ตรึงใจนิจนิรันดร์: ศาสตราจารย์ เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

151

เรือนไทยในพื้นที่ตางๆ ของไทย ที่มา: ฤทัยใจจงรกั . เรือนไทยเดิม. กรงุ เทพฯ: คณะสถาปตยรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศลิ ปากร. 2518. 152 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

บา นไทย กับ การจัดพืน้ ทวี่ างตามสภาพแวดลอม ตรึงใจ บรู ณสมภพ. (2537). “บา นไทย กบั การจัดพืน้ ทว่ี างตามสภาพแวดลอ ม”. ใน อาษาวารสาร สถาปตยกรรม. กรกฎาคม 2537. กรงุ เทพฯ: ยงวราการพิมพ. หนาที่ 67-71. เมื่อไดเห็นคําวา “บานไทย” หรือเรือนไทยเราทานก็คงนึกถึงสภาพบานทรงไทยใน สมัยกอ นซง่ึ มีลกั ษณะเฉพาะตัว มีทั้งบานไทยภาคกลาง บา นไทยภาคเหนอื ซงึ่ เรยี กวา บาน ลานนา บานไทยภาคอีสาน และบานไทยภาคใต สว นบา นในปจ จบุ นั ทม่ี ีรปู แบบแตกตา งกัน ไป ถึงแมวาจะเปนบานท่ีคนไทยอยูเราก็ไมเรียกวา “บานไทย” นอกจากบานที่ดัดแปลงมา จาก “บานไทย” โดยมีหลักการและแนวคิดแบบเดียวกับ “บานไทย” เราจะเรียกวา “บาน ไทยประยุกต” ลักษณะบา นไทย (สมัยกอ น) แตกตางจากบานทน่ี ิยมกนั ในปจ จบุ นั คือ บา นไทยถกู ออกแบบและปลกู สรา งดว ยการกรองสภาพแวดลอ ม หรอื แกป ญ หารว มกบั ธรรมชาตแิ วดลอ ม สว นบา นสมัยปจจบุ นั สวนใหญ แกป ญหาดวยการหนหี รอื ตอ สูกับธรรมชาตดิ ว ยการปดก้ันไม ปรบั สภาพแวดลอ มภายนอกบรเิ วณทตี่ ง้ั อาคารใหม คี ณุ ภาพดขี น้ึ จงึ ไมย อมใหอ ากาศภายนอก ผานเขาไปในอาคาร แตใชเคร่ืองปรับอากาศปรับอุณหภูมิภายในอาคารแทน “อาคาร” จึง กลายเปนงานทางดานวิศวกรรมและอุปกรณอํานวยความสะดวกสบายทางดานเทคนิค ซ่ึงขัดแยง กบั สภาพสามัญสํานกึ ในการใหความสนใจในเรื่องทตี่ ง้ั ทศิ ทาง อาคาร ระบบวงจร ของดวงอาทิตย ทิศทางลม ท่วี างและการรูจักใชต น ไม สิ่งท่ีจําเปนในสมัยกอน เชน หลังคาทรงสูง ชายคายื่นกวาง นอกชานที่เปดโลง ระเบียงยาว หองที่เรียงแผกลายเปนสิ่งฟุมเฟอยในสมัยนี้ สวนเคร่ืองปรับอากาศซึ่งเปนส่ิง ฟุมเฟอยเม่ือหลายปท่ีแลวกลายเปนสิ่งจําเปนในตอนนี้ เราพยายามลดราคาคากอสราง อาคาร แตลืมไปวาเราไดเพ่ิมราคาคาใชจายเร่ืองอํานวยความสะดวกสบายภายในบาน เชน คาไฟฟา คาเคร่ืองปรับอากาศ อีกประการหนึ่งอาคารที่กอสรางกันในสมัยนี้เกิดจากความ นิยมรปู แบบอาคาร ท่ที ันสมยั ซ่ึงจะคอ นขา งทึบเปน Mass ไมม ชี ายคายืน่ แตมฉี ากหนา อาจเปนเสาคานหรือผนังลอยๆ เลนเสนสายใหโยไปเยมา หรือโคงมน เพราะสถาปนิกเบ่ือ กับหลงั คารูปทรงสามเหล่ียม ไมวา จะเปนหลังคาหนา จ่ัวหรือหลงั คาทรงปนหยา ในการวางผังบานไทยสภาพแวดลอมทางภูมิอากาศ และทางภูมิศาสตารางเมตร อิทธิพลตอการวางผังอาคารหรือกลุมอาคาร รวมไปถึงรูปแบบอาคารและการจัดพื้นท่ีวาง เกิดเปนลักษณะสถาปตยกรรมแบบประเพณีข้ึน และเปนลักษณะที่ตองการธรรมชาติเขามา ชวยในการดาํ รงชวี ิตอยางเต็มที่ เพราะสมยั กอนเราไมม ีเทคโนโลยที ่ีกา วหนาเหมือนสมัยน้ี 153

ประเทศไทยต้งั อยใู นเขตภูมิอากาศ “รอ นชนื้ ” มีฝนตกชกุ และพื้นที่สว นใหญอ ยูบ น ท่รี าบลมุ รูปแบบสถาปตยกรรมจึงมลี กั ษณะลอยตัว ยกพื้นสูงบนเสาหรอื ฐานอาคาร การยก พน้ื บา นไมใ หม ใี ตถ นุ สงู เพอ่ื หนนี าํ้ ในหนา นาํ้ ซง่ึ อาจไหลบา มาทว มหรอื จากฝนตกชกุ ระบายนาํ้ ไมท นั เพราะเปน เมอื งอยบู นทล่ี มุ และเพอื่ ใหม กี ารระบายถา ยเทอากาศกนั ความชน้ื ใตอ าคาร พรอมท้ังสามารถใชเปนที่พักผอน และประกอบกิจการงานในยามกลางวันได เนื่องจากใน ชวงกลางวันใตถุนจะเปนที่ๆ เย็นท่ีสุดเพราะมีหองกั้นความรอนจากแสงแดดอยูขางบนและ มลี มพัดผานไดตลอดพ้นื ที่ จากใตถนุ ขึน้ มาจะมนี อกชานซงึ่ เปน พื้นทว่ี างเปดโลง ไมม ีหลังคาคลมุ แตไดรับรม เงาจากหอ งโดยรอบ ถัดจากชานคอื ระเบียง พนื้ ทวี่ างท่ีไมมหี ลงั คลุม และหอ งทมี่ ฝี าปกปด ยกสูงจากระเบียงสําหรับไวอยูอาศัยในยามคํ่าคืน สวนชานท่ีเปนตัวเช่ือมของหองตางๆน้ี นอกจากจะไวเปนท่ีสังสรรคพักผอนยามเย็นแลวยังมีประโยชนในการระบายอากาศระหวาง หองตอหอง และระหวางใตถุนกับพ้ืนหองขางบน ทําใหการระบายอากาศทั้งที่ใตถุนเรือน และบนเรอื นดีขนึ้ การลดพนื้ ชานหรือระเบยี งตาํ่ กวา พืน้ หอ งยงั ชว ยระบายน้ําฝนท่ีสาดลงมา บนชาน และทําใหช ายคาของหลังคายื่นยาวตา่ํ ลงมาไดม ากไมต ิดศรี ษะเวลาเดินเขา หอ ง เพื่อ บังแดดและกันฝนไดด ขี ึ้นกวาชายคาทีย่ นื่ เพียงเลก็ นอย การจดั วางหองแยกเปน หอ งๆตามแตล ะสว นใชสอย นอกจากเพอื่ ความเปน สว นสัด ในการใชแลว การที่แยกหองยังทําใหสามารถทําชองเปดหรือหนาตางประตูท่ีฝาผนังไดทุก ดา นชว ยใหม กี ารระบายอากาศทดี่ ี อากาศถา ยเทไดเ ตม็ ที่ และไดร บั แสงธรรมชาตอิ ยา งทว่ั ถงึ เน่ืองจากบานเรือนในสมัยกอนปลูกอยูบนบริเวณพ้ืนท่ีดินกวางขวาง จึงไมตองคํานึงถึง ทศิ ทางลมวา จะมาจากทิศใด การแกป ญหาดวยการมชี องเปดในทุกทศิ ทางจงึ เปน วธิ ที ่ดี ี และ การมีทีว่ า งเวนไวด วยระเบยี ง และชาน ทําใหส ามารถรับลมไดเ ตม็ ท่ที ุกหอง ไมว า ลมจะมา จากทิศใด การใหแ สงธรรมชาติ จะสังเกตเหน็ วาหนาตา งบา นไทยจะมีความยาว และสว นลา ง เตี้ย เพ่ือตองการใหแสงธรรมชาติตกลงมาถึงพื้นหอง เน่ืองจากในสมัยกอนไมมี โตะ เกาอี้ จะมีเพียงตั่งเตี้ยๆ และการน่ังนอนกับพื้น จึงตองการแสงสวางธรรมชาติเพื่อกิจกรรมตางๆ ในระดบั ต่าํ สําหรับการกันความรอนภายในหอง นอกจากจะทําหนาตางประตูไวระบายอากาศ แลว ยังมีชองลมระบายอากาศทสี่ ว นบนของผนัง การกนั ความรอ นจากหลังคา โดยการเอา อากาศเปนตัวชวยดวยการทําหลังคาทรงสูงเพื่อไมใหมีเน้ือที่อากาศภายใตหลังคาเปนตัวรับ ความรอ นทผี่ า นมาทางคมชน้ั หนงึ่ กอ น และระบายอากาศรอ นไปทางชอ งลม ทห่ี นา จว่ั หลงั คา หรอื ชองลมเหนือผนังและประตหู นา ตา งชอ งลมเหนือผนงั และประตหู นา ตา งน้ยี งั ชวยเปนท่ี ระบายอากาศในหองยามจาํ เปนทตี่ อ งปดประตูหนา ตา งดวย การจัดกลมุ ของหองตา งๆ จะแผกระจายไปตามแนวแกน ท่ีมีลกั ษณะสมมาตร และ มลี กั ษณะโปรง เพอ่ื รบั ลมธรรมชาติ มชี ายคายนื่ ยาวเพอ่ื บงั แดดและหลงั คาเอยี งเปน มมุ สงู ชนั เพอ่ื ใหนํ้าฝนไหลลงจากหลงั คาไดส ะดวก 154 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

พ้ืนท่บี ริเวณโดยรอบอาคาร จะมีพื้นทอี่ าณาบรเิ วณกวา งขวาง เน่ืองจากประชากร ยังนอยไมมีปญหาเรื่องราคาที่ดิน มีการปลูกตนไมใหญนอยไวรมครึ้มมักนิยมพันธุไมยืนตน ประเภทผลไมตามฤดูกาล ซึ่งสวนใหญจะออกผลในหนารอนใบไมยอดไมดอกไมบางชนิดก็ นิยมปลูกไวรับประทานเชนเดียวกัน การที่มีตนไมโดยรอบบานปกคลุมที่ดินใหรมเงากับดิน เกดิ ความชมุ ชน้ื ทาํ ใหล ดอณุ หภมู อิ ากาศและลมทจี่ ะพดั ผา นเขา ไปในบา น นอกจากนบ้ี างบา น ยังมีแมนํ้าลําคลองอยูหนาบานมีที่วางอยางกวางขวางทําใหเกิดกระแสลมเย็นท่ีพัดผานเอา ความชุม ชน้ื จากผิวนํ้ามาดว ย รปู แบบของการดํารงชีวติ ประจาํ วนั มีความสัมพนั ธก ับสภาพแวดลอม และการจดั พื้นท่ีวาง ในสมัยกอนนั้นคนไทยสวนใหญประกอบอาชีพกสิกรรม ซ่ึงมีฤดูหวานพืชและฤดู เกบ็ เกีย่ วทํางานในชว งกลางวนั ชว งเยน็ และฤดทู ่ีวางงานเปนชว งเวลาแหงการรวมญาติ การ ทําบญุ และการสังสรรคกบั เพ่อื นบาน การทชี่ าวบา นใชช านโลงๆ เปนพ้ืนทรี่ บั แขก อาจเปน เพราะการพบปะสังสรรคมักจะอยูในชวงเวลาเย็นและหัวค่ํา ซึ่งไมมีแดด แตไดรับลมเย็น สบาย ทําใหมีบันไดขึ้นบานสูชานเปดโลง จากชานจนถึงสวนท่ีเปนระเบียงหนาหองซึ่งยัง เปนสวนโลง แตมีชายคายื่นตอจากหลังคาหองมาคลุมและยกพื้นสูงกวาสวนชานประมาณ หน่งึ กา วขึ้นไมม บี นั ได สว นศาลาวัดหรือโบสถก เ็ ชน เดียวกนั คือ จากบนั ไดจะข้ึนมาท่รี ะเบียง หนา ท่มี หี ลังคาคลมุ ถาจะเปรียบเทียบกับบานเมืองหนาวก็เปรียบเสมือน Vestibule หรือ Foyer แต บานเมืองหนาวจะเปนหองทึบเพื่อปดก้ันอากาศหนาวเย็นจากภายนอกไวช้ันหน่ึงเปนการ คอยๆเปล่ียนอุณหภูมิกอนที่จะเขาหองที่มีหนาที่ใชสอยขางใน จึงจัดไดวาพ้ืนที่ใชสอยของ บานเมืองหนาว เมื่อเขาไปในอาคารจะตองเขาไปในหองทันที แตของไทยจากท่ีวางขางนอก จะเปนบันไดสูชานเปดโลง จากชานสูระเบียงหนาหองท่ีมีหลังคาคลุม จัดไดวาเปนพ้ืนท่ีวาง ก่ึงเปดโลง แลวตอไปจึงเปนหองหับมิดชิด เพราะฉะนั้นจึงมีการเปล่ียนของพื้นที่วางที่คอย เปนคอยไป ใหความรูสึกที่ไมแตกตางเปนการคอยๆเปล่ียนบรรยากาศ เกิดเปนเอกลักษณ ของบานไทย ซึ่งเปนลักษณะสถาปตยกรรมที่ผูอยูอาศัยไดใชอาคารเพ่ือกิจกรรมตางๆอยาง ไปกันไดก ับสภาพภูมอิ ากาศ เชน นอนในหอ งยามค่าํ คืน รบั แขกและรับประทานอาหารรว ม กันกับญาติมิตร ท่ีชานกลางบานนั่งเลนคุยกันที่ระเบียงหนาหอง เปนตน และถาฝนตกก็ หลบฝนอยูในหอง แดดออกหลบแดดอยูท่ีระเบียงหนาหอง พอแดดรมลมตกก็พักผอนตาก อากาศ รับลมชมเดือนและดาวอยทู ี่ชานเปด โลง กลางบาน กลา วไดว า บา นไทยไมข าดซงึ่ ทวี่ า ง ทาํ ใหผ อู ยอู าศยั สามารถอยใู นบา นทง้ั ในสว น ทมี่ ี หลงั คาคลุมและสวนทีเ่ ปนทวี่ างเปด โลง ไดอยางมคี วามสขุ และสะดวกสบายตลอดทั้งวนั ตา ง กับประเทศทภ่ี ายในบา นขาดที่วางจงึ ตองมี Plaza ใหญๆ ไวเปน ทพ่ี บประสังสรรค ปจจุบนั สถาปนกิ ไทยนิยมออกแบบใหมี Plaza ซึง่ เปน Hard Scape เชน เดียวกับตางประเทศ โดย ลืมไปวา ลาน หรือ Plaza น้เี ปนส่ิงทเี่ พ่มิ ความรอ นในเวลากลางวันอยา งมหาศาลเรากลับ มาออกแบบ Court เล็กๆไมต อ งใหญจะเปน Court ทีม่ หี ลงั คาคลมุ ทเี่ รยี กวา Atrium กไ็ ด แลวใหแสงสวางธรรมชาติและระบายอากาศดวยบานเกล็ดกระจกใตหลังคาสวน Plaza ที่ นิยมทาํ กนั หนา อาคารใหญๆ กเ็ ปล่ียนเปน สวนทมี่ ีตน ไมใบหญาปกคลมุ ดินแทน 155

156 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

การจดั การพลังงานในอาคาร ตรึงใจ บรู ณสมภพ. (2537). “บานไทย กับการจัดพน้ื ทว่ี างตามสภาพแวดลอ ม”. ใน อาษาวารสาร สถาปตยกรรม. กรกฎาคม 2537. กรุงเทพฯ: ยงวราการพิมพ. หนา ที่ 67-71. อาคารเปน ปจ จยั สาํ คญั ประการหน่งึ ของมนษุ ย ทจี่ ะตอ งเขา ไปเก่ยี วของสัมผัสและ อาศยั พกั พงิ พลงั งานเปน สง่ิ ทชี่ ว ยสง เสรมิ ใหก ารใชช วี ติ ภายในอาคารไดร บั ความสะดวกสบาย ทัง้ ในดา นการดาํ รงชีวติ ประจาํ วนั การปรบั สภาพอากาศและการใหแสงสวาง การใชพลังงานในประเทศไทยป 2526 ใชนํ้ามันเปนพลังงานประมาณรอยละ 60 ของพลังงานท่ีใชทั้งหมด ซ่ึงเทากับรอยละ 25 ของมูลคาการนําเขาท้ังหมดหรือรอยละ40 ของมลู คา การสง ออกทัง้ หมด รอ ยละ 70 ของพลงั งานใชในเขตเมอื ง ทีเ่ หลอื ใชในเขตชนบท พลงั งานท่ีใชในเขตเมอื งนน้ั ใชเ ฉพาะในกรงุ เทพมหานครเพียงจังหวดั เดยี วเสียครง่ึ หนึ่ง เมือ่ เปรียบเทียบการใชพลังงานตามสาขาเศรษฐกิจตางๆ จะเห็นไดวามีการใชพลังงานในสาขา อุตสาหกรรมรอ ยละ 23.20 สาขาคมนาคมรอยละ 33.73 สาขาครัวเรอื นการพาณชิ ยแ ละ อ่ืนๆรอยละ 35.96 และสาขาการเกษตรรอ ยละ 7.111 จะเหน็ ไดว า การใชพลงั งานในสาขาครวั เรอื นและการพาณิชยซ งึ่ เปนการใชพ ลังงาน เกยี่ วขอ งกบั อาคารกบั สาขาคมนาคมมอี ตั ตาสงู กวา การใชพ ลงั งานในสาขาอน่ื จากการสาํ รวจ ดานสภาวะการบริโภค ดานพลังงานของประเทศไทย แสดงใหเห็นวามีความเปนไปไดที่จะ สามารถประหยัดพลังงานจํานวนมาก นอกจากน้ี ยังแสดงใหเห็นวาการใชพลังงานอยางมี เหตผุ ลจะมสี ว นชว ยในการพัฒนาประเทศทั้งในเขตเมอื งและเขตชนบททีห่ างไกล ทําไมจงึ ตอ งมีการจดั การพลงั งานในอาคาร? คําตอบก็คือ เพื่อการออกแบบและควบคุมระบบตางๆ ในอาคารใหเปนไปอยางมี ประสทิ ธภิ าพและประหยดั เพ่อื ลดปรมิ าณการใชพลงั งาน การจัดการพลงั งานในอาคารนี้ ถงึ แมจ ะเปน การจดั การในดา นเครอ่ื งมอื อปุ กรณไ ฟฟา หรอื เครอ่ื งจกั รกลกต็ าม กม็ คี วามสมั พนั ธ ตอเน่ืองกับรูปแบบอาคาร และการวางตําแหนงท่ีติดตั้งอุปกรณเหลานั้น จึงตองเร่ิมจัดการ ตงั้ แตในขน้ั ออกแบบอาคารเลยทีเดียว Richard Stien สถาปนิกช้ันนําคนหน่ึงของอเมริกากลาววา2 สถาปตยกรรมหรือ ผลติ ภณั ฑข องมนษุ ยก ับสภาพแวดลอม มีอิทธิพลอันยง่ิ ใหญกับการใชพ ลังงานมากกวา สาขา อ่ืนนอกจากการคมนาคมขนสงและการทหาร เราควรมองดูปริมาณการใชพลังงานในการ กอสราง การใชสอย การบํารุงรักษา และการร้ือถอนอยางระมัดระวัง ปริมาณพลังงานท่ี สามารถประหยัดไดท้ังในอาคารใหมแ ละอาคารเกา ท่มี อี ยูแลว สถาปนิกสามารถเปนผพู กั ดัน ทั้งในดานเพ่ิมและลดปริมาณการใชพลังงาน เราควรจะแกทิศทางของปรัชญาพื้นฐานที่วา 157

การสรา งสง่ิ แวดลอ มโดยการสรา งสรรคอ าคารดว ยวธิ ี “การตอ สมู ากกวา การกรอง” ธรรมชาติ แวดลอ ม Ken Kern ไดข ยายความวาสถาปนิกและวิศวกรชอบทจ่ี ะผลิตอาคารดวยการตอ สู แทนทจ่ี ะทาํ งานรวมกับธรรมชาติ “อาคาร” กลายเปน งานทางดานวิศวกรและปกรณอ ํานวย ความสะดวกสบายท้ังดานเทคนิคซึ่งขัดแยงกับสภาพสามารสํานึกในการใหความสนใจเร่ือง ทต่ี ง้ั ทศิ ทางอาคาร ระบบวงจรของดวงอาทิตย ทศิ ทางลม และการรูจักใชต นไม ตวั อยาง อาคารสํานักงานในแมนฮัตตันบางคร้ังไดใชระบบทําความอบอุนและทําความเย็นพรอม พรอ มกนั เพยี งเพอ่ื พยายามทจ่ี ะรกั ษาอณุ หภมู ภิ ายในอาคาร ซงึ่ แตกตา งกบั อณุ หภมู ภิ ายนอก เพยี งสองสามองศาเทานั้น ลองมาฟงปญ ญาในการเกบ็ รักษาจาก “Progressive Architecture” ดบู า ง “การประหยัดพลังงาน ไมใ ชการปลอ ยใหคนตอ งเหนอื่ ยออกวันละ 2 ชั่วโมง เพอื่ ลดคาไฟฟา ” คาํ ตอบทแ่ี ทจ ริงคือ การออกแบบอาคารท่ีสรางความสขุ สบายไดว ธิ ี เกบ็ ไวข า ง นอก เก็บไวขางใน ปลอยเขามาหรือปลอยออกไป ปญหาเหลาน้ีมิใชเปนของใหม มีมาใน ประวตั ศิ าสตรต ง้ั แตโ บราณกาล แตบ างครง้ั ในยคุ พฒั นามานี้ เรากไ็ ดล มื บทเรยี นเกา ๆ ไปแลว เราไดล ืมไปวา ความจาํ เปนในวนั วานนบ้ี างทกี ็ยังมีความจาํ เปน อยูในวันน3้ี การจัดการพลังงานในอาคาร ควรจัดการต้ังแตแรกเริ่มออกแบบอาคารเพื่อจะให ระบบตางๆ ภายในอาคารสมั พันธก ัน ในทนี่ ้ี จะไดก ลาวถงึ ความเปนไปไดสําหรบั อาคารท่จี ะ กอสรางในเมืองไทยเปนสวนใหญซึ่งจะเนนแตอาคารในเมืองเพราะมีความหนาแนนของ ประชากรสูงและใชปริมาณพลังงานมากกวาอาคารในชนบท นอกจากนี้ จะไดเปรียบเทียบ ความแตกตางของการใชพ ลังงานตา งรปู แบบที่มองเห็นไดช ัดเจนในภาวะปจจบุ ัน การจัดการเพ่อื การประหยดั พลังงานในอาคารสามารถพจิ ารณาตามขน้ั ตอนดงั น้ี 1. การออกแบบอาคารเพอ่ื ปรบั สภาพอากาศใหอ ยใู นภาวะทสี่ บาย (Comfort Zone) ซงึ่ แบงออกเปน 1.1 ปรับสภาพอากาศโดยอาศยั ตัวอาคาร (Passive system) 1.2 ปรับสภาพอากาศโดยอาศัยอุปกรณอ าคาร (Active system) เชน การตดิ ตง้ั พัดลม เครื่องปรับอากาศ 2.การอาํ นวยความสะดวกในชวี ติ ประจาํ วนั ไดแก 2.1 พลังงานแสงสวาง 2.2 พลังงานความรอ นจากดวงอาทติ ย 1.1 การปรบั สภาพอากาศโดยการอาศัยตัวอาคาร (Passive system) สิ่งท่ีจําเปนในสมัยกอน เชน หลังคาทรงสูง ชายคายื่นกวาง โถงทางเขาเปดโลง ระเบยี งยาว หอ งทเี่ รยี งแผ และตน ไมใ หรมเงา กลายเปน สงิ่ ฟมุ เฟอ ย เมื่อสองสามปท ่แี ลวก ลายเปนสิง่ ท่ีจาํ เปนในตอนน้ี เราพยายามลดราคาคา กอ สราง แตล ืมไปวา เราไดเพ่ิมราคาคา ใชจ ายเคร่อื งอํานวยความสะดวกสบายภายในบา น เชน ไฟฟา คาเครื่องปรับอากาศ สองส่ิง นี้จึงกลับกนั อยูเ สมอ ตัวอยา งบา นทอ่ี อกแบบเพอื่ ใหประหยัดราคาคา กอสรางนีจ้ ะเหน็ ไดชัด 158 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ในบานจัดสรรท่ัวไป ไมวาจะเปนบานเดี่ยว ทาวนเฮาส หรือคอนโดมิเนียม ซึ่งถาคิดกันให รอบคอบแลวจะเหน็ วา ผทู ่ไี ดกําไรคอื ผลู งทนุ กลุมยอ ย แตผ ูที่สญู เสยี คอื ประชาชนท้ังประเทศ ผูท่ีจะซื้อบานหรือจะสรางบานหรืออาคารชนิดอ่ืนข้ึนใหม จึงควรจะคิดถึงราคาคาใชจายใน ระยะยาว หรือตลอดอายุจองอาคารนั้น เพราะถึงแมราคาคากอสรางแรกเร่ิมของอาคารท่ี ประหยัดพลังงานจะสูง กวาอาคารท่ไี มป ระหยัดพลงั งาน แตในระยะ 2-3 ปใ หหลังกจ็ ะราคา เทา กนั และตอ จากน้นั กจ็ ะประหยดั กวา การจัดการเก่ียวกับรูปแบบอาคาร สามารถกระทําไดท้ังในอาคารท่ีออกแบบใหม และแกไ ขอาคารเดิมท่มี ีอยูแลว ในท่นี ้ีจะกลา วถึงหลักใหญๆ พอเปนสังเขป 1. ทศิ ทางของอาคาร (Orientation) การวางอาคารใหถูกทิศทาง มีความสําคัญกับการเพิ่มหรือลดความรอนภายใน อาคาร โดยเฉพาะอารารทใ่ี ชห นา ตา งกระจก จากการทดลองที่ The National Association of Building in Austin, Texas พบวา การทีบ่ ดิ อาคารไปเพยี ง 7 องศา สามารถทําใหคา ใช จายสําหรับเคร่ืองปรับอากาศเพิ่มข้ึนถึง 15%4 โดยทั่วไปในเมืองไทย แบบอาคารท่ีเหมาะ สมคอื รูปสีเ่ หลยี่ มผืนผา โดยหนั ดานยาวของอาคารไปทางทศิ เหนอื ใต เพอื่ รบั ลม หันดา น แคบไปทางทิศตะวันออกและทิศตะวันตกเพื่อหลบรังสีจากดวงอาทิตยในชวงท่ีรอนที่สุดใน ตอนบายและพยายามเปดหนาตางทางทศิ ตะวันตกใหนอ ยทสี่ ุด 2. รปู แบบอาคาร (Form) โดยปกติอาคารรูปทรงกลมหรือสี่เหลี่ยมจัตุรัสจะประหยัดเน้ือที่ผนังกวาอาคารรูป ทรงอน่ื ทาํ ใหป ระหยัดวสั ดุกอ สรางและทําใหม ีเนอื้ ท่ีของผนังและหนา ตา งทีร่ ับแดดนอ ย แต เน่ืองน้ีจากยังมีปจจัยอื่นมาเกี่ยวของ เชน ทางโคจรของดวงอาทิตยและทิศทางลมประจํา ทอ งถน่ิ ทําใหอ าคารรปู ส่ีเหลยี่ มผืนผา ประหยดั พลังงานมากกวา 5 หลงั คาทรงสงู โดยเฉพาะ ทรงปนหยาท่รี บั แดดเพียงดา นเดียว อกี 3 ดา นไดร ม เงาจะเปนรปู ทรงทป่ี ระหยดั พลังงานได มาก ขอ ดขี องหลงั คารทรงสงู อกี ประการหนง่ึ กค็ อื ถา ใชร ะบบนา้ํ รอ นพลงั งานแสงอาทติ ย ที่วางใตหลังคาสามารถติดตั้งถังเก็บน้ํารอนในระดับสูงกวาแผนรับแสงอาทิตยที่ติดอยูท่ี หลงั คาสว นลา ง ทาํ ใหไมตองใช pump สูบนํา้ รอ นข้นึ ไปเก็บไวใน Tank ชายคาท่ยี ่นื ยาวรอบอาคาร ซง่ึ อาจคลมุ ระเบียง ลาน ทางเดนิ ทอ่ี ยูห นาหองตางๆ เปนพ้ืนท่ีท่ีชวยกรองความรอนไวชั้นหน่ึงกอนที่จะเขาไปในอาคาร นอกจากน้ี แผงกันแดด ภายนอกอาคารลักษณะอื่นๆ เชน ครีบตั้ง ครีบนอน หลังคาอลูมิเนียม หรือผาใบกันแดด บานเกลด็ หมนุ ปรับมมุ ไดต ามมมุ ของดวงอาทติ ยจ ะกันแดดใหก ับหนา ตาง ผนังชวยลดความ รอ นภายในอาคารลงไดมาก อาคารทเ่ี รียงแผต ามยาวหรอื เรียงโอบลอ มมีลานโลง ตรงกลาง มหี นา ตา งเปด กวาง จะทําใหสามารถรับแสงและลมธรรมชาติไดเต็มท่ี ลมจะชวยขับไลความรอนภายในอาคาร ออกไป 159

เรอื นไทยภาคตางๆ ในสมัยกอ น สามารถบนั ดาลความสุขใหกบั ผอู ยอู าศยั โดยไม ตองนําพลังงานอื่นมาชวย สมควรท่ีจะนําลักษณะตางๆ ท่ีมีคุณประโยชนมาประยุกตใชให เหมาะสมกับสภาพความเปนอยูความตองการในชีวิตปจจุบันและเทคโนโลยีกอสรางสมัย ใหม 3. วสั ดุ (Material) การเลอื กใชวัสดุที่เหมาะสมจะประหยดั พลงั งานไดท ง้ั การกอสรางอาคาร (พลังงาน ทใี่ ชในการผลิตวสั ดุในโรงงานอุตสาหกรรมและการขนสง) และพลังงานท่ใี ชในอาคารเม่อื มีผู อยอู าศัยอยแู ลว วัสดทุ ่ีเหมาะสมกับอากาศรอนชนื้ ในประเทศไทยคอื ไม อิฐ คอนกรีต กระเบ้อื งดนิ เผา และวัสดุประดิษฐจากพืชพันธุไมชนิดตางๆ ที่ทําหนาที่เสมือนฉนวนกันความรอน ใน การออกแบบอาคาร ตองหารูปแบบและวิธีการกอสรางที่ประหยัดวัสดุดวย เชน ใชระบบ ประสานทางพกิ ดั ตามขนาดชิ้นสว นนนั้ ๆ เพ่อื มิใหเหลือเศษวสั ดุ วัสดทุ ีต่ องใชพ ลงั งานสงู ใน การผลิต เชน อลมู เิ นยี ม ไฟเบอรกลาสกระจก ควรจะพยายามใชในท่ที มี่ ีความจําเปน เทานน้ั อาคารประเภทคอนโดมเิ นยี มและทาวนเฮา สจะประหยัดกวาวสั ดุบา นเดยี่ ว เพราะ มีการใชผนัง หลังคา และพื้นท่ีบางสวนรวมกัน เชน ทางเดิน บันได รวมทั้งสาธารณูปโภค ตา งๆ เชน ระบบทอน้าํ การระบายนํ้าเสยี ถนนหนา บา นทีส่ ั้นลง และการใหไฟสองสวางท่ี ถนน เปนตน ขา พเจาไดทาํ การคํานวณเปรยี บเทียบระหวา งพลงั งานทีม่ ชในวัสดุกอสรางของ คอนโดมเิ นียม ทาวนเ ฮา ส และบา นเดยี่ วในเนื้อทีบ่ านเทา ๆกัน คอื 120 ตารางเมตร ไดพ บ วา6 คอนโดมิเนียมใชพลังงาน = 6.63 TEP. หรือ = 18360 KW br ทาวนเ ฮา สใชพ ลังงาน = 5.08 TEP. หรือ = 22860 KW br บา นเดยี่ วใชพลังงาน = 4.08 TEP. หรือ = 29835 KW br ฉนวนกนั ความรอ นมีความจาํ เปน สําหรับอาคารโปรงเบาเชน ในเมืองไทย อาคารที่ ตดิ ต้ังฉนวนกันความรอ นจะสามารถประหยัดพลงั งานลงไดมาก ตวั อยา งที่ 1 ขา พเจา ไดท าํ การเปรยี บเทยี บระหวา งอาคารทตี่ ดิ ตง้ั เครอ่ื งปรบั อากาศ ทมี่ ฉี นวนกนั ความรอ นใหห นงั คาและผนงั และใชห นา ตา งกระจกสองชน้ั กบั อาคารทไ่ี มม ฉี นวน กันความรอ น และใชหนา ตา งกระจกชั้นเดยี ว สาํ หรับบานเด่ยี วเน้ือท่ี 120 ตารางเมตร ได พบวา 7 อาคาร A มีฉนวนกันความรอนใชพลังงานสําหรบั เคร่อื งปรบั อากาศ = 3717.78 Watt/hr 160 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

อาคาร B ไมม ีชนวนกนั ความรอ นใชพ ลงั งานสําหรบั เคร่ืองปรบั อากาศ = 6837.58 Watt/hr อาคาร B ใชพลงั งานมากกวาอาคาร A ในช่ัวโมงรอนที่สดุ = 3119.8 Watt/hr หรอื 45.6 เปอรเ ซ็นต หรือคดิ จากพลังงานท่ีใชจรงิ โดยแปลงคา จากแบบสอบถาม = 2669.35 KW/hr ตอป จากการคาํ นวณคา พลังงานสําหรบั การผลิตวัสดุกนั ความรอ น พบวา อาคาร A ใช พลังงานมากกวา อาคาร B = 3197.03 KW/hr อาคารทง้ั สองจะใชพ ลงั งานเทากนั (พลงั งานวัสด+ุ เครื่องปรับอากาศ) ในระยะ เวลา 1.2 ป ตอจากน้ัน อาคาร B จะใชพลงั งานมากกวาอาคาร B ปล ะ 2669.35 KW/hr ถา เปรียบเทยี บเปนราคาคา ใชจ า ยพบวา ภายหลงั ระยะเวลา 7.13 ป อาคาร B จะ ตอ งเสยี คา ใชจา ยมากกวา อาคารA ปละ 3363.72 บาท ปรบั ปรุงพอใชไ ด ปรบั ปรุงอยา งดที สี่ ุด กา ซ ไฟฟา กาซ ไฟฟา ความหนาของฉนวน 1 7“ 1 7“ ความหนาของฉนวน 3 1“ 3 1“ กนั ความรอนท่ีผนัง 8 8 กันความรอนท่ีผนัง 2 2 ตัวอยา งท่ี 2 ทดลองใชฉนวนกันความรอ นท่บี านหลังหนง่ึ ใน New York โดยการ ติดต้งั ฉนวนกันความรอนท่มี คี วามหนาแตกตางกนั สามารถประหยัดเครือ่ งทําความอบอนุ ได8 ปรับปรงุ พอใชได ปรับปรงุ อยา งดีทีส่ ดุ กา ซ ไฟฟา กา ซ ไฟฟา ความหนาของฉนวน 3 1“ 3 1“ ความหนาของฉนวน 3 1“ 6“ กนั ความรอนทีผ่ นงั 2 2 กันความรอนท่ีผนงั 2 ประหยดั เงินได $28 $75 $32 $155 19% 49% 47% ลดการใชพลังงาน 29% กระจกที่ใชในอาคารปรับอากาศ ในกรณีที่ไมสามารถใชกระจกสองช้ันเพราะราคา คากอสรางสูง ควรใชกระจกตัดแสงลดรังสีความรอนจากดวงอาทิตย จากการทดลองของ ดร. สรุ เดช จันทรานุรกั ษ ทดลองกับอารคารบริษทั เซลลแหง ประเทศไทย ไดพบวา9 การลด ปริมาณพลังงานความรอ นโดยกระจกตดั แสง ประมาณความตอ งการพลังงานของอาคารทัง้ หมด 5010000 KW hr/year ปรมิ าณพลงั งานความรอ นจากแสงอาทิตย 637200 KW hr/year พลงั งานความรอ นจากแสงอาทิตย โดยเฉลยี่ ตลอดปค ิดเปน 12.7 เปอรเ ซ็นต ของ ความตอ งการพลังงานตลอดปห ากใชกระจกตัดแสงประสิทธภิ าพ 50 เปอรเซ็นต และแยก เปน กรณีดังน้ี จะประหยดั พลงั งานได 161

¡Ã³Õ·èÕ 1 ใชก ระจกตดั แสงทงั้ อาคาร ปรมิ าณพลังงานความรอนจากแสงดวงอาทติ ยจะลดลง 318600 KW hr/year หรอื ประหยัดพลงั งานได 6.3 เปอรเซ็นต ¡Ã³Õ·èÕ 2 ใชก ระจกตดั แสงเพียงชนั้ พ้ืนของอาคาร ปรมิ าณพลังงานความรอนจากแสงดวงอาทิตยจ ะลดลง 35400 KW hr/year หรือประหยดั พลงั งานได 0.7 เปอรเซน็ ต 1.2 ปรับสภาพอาคารโดยอาศัยอุปกรณอ าคาร (Active System) 1.2.1 พดั ลม พดั ลมเปน อปุ กรณเ สรมิ ความสบายแบบงา ยและประหยดั พดั ลมมสี ว นชว ยใหอ ากาศ ภายในหองหมุนเวียนไมรอนอับเพราะจะชวยถายเทความรอนภายในอาคารออกไปภายนอก ลมทพี่ ดั มาถกู ผวิ หนงั ผอู าศยั จะทาํ ใหค วามชนื้ หรอื เหงอื่ ทผี่ วิ หนงั ระเหยคลายความรอ นแฝง ออกไปทําใหรูสึกเย็นสบายขึ้น และทําใหกระดาษปลิว จึงตองดูระยะการติดต้ังใหเหมาะสม การใชพัดลมดูดอากาศออกทางผนังฝาเพดานหรือหลังคา เปนอีกวิธีหนึ่งที่เพิ่มความสบาย เพราะพดั ลมดดู อากาศทอ่ี บั ภายในออกไปภายนอกทาํ ใหอ ากาศภายนอกทสี่ ดชน่ื กวา ไหลเขา มา แทนที่ การติดตงั้ พัดลมดูดอากาศในที่สูงเพอ่ื ดดู อากาศรอ นออกไปทําใหอณุ หภูมิภายในหอ ง ลดลงได 1.2.2 เครอ่ื งปรับอากาศ (Air conditioning) เครื่องปรับอากาศเปนสวนที่ใชพลังงานมากท่ีสุดในอาคารโดยเฉพาะในอาคาร พาณิชยธุรกิจและพักอาศัย ขาพเจาไดทําแบบสอบถามประมาชนชาวกรุงเทพมหานคร มีรายไดปานกลางคอนขางสูง จํานวน 300 ครอบครัว ในปพ.ศ. 2527 ไดผลสรุปวา ประชากรใชพลังงานสาํ หรบั ปรับอากาศในครวั เรือนถงึ 48% ของปริมาณไฟฟา ทัง้ หมด และ จากการคํานวณไดพบวา ถาใชเครื่องปรับอากาศเหมือนกันท้ังหลัง ท่ีอยูอาศัยประเภท คอนโดมเิ นียมจะประหยดั พลงั งานกวา ทาวนเฮา ส 21% และประหยัดกวาบา นเด๋ยี ว 36%11 การพจิ ารณาในการออกแบบและควบคมุ ระบบปรบั อากาศ12 1. ในการเลอื กระบบปรบั อากาศวา จะเปน ระบบใด ควรจะประมาณคา การใชพ ลงั งาน ตลอดทง้ั ป 2. การเลอื กอปุ กรณเ ครอื่ งปรบั อากาศควรพจิ ารณาทงั้ ราคาคา อปุ กรณแ ละอายกุ าร ใชง าน 3. การออกแบบตวั เคร่อื งและระบบควบคมุ จะพจิ ารณาถงึ ธรรมชาตขิ องการใชงาน เชน ชนดิ ของอาคารและโครงสรา ง รปู แบบของการใชพ ลังงาน ความตอ งการทางดา นพื้นท่ี ใชสอย ขอจาํ กดั ในการควบคุม การใชร ะบบควบคมุ ท่ีเหมาะสมเพ่อื ประหยัดพลังงาน การนํา ความรอนจากเครื่องปรบั อากาศมาใชใ หเปนประโยชนแ ละการพจิ ารณาในแงเศรษฐกจิ อ่นื ๆ 162 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

4. ระบบทีเ่ ลอื ก ควรจะสามารถใชง านและควบคุมพื้นที่ท่ีมคี วามตอ งการทางดาน กําลังเครอื่ งคลายๆกัน ระบบการควบคมุ โดยทว่ั ไป ผอู อกแบบมคี วามประสงคท จี่ ะเลอื กระบบควบคมุ ทสี่ ามารถรกั ษาอณุ หภมู ิ ทต่ี อ งการ แตก ารควบคมุ อณุ หภูมนิ ค้ี วรจะเขากนั ไดกับธรรมชาตจิ องเครอ่ื งปรับอากาศและ ตวั อาคารจงึ ตอ งพจิ ารณา 1. แตล ะระบบหรอื กลมุ พน้ื ทท่ี ใ่ี ชค วรจะมอี ปุ กรณป รบั อณุ หภมู ทิ สี่ ามารถตง้ั ไดใ นระดบั 20 องศาเซลเซียส ถงึ 30 องศาเซลเซียส 2. แตล ะระบบควรจะใชไ ดท ้งั แบบปรับดวยมอื และแบบอตั โนมตั ิทจ่ี ะลดพลงั งาน ไดใ นชวงท่ไี มไดใ ชงานหรอื ตองการจะลดกาํ ลังของเครอื่ ง 3. ระบบแยกสว นควรจะนาํ มาใชใ นทๆ่ี ตอ งการความเยน็ แตกตา งกนั ตามหลกั ของ การใชพ ลังงานตํ่าสดุ ควรแยกกลุม พ้นื ทตี่ ามแตล ะช้นั ในอาคารใหญท ี่มีหลายช้นั 4. การจดั เคร่ืองใหใ ชงานในพ้ืนท่ีเลก็ ๆ จะควบคมุ อุณหภมู ิไดด แี ละประหยัด 5. พจิ ารณากลมุ พน้ื ทที่ างดา นทศิ ตะวนั ออกและตะวนั ตกเพอื่ แยกเปน สว นทตี่ อ งปรบั กําลังของเครื่องในชวงของวัน การออกแบบอาคารเกือบทุกประเภทท่ีติดตั้งเคร่ืองปรับอากาศเพื่อจุดประสงคใน การลดอณุ หภมู ิ สถาปนกิ จะตอ งทาํ ใหไ ดท ง้ั สองระบบ คอื เมอื่ ไมต อ งการเปด เครอื่ งปรบั อากาศ ก็เปดหนาตางรับลมได เพราะเม่ืออากาศภายนอกไมรอนมาก ไมจําเปนตองปรับอากาศก็ สามารถใชล มธรรมชาตชิ วยลดความรอ นได สาํ หรบั การตดิ ตงั้ ระบบปรบั อากาศ สถาปนกิ จะตอ งตระเตรยี มเนอ้ื ทภี่ ายในอาคารไว ตามชนิดของระบบ เชน ชนิดระบบหนาตางตองดูวาจะติดตั้งเคร่ืองตรงไหน อากาศจึงจะ หมุนเวียนดี และใหผลกับรูปดานอาคารอยางไร ระบบแยกสวนก็ตองคิดถึงการหมุนเวียน ของลมภายในหอ ง และไมใ หเ กะกะทางสญั จรและเนอื้ ทใ่ี ชส อยอน่ื ๆ ดแู ลว งดงามเขา กนั ไดก บั เครื่องเรอื น หาทตี่ ้งั ภายนอกอาคารสาํ หรบั Compressor และทีร่ ะบายอากาศรอ นทเ่ี หมาะ สมไมแลดูนาเกลียด และระยะไมห า งจากสวน และระยะไมห า งจากสวนทป่ี ลอ ยลมเย็นมาก เกินไป สว นระบบรวมกต็ อ งเตรยี มเนื้อทีส่ าํ หรบั หอ งเคร่อื งทาํ ความเย็น ทวี่ างสาํ หรบั ทอ นาํ ความเยน็ ตาํ แหนง ทป่ี ลอยลมเยน็ ที่ดดู ลมกลับและท่ีระบายความรอ น เปน ตน 2.1 พลงั งานแสงสวาง Lighting การออกแบบโดยใหแสงธรรมชาติในอาคารเปนสวนหน่ึงในการประหยัดพลังงานได อยางมาก โดยเฉพาะในอาคารสาํ นกั งานการคา ธรุ กจิ สถาปนกิ วิศวกรควรจะศกึ ษาในเรื่อง การใหแสงธรรมชาติ ซ่ึงเกี่ยวพันกับระดบั ความเขม ของแสงจากรังสอี าทติ ยท งั้ รงั สีตรง และ รังสีกระจาย แตกตางกันในแตละชั่วโมง วัน และเดือน จากการทดลองในประเทสสิงคโปร พบวา การใหแสงธรรมชาติสามารถลดการใชพลังงานลงได 20% และการบังแดดใหกับ หนาตา งกบั การใหแ สงอยางมีประสิทธภิ าพ สามารถลดการใชพลังงานไดถ งึ 30%13 163

หลกั การจดั การในเรอ่ื งแสงสวา งโดยทว่ั ไป คอื 14 1. พยายามใชแ สงธรรมชาตใิ หม ากทส่ี ดุ เพอื่ ลดการใชแ สงไฟฟา ลงใหเ หลอื นอ ยทส่ี ดุ โดยเสรมิ ในบางสวนท่ีแสงธรรมชาตไิ มเ พยี งพอเทา น้ัน 2. ใชกระจกตัดแสงและมีชายคากันแดดใหกับหนาตางและผนังกระจกท่ีใหแสง ธรรมชาตผิ า นหรอื ใชก ระจก สองชนั้ เพอื่ กนั ความรอ นการปรบั แสงภายในขนึ้ อยกู บั แสงภายนอก จึงเปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลาบางคร้ังความสวางไมเพียงพอตองใชไฟฟาชวยสามารถ ประหยดั ไฟไดโดยตดิ ตัง้ สวทิ ชอ ัตโนมตั ซิ งึ่ จะเปด ไฟข้ึนไดเองเมอื่ แสงไมพ อ 3. การใหแ สงไฟฟา เหรียญใสป ระดษิ ฐ จัดวางตาํ แหนงของหลอดไฟใหถ กู ตอ งแบง กลมุ สวติ ซปด เปด ตามตาํ แหนงกลุม (zoning) เชน กลมุ ท่อี ยใู กลหนาตาง และกลุม ทีอ่ ยูไกล หนา ตาง กลุมทตี่ องทํางานแบบใชส ายตาและกลุมที่ไมใชสายตา เปน ตน 4. เลือกชนิดของหลอดท่ีมีประสิทธิภาพ เหมาะสมกับชนิดของการใชงาน และ บรรยากาศสภาพแวดลอม ชนดิ กาํ ลังการสองสวา งเปน สี ระบบการใหแ สง พรอมทั้งไมทาํ ความรบกวนแกสายตาโดยแสงจา และแสงสะทอ นทส่ี วางมากๆ 5. ใชหลอดไฟนีออน (fluorescent) ในสวนใชสอยทั่วไปแทนการใชหลอดไฟฟา (in candesent) เพราะไฟนีออนจะประหยดั กวา ไฟฟา หลอดธรรมดาถึงสามเทา 6. ไมใหแสงสวางมากเกนิ ไป ควรใชค า ความสวา งของมาตรฐานตํ่าสุด 2.2 พลงั งาน ความรอ นจากแสงอาทติ ย การนาํ พลงั งานความรอ นจากแสงอาทติ ยม าใชเ พอื่ ประหยดั พลังงานสามารถทําไดหลายรูปแบบ แตท่ีจะนํามากลาวในที่นี้ คือ การทํานํ้ารอนดวยพลัง แสงอาทิตย ซึ่งใชอุปกรณความรอนแบบ Flat Plate Collector ซ่ึงเปนระบบท่ีเรียบงาย ประหยดั และมปี ระสทิ ธภิ าพดใี หค วามรอ นไดถ งึ 65 องศาเซลเซยี ส สามารถผลติ ขนึ้ ใชไ ดเ อง ในประเทศไทยดวยราคาตนทุนต่ํา ในปจจุบันสามารถผลิตขึ้นใชไดเองในประเทศไทย ดวย ราคาตนทุนต่ํา ในปจจุบันเคร่ืองทํานํ้ารอนพลังแสงอาทิตยพรอมทั้งการติดต้ังราคาสูงกวา เคร่อื งทาํ นํ้ารอนดว ยไฟฟา หรือแกสเพยี ง 4-5 เทา ซง่ึ ถาคิดในระยะยาวแลว ราคานี้จะคมุ คา อยางยงิ่ ซ้ํายงั เปน การประหยดั พลังงานดว ย เนอ่ื งจากนํา้ รอนเปน สงิ่ จาํ เปนในครวั เรอื น สําหรับชีวิตสมัยใหมผูอยูอาศัย สามารถอาบนํ้าเวลาใดก็ไดแมในยามค่ําคืน ซ้ํายังนําไปใช ลา งจานชามภาชนะในครัว และใชซกั ผา ได สวนดขี องเครอ่ื งทําน้าํ รอ นแสงอาทติ ย อีกประการหนึ่งคือ ติดตั้งอุปกรณเพียงชุดเดียวก็สามารถตอทอนําน้ํารอนไปใชได หลายๆที่ตามตองการและปราศจากอันตรายใดๆ ทั้งส้ิน ขาพเจาไดทําการคํานวณ เปรียบ เทยี บระหวา งการใชน า้ํ รอ นจากพลงั แสงอาทติ ยก บั การใชน าํ้ รอ นจากไฟฟา สาํ หรบั ครอบครวั หนึ่งทีม่ ีผูอ ยูอาศยั 5 คน ซง่ึ ราคาคา อปุ กรณและการตดิ ตัง้ เคร่ืองพลังแสงอาทิตยท้ังชดุ ราคา 18,000 บาท และสําหรบั เคร่อื งไฟฟา 2 เครอ่ื ง (2 หองน้ํา) ราคา 8,000 บาท ผลจาก การคํานวณ ชว งเวลาท่ีใชน ้าํ รอน ดวยเครอ่ื งไฟฟา ออกมาเปน คา ไฟฟา ตอเดือนรวมกบั คา 164 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

หมอ ทํานาํ้ รอน สรุปออกมาไดวา หวั ราคาของสองระบบนี้กระเชา กันในระยะเวลาไมเกิน 4 ป หลงั จากนน้ั ผใู ชเ ครื่องทาํ นํา้ รอ น ดว ยไฟฟา ตองจายคา ไฟฟา สาํ หรับนํ้ารอ นปล ะ 2,620 บาท15 สรปุ หลักการประหยัดพลังงานดวยรูปแบบอาคาร และการจัดระบบ การใชพลังงาน รวมทงั้ ตวั อยางตา งๆ ท่นี ํามาเสนอน้ี แสดงใหเหน็ วา เราสามารถลดปรมิ าณการใชพลังงาน ลงไดเ ปน จาํ นวนมาก โดยเฉพาะกบั อาคารที่มขี นาดใหญ และสลบั ซับซอน จงึ ควรจะมีการ พจิ ารณาในเรอ่ื งนี้ ทงั้ ทางฝายสถาปนกิ วิศวกร เจาของอาคาร และเจาหนา ท่ผี ูรบั ผดิ ชอบ พรอมทง้ั รว มมือกันศึกษาคนควาทดลองตรวจสอบระบบ การใชพ ลงั งานตา งๆ เพือ่ พฒั นาให กาวหนากวาท่เี ปนอยบู างระบบท่มี ีการคนควาทดลองมาแลว แตยังมีราคาสงู กย็ ังไมส มควร นาํ มาใช เชน ระบบการเปลี่ยนพลังงานความรอ นจากแสงแดดเปนพลังงานไฟฟา แสงสวา ง ไฟฟากําลงั เปน ตน แมแ ตท างดา นสถาปต ยกรรม กย็ งั มเี ทคนคิ อกี หลายรปู แบบ ในการประหยดั พลงั งาน โดยตัวอาคารซึ่งมีความยุงยากสลับซับซอนมากขึ้น และราคาคากอสรางก็สูงกวาวิธีงายๆ แตไดผลพอประมาณ อยา งไรกด็ ี วศิ วกรและสถาปนิก ควรจะไดรวมปรึกษาหารือ การต้งั แต ในขั้นตอนออกแบบอาคาร วิศวกรมีหนาที่ออกแบบทางดานระบบที่ควรนํามาใช สถาปนิก เปนผูทําอาคารใหสอดคลองกับระบบ ซ่ึงถาไดมีการปฏิบัติกันอยางจริงจัง ก็เช่ือไดวาคงจะ ไดม ีอาคารทม่ี ีประสิทธภิ าพในการประหยดั พลังงานมากข้นึ กวาทีเ่ ปน อยทู ุกวนั นี้ 165

อางองิ 1 “เช้ือเพลิงและพลังงานของประเทศไทย 2526” ใน รายงานประจําปของสํานักงาน พลงั งานแหง ชาติ กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยแี ละการพลงั งาน. กรงุ เทพ: กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี. หนา ที่ 2-4. 2 David B. Large. “The Potential of Energy Conservation” ใน เอกสารประกอบการ สัมมนาทางวิชาการเรื่องการอนุรักษพลังงานของสถาบันวิจัยสภาวะแวดลอม. จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลยั วนั ที่ 5 มิถนุ ายน 2521. หนา ที่ 74-75. 3 เรอ่ื งเดยี วกนั . หนา 76. 4 เรอ่ื งเดยี วกนั . หนา 78. 5 ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ, มนัส อารพฒั น “การออกแบบอาคารเพ่ือการประหยดั พลงั งาน” ใน โครงการวจิ ยั สาขาวชิ าการ คณะกรรมการวจิ ยั แหง ชาต.ิ 2524. หนา ที่ 164-165. 6 ตรึงใจ บูรณสมภพ. Habitat et Energie a Bangkok: Thailande. วิทยานพิ นธระดับ ปริญญาเอกสาขาการวางแผน และผงั เมือง มหาวิทยาลยั Pantheon-Sorbonne. ปารีส. 1987. หนา ที่ 121-123. 7 เร่ืองเดียวกัน. หนา ที่ 162-168. 8 David B. Large. อางแลว. หนาท่ี 58. 9 สรุ เดช จนั ทรานรุ กั ษ. รายงานการใชพ ลงั งานของอาคารสาํ นกั งานบรษิ ทั เชลลแ หง ประเทศ ไทย จํากัด. (เอกสาร) 10 ตรึงใจ บรู ณสมภพ. อางแลว. หนา 88. 11 เร่อื งเดียวกนั . หนา 153. 12 “Energy Saving Through Lighting & Air Conditioning” ใน Technical Views, ESCAP. หนาท่ี 9. 13 Mark D. Levine, Isnac Turiel and Richard Curtis. “Window and Daylighting in Asean Building” เอกสารประกอบการสมั มนา Asean Conference on Energy Conservation in Building. Ministry of National Development, Republic of Singapore. 29-31 May 1984. หนา ที่ 84-85. 14 Fred S. Dubin and Chalmers G. Long Jr. Energy Conservation Standards. New York: Megraw Hill Inc. 1978. หนา ท่ี 219. 15 ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ. อางแลว . หนา ที่ 169-170. 166 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

การใชพลงั งานในการเดนิ ทางของชาวกรงุ เทพฯ ทีอ่ ยใู นอาคารพกั อาศยั ประเภทตา งๆ ตรึงใจ บูรณสมภพ. (2537). “การใชพลังงานในการเดนิ ทางของชาวกรงุ เทพฯ ทอี่ ยูใ นอาคารพกั อาศัย ประเภทตางๆ”. ใน วารสารหนา จว่ั . ฉบับท่ี 7 ปการศึกษา 2530. กรงุ เทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร. หนา ที่ 157-173. คาํ นาํ การศึกษาการใชพลังงานในการเดินทางของชาวกรุงเทพมหานครท่ีอยูในอาคารพัก อาศยั ประเภทตา งๆเปน การศกึ ษาขอ มลู การใชพ ลงั งาน ซง่ึ เปน ปญ หาทเี่ กดิ จากการสรา งทอ่ี ยู อาศยั ในตาํ แหนงทีต่ ัง้ กระจายออกไปตามชานเมือง ซึง่ มผี ลกระทบตอการขยายตวั ของชุมชน เมืองกรงุ เทพมหานคร มีผลกระทบตอ เนือ่ งกับการบริโภคพลังงาน และคา ใชจายสาํ หรบั การ เดินทาง การจดั สรรท่ีดนิ และการสรางบานเดยี่ วแถบชานเมอื ง มโี ครงการจัดทาํ อยูม ากมาย ตลอดมาโดยทส่ี วนภายในตัวเมอื งกรุงเทพมหานคร ยงั เหลือท่ดี ินวางเปลาอยอู กี เปนจาํ นวน มาก แตเนือ่ งจากราคาทด่ี นิ ในตัวเมอื งคอ นขา งสงู และประชาชนยงั มคี วามตอ งการบานและ ท่ีดินเปนของตนเองทําใหนักจัดสรรบานและที่ดินไปหาซื้อท่ีดินแถบชานเมืองมาพัฒนาเปน หมูบาน บานท่ีทําการกอสรางขึ้นใหม สวนใหญจะเปนบานเด่ียวปลูกสรางในเนื้อท่ีดินท่ีมี ราคาถูกแถบชานเมืองเนื่องจากบานเด่ียวตองการเน้ือท่ีดินกวางขวางไมสามารถจัดสรรในที่ ราคาแพง ซึ่งเม่ือรวมกับจํานวนบานเดี่ยวเดิมท่ีมีอยูแลว ทําใหปริมาณของบานเดี่ยวมีเปน จํานวนเทากับบานทุกประเภทรวมกัน คือ ทาวนเฮาส ตึกแถว และอาคารชุดประเภทคอน โดมีเนยี ม แฟลต และอพารตเมนต (ดูตารางท่ี 1) ตารางท่ี 2: เปรยี บเทียบการใชนา้ํ มันเชื้อเพลิงของยวดยานประเภทตา งๆ เมอื่ ตอ งบริการผู โดยสารจาํ นวนเทา กัน คือวันละ 1.368 ลานเท่ียว (ปพ .ศ. 2523) ทม่ี า: รายงานสถติ สิ าํ มะโนประชากร พ.ศ.2524 สาํ นกั งานสถติ แิ หง ชาติ สาํ นกั งานนายกรฐั มนตรี 167

168 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

การจัดสรรท่ีดินเพ่ือกอสรางบานเด่ียวท่ีมีข้ึนอยูอยางกระจัดกระจายแถบชานเมือง ทาํ ใหกรงุ เทพมหานครขยายตวั กวางออกไปในแนวราบอยา งไมมขี อบเขต และไมม กี ารหยดุ อยา งสิน้ เปลอื งทางดานการสาธารณูปการท่จี ะตอ งแผนกระจายตามไปดวย เชน เสนทาง สัญจร ทางระบายน้ํา ระบบการประปา ไฟฟา โทรศพั ท เปน ตน นอกจากนี้ ราคาคากอ สรา งบานเดี่ยวตอ ตารางเมตร (เมอ่ื คิดรวมท้งั เนือ้ ที่บานและ คา ทาํ ถนนหนา บาน) ยังสูงกวา บานชนิดอ่นื ๆ เชน ทาวนเฮา ส ตึกแถว อาคารชุดพกั อาศัย (ยกเวน อาคารชดุ พกั อาศยั ประเภทหรหู ราฟมุ เฟอ ย) เพราะบา นเดย่ี วไมม กี ารใชเ นอื้ ทร่ี ว มกนั เชน ผนงั หลงั คาทางเดนิ ทวี่ า ง และถา บา นพกั อาศยั ทกุ ประเภทมกี ารตดิ ตง้ั เครอื่ งปรบั อากาศ เพื่อการอยูอาศัยที่สุขสบายแลว บานเด่ียวจะตองติดตั้งเครื่องปรับอากาศที่มีกําลังสูงกวา ทาวนเฮาสและอาคารชุดพักอาศัย เพราะมีผนังและหลังคาท่ีรับแดดมากกวา ซ่ึงหมายถึง คาใชจ า ยทางดานไฟฟากจ็ ะสูงตามไปดวย แตก ารสูญเสยี เปน จํานวนมากที่เห็นไดชดั เจน คือ พลังงานสําหรับยานพาหนะที่ใช ในการเดนิ ทางมาจากบานมายังท่ที าํ งานและกลับบาน ย่ิงสาํ หรบั บา นท่ีอยูไกลออกไปมากมี รถประจําทางนอ ย ไมส ะดวกในการใชรถประจาํ ทาง ทาํ ใหตองใชร ถสว นตัว ซงึ่ เปลืองนาํ้ มัน มากขึ้นไปอีกท้ังยังเพ่ิมปญหาการจราจรดวย เมื่อพิจารณาวา 80% ของพลังงานที่ใชใน ประเทศเปนสนิ คา ขาเขา จากตางประเทศ และอีก 70% ของพลงั งานท้งั หมดนั้นใชสําหรับใน เมือง โดยที่ครง่ึ หนง่ึ ใชเฉพาะในกรงุ เทพมหานครและจากขอมลู Consumer Price Indices ของประเทศ จะเห็นวา การใชนํา้ มนั ในการขนสง เปนปริมาณที่สูงทส่ี ดุ ซึง่ สงู ถงึ 33.62% ของการใชน้ํามันทงั้ หมด มากกวาการอุตสาหกรรม ซง่ึ ใชเพียง 29.56% และทางการคา และ ทพ่ี ักอาศยั ซงึ่ เทากับ 27.69% (1) และเมอ่ื คิดวาประเทศไทยตอ งสงั่ น้ํามันเขา มาจากตา ง ประเทศเปน ปรมิ าณถึง 30% ของสินคา ขาเขาท้ังหมดแลว (2) ก็จะเหน็ วา เปนการสูญเสีย ทางดานเศรษฐกิจสงู มาก (ดูตารางที่ 2) ตารางท่ี 2: เปรียบเทยี บการใชนํา้ มันเช้อื เพลิงของยวดยานประเภทตา งๆ เมือ่ ตอ งบริการผู โดยสารจํานวนเทากัน คือวนั ละ 1.368 ลา นเที่ยว (ปพ .ศ. 2523) ท่มี า: การทางพเิ ศษแหงประเทศไทย โครงการกอสรา งระบบขนสงมวลชนช้ันท่ี 1 ในกรงุ เทพมหานครพ.ศ. 2523 169

ผูวิจัยไดมองเห็นปญหาในขอน้ี และคิดวาถาความตองการทางดานท่ีอยูอาศัยใน กรุงเทพมหานครยังมีอีกเปนจาํ นวนมาก กค็ วรทจ่ี ะสรางใหถ กู ตองตามหลักการผงั เมืองซง่ึ มี ผลกระทบกับสภาพเศรษฐกิจสังคม ดวยการลดจํานวนบานเด่ียวลงไป และเพ่ิมบานที่ใช เนื้อท่ีดินนอย เชนคอนโดมิเนียม หรือทาวนเฮาส เปนตน เพื่อที่จะทําการสรางอาคารพัก อาศัยในเมอื งหรอื ในยานท่ไี มไ กลจากในเมอื งมากนกั แตความรูสึกและคานิยมของคนไทยสวนใหญยังนิยมท่ีจะอยูในบานเดี่ยว เพ่ือไดมี โอกาสเปนท้ังเจาของบานและที่ดินอยางเต็มที่ โดยมิไดคํานึงถึงความส้ินเปลืองคาใชจาย และเวลา รวมทั้งความยากลาํ บากในการเดินทางมาทํางานและสง บุตรหลานเรยี นหนังสอื ใน เมอื ง การวจิ ยั ในเรอื่ งการใชพ ลงั งานในการเดนิ ทางของชาวกรงุ เทพมหานคร ทอี่ าศยั อยใู น อาคารพักอาศัยประเภทตางๆ และในที่ตั้งท่ีแตกตางกันโดยหาผลสรุปท่ีแนนอน จะชวยชี้ให ชาวกรงุ เทพมหานครไดเ หน็ ความแตกตา งของคา ใชจ า ยและเวลาทต่ี อ งสน้ิ เปลอื งไปกบั การเดนิ ทาง เพ่ือที่จะเปลี่ยนคานิยมของชาวกรุงเทพมหานคร สวนใหญที่ยังนิยมการอยูอาศัยใน บานเด่ียวใหหันมายอมรับการอยูอาศยั ในรปู แบบอ่นื บา ง วตั ถปุ ระสงคของโครงการ 1. เพอ่ื ศกึ ษาสภาพและปญ หาการใชท ด่ี นิ ในการปลกู สรา งอาคารทพ่ี กั อาศยั รปู แบบ ตางๆในกรงุ เทพมหานครตง้ั แตเร่ิมตั้งถิ่นฐานจนถึงปจ จบุ นั และการขยายตวั ของชมุ ชนเมอื ง กรุงเทพมหานคร 2. เพอ่ื สาํ รวจการใชพ ลงั งานในการเดนิ ทางประจาํ วนั ของชาวกรงุ เทพมหานครทอ่ี ยู อาศยั ในอาคารพักอาศัยประเภทตา งๆและในตาํ แหนงทีต่ ั้งทีแ่ ตกตา งกัน 3. หาผลสรุปที่แนนอน เพื่อนํามาชวยช้ีแนะใหกับประชาชนชาวกรุงเทพมหานคร นกั ลงทนุ สถาปนกิ และนกั ผงั เมอื ง ใหม องเหน็ ปญ หาและความแตกตา งของคา ใชจ า ยกบั เวลา ทตี่ อ งส้ินเปลืองไปในการเดินทาง เสนอแนวความคิดในขอที่ควรแกไขใหถูกตองตามหลักการ วางแผนผังเมืองท่ปี ระหยดั พลังงาน ประโยชนท ่คี าดวาจะไดร ับ 1. เนอื่ งจากยงั ไมม ผี ใู ดในประเทศไดท าํ การวจิ ยั ในเรอื่ ง ประเภทของอาคารในชมุ ชน เมอื งมผี ลตอ การใชพ ลงั งาน เพราะฉะนนั้ การวจิ ยั ในเรอื่ งนจี้ ะทาํ ใหส ถาปนกิ ผอู อกแบบอาคาร และนกั ผังเมอื ง ไดมองเห็นปญ หา ซง่ึ จะชวยแนะนําใหกบั ผลู งทุนได 2. ผลสรปุ จากงานวจิ ยั นจี้ ะชวยชแี้ นะใหป ระชาชนผูซื้อบา น ไดเห็นตวั เลขขอมูลท่ี ชัดเจน ไดทราบผลไดผลเสีย ซึ่งอาจจะสามารถเปลี่ยนคานิยมจากการซ้ือบานเดี่ยวมาซ้ือ ทาวนเ ฮาสห รอื อาคารชดุ เมอ่ื มตี ลาดเอกชนผลู งทนุ กจ็ ะหนั มาลงทนุ สรา งอาคารชดุ กนั มากขนึ้ 3. การสรางอาคารชุดจะชวยประหยัดเนอ้ื ทดี่ นิ ลงไดอ ยา งมหาศาล และสามารถ ปลูกสรางไดในเมือง เปนจุดสําคัญที่ชวยหยุดการขยายตัวของกรุงเทพมหานคร ทางดาน กายภาพ สอดคลอ งกบั หลกั การวางผังเมอื ง 170 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

4. การสรางอาคารพกั อาศัยในเมอื ง ในรปู อาคารแถวหรืออาคารชุดในชุมชนเมอื ง จะชวยประหยัดคา กอ สรา ง คา ไฟฟาสาํ หรบั เคร่อื งปรับอากาศ และท่สี ําคญั ท่สี ุด ประหยัดใน เรื่องการคมนาคมขนสง ซ่ึงจะชวยประเทศชาติในดานการประหยัดพลังงาน และดานผล ประโยชนในทางเศรษฐกจิ ของประเทศไดเ ปน อยา งดี ขอบเขตของการวจิ ัย 1. ศึกษาขอมลู จากเอกสาร โดยรวบรวมขอมลู ลกั ษณะบานและการใชท่ดี นิ ในยา น พักอาศัย และการขยายตัวของกรุงเทพมหานครจากเอกสาร และรายงานวิจัยที่เก่ียวของ เพอื่ ศกึ ษาหาสาเหตทุ ่ที าํ ใหสิน้ เปลืองพลังงาน 2. การสาํ รวจภาคสนาม เพอื่ เปรยี บเทยี บการใชพ ลงั งานในการเดนิ ทางของประชาชน ที่มีรายไดปานกลางที่อยูในบานพักอาศัยประเภทตางๆตามจุดตางๆของกรุงเทพมหานคร โดยการสุม ตัวอยา งมีขอบเขตของการวิจัยคือ - ประเภทบา นพกั อาศยั - ตําแหนงที่ตง้ั ของบา นซ่ึงเกี่ยวของกับระยะทางในการเดนิ ทาง - ยานพาหนะที่ใชใ นการเดินทาง - คา ใชจายในการเดนิ ทางตอเดอื น 3. ประมาณคาการใชพลังงานในการเดินทางของชาวกรุงเทพมหานครในกลุมยอย และรวมทั้งหมด 4. สรปุ ผลการวจิ ัยและเสนอแนะ วิธดี ําเนนิ การวิจยั ในการวิจยั ไดแบงออกเปน 3 ภาคคอื ภาคแรกเปนการรวบรวมขอ มูลทตุ ยิ ภมู ิจาก เอกสารและการสังเกต ทั้งน้ีเพ่ือศึกษาถึงปญหาเก่ียวกับพลังงานจากการต้ังเคหสถานของ ชาวกรงุ เทพมหานครตงั้ แตในอดีตจนถงึ ปจ จุบนั เพ่อื ดแู นวโนมของการปลูกสรา งบา นเรอื น ตอไปในอนาคตและเพอ่ื หาวธิ ปี รับปรงุ แกไ ขเพ่อื ลดปริมาณการใชพ ลังงาน ภาคที่ 2 เปน การเกบ็ รวบรวมขอ มลู ปฐมภมู จิ ากครวั เรอื นของชาวกรงุ เทพมหานคร ดว ยวิธกี ารสุมตัวอยา งจาํ นวน 300 ครอบครวั จากตัวอยา งน้ไี ดส มั ภาษณห วั หนาครอบครวั ประกอบการใชแบบสัมภาษณเพ่ือใหไดขอมูลท่ีสําคัญและจําเปนในทางเศรษฐกิจในการใช พลงั งานในการเดินทางของประชาชนชาวกรุงเทพมหานคร ตอนสุดทายของการสมั ภาษณได สอบถามถึงทศั นคตใิ นการเลือกประเภทบา นพักอาศยั เพื่อนาํ มาประกอบการพจิ ารณาวา ขอ เสนอแนะในการปรบั ปรุงโดยการเผยแพรความรคู วามเขาใจในเร่ืองการประหยดั พลงั งาน ให ผูมีรายไดปานกลางและรายไดนอยเห็นประโยชนและรูวิธีอยูอาศัยในอาคารชุดน้ีจะมีทางเปน ไปไดหรือไม ภาคที่ 3 เปนการประมาณคา การใชพลังงานโดยการคํานวณ ในการคาํ นวณนีไ้ มได คาํ นวณจากรายจา ยของคา เดนิ ทาง เชน คา รถประจาํ ทางหรอื คา นา้ํ มนั รถยนตแ ละคา ซอ มรถ 171

เพราะคา ใชจ ายเหลา น้ตี อ งรวมถึงคา สกึ หรอของรถ และกําไรจากรถยนตโดยสาร เกรงวา จะ ไดขอมูลซ่ึงเปนตัวเลขที่ถูกตองนอยกวาการคิดคํานวนจากพาหนะท่ีแตละคนใชกับระยะ ทางในการเดนิ ทางและจํานวนเทย่ี วของการเดนิ ทาง วธิ ีดําเนินการวจิ ยั ภาคสนาม ดาํ เนินการวิจยั ดว ยวิธีสัมภาษณโ ดยตรง โดยใชค าํ ถามจากแบบสอบถาม เพือ่ ใหได ขอ มลู ตามทต่ี อ งการ แลว จงึ นาํ ขอ มลู นน้ั มาคาํ นวณอกี ครงั้ หนง่ึ เพอ่ื หาปรมิ าณการใชพ ลงั งาน ในการเดินทางของประชากรในกรุงเทพมหานคร ขอ มลู ทตี่ องการทราบคอื - จํานวนคนในครอบครัวที่อยใู นบานแตล ะประเภท - จํานวนคนในครอบครวั ที่เดินทาง - ยานพาหนะทีใ่ ชใ นการเดนิ ทาง - จํานวนครงั้ ที่เดนิ ทางในแตละวัน (ตอ คน) - ระยะทางทเี่ ดนิ ทางในแตละคร้ัง - เวลาท่ใี ชใ นการเดินทาง - คาใชจา ยทีใ่ ชเ ดนิ ทางตอ คนและตอ ครอบครัว ประชากร การสุมตวั อยา งแบบ Simple Random Sampling ไดพ ิจารณาเลือกประชากรทีเ่ ปน ผูตอบคําถามจากบานของผูท่ีมีรายไดปานกลางซ่ึงผูอยูอาศัยเปนประชากรสวนใหญของ กรงุ เทพมหานคร มีความเปนอยแู ละทํากิจกรรมคลายๆ กัน การที่เลอื กประชากรที่มีฐานะ ใกลเคียงกันก็เพื่อท่ีจะไดมีการเปรียบเทียบในขั้นสุดทายคือการใชพลังงานที่แนนอนชัดเจน การเปรียบเทียบกันในระหวางกลุมของผูท่ีมีฐานะแตกตางกันมากอาจจะทําใหคาท่ีไดรับ คลาดเคลือ่ นไปดว ย กลุมตวั อยาง เนื่องจากการใชที่ดินในกรุงเทพมหานคร มีบานประเภทตางๆ อยูกันอยางกระจัด กระจายเปน แบบผสม (บา นเดย่ี ว ทาวนเ ฮาส อาคารชุด) ไมไดแบง ขอบเขตวา บา นประเภท ใด อยูยานไหน ในขัน้ แรกจึงตองสํารวจดวู า มีบานประเภทใดท่ีอยยู านไหนบาง แลวจึงเลอื ก (บาน) ตวั อยางขนึ้ มา “ตัวแปร” ทีจ่ ะนํามาพจิ ารณาในการทาํ วิจัยน้กี ็คือ ประเภทของบาน พกั อาศัย ซึง่ แบงเปน 3 ประเภท คือ บานเด่ียว ทาวนเ ฮาส (หรือตกึ แถวพกั อาศัย) อาคาร ชุด ดังนน้ั จงึ เลือกผูท่อี ยูอาศยั อยูในบา นท้งั 3 ประเภทนี้ กระจายไปทัว่ กรงุ เทพมหานครท้ัง 3 จุด ทางตอนเหนือ ตะวันออก ใต และธนบุรี (ตะวันตก และใต) โดยใชระยะที่หางจาก ศนู ยก ลางเมอื งจากจุดส่ีแยกราชประสงคอ ยา งนอย 5 กม.และไมเ กนิ 2.5 กม. ตัวแปรอนื่ ๆ เชน อายุ เพศ และอาชีพจะไมม ีสว นเขามาเกีย่ วขอ ง 172 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

การแบงช้ันตวั อยาง เนื่องจากไดเ จาะจงเลอื กประชาชนจากยา นตา งๆ ในกรงุ เทพมหานคร ซึ่งแบงออก เปน 3 ยาน และแตละยานไดเลือกประชากรท่ีอยูอาศัยในอาคารพักอาศัยท้ัง 3 ประเภท จึงสามารถแบงช้นั ตัวอยา งทัง้ หมดออกเปน 9 ช้ัน เพ่ือตองการคาํ ตอบทใ่ี กลเคยี งกัน และ เกาะกันเปน กลุม เพอ่ื ผลสรปุ ท่มี ีความผดิ พลาดนอย ไดใชตวั อยา งชน้ั ละ 30 ตวั อยาง เพราะ ฉะน้ันจึงตองมีตัวอยางอยางนอย 270 ตัวอยาง ดังนั้นจึงกําหนดจํานวนตัวอยางทั้งหมด 300 ตัวอยางโดยแบงตามประเภทของบานเปนอัตราสวนเทาๆกัน คือ ประเภทละ 100 ครอบครวั ไมไ ดจัดตามโควตาของผูอยอู าศัยในอาคารชุดมีจาํ นวนนอ ยมากเมือ่ เทียบกบั บา น เด่ยี ว ตกึ แถว และทาวนเ ฮา ส เครือ่ งมอื ในการรวบรวมขอ มูล เพอ่ื ใหไ ดจ าํ นวนคาํ ตอบทมี่ ากทสี่ ดุ และเปน คาํ ตอบทมี่ ปี ระสทิ ธภิ าพ ถกู ตอ งแนน อน ใชวิธีสอบถามแบบสัมภาษณตัวบุคคลที่เปนหัวหนาครอบครัว หรือตัวแทนท่ีสามารถใหคํา ตอบได เครื่องมือที่เปนแบบสัมภาษณ สรางมาจากการศึกษาแบบสัมภาษณเกี่ยวกับการ เดินทางของประชาชนในเมืองใหญของตางประเทศซึ่งมีเทคนิคในการทําการสอบถาม เชน ถา ตอ งการทราบวา ประชาชนเดนิ ทางกค่ี รงั้ ตอ วนั แทนการใหผ ตู อบคาํ ถามตอ งนงั่ คดิ จะถาม วา ในวนั หนงึ่ นน้ั เขาไดเ ดนิ ทางไปไหนบา งซง่ึ จะทาํ ใหส ามารถนบั จาํ นวนครงั้ ได และถา ตอ งการ ถามชว งเวลาการเดนิ ทางกจ็ ะถามเวลาทอี่ อกเดนิ ทางและเวลาทเ่ี ดนิ ทางไปถงึ หรอื ถามระยะ ทาง กถ็ ามถงึ สถานทห่ี รือจุดทีอ่ อกเดินทาง และสถานที่หรอื จดุ ที่เดินทางไปถงึ เปน ตน นอกจากน้ี ก็จัดสรา งเครื่องมือจากขอ เทจ็ จรงิ ที่ไดจากการทดลองทาํ แบบสมั ภาษณ และนําไปสัมภาษณห วั หนาครอบครวั และตัวแทนจํานวน 10 คน ขอไหนท่ีคําถามไมใหไ ดไม ไดใหคําตอบท่ีเปนประโยชนแกขอมูลก็ตัดทิ้งไป และคําถามไหนที่ยากแกการตอบก็ทําการ ปรบั คาํ ถามใหม จนไดคาํ ตอบทส่ี ามารถใหข อ มูลท่จี ะนํามาวเิ คราะหห าผลสรปุ ตอ ไปได แบบสัมภาษณ เพอ่ื ใหมคี วามสะดวกและงายในการตอบไดแ ยกคําถามออกเปนสองสว น คอื สวน บคุ คลและสว นครอบครัว A. แบบสัมภาษณส วนบุคคล: ไดต้ังคําถามถึงเพศและอายุของผูตอบเพ่ือจะไดทราบขอมูลพ้ืนฐานถึงลักษณะของ ผูต อบดวยขอ อื่นๆไดต้ังคาํ ถามท่ีเก่ียวกับการนําไปคาํ นวณการใชพลงั งานโดยตรง เชน สถาน ท่ที าํ งานหรือศึกษา การเดินทางในวนั นีห้ รือเมอื่ วานน้ี เพื่อผตู อบจะไดจําไดส ามารถตอบได ถูกตองตรงกับความเปนจริง คําถามท่ีต้ังจะเปนคําถามท่ีตอบไดงาย เชน ถามถึงสถานที่ๆ ออกเดนิ ทาง ถามถงึ สถานทๆ่ี ไปถงึ โดยผวู จิ ยั จะมาหาระยะทางเอาเองจากเสน ทางและระยะ ทางในแผนผงั การจราจรและเสนทางคมนาคม 173

B. แบบสัมภาษณสวนครอบครัว: ไดถ ามถงึ จาํ นวนคนในบา น และจาํ นวนคนทเี่ ดนิ ทางไปทาํ งานหรอื ไปโรงเรยี นทกุ วนั เพ่ือจะไดทราบถึงจํานวนคนท่ีเดินทางทั้งหมดวาเปนอัตราสวนเทาใดกับคนที่อยูบานและจะ ไดนํามาเทียบหาจํานวนคนท่ีเดินทางในกรุงเทพมหานครได โดยนํามาเทียบอัตราสวนกับ ประชากรท้ังกรงุ เทพมหานคร นอกจากน้ี ไดถามถึงจํานวนยานพาหนะที่มีในบาน ชนิด ขนาด และการใชยาน พาหนะอ่ืน เพ่ือมากาํ หนดหาคา การใชพลังงานในครอบครวั ได การเกบ็ รวบรวมขอ มูล ผชู ว ยในการเกบ็ รวบรวมขอ มลู คอื นกั ศกึ ษาปส ดุ ทา ยของคณะสถาปต ยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปกร จํานวน 10 คน กอนออกสัมภาษณ จะมีการอบรมซักซอมใหผูชวย วจิ ยั มคี วามเขา ใจในคาํ ถาม วตั ถปุ ระสงค และเทคนคิ วธิ กี ารสมั ภาษณ เพอ่ื ใหไ ดข อ มลู ทค่ี รบ ถว นและใกลเ คยี งกบั ความเปน จรงิ มากทส่ี ดุ ผชู ว ยวจิ ยั จะถามคาํ ถามตามแบบสมั ภาษณ และ ทําการกรอกขอมูลจากคําตอบดวยตนเอง ชวงเวลาท่ีออกสัมภาษณคือเดือนตุลาคม พ.ศ. 2528 การสมั ภาษณจ ะใชเ วลาทห่ี วั หนา ครอบครวั อยบู า น คอื ตอนเยน็ ระหวา ง 18.00 น. ถึงประมาณ 20.00 น. และในวันหยุดสุดสัปดาหจํานวนผูสัมภาษณบานละ2 คน ทําการ สัมภาษณหัวหนาครอบครัวได 2 บาน ตอวัน โดยใชเวลาสัมภาษณบานละ 30-45 นาที ผูส ัมภาษณ 10 คน จะใชเ วลาในการสัมภาษณ 300 ครอบครวั ในเวลาประมาณ 1 เดอื น การวิเคราะหขอมูล นําขอมูลที่เก็บรวบรวมไดจากกลุมตัวอยางมาวิเคราะหดวยวิธีสถิติพื้นฐาน ไดแก การจดั กลุมหาคาเฉลีย่ ของแตล ะกลมุ ความถ่ี และปรมิ าณรอยละ โดยนําเสนอในรปู ตาราง เมอ่ื วิเคราะหขอมูลที่ไดจ ากการสํารวจภาคสนามแลว จงึ นาํ มาคาํ นวณหาคาการใช พลังงานในการเดินทางของประชากรท่ีพักอาศัยในอาคารตางๆและท่ีต้ังตางๆโดยการสรางรูป แบบการคาํ นวณการใชพลงั งานของผโู ดยสารดว ยยานพาหนะตางๆในระยะทางทแี่ ตกตางกัน ผลการวเิ คราะหแ บบสัมภาษณ จํานวนแบบสัมภาษณที่ผูชวยวิจัยนําไปสัมภาษณหัวหนาครอบครัวท่ีไดเลือกไวใน กลุมตวั อยา งถกู สงกลับมาครบ 100% เปนจํานวน 300 ตวั อยา งในกรณีท่ีไมไดส ามารถ ทาํ การสมั ภาษณห วั หนา ครอบครวั ทเ่ี ลอื กไวไ ด ไดห าบา นทอี่ ยถู ดั ไปมบี างตวั อยา งทม่ี คี าํ ตอบ ไมช ดั เจน เชน เมื่อวานน้ไี มไดเ ดินทางแตเดนิ ทางวนั อน่ื หรือเดินทางออกจากบานแตไมไ ด กลับบาน หรือเดินทางออกจากกรุงเทพมหานครไปตางจังหวัด จึงแยกประเภทของคําตอบ เหลาน้ีอยใู นกลมุ ของผูท่ไี มไดเดินทางเปน กิจวัตรประจาํ วนั 174 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

นาํ ตวั อยา งในแบบสมั ภาษณม าจดั กลมุ กลมุ ใหญ คอื กลมุ ของบา นประเภทบา นเดยี่ ว ตกึ แถว กับทาวนเฮา ส และอาคารชดุ พกั อาศัย และกลมุ ยอยคือ กลุมของยานพาหนะท่ีใชในการเดิน ทางทใี่ ชก นั เปนสวนใหญ และพอจะจดั แยกได คือ รถประจาํ ทาง รถสว นตัว (จดั แยกเปน 2 กลุม คือ กลุมท่ีใชรถขนาดเคร่ืองยนต 1,300-1,600 CC. และกลุมท่ีใชรถยนตขนาด เครอ่ื งยนต 1,601-2,500 CC.) และรถจักรยานยนต สรปุ ผลการวิเคราะหขอมลู จากการสมั ภาษณ ผลการวเิ คราะหส รปุ ไดเ ปน คา เฉลี่ยดงั น้ี 1. จาํ นวนของสมาชิกตอครอบครัว = 5 คน 2. จํานวนผูท ่ีเดินทางไปทํางานและไปโรงเรยี น = 3 คน 3. รายจา ยในการเดินทาง - ตอครอบครัว = 2,001 บาท - ตอ บุคคล = 400 บาท 4. รายไดต อเดอื นตอ ครอบครัว = 12,460 บาท 5. คา ใชจายในการเดนิ ทางเปรยี บเทยี บเปนเปอรเซ็นตกบั เงินเดอื น = 16% 6. พาหนะท่ีใชใ นการเดินทางเปน สว นใหญค ือรถสว นตวั และรถประจําทาง 7. ขนาดเครือ่ งยนตของรถยนตท ี่ใช = 1,300-1,600 CC. 8. ระยะทางทเ่ี ดนิ ทางจากบา นไปทีท่ ํางาน - โดยรถสวนตัว = 11.2 กโิ ลเมตร - โดยรถประจาํ ทาง = 10.6 กิโลเมตร 9. ระยะเวลาท่ีใชในการเดนิ ทาง - โดยรถสว นตวั = 42 นาที - โดยรถประจาํ ทาง = 44.3 นาที 10. ความถ่ใี นการเดินทางตอวนั ตอ คน - ผูทีใ่ ชร ถสว นตวั = 2 ครง้ั - ผูท ่ีใชรถประจาํ ทาง = 2.35 ครงั้ 11. จํานวนครอบครวั ท่มี รี ถยนตสว นตัวคิดเปนเปอรเซนต - บานเด่ียว = 59% - ทาวนเ ฮา ส = 43% - อาคารชุดพักอาศยั = 35% 175

การประมาณคาพลงั งานท่ีใชใ นการเดนิ ทาง ในการคํานวณตองการหาคาดังตอไปนี้ 1. การใชพ ลงั งานในการเดินทางของคนจํานวนหน่งึ จากกลุมตวั อยางที่อาศัยอยูใ น บานแตละประเภทและเดินทางโดยแตละยานพาหนะจะตองหาวาคนๆหน่ึงที่ใชพาหนะแตละ ประเภทจะใชพ ลังงานตอ กิโลเมตรเปน เทา ใด แลว จึงหาระยะทางท้ังหมดโดยเอาจํานวนครั้ง ทีเ่ ดินทางทงั้ หมดในแตล ะยานพาหนะคูณกบั ระยะทางเมื่อไดค า ระยะทางท้งั หมดแลว จึงนาํ มาคณู กบั พลงั งานทใี่ ชต อ กโิ ลเมตร ผลลพั ธท ไ่ี ดค อื พลงั งานทคี่ นจาํ นวนหนง่ึ ทอี่ าศยั อยใู นบา น แตละประเภทและใชยานพาหนะชนิดน้ันใชใน 1 วัน (จํานวนของคนที่เดินทางในกลุม ตัวอยา งทไี่ ดคือ ในบา นเดยี ว = 87 คน, ทาวนเ ฮาส = 82 คน และอาคารชุด = 78 คน 2. หาคา การใชพลงั งานในการเดินทางตอ คน 1 คนใน 1 วัน สาํ หรบั คนทีอ่ ยอู าศยั ในบา นแตล ะประเภทและเดนิ ทางโดยแตล ะยานพาหนะ โดยนาํ จาํ นวนคนในแตล ะกลมุ ตวั อยา ง ของประเภทบา นพกั อาศยั ทใี่ ชย านพาหนะแตล ะชนดิ มาหารคา การใชพ ลงั งานรวม กจ็ ะไดค า ที่ ตอ งการคอื คนท่อี ยูในบานแตล ะประเภท และใชย านพาหนะแตล ะชนิดเดนิ ทาง โดยแตละ ยานพาหนะจะใชพลังงานเทาใดใน 1 วัน 3. หาคา เฉลย่ี การใชพ ลงั งานในการเดนิ ทางตอ คนตอ ครงั้ ในแตล ะยานพาหนะสาํ หรบั คนทอ่ี ยใู นบา นแตล ะประเภท โดยนาํ คา การใชพ ลงั งานรวมของแตล ะพาหนะมาหารดว ยจาํ นวน ครั้งในการเดนิ ทาง ก็จะไดค าการใชพ ลงั งานตอ การเดินทาง 1 ครงั้ 4. หาคาการใชพลังงานในการเดินทางของชาวกรุงเทพมหานคร ใน 1 วัน โดยคิด จากพลังงานทปี่ ระชากรทเ่ี ดนิ ทางทง้ั หมดใช เราไดท ราบจํานวนครอบครวั ของบานประเภท ตา งๆ จากขอ มูลภาคเอกสาร และจาํ นวนสมาชิกในครอบครัวทเ่ี ดนิ ทางจากขอมูลภาคสนาม รวมท้ังพลังงานท่ีประชากรแตละคนท่ีอาศัยในบานแตละประเภทและเดินทางแตละยาน พาหนะใชต อ 1 วนั โดยการคาํ นวณมาแลว นาํ ผลการใชพ ลงั งานแตล ะคนนมี้ าคณู กบั จาํ นวน ประชากรที่เดินทางในแตละครอบครัวและจํานวนครอบครัวในแตละกลุมบานพักอาศัยและ พาหนะ ผลรวมของทุกๆกลมุ คอื พลงั งานที่ชาวกรุงเทพมหานครใชใ น 1 วนั 5. หาคาการใชพ ลังงานในการเดินทางของชาวกรงุ เทพมหานครตลอดทง้ั ป โดยหา จาํ นวนคนทเ่ี ดนิ ทางในวนั ทาํ งาน และจาํ นวนคนทเ่ี ดนิ ทางในวนั หยดุ แลว นาํ มาคณู กบั ปรมิ าณ พลังงานที่แตละคนแตละประเภทใช ผลรวมของการใชพลังงานท้ังปของคนทุกๆประเภทจะ เปน ปรมิ าณพลงั งานทง้ั หมดทช่ี าวกรุงเทพมหานครใชในการเดินทาง 176 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

บทสรปุ การวิจยั น้ี แสดงผลทางดา นเศรษฐกิจเปน หลักผลสรปุ ท่ีไดจากการประมาณคาการ บริโภคพลังงานในการเดินทาง จะเปนตัวชี้ใหเห็นถึงความแตกตางของปริมาณการบริโภค ของผเู ดนิ ทางทีอ่ ยอู าศัยในบานแตล ะประเภท และในจดุ ท่ีตงั้ ที่แตกตางกนั ไดอยางชดั เจน ผลจากการวเิ คราะหขอมูลและการคาํ นวณ สรุปผลทส่ี าํ คญั ๆไดวา ผูท่ีอยใู นบานทุก ประเภทใชร ถสว นตวั มากกวา ยานพาหนะประเภทอน่ื โดยมเี ปอรเ ซน็ ตม ากกวา รถประจาํ ทาง เลก็ นอย ตารางท่ี 3: สรุปผลเปรียบเทียบการใชพ ลังงานในการเดนิ ทางของชาวกรงุ เทพมหานครท่ีอยู อาศยั ในอาคารพกั อาศัยประเภทตา งๆ รวมพลังงานเทยี บเปนนาํ้ มนั ดิบทช่ี าวกรุงเทพมหานครใชในการเดนิ ทางทง้ั ป = 1,366,863,423 ลติ ร หรือ =1,209,458.6 TOE บานเด่ียวใชรถสวนตัวมากกวาบานประเภทอ่ืน คือ มากกวาอาคารชุดพักอาศัย 12.4% และมากกวา เรือนแถว 16.5% รถจักรยานยนตมีผใู ชมากเปน ท่ี 3 คือ 3.1-3.7% ยานพาหนะประเภทรถไฟ จักรยาน เรือ มีผูใชเพียง 1.2 - 3.1% การเดินทางสวนใหญอ ยใู นระยะทาง 5-10 กิโลเมตร ซ่งึ มีถงึ 36.3% รองลงไปอยู ในระยะ 11 -15 กโิ ลเมตร ผทู ีเ่ ดนิ ทางเปน ระยะทางมากกวา 20 กิโลเมตร ขึ้นไปมีประมาณ 8.9% ผทู ี่อยบู านเดยี วใชเวลาในการเดินทางมากทสี่ ุดในวนั หยุดเสาร- อาทติ ย มผี เู ดนิ ทาง ภายในกรุงเทพมหานครนอยกวาวันธรรมดา บานเด่ียวเดินทางมากกวาบานชนิดอ่ืน อาจ เปน เพราะมรี ถยนตมากกวา บา นชนดิ อื่น สะดวกแกก ารไปพกั ผอนเยยี่ มญาตมิ ติ รและซ้ือของ 177

ผลจากการประมาณคาการใชพลงั งานในการเดินทางของชาวกรงุ เทพมหานคร โดย ผลการคาํ นวณ สรปุ ไดว า การใชพ ลงั งานเทยี บเปน นาํ้ มนั ดบิ สาํ หรบั ประชากรทอ่ี ยบู า นเดย่ี ว ใช 1.16 ลติ รตอ คนตอ วนั อยเู รอื นแถวใช 0.82 ลติ รตอ คนตอ วนั และอยอู าคารชดุ พกั อาศยั ใช 0.64 ลิตรตอ คนตอ วันรวมพลังงานท้งั หมดทชี่ าวกรงุ เทพมหานคร ใชในการเดนิ ทางตอ ป เทากับ 1,366,868,423 ลติ ร หรือเทากบั 22% ของภาคการขนสง ทั้งประเทศ นับวา เปน ปรมิ าณสูงมากทีเดียว เมอ่ื ไดท ราบถงึ ทมี่ าของปญ หาและมขี อ มลู ทไ่ี ดจ ากการสมั ภาษณป ระชาชน และการ ประมาณคาอยางชัดเจนแลว ก็สมควรท่ีจะตองหาวิธีแกไขเพ่ือลดการใชน้ํามัน ซึ่งเปนการ ชว ยทางดา นเศรษฐกจิ ของประชาชนประเทศชาติ และดา นการรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาตขิ อง โลก อยางนอ ยในขณะทป่ี ระชากรชาวกรุงเทพมหานคร กาํ ลังเพ่มิ จาํ นวนมากข้นึ เร่อื ยๆ ก็จะ ไดไมใ ชน้ํามนั มากขึ้นเปนทวคี ูณตามไปดวย ขอเสนอแนะในการปรับปรุงแกไ ขเพ่ือลดปรมิ าณการใชพ ลงั งาน 1. กาํ หนดอาณาเขตพน้ื ท่สี เี ขียวหรือพ้ืนทก่ี ารเกษตรรอบนอกเขตกรงุ เทพมหานคร ถารัฐไมสามารถจะทําการเวนคืนท่ีดินเหลาน้ีได ก็ตองหามนําไปจัดสรรเปนอาคารพักอาศัย อนญุ าตใหเ ปน เพยี งทพ่ี กั เพอ่ื การเกษตรเทา นนั้ ทง้ั นอ้ี าจกระทาํ ไดโ ดยกาํ หนดความหนาแนน และประเภทของการใชท ด่ี ินซึ่งเปน Prime Use ใหมปี ระชากรเบาบางที่สุด 2. ประชาสมั พนั ธ เผยแพรค วามรูความเขาใจในเรอ่ื งการประหยัดพลงั งานและใหผ ู มีรายไดปานกลางและรายไดน อ ยเหน็ ประโยชนแ ละรวู ธิ ีอยอู าศยั ในอาคารชุด 3. สรางระบบและระเบียบการอยูอาศัยรวมกันในอาคารชุด ควรมีมาตรการไมให เจาของกิจการแสวงหากําไรเพิ่มเติมกับผูซ้ือในดานการบริหารบํารุงรักษาอาคาร ท้ังนี้ อาจ ดําเนินการไดโดยใหผูอาศัยเขารวมเปนกรรมการบริหาร (Home Association) หมุนเวียน กันไป 4. เนื่องจากยังมีที่วางในเมืองอีกมาก และที่เหลาน้ันมีราคาสูงจนไมคุมกับการ พัฒนาเปนทีอ่ ยอู าศยั ครอบครวั เดียว รัฐจงึ ควรเพมิ่ ภาษที ด่ี ินสําหรับท่วี า งซึ่งยังปราศจากสิง่ กอสรางในเขตเมืองช้ันใน เพื่อใหเจาของที่ดินไดพัฒนาเปนที่อยูอาศัยหรือกิจกรรมอยางอ่ืน หากไมสามารถพัฒนาเองไดก็อาจดําเนินการในลักษณะของการรวมลงทุนหรือจําหนายใหผู ทส่ี ามารถทาํ ประโยชนไ ดในราคาตา่ํ เพราะไมสามารถหรอื ไมอ ยากทนแบกรบั อัตราภาษีที่สงู ได 5. ปรับปรุงระบบขนสงมวลชนใหมีประสิทธิภาพในการขนสง และการบริการใหดี ขึน้ กวา ในปจ จบุ นั 6. ชกั ชวนใหป ระชาชนรว มมอื กนั ประหยดั พลงั งานในการเดนิ ทาง โดยหาทพี่ กั อาศยั ใกลทท่ี าํ งานหรอื หาโรงเรยี นใหบ ตุ รหลานใกลท่พี ักอาศัย 7. พัฒนาชนบทตั้งแตระดับหมูบาน ตําบล อําเภอไปพรอมๆกับการพัฒนาเมือง หลักและกรุงเทพมหานคร ท้ังน้ี เพ่ือบรรเทาปญหาอันเกิดขึ้นจากการอพยพของประชากร จากเขตชนบททห่ี ล่งั ไหลเขา มาในเขตกทม. 178 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

โครงการอาคารสงู ในเขตภูมิภาคลานนา กรณีศกึ ษาเฉพาะเมอื งเชยี งใหม ตรึงใจ บูรณสมภพ. (2531). “โครงการอาคารสงู ในเขตภูมภิ าคลานนา กรณีศกึ ษาเฉพาะเมืองเชยี งใหม”. ใน วารสารหนาจัว่ . ฉบบั ที่ 8 ปก ารศกึ ษา 2531. กรงุ เทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวิทยาลัย ศลิ ปากร. หนาท่ี 149-152. กลาวนํา ปจ จบุ นั เมอื งหลกั และเมอื งทอ งเทย่ี วของประเทศไทย อยใู นชว งทกี่ าํ ลงั เตบิ โตอยา ง รวดเร็วไมว า จะเปน ทางดา นทอ่ี ยอู าศยั และดานธรุ กจิ พาณชิ ยกรรม เชยี งใหมเปน เมืองสาํ คญั เมอื งหนงึ่ ในอกี หลายๆเมอื งดงั กลา ว และโดยเฉพาะเปน ทงั้ เมอื งหลกั ทเี่ ปน สว นรว มของการ ศกึ ษา แหลง ทอ งเทย่ี วทางดา นศลิ ปวฒั นธรรม และทางดา นการพกั ผอ นตากอากาศ เนอ่ื งจาก เปน เมืองทม่ี ีอากาศดี และมที วิ ทศั นทส่ี วยงาม ขณะนีอ้ าคารสูงเริ่มเกดิ ขึน้ หลายอาคาร หาก ไมม ีการศึกษาเพอื่ วางแผนเตรียมการรับอาคารสงู ไวลวงหนา พรอมทัง้ หามาตรการควบคมุ การกอ สรา งอาคารสงู กย็ อ มจะสรา งปญ หาใหก บั เมอื ง สภาพแวดลอ ม และผใู ชอ าคาร ความ งดงามของเมอื งอนั ประกอบดว ยโบราณสถานทม่ี คี ณุ คา ทางดา นศลิ ปวฒั นธรรม และธรรมชาติ ทวิ ทัศนต า งๆกจ็ ะถกู ทําลายลงไปได ทําไมจงึ มีอาคารสูง เมื่อเมอื งเจริญเตบิ โตมีกจิ กรรมมากขน้ึ มีแหลงทํามาหากินเพมิ่ ข้ึน ประชากรก็โยก ยายมาจากเมืองอ่ืนและชนบทหล่ังไหลเขามาในเมือง การที่มีประชากรมากข้ึนก็ยอมมีการ เดินทางติดตอคมนาคมและส่ือสารกัน กิจกรรมตางๆที่เปนกิจวัตรประจําวันของประชากร คือ การเดินทางไปทํางาน สถานศึกษาและตลาดรานคาที่มีการติดตอกันมากก็คือสถานที่ ทํางานและตลาดรา นคา ซง่ึ มที ง้ั การซอ้ื ขายและการขนสงสินคา ทาํ ใหเกดิ การรวมตัวขึน้ เปน แหลงเปนยาน ซึ่งในยานธุรกิจการคาดีก็จะเปนการดึงดูด (magnet) ใหคนเขามาอยูใกลๆ ทําใหเ กดิ ยา นทีอ่ ยอู าศัยตามมา 179

ในเมอื งทม่ี ีระบบการสอ่ื สาร เชน ระบบของโทรศัพทท ย่ี ังไมมเี สถยี รภาพดีพอ และ ระบบสาธารณูปโภค-สาธารณูปการอื่นๆ เชน ถนนหนทาง ระบบการไฟฟา ประปา การ กําจัดน้ําเสีย กําจัดขยะ ยังไมสามารถรองรับกับจํานวนประชากรไดอยางทั่วถึงเพียงพอ ประชากรจึงตองการที่จะเขามาอยูใกลๆแหลงท่ีมีการจัดหาสิ่งเหลานี้ใหเกิดการรวมตัวเปน คนกลุม ใหญ มคี วามหนาแนน สูง ซ่ึงมีผลกระทบกับการใชทด่ี นิ ทําใหราคาท่ีดนิ สงู เปนเหงา ตามตวั เพราะความตองการของคนมีมากข้นึ เมื่อราคาท่ดี ินสูงการกอ สรา งก็ตองทําใหคมุ กบั ราคาทด่ี ิน ทาํ ใหเกิดมีอาคารสงู ติดตามมาเปนปญ หาลกู โซ ซึ่งสืบเนื่องมาจากสภาพสงั คม และเศรษฐกิจ สรุปวา สําหรับเมืองใหญนั้นไมสามารถที่จะหลีกเล่ียงอาคารสูงได จึงตองยอมรับ วา จาํ เปนจะตอ งมอี าคารสูง แตควรจะสูงเทา ใดและจะแกป ญหาอาคารสงู อนั จะเกิดขน้ึ อีกได อยางไร เปนปญหาทผ่ี ูที่เกี่ยวของจะตอ งพิจารณากันตอ ไป อาคารสงู กอ ใหเกดิ ปญ หาหรอื ไม คําตอบกค็ ือ ทั้งกอและไมก อใหเกดิ ปญ หา อาคารสงู จะกอ ใหเ กดิ ปญ หาถาไมมีการ เตรยี มการจัดการและวางแผนไวลวงหนา ซงึ่ พอจะประมวลเปนขอ ๆไดด งั นี้ 1. ปญ หาการจราจร อาคารสูงคืออาคารท่ีใชเ สน ทางสญั จรหลกั ไปในแนวตงั้ และ เสนทางสัญจรในแนวตั้งแตละเสนน้ันก็จะมารวมกันที่แนวนอนเพียงจุดเดียว การบริการ ภายใตเสน ทางสญั จรทมี่ ารวมตวั ในแนวนอนน้ี ถา จดุ รบั ในแนวนอนไมส ามารถรบั ไดก จ็ ะสรา ง ปญ หาใหเ กิดขึ้นไมว าจะเปนทางเขา ออก และถนนที่รองรับ 2. ปญ หาการใชท่ีดนิ การอนุญาตใหมีการออกแบบกอ สรา งอาคารสูง โดยไมม กี าร บงั คบั ควบคมุ ทถี่ ูกตอ งและรดั กุมเพยี งพอ จะสรา งปญหาการใชท ี่ดินท่กี อ ใหเ กดิ ความแออัด และขาดความเปน ระเบยี บแบบแผน ปญ หาของสดั สว นทว่ี า งทไ่ี มเ หมาะสมเมอื่ เทยี บกบั ความ สูงของอาคาร 3. ปญหาสภาพแวดลอมทางดานสุขลกั ษณะ อนามัย และความสวยงาม ปญ หานี้ จะเกิดขึ้น ถาการจัดเตรียมทางดานสาธารณูปโภค สาธารณูปการและการบริการสาธารณะ ยังไมพรอ ม เชน ทอ ระบายนํ้าสาธารณะ การบรกิ ารเกบ็ ขยะ และการทาํ ความสะอาดถนน หนทางยังไมเ พยี งพอกบั จํานวนผใู ช 4. ปญ หาทางดา นสงั คมและวฒั นธรรม เชยี งใหมเ ปนเมืองทมี่ ีลกั ษณะดนิ กวา เมอื ง อน่ื อกี หลายเมอื ง เพราะเปน เมอื งทเี่ ปน แหลง รวมของศลิ ปวฒั นธรรมทางภาคเหนอื มอี าคาร ทางศาสนาวัดวาอารามตา งๆมากมาย ซง่ึ ถาไมมีการวางแผนควบคมุ กาํ หนดความสงู ของ อาคาร ในบรเิ วณท่อี ยูใกลอ าคารทางศาสนาท่สี ําคัญๆ และกําหนดอาคารสูงแยกไวตา งหาก แลวความสูงของอาคารเหลาน้ันก็จะบดบังอาคารศาสนาใหหมดความสําคัญลงไป ทั้งยังกอ ใหเ กิดทศั นียภาพของเมืองทีไ่ มน าดู 180 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

5. ปญหาของการอํานวยความสะดวกที่จําเปน ในการใชอาคาร เชน ระบบประปา หรือการสงน้าํ ใชซง่ึ มีปริมาณและแรงดนั นา้ํ เขามาเก่ียวของ ระบบไฟฟา โทรศัพท ถามใี หได ไมเพยี งพอก็ลวนแตสรา งปญ หาใหเกดิ ขนึ้ 6. ปญหาการใชพ ลงั งาน อาคารสงู มีการใชพ ลงั งานสงู กวาอาคารเต้ยี อะในหลายๆ ระบบ เชน ระบบการขนสงภายในอาคาร เสนทางสัญจรทางตั้งของอาคารหลายๆช้ันไม สามารถใชบันไดอยางเดียวไดตองใชลิฟทชวย ถาไมไดวางแผนการใชบันไดและลิฟทรวมกัน และการกาํ หนดฉันจอดของลฟิ ท ก็จะทาํ ใหสิ้นเปลอื งการใชพ ลังงานในการขนสง นอกจากน้ี ยังมกี ารใชไฟฟาสําหรับระบบการจา ยน้ําประปาในตกึ สงู ท่ตี องมปี ม สบู นา้ํ ไวใ ชท ้ังวนั ถา ไมได เตรยี มถังเก็บนํา้ ไวบนหลังคา เพ่อื จะปลอ ยนาํ้ ใชล งมาไดส ะดวก 7. ปญหาเก่ียวกับความปลอดภัยในอาคารสูง ที่เกิดเปนปญหาเน่ืองจากไมมีการ ออกแบบทางหนไี ฟทีถ่ ูกตองและการควบคมุ เกยี่ วกับระบบตองการอัคคภี ัยท่ีรดั กุมเพียงพอ สาํ หรบั อาคารสูงที่ไมกอ ใหเ กิดปญ หา สรปุ งา ยๆ กค็ ือจะตอ งมกี ารวางแผนการจดั การเตรยี ม การไวลว งหนา เพือ่ รองรบั อาคารสูง ตัง้ แตในระดับของการวางแผนผงั เมืองการออกแบบ ลง มาถงึ ระดับการควบคุมการออกแบบและการใชอาคาร การวางแผนและการจัดการทางดา นผังเมอื ง ในเมืองใหญท่ีไมสามารถหยุดย้ังการเจริญเติบโตของเมืองได การที่เมืองแผขยาย ออกไปทางแนวนอนอยางไมมีการควบคุมแตเพียงอยางเดียว เปนการทําใหสิ้นเปลืองทาง ดา นสาธารณปู โภค สาธารณปู การ เชน การไฟฟา ประปา การระบายนา้ํ การตดั ถนนหนทาง การขยายระบบการคมนาคมขนสง การกําจัดขยะมูลฝอย การทาํ ความสะอาดถนนหนทาง การขยายตัวทางแนวตั้งจะชวยลดคากอสรางของระบบเหลานี้ลงได สิ่งที่รัฐฯ ควรทํา คือ วางแผนระยะยาวในลักษณะของการกระจายความเจริญ โดยใหมีศูนยกลางเขตท่ีมีหนวย บริการครบถวน ท้ังทางดานการประกอบอาชีพ การศึกษา การบริการ การนันทนาการ การสันทนาการ การศาสนา และสาธารณูปโภค ควรมีเสนทางติดตอและการส่ือสารจาก ศนู ยก ลางถงึ ศนู ยก ลางแตละเขต สาํ หรับในระยะสนั้ ที่ศนู ยกลางเมอื งมกี ารขยายตวั อยางรวดเรว็ รฐั ฯจะตอ งยอมรบั วาจําเปนจะตองมีอาคารสูงเสียกอน เพื่อจะไดนํามาพิจารณากําหนดความสูงของอาคารให มีสัดสวนท่ีเหมาะสมกับการใชที่ดิน การจราจร และการสาธารณูปโภคที่มีอยูเดิมและท่ีจะ ปรับปรุงใหมรวมทั้งสภาพแวดลอมอ่ืนๆ เชน เสียง ไอพิษ แสงสวาง สิ่งนี้เปนส่ิงท่ีควร ดําเนินการอยางเรงดวนเพราะรัฐฯไมสามารถควบคุมราคาท่ีดินหรือจํานวนประชากรที่ อพยพเขามาไดจ งึ จําเปนที่จะตอ งควบคุมการใชท่ีดิน 181

การจัดการทางดานอาคาร รัฐฯ ควรพิจารณาออกระเบียบเปนขอแนะนํา และขอกําหนดในการควบคุมการ ออกแบบอาคารสูงเชน ควบคุมระบบรักษาความปลอดภัย รวมไปถึงการประหยัดพลังงาน ในอาคาร ในการออกแบบอาคารสงู จะตอ งมีเทคนคิ ของการออกแบบเปน พเิ ศษ เชน อาคาร สูงสวนใหญจะมีความหนากวาอาคารท้ังแนวราบเนื่องจากการใชท่ีดินกับสัดสวนรูปราง อาคารการปองกันแรงลม การรับน้ําหนักท้ังโครงสรางและการแกปญหาในเรื่อง building comfort เชน การระบายอากาศ เพื่อรับลม และปองกันความอับช้ืน จําเปนจะตองนําเอา ระบบของการระบายอากาศทางปลองมาใช (Stack Ventilation) การใหแ สงธรรมชาตดิ วย การทําชองแสงบนหลังคาในรูปของ Atrium หรือ Court กลาง การบังแดดในลักษณะของ การใชอุปกรณบ งั แดดหรอื ครบี ตัง้ ครีบนอน อาจจะไมนาดตู องแกใ นลักษณะทเ่ี ปน mass ให เขากบั อาคารสงู โดยการรนระยะของผนังกระจกเขา ไปใหล กึ กวา สว นที่เปนผนังทึบ เปนตน เพื่อมิใหสถาปนิกละเลยในเรื่องของการออกแบบอาคารที่อํานวยประโยชนสุขใหแกผูใช อาคาร และการประหยัดพลงั งานในอาคารใหญอ าคารสูง รฐั ฯควรออกกฏหมายควบคมุ การ ออกแบบอาคาร โดยพิจารณาในเรื่องน้ีดวยตัวอยางจากประเทศเพ่ือนบานใกลเคียง เชน สิงคโปร มาเลเซีย กําหนดใหคาความรอนรวมท่ีผานเขามาอาคาร (OTTV) จะตองไมเกิน 45 W/m2 สรปุ จากปจ จยั ตา งๆ ทก่ี ลา วมาแลว อาคารสงู ในเมอื งเชยี งใหมน ค้ี งจะตอ งมเี กดิ ขนึ้ อยา ง ตอเน่ือง จงึ ควรมีขอจํากัดความสูงในแตล ะยาน มิใชปลอยใหส รางโดยปราศจากการควบคมุ ดแู ลไปหมด อันจะทาํ ใหสรา งปญ หาตางๆข้ึนมากมายดังกลา ว ควรกาํ หนดยา นทีเ่ หมาะสม สําหรับอาคารสูงในขณะเดียวกันผูรับผิดชอบจะตองเตรียมแกปญหาการจราจรซึ่งเปนปญหา เฉพาะหนา ออกกฏหมายท่ีจอดรถ เชน หามจอดรถริมถนนในยานธุรกิจการคา ลงทุน ปรบั ปรงุ ทางดา นระบบขนสง มวลชน (Public Transportation) ปรบั ปรงุ ถนนหนทาง จดั ทาํ ระบบสาธารณูปการใหเหมาะสมกบั ความหนาแนน วางแผนปรับปรุงและเตรียมการสําหรับ เมอื งในอนาคต มใิ ชร อใหเ กิดปญหาเสียกอนแลว จึงตามแกกนั ตอ ไป 182 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

การศึกษาสถาปตยกรรมตะวันตก ท่ีมีอิทธิพลตอสถาปตยกรรมไทยใน แผนดินสมเด็จพระนารายณมหาราช จังหวัดลพบรุ ี ตรึงใจ บูรณสมภพ สาทศิ ชแู สง ประสงค เอ่ยี มอนนั ต ชวู ทิ ย สจุ ฉายา ปราโมทย ธาราศักด์ิ อมรา จว งพานชิ สมชาย เอกปญญากุล บญั ชา ชมุ เกสร ตรึงใจ บูรณสมภพ. (2531). “การศึกษาสถาปต ยกรรมตะวนั ตกทม่ี ีอทิ ธพิ ลตอ สถาปตยกรรมไทยในสมยั แผนดินสมเด็จพระนารายณมหาราช จงั หวดั ลพบุร”ี . ใน วารสารหนาจัว่ . ฉบบั ท่ี 11 ปการศึกษา 2534. กรุงเทพฯ: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลัยศิลปากร. หนา ท่ี 87-101. บทคดั ยอ การศึกษาสถาปตยกรรมตะวันตกที่มีอิทธิพลตอสถาปตยกรรมไทยในแผนดิน สมเด็จพระนารายณม หาราช จังหวัดลพบุรี โดยเรม่ิ ศกึ ษาตง้ั แตก ารวางผัง และอาคารตางๆ ในพระนารายณราชนิเวศน ผูวิจัยมิไดศึกษาเฉพาะลักษณะสถาปตยกรรมตะวันตกเพ่ือจะหา สว นทมี่ อี ทิ ธพิ ลกบั สถาปต ยกรรมไทยในสมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราชเทา นนั้ แตไ ดท าํ การ ศึกษาเปนแนวกวาง เร่ิมตั้งแตวิวัฒนาการของเมืองลพบุรีวามีประวัติความเปนมาอยางไร ท้ังลักษณะทางกายภาพ เศรษฐกิจ-สังคม และความสัมพันธกับชาวตางประเทศตั้งแตสมัย กอนและในสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช รวมถึงการศึกษาลักษณะสถาปตยกรรมไทย ต้ังแตสมัยกอนสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราชมาถึงสมัยอยุธยาตอนปลายท้ังไดศึกษา ประวตั กิ ารกอ สรา งและปฏสิ งั ขรณเ พม่ิ เตมิ มาถงึ สมยั รตั นโกสนิ ทรต อนตน ดว ย เพอื่ ทจ่ี ะทราบ ไดวาสวนไหนของอาคารในพระนารายณราชนิเวศนสรางตามแบบอยางของไทย หรือไดรับ อิทธิพลจากประเทศอื่นในสมัยกอน และสวนไหนของอาคารท่ีไมไดสรางในสมัยสมเด็จพระ นารายณมหาราช แตไดถกู ทําการกอ สรางหรอื ดดั แปลงในสมยั พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจาอยูห วั สวนทเ่ี หลือจงึ นํามาพจิ ารณาวา มีสว นใดทีไ่ ดรบั อิทธพิ ลจากประเทศตะวนั ตก 183

184 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

การศึกษาแบงออกเปนสองภาค ภาคแรกเปนการรวบรวมขอมูลจากเอกสารตางๆ ซง่ึ มที ้ังหนังสอื จดหมายเหตุ ภาพเขยี น และภาพถายในสมัยกอ นที่มผี รู วบรวมและบนั ทึกไว ของชาวไทยและชาวฝรงั่ เศส ภาคที่สอง คือ การสํารวจอาคารท่ยี ังคงเหลอื อยู ดว ยวธิ ีการ สังเกต การถายภาพ การทํารังวัด การสังเกตน้ีไดดูถึงลักษณะ อาคารวัสดุ โครงสราง การ วางผังอาคาร หนาที่ใชสอยอาคารในสมัยอยุธยาท่ีจังหวัดอยุธยา ลพบุรี เพชรบุรี ท้ังไดไป สํารวจสถาปต ยกรรมและชมุ ชนเมอื งทหาร ในยา นทอ่ี ยอู าศัยของเจาผูครองนครตางๆ ของ ประเทศฝรัง่ เศสในคริสตศตวรรษที่ 17 ดวย การรังวดั ไดทาํ การสอ งกลองและใชส ายวดั ตามหลกั วิชาการ พรอมท้งั นํามาเขยี น แบบแสดงใหเห็นขนาดสวนตางๆ ของอาคาร ดวยระยะท่ีถูกตองตามมาตราสวนของจริง จากนัน้ ไดท ําการวิเคราะหเ บอ้ื งตน โดยตั้งเปน ขอสังเกตวาลักษณะสถาปต ยกรรม การวางผงั และการกอสรางอาคารพระนารายณราชนิเวศน มีสวนใดท่ีไดรับอิทธิพลจากสถาปตยกรรม ตะวนั ตก พรอ มทง้ั ชใี้ หเ หน็ ถงึ ความกา วหนา ของการออกแบบทส่ี อดคลอ งกบั ประโยชนใ ชส อย และเทคโนโลยีการกอสรางอาคารในสมยั นน้ั ซึ่งสรปุ ไดด งั นี้ 1. มีการวางผังกลุมอาคารและการออกแบบอาคารท่ีสอดคลองกับหนาที่ และ ประโยชนใ ชสอย 2. มีการจัดสวนรอบอาคารอยางเปนระเบียบ โดยเนนทางสัญจรท่ีเชื่อมโยงแตละ จุด และเนนความสําคัญใหแกอาคารเพ่ิมข้ึนจากการใหรมเงา ความสวยงามและกลิ่นหอม ของดอกไม 3. มีการนําระบบประปามาใช และการทํานํา้ พุ 4. ลกั ษณะโครงสรา งอาคารชว งกวา งและสงู บง บอกถงึ เทคโนโลยกี ารกอ สรา งทกี่ า วหนา กวาในสมัยกอ น 5. อาคารสูงเกนิ หนึง่ ชน้ั 6. ชอ งหนา ตา งกวา งและสงู มีบานปด เปด 7. ประตหู นา ตา ง “โคง แหลม” (Pointed Arch) ซ่ึงเปนสถาปตยกรรมแบบ “โกธคิ ” (Gothique) ของยโุ รป ดจู ากการเรียงอฐิ ซ่งึ ตางจาก “โคงกลีบบัว” ในสมยั กอ น ความเปนมา พระนารายณร าชนเิ วศน และอาคารทสี่ าํ คญั อนื่ ๆ ในสมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช เปนอาคารท่ีมีรูปแบบโครงสรางและกรวางผังท่ีนาสนใจ นับเปนโบราณสถานทม่ี คี ุณคา ทาง ศลิ ปะ วัฒนธรรม และประวัตศิ าสตร ลักษณะสถาปตยกรรมโดยท่ัวไปซ่ึงจัดอยูในสมัยอยุธยายุคปลาย มีความแตกตาง จากอาคารสมัยอยุธยายุคตนยุคกลาง กลาวคือ ในสมัยกอนหนาน้ีรูปแบบสถาปตยกรรมที่ เปนอาคารกออิฐจะมีแตอาคารชั้นเดียว แตในสมัยสมเด็จพระนารายณฯ มีอาคารสองชั้น และทบี่ า นหลวงรับราชทูตยังมหี องใตด นิ อีกดว ย โครงสรา งอาคารในสมยั กอ นมชี วงเสาแคบ 185

ทําใหม ีเสาลอยภายในอาคาร แตในสมยั สมเดจ็ พระนารายณฯ เปนอาคารชว งกวา งชวงเดียว ไมมีเสากลาง เปนแตผนังรับน้ําหนักกรเปดชองลมและใหแสงสวางในสมัยกอนสมเด็จพระ นารายณฯ มแี ตชองเจาะไมม หี นาตางหรอื มีหนา ตางบานเล็กนอ ยบาน แตใ นสมยั สมเดจ็ พระ นารายณฯ ทําหนาตางบานเปดกวางและสูงเพราะตองการแสงสวางมาก มีหนาตางหลาย บาน หนาตา งแบบอารคโคง มีเทคนิคในการปด เปด มีการวางคานทบั หลงั เหนือชอ งหนา ตาง เพ่ือรับนํ้าหนักผนังท่ีอยูสูงข้ึนไป ผนังภายในอาคารสมัยกอนมีแตผนังฉาบปูนเรียบ แตใน สมัยสมเด็จพระนารายณฯ มีการบุวัสดุตกแตง เชน กระจก และแผนโลหะเคลือบลงยา ลวดลายปูนปนกอ นหนาน้ีมแี ตล ายกระหนกธรรมดา แตใ นสมัยสมเดจ็ พระนารายณฯ มีลาย กระหนกเปลว ซึ่งเปนศิลปะแบบร็อคโคโคของทางยุโรปเขามาผสม นับวาเปนยุคท่ีมีศิลปะ เฟอ งฟู และมีเทคโนโลยกี ารกอสรางที่กา วหนา อันเปนแบบอยางใหกบั ยคุ ตอ ๆ มา อีกประการหน่ึง นอกจากการศึกษาทางดานประวัติศาสตร รูปแบบของสถาปตย- กรรมในแผนดนิ สมเด็จพระนารายณฯ ยงั ไมมผี ใู ดทาํ การศึกษาอยา งสมบูรณ คณะผูวจิ ยั จงึ มี ความประสงคที่จะทําการศึกษาวิจัยในเรื่อง การวางผังอาคาร รูปแบบอาคาร โครงสราง วัสดุและรายละเอยี ดทางสถาปต ยกรรมของสถาปต ยกรรมในยคุ ดังกลา ว ซ่ึงเปนยคุ ทีม่ ีความ เจริญกา วหนา ในการกอ สรางเปน อยางมากยุคหน่ึง วัตถุประสงค 1. เพอ่ื ศกึ ษารปู แบบสถาปต ยกรรมและการวางผงั ในสมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช ในสวนของสถาปตยกรรมและโครงสรางที่เหลืออยู เพื่อเปนหลักฐานทางประวัติศาสตรให นกั อนุรักษแอนชุ นรนุ หลงั ไดศ กึ ษาตอ ไป 2. เพอื่ ศกึ ษาถงึ ประวตั ศิ าสตร ความสมั พนั ธร ะหวา งประเทศไทยและประเทศในซกี โลกตะวันตก ลักษณะทางสังคม เศรษฐกิจ การเมืองของประเทศไทยในแผนดินสมเด็จพระ นารายณม หาราช รปู แบบศลิ ปสถาปต ยกรรมไทยสมยั อยธุ ยาและรปู แบบศลิ ปสถาปต ยกรรม ตะวนั ตกในชว งครสิ ตศตวรรษท่ี 17 ซงึ่ เปน สมยั ทส่ี มเด็จพระนารายณครองรางสมบัติ 3. เพอ่ื ต้ังขอสงั เกตรูปแบบและโครงสรางทางสถาปตยกรรมองพระราชวงั นารายณ ราชนิเวศน ในสว นทไ่ี ดร ับอิทธพิ ลจากสถาปต ยกรรมตะวันตก วธิ ีการดาํ เนินการวจิ ยั การดาํ เนินการแบงออกเปน 2 ช้ันตอน คอื ขนั้ ตอนของการรวบรวมขอมลู และข้นั ตอนของการวเิ คราะหข อ มูล ก. ข้นั ตอนและวธิ ีการในการรวบรวมขอ มูล แบงออกเปน 2 ประเภทคอื 1. ศึกษาขอ มลู ทตุ ิยภมู ิ โดยการรวบรวมจากเอกสารในประเทศ และตา งประเทศ ในประเทศศกึ ษาจากความเปน มาและวิวัฒนาการของเมอื งลพบรุ ี ลกั ษณะทางกายภาพของ 186 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

เมือง และศิลปะสถาปตยกรรมในสมัยอยุธยา ต้ังแตกอนสมัยแผนดินสมเด็จพระนารายณ มหาราชจนถงึ สมัยรตั นโกสินทรตอนตน ศึกษาถงึ ความสมั พนั ธก บั ตา งประเทศ และรปู แบบ ศลิ ปะสถาปต ยกรรมของประเทศทีม่ ีความสัมพันธก บั ประเทศไทย 2. ขอมลู ปฐมภมู ิ โดยการสํารวจภาคสนามในประเทศ โดยในขน้ั เริ่มตน น้ี นอกจาก สํารวจ ณ สถานท่ีทําการศึกษา คือ พระราชวังนารายณราชนิเวศนแลว ไดทําการสํารวจ เมืองลพบุรีและอาคารอ่ืนๆ ท่ีสําคัญในสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช เชน บานหลวงรับ ราชทูต พระท่ีนั่งเย็น วัดตองปุ วัดสันเปาหลอ วัดเสาธงทอง ปอมชัยชนะสงคราม ปอมทา โพธิ์ กําแพงเมืองและอ่ืนๆ พรอมท้ังไดสํารวจอาคารในสมัยอยุธยาท่ีจังหวัดอยุธยา ลพบุรี และเพชรบุรี เพื่อศึกษารูปแบบและสวนรายละเอียดทางสถาปตยกรรมทีสัมพันธกับพระราชวัง นารายณราชนิเวศน เชน วัดพระศรสี รรเพชญ วดั ไชยวฒั นาราม วดั พทุ ธไธยสวรรค วัดกุฎี ดาว วัดธรรมมาราม และปอ มเพชร ทจ่ี งั หวัดอยธุ ยา วดั ไลยทจ่ี ังหวดั ลพบรุ ี รวมทัง้ วดั ใหญ สุวรรณาราม ทีจ่ ังหวัดเพชรบรุ ี เปนตน สําหรับการสํารวจอาคารนารายณราชนิเวศนนั้นไดใชวิธีสํารวจโดยการรังวัด ถายภาพ และเขียนแบบ ผังพ้ืน ผังบริเวณ รูปทรง สวนประกอบโครงสรางและวัสดุกอสราง สวนใชสอยท่สี มั พนั ธก ับรปู แบบและรายละเอยี ดทางสถาปต ยกรรม เชน ชองเปด บวั ผนงั การตกแตง ฯลฯ สําหรับการสํารวจในตางประเทศ ไดไปสํารวจสถาปตยกรรมและชุมชนเมืองทหาร ในยา นท่ีอยอู าศัยของเจา ผคู รองนครตา งๆ ของประเทศฝรัง่ เศสในครสิ ตศตวรรษที่ 17 ข. ขนั้ ตอนในการวิเคราะหขอมูล และต้ังขอ สงั เกต วเิ คราะหจากรปู แบบศลิ ปะสถาปตยกรรมในสมยั อยธุ ยา ตัง้ แตย คุ ตน ยคุ กลาง มา จนถงึ สมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช เปรยี บเทยี บกบั ศลิ ปะสถาปต ยกรรมจากตา งประเทศ ทมี่ คี วามสมั พนั ธก บั ประเทศไทย และวเิ คราะหจ ากขอ มลู เกย่ี วกบั ความสมั พนั ธก บั ตา งประเทศ ทางดานการคา ศาสนา สังคม วัฒนธรรม ศิลปสถาปตยกรรม การวางผังเมือง พรอมทั้ง ต้ังขอสงั เกตจากการสํารวจอาคารในสว นท่ีเหลอื วา ลกั ษณะศลิ ปะสถาปตยกรรม โครงสรา ง และการวางผงั ในสมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช ในสว นใดทไ่ี ดร บั อทิ ธพิ ลจากสถาปต ยกรรม ตะวันตกและจากประเทศอน่ื ๆ ในลักษณะใดและมากนอ ยเพียงใด 187

สรปุ ผลการศึกษาและวจิ ัย 1. ชาวตา งชาติทมี่ สี ว นเผยแพรอ ทิ ธพิ ลทางศลิ ปะสถาปตยกรรม และการกอสรา ง ตอสถาปต ยกรรมในสมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช 1.1 ชาวมุสลิม เชน เปอรเซีย แขกมัวร จีน และญ่ีปุน โดยเฉพาะศิลปะของชาว เปอรเชีย (อิหราน) เชน โคงแหลม (Pointed Arch) ท่ีเชื่อกันวาไดใหอิทธิพลตอการใชโคง แหลมในสถาปตยกรรมโกธิคในฝร่ังเศส ซึ่งใหอิทธิพลตอมากับสถาปตยกรรมในสมัยสมเด็จ พระนารายณมหาราช 1.2 โปรตุเกส เขา มาคา ขายและเผยแพรศ าสนากับชาวสยาม ไดใ หความรูเรอื่ งปน ไฟกับยุทธวธิ ที างการรบ การใชอาวุธสมยั ใหม รวมท้ังใหค ําปรกึ ษาเกยี่ วกบั การสรางปอ ม 1.3 ฮอลันดา ไดมาตง้ั ถิน่ ฐานทาํ การคาขายกับสยาม มกี ารสรา งบา นเรือน และโรง สินคาขนาดใหญแข็งแรงขา งเกาะเมอื งอยธุ ยามากมาย โดยจําลองแบบกอ สรางของพวกเขา มา 1.4 อังกฤษและสเปน มาทําการคา แตไมป ระสบความสําเร็จ เพราะตองแขง ขนั กับ ฮอลันดาและโปรตุเกส จึงไมคอ ยมีอิทธพิ ลตอ สถาปตยกรรมในสมัยนัน้ 1.5 ฝร่ังเศส เขามาเจริญพระราชไมตรีทางการคาและศาสนา มีนายชางวิศวกร และบาทหลวงเดนิ ทางมากบั คณะราชทตู ไดน าํ แบบแปลนสาํ หรบั สง่ิ กอ สรา งตา งๆ มาปรบั ปรงุ ปอม กําแพงเมือง และอาคารบางหลังในพระนารายณราชนิเวศน และออกแบบกอสราง บา นหลวงรบั ราชทตู จงึ นบั วา เปน ชาตทิ มี่ อี ทิ ธพิ ลคอ นขา งมากตอ สถาปต ยกรรมในสมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช 2. ขอสังเกตในเรอ่ื งการวางผงั รปู แบบอาคารและรายละเอยี ดทางสถาปตยกรรม 2.1 การวางผงั และการจัดสวน จากการศึกษาผังบริเวณของพระนารายณราชนิเวศน เห็นวามีสัณฐานคอนไปทาง ส่ีเหล่ียมผืนผาท่ีเกือบจัตุรัสการวางตําแหนงอาคารไปตามยาวและตามขวางกับทางสัญจร (ทางเทา ) มลี กั ษณะเปน แกนหลกั ในแนวทศิ ตะวนั ออก-ตะวันตก เนน อาคารท่มี ีความสาํ คัญ อยูตรงปลายของทางสัญจรหลกั ทาํ ใหอาคารดูเดน มที างสญั จรรองเชือ่ มการเขา ถึงอาคาร ตา งๆ ในแตล ะบรเิ วณตดั กบั ทางสญั จรหลักในลักษณะตาราง มีการแบงบริเวณประเภทการใชที่ดินตามประเภทของการใชสอยออกเปน Zone ตา งๆ คือ สว นสาธารณะ (Public) และสว นทีม่ คี วามเปนสว นตวั (Private) มกี ําแพงแบง บริเวณแตละสว นเพอ่ื ปดก้ันสายตาและรักษาความปลอดภัย บรเิ วณ Public ประกอบดวย อาคารเลีย้ งรบั แขกเมือง อาคารพระเจา เหา บริเวณกง่ึ Public ไดแ กบริเวณพระท่นี งั่ จันทร พิศาล พระท่ีนง่ั ดุสิตสวรรคธ ัญญมหาปราสาทและบรเิ วณ Private ไดแ กพระทน่ี ่ังสุทธาสวร รยและอาคารท่ีพักของพระสนมกํานัล พระโอรสและพระธิดา มีการเปดพื้นที่โลงที่มีขนาด ใหญเล็กลดหลั่นกัน มีทั้งพ้ืนที่โลงรอบอาคาร และลานโลงหนาอาคาร เนนใหอาคารเดน สงางาม 188 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

จากจดหมายเหตลุ าลแู บร และแผนผงั เกยี่ วกบั สวนทเ่ี ขยี นโดยชาวฝรง่ั เศสสรปุ ไดว า มกี ารจดั ภูมิสถาปตยกรรม โดยแบง พนื้ ทเี่ ปนสดั สวน เขตพระราชฐานชัน้ นอก บริเวณอาคาร ถงึ เกบ็ นาํ้ และอาคารสบิ สองหอ งพระคลงั เปน สวนประเภทไมย นื ตน และไมผ ล ปลกู ในลกั ษณะ เปน ธรรมชาตไิ มม กี ารตกแตง แตเ ขตพระราชฐานชน้ั นอกบรเิ วณอาคารเลย้ี งรบั รองและอาคาร พระเจาเหา รวมทั้งเขตพระราชฐานช้ันใน เปนพืชพันธุไมดอกท่ีมีกลิ่นหอม มีการตกแตง งดงาม ผสมกับแปลงไมยืนตน ไมผล ที่ใหรมเงาและรับประทานได การจัดระเบียบแปลง สวนดอกไมเ ปน แบบตารางสเี่ หลย่ี ม (Grid) มกี ารขดุ คนู าํ้ กวา งลอ มอาคารเลยี้ งรบั รองตกแตง ขอบคแู ละทางเทา ดว ยอฐิ ดนิ เผา ในบรเิ วณมมุ กาํ แพงแกว ทล่ี อ มรอบองคพ ระทนี่ งั่ สทุ ธาสวรรย จะมีสระนา้ํ ใหญบ รรจนุ า้ํ บรสิ ุทธ เปน ท่ีสรงสนานของสมเดจ็ พระนารายณฯ มกี ารสรางภเู ขา จาํ ลอง (เขามอ) ซง่ึ มีนํ้าตกไหลผา นลําธารลงสสู ระ สําหรบั เขตพระราชฐานชั้นใน บรเิ วณ พระทนี่ งั่ ดสุ ติ สวรรคธ ญั ญมหาปราสาทและพระทนี่ ง่ั จนั ทรพศิ าล มกี ารปลกู ไมย นื ตน เปน แถว เปน แนวรบั กับเสนทางสัญจรลกั ษณะเปน ทางการ (Formal) สรุปไดวา พ้ืนที่ฝงใตของพระนารายณราชนิเวศน ซึ่งประกอบดวยพระที่นั่งดุสิต สวรรคธญั ญมหาปราสาท และพระทนี่ ง่ั สทุ ธาสวรรย มกี ารวางผงั ตามแบบอยา งของประเทศ ตะวันตกในยุคนั้นอยางชัดเจนวาบริเวณฝงเหนือ และการจัดภูมิสถาปตยกรรมและการทํา นา้ํ พุ ก็ไดรบั อิทธพิ ลจากประเทศทางตะวันตกเชน เดียวกัน 2.2 รปู แบบอาคารและรายละเอยี ดทางสถาปตยกรรม ลักษณะอาคารโดยทวั่ ไป ผงั อาคารเปนรปู สี่เหลีย่ มผนื ผา เชน อาคารพระคลงั สนิ คา อาคารช้ันครงึ่ เชน พระทนี่ งั่ ดสุ ติ สวรรคธ ญั ญมหาปราสาท อาคารชว งกวา งและใชผ นงั รบั นาํ้ หนกั หลงั คาเชน เดยี ว กับสถาปตยกรรมแบบตะวันตก สวนฐานอาคารมีการกอ อฐิ เสริมศิลาแลงโดยรอบเพือ่ ใหการ รับน้าํ หนกั ดีขึ้น พน้ื มพี น้ื ยกระดับ 2 ประเภท คอื พ้ืนยกระดับบนดนิ และพ้นื ไมย กระดบั พบรอ ง รอยของวสั ดรุ องพน้ื พวกปนู ตําผสมอิฐ ไมพ บหลกั ฐานวสั ดปุ พู ืน้ ผิว ผนงั โดยทว่ั ไปเปน ผนงั กอ อฐิ รบั นา้ํ หนกั วางบนชน้ั ฐานหนาเทา กบั ความยาวของสอง แผนอิฐหรอื แผน อิฐครงึ่ (อฐิ หนง่ึ แผน มขี นาด 7x19x39 ซม.) มีเสาองิ เพอ่ื รบั นาํ้ หนักโครง หลังคาโดยรอบอาคาร ผนงั ดา นยาวมีสวนลมตามลักษณะสถาปต ยกรรมไทย ผนงั ดา นสกดั กออิฐปด หนาจ่ัวสูงยันอกไก มกี ารเรยี งอฐิ รูปโคงทผ่ี นงั ตรงชอ งใตหลังคาสว นจ่ัว และชอ ง หนา ตางประตู ผนงั ภายนอกฉาบฉาบปูนเรยี บ ผนงั ภายในอาคารสาํ คญั เขน ในสวนทอ งพระโรง เปนผนงั ฉาบปูนและมีรองรอยการตกแตงผิวทับหนา อีกชัน้ หนึ่งเปน รูลกึ เปน ชองๆ คลายการ ฝง พุกไม วสั ดุตกแตงสนั นษิ ฐานวาเปนกระจกและโลหะเคลือบลงยา หลังคา เปน หลงั คาโครงไมท รงจวั่ มีการลดระดบั ชน้ั ที่จว่ั หลังคา และมโี ครงหลงั คา ทรงมณฑป 5 ยอด ท่ีพระทน่ี งั่ ดุสิตสวรรคธัญญมหาปราสาท หลังคามุงกระเบื้องดนิ เผาและ แผน โลหะ (ดีบุกปด ทับดว ยทอง) 189

เสา เสาองิ เปนแบบเรยี งอิฐประกอบผนงั บวั หัวเสากลบี ยาว ชอ งเจา – ประตู – หนาตาง ชอ งเจาะแบงออกเปนสองลักษณะใหญ ๆ ไดแก 1. ชองเจาะรปู สี่เหลีย่ ม ซึง่ เปนชอ งเจาะของหอ งทมี่ ีบานไมเ ปด เขา ยังปรากฏรอง รอยองคประกอบของตวั ไมบานเปดอยบู างสวน มลี กั ษณะตกแตง ดานนอกเปนซุมเรือนแกว ฐานสงิ ห 2. ชองเจาะโคง แหลม มีทั้งชอ งเจาะใหญแ ละเลก็ ชองเจาะใหญเปนประตหู นา ตาง ภายนอกมีลักษณะกวางใหญเปดถึงระดับบัวฐานผนังและพื้น เปนชองเจาะจากผนังที่กออิฐ หนาครึ่งแผนอิฐ สวนบนกออิฐโคงตามรัศมีแบบโกธิค แตฉาบปูนเปนโคงแหลม มีรองรอย หลกั ฐานบานเปด คู เปน บานไมส เ่ี หลย่ี มเปด เขา ภายในแนบรมิ ผนงั ทกี่ อ หนา ผนงั สว นบนเหนอื หนาตางมีทับหลังไมรองรับ ยังปรากฏหลักฐานใหเห็น ชองเจาะเล็กอยูในสวนจ่ัวใตหลังคา และมีท่ีฐานอาคารรวมทั้งท่ีซุมประตูและกําแพงวัง สันนิษฐานวาใชสําหรับตามประทีป ส่ิง ประดบั ตกแตง ซุม ประตหู นา ตา งมีลวดลายและบวั แบบไทย แตผ นงั ภายในมีการใชว ัสดุบผุ วิ ผนงั ทฉ่ี าบปนู เรียบ เปน โลหะและกระจกแบบสถาปต ยกรรมตะวันตก สรุปไดวา สถาปตยกรรมไทยในสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช มีอิทธิพลของ สถาปตยกรรมตะวนั ตกปะปนอยดู งั ทไี่ ดก ลาวมาแลว 190 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ กับการ ออกแบบสรางสรรค 191

192 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ศาสตราจารย เกยี รตคิ ณุ ดร. ตรงึ ใจ บูรณสมภพ กบั ผลงานวชิ าชพี ดา น การวางผงั และการออกแบบ สถาปต ยกรรม ศาสตราจารย เกยี รตคิ ณุ ดร.ตรงึ ใจ บรู ณสมภพ เปน นักวางผงั และสถาปนกิ ทีม่ ผี ลงาน วชิ าชีพในการวางผังโครงการ และการออกแบบเปน จํานวนมาก ซึ่งท้ังงานวางผังและงานออกแบบ สถาปตยกรรมน้ันมหี ัวใจหลกั ของการทาํ งาน คือ เปนผลงานท่ีเปน มิตรกบั สง่ิ แวดลอ มบนฐานคดิ ของการออกแบบวางผงั บนฐานคดิ ของการอนุรกั ษพลังงาน และรักษาสง่ิ แวดลอ มเปนสําคัญ ดงั รายการผลงานดังตอ ไปนี้ การวางผงั บรเิ วณ | Planning - มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตสารสนเทศเพชรบุรี | Silpakorn University Information Technology Campus) ในฐานะของโครงการมหาวิทยาลัยเขียวสะอาด | Green and Clean Campus) - มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร วิทยาเขตตรัง และวทิ ยาเขตสรุ าษฎรธ านี | Prince of Songkla University Trang And Surat Thani Campus) - อุทยานเฉลิมพระเกยี รตสิ มเดจ็ ประศรนี ครินทราบรมราชชนนี | King's Mother Garden, Wat Anong, Bangkok - มหาวิทยาลยั ราชภัฏรอยเอด็ | Roi Et Rajabhat University - พพิ ิธภัณฑก ารเกษตรเฉลิมพระเกยี รติพระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั | Agriculture Museum Pathumthani - โครงการหมบู านส่ีภาค ศูนยศิลปาชพี ในสมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถบางไทร | The Traditional Villages Of Four Regions Bangsai, Ayudhya - หมบู านเลคฮลิ ล วลิ เลจ จังหวัดชลบุรี | Lake Hills Village, Chonburi - สวนวฒั นธรรม และศูนยก ารประชมุ แหงชาตสิ ริ กิ ติ ์ิ | Cultural Park at Sirikit National Con vention Center, Bangkok - เวลเฮลท แคร กอลฟ คลับ จังหวัดฉะเชิงเทรา | Well Health Care and Golf Club, Chachoengsao) 193

งานออกแบบสถาปตยกรรม | Architectural Design อาคารสาธารณะ - ทาอากาศยานนานาชาติสุวรรณภมู ิ | Suvarnabhumi International Airport - หอสมดุ ดนตรีพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั รชั กาลที่ 9 กรงุ เทพมหานคร | King’s Music Library - ศนู ยศ ลิ ปวฒั นธรรมเฉลมิ พระเกยี รติ ๖ รอบพระชนมพรรษา มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร พระราชวงั สนามจนั ทร จังหวดั นครปฐม | The Art and Cultural Commemorating the 6 Cycle Birthday Aniversary of Hismajesty the King, Silpakorn University, Snamchandra Palace Campus - หอประชุมมหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร จงั หวัดสงขลา | Main Auditorium Prince Songkla University - อทุ ยานเฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ ประศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี กรงุ เทพมหานคร | King’s Mother Garden, Wat Anong, Bangkok - การอนุรกั ษอาคารในธนาคารแหง ประเทศไทย กรงุ เทพมหานคร | Conservation Project at Bank of Thailand - การไฟฟา สว นภูมิภาค จังหวัดเพชรบุรี | Phetchaburi Province Electric Authority สถานเอกอัครราชทูตไทยในตางประเทศ - สถานเอกอคั รราชทูต ณ กรงุ รยิ าด ประเทศซาอดุ ิอาระเบยี | Royal Thai Embassy Riyadh, Saudi Arabia - สถานเอกอัครราชทตู ณ กรงุ พนมเปญ ราชอาณาจักรกัมพชู า | Royal Thai Embassy in Phnom Penh - สถานเอกอัครราชทตู ณ สิงคโปร | Royal Thai Embassy in Singapore - สถานเอกอคั รราชทตู ณ กรงุ จาการตา | Royal Thai Embassy in Jakarta ประเภทโรงแรม และรสี อรท - โรงแรมทองทราย เบย รีสอรท | Tongsai Bay Resort - โรงแรมอมิ พเี รียลเฉวงรีสอรท หาดเฉวง เกาะสมยุ จังหวัดสรุ าษฎรธานี | The Imperial Chaweng Resort Hotel (ชือ่ เดมิ ) ปจ จบุ ัน คือ โรงแรมเชอราตัน สมุย รสี อรท (Sheraton Samui Resort) - โรงแรมดอิ ิมพเี รียลโบทเฮาส เกาะสมยุ จงั หวดั สุราษฎรธานี | Boat and House, Samui, Surat Thani - โรงแรม เฟลิกซ ริเวอรแคว รสี อรต จังหวดั กาญจนบรุ ี | Felix Rever Kwai, Karnchanaburi - มารไิ ทม ปารค แอนด สปา รีสอรท จังหวดั กระบี่ | Maritime Park & Spa Resort, Krabi - กะตะธานภี เู กต็ บีชแอนดร สี อรท จงั หวดั ภเู กต็ | Katathani Resort and Spa, Phuket - โรงแรมกะตะธานกี มลารีสอรท จงั หวัดภเู ก็ต | Katathani Kamala Resort, Phuket - สิกขรา เฮอริเทจ รีสอรท จงั หวดั ชลบรุ ี | Sikhara Heritage Resort, Chonburi - โรงแรมดิเอสปลานาด จงั หวัดกระบ่ี | The Esplanade, Krabi - โรงแรมชลาศัย รสี อรท จงั หวดั ประจวบคีรขี ันธ | Chalasai Resort, Prajuabkirikhan 194 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

- โรงแรมอิมพเี รียล ควีนสป ารค | Imperial Queen’s Park Hotel - โรงแรมธารา | Tara Hotel - โรงแรมโลตสั สขุ มุ วิท กรุงเทพมหานคร | Novotel Lotus Hotel, Bangkok - โรงแรมรเี จนท ชะอํา จังหวัดเพชรบุรี | Regent Cha-Am Hotel, Phetchaburi รานอาหาร - รานเจรญิ ไทย | Charoen Thai Restaurant - รา นอาหารญป่ี ุน กรุงเทพมหานคร | Japanese Restaurant - ปาปา คาเฟ กรุงเทพมหานคร | Papa Cafe Restaurant, Bangkok - สโมสรรอยลั ปาลม วลิ ลา กรงุ เทพมหานคร | Royal Palm Villa Club House, Housing Project, Bangkok อาคารสาํ นักงาน - บรษิ ทั ครวั การบินกรงุ เทพจาํ กดั จงั หวัดสมทุ รปราการ | Bangkok Airways Catering, Samut prakarn - อาคารสกลุ ไทย สุรวงศ ทาวเวอร | Skulthai Surawong Tower บานพกั อาศยั - บา นพกั อาศัยศาสตราจารย วริ ิยะ เกิดศริ ิ | Prof. Wiriya Kirdsiri Residence - บา นพักอาศยั คุณนงลกั ษณ ฉันทาดิศัย | Nonglak Chanthadisai Residence - บา นพักอาศยั คุณสวุ ทิ ย | Suwit Habananond - เอน็ . ที. เฮาส คอนโดมเิ นยี ม กรุงเทพมหานคร | Nt House Condominium - เลอ ชาโต อพารทเมนท กรงุ เทพมหานคร | Le Chateau Condominium, Bangkok งานออกแบบตกแตง ภายใน - มาริไทม ปารค แอนด สปา รสี อรท จงั หวัดกระบ่ี | Maritime Park & Spa Resort, Krabi - โรงแรมวงั ธารา จงั หวัดฉะเชงิ เทรา | Wangara Hotel, Chachoengsao - โรงแรมแอมบาสเดอร กรงุ เทพมหานคร | Ambassador Hotel - โรงแรมดอิ มิ พีเรยี ล | Imperial Hotel - โรงแรมอิมพีเรยี ล ควนี สป ารค | Imperial Queen’s Park Hotel - โรงแรมทวาราวดี จงั หวดั ปราจนี บรุ ี | Dharawadi Hotel - โรงแรมทองทราย เบย รีสอรท | Tongsai Bay Resort - โรงแรม เฟลิกซ รเิ วอรแคว รีสอรต จังหวดั กาญจนบรุ ี | Felix Rever Kwai, Karnchanaburi - โรงแรมอิมพเี รยี ลสมุย เกาะสมยุ จงั หวดั สรุ าษฎรธ านี | The Imperial Samui Resort Hotel 195

- โรงแรมโนโวเทลกรงุ เทพ กรุงเทพมหานคร | Novotel Bangkok - กะตะธานภี ูเกต็ บีชแอนดรีสอรท จงั หวดั ภูเก็ต | Katathani Resort and Spa, Phuket - โรงแรมธารา | Tara Hotel - โรงแรมดิ อิมพีเรียล ถนนวทิ ยุ กรงุ เทพมหานคร | Imperial Hotel (Wireless Rd) - สถานเอกอัครราชทตู ณ กรงุ ริยาด ประเทศซาอุดิอาระเบีย | Royal Thai Embassy Riyadh, Saudi Arabia - สถานเอกอคั รราชทตู ณ กรุงพนมเปญ ราชอาณาจักรกมั พูชา | Royal Thai Embassy in Phnom Penh - หมบู า นสารนิ ปารค | Sarin Park Bangkok - เลควดู คนั ทรีคลับ | Lake Wood Samutprakarn - พพิ ธิ ภณั ฑก ารเกษตรเฉลิมพระเกียรตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู ัว | Agriculture Museum Pathumthani - กาแลคซ่ีเธียเตอร รา นอาหารและไนทค ลับ | Galaxy Theater Restaurant Night Club - รานอาหารไรซโ บล กรุงจาการตา อนิ โดนีเซีย | Rice Bowl Restaurant Jakarta - รานอาหารคุณอากร กรงุ ลอนดอน สหราชอาณาจกั ร | Khun Akorn Restaurant London - โรงแรมบางกอก พาเลส กรงุ เทพมหานคร | Bangkok Palace Hotel 196 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ทาอากาศยานนานาชาตสิ ุวรรณภูมิ 197

198 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ

ภาพจิตรกรรม “อนันตมหานคร” จดั แสดง ณ หอ งโถงสายพานรบั กระเปา สว นนานาชาติ ศลิ ปนไดวาดภาพศาสตราจารย เกียรตคิ ณุ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ อยูในภาพจิตรกรรม ศลิ ปน : ปญญา วจิ นิ ธนสาร 199

อุโบถวดั ศาลาลอย จังหวัดนครราชสีมา หอ งประชมุ ตึกเอสแคป อนุสรณสถานผูประศาสนการฯ บา นทีเ่ มอื งเพชรบรุ ี บา นพกั อาศัย และสโมสรในโครงการรอยลั ปารค วลิ ลา 200 ศาสตราจารย เกียรติคุณ ดร. ตรึงใจ บูรณสมภพ