данагул манына бастырар емес. - Bip жагынан оныю де дурыс. - Сенен несш жасырайын, мен оны жек коре бастагандаймын. Еркенур колын бетшен алып, басын жогары KOTepin, енд1 ж1птке Нктей карады да: - Оп-онай-ак жек коре салуга бола ма, буны калай атай- мыз, опасыздык дейм1з бе? Онын жазыгы не, орнына e3iitai койып корил. «Tin табыс» деп ед1м гой. - Тш табысатын Typi жок, тындагысы да келмейдг TinTi, Данагул меш суймейтш сиякты. Осылай ойламаска амалым жок. - Тагы 6ip талпынып керсещш. - Керд1м гой, eндi ютер айлам жок. 46