ตรึงใจนิจนิรันดร์: ศาสตราจารย์ เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

101

102 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

3. พนื้ ทรี่ ะยะไกลหรอื เปน ฉากหลงั (Background Range) เปนพนื้ ท่หี า งไกลออก ไปบริเวณกจิ กรรมไมจําเปนตองเขา ไปถงึ พนื้ ทด่ี งั กลาวนี้ สามารถเลือกใชว ัสดุท่ไี มต อ งบาํ รุง รกั ษามากนัก หรือควรเปนวสั ดุประเภททีใ่ หป ลอ ยอยูไดเองตามสภาพธรรมชาติ โดยวาง มาตรการควบคมุ ใหอ ยูใ นองคประกอบการออกแบบ ภูมิสถาปตยกรรมเพ่ือชวยควบคุมสภาพแวดลอมโดยรอบท่ีต้ังอาคาร การออกแบบภมู นิ สถาปต ยกรรมนอกเหนอื จากการสง เสรมิ สภาพแวดลอมแลว ยงั มีประโยชนตออาคาร คือ การใหรมเงา ซ่ึงสามารถชวยลดปริมาณความรอนจากแสงแดด ตกกระทบตอพื้นผิวภายนอกอาคารขนาดเล็กหรือสูงไมเกิน 2 ชั้น และชวยบังแสงแดดให ผนังสําหรับอาคารที่มีขอบเขตพ้ืนที่ใหญหรือสูงกวา 3 ช้ันขึ้นไป การจัดวางตนไมและพืช คลุมดินในตําแหนงที่สัมพันธกับการเคล่ือนท่ีของกระแสอากาศและตําแหนง ขนาดชองเปด ของอาคาร ยงั สามารถชว ยเปลย่ี นแปลงทศิ ทางและควบคมุ ความเรว็ ซง่ึ มผี ลตอ อณุ หภมู แิ ละ ความชนื้ ของกระแสอากาศและตาํ แหนง ขนาดชอ งเปด ของอาคาร ยงั สามารถชว ยเปลย่ี นแปลง ทิศทางและควบคุมความเร็ว ซี่งมีผลตออุณหภูมิและความชื้นของกระแสอาคารที่ไหลเขาสู อาคารไดอีกดวย โดยประสิทธิภาพจะข้ึนอยูกับขนาด ชนิด ประเภทพุมใบ และตําแหนงที่ เหมาะสมของกลมุ ไมต น และไมพ มุ ซงึ่ ยงั มขี อ พจิ ารณาประกอบอกี หลายดา นทง้ั ในเชงิ กจิ กรรม การใชพ น้ื ทภ่ี ายในอาคารทส่ี มั พนั ธก บั พนื้ ทภ่ี ายนอก รวมไปถงึ การประสานงานตาํ แหนง ระบบ ทอ สาธารณูปโภคและอปุ กรณอาคารอ่นื ๆ การลดปริมาณแสงแดดตกกระทบพื้นผิวภูมิสถาปตยกรรมโดยรอบตําแหนงท่ีต้ัง อาคาร และผนงั ภายนอกของอาคาร รวมท้งั การเพ่มิ กระแสอากาศไหลเวยี นทไ่ี ดรับการปรับ อณุ หภมู กิ อ นพดั เขา สอู าคาร เปน ขนั้ ตอนแรกทส่ี ามารถนาํ ไปสกู ารลดอณุ หภมู ขิ องมวลอาคาร (Thermal Mass) หรือการรกั ษาอุณหภูมขิ องมวลอาคารใหอ ยูใ นระดับตา่ํ เสริมดวยการใช ประโยชนอยางมีประสิทธิภาพจากโครงสรางอาคารซ่ึงสวนใหญเปนคอนกรีตเสริมเหล็กใน การประหยัดพลังงานของระบบปรับอากาศ การออกแบบพ้ืนผิวภูมิสถาปตยกรรมโดยรอบ อาคารอยางคัดสรรจะชวยลดปริมาณฝุนละออง ซึ่งนําไปสูการลดพลังงานในการทําความ สะอาดอาคาร ตลอดจนปองกันความเสื่อมของอุปกรณของระบบอาคารที่เน่ืองมาจากฝุน นอกจากน้ี การกําหนดตําแหนงของไมตนใหญและการปลูกไมพุมในตําแหนงท่ีเหมาะสมยัง ชว ยควบคมุ เสยี งรบกวนจากภายนอกอาคาร และเสยี งรบกวนจากภายในอาคารออกไปสพู น้ื ท่ี โดยรอบไดอีกประการหนงึ่ ดว ย การวิเคราะห เงื่อนไขและปจจัยกายภาพของท่ีตั้งโครงการถูกพิจารณาผานกระบวนการวิเคราะห ซอนทับพ้ืนท่ี (Spatial Overlay) โดยอาศัยสมรรถนะของระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (Geographic Information System) ชว ยในการออกแบบภมู สิ ถาปต ยกรรม รวมทง้ั การเลอื ก วัสดุพื้นผิว พรรณไมที่สามารถตอบสนองตรงตามความตองการประโยชนใชสอย ซ่ึงมีขอ พิจารณาสาํ คัญ 6 ประเดน็ อนั ไดแ ก 103

1. การสะทอนรังสีของพ้ืนผิว เมื่อแสงอาทิตยตกกระทบบนพื้นผิวประเภทตางๆ น้ันจะเกิดปฏิกิริยาการรับถาย ความรอ นจากรงั สดี วงอาทติ ยต ดิ ตามมา โดยปรมิ าณความรอ นทว่ี สั ดสุ ามารถรบั ไวเ ปน อตั รา ผกผนั กับการสะทอนรังสี วัสดุท่เี พิ่มอุณหภูมิไดช า จะมีการสะทอนรังสีในอัตราท่ีสงู ซึง่ รังสี ที่สะทอนจากพื้นผิวของวัสดุนี้จะเพิ่มอุณหภูมิของอากาศบริเวณเหนือผิววัสดุน้ันใหสูงขึ้น การเปลย่ี นแปลงของอณุ หภมู อิ ากาศเหนอื พนื้ ผวิ ของวสั ดดุ งั กลา วนไ้ี ดส ง ผลตอ การเคลอ่ื นไหว ของกระแสอากาศ ท้ังน้ีเนื่องจากอากาศท่ีมีอุณหภูมิสูงลอยตัวสูงข้ึนจะเกิดการเคลื่อนไหล เขามาแทนที่โดยอากาศจากบริเวณขางเคียงท่ีมีอุณหภูมิตํ่ากวา อยางไรก็ตามความเร็วใน การเคล่ือนไหวของกระแสอากาศน้ันจะลดนอยลง เนื่องจากปริมาณการถายเทความรอ นท่ี จํากดั และไมไดร บั พลังงานเพ่มิ เตมิ จากดวงอาทิตย 2. ทิศทางกระแสลม จากแนวทศิ ทางกระแสลมทพี่ ดั ผา นบรเิ วณพน้ื ทโี่ ครงการสามารถจาํ แนก ไดเ ปน พนื้ ท่ี 3 บริเวณหลกั ซง่ึ มผี ลตอ การออกแบบภูมิทศั น คือ - ดานรบั ลม บรเิ วณน้มี ักมีกระแสลมแรงรวมทัง้ ฝนุ ละอองท่มี ากับลม จึงตองการ พรรณไมท ส่ี ามารถชว ยผอ นความเรว็ ของลมสรู ะดบั สบาย และกรองกระแสอากาศทพ่ี ดั เขา สู อาคารหรอื พืน้ ท่ีใชส อย พรรณไมค วรมีลักษณะก่ิงกา นแขง็ แรง ไมเ ปราะหกั งา ย หรือสามารถ ลูตามลมไดดี - พน้ื ทีต่ ดิ กบั ดา นบงั ลมของอาคารจะเกิดมีกระแสลมวน (Eddies) ซง่ึ สามารถเปน อุปสรรคลดประสิทธิภาพของการระบายอากาศดว ยชอ งเปดอาคาร - บรเิ วณลมสงบ หรืออบั ลม ควรเลือกพรรณไมทม่ี รี ปู เรือนโปรง พุมใบไมห นาแนน เปดโอกาสใหแ สงอาทติ ยตกกระทบพ้นื เพื่อชว ยกระตุน การเปลยี่ นแปลงอณุ หภมู ิ 104 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

3. ทิศทางการวางอาคาร (Building Orientation) การวางอาคารในแนวทิศทางหลกั 8 ทิศ ไดรับการตกกระทบรังสีความรอ นตอ ผนัง อาคารทแี่ ตกตา งกัน การวเิ คราะหกาํ หนดยา นพน้ื ที่ ระยะหา ง 10 เมตร จากผวิ หนงั อาคาร ซง่ึ สามารถใชร ม เงาจากพรรณตน ไมใ นงานภมู สิ ถาปต ยกรรม ชว ยควบคมุ การสะสมความรอ น ของพนื้ ผวิ วสั ดโุ ดยรอบอาคาร อนั จะมผี ลตอ สภาพแวดลอ มภายในอาคาร รวมทงั้ การพจิ ารณา ดา นการปลอยใหแสงธรรมชาติเขา สูตัวอาคาร การจัดวางอาคารบนผงั บรเิ วณโครงการ แบง ออกเปน 3 กลมุ ทศิ ทาง 4. แนวเสนทางการสัญจรหลัก ประเดน็ เงอ่ื นไขการพจิ ารณา ทั้ง 4 ประการทกี่ ลา วมาขางตน ถูกนํามาประมวล เปน แผนผงั แสดงระดบั ความตอ งการรม เงาของพนื้ ทบี่ รเิ วณตา งๆของโครงการ ดงั แสดงในภาพ จําแนกเปน 4 บรเิ วณ - บรเิ วณตองการรมเงามากที่สดุ - บรเิ วณตองการรม เงาคอ นขา งทึบ - บรเิ วณตอ งการรม เงาปานกลาง - บรเิ วณเปด โลง 5. ระยะการปองกันอัคคีภัย ท่ีตั้งโครงการอยูหางจากเขตเทศบาล จึงจําเปนตองมีระบบปองกันอัคคีภัยเอง วสั ดสุ ถาปตยกรรมสามารถมบี ทบาทเปนเชอื้ เพลิงในกรณเี กดิ อคั คีภยั ไมว าจากสาเหตุท่ีเกดิ ภายในบริเวณโครงการ หรอื ลุกลามมาจากบรเิ วณโดยรอบพนื้ ทโี่ ครงการ 6. ระยะทัศนียภาพ ระยะทัศนียภาพซึ่งพิจารณาจากตําแหนงอาคาร และจากแนวเสนทางสัญจรหลัก สามารถกาํ หนดได 3 ยานระยะ คอื 1. ระยะใกล (Close-up Range) ซึ่งผใู ชส ามารถสังเกตเหน็ ลักษณะรายละเอียด ของพืชพรรณไม ดอก ใบ และรูปทรง ผิวสัมผัส ของลําตน รวมท้ังกล่ิน บริเวณน้ีสมควร เลือกใชชนิดพืชพรรณท่ตี อ งการบํารงุ รักษาได 2. ระยะกลาง (Mid-Range) ความสามารถสังเกตรายละเอียดของพืชพรรณในภมู ิ ทศั นล ดนอ ยลง 3. ระยะไกลหรือฉากหลัง (Long Range or Background) ซึ่งควรมีลักษณะ เปน กลมุ พรรณไมท ่ไี มจาํ เปนตองมีรายละเอยี ดมากนกั สามารถเลือกพรรณไมช นดิ ทม่ี คี วาม ทนทาน ที่ตองการบํารงุ รกั ษานอย 105

ระยะทศั นยี ภาพจากอาคาร กาํ หนดจากระยะเชน เดยี วกบั ยา นปอ งกนั อคั คภี ยั โดย จําแนกเปน - ระยะใกล (Close-up Range) 20 เมตร โดยรอบอาคาร - ระยะกลาง (Mid-Range) ท่ยี า น 20-40 เมตร จากอาคาร - ระยะฉากหลัง (Long Range or Background) ไกลกวา 40 เมตรจากอาคาร ระยะทัศนียภาพจากเสนทางสัญจร กําหนดระยะที่ส้ันกวาการมองจากอาคาร เน่ืองจากพิจารณาวาผูใชกําลังอยูระหวางเคล่ือนที่ ซึ่งลดความสามารถในการสังเกตเห็น รายละเอียดลง - ระยะใกล (Close-up Range) 10 เมตร จากแนวเสน ทางสญั จรหลัก - ระยะกลาง (Mid-Range) ทีย่ าน 10-20 เมตร จากแนวเสน ทางสญั จรหลัก - ระยะฉากหลัง (Long Range or Background) มากกวา 20 เมตรจากแนวเสน ทางสัญจรหลกั สรุปแนวคิดและการออกแบบภูมิสถาปตยกรรม (Landscape Design) จากความตอ งการรมเงา และบรเิ วณการปองกนั อคั คภี ัย ผนวกกับระยะทศั นยี ภาพ ไดถ กู นาํ มาวเิ คราะหร ว มกนั เพอื่ กาํ หนดแนวทางการจดั ภมู สิ ถาปต ยกรรมเปน 4 บรเิ วณหลกั 1. บรเิ วณสเี ขม ทสี่ ดุ เปน พนื้ ทซี่ ง่ึ ตอ งการรม เงาทบึ ทส่ี ดุ พชื พรรณไมป รากฏในพนื้ ที่ ตองสามารถทนตอการรดนํา้ มรี ายละเอียดพืชพรรณสงู มีดอก ใบ กล่นิ และผวิ สมั ผัส 2. บรเิ วณสเี ขม ระดบั ทสี่ องเปน พนื้ ทซ่ี งึ่ ตอ งการรม เงาลดลงประมาณ 20-30% จาก ระดบั แรก หรอื เพิม่ ระยะหางของการปลูกตน ไม ควรเปนพืชทเี่ หมาะสมตอ การรดนาํ้ เมื่ออยู ในยาน 20 เมตรจากอาคาร 3. บรเิ วณสเี ขม ระดับทสี่ าม เปน พืน้ ท่ีตองการรมเงาประมาณ 20-30% ของระดับ ทีส่ อง 4. บริเวณสีออนท่ีสุด สวนใหญเปนพ้ืนท่ีเปดโลง ในบริเวณที่หางจากอาคารและ แนวเสนทางสญั จรหลกั สามารถเลอื กใชพชื พรรณไมชนดิ ท่ีตอ งการการดูแลรักษาต่าํ 106 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

แนวคิดการออกแบบอาคารสถาปตยกรรม แนวคิดหลัก การออกแบบอาคารใหเปน สถาปต ยกรรมเพือ่ ความยั่งยืน (Sustainable Archi- tecture) ดว ยการนาํ เอาธรรมชาตแิ ละเทคโนโลยมี าใชใ นการออกแบบทเ่ี หมาะสมกบั การอนรุ กั ษ ธรรมชาติแวดลอม โดยมีเปาหมายหลักใหดัชนีการใชพลังงานต่ํากวาเมื่อเปรียบเทียบกับ อาคารประเภทเดียวกนั แลว ไมนอยกวา 20-30 บาท / กโิ ลวัตต-ชม./ตารางเมตร ซ่ึงมวี ธิ ี การออกแบบดงั น้ี 1. การนาํ สภาพแวดลอมมาใชป ระโยชนในการออกแบบ (Nature-Driven Tech- nologies) เปน การนาํ เอาสภาวะแวดลอ มทางธรรมชาตมิ าใชป ระโยชนใ หม ากทสี่ ดุ ทง้ั ทางตรง และทางออ ม หากจาํ เปน ตอ งใชป ระโยชนใ หม ากทส่ี ดุ ทงั้ ทางตรงและทางออ ม หากจาํ เปน ตอ ง ใชเ ทคโนโลยเี ครอื่ งกลในการออกแบบกใ็ หใชใหน อ ยทีส่ ุด โดยวธิ ีการ ดงั นี้ - การเลือกทําเลที่ต้ังอาคารที่เหมาะสม (Site Selection) เปน การวิเคราะหการ เลอื กทาํ เลทต่ี งั้ อาคารทสี่ มั พนั ธก บั อาคารและพนื้ ทใ่ี ชส อยอน่ื ๆ สามารถประหยดั ระยะทางการ ใชสาธารณปู โภค - การออกแบบอาคาร โดยหันทศิ ทางใหถ กู ตอ งกบั การโคจรของดวงอาทิตย และ กระแสลม (Building Orientation) และการวางตาํ แหนง หอ งตา งๆ ใหเ หมาะสมรวมถึงการ กาํ หนดรปู แบบอาคารทป่ี ระหยดั การใชอ ปุ กรณข นสง ในอาคาร เชน ลฟิ ท บนั ไดเลอ่ื น อาคาร ทกุ หลังจะสงู ไมเกนิ 5 ชัน้ - การปองกันแสงอาทิตยและแสวงประโยชนจ ากลม ดว ยการใชพชื พรรณไม และ อปุ กรณบ งั แดด (Sun Shading Device) เปน สว นประกอบในการออกแบบอาคารเพอ่ื บรรเทา ความรอ นจากแสงอาทิตย และอาศัยภูมิประเทศกบั ธรรมชาตใิ นการควบคุมการใชประโยชน จากกระแสลม - การนําแสงจากธรรมชาติ (Day Lighting) มาใชรวมกับแสงประดิษฐอยางมี ประสทิ ธภิ าพ โดยคาํ นงึ ถงึ การใหค วามสวา งภายในดว ยแสงธรรมชาตมิ ากทส่ี ดุ เพอื่ ลดปรมิ าณ การใชกระแสไฟฟา อนั เปน การชว ยประหยดั พลงั งานจากธรรมชาติ - การใชวสั ดแุ ละฉนวนปองกนั ความรอ น (Thermal Envelope) เพ่อื ปองกนั หรอื ลดความรอ นที่ถา ยเทเขาสภู ายในอาคาร โดยสรา งอุณหภมู ทิ ่เี หมาะสม - การระบายอากาศรอ นใตหลงั คาออกทางหนาจัว่ และชายคา - การนาํ พลงั งานธรรมชาตมิ าใชห มนุ เวยี น (Renewable Energy Sources) ไดแ ก การพลงั งานธรรมชาตมิ าใชห มนุ เวยี นเปน พลงั งานไฟฟา ปรบั สภาพอากาศภายในและภายนอก อาคาร - การปรับเปลยี่ นคณุ ภาพอากาศภายในอาคาร (Air Quality Control) เปนการ ปรับอากาศภายในอาคาร ใหมีคุณภาพเหมาะสมกับความตองการของผูใช โดยหลีกเลี่ยง มลภาวะทเี่ กิดจากวสั ดแุ ละวธิ กี ารกอ สรางภายในอาคาร ทง้ั น้ีตองใชวธิ ีการทอี่ าศัยธรรมชาติ ทมี่ อี ยอู ยา งไมจ าํ กดั เชน การใชล มธรรมชาติ การใชต น ไมช ว ยถา ยเทอากาศใหบ รสิ ทุ ธ์ิ ปอ งกนั ฝนุ ละอองและดดู ซมึ กา ซคารบอนไดออกไซดในเวลากลางวนั เปนตน 107

การประยุกตใชเทคโนโลยีเพ่ือการประหยัดพลังงาน (Technology-Driven Strategies) การใชเทคโนโลยใี หเ หมาะสมเพ่อื ประหยดั พลังงานโดยวิธีการ ดงั นต้ี อไปน้ี - ระบบปรบั อากาศจากศูนยกลางของอาคารใหญท่วั ไป (Central Air-Condi- tioning System) อาศัยเครื่องและอุปกรณพดั ลมความเร็วคอนขา งสูงเพื่อขบั ดนั ลมไปตาม ระบบทอ สง อากาศทต่ี อ งออกแบบใหม ขี นาดใหญ เพอ่ื ลดเสยี งการเคลอื่ นตวั ของกระแสอากาศ ใหอ ยใู นระดบั ทส่ี ามารถยอมรบั ได แตเ มอื่ ไดม อี ายกุ ารใชง านไประยะหนง่ึ ปญ หาเสยี งรบกวน จากการเสอื่ มประสทิ ธิภาพของอุปกรณเ ครื่องกลเปนสิ่งทหี่ ลกี เล่ยี งไดย าก สําหรับในประเทศไทย ระบบปรับอากาศอาคารที่นิยมใชทั่วไปอีกวิธีหนึ่งคือระบบ แยกสวน (Split Type) ซึง่ แมจ ะลดความตอ งการทอลมและเพิม่ ความสะดวกในการควบคุม อุณหภูมิเฉพาะบริเวณหรือเฉพาะหอง แตการปรับอุณหภูมิอากาศโดยการพนกระแสลม ความเร็วคอนขางสูงจากระดับเหนือศีรษะมาสูตัวผูใช มักถูกพิจารณาวากอใหเกิดความไม สบายตัวและยังคงเปนปญหาเสียงรบกวน นอกจากน้ันการกระจายใชพลังงานของหลาย หนวยยอ ยทําใหป ระสทิ ธิภาพโดยรวมตาํ่ กวาระบบจากศนู ยก ลาง ท้ังยงั เพ่มิ ความยงุ ยากใน การบาํ รงุ รกั ษาเครอ่ื งหลายหนว ย เพราะฉะนนั้ ในหลายประเทศในยโุ รปจงึ ไดห นั ไปพฒั นาระบบ ปรบั ความสบายของอากาศโดยอาศัยการแผค ลืน่ อุณหภมู ิ (Thermal Radiation) จากพื้น อาคารซงึ่ อยใู กลต วั ผใู ชม ากทสี่ ดุ รว มกบั การใชอ ปุ กรณพ ดั ลมความเรว็ ตาํ่ เพอ่ิ ขบั เคลอื่ นอากาศ เพยี งเทา ทจี่ ําเปน สําหรบั กระจายอณุ หภมู ใิ นยา นพ้ืนทไ่ี มก วา งขวางนัก ทั้งในระบบใหค วาม อบอนุ และความเย็น ตัวอยางของระบบหนึ่งของประเทศสวสิ เซอรแลนด ใชก ารฝง ทอน้าํ ไว ในพ้นื โครงสรา งอาคาร เพอ่ื เปน ตัวควบคุมอุณหภมู ิ แลว วางระบบพื้นยก (Raised Floor) บนพื้นโครงสรางเพื่อเปนแอรพลนี ัม (Air Plenum) กระจายกระแสอากาศความเรว็ ตํา่ ท่ไี ด รบั การปรบั อณุ หภมู จิ ากพนื้ ชน้ั ลา งขนึ้ มาตามชอ งของพน้ื ยกชนั้ บน ลดความรบกวนของกระแส อากาศตอ ผูใชอากาศซ่ึงอาศยั ใชม วลอุณหภมู ิอาคาร (Building Thermal Mass) เปนองค ประกอบพ้ืนฐานของระบบการปรับความนาสบาย แตขอดอยของระบบคือตองมีคาใชจาย เพิ่มเติมในการเดินทอนํ้าในพ้ืนโครงสรางและโอกาสที่อาจเกิดความผิดพลาด ระบบน้ียัง จําเปน ตองใชพน้ื ช้นั สองซึง่ มีราคาแพง และมคี วามจาํ เปน ของการวางชองทางสําหรบั ระบบ ไฟฟาและระบบอาคารอนื่ ๆ แยกจากแอรพ ลนี ัม (Air Plenum) อีกมาตรการหน่ึงเพ่ือลดการใชพลังงานในเชิงการบริหารจัดการ โดยอาศัยความ เปนวิทยาเขตท่ีมีอาจารยและนักศึกษาอาศัยอยูประจํา (Living-in Campus) เปนเหตุผล ชวยกําหนดเวลาการใชงานอาคารในชวงที่อากาศแวดลอมมีอุณหภูมิตํ่า (Low Ambient Heat) เชน อาจเรมิ่ เขา ใชอาคารไดต ้งั แตเวลาเชาตรู 05.00 น. แลว เวน ชว งการใชพลังงาน หลังจาก 11.00 น. เมือ่ แสงแดดแรงจดั ขนึ้ (ไดเ วลาการใชอ าคารในวันหนึ่งแลว 6 ชั่วโมง) อีกชวงเวลาของการใชอาคารที่มีความตองการระบบปรับอากาศนอยจะเปนเวลาหลัง พระอาทติ ยตกดนิ เมอื่ อุณหภูมิลดตํ่าลงหรือจากประมาณ 19.00–20.00 น. ไปจนเวลาที่ เหน็ สมควร (อาจใชจนถงึ 22.00–24.00 น.) ซ่งึ การใชอ าคารในชว งเวลาคํา่ คนื เหลา นจ้ี ะมี 108 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ขอ พิจารณาดา นความตอ งการใชแสงไฟฟาและการใชพดั ลมเพือ่ ชว ยระบายลดความชน้ื ซง่ึ ตองนํามาเปรียบเทียบกับการใชพลังงานเดินเครื่องปรับอากาศในชวงเวลาท่ีมีอุณหภูมิสูง การออกแบบใชวัสดอุ าคารท่ีไมอมความรอน (Low Thermal Lag) การวางชองเปดอาคารและการควบคุมแมลงรบกวนในชวงเวลากลางคืน ซึ่งมีผล ลดปริมาณการไหลของกระแสอากาศผานชอ งเปด การเพิม่ ชั่วโมงทํางานของเจาหนา ทด่ี แู ล อาคารและรกั ษาความปลอดภยั รวมท้ังความสามารถเปลีย่ นลกั ษณะพฤตกิ รรมความเคยชิน ของมนุษย สวนพื้นท่ีสําหรับการปฏิบัติงานดานอื่น เชนการบริหารจัดการรวมทั้งกิจกรรม การติดตอเก่ียวของกับบุคคลภายนอก คงมีความจําเปนตองเปดใชอยูในชวงเวลาราชการ ปกติ (ตัง้ แต 08.00–17.00 น.) แนวคดิ อกี ประเดน็ หนง่ึ ไมว า จะมกี ารใชอ าคารในยามคาํ่ คนื หรอื ไม คอื แนวทางสาํ หรบั การดูแลรักษาสถานที่ท่ัวไป ซึ่งโดยปกติจะมีการปดประตูหนาตางอาคารทั้งหมดหลังเวลา ราชการตั้งแต 17.00 น. ไปจนถึง 8.00 น. วันรงุ ขนึ้ แตในแงวตั ถปุ ระสงคเพื่อการประหยดั พลังงานอุณหภมู ทิ เ่ี ย็นลงของเวลากลางคืน ควรถกู นําไปใชป ระโยชนใ นการลดระดับอุณหภูมิ ของมวลอาคาร (Building Thermal Mass) การออกแบบจงึ ควรคํานึงถึงความสามารถของ ชอ งเปด ระบายอากาศของอาคารไวโดยไมเปน ปญหาตอ การรกั ษาความปลอดภัย ตลอดจน ใหสามารถปองกันไมใ หฝนสาดเขา สูอาคารผา นทางชอ งเปดรับลมเหลาน้ีได แนวคิดดานการใหแสงสวางในอาคาร การใชพ ลังงานใหแ สงสวางในอาคาร ถือเปน สัดสว นทส่ี าํ คญั มากในการใชพ ลังงาน ของแตล ะอาคารพบวา ในอาคารธุรกิจ รวมถึงอาคารสํานักงาน เชน อาคารศนู ยว ิจัยและ สาธิตการอนรุ กั ษพลังงานในการศกึ ษานี้ มีการใชพ ลงั งานในระบบไฟฟา แสงสวางถงึ 20 % ของการใชพ ลงั งานทงั้ หมดในอาคาร นอกจากน้ี ระบบไฟฟาแสงสวา งนี้ยงั สง เปน ภาระทเ่ี พ่มิ ขนึ้ ในการทําความเย็นของอาคาร ซ่งึ ทาํ ใหใ ชพ ลังงานไฟฟา เพ่มิ เตมิ ในสว นนี้อีก 12 % จากขอ เท็จจรงิ ขา งตน ทาํ ใหการประหยดั พลงั งานในระบบแสงสวา ง เปน สง่ิ ทต่ี อง ใหความสาํ คัญเปนอยา งยงิ่ ในการออกแบบอาคาร ในการออกแบบอาคาร ดงั น้ัน ในการ ออกแบบอาคารศูนยว จิ ัยและสาธติ การอนุรกั ษพ ลงั งาน จงึ ไดใ ชแนวคิด 3 ประการ ในการ ออกแบบทง้ั ตวั สถาปตยกรรม และการเลือกใชระบบแสงสวา งเพ่อื การประหยัดพลังงานใน ระบบแสงสวางอยา งสงู สดุ ดังน้ี - การลดความตองการในการใชแสงสวาง - การนําแสงธรรมชาตมิ าใชใหไ ดมากท่ีสดุ และมีประสทิ ธิภาพมากทส่ี ุด - ในกรณีท่ีตองใชแ สงประดษิ ฐ ใหน าํ มาใชอ ยา งมีประสทิ ธภิ าพมากที่สดุ 109

การลดความตองการในการใชแสงสวาง เปนแนวคดิ พ้ืนฐานที่ใชในการออกแบบ ถงึ แมพลงั งานจะถูกนาํ มาใชไ ดอ ยา งคุมคา เพยี งใดแตถ า ไมส ามารถลดความตอ งการในการใชพ ลงั งานทไ่ี มจ าํ เปน ยอ มสง ผลใหเ กดิ การนํา พลงั งานเหลาน้นั ถกู ใชไ ปอยางเสียเปลา ในการออกแบบอาคาร จึงมแี นวคิดในการลดความ ตองการในการใชแ สงสวางลงโดยอาศยั หลักการตา งๆ ดงั น้ี - หลกั การมองเหน็ ของมนษุ ย ขนาดความแตกตา งกบั สง่ิ รอบขา ง (Contrast) ของสง่ิ ทม่ี องเหน็ นน้ั สง ผลตอ ความ ชดั เจนของการมองเหน็ ของมนษุ ยม าก ดงั นนั้ ในการออกแบบอาคารจงึ ทาํ ใหม องเหน็ สงิ่ หนงึ่ ๆ ไดชัดเจนโดยการขยายขนาดหรือเพิ่มความแตกตางใหมากข้ึน ซ่ึงทําใหลดความตองการใน การใชพลงั งานแสงสวา งในการมองบรเิ วณนั้นๆลง - การจัดวางผงั โดยพิจารณาถึงความตอ งการแสงสวางทแ่ี ทจ รงิ ในแตละสว นของ อาคาร ในการออกแบบแสงสวางเพ่ือการประหยัดพลังงานน้ัน ตองตระหนักวาในแตละ กจิ กรรมนั้น มคี วามตองการแสงสวา งในการดาํ เนินกจิ กรรมไมเ ทาเทยี มกนั การใหแ สงสวา ง มากเกนิ ความจําเปน โดยเฉพาะเม่ือใชแสงประดิษฐเ ปนหลกั ในการใหแสงสวาง อนั จะกอให เกดิ ความสญู เสียดา นพลังงานไปโดยไมจาํ เปน การใชแสงธรรมชาติ แสงสวางจากธรรมชาติ มีคุณภาพมากในแงของความงาม และความแมนยําใน เรือ่ งสี ถึงแมวาอาจจะมปี ญหาบางในเร่อื งของความสมา่ํ เสมอของแสงในชวงเวลาตา งๆ และ ปญหาดานความรอ น แตจากประสทิ ธภิ าพของแสงธรรมชาติ และการที่แสงเหลาน้ีไดม าโดย ไมตองใชทรัพยากรใดๆ จึงสมควรอยางยิ่งที่จะนําแสงธรรมชาติมาใชในอาคารอยางเต็มท่ี จากการศกึ ษาพบวา หากานาํ แสงธรรมชาตเิ ขา มาประสานกับระบบไฟฟาแสงสวางในอาคาร สามารถลดอัตราการใชพ ลังงานไดถึง 50% เพอ่ื นาํ เอาแสงสวางจากธรรมชาติมาใชใ หเตม็ ท่ี แตตองคํานึงถึงการปองกันพลังงานความรอนที่มาจากแสงอาทิตยท่ีจะเขาสูตัวอาคารดวย โดยคํานึงถึงการออกแบบอุปกรณใ นการปองกนั แดด ตลอดจนการใหแ สงสวา งจากธรรมชาติ แบบทางออ ม (Indirect Lighting) ซึง่ จะลดปรมิ าณความรอ นไดม าก การใชแสงประดิษฐ เน่ืองจากความไมแนนอนของแสงสวางจากธรรมชาติและความจําเปนทางดาน ประโยชนใชส อยอาคาร ทําใหก ารนําแสงประดิษฐม าใชในอาคารเปนสิง่ ท่ีหลกี เลยี่ งไมได แต ไดคํานึงถงึ แนวคิดในการใชพ ลังงานใหเ กิดประสิทธิภาพสูงสดุ ซง่ึ ประกอบดวยปจจัยทง้ั ทาง ดา นระบบไฟฟาแสงสวาง และดานสถาปต ยกรรม ไดแ ก ปจ จัยทางดา นระบบไฟฟา แสงสวาง 1. การเลือกใชหลอดไฟที่มีประสิทธิภาพ (Efficacy) สงู ประสิทธิภาพของหลอดไฟ คือ ปรมิ าณแสงสวา งทไี่ ดออกมาเม่อื เทยี บกับพลงั งาน ท่ีใชไป (Light lumen output per watt input: lm/W) หากตัวเลขน้ีสูงก็จะทําให 110 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ประสิทธิภาพของการใชไฟฟาสูงขึ้นการออกแบบแสงสวางอาคารน้ีไดเลือกใชโคมไฟท่ีมีคา เอฟฟเ คซี (Efficacy) สงู เชน หลอดฟลูออเรสเซนตประเภทตา งๆ ซึ่งมเี อฟฟเคซี (Effi- cacy) ตั้งแต 60 lm/W ข้นึ ไป หลอด High Intensity Discharge ประเภทตางๆ ซ่ึงมี เอฟฟเคซี (Efficacy) ต้งั แต 70-180 lm/W งานวจิ ัยนไี้ ดค าํ นึงถงึ ความตอ งการทางดา นคุณภาพของแสงสวางดวย หลอดไฟที่มี เอฟฟเคซี (Efficacy) สงู มักจะมีความแมน ยาํ ของสี (Color Rendition) นอย ซึ่งสามารถ แกไ ขไดด ว ยการเสรมิ ไฟทม่ี คี วามแมน ยาํ ของสดี แี ตเ อฟฟเ คซี (Efficacy)นอ ย เพอื่ ชว ยควบคมุ ความแมน ยาํ ของสใี นองคร วม สาํ หรบั บรเิ วณทต่ี อ งการแสงสวา งทมี่ คี ณุ ภาพของสพี เิ ศษ เชน ในหองประชุม จะมีหลอดไฟชนิด PAR ผสมกับ หลอดไฟ Metal Halide 2. การเลือกใชโคมไฟท่มี ีการกระจายแสงเหมาะสมกบั การใชส อยในแตล ะบรเิ วณ ในบริเวณท่ีตางกันของอาคารจะมีความตองการรูปแบบของแสงสวางที่ตางกัน เชน พ้ืนท่ี ทาํ งานตองการแสงสวางท่ตี กกระทบบนระนาบทางนอนทคี่ วามสงู ประมาณ 75 เซนติเมตร มากเปนพเิ ศษ การวิเคราะหค วามตอ งการเหลา น้ี สงผลตอการเลอื กโคมไฟทีม่ ีการกระจาย แสงสว นใหญไปยงั ตาํ แหนงทตี่ อ งการ ซงึ่ สงผลใหคา Utilization Factor มาก ทาํ ใหเม่ือตดั การกระจายแสงในทิศทางท่ีไมจ ําเปนออกไปไดก ส็ ามารถลดจํานวนวตั ตของหลอดไฟได ชวย ลดอัตราการใชพ ลงั งานไปไดส วนหน่งึ 3. การจัดวางระบบการใหแ สงสวางที่มีความเหมาะสม การจดั ระบบใหแ สงสวางมีหลายประเภทซึง่ เหมาะสมกบั การใชง านทต่ี างกนั และมี การใชพลงั งานท่แี ตกตางกนั ในการออกแบบอาคารศูนยวิจัยและสาธิตการอนุรักษพลงั งาน ไดจ ดั วางระบบการใหแสงสวา งใหเหมาะสมกับการใชสอยของแตล ะบรเิ วณดงั น้ี - ระบบแสงทั่วไป (General Lighting) การจดั เรียงโคมไฟอยา งสมา่ํ เสมอทวั่ ทัง้ บรเิ วณ ทาํ ใหแ สงสวางมคี วามสมาํ่ เสมอ ใชระบบนี้ในสวนทต่ี องมกี ารปรับใชกับประโยชนใชส อยหลายอยาง เชน หองอบรม เปนตน - การใหแสงเฉพาะตาํ แหนง (Localized Lighting) การใหแ สงสวา งภายในอาคารควรมีลกั ษณะการจัดเรยี งโคมไฟตามการใชง าน ทั้งนี้ ระยะหา งระหวา งโคมไฟไมจ าํ เปน ตอ งเทา กนั ขน้ึ อยกู บั ความตอ งการความสวา งของกจิ กรรม ทาํ ใหการใชพ ลงั งานไฟฟา มีประสทิ ธภิ าพมากขึ้นกวา ระบบแสงทวั่ ไป (General Lighting) แตการเปลี่ยนแปลงการใชส อยภายในน้นั ทําไดไมสะดวก เพราะหากยายตําแหนงจะทําให ปริมาณแสงที่ไดรับเปลีย่ นไปดวย โดยไดกําหนดใหใ ชแสงเฉพาะตาํ แหนงในสวนท่ีไมค อยมี การปรบั ตาํ แหนง การใชสอย เชน บริเวณหอ งน้าํ หรือ หอ งเตรียมอาหาร เปน ตน - การใหแ สงเฉพาะงาน (Local Lighting) ในการออกแบบควรเปน ระบบท่ีประกอบดว ยการใหแสงสวา ง 2 ประเภท คือ การ ใหแสงสวา งพน้ื ฐานท่เี รียกวา Ambient Lighting เพอ่ื แสงสวางที่เพยี งพอสําหรับการสญั จร ไปมาอยา งปลอดภัย หรือทาํ กิจกรรมท่ไี มตองการรายละเอียดมากนัก และเสริมดวยการให แสงสวางเฉพาะชน้ิ งานทีเ่ รยี กวา Local Lighting หรอื Task Lighting ในบริเวณท่ีตอ งการ แสงสวางมากเปนพิเศษ โดยนาํ มาใชก บั พน้ื ท่ีสาํ คัญ ของสวนหองประชุม ซึง่ ประกอบดว ย ระบบของโคมไฟตางชนิดที่เหมาะสมกับการใหแสงสวาง ทั้งระดับพื้นฐาน และแสงสวาง เฉพาะบรเิ วณ 111

4. การเลอื กใชร ะบบปด -เปดท่มี ีความเหมาะสม ในการออกแบบอาคารและการกําหนดใชระบบอุปกรณอาคารเปนระบบปด-เปด ไฟฟาที่เหมาะสมจะมีสวนชวยในการประหยัดพลังงานได เชน การควบคุมโดยคํานึงถึง สภาพแสงธรรมชาติภายนอก เมื่อแสงสวางจากภายนอกเขา มาอยางเพยี งพอแลว ระบบจะ ตัดการใชแสงประดิษฐโดยอัตโนมัติ เปนระบบท่ีประสานการทํางานกันระหวางแสงประดิษฐ กับแสงธรรมชาติ ซ่ึงการออกแบบการจัดวางตําแหนงของแสงประดิษฐจะตองสัมพันธกับ ชองเปดเพือ่ รบั แสงธรรมชาตขิ องอาคาร สรุป ขอเสนอดานการวางผังแมบท “มหาวิทยาลัยเขียวสะอาด” ท่ีใชกรณีศึกษาของ มหาวิทยาลัยศิลปากรวิทยาเขตสารสนเทศเพชรบุรี เปนกรณีศึกษา เกิดข้ึนจากการบูรณา การศาสตรตางๆ ท่ีเก่ียวเน่ืองกับการออกแบบวางผังบนฐานของการอนุรักษพลังงาน และ เปน มติ รกับสง่ิ แวดลอ ม เพอื่ ใหผ ังแมบทซึง่ กําหนดแนวทางการใชพน้ื ที่ และการออกแบบ สถาปตยกรรมตางๆ ทจ่ี ะเกดิ ขึน้ ในอนาคตมปี ระสิทธภิ าพตอ การประหยัดพลังงาน และเปน มิตรกับสงิ่ แวดลอมไดอยา งดี เนือ่ งมาจากการออกแบบวางผังและการกอ สรา งวทิ ยาเขตใหม โดยใชห ลักการประหยดั พลงั งานนั้น สามารถทําใหเ กิดประสิทธภิ าพดา นการอนุรกั ษพ ลังงาน ไดมากกวาการปรับปรุงวิทยาเขตและอาคารท่ีมีการกอสรางไปแลว ซ่ึงหากการออกแบบส่ิง กอ สรางท่จี ะเกิดขึ้นในอนาคตใหความสาํ คัญกับผงั แมบท และแนวทางในการออกแบบที่เปน ขอเสนอจากวจิ ัยน้จี ะทาํ ใหเกดิ ความคุมคาและยงั่ ยนื ในระยะยาว 112 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

คณะผูวิจัย (ตําแหนงวิชาการในปจจุบัน) ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ รองศาสตราจารย มาลินี ศรีสุวรรณ ผูชวยศาสตราจารย ปราโมทย ธาราศักด์ิ รองศาสตราจารย ดร. ชัยสิทธิ์ ดานกิตติกุล รองศาสตราจารย ฐิติพัฒน ประทานทรัพย รองศาสตราจารย ดร. พันธุดา พุฒิไพโรจน ผูชวยศาสตราจารย ดร. ภัทรพล เวทยสุภรณ ผูชวยศาสตราจารย ดร. ธารินี รามสูตร ท่ีปรึกษาโครงการวิจัย ศาสตราจารย ดร. ปรีดา วิบูลยสวัสดิ์ ผูทรงคุณวุฒิตรวจสอบโครงการ ศาสตราจารย ดร. สุรพงศ จิระรัตนานนท ท่ีปรึกษาดานแสงธรรมชาติ ศาสตราจารย ดร. สุนทร บุญญาธิการ ที่ปรึกษาดานพลังงาน และการลดอุณหภูมิ ศาสตราจารย ดร. ทนงเกียรติ เกียรติศิริโรจน ที่ปรึกษาดานอุณหภูมิความรอน ศาสตราจารย ดร. เสริม จันทรฉาย ท่ีปรึกษาดานพลังงานแสงอาทิตย ผูชวยศาสตราจารย ดร. พิบูลย จินาวัฒน ท่ีปรึกษาดานวิศวกรรมโยธา นายฉันทฤทธ์ิ วิโรจนศิริ ท่ีปรึกษาดานภูมิสถาปตยกรรม นายมนู คุปตะวินิจ ที่ปรึกษาดานสถาปตยกรรม นายจิโรจน สุทธิอาภา ท่ีปรึกษาดานการวางผังและการวางแผน บริหารจัดการ นายทวีป อัศวแสงทอง ท่ีปรึกษาดานวิศวกรรมไฟฟา นายบุญพงษ กิจวัฒนาชัย ที่ปรึกษาดานวิศวกรรมปรับอากาศ นายสุเมธ แสงอลังการ ที่ปรึกษาดานวิศวกรรมสุขาภิบาล 113

114 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

บทความแสดง ทัศนะความคิด ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ 115

116 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

10 คาํ ถาม กบั ดร.ตรึงใจ บรู ณสมภพ ผุสดี ทิพทัส. (2540). “10 คําถามกับ ดร.ตรึงใจ บูรณสมภพ”. ใน อาษา วารสารสถาปตยกรรม. มีนาคม 2540. กรุงเทพฯ: ยงวราการพิมพ. หนา ท่ี 105-118. 1. กวา จะเปน สถาปนิก: พ้ืนฐานและ การเรยี นรู สมัยท่ีอาจารยตรึงใจยังเปนนิสิตหญิง ท่ีคณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณ มหาวทิ ยาลยั ในชว งพ.ศ.2503-2508 ตลอดจน เมื่อไปศึกษาที่ Pratt Institute สหรฐั อเมรกิ า มีความทรงจําเก่ียวกับสิ่งที่ไดเรียนรูจาก อาจารยผูสอนและความสนใจในเรื่องใดบางนั้น อาจารยเ ลาใหฟ ง วา “อิทธิพลของอาจารยที่สอนสมัย เรียนปริญญาตรีท่ีคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬุ าฯ อาจจะเปน ในดา นปรชั ญาในการออกแบบ ดานความสวยงาม ดานปรัชญาของ Great Architect ซึ่งเรียนอยูในทฤษฎีการออกแบบ อยา ง Less is More อะไรพวกน้ี อาจจะชอบ ทางไทยนิดหนอย ...อาจารยทรงคุณสอนวิชาออกแบบ ตอนป 3 จะเนนเร่ืองการวางอาคารใหถูก ทิศทาง และการกันแดด อาจจะไดจ ากอาจารยบ า ง สว นดา นปรชั ญาการออกแบบน้ันไดจ าก อาจารยกฤษฎา อาจารยส นั ธยา และอาจจะไดไ มรตู ัวจาก History of Architecture แตท่ี ชอบ คอื วชิ าลายไทย” “ตอนเรียนปริญญาโทไปเรยี นสถาปต ยกรรมเมอื งรอ นที่ Pratt Institute ท่ี New York ทเ่ี ลอื กเรียนทาง Tropical Architecture เพราะเหน็ วาเมืองไทยเปน เมอื งรอ น และ เรายงั ไมเ คยเรยี นถงึ รายละเอยี ดมากอ น อาจารยส อนมาบา งเรอื่ งแดดเรอื่ งลม อาคารควรจะ หันใหถูกทิศทาง อานหลังสูตรของ Pratt แลวนาสนใจ เขามีรายละเอียดตางๆ ท่ีเกี่ยวกับ การออกแบบสถาปตยกรรมเมืองรอนโดยเฉพาะและการออกแบบที่เขากับสภาพแวดลอม และลงไปถึงเรื่องการประหยัดพลงั งานดวยก็เลยเลือกเรยี นสาขานี”้ 117

“พอเรยี นจบปรญิ ญาโทกม็ าสอนทม่ี หาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร มหี ลกั สตู รใหไ ปอบรมเรอื่ ง Energy Conscious Building Design ที่อิตาลี การไปอบรมน้ี ทําใหเราลงลึกไปในราย ละเอยี ด” จะเห็นวาพ้ืนฐานความรูที่นิสิตสถาปตยกรรมในรุนน้ันอยางอาจารยตรึงใจไดรับ การถายทอดจากผูสอนในสถาบันการศึกษาในประเทศและท่ีไปไดรับความรูและเพิ่มเติม ประสบการณจากการศึกษาในตางประเทศลวนเปนสวนสนับสนุนในการปฏิบัติหนาท่ี ท้ังใน ดา นการเปน อาจารยผ สู อนในสถาบนั การศกึ ษา และทง้ั ในดา นการปฏบิ ตั วิ ชิ าชพี สถาปต ยกรรม ในชวงเวลาตอๆ มาดว ย 2. บานเราเรียนอะไรกนั จากการไปศกึ ษาดา นสถาปต ยกรรมเมอื งรอ น ทาํ ใหเ หน็ ความสาํ คญั ของการออกแบบ ท่ตี องคํานงึ ถงึ ลมฟาอากาศ และสภาพแวดลอ มของประเทศในแถบรอ นชนื้ อยา งประเทศไทย ดังนั้น เม่ือเขามาทําหนาท่ีเปนอาจารยผูสอนที่คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัย ศลิ ปากรอาจารยต รึงใจจงึ มคี วามต้งั ใจวา “ตอนเราเรียนปรญิ ญาตรี อาจารยผสู อนไมไ ดเ นน ทางดานสถาปต ยกรรมเมอื งรอน อาจารยกส็ อนเปน Basic เปน General กวา งๆ แตเ ราเรยี นปริญญาโททางการออกแบบใน เขตรอ นมาแลว เราอยากจะใหน กั ศกึ ษามคี วามเขา ใจอยา งละเอยี ด เพอื่ จะไดเ หน็ ความสาํ คญั ของการออกแบบตามสภาวะแวดลอม ก็เลยสอนละเอียด โดยเฉพาะในเร่ืองการออกแบบ อปุ กรณก นั แดด หรอื การบงั แดดใหก บั อาคาร ใหน กั ศกึ ษาเขา ใจทศิ ทางของดวงอาทติ ย เขา ใจ วา เวลาไหนมมุ แดดเปนอยา งไร อณุ หภมู เิ ปน อยางไร การออกแบบทําไมตองมคี วามสํานึกใน เร่อื งน้ี เพราะจะชวยประหยัดท้งั คาการกอสราง ทงั้ ประหยดั พลงั งาน จงึ สอนนกั ศกึ ษาอยา ง ละเอียด แตหลกั สูตรใหแ คเทอมเดยี ว จงึ พยายามสอนเทาทจี่ ะสอนได” “การทํางานออกแบบทําใหมปี ระสบการณล งลึก Detail ท่ีจะไปสอนนักศึกษา และ กไ็ ดประสบการณใ นงานทเ่ี ราเคยออกแบบ แตมันก็หนกั พอสมควร” น่ีคือความพยายามในการเรียนการสอนของสถาบันการศึกษาสถาปตยกรรมใน ประเทศไทยซง่ึ เปน ประเทศในเขตรอ น สว นผลผลติ จากการเรียนทมี่ เี น้อื หาท่พี ยายามสราง สํานกึ ในการออกแบบใหคํานงึ ถึงสภาพลมฟา อากาศในประเทศไทยน้นั คงจะพอเห็นตัวอยาง ไดจากอาคารในประเทศไทยโดยเฉพาะในชว ง 10 ปหลัง วา ผอู อกแบบมีจติ สํานกึ ในดานการ ประหยัดพลังงานในอาคารบางหรอื ไมเพยี งใด 118 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ศาสตราจารย เกยี รติคุณ ดร. ตรงึ ใจ บูรณสมภพ ภาพซา ย เมื่อครั้งเปนนสิ ติ ใหม คณะ สถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณ มหาวทิ ยาลัย และภาพขวาเมือ่ สาํ เร็จการศึกษาเปน บณั ฑิตใหม 3. บา นเขาสอนอะไรบา ง ลองมาดวู า ในประเทศสหรฐั อเมรกิ าซง่ึ เปน ประเทศในเขตหนาว แตก ลบั มกี ารเรยี น การสอนออกแบบสถาปต ยกรรมในเขตรอนนนั้ นสอนอะไรบาง เรื่องน้อี าจารยตรึงใจซงึ่ ไปศึก าที่ Pratt Institute ที่ New York ในระดบั ปรญิ ญาโทสาขาสถาปตยกรรมเขตรอ นอาจารย เลา ใหฟงวา “การเรียนสถาปต ยกรรมเมืองรอ นท่สี หรฐั อเมริกา ถงึ แมเขาจะเปนเมืองหนาว แต เขามแี ลบ็ ทดลองทกุ ๆ Location บนพนื้ โลก ทกุ ๆ ละตจิ ดู จะทดลองไดก บั ทกุ สภาพภมู อิ ากาศ หรือสภาพภูมิศสตร ท่ีเมืองนอกเขาสอนละเอียดมาก นอกจากแล็บท่ี Pratt แลว เขายัง เอาผลการทดลองจากทอ่ี นื่ ในอเมรกิ า อยา งทเ่ี ทก็ ซสั ซง่ึ สอนหลกั ทางดา น Environment เอา มาอธบิ ายใหเ ราฟง เอาผลการทดลองมาใหด ถู งึ เขา ใจ เพราะฉะนน้ั จงึ ไมม ปี ญ หาทวี่ า ไปเรยี น เมืองหนาวแลว ทําไมถงึ ออกแบบใหเ มอื งรอนได” “ตอนเรยี นท่ี Pratt หลกั สตู รทสี่ อนเปน แนวคดิ ทน่ี าํ ไปประยกุ ตใ ชไ ดก บั ทกุ ประเทศ เขากแ็ ยกประเภทลมฟา อากาศออกเปน 4 แบบ คอื เขตหนาว เขตอบอนุ เขตหนาวหรอื เขต ผสมรอ นช้ืน และเขตรอ นแหง เราตอ งเรียนหมด พอเรยี นทางดานทดลองแลวกม็ าออกแบบ” 119

ศาสตราจารย เกยี รติคุณ ดร. ตรงึ ใจ บูรณสมภพ เม่ือคร้ังศึกษาตอระดับปรญิ ญาโท สาขาสถาปต ยกรรมเมืองรอน (Tropical Architecture) ณ ประเทศสหรฐั อเมรกิ า “ท่ี Pratt มีดวงอาทิตยจําลอง มีจานเรดารขนาดใหญทั้งหอง ทดสอบกับงาน ออกแบบชองนกั ศกึ ษา เขาใหท าํ หนุ จาํ ลองแลว เอาไปทดสอบกบั ดวงอาทติ ย ซง่ึ สามารถปรบั ไดท กุ ละตจิ ดู ทกุ เวลา เงามมุ ของดวงอาทติ ยจ ะตกลงมาเปนอยา งไร ในทุกๆ ชัว่ โมง ทกุ นาที ทกุ ละตจิ ูด จงึ สามารถทดสอบอุปกรณกันแดดท่อี อกแบบมาวา มปี ระสทิ ธิภาพหรอื ไม หรอื มี แคไ หน ในช่ัวโมงท่ีเราคตอ งการกันแดด” จะเห็นไดวาแมจะเปน “ฝร่ัง” ซึ่งเปนตนกําเนิดของเทคโนโลยีท่ีทันสมัย แตก็มี การนําเทคโนโลยีน้ันมาสนับสนุนการเรียนการสอนเพ่ือใหนักศึกษามีความเขาใจในการ ออกแบบที่จะแกปญ หาเก่ยี วกับสภาพแวดลอ มในแตละทอ งถิน่ ที่อาคารต้งั อยดู วย 4. สถาปนกิ ตางชาต:ิ ผลงานในยุคแรก - บทบาทในยุคปจ จุบัน สถาปนิกตางชาติท่ีเขามามาปฏิบัติวิชาชีพในประเทศไทย ต้ังแตชวงแรกๆ กอน สงครามเวียดนาม ทาํ ใหมีผลงานออกแบบของสถาปนิกตางชาตเิ หลาน้นั อยมู ากพอสมควร ดังที่อาจารยตรึงใจไดถายทอดลักษณะสถาปตยกรรมจากสํานักงานออกแบบของสถาปนิก เลา นใ้ี หฟงวา “ชวงนั้นยังไมมีพระราชบัญญัติวิชาชีพท่ีหามชาวตางประเทศเขามาในประเทศ มี บรษิ ทั ตา งชาตเิ ยอะ บรษิ ทั อเมรกิ นั กม็ หี ลายบรษิ ทั เพราะวา สงครามเวยี ดนาม บรษิ ทั เหลา น้ี ตอ งมาต้ังฐานทัพท่ีอูตะเภา ตอนกอ นไปเรียนท่ี Pratt เคยทํางานอยถู ึง 3 บรษิ ทั ทง้ั บรษิ ัท อเมรกิ นั สวิตเซอรแ ลนด และฝร่งั เศส” 120 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

“บริษัทอินทาเรนเปนของสวิสฯ ผลงานก็มีตึกเอสโซ ตึกเอฟอีซีลิก ตึกแองโกไทย บริษัทน้จี ะ Concern ทางดา นแผงกันแดดอยา งมาก อาจจะเปน จุดหนง่ึ ทีท่ าํ ใหเราเรม่ิ คิดถึง เรอ่ื งการกนั แดด ตกึ ทเ่ี ขาทาํ กนั แดดไดอ ยา งมา เรยี กวา 100 เปอรเ ซนตเ ลย อาจจะกนั มาก เกนิ ไปดว ยซา้ํ เพราะคอ นขา งจะทบึ และบงั ววิ ดว ย ในความคดิ เหน็ โดยสว นตวั แลว คดิ วา มาก เกินไป” “โครงการทตี่ า งชาตเิ ขา มาลงทนุ คงจะหา มยาก เพราะเขาเขา มาเปน เจา ของโครงการ อยา งอาคารประเภทโรงงาน หรอื อสงั หารมิ ทรพั ยท ต่ี า งชาตเิ ขา มาลงทนุ กอ สรา ง แตส ถาปนกิ ไทยควรจะมี Percentage มากกวาสถาปนิกตางชาติเหมือนการถือหุน คือ 51 : 49 เปอรเซนต สถาปนิกไทยถารวมงานกับสถาปนิกตางชาติจะเซ็นแบบอยางเดียว หรือเปน Architect ข้นึ อยกู ับแตละบุคคลมากกวา คิดวาจากจรรยาบรรณในการประกอบวชิ าชพี คง ทาํ ใหสถาปนกิ คนนน้ั คาํ นึงถึงสิง่ ทีถ่ กู ทค่ี วร” “ถา เราจะเปด กวา งเหมอื นตา งประเทศซง่ึ ควรจะเปด เพราะเราเองทาํ งานเมอื งนอก กันเยอะ ถาเขาจะมาทํางานตอ งสอบ License ของไทย ถาทาํ ได ก็คดิ วา จะมไี มกค่ี น ซึ่งจะ เปนเปอรเซนตที่นอ ยมาก ถอื วา เปนส่งิ ทไี่ มน ากลวั แตตอ งผานการสอบ License ของไทย คอื ขอต้ังแตภาคสถาปนิก เหมอื นสอบ AIA ของทโ่ี นน” “ปญ หานค้ี ดิ วา ไมน า หนกั ใจ เพราะเทา ทด่ี แู ลว สถาปนกิ รงุ เทพมหานครฝี ม อื เจา ของ ตอ งเชอื่ ในฝม อื การออกแบบถา สถาปนกิ ฝรง่ั ออกแบบสเู ราไมไ ด เจา ของงานเขากใ็ หเ ราออกแบบ ถาเปนงานที่อาศัย Technology Know How ทเ่ี รายงั ไมร ู เราก็ตองอาศยั เขาเหมอื นกนั ไม นา เปน หวง ไมทราบวา ประมาทไปหรือเปลา ” ศาสตราจารย เกียรตคิ ุณ ดร. ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ ในวันรบั ปรญิ ญาโทดา น Tropical Architecture 121

5. ประสบการณใ นการปฏบิ ตั ิวิชาชพี จากการท่ีอาจารยตรึงใจไดรับทุนจากกระทรวงศึกษาธิการไปศึกษาปริญญาโทใน สาขาสถาปต ยกรรมเขตรอ นทสี่ หรฐั อเมรกิ านนั้ เมอ่ื จบการศกึ ษากลบั มา จงึ ตอ งเขา รบั ราชการ ท่ีมหาวิทยาลัยศิลปากร ตามขอตกลงของการรับทุน ทั้งๆที่โดยสวนตัวแลวอาจารยตรึงใจ ชอบงานอสิ ระ ชอบทํางานดานการออกแบบมากกวา ดงั นัน้ เสน ทางการเปน สถาปนกิ ของา จารยจงึ เรม่ิ ตน จาก “กลบั จากอเมรกิ าก็มงี านออกแบบเล็กๆนอยๆ งานออกแบบสว นตัวทาํ 2 คน กับ คณุ นนท พองานเยอะขึ้นก็ตองมคี นอ่ืนมาชว ยดวยเลยต้งั เปนสํานักงาน ชอ่ื สํานักงานนนท- ตรึงใจ และคณะ เม่ือมีบุคลากรมากขึ้นก็คิดวาควรตั้งเปนบริษัท ก็เลยต้ังเปนบริษัทข้ึนมา โดยจดทะเบยี นเปน บรษิ ทั เมอื่ ประมาณปพ .ศ.2523 ชว งนนั้ มสี าํ นงานสถาปนกิ ในประเทศไทย ประมาณ 50 บรษิ ทั ทข่ี นึ้ ทะเบยี น” “การทํา Interior เริ่มแรกเราออกแบบเองเพราะชอบและสนใจการออกแบบภายใน อยูบาง พองานเยอะก็ตองมี Staff มาชวย เริ่มแรกสถาปนิกเปน Interior Designer รับ นักศกึ ษาซงึ่ จบศลิ ปากรมาชวยทํา Interior ตอ มาจงึ รับมณั ฑนากรเขา มา” “ไดค วามรเู ยอะจากการทาํ โรงแรมโดยเฉพาะคณุ ชวลติ ทงั่ สมั พนั ธ (เจา ของโรงแรม แอมบาสเดอร) งาน Interior ถวาไปจะสําคัญกวาตัวอาคาร เปนหัวใจของโรงแรม คุณ ชวลิตใหค วามรูเยอะ และพาไปดูงานเยอะมาก ทํางานทกุ แหง กจ็ ะไดประสบการณเพิ่มขึ้น” สวนงานออกแบบสถาปตยกรรมท่ไี ปตกอสรา งในตา งประเทศนน้ั อาจารยเ ลา วา “ตอนไปคมุ งานสถานทูตไทยที่ริยาด มีสถาปนิกประจาํ 1 คน สถาปนิก วศิ วกรทุก ระบบ ภูมสิ ถาปตย ก็ตองเดนิ ทางไปหลายหน ไปตรวจรบั งาน” “การกอ สรางใชเวลา 2 ป ชา งก็ใชร วมกนั เปน ชา งฝร่งั เบลเย่ยี ม ซึง่ ทางผูรับเหมา คนไทย Sub Contract รวมกับชางไทย คนงานระดับลางสวนใหญเปนคนไทย ฟลิปปนส เกาหลีบาง แตชางไทยมีฝมือดีกวาเพ่ือน และระบบการกอสรางท่ีน่ันดี วัสดุดี งานเน้ียบ และปราณตี มาก” “เปนงานเดียวในชวี ิตที่ Shop Drawing เสร็จกอนสรา งจรงิ และเปน Scale ใหญ เขียนโดยผรู บั เหมาชาวตางประเทศทั้งหมด คนไทยทําไมได คนที่มาชวยเปนชาวเบลเยย่ี ม ซึ่งเขาจะ Require มาเลยวา Shop Drawing ตองเสรจ็ กอนเพ่อื ให Authority ตรวจ เพราะ ฉะนนั้ งานกอ สรา งจริงจะไมมกี ารแกแบบเลยแมแ ตจ ดุ เดียว” “การท่ีคากอสรางบานปลาย ราคาแพงขึ้นจากที่ประมาณการไว เนื่องมาจากการ เดนิ ทาง การขออนญุ าตแบบหลายคร้งั กฎเกณฑต างๆ ทผ่ี ูร ับเหมาไมไ ดคดิ เผอ่ื ไว คาแรงคน งาน การกินอยูท ีอ่ าจประมาณการผิด งบจะบานปลายมาก แตเ ขากท็ มุ เท เพราะเปนสถาน ทูตไทย” สําหรับเรื่องการบริหารสํานักงาน คุณนนทและอาจารยตรึงใจยึดหลัก ทํางานแต พอตวั ไมอ ยากโดนเบ้ียว สวนจะมีวธิ ีการอยางไรนนั้ อาจารยเปด เผยวา 122 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

“เกีย่ วกบั การบรหิ ารบรษิ ทั มีรายไดเ ลี้ยงตวั เองไดแ นน อน ถา เราไดง านเล็ก ก็ทาํ บริษัทเล็กๆ ถาไดงานใหญบรษิ ัทกข็ ยายขนาดใหญข ้นึ แตเ รากจ็ ะไมขยายใหญจ นเกินตวั คอื ตอ งคดิ ถงึ อนาคตวา ถาเราไมไ ดงานหรืองานนอ ยลง เราจะอยูไ ด เราจะไม Lay Off ไมเ อา พนักงานออกเลย เพราะบริษัทไมเคยสงซองขาวเลยต้ังแตตั้งมา ตอนนี้มีพนักงานอยู 30 กวาคน มสี ถาปนิก 8 คน” “งานสวนใหญเราทาํ ใหคนรจู ัก ตั้งแตตง้ั บริษทั มา โดนเบย้ี วไมเ กนิ 5 ครั้ง นอยมาก คะ ลกู คาก็ไมค อยเปน ปญหาเทา ไร บางงานลูกคาจจู ี้ ถาเรามีเวลาทาํ ใหเขากห็ มดปญหา” “เกี่ยวกบั ระบบการทาํ งาน จะตั้งเปน ระบบท่แี นน อนตายตัวเปน ไปไดยาก เราเคย พยายามทําไปเปนระบบ แตพองานอีกแบบหนึ่ง เราก็เปล่ียนไปอีกระบบ เราก็อยากเปน บรษิ ทั ระดบั International นะคะ แตพ อตง้ั เปน ระบบแลว ไม Work ทาํ แบบงา ยๆ กลบั ดกี วา คอื บางงานทต่ี อ งอาศยั Brainstorm ยกตวั อยา งงานประกวดแบบใช Brainstrom หรอื งาน ที่สาํ คัญกอ็ าจใชระบบน้ี เปนทมี ใหญมหี ลายระดับตงั้ แต Chief Architect, Junior Archi- tect ไลลงไปแตถา เปน งาน Scale เล็ก ก็ใชท ีมเลก็ สถาปนกิ คนเดยี วทาํ หลายอยาง อาจ รวมไปถงึ คมุ งานดว ยซํ้า แตทมี เขยี นแบบเราแยกเดนชัด” “Production” แยกเปน 2 ประเภท คอื Computer กับเขียนมือ เรียก Manual แลว กม็ ี Team Graphic อยใู น Manual คอื Presentation อนั นช้ี ดั เจนไมเ ปลย่ี นไปเปลย่ี นมา คือไมเอา Architect มา Draft แตการปรับระบบตลอดเวลาตามแตลักษณะงาน” เกย่ี วกบั รปู แบบการดาํ เนนิ งานของบรษิ ทั นนท- ตรงึ ใจ สถาปนกิ และนกั วางผงั จาํ กดั ใชวธิ ี “บรษิ ัทมหี ุนสว น (Share Holder) 2 คน (คณุ อากรและคณุ สมศกั ด)ิ์ คงอยากใช เรานานๆ กข็ อเขามาเปน หนุ สว นใหญดว ย แตจะไมเ ขา มายุงกบั การบริหารบริษทั เลย ทั้งคณุ อากร คุณสมศักด์ิ แลวเราก็มีหุนเล็กๆ ใหพนักงานในบริษัทในชื่อผูกอตั้ง เรามี Share Holder ตั้ง 7 คน แตเราขอสิทธ์ิในการบริหาร เราใหหุนเพ่ือแบงผลประโยชน ปนผล งาน สถาปต ยกรรม ถา ไมใ ชส ถาปนกิ บรหิ ารจะทาํ ไดย าก แมก ระทง่ั พรรคพวกในบรษิ ทั ทเี่ ราใหห นุ เรากต็ องขอใหเ รามอี ํานาจในการตัดสินใจ คือ เราไม Mind ทเ่ี ขาจะออกความเปน แตเ ราจะ อยรู อดหรือไม ไมใชดวยคนอ่นื แตม นั อยทู ่เี รา ดงั น้ันตองขอสทิ ธ์ิในการตัดสนิ ใจ เพราะมนั คือความอยรู อด” สว นการรกุ คบื ของสถาปนกิ ตา งชาตทิ อี่ าจจะเขา มาสนั่ สะเทอื นวงการสถาปต ยกรรม ของประเทศ และมีผลตอการไดงานขอบริษัทสถาปนิกไทย หรือไมเพียงใดนั้น ลองมาฟง เรอ่ื งราวกบั การไดง านของบรษิ ทั นนท- ตรงึ ใจ สถาปนกิ และนกั วางผงั จาํ ดั ดใู นคาํ ถามขอ ตอ ไป 123

หอสมุดดนตรีพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัว รชั กาลท่ี 9 124 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

โรงแรมอมิ พีเรียลทองทรายเบย เกาะสมุย จงั หวดั สรุ าษฎรธ านี NT House รา นอาหารท่ปี ระเทศอังกฤษ 125

6. การไดง าน : ถา มฝี ม อื แลว ฝร่ังเขา มาก็ไมกลวั สาํ นกั งาน หรอื บรษิ ทั สถาปนกิ ทป่ี ระกอบวชิ าชพี สถาปต ยกรรมในประเทศไทย สว น ใหญมีวธิ ไี ดงานไมแตกตา งกนั เทา ใดนัก ความเปนเพ่ือน และการรูจักกันเปนสวนตัว ลวนเปนเหตุผลสําคัญท่ีทําใหเขาของ อาคาร หรอื เจา ของโครงการมอบความไวว างใจใหสถาปนิกออกแบบให สําหรบั บรษิ ทั นนท- ตรึงใจ สถาปนิกและนักวางผัง จํากัด มีโอกาสไดงานออกแบบโดยวิธีใดน้ัน อาจารยตรึงใจ เผยวา “การไดงานเริ่มแรกมาจากคนรจู กั และเพ่ือนๆท้ังนั้น แลวเมอ่ื มีผลงานออกมาแลว ก็ จะมีคนท่ไี มร จู ักบาง ตอนหลังกม็ คี นจากคนไมร จู กั ชวงหลังก็ไดจากงานประกวดแบบบา ง” “จากการประกวดแบบบา นประหยดั คากอ สรา ง ทาํ ใหไ ดง านมาเยอะ แตเปน บาน ราคาถูกทง้ั หมด เหนื่อยมาก ทาํ แลวไมไดกาํ ไร เพราะวา หลงั ละ 4 หมืน่ บานราคา 4 หมื่น บาทเองในตอนนัน้ ไคุมงานและทําทกุ อยา งเหน่ือย” “งานออกแบบบา นประหยดั ราคาคา กอ สรา ง ทาํ ใหไ ดล กู คา กลุมที่มีรายไดป านกลางท่ี เรม่ิ จะมีบานของตัวเอง และยงั ไมมีงบคากอ สรา งสงู ๆ” สว นการเรมิ่ ตน ของการทาํ งานออกแบบและงานแรกทไ่ี ดร บั นน้ั อาจารยต รงึ ใจทบทวน ความหลังใหฟงวา “บริษัทนี้เกิดจากการออกแบบโรงแรมแอมบาสเดอร คือ เริ่มดวยการ ทํา Interior ของโรงแรมแอมบาสเดอรทัง้ หมด นอกจาก Interior แลว คณุ นนทยังชว ย บริหารงานกอสรา งดว ย ตอ งใชบุคลากรเยอะ กเ็ ลยตอ งมี Staff จึงมาตั้งบรษิ ัทอยใู กลๆแอม บาสเดอร อันน้ีเปนจุดเริ่มตน พอทําแอมบาสเดอรเสร็จคุณอากรคงจะไดเห็นผลงานก็เลย ใหไปทําที่อิมพีเรียลวิทยุ เสร็จโรงแรมนี้ก็ไปทํา Interior ของโรงแรมบางกอกพาเลสตรง ศูนยการคาเมโทร” รานอาหารของคุณอากรที่ลอนดอน อังกฤษ เราก็ทํา เปนการนําอาคารเกามา Renovate ใหม นอกจากน้ันก็มีรา นอาหารไทยในอินโดนีเซียดวย เจาของเปนคนอนิ โดนเี ซยี “คณุ นนทเ ปน คนคอ นขา งกวา งขวาง ทง้ั ญาตโิ ยม ละสงั คมนกั เรยี นเกา วชริ าวธุ หรอื กลมุ นักดนตรีก็จะแนะนาํ ลูกคา ให อยางโณงแรมแอมบาสเดอร คณุ แมนรตั น เปนผแู นะนํา” จากประสบการณข องกลมุ สถาปนกิ ไทยในการหางาน ถา หามฝี ม อื หรอื มผี ลงานทม่ี ี คณุ ภาพ ไมส รางปญหาใหกับลกู คา ตลอดจนเปนคนท่ีรจู ักรูใจกนั อยูแ ลว สถาปนกิ ตางชาตกิ ็ คงจะเปน คแู ขงท่ไี มนากลวั เทาใดนัก 126 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

โรงแรมอมิ พีเรียลสมยุ หาดเฉวง จงั หวดั สรุ าษฎรธานี 127

7. การประกวดแบบ : อยากใหโ ปรงใส ไมต องใชเ สน การไดง านอกี วธิ หี นง่ึ ของสถาปนกิ คอื การประกวดแบบ ซง่ึ ในความคดิ ของสถาปนกิ โดยท่วั ไป ถอื วาเปน เรอื่ งทีต่ อ งวดั ดวงกนั เนอ่ื งจากหลักเกณฑแ ละวธิ กี ารประดวกแบบท่ีมกั จดั ขน้ึ ในประเทศของเรา ยงั ไมเ ปน มาตรฐานเดยี วกนั ในการประกวดแตล ะครง้ั สาํ หรบั ประสบ การณเ ก่ยี วกับการประกวดแบบของอาจารยตรึงใจเปน อยางไรน้นั อาจารยเลาวา “เรอ่ื งการประกวดแบบ อยากใหโ ปรง ใส ไมม เี สน สาย งานทส่ี าํ คญั ควรประกวดแบบ ใหไ ดง านทด่ี ี เปน หนา เปนตาของประเทศ ใหม กี ารประกวดที่รัดกุมขน้ึ แ่ตการประกวดซ่งึ ไม คอยเปดเผยกย็ งั มคี วามหละหลวมอยู เขาคงไมท มุ ทําขอ กาํ หนดความตองการ (T.O.R. : Term of Reference) เพราะตอ งเสียเวลาและคาใชจา ยสูง” “ในเรอ่ื งการประกวดแบบจะทมุ เท และมนั กจ็ ะหนกั กจ็ ะมกี ระทรวงการตา งประเทศ แลว กม็ ธี นาคารแหง ประเทศไทย สาขาเชยี งใหมซ่งึ กําลังทุมเทประชมุ กันทุกวนั นอกนน้ั ประ กวดใหญๆ ก็ไมเคยเคยแตประกด Concept เฉยๆ ไมตองออกแบบ ซึ่งเราก็ไมเคยไดสักที เพราะการประกวดทีไ่ มเปดเผย คดิ วา เขาคงมตี ัวอยูแลว เรากอ็ ยากประกวดเพราะเปน งานท่ี สนใจ” “การประกวดแบบบานทมี่ กี ารประหยดั พลังงาน (ประมาณป 2515) ตอนไปเรนี ปริญญาโทเขาสอนเร่ือง Modular Coordination ทําใหเกิดความสนใจ ก็เลยใชหลักของ Modular Coordination หรอื ระบบประสานทางพกิ ดั ซง่ึ มบี รษิ ทั ปนู ซเี มนตไ ทยรว มกบั สมาคม สถาปนกิ สยามฯ จัดประกวดไดร างวัลที่ 3 กับรางวลั ชมเชย เราเนนดา น Engineering มาก เกินไป สรางเปนอาคารจริง ขนาดเทาจริง 1:1” “การออกแบบเนนเรื่องระบบประสานทางพิกัด ตอนนั้นยังไมมีระบ Prefabrica- tion ท่อี น่ื มแี ลว แตเมอื งไทยยงั ไมเ ปน ทน่ี ิยม เรากใ็ ชว สั ดทุ ม่ี อี ยูในทอ งตลาดท่ีมีราคาถกู คอื กระเบอื้ งกระดาษ ซง่ึ มขี นาด 4”x6” แลว ก็ใชเครา Grid 60 cm. ตอ งมาปรบั ใหไ ดพ อดกี ัน แลว ใชไ มอ ดซงึ่ มขี นาดเทา กนั ใชร ะบบกง่ึ สาํ เรจ็ รปู แลว ใหโ ครงสรา งทส่ี ามารถยกได คอื ตอมอ สาํ เร็จรปู ใชเ สาทีเ่ ปน Frame คือ ใชไมชนิ้ สวนเล็ก 2 อนั มาทําเปน Frame คือ ใสเสรมิ ตรง กลาง ซ่ึงแข็งแรงเหมอื นกับเสาทีเ่ ปนไมต นั เนือ้ แขง็ ” สําหรับการประกวดแบบอาคารท่ีกอสรางในตางประเทศที่ทําใหอาจารยตรึงใจไดมี โอกาสนาํ ความรจู ากการศกึ ษาสถาปต ยกรรมเมอื งรอ ในตา งประเทศมาใชน น้ั อาจารยช แ้ี จงวา “งานประกวดแบบสถานทูตไทยที่กรุงริยาดน่ีเปนงานประกวดท่ีทําเฉพาะที่เมือง ไทยโดยสถาปนิกไทย เปนงานของรัฐบาลโดยกระทรวงการตางประเทศของไทย แตวาใช กฎหมายของริยาด” “บังเอิญเปนงานที่ริยาดนั้น สอดคลองกับที่เราเคยเรียนมาสมัยที่ Pratt ซึ่งเปน เมอื งรอนแหง สถาปตยกรรมในเมืองรอนแหง จงึ คิดวางานนีเ้ หมาะมาก อยางไรก็ประกวด แนน อน กไ็ มเ คยมโี อกาสไดอ อกแบบในเมอื งรอ นแหง เลย เราไดแ ตอ อกแบบรอ นชน้ื ทเี่ มอื งไทย ก็เลยทุมเททําการทําลองหลายๆ อยาง เก่ียวกับการออกแบบในงานประกวดน้ี” 128 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ตั้งแตประกวดแบบมารูสึกโปรแกรมของริยาด T.O.R จะเยอะสุด เปนเลมใหญ ตองอานชนิดละเอียดมาก เพราะ Regulation ของซาอุดิอาระเบียนี่ อเมริกันเปนคนวาง ละเอียดมาก ตั้งแตผังเมืองลงไปจนถึง Landscape ยังนึกอยากใหเมืองไทยมีการออก กฎหมาย Building Code หรือ Regulation ตางๆ ใหมัน Concern ไปถึงสวนของเมือง ในเร่ืองของผังเมอื ง ในเรื่องของจนิ ตภาพ (Image) คือ ไมใ ขมองอาคารหลงั เดยี ว ตอ งมอง ท้ังยานทั้งกลุม แลวลงไปถึง Landscape วาจะตองปลูกตนไมอยางไร เขาจะกําหนด ละเอียดมาก แมกระทั่งการรดนํ้าตนไม เพราะเมืองเขาน้ํานอย แตละวันจะใชปริมาณน้ํา ในการรดตนไมเทาไหร กําหนดชนิดตน ไม สนยืน่ ของ Canopy เทาไหร ความกวาง ความ สูง ตอ งระบุหมดเลย ตอ งทาํ ตามน้นั หมด การ Set Back ของอาคาร ทางเขาอาคาร เหลา นมี้ ขี อกําหนดไวหมด ละเอียดมาก “เทศบัญญัติตองทําตามของเขา เขาละเอียดมากแมกระทั่งท่ีจอดรถ ถาเปน Of- fice จะจอดชิด Office ไมได ตองหางอยา งนอ ย 10 เมตร ซึ่งทาํ ใหสภาพแวดลอ มของบา น เมืองเขาพฒั นาดขี นึ้ โดยเฉพาะยา น Diplomatic Quarter นี้สวยมาก อยูในทะเลทราย แลวสามารถสรางออกมาดวยสวยงาม ตอนประกวดไมไดไปดู Site กอน แตมีผังใหดู อยางละเอยี ด โดยเฉพาะผงั Contour” สวนผลการตัดสินงานประกวดสถานทูตไทยท่ีกรุงริยาดนี้ เปนไปตามความคาด หมายของอาจารยหรอื ไมลองมาฟงความเห็นจากอาจารยด ู “ตอนคณะกรรมการตดั สนิ ประกวดแบบเปน คนไทย เปน ตวั แทนของสถานทตู ของ สมาคมสถาปนิกฯ รวมทั้งผูแทนจากวิศวกรรมสถาน ผูแทนจากกรมโยธา ผูแทนจาก สถาบันการศึกษาสถาปตยกรรม และผูแทนกระทรวงการตางประเทศ เปน ตน ” “คิดวาชนะการประกวดแบบนั้น เพราะคนความาเยอะ ทําใหเงานของเราชัดเจน คือมันเดนกวาคนอ่ืน อีกอยางคดิ วาเปนรปู แบบดวยเพราะงานนต้ี ง้ั ใจทํามาก พยายามคิด ทงั้ รูปแบบ ทงั้ ดา น Function คิดอยางละเอยี ด เพราะงานประกวดตองแขง ขนั ตอ งคดิ มาก เขาใจวา กรรมการคงชอบรูปแบบดว ย” “ตอนทาํ แบบไมไ ดไ ปดอู าคารทรี่ ยิ าด แตเ ขามรี ปู ถา ยใหเ ราดู แตต อนเรยี นท่ี Pratt ก็มตี ัวอยางใหดูเยอะ” “ทีมอ่นื ทสี่ ง ประกวดแบบ ไมม ีใครเรียนมาทาง Tropical Architectute พอเร่มิ งานกห็ วังเลยวา ตอ งไดแ น” 129

บน : สถานเอกอคั รราชทูต ณ กรงุ พนมเปญ กมั พูชา กลาง: สถานเอกอคั รราชทตู สงิ คโปร ลาง: สถานเอกอคั รราชทตู ณ กรงุ จารก าตา อนิ โดนเี ซยี 130 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

สถานเอกอคั รราชทตู ณ กรงุ ริยาด ประเทศซาอดุ ิอาระเบีย 131

8. ประหยัดพลังงาน : แนวคิด และการนําไปใช จากการท่ีมีพื้นฐานการศึกษาทางดานสถาปตยกรรมเขตรอน ทําใหอาจารยตรึง ใจมีแนวคิดในการออกแบบที่คาํ นึงถงึ การประหยัดพลังงานในอาคาร และมโี อกาสนําไปใชใ น อาคารจรงิ ดังทีอ่ าจารยใ หความเห็นวา “เร่ืองประหยัดพลังงานนี้อาจจะยังไมมีคนพูดถึง เพราะน้ํามันยังถูก คาไฟฟาก็ยัง คงถกู คนอนื่ กเ็ ลยยงั ไมค อ ยสนใจในเรอื่ งนี ถา เนน เรอ่ื งการกนั แดดมาก อาคารอาจจะดอ ย ดา นความสวยงามลงไป การประกวดแบบกเ็ หมอื นกนั พอเราคดิ เรอื่ งการประสานพกิ ดั มาก ความสวยงามก็ดอยลงไป สถาปนิกกอ็ ยากจะมีผลงานทส่ี วยงาม” “วชิ าออกแบบตอ งเอาหลกั การของสถาปต ยกรรมเมืองรอนไปใช ไมถึงกับคาํ นวณ เพราะเสียเวลามาก นอ ยคนจะสนใจในเรอ่ื งนีจ้ ริงๆ” “ทเ่ี ราทาํ จรงิ ๆ อยา งเรอื่ ง Ventiation Flow ทกุ หลงั เนน บงั แดด Orientation สําคัญ มาก เนนมากเรื่องตนไม Space การบังแดด รมเงา ถาเปน NT House เราจะใชวิธี Stack Ventilation คอื ดดู ลมชน้ั ลา งขนึ้ ไปสชู น้ั บน เพราะฉะนน้ั จะไดล มหมดทกุ ชน้ั และเนน ธรรมชาติ โดยเอาตนไมข นึ้ ไปไวท ุกชัน้ เลย ไมเพยี งแตท่ีชั้นลา ง Lobby เทา นน้ั ” “ตนใหญอยางไทน ก็ทํา Space สําหรับตนไมไว เตรียมพ้ืนสําหรับนํ้าหยดได จะ เนนเร่อื งหลักการทาง Tropical Architecture ไปพรอมกันกับรูปแบบหนาตาอาคาร ถา ประหยดั พลงั งานมากแลว หนา ตาไมส วยกต็ อ งลดประหยดั พลงั งานลงไปหนอ ย เราทาํ อาคาร จริงๆคือท่ี AIT เขาเรียกวาเปน Solar Demostration House อยูใน Energy & Technol- ogy Park สรางเสร็จมาหลายปแลว ฝรั่งใชตลอด อาคารหลังนี้ไมตองใช Air-Condition ไมตองใชไฟฟา คอื เปน การประหยดั ครบวงจร ท้ังตวั อาคารและระบบอาคาร” “เจา ของานคือ AIT มี Professor เปน ชาวฝรงั่ เศส เราไปเรยี นที่ฝรง่ั เศส ก็ใหเ รา มาทําทีจ่ รงิ เปนบา นหลงั เล็กๆ ใหงบมาแสนเดยี ว เรากเ็ รยี ไรจากบรษิ ัทปนู ซเี มนตไทย บริษทั กระจกไทยอาซาฮี บริษทั ไมโครไฟเบอร เอาวัสดุมาเปนงานวิจัยได ก็ไดแตตัวโครงบาน ไม เหลก็ ปนู สว นงานระบบทงั้ หมดทางฝรง่ั เศสใหท นุ คอื ระบบ Soloar Energy ใหท นุ มาทาํ Techonology ของเขา พืน้ ท่ปี ระมาณ 4x7 ตารางเมตร มีระเบยี งออกมาหนอ ย ใช Form ของไทยพ้ืนถ่ินซึ่งบานไทยระบบ Environment ก็ดีอยูแลว เหมือน Design with Climate มี Ventilation มีการกันแดด ใชลกั ษณะอาคารพ้นื ถน่ิ เลย” ถาผูออกแบบอาคารในประเทศเรานําแนวคิดเก่ียวกับการประหยัดพลังงานใน อาคารไปใชจริงกันมากขึ้น คงจะชวยประหยดั คา กระแสไฟฟาในอาคารลงไดม าก และยงั จะ ชวยใหผูใชอาคารมีความสขุ ในการอยูอาศัย หรอื ทํางานในอาคารนัน้ ๆ ดวย 132 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

9. แนวคิดในการออกแบบ : ธรรมชาตขิ องวัสดแุ ละสภาพแวดลอ ม งานออกแบบของบรษิ ทั นนท- ตรงึ ใจ สถาปนกิ และนกั วางผงั จาํ กดั มแี นวคดิ ในการ ออกแบบทเ่ี นน ทางดา นใดเปน หลกั นน้ั อาจารยต รงึ ใจใหค วามเหน็ วา นอกเหนอื จากกจิ กรรม และการใชง านของแตล ะอาคาร และการประหยดั พลงั งานของอาคารแลว ยงั มอี กี 2 ประเดน็ ทคี่ าํ นงึ ถึงอยูเ สมอ คอื “เราพยายามใหเหน็ ธรรมชาติของวสั ดุ ทงั้ งานภายนอกและงานภายใน งานตกแตง ภายในบริษัทจะเนนเร่ืองธรรมชาติของไม ธรรมชาติของเหล็ก ธรรมชาติของหิน อาจจะ เปนเพราะตอนเรียนมามีอาจารยบางทาน เชน อาจารยแสงอรุณ เนนเสมอาควรจะมีสัจจะ ในเรื่องความงามท่ีเปนสจั จะของวสั ดุ กอสราง” “อีกสวนหนึ่งเราจะเนนในเร่ืองของธรรมชาติแวดลอม อาคารที่เราทําจะไมคอย ทึบ ไมคอย Mass ตันๆ จะคอ นไปทางโปรง มากกวา อาจจะทาํ ใหด อยในเร่อื งการเลน Mass ไปนดิ เพราะบังเอิญไปเก่ียวขอ งในเรอ่ื ง Ventilation อะไรมากไปหนอย บางครงั้ เราก็ตอง ยอมใหแดดเขา เหมอื นกนั เพราะบางทีดูแลว การบังแดดมนั ทาํ ลาย Form มาก แตจะไมเ คย เลน Curtain Wall ท้งั หลงั แมจะเปน ตึกสงู ก็ตาม จะตอ งมผี นังท่เี ปน Solid โดยเฉพาะทิศ ตะวนั ตก และทิศตะวนั ออก ก็เลยทําใหด ไู มค อย Hi-Tech เทา ไร” เปนแนวคิดทไ่ี ดแรงบันดาลใจ และถายทอดมาจากอาจารยผูสอนนัน่ เอง 10. ผลงานออกแบบ : ออกแบบโรงแรมตอ งมปี ระสบการณ นอกเหนือจากงานประเภทที่พักอาศัย และงานตกแตงภายในแลว งานประเภท โรงแรมเปนงานทบี่ รษิ ทั นนท-ตรึงใจ สถาปนิกและนักวางผงั จาํ กัด มีประสบการณคอ นขา ง มากกวา อาคารประเภทอนื่ ๆ ตงั้ แตโ รงแรมแอมบาสเดอร ตอ มาเปน โรงแรมในเครอื อมิ พเี รยี ล ไมวาจะเปนโรงแรมธารา โรงแรมอิมพีเรีลลท่ีถนนวิทยุ โรงแรมอิมพีเรียลสมุย และโรงแรม อิมพีเรียลทองทราย โรงแรมเรือสมุย และโรงแรมอิมพีเรียลควีนสปารค เปนตน ดังท่ี อาจารยต รงึ ใจถายทอดปรัชญาในการออกแบบอาคารประเภทโรงแรมไวว า “งานโรงแรมมปี รชั ญาของมนั โดยเฉพาะคนทคี่ ลกุ คลกี บั งานโรงแรมจะมคี วามเขา ใจ งานโรงแรมลึกซง้ึ ถาเทยี บกบั สถาปนกิ ใหมๆแลว จะเขาใจเรอื่ งงานโรงแรมนอ ยกวาเจา ของ ใหมๆ กต็ อ งฟง เขา วา เขามีปรชั ญาอะไร เพราะการออกแบบโรงแรมไมใ ชอ าคารปกติ แตเปน อาคารซ่ึงตอนรับคนมาก และดึงดูดใหคนมาใช เขามาแลวติดใจ บางทีหรูเกินไปก็กลับไมดี มนั เก่ียวกบั ดา น Marketing รสู ึก Marketing จะนาํ หนา มากอนเราการออกแบบ” “ยกตัวอยาง Concept ของการทํา coffee Shop แบบเปด จะเห็นวา Interior Coffee Shop เปดใหคนเดินผาน เพ่ือเปน การเรียกใหค นเขาไปน่ัง น่ังแลวไมร ูส ึกอึดอดั งา ย ตอ การเขาไปน่ัง Coffee Shop ตองเปด และใกลกับ Lobby” การออกแบบโรงแรมในตางจงั หวดั ก็ตา งจากโรงแรมในกรงุ เทพมหานคร นอกจาก ธรรมชาตจิ ะเขา มามีสว นกําหนดแลว การสรางแปลกใหมกท็ าํ ใหงานนาสนใจขน้ึ ดว ย 133

“งานออกแบบโรงแรมอิมพีเรียลสมุยน้ี เจาของมีสวนรวมดวยเรื่อง Concept อมิ พเี รียลสมยุ ทีห่ าดเฉวง เจาของอยากไดอะไรทแี่ ปลกไปจากโรงแรมรีสอรทท้ังหลาในเมอื ง ไทย ใหออกไปทางฝร่ังเหนอยๆ ออกไปทางเมดิเตอรเรเนียน ก็เลยทํา Style นี้ เรียกวา เจาของมีสวน สําหรับโรงแรมเรือท่ีสมุย คุณสมศักด์ินองชายคุณอากรบอกวา อยากดอะไร ที่แปลกไปอีก โรงแรมนต้ี อ งการอะไรไมเ หมือนคนอ่นื กบ็ อกวาใหล องทาํ เปน เรือ อนั น้ีก็ไมใ ช Idea ของเรา” “เลยไปซื้อเอ้ียมจุนเกามาหลายลํา เปนไมสัก ซื้อมาจากหลายแหง ตอนซื้อที่ดิน เราหา Location ให การออกแบบขึน้ กับสภาพภูมิประเทศ เราตอ งเปนคนไปหา Location ให” “ตอนสรา งทส่ี มยุ ยงั ไมม กี ฎเรอ่ื งความสงู และระยะหา งจากนาํ้ ทะเล เราเปน คนกาํ หนด เองวา ความสูงของอาคารไมควรเกนิ ยอดมะพราว เพราะเปน Hotel Type อันแรกทไ่ี ปสราง ที่นั่น” “โรงแรมอมิ พเี รียลทอ งทราย” เริ่มสรางใกลเคยี งกัน แตเ นอ่ื งจากเปน โครงการพ้นื ที่ ใหญม ากจึงเสรจ็ ทีหลัง มีลักษณะเปนบาน ทําแบบบังกาโล รวมกันคิด ไปกินไปนอนที่ Site โดยเแพาะสถาปนกิ ทเี่ ปน ผชู าย เรยี กวา ไปนอนกบั ทรายสมั ผสั ธรรมชาตจิ รงิ ๆ กอ นออกแบบ” “โรงแรมอมิ พเี รยี ล ควนี สปารค ตอนท่อี อกแบบจนกระทัง่ ขออนุญาตแลว ยังไมมี สวนเบญจสิริเลย จนกระท่ังตอกเข็มเสร็จ จึงรูวามีสวนมาติดอยูทางดานหลังโรงแรม ซ่ึง ออกแบบเปนท่ีจอดรถไวดานนั้นแลว แกแ บบกไ็ มได เพราะวากรงุ เทพมหานครอนุญาตแลว แกไ ดเ ฉพาะภายใน คือ ช้ัน Lobby ทเ่ี ปน Coffee Ship ใหหนั ออกสูส วน แต Parking แกไ่ ได แตอยางไรก็ตาม หองพักแขกก็ไดเห็นวิว แตช้ัน Podium ก็นาเสียดาย คือ ไมไดเอา Function Room เชนหอง Private หองเลี้ยงรับรอง ที่ควรจะเห็นวิวออกมาทางดานสวน เบญจสิริ” นอกจากน้ัน อาจารยตรึงใจยังมีประสบการณในการออกแบบอาคารในเขตรอน แหงของประเทศในตะวนั ออกกลาง อยางประเทศซาอดุ ิอาระเบีย ดงั ท่อี าจารยเ ลาใหฟ งวา “อาคารสถานทูตไทยท่ีกรุงริยาดน้ีใชงานไปหลายปแลว คือ เสร็จตั้งแตป 2531 พอเราทาํ งานเสรจ็ ก็ไมมโี อกาสไปดเู ลย เพะ่ี เขาไมใ หเราเขา ประเทศแลว เขาไมใ หเราถายรปู ไมมีโอกาสถายรูปดๆี เกบ็ ไว แตทางกระทรวงก็พอใจในงานน้ี” “กฎพเิ ศษทีเ่ ก่ียวกบั ศาสนาอิสลามีมาก เชน สว มหนั หนาไปทางเมกกะไมได ซึ่งอยู ใน Regulation ตอ ง Assigm ใหค นอา น Regulation โดยเฉพาะ 1 คน โดยไมตอ งทํางาน อยางอ่ืนเลย มาน่ังเชคแบบวาถูกตองตามกฎหรือเปลา ทุกอยางตองทําตามกฎเกณฑเขา หมด เพราะฉะนัน้ ภายนอกจงึ เลน อะไรทอี่ อกเปนไทยมากไมไ ด แตเ รากด็ งึ Detail ออกมา นดิ หนอย” “ทางดาน Interior เราตองเขียนใหเสร็จกอนสราง เราทํา Interior ท้ังหมด ทั้ง ครภุ ณั ฑดวย เพราะเปน งานราชการ ครุภัณฑต า งๆ พวกเฟอรนเิ จอรตางๆ สงจากเมอื งไทย ไปประกอบท่ีโนน ” 134 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

โรงแรมอมิ พเี รียลควนี สปารค “วัสดุกอสรางที่ใชริยาด ใชอยางเดียว คือ ใชหินออนจากอิตาลี เพราะคุณภาพดี กวาของไทย เน้ือที่ขางใน พวกพื้น ผนัง ฝา เพดาน ใชจากทางโนน (ริยาด) ขนไปไมคุม วสั ดขุ องเขาพวกปูนฉาบท่ีเปนซเี มนตข าว หินเปน หนิ อติ าลี วัสดุอื่นก็ไมม อี ะไร” “สถานทูตไทยท่ีริยาดเม่ือสรางเสร็จ คากอสรางประมาณรอยกวาลานนิดหนอย คิดเฉลี่ยแลวก็ประมาณ 30,000 บาท/ตารางเมตร รวม Interior ดวย รวมทง้ั นระบบและ Landscape” “ตนไมท ่ใี ชเปนตน ไมพ ื้นถ่นิ ใชปาลมเปนสวนใหญ มีตน ไมไ ทยบาง เชน ตน ยีโ่ ถ ซึ่ง คุณรกั เกียรติ กาญจนาสกลุ ซึง่ เปน Landscpae Designer กห็ อบไปจากเมอื งไทย ลักษณะ ดินทร่ี ยิ าดเปน ทรายละเอียดเปน แปง ถา นํา้ ถงึ ทรายชนดิ นจ้ี ะมีปุยอยใู นเน้อื ทราย เปนทราย ขาวละเอยี ดๆ ตน ไมไ ทยเยอะเหมอื นกนั มผี ากกรอง เฟอ งฟา เขา ใจวา อาจจะมเี ขาไปทาํ Nursery เลย คือ กอนท่ีเราจะสรางอาคารไดขอที่สถานทูต คือ บานอุปทูตสําหรับทํา Nursery สําหรบั ตน ไม แตตนไมใหญต องซ้อื จากเขา พวกปาลม อนิ ทผาลมั ” “แตล ะงาน มีแนวความคิดไมเ หมือนกัน แลว แตเ จา ของงาน บางทีขึน้ อยูกับลมฟา อากาศ” จะเหน็ ไดวา อาจารยต รงึ ใจมีโอกาสนําความรทู ีเ่ รยี นมาและประสบการณทผี่ านมา รวบรวมมาใชในการประกอบวิชาชีพสถาปตยกรรมซ่ึงถือเปนหนาที่และจริยธรรมสถาปนิกที่ ดอี ันจะชว ยจรรโลงวชิ าชีพนีใ้ หเปนที่ยอมรบั ของสังคมได 135

136 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

มุมมองนักวิชาการและวชิ าชพี ดร.ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ ธิดา มหาเปารยะ บรมานันท (บรรณาธกิ าร). (2540). “มุมมองนักวชิ าการและวชิ าชพี รศ.ดร.ตรึงใจ บรู ณสมภพ” ใน อาษาวารสารสถาปตยกรรม. พฤศจกิ ายน 2540. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพ โวยาจ จํากดั . หนาท่ี 76-77. 1. ในฐานะทม่ี ปี ระสบการณก ารบรหิ ารทางดา นวชิ าการและวชิ าชพี ปญ หาทาง เศรษฐกจิ ขนาดนม้ี ผี ลกระทบกับสาํ นักงานของอาจารยแ ละสถาปนกิ อยางไร กอนอ่ืนจะขอเลาถึงการทํางานในอดีต เพราะขณะน้ีมีภาระงานราชการ จึงไดมอบ ใหสถาปนิกอาวุโสหลายทานในสาํ นกั งานดูแล รวมท้ังคณุ นนทก ็ชว ยดูแลเต็มท่ี ผลกระทบในการทํางานสถาปตยกรรมมีมาก อาทิเชน งานท่ีออกแบบเสร็จไมได กอ สรา งหรอื ระงับการออกแบบบางโครงการกม็ ี แตส ํานักงานเราเปน สาํ นักงานขนาดกลางที่ เรม่ิ ตน มาชา ๆอยา งคอ ยเปน คอ ยไป จนมขี นาดทไี่ มใ หญเ กนิ ไป เนอื่ งจากมขี อ จาํ กดั อยา งหนงึ่ วา อยากจะทํางานทส่ี ามารถดูแลไดดว ยตนเองในเวลาที่เหลือจากการทาํ งานท่มี หาวทิ ยาลัย ซ่ึงเปนงานประจําและตองใชเวลามากอยูแลว สํานักงานเราจึงเริ่มตนจากมีสถาปนิกเพียง 2 คน แลว ขยายบคุ ลากรเพ่มิ ขน้ึ เรอ่ื ยๆตามจํานวนงานท่เี ขา มาในสํานักงานจนถึงประมาณ 40 ถึง 50 คนในชวงท่ีเศรษฐกิจดีและคุมขนาดน้ีไวไมใหโตมากข้ึนกวานี้ ทําใหรายจาย ของสาํ นักงานไมสูงมากนกั เมือ่ เกดิ สภาวะการณทางเศรษฐกจิ แบบนี้ ทกุ ๆสํานกั งานก็ไดรับ ผลกระทบ แตสํานักงานของเราก็มีการเตรียมเงินสํารองสวนหน่ึงไว ซึ่งสามารถนํามาใชใน สถานการณข ณะนี้ ทําใหย ังไมถึงขัน้ วกิ ฤต ยังพออยูได และงานในสํานักงานทีท่ ําอยูก ็มกั เปน โครงการระยะยาว ทาํ ใหม รี ายรบั เขา มาบา ง สงิ่ ทลี่ งทนุ ไปกบั สาํ นกั งานทจ่ี ะทาํ ใหเ กดิ การเปน หน้ีสิน มเี ทา ไหรใ ชเ ทาน้ันไมรหู ราและพยายามทีจ่ ะคมุ มาตรฐานของสํานกั งานไว เรยี กไดวา เปนการลงทุนตามอัตภาพ โดยรวมสภาพของสํานักงานก็ยังพออยูไดจากการเตรียมการท่ี วางไวยงั ไมม ีการใหพนักงานออกจากสาํ นักงาน ในสภาวะที่มีงานนอยลง หรืองานท่ีมีอยูหยุดชะงักลง ก็ทําใหตองใชมาตรการใน การการประหยัด ลดคา ใชจ ายในสาํ นักงาน เชน การลดคาใชจ ายท้งั ดานการใชไ ฟฟา การใช เคร่ืองปรับอากาศทางเดินในสํานักงานกเ็ ปดเทาท่ีจําเปนหรือนั่งทํางานรวมกันในหองในเวลา นอก Office Hour ฯลฯ กจ็ ะลดคา ใชจ า ยลงไปได 137

2. การเตรียมตัวเพือ่ รับสภาพทเ่ี ปนอยู และกําลังจะมาถงึ ควรจะเปนอยางไร การเตรียมตัวกับวิกฤตการขณะน้ีอยางหนึ่งท่ีสําคัญมาก คือ “อยาตกใจ” เวลาท่ี ตกใจคนเราจะแกปญหายาก ถาไมตกใจและคอยๆคิดหาทางแกปญหา คอยๆคิดอยางเปน ข้นั เปน ตอน แลวหาทางออกวา มีทางไหนบา ง ตองต้ังตนอยใู นความไมป ระมาท เตรยี มตวั วา เมื่องานเราหมดเงินก็จะหมดตาม เราอาจจะตองเปลี่ยนวิธีการทํางานไปตามแตวิถีของ แตล ะคนทีจ่ ะไมเหมอื นกนั เปน การแกป ญหาเฉพาะหนา เพราะฉะน้นั สถาปนกิ คงตองเริ่มคิด กนั วา เรามคี วามสามารถอะไรบา ง ถา หากตอ งออกจากงาน เราจะทาํ อะไรไดบ า ง แตว า เราจะ ตองไมอ ายและไมกลวั ลําบาก เงินไดนอ ยกอ็ ยากังวล คือใหส ามารถมชี วี ิตอยูไดอยางสมควร กับรายรับ ชีวิตอยูไดอยางสมควรกับรายรับ และใหมีเงินเหลือเก็บบาง เผ่ือฉุกเฉิน ถาเรา ประสบปญ หาอะไรกต็ าม กใ็ หคดิ ถงึ คนทีม่ ีปญ หามากกวา ทเ่ี รามี กจ็ ะทําใหเราสบายใจ และ คอ ยๆคิดหาทางแกปญหาของเราได ในอนาคตยังบอกไมไดเหมือนกันวาจะเปนอยางไร แตก็เช่ือวาสังคมเมืองไทยยังมี อะไรดๆี ทจ่ี ะทาํ ใหเ ราผา นพน วกิ ฤตกิ ารณไ ปได โลกเรามกั จะมกี ารเปลยี่ นแปลงในแบบ Cycle เปน วฏั จกั รของธรรมชาตทิ มี่ ขี นึ้ มลี ง เพยี งแตต อนนย้ี งั ไมแ นว า สภาพทเ่ี ปน อยจู ะดขี นึ้ เมอ่ื ไหร ในตอนน้กี ใ็ หร ูตวั วา เราอยใู นสภาพใด และตอ ง ทาํ ตัวอยางไรในสภาวะแบบน้ี 3. ขอคําแนะนําสําหรับสถาปนิกรุนใหมๆ ท่ีอยูในวิชาชีพนี้และไดรับผลกระ ทบคอนขางมาก รวมถึงนักศึกษาท่ีกําลังจะสําเร็จการศึกษา วาควรจะทํา อยางไร หรอื เตรียมตวั อยางไร สาํ หรบั ทางออกของสถาปนกิ รุนใหมๆที่ไดร ับผลจากวิกฤติการณน้ี หรอื นกั ศกึ ษาที่ กําลงั จะจบการศึกษามาสูวชิ าชีพ กอ็ าจจะตองมีการปรบั ตัวไปทาํ งานในหนว ยงานตางๆของ ราชการท่ียังพอมีงานทําอยูบาง หรือไมก็ออกไปตางจังหวัด เพื่อพัฒนาชนบทที่ถูกทําลาย ดว ยสถาปตยกรรมทีข่ าดการควบคมุ และความเจรญิ ทางวตั ถจุ ากเมอื งใหม สี ภาพทดี่ ขี น้ึ เปน พนื้ ฐานในการพฒั นาประเทศ ทตี่ อ งมกี ารวางแผนและวางผงั อยา งทวั่ ถงึ แมใ นชนบท สว นในเมอื งใหญๆ จะมแี ตก ารแกป ญ หา ทเี่ กิดข้ึนเทา นนั้ การสรางส่งิ ทด่ี ีท่เี หมาะสมกับธรรมชาติก็จะมอี ยไู ดในตางจังหวัด หากไมมี การเรมิ่ ตน ในสง่ิ ทดี่ ตี ง้ั แตจ ดุ เลก็ ตอ ไปขา งหนา กจ็ ะมแี ตก ารแกป ญ หาเหมอื นกบั เมอื งใหญ เปน ลกู โซตอ เนื่องกนั ไป ถาไมส ามารถจะออกไปตางจังหวัดและจาํ เปน ตองอยู ก็คงจะตอ งถาม ตัวเองวาสามารถทําอะไรไดบาง อาจจะไมจํากัดตัวเองเพียงแคงานสถาปตยกรรมเทาน้ัน อาจเปน การทําเฟอรนิเจอร เส้อื ผา อาหาร หรือเกีย่ วกบั ปจจยั 4 ท่ีคนยงั ตองใช ฯลฯ ตาม แตความถนดั ของแตล ะคน หรืออาจจะใชเ วลาทว่ี า งอยศู กึ ษาหาความรเู พมิ่ เตมิ ใหม ีความ ถนดั เฉพาะทางมากขนึ้ เพอื่ เพมิ่ คณุ สมบตั ขิ องตนเองในการทาํ งาน อาจเปน การศกึ ษาในระดบั ปรญิ ญาโท ทางดา นงานระบบ การจดั การงานกอสราง การประหยดั พลังงาน การผงั เมอื ง 138 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ภูมิสถาปตยกรรม การลงทุนและการจัดการดานธรุ กิจ การบันเทงิ การทอ งเที่ยว ฯลฯ แตใ น อนาคตสถาปนิกคงจะเกงและแกรงข้นึ เพราะมกี ารศึกษาหาความรู และมีความลําบากใน การประกอบวิชาชีพมากขน้ึ แตถ ามีการเตรียมพรอ มก็คงไมมีอะไรลําบากเกินไป สํารวจตัว เองวามีความสามารถในดานไหน จบมาแลวก็มุงไปในดานน้ันๆ แตละคนจะไดมีแนวทาง เฉพาะตวั การแยง งานกนั นอยลง และลักษณะการทํางานก็จะหลากหลายมากข้ึนดวย เปน ประโยชนทั้งกับตัวสถาปนิกเองและวงการสถาปต ยกรรมโดยรวม 139

140 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

หลักสตู รสถาปตยกรรมศาสตร กับการพัฒนา ตรึงใจ บูรณสมภพ. (2531). “หลกั สูตรสถาปต ยกรรมศาสตรกับการพฒั นา”. ใน วารสารหนา จวั่ . ฉบบั ท่ี 8 ปก ารศึกษา 2531. กรงุ เทพฯ: คณะสถาปต ยกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร. หนาท่ี 1-4. ปจจุบันสถานการศึกษาทางดานสถาปตยกรรมมีอยู 5 แหงดวยกัน โดยเปนของ รัฐบาลส่ีแหงเอกชนหน่ึงแหง ทุกๆแหงตางก็มีจุดประสงคเดียวกัน คือ ตองการผลิตบัณฑิต ใหมีความสามารถออกมาประกอบวิชาชีพ อันจะเปนประโยชนแกตัวนักศึกษาเองแกสังคม และประเทศชาติสถาบันการศึกษาสถาปตยกรรมทุกแหงตองการ ใหนักศึกษาที่เรียนจบมา สามารถออกแบบ งานออกแบบสถาปต ยกรรมหรอื สาขาทเี่ กยี่ วเนอ่ื งได มตี ลาดรองรบั มงี าน ใหท าํ ซงึ่ หลกั สตู รและแนววธิ กี ารสอนกค็ ลา ยคลงึ กนั ตามแบบอยา งสากล หากทวา แตล ะแหง ก็คงจะเนนในสวนท่ีตนมีความพรอม ไมวาจะเปนทางบุคลากรที่มีความชํานาญเฉพาะดาน ทางดานอาคารสถานท่ี ทางดานการสนับสนุนจากคณะวิชาอ่ืนภายในมหาวิทยาลัยเดียวกัน หรอื จากสถาบนั อน่ื และงบประมาณกบั เงนิ ทนุ จากรฐั บาลหรอื องคก ารอน่ื ๆ จากทงั้ ในประเทศ และตา งประเทศ จากปจจัยความพรอมตางๆเหลานี้ มีสวนทําใหหลักสูตรของคณะสถาปตยกรรม ศาสตรในแตละมหาวิทยาลัยแตกตางจากกันออกไปบาง โดยเฉพาะการขยายสาขาวิชาหรือ ภาควชิ าตางๆ แตทกุ หลักสูตรกม็ ุง ไปทางการผลติ บัณฑติ ใหม ีคณุ ภาพ สามารถเรยี นจบออก มาปฏบิ ัตวิ ชิ าชพี เพอ่ื พัฒนาชุมชนและประเทศชาติได นอกจากการสอนและการศึกษาตามหลักสูตรแลว บุคลากรในมหาวิทยาลัย ยังมี หนาที่ท่ีจะตองคนควาหาความรูและเผยแพรความรูสูสาธารณชน ไดแก การวิจัย การให บรกิ ารวชิ าการแกช มุ ชน เชน การจดั ฝก อบรม การจัดประชมุ สมั มนา การบรกิ ารออกแบบ ทางสถาปต ยกรรม และสาขาทเี่ กยี่ วเนอ่ื ง การทํานุบาํ รงุ อาคารสถานท่ีและการพัฒนาชุมชน ทางกายภาพและอืน่ ๆ รวมท้ังการอนุรกั ษและทํานบุ ํารุงศลิ ปวฒั นธรรมของชาติ สําหรับมหาวทิ ยาลยั ศิลปากร ซึ่งเปน มหาวิทยาลยั ท่ีมี 2 วิทยาเขต คือ วิทยาเขต วงั ทา พระ และวทิ ยาเขตพระราชวงั สนามจนั ทร จงั หวดั นครปฐม ซงึ่ อยใู นเขตภมู ภิ าคตะวนั ตก นโยบายของคณะสถาปต ยกรรมศาสตร จงึ มงุ เนน การพฒั นาภูมิภาคตะวันตกดวย เชน การ จัดนิทรรศการผลงานนักศึกษา และการแนะแนวการศกึ ษาสถาปต ยกรรมตามโรงเรยี นตางๆ การทาํ วิจยั ในรูปแบบสถาปต ยกรรมประเพณีและอาคารสถานท่ีทสี่ าํ คญั การอนรุ ักษอ าคารที่ มคี ณุ คา ทางประวตั ศิ าสตรแ ละศลิ ปวฒั นธรรม รวมทงั้ การเตรยี มขอ มลู เพอื่ การปรบั ปรงุ ชมุ ชน และการพัฒนาทางกายภาพของจังหวัดตางๆในเขตภูมิภาคนี้ และคณะฯ ยังไดรับนักศึกษา 141

โควตาพิเศษของจงั หวัดทางภูมิภาคตะวันตกอกี ปละประมาณ 5 คน หรือเทากบั รอยละ 10 ของนักศึกษาทงั้ หมดเขา ศกึ ษาในคณะฯดว ย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลยั ศิลปากร วทิ ยาเขตวงั ทาพระ ไดกอ ต้ังข้ึน เมื่อปพ.ศ.2498 โดยทานศาสตราจารย พระพรหมพิจิตร ใชชื่อในขณะน้ันวา “คณะ สถาปต ยกรรมไทย” ซงึ่ สอนทัง้ สถาปตยกรรมไทยปนะเพลยี และสถาปตยกรรมสากล เปน หลกั สตู รอนุปรญิ ญา 3 ปการศกึ ษา ตอมาในป พ.ศ.2501 จงึ ไดม กี ารปรับปรุงและขยาย เน้อื หาของหลักสูตรเปล่ยี นเปน ระบบหนว ยกิตทวภิ าค (Semester Credit System) ซึ่งได ใชหลักสูตรน้ีมาตลอด จนกระท่ังป พ.ศ. 2509 “คณะสถาปตยกรรมไทย” จึงไดเปลี่ยนช่ือ เปน “คณะสถาปตยกรรมศาสตร” เพื่อใหสอดคลองกับแนวความนิยมของตลาดวิชาชีพใน สมยั น้นั เพราะจากชือ่ ของคณะฯ ทาํ ใหมผี เู ขาใจผดิ วา ทค่ี ณะฯ มีการสอนแตสถาปต ยกรรม ไทยแบบประเพณีเทานั้น สําหรับเน้ือหาของหลักสตู ร คณะฯ ไดมีการพัฒนาหลักสูตรสอน เนนทางสถาปตยกรรมสกลนิยมมากข้ึน เพ่ือใหสอคลองกับการพัฒนาทางดานกายภาพ เศรษฐกจิ สังคมตลอดจนเทคโนโลยีแผนใหม และในป พ.ศ.2529 ทางคณะฯ ไดป รบั ปรงุ หลักสูตรสถาปตยกรรมศาสตรบัณฑิตอีกคร้ังหนึ่ง โดยเนนการปรับเน้ือหาวิชาตางๆ ใหมี ความกระชับเหมาะสมยิ่งข้ึน อันเปนผลทําใหหลักสูตรนี้มีจํานวนหนวยกิตารางเมตรดลง และเปนหลกั สตู รท่ีใชก นั อยูจนกระท่งั ปจ จบุ ันนี้ ในปจจุบันคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร ไดจัดการศึกษาออก เปน 2 ระดับ คือ ระดับปริญญาบัณฑิต (ปริญญาตรี) สาขาสถาปตยกรรมหลัก และระดับ บัณฑิตศึกษา (ปริญญาโท) สาขาวิชาการออกแบบชุมชนเมือง สาขาวิชาประวัติศาสตร สถาปตยกรรม และสาขาวชิ าการจัดการงานกอสรา ง ในป พ.ศ. 2534 คณะฯ มีนโยบายทจ่ี ะเปด สอนในระดับบณั ฑิตศกึ ษา อีก 1 สาขา วชิ า คอื สาขาวชิ าสถาปต ยกรรม ซ่ึงเนนการศึกษาทางดา นศลิ ปวัฒนธรรมไทย และเทคนิค วิทยาการชั้นสูง ผูท่ีสําเร็จการศึกษาจะไดรับวุฒิสถาปตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต หรือ Master of Architecture และในแผนพัฒนาฯ ระยะท่ี 7 คณะฯ มีนโยบายจะเปดสอน ระดับปริญญาบัณฑิตอีก 1 สาขาวิชา คือ สถาปตยกรรมไทย เพื่อสรางผูเชี่ยวชาญงานทาง ดา นสถาปต ยกรรมไทยประเพณี ผูที่ศกึ ษาสําเร็จตามหลกั สูตรจะไดรับวฒุ ิสถาปตยกรรม ศาสตรบัณฑิต (สถาปตยกรรมไทย) หรือ Bachelor of Architecture (Thai Architec- ture) เมื่อพิจารณาสภาพความเปนจริงในปจจุบัน จะเห็นวาบัณฑิตที่จบการศึกษาสาขา วชิ าสถาปต ยกรรม กําลงั เปนทต่ี อ งการของตลาดเปนอยางสงู ถึงขนาดมกี ารแยง ตัวสถาปนิก ใหม และซอื้ ตวั สถาปนกิ ทปี่ ฏบิ ตั งิ านในสาํ นกั งานอนื่ อยแู ลว ดว ย การใหผ ลตอบแทนทส่ี งู กวา ซง่ึ สว นใหญ สถาปนกิ ทมี่ ปี ระสบการณเ หลา นจี้ ะเปน ทต่ี อ งการของผทู ที่ าํ การกอ สรา งโครงการ ขนาดใหญหรือโครงการที่มีการซ้ือขาย เชน คอนโดมิเนียม ซ่ึงพอจบโครงการก็เลิกสัญญา จางกนั ไป 142 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

จึงเปนท่ีทราบกนั วา สาขาวชิ าชพี นก้ี าํ ลงั อยใู นสภาวะที่เจริญรุงเรือง และก็คงจะอยู ไปอกี นานหลายป เพราะบานเมืองกําลังพฒั นาเศรษฐกิจดขี ึ้น มีการปรบั ปรุงแหลง ทอ งเที่ยว พัฒนาแหลงอุตสาหกรรม มีนักทองเท่ียว และนักธุรกิจเดินทางเขามาประเทศไทยเพิ่มข้ึน เปนจํานวนมาก ประกอบกับภาวะทางการเมอื งในประเทศใกลเคยี ง ทาํ ใหช าวตางชาติหนั มา ดําเนินธุรกิจในเมืองไทย และจับจองซ้ือคอนโดมิเนียมเพ่ือพักอาศัย สําหรับนักทองเท่ียวก็ เขาพักในโรงแรม จนโรงแรมท่ีมีอยูในปจจุบันไมเพียงพอ ประกอบกับคนไทยเองก็มีกําลัง ทรัพยที่จะเที่ยวพักผอน และซื้อหาคอนโดมิเนียมเปนบานที่สอง จึงทําใหการกอสรางโครง การใหญๆเกดิ ขนึ้ อยางรวดเร็วมาก จนไมมีทีใ่ ดในโลกเหมือน จากการท่ีมอี าคารขนาดใหญ และอาคารสูงเกดิ ข้นึ มากมาย อยางท่ไี มเ คยมมี ากอน ทําใหสถาปนิก วิศวกร ตองศึกษาหาความรูความเขาใจในการออกแบบอาคาร รวมท้ัง เทคนิควิทยาการของอาคารสงู ไมวา จะเปนดานโครงสราง วธิ ีการกอสราง การใชวัสดุ การ ออกแบบผงั พืน้ รวมท้ังระบบอาคารตา งๆ มฉิ ะน้นั อาจทําใหเ กดิ ปญหาตา งๆตามมามากมาย เชน ความยุงยากในขณะท่ีทาํ การกอสราง ปญหาการเตรียมพ้นื ทส่ี ําหรับตดิ ตงั้ อุปกรณอาคาร เพ่ือความสะดวกสบายและความปลอดภัยของผูอยูอาศัยในอาคาร รวมทั้งปญหาของการ เขา ออกและทางสัญจรภายในอาคาร เปนตน ปญหาอีกประการหน่ึงคือ รูปแบบสถาปตยกรรมในรอบเกือบ 10 ปที่ผานมา ได เปลี่ยนแปลงไปอยางนากลัว ดวยอิทธิพลของสถาปตยกรรมในตางประเทศ ทําใหสถาปนิก ไทยหนั มานยิ มเลียนแบบ โดยไมคํานึงถงึ สภาพแวดลอ มและศิลปวฒั นธรรมไทย หลักสูตรในมหาวิทยาลัย จึงตองปรับตัวใหทันกับสถานการณของเศรษฐกิจและ สงั คม โดยมีการคาดการณตอ ไปอกี 5-10 ปขางหนาดว ย เชน จากการทมี่ ีการขาดแคลน สถาปนกิ ในปจ จบุ นั แสดงวา อาชพี หลกั ของสถาปนกิ ยงั เปน ทต่ี อ งการตอ ไปอกี หลายป ควรจะ ตอ งเพมิ่ จาํ นวนนกั ศกึ ษาใหเ พยี งพอ แตไ มใ หล น ตลาดในอนาคต เพม่ิ เนอ้ื หารายวชิ าการออกแบบ และเทคโนโลยีการกอสรางอาคารขนาดใหญและอาคารสูง เพื่อผลิตบัณฑิตใหเขากับงาน สามารถสรางงานสถาปตยกรรมไอ้ ยางมีคณุ ภาพและปลอดภยั เพม่ิ รายวชิ าขน้ึ มารบั รองเพอ่ื แกไ ขการเปลยี่ นแปลงไปในทางทไ่ี มเ หมาะสม เชน การ ที่มีรปู แบบสถาปตยกรรมตา งประเทศเกดิ ขึน้ มากน้ัน อาจเปน เพราะนักศึกษาไมไ ดร ับความรู ความเขาใจและการปลูกฝงใหมีความรักความซาบซึ้งในลักษณะของสถาปตยกรรมไทยอยาง เพยี งพอ จงึ ตอ งเพม่ิ รายวชิ าเกย่ี วกบั สถาปต ยกรรมไทย และสถาปต ยกรรมกบั สภาพแวดลอ ม เพื่อใหนักศึกษามีความเขา ใจในการสรา งรูปแบบสถาปต ยกรรมทเี่ หมาะสม สาํ หรบั อปุ สรรคในการพฒั นาคอื ความไมพ รอ มทางดา นอาคารสถานท่ี วสั ดคุ รุ ภุ ณั ฑ งบประมาณ และบุคลากรทางดานอาจารยผูสอนและผูปฏบิ ัตงิ านดานธุรการ อยา งไรกต็ าม ผทู เี่ ก่ียวขอ งก็จะตองดนิ้ รนหาแนวทางที่จะแกไ ขอุปสรรคตา งๆ ตอไปเทาท่ีจะทําได สรุปวา หลักสูตรสถาปตยกรรมศาสตรจะตองมีการปรับปรุงแกไขใหสอดคลองกับ สภาพการณปจจุบันอยูเสมอพรอมทั้งวางนโยบายและการวางแผนพัฒนาขยายและปรับปรุง ในสาขาวชิ าสถาปตยกรรมหลัก และสาขาวชิ าท่เี กี่ยวเน่อื งกบั สถาปต ยกรรมตอไปดวย 143

รปู แบบของสถาปตยกรรมไทยสมยั รัชกาลที่ 9 ในทศั นะของ ดร.ตรึงใจ บรู ณสมภพ ตรึงใจ บูรณสมภพ. (2537). “รูปแบบของสถาปตยกรรมไทยสมัยรัชกาลที่ 9”. ใน อาษา วารสาร สถาปต ยกรรม. ธนั วาคม 2537. กรุงเทพฯ: อีเอสพี พรนิ้ ทจํากดั . หนา ท่ี 49-52. ความแนนอนที่สุดในโลก คือ ความไมเท่ียงแทแนนอน ทุกสิ่งทุกอยางหมุนเวียน เปลยี่ นไปตามกาลเวลาสถาปต ยกรรมเปน สง่ิ หนงึ่ ทไี่ มเ คยหยดุ อยกู บั ที่ มที งั้ ความเจรญิ กา วหนา และความถดถอยข้ึนอยูกับสภาพสังคม-เศรษฐกิจ รูปแบบสถาปตยกรรมในประเทศไทยมี รากเหงา มาจากขอมไดป รับเปล่ียนไปเรือ่ ยๆจนเปน รูปแบบของไทยเตม็ ตวั แลว กเ็ ปลย่ี นมา เปน ไทยผสมแขก ไทยผสมพมา ไทยผสมจีน ไทยผสมฝรัง่ ไปเรอื่ ยๆไมม ีซํ้า ของฝร่ังเองกไ็ ด รับอิทธิพลไปจากแขกทางตะวันออกและจากตะวันออกเฉียงใตคือแถบเอเชียไปมากเหมือน กัน ถาจะพลิกหนาประวัติศาสตารางเมตรงดูสถาปตยกรรมไทยในสมัยใกลๆกับปจจุบัน คอื ในสมยั กรุงรตั นโกสนิ ทรส ถาปต ยกรรมมีลกั ษณะท่ีเดน เหน็ ไดช ัดเจน คือ สถาปตยกรรม ในสมัยรชั กาลที่ 3 ที่มรี ูปแบบไปทางสถาปต ยกรรมจีนในสมยั รชั กาลที่ 5 ท่ีนิยมรปู แบบไป ทางฝรง่ั แตม บี รรยากาศไทย ซง่ึ สถาปต ยกรรมแบบไทยผสมฝรงั่ ชาตติ ะวนั ตกนเี้ รมิ่ เหน็ เดน ชดั มาตง้ั แตสมยั สมเด็จพระนารายณม หาราช และมาเริ่มใหมสมยั รชั กาลที่ 4 แตม าเฟอ งฟใู น สมยั รชั กาลท่ี 5 รปู แบบทเ่ี ดน ชดั อกี ยคุ หนง่ึ คอื สมยั รชั กาลท่ี 8 ซง่ึ เปน ยคุ สมยั หลงั สงครามโลก คร้ังที่ 1 สถาปตยกรรมเร่ิมมรี ปู แบบทีเ่ รียบงา ยทเี่ รียกวา แบบ Modern Architecture ไมม ี การแกะลวดลายและไมเ นน รายละเอยี ดแตเ นน ทางดา นเสน สาย รปู ทรงและทวี่ า งแทน อาคาร ท่ีเห็นไดชัดคอื อาคารแถวถนนราชดําเนนิ กลาง ตอมาในสมัยรัชกาลปจจุบันคือรัชกาลที่ 9 ตอนตนรัชกาล อาคารสาธารณะ เชน อาคารราชการยงั มีรปู แบบเปน ไทย เชน อาคารแถวถนนราชดําเนนิ นอก แตอ าคารพกั อาศยั ยังคงรปู แบบสถาปต ยกรรมตะวนั ตกอยา งเหนียวแนน ในยุค พ.ศ.2500-2510 อาคารสว น ใหญยังเปนแบบเรียบงายไมวาจะเปนอาคารเล็กหรือใหญมีการใชกระจกในอาคารมากขึ้น อาคารพักอาศัยเร่ิมนิยมเปล่ียนจากบานไมเปนตึกเหมือนอาคารสาธารณะ นิยมการกออิฐ ฉาบปนู อาคารสาธารณะเรมิ่ ใชพ ินกันแดด ตอ มาเรม่ิ ใชว งกบวงกรอบเหล็ก และเปลีย่ นเปน อลูมิเนียมในระยะตอมา รูปแบบที่มาแรงมากๆสําหรับอาคารพักอาศัยหรืออาคารประเภท Domestic Scale คอื รปู แบบอาคารทางใตข องประเทศอเมรกิ าเหนือ แถบรัฐฟลอรดิ าและ แคลิฟอรเนีย เพราะมีสภาพลมฟาอากาศคลายคลึงกับประเทศไทยประมาณตนพ.ศ.2500 รูปแบบสถาปตยกรรมท่ีเรียกวาแบบทันสมัยหรือแบบ Modern อาคารคอนขางโลงโปรง 144 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

เบา รับลมธรรมชาติแตก็รบั ความรอ นจากหลงั คาไปดวย หลงั คาจะเปน ทรงเอียงลาด ลาด ไดมากเทาไหรก็เกเทาน้ันหลังคาทรงหมาแหงน (Lean To) และทรงผีเสื้อ (Butterfly) จะ เปน ทนี่ ยิ มกนั มาก แตท รงนอี้ ยไู ดไ มน านกเ็ รม่ิ เบอื่ เพราะตอ งรบกบั ฝนทสี่ าดเขา ทางใตห ลงั คา บาง หลังคาโดนลมพัดเปดไปบางและทรงนี้สวยแตไ มโ ก คนไทยรสนยิ มคอ นขา งท่จี ะชอบความโก เมื่อฝรั่งหนั ไปนิยมหลังคาทรงสงู แบบใหม ทรงนกี้ ็กลับเขา มาเปน ทนี่ ิยมในเมืองไทยอยางรวดเรว็ จนปลายพ.ศ.2510-2520 รปู แบบ บานท่ีถูกเรียกวา “บานทรงสเปน” ซึ่งมีตนแบบมาจากประเทศสเปน แตทําการกอสราง แบบไทยๆ ก็เขามาตีตลาดอยางรวดเร็ว และยึดครองแฟช่ันอยูหลายปจนกลายมาเปนทรง เมดเิ ตอรเรเนยี น (Mediteranian Style) ในปจ จบุ นั มลี กั ษณะคลายทรงสเปนแตม คี วาม เรยี บงายลดจํานวนโคง (Arch) และรปู ทรงโปรง เบาขน้ึ ระหวา ง พ.ศ. 2520-2530 ก็มี สไตลแ รงๆ วง่ิ เขามา คอื ทรงโรมัน ไลห ลงั ติดๆแทบจะพรอ มกันคือแบบ Post Modern สําหรับ Post Modern Style นิยมทาํ ในอาคาร Public Scale หรืออาคารพกั อาศัยขนาดใหญสวนทรงโรมันนิยมทําในอาคารพักอาศัยขนาดเล็กประเภทบานเด่ียวหรือทา วนเฮาสเปนสวนใหญ มีบางหลังทําใน Public Scale เชน อาคารศูนยการคาและอาคาร สํานักงานซ่ึงก็เปนท่ีฮือฮากันมาก ตนพ.ศ.2530 เทคโนโลยีการกอสรางกาวหนาข้ึนอยาง รวดเร็ว อุปกรณอาคารทันสมัย มีการกอสรางอาคารสูงกันอยางมากมายและเปนยุคที่การ กอสรางบูมถึงขีดสุด จนสามารถกลาวไดวาไมมียุคใดและประเทศใดในโลกท่ีมีการกอสราง ผุดขึ้นอยางรวดเร็วเทากับเมืองไทยในปพ.ศ.2531-2533 แมแตในยุคหลังสงครามโลก ก็ตามที ในยุคพ.ศ.2530 เปนตนมาอาคารในเมืองสว นใหญจ ะสงู หมดเพราะท่ดี ินมรี าคาสูง ทาํ ใหเ ปน ทน่ี า สงั เกตวา แมแ ตอ าคารทเี่ ปน ทรงศาลาทง้ั หลายกส็ งู ตามไปดว ย เกดิ เปน ลกั ษณะ ศาลาในรชั กาลที่ 9 ซง่ึ เปน ลกั ษณะเฉพาะทแี่ ตกตา งจากรชั กาลอนื่ อาคารดงั กลา วคอื อาคาร อนสุ รณส ถานฯ ทีม่ ุมแยกของถนนภาวดกี ับถนนพหลโยธนิ และหอรัชมงคลในสวนหลวง ร. 9 เปนตน ภาพซา ย คือ กลมุ อาคารอนุสรณสถานฯ และภาพขวา คอื หอรัชมงคล สวนหลวง ร.9 145

อาคารสูงคงจะอยูไปไดอีกนานหลายปเพราะแมแตในตางจังหวัดก็กําลังพัฒนาเพิ่ม ข้ึนท่ีดินราคาสูงขึ้น ทําใหเปนปจจัยสําคัญประการหน่ึงท่ีตองสรางอาคารสูง ประกอบกับ เทคโนโลยีและวัสดุกอสรางเอื้ออํานวยใหสรางอาคารสูงได ท้ังน้ี อาคารสูงจึงเปนลักษณะ สถาปต ยกรรมที่เดน ที่สดุ ในรัชกาลที่ 9 นอกจากอาคารสงู แลวในอาคารยงั มีอปุ กรณอาคาร ทีท่ นั สมัยเรียกวาเปนอาคารอจั ฉรยิ ะ (Intelligent Building หรอื Building Automation System) มีการใชวัสดใุ หม มกี ระจกเคลอื บฟล มระหวางกระจกสองชั้น สามารถลดการไหล ผานของความรอนแตไมลดแสงสวาง จนสถาปนิกกลาที่จะทําอาคารกระจกทั้งหลังโดยไมมี รม เงาใหก ระจก และเรยี กวา เปน อาคารประหยดั พลงั งานไดอ ยา งเตม็ ปาก) ซง่ึ เปน การประหยดั พลังงานทีร่ าคาสูงลิบลิว่ ) เปน ทนี่ า สงั เกตวา รปู แบบทน่ี ยิ มในตา งประเทศหลงั พ.ศ.2530 เปน ตน มา คอื รปู แบบ ดคี อนส (Deconstruction) ยังไมเปนที่นยิ มในเมืองไทยนกั อาจจะเปน เพราะสถาปนิกรนุ ใหญไ มนยิ ม และการกอ สรางทาํ ไดย าก ราคาสงู เจาของอาคารจึงไมน ิยมใหทําในยคุ นี้เรม่ิ มี การตน่ื ตวั กบั รปู แบบสถาปต ยกรรมประเพณกี นั ใหม รปู แบบอาคารจะเรม่ิ หนั กลบั มาเปน ไทย มากขึ้นจะมีเอกลักษณเฉพาะตัวมากข้ึน เปนที่นายินดีวาเจาของอาคาร และเจาของธุรกิจ หลายรายใหการสนับสนุนสถาปตยกรรมไทย มีการรณรงคใหมีการประกวดแบบสถาปตย- กรรมไทยสมัยใหม ทั้งจากเจาของธุรกิจอสังหาริมทรัพย จากสถาบันการศึกษาและจาก สมาคมสถาปนกิ สยามฯ โดยเฉพาะจากเจา ของอาคารควรไดร ับการยกยองและการขอบคณุ เปน อยา งยงิ่ เพราะจะเปน ผูผลกั ดนั ใหสถาปต ยกรรมไทยเกดิ ขน้ึ มาใหมใ นยุคไฮเทคน้ี สถาปต ยกรรมไทยสมัยใหมค งไมใ ชก ารนําสถาปต ยกรรมประเพณีมาทั้งดนุ แตเ ปน การนาํ ความรสู กึ และวญิ ญาณไทยมาสอดแทรก โดยเฉพาะอาคารขนาดใหญท ี่ไมส ามารถนํา รปู แบบสถาปตยกรรมไทยประเพณีใชไ ดอยา งเหมาะสม อาจทําไดโดยการเนนตรงจุดทางเขา การจัดพื้นท่ีวาง การจัดผังบริเวณ การสอดแทรกรายละเอียด และการตกแตงภายใน ซึ่ง อาคารเหลานีค้ งจะเกิดขน้ึ อกี ตอ ไปในสมยั รัชกาลท่ี 9 นี้ 146 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ผลงาน และบทความ วิชาการ-วิจัย ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ 147

148 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ผลงานวิชาการ - ตรงึ ใจ บูรณสมภพ. การออกแบบสถาปต ยกรรมเมอื งรอ นในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลยั ศิลปากร. 2514. - ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ และนนท บรู ณสมภพ. แบบบา นราคาถกู . กรงุ เทพฯ: คณะสถาปตย กรรมศาสตร มหาวิทยาลยั ศลิ ปากร. 2515 - ตรึงใจ บูรณสมภพ. การออกแบบสถาปตยกรรมเมอื งรอ นในประเทศไทย. กรงุ เทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร. 2521. - ตรึงใจ บรู ณสมภพ และมนัส อารยพฒั น. การออกแบบอาคารเพ่อื การประหยัดพลังงาน. กรุงเทพฯ: คณะสถาปต ยกรรมศาสตร มหาวิทยาลยั ศิลปากร. 2524. - ตรงึ ใจ บูรณสมภพ. การศกึ ษาการใชพ ลังงานในการเดินทางของชาวกรงุ เทพฯ เพื่อความ เหมาะสมในการเลือกท่ีตั้ง และประเภทของอาคารพักอาศัยท่ีประหยัดพลังงาน. กรงุ เทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร. 2529. - ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ และคณะ. รายงานการวจิ ยั การศกึ ษาสถาปต ยกรรมตะวนั ตกทมี่ อทิ ธพิ ล ตอสถาปตยกรรมไทยในแผนดินสมเด็จพระนารายณมหาราช จังหวัดลพบุรี. กรงุ เทพฯ: คณะสถาปต ยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร. 2537. - ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ. การออกแบบอาคารทมี่ ปี ระสทิ ธภิ าพในการประหยดั พลงั งาน. กรงุ เทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร. 2539. - ตรึงใจ บูรณสมภพ และคณะ. รายงานสรุปภาพรวมการทองเที่ยวประเทศไทยและกรณี ศึกษา: โครงการรักษาเอกลักษณของสถาปตยกรรมทองถิ่นและส่ิงแวดลอมเพื่อ ดึงดดู นักทอ งเท่ียว เชยี งราย, แพร, เลย, หนองบวั ลาํ ภู, กระบี่, ตราด, นครปฐม, เพชรบรุ .ี กรงุ เทพฯ: คณะสถาปต ยกรรมศาสตร มหาวิทยาลยั ศิลปากร. 2544. - ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ และคณะ. รายงานฉบบั สดุ ทา ยโครงการรกั ษาเอกลกั ษณข องสถาปต ย- กรรมทอ งถนิ่ และสงิ่ แวดลอ มเพอื่ ดงึ ดดู นกั ทอ งเทย่ี ว จงั หวดั แพร. กรงุ เทพฯ: คณะ สถาปต ยกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลัยศิลปากร. 2545 149

- ตรึงใจ บูรณสมภพ และคณะ. โครงการวางผังแมบท มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขต สารสนเทศเพชรบรุ .ี กรงุ เทพฯ: คณะสถาปต ยกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร. 2543 - ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ และคณะ. ลวดลายและสีสันบนผาทอพืน้ เมอื ง. กรุงเทพฯ: คณะ สถาปต ยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศลิ ปากร. 2544. - ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ และคณะ. รายงานฉบบั สดุ ทา ยโครงการรกั ษาเอกลกั ษณข องสถาปต ย- กรรมทอ งถ่ิน และสงิ่ แวดลอ มเพอ่ื ดงึ ดูดนกั ทองเทีย่ ว จงั หวดั สงิ หบุรี. กรุงเทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร. 2545. - ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ และคณะ. รายงานฉบบั สดุ ทา ยโครงการรกั ษาเอกลกั ษณข องสถาปต ย- กรรมทอ งถนิ่ และสงิ่ แวดลอ มเพอ่ื ดงึ ดดู นกั ทอ งเทย่ี ว จงั หวดั อทุ ยั ธาน.ี กรงุ เทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร. 2546. - ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ และคณะ. รายงานฉบบั สดุ ทา ยโครงการรกั ษาเอกลกั ษณข องสถาปต ย- กรรมทอ งถนิ่ และสง่ิ แวดลอ มเพอ่ื ดงึ ดดู นกั ทอ งเทยี่ ว จงั หวดั สพุ รรณบรุ .ี กรงุ เทพฯ: คณะสถาปต ยกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลัยศิลปากร. 2546. - ตรึงใจ บรู ณสมภพ และคณะ. รายงานวิจยั โครงการมหาวิทยาลัยเขยี วสะอาด. กรงุ เทพฯ: คณะสถาปต ยกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร. 2546. - ตรึงใจ บูรณสมภพ. งานกับชีวิต: ศาสตราจารยเกียรติคุณ ดร.ตรึงใจ บูรณสมภพ. กรุงเทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลัยศิลปากร. 2547. 150 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ