หลักสูตรรายวิชาวัดสวยงาม คู่นามบางใหญ่

40 3.3 หลวงพ่ออู่ทอง เป็นพระพุทธรูปปูนป้ันปิดทอง ปางมารวิชัย ศิลปกรรมแบบอู่ ทองมีพทุ ธลกั ษณะงดงาม หน้าตักกวา้ ง 9 คืบ หรอื 225 เซนติเมตร มีความศักดิ์สทิ ธ์ิ และเป็นท่ีเคารพ สกั การะของประชาชนในชุมชน กล่าวโดยสรปุ ความสาคัญของวดั ปรางคห์ ลวง สร้างขนึ้ ในปี พ.ศ. 1904 เป็นวัด ท่ีมีอายุเก่าแก่ที่สุดในอาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี มีโบราณสถาน ได้แก่ พระปรางค์ มีรูปแบบ ศิลปกรรมสมยั กรุงศรอี ยธุ ยาตอนต้น ลักษณะองค์พระปรางค์ก่ออิฐแบบแถวส้ันสลับด้านยาว และสอ อิฐดว้ ยดินผสมยางไม้ สูงยอดเจ็ดช้ัน ย่อมุมไม้ยี่สิบ ประดับลายปูนป้ัน และมีพระวิหารน้อย ลักษณะ เป็นอาคารไม้ อิฐถือปูน จานวน 2 หลัง และโบราณวัตถุ คือ หลวงพ่ออู่ทอง เป็นพระพุทธรูปปูนป้ัน ปางมารวิชัยลงรักปิดทอง หน้าตักกว้าง 9 คืบ หรือ 225 เซนติเมตร มีความศักด์ิสิทธ์ิ และเป็นท่ี เคารพสักการะของประชาชนในชุมชน และได้ข้ึนทะเบียนกรมศิลปากรเป็นโบราณสถานแห่งชาติ ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา เลม่ ที่ 110 ตอนที่ 175 วนั ท่ี 28 ตลุ าคม พ.ศ. 2536 4. บุคคลสาคัญทเี่ ก่ียวข้องกับวดั ปรางค์หลวง 4.1 สมเดจ็ พระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส สมเดจ็ พระมหาสมณเจา้ กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส เปน็ สมเดจ็ พระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปริณายก พระองค์ท่ี 10 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เสด็จสถิต ณ วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร ได้รับมหาสมณุตตมาภเิ ษก เมือ่ ปี พ.ศ. 2453 ในรัชกาลท่ี 6 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ดารงพระอสิ ริยยศ 11 พรรษา สนิ้ พระชนม์เม่ือปี พ.ศ. 2464 พระชนั ษา 61 ปี

41 สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส มีความสาคัญเก่ียวข้องกับ วดั ปรางค์หลวง คือ ทรงเปล่ียนนามวดั ซงึ่ แตเ่ ดิมเรียกว่า วัดหลวง เป็น วดั ปรางคห์ ลวง 4.2 พระครปู ลดั คณุ วัฒน์ (อานนท์ เขมทตโฺ ต) เจา้ อาวาสวัดปรางคห์ ลวง พระครูปลัดคุณวัฒน์ (อานนท์ เขมทตฺโต) เจ้าอาวาสวัดปรางค์หลวงรูปปัจจุบัน เกิดเม่ือวันท่ี 7 ตุลาคม พ.ศ. 2520 อายุ 41 ปี อุปสมบทเมื่อวันท่ี 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2542 สังกัด มหานิกาย วุฒิการศึกษาทางธรรมนักธรรมเอก ดารงตาแหน่งเจ้าอาวาส ต้ังแต่ปี พ.ศ. 2555 ถึง ปัจจุบัน ผลงานที่สาคญั สร้างศาลาอเนกประสงค์ หน้าพระอโุ บสถหลังเก่า บูรณะศาลาการเปรียญ ใหส้ งู ข้นึ และจดั กจิ กรรมสวนมนตถ์ วายเป็นพระราชกศุ ลแด่รัชกาลที่ 9 และรัชการที่ 10 ทุกวันจันทร์ เปน็ ประจา กล่าวโดยสรุป บุคคลสาคัญที่เก่ียวของกับวัดปรางค์หลวง ได้แก่ สมเด็จพระมหา สมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ได้เสด็จมาทอดพระเนตรองค์พระปรางค์ของวัดหลวง จึงทรง เปลีย่ นนามวดั จาก วัดหลวง เป็น วัดปรางค์หลวง และพระครูปลัดคุณวัฒน์ (อานนท์ เขมทตฺโต) เกิด เม่ือวันท่ี 7 ตุลาคม พ.ศ. 2520 อุปสมบทเม่ือวันท่ี 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2542 ปัจจุบันดารงตาแหน่ง เจ้าอาวาสวัดปรางค์หลวง ตาบลบางม่วง อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี ผลงานท่ีสาคัญ สร้างศาลา อเนกประสงค์ หน้าพระอุโบสถหลังเก่า บูรณะศาลาการเปรียญให้สูงขึ้น และจัดกิจกรรมสวนมนต์ ถวายเป็นพระราชกุศลแดร่ ชั กาลที่ 9 และรัชกาลที่ 10 ทกุ วนั จันทร์ 5. โบราณสถาน และโบราณวัตถุของวดั ปรางค์หลวง 5.1 โบราณสถาน

42 5.1.1 พระปรางค์ พระปรางค์ ลักษณะรูปทรงของพระปรางค์ในยุคเริ่มแรกน้ัน เป็นรูปแบบ ศิลปกรรมสมัยกรงุ ศรอี ยธุ ยาตอนต้น หรือราวพุทธศตวรรษท่ี 21 ลักษณะฐานก่ออิฐแบบแถวสั้นสลับ ดา้ นยาว และสออฐิ ด้วยดนิ ผสมยางไม้ สงู ยอดเจ็ดชัน้ ย่อมุมไมย้ ่สี บิ ประดบั ลาย ปูนปั้น เรือนธาตุท้ังส่ี ด้านมีการทามุมประธานขนาดใหญ่ ขนาบด้วยมุมขนาดเล็กกว่าที่เพ่ิมข้ึนมาจนถึงเสาซุ้มจระนาของ เรือนธาตุทั้งสี่ด้าน และไม่ปรากฏทางเข้าภายในซุ้ม มีพระพุทธรูปปูนป้ันประดิษฐาน ส่วนบนของ เรือนธาตุ หรือบัวรัดประคดมีลายประดับปูนปั้น ในส่วนยอดของพระปรางค์มีการทาช้ันรัดประคด ซอ้ นลดหลนั่ กนั 7 ช้ัน ประดบั ด้วยกลีบขนุนตามมุมพระปรางค์ 5.12 พระวหิ ารน้อย

43 พระวหิ ารน้อย ตัง้ อยูท่ างทศิ ใตข้ ององคพ์ ระปรางค์ หา่ งจากพระปรางค์ประมาณ 20 เมตร เป็นอาคารขนาดเล็ก ก่อด้วยอิฐ ลักษณะของอาคารแต่ละหลัง มีลักษณะอาคารเป็นรูป สเ่ี หลยี่ มผนื ผา้ อาคารหลงั เลก็ ตง้ั อย่ดู ้านหนา้ มีขนาดกว้าง 3 เมตร ยาว 4 เมตร และสูงประมาณ 4.2 เมตร และอาคารอีกหลังตั้งอยู่ด้านหลัง มีขนาดยาวกว่า กว้าง 3 เมตร ยาว 6.5 เมตร สูงประมาณ 4.2 เมตร ด้านหน้ามีมุขย่ืนออกมาคล้ายระเบียง อาคารท้ัง 2 หลัง มีประตูทางเข้าเพียงทางเดียว ประตูกวา้ ง 1.2 เมตร ส่วนหน้าต่างกว้างประมาณ 0.60 เมตร สูงประมาณ 0.8 เมตร ก่อสร้างโดยใช้ ระบบผนงั รองรับเคร่อื งบน ไมม่ คี าน ไม่มเี สา หลงั คามงุ กระเบือ้ งดินเผา 5.2 โบราณวัตถุ 5.2.1 หลวงพอ่ อู่ทอง - หลวงพอ่ อทู่ อง เป็นพระพุทธรปู ก่ออิฐถอื ปูนปิดทองปางมารวิชัย หน้าตักกว้าง 9 คืบ หรือ 225 เซ็นติเมตร องค์พระพุทธรูปได้รับการบูรณะซ่อมแซม โดยฝีมือช่างในสมัยกรุง รัตนโกสินทร์ จนเปลี่ยนแปลงไปจากแบบเดิม แต่ยังมีเค้าร่องรอยของพระพุทธรูปในสมัยกรุงศรี อยธุ ยาตอนต้น พทุ ธลักษณะงดงามเปน็ ท่ีนับถอื และศรัทธาของประชาชนในชุมชนเป็นอยา่ งมาก

44 5.2.2 ใบเสมา ใบเสมาอยู่ภายในเขตกาแพงแก้วปักอยู่ตามตาแหน่งต่าง ๆ โดยรอบของ พระอโุ บสถ จานวน 4 แห่ง คือ บรเิ วณด้านหลงั และด้านขา้ งของพระอุโบสถ จานวน 3 แห่ง และตรง กลางดา้ นทิศตะวันตกของพระอโุ บสถ จานวน 1 แหง่ ใบเสมามีขนาดใหญท่ าจากหินชนวน ประชาชน ในชุมชนเรียกกันว่า หินกาบ ไม่มีลวดลาย เป็นฐานรูปส่ีเหลี่ยมมีขนาดกว้าง ด้านละ 1.5 - 1.7 เมตร แต่ละฐานจะอยู่ห่างจากกาแพงแก้ว 80 เซนติเมตร ใบเสมาท่ีมีสภาพสมบูรณ์เหลือเพียงใบเดียว คือ ทางดา้ นหน้าของพระอุโบสถ กล่าวโดยสรุป วัดปรางค์หลวงมีโบราณสถานสาคัญ ได้แก่ พระปรางค์ ซึ่ง เป็นศลิ ปกรรมสมัยกรงุ ศรีอยธุ ยาตอนต้น มลี กั ษณะกอ่ อิฐแบบแถวสั้นสลับด้านยาว และสออิฐด้วยดิน ผสมยางไม้ สูงยอดเจ็ดช้ัน ย่อมุมไม้ย่ีสิบ ประดับลายปูนปั้น เรือนธาตุมีซุ้มจระนาท้ัง 4 ทิศ ประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปูนปั้นลงรักปิดทอง และพระวิหารน้อย เป็นอาคารขนาดเล็กก่อด้วยอิฐ ลกั ษณะของอาคารแตล่ ะหลังมผี ังรปู สเ่ี หล่ียมผืนผา้ ประกอบดว้ ย อาคาร 2 หลัง อาคารหลังเล็กต้ังอยู่ ด้านหนา้ และอาคารหลงั ใหญต่ ง้ั อยู่ด้านหลัง ด้านหน้ามีมุขยื่นออกมาคล้ายระเบียง อาคารทั้ง 2 หลัง มปี ระตูทางเขา้ เพียงทางเดียว ลักษณะในการก่อสร้างใช้ระบบผนังรองรับเคร่ืองบน ไม่มีคาน ไม่มีเสา หลังคามุงกระเบื้องดนิ เผา

45 กกกกกกกกกก วดั ปรางค์หลวงมีโบราณวัตถุสาคัญ ได้แก่ หลวงพ่ออู่ทองเป็นพระพุทธรูปก่ออิฐ ถือปูนปิดทองปางมารวิชัยหน้าตักกว้าง 9 คืบ หรือ 225 เซนติเมตร หลวงพ่ออู่ทองได้รับการ ซ่อมแซม โดยฝีมือช่างในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ จนเปลี่ยนแปลงไปจากแบบเดิม แต่ยังมีเค้าร่องรอย ของพระพุทธรูปในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น พุทธลักษณะงดงาม อีกท้ังหลวงพ่ออู่ทองยังเป็น พระพุทธรูปที่ประชาชนในชุมชนศรัทธาเป็นอย่างมาก และใบเสมาวัดปรางค์หลวง มีใบเสมาอยู่ ภายในเขตกาแพงแก้วปักอยู่ตามตาแหน่งต่าง ๆ รอบพระอุโบสถจานวน 4 แห่ง คือ บริเวณด้านหลัง ของพระอุโบสถ 3 แห่ง และตรงกลางด้านทิศตะวันตกของพระอุโบสถ ใบเสมามีขนาดใหญ่ทาจาก หนิ ชนวน ประชาชนในชมุ ชนเรียกว่า หนิ กาบ ไมม่ ลี วดลาย ใบเสมาทม่ี สี ภาพสมบูรณ์เหลือเพียง 1 ใบ ตงั้ อยู่ท่ดี ้านหนา้ ของพระอโุ บสถ 6. ประเพณสี าคัญ 6.1 ประเพณีตักบาตรเทโว เป็นประเพณศี รัทธาชุมชนประชาชนวดั ปรางค์หลวง ประเพณีตักบาตรเทโว คาว่า เทโว มาจากคาว่า เทโวโรหณะ (เทว+โอโรหณ) ซ่งึ แปลว่า การหย่งั ลงมาจากเทวโลก ซง่ึ หมายถงึ การเสด็จลงจากเทวโลกของพระพทุ ธเจ้าตามตานาน กล่าวว่า เมื่อพระพุทธเจา้ ตรัสร้แู ล้วทรงเทศนาโปรดประชาชนในแคว้นต่าง ๆ ตอนเหนือของประเทศ อินเดีย ตั้งแตเ่ มืองราชคฤห์ เมืองพาราณสี เมืองสาวัตถี จนถึงเมืองกบิลพัสด์ุ ซึ่งเป็นเมืองประสูติของ พระพุทธเจ้า เม่ือทรงเทศนาโปรดพระประยูรญาติทั้งหลายครบถ้วนแล้ว จึงทรงปรารถนาจะสนอง พระคุณของพระมารดา (พระนางสิริมหามายา) ที่ส้ินพระชนม์เม่ือพระพุทธเจ้าประสูติได้เพียง 7 วัน ซึ่งท่านไปเกิดเป็นเทวดาอยู่ในสวรรค์ชั้นดุสิต ดังน้ันในพรรษาที่ 7 พระพุทธเจ้าจึงเสด็จขึ้นไปจา

46 พรรษาบนสวรรค์ช้ันดาวดึงส์ เพ่ือเทศนาพระอภิธรรมปิฎก โปรดพุทธมารดาจนบรรลุเป็น พระโสดาบัน เป็นเวลา 1 พรรษา จนถึงวันแรม 1 ค่า เดือน 11 จึงเสด็จลงมาจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ มาประทับท่ีเมืองสงั กสั สะจากความเช่อื ตามตานานดงั กล่าว พทุ ธศาสนิกชนจึงนิยมตักบาตรในวันแรม 1 ค่า เดือน 11 เพื่อระลึกและบูชาพระพุทธเจ้าในโอกาสเสด็จกลับจากการจาพรรษาบนสวรรค์ชั้น ดาวดงึ ส์ เมื่อถึงวนั เทโวโรหณะ หรอื วนั ขึน้ 15 คา่ เดอื น 11 หรือวันถดั มา หรือวันแรม 1 ค่า เดอื น 11 ในบางแหง่ พทุ ธศาสนกิ ชนนยิ มไปทาบุญตักบาตรทีว่ ดั โดยการปฏบิ ัตติ นดังนี้ ข้ันตอนท่ี 1 เตรียมอาหารเพื่อตักบาตรเป็นพิเศษ เช่น ข้าวต้มมัด ข้าวต้มลูกโยน เปน็ ต้น วัดบางวัดอาจจาลองสถานการณ์วันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากเทวโลกช้ันดาวดึงส์ คือ การท่ี ประชาชนจะน่ัง หรือยืนสองฝั่งทางลงจากพระอุโบสถ หรือศาลา ให้พระสงฆ์เดินเข้าแถวเรียงลาดับ รับบาตรตรงกลาง โดยมมี คั ทายกเดินอัญเชญิ พระพุทธรปู นาหนา้ แถวพระสงฆ์ ข้นั ตอนที่ 2 หลังจากตกั บาตรแล้ว มีการอาราธนาศีล สมาทานศลี และรกั ษาศลี ข้ันตอนท่ี 3 รับฟังธรรมเทศนา และทาสมาธิตามโอกาส เพ่ือทาให้จิตใจบริสุทธิ์ ผ่องใส ขั้นตอนท่ี 4 แผ่เมตตา และกรวดน้าอุทิศส่วนกุศลให้กับญาติสนิทผู้ล่วงลับ และสรรพสัตว์ทง้ั หลาย 6.2 ประเพณีตกั บาตรพระ 108 ทางน้า

47 ประเพณีการทาบุญตักบาตรพระ 108 ทางน้า เป็นประเพณีหลังวันออกพรรษาเริ่ม ในวันแรม 8 ค่า เดือน 12 ซึ่งถือว่าเป็นวันทาบุญที่แท้จริง พิธีจะเริ่มในช่วงบ่ายของวันแรม 7 ค่า เดือน 12 วดั ตามรมิ คลองจะมีการแหพ่ ระพุทธรูปท่ีมีชื่อเสียงของแต่ละวัด เช่น หลวงพ่ออาคมวัดไทย เจริญ หลวงพ่อโตวัดอุทยาน เป็นต้น แห่ไปตามลาน้า โดยการจัดขบวนแห่อย่างสวยงามมีการรา ประกอบ จุดประสงค์ของการแห่ขบวนพระนี้ก็เพ่ือประกาศให้ประชาชนได้ทราบทั่วกันว่าจะมีพิธี ทาบญุ ตกั บาตรพระ 108 ขน้ึ ในวันรุ่งขึ้น ประเพณีการทาบุญตักบาตรพระ 108 ทางน้า เป็นประเพณีท่ีปฏิบัติกันมาอย่างช้า นาน ในอาเภอบางกรวย และอาเภอบางใหญ่ โดยจัดข้ึนตามวัดริมน้าในคลองบางกอกน้อยหลายวัด ดว้ ยกัน คอื วัดไทยเจรญิ วดั อุทยาน วดั บางไกรนอก วดั โบสถ์ วดั บางไกรใน วดั ปรางค์หลวง วัดเสาธง หิน และวัดบางโค เพ่ือให้พุทธศาสนิกชนได้ร่วมกิจกรรมทางพุทธศาสนา ทาบุญตักบาตรพระ 108 ทางน้า ขณะเดียวกันแต่ละวัดจะแห่พระพุทธรูปสาคัญ ประดับตกแต่งสวยงามไปรับบิณฑบาต ชาวบ้านจะแต่งกายเลียนแบบฤาษี โดยนาผ้าเหลืองมาห่มตัว และใช้ขันครอบศีรษะ สมมุติตนเป็น พระสงฆ์มาร่วมบิณฑบาตรด้วย เป็นประเพณีที่สร้างความเป็นสิริมงคล และสร้างความสามัคคีของ ประชาชนในชมุ ชน กล่าวโดยสรุป ประเพณีสาคัญของวัดปรางค์หลวง ได้แก่ ประเพณีตักบาตรเทโว เป็นประเพณีของชาวพุทธท่ีได้ร่วมใจกันทาบุญตักบาตรสืบทอดกันมา ถือเอาวันหลังจากท่ี พระพทุ ธเจ้าเสดจ็ ลงมาจากดาวดึงส์ หรือเทวโลกมาสู่โลกมนษุ ย์ ในวันมหาปวารณา คือ วันขึ้น 15 ค่า เดือน 11 พอวันรุ่งขนึ้ แรม 1 ค่า เดือน 11 ชาวพุทธก็จะตักบาตรเทโวเป็นประเพณีมาแต่ครั้งโบราณ มีข้ันตอนการปฏิบัติ คือ เตรียมอาหารเพ่ือตักบาตรเป็นพิเศษ เช่น ข้าวต้มมัด ข้าวต้มลูกโยน การ อาราธนาศีล สมาทานศีล รักษาศีล ฟังธรรมเทศนา ทาสมาธิ แผ่เมตตา และกรวดน้าอุทิศส่วนกุศล ให้กับญาติสนิทผู้ล่วงลับ และสรรพสัตว์ท้ังหลาย และประเพณีการทาบุญตักบาตรพระ 108 ทางน้า เป็นประเพณีหลังวันออกพรรษาเร่ิมในวันแรม 8 ค่า เดือน 12 ซึ่งถือว่าเป็นวันทาบุญที่แท้จริง พิธีจะ เรม่ิ ต้งั แตช่ ่วงบา่ ยของวนั แรม 7 ค่า เดือน 12 วัดตามริมคลองจะมีการแห่พระพุทธรูปที่มีชื่อเสียงของ แต่ละวัดแห่ไปตามลาน้า โดยการจัดขบวนแห่อย่างสวยงามมีการราประกอบ การจัดขบวนแห่เพ่ือ ประกาศให้ประชาชนได้ทราบทั่วกันว่าจะมีพิธีทาบุญตักบาตรพระ 108 ขึ้นในวันรุ่งขึ้น คือ วันแรม 8 ค่า เดอื น 12 เป็นประเพณีทปี่ ฏิบัตกิ ันมาอยา่ งช้านาน ในอาเภอบางกรวย และอาเภอบางใหญ่ การจดั ประสบการณก์ ารเรยี นรู้ 1. กาหนดประเด็นศกึ ษาคน้ ควา้ รว่ มกัน 2. ศกึ ษาคน้ คว้าด้วยตนเองจากสือ่ การเรียนรู้ทห่ี ลากหลาย 3. บันทึกผลการศึกษาคน้ ควา้ ลงในเอกสารการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง (กรต.)

48 4. พบกลุ่ม อภิปรายแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากผลการศึกษาค้นคว้า คิดวิเคราะห์ข้อมูลท่ีได้ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ คิดสังเคราะหส์ รปุ ผลการเรยี นรทู้ ไี่ ดใ้ หมร่ ว่ มกัน บันทึกลงในเอกสารการเรียนรู้ด้วย ตนเอง (กรต.) 5. สรุปผลการเรยี นรทู้ ่ีได้ไปทาแบบฝกึ หดั หรือกิจกรรมตามใบงานทีม่ อบหมาย 6. บันทึกผลการเรียนรู้ท่ีได้จากการศึกษา และฝึกปฏิบัติ บันทึกลงในเอกสารการเรียนรู้ ดว้ ยตนเอง (กรต.) สือ่ และแหลง่ เรยี นรู้ หวั เรอ่ื งท่ี 1 วัดปรางคห์ ลวง 1. สอื่ เอกสาร ได้แก่ 1.1 ใบความรูท้ ี่ 1 ประวตั ิของตาบลและวดั ในตาบลบางม่วง 1.2 ใบงานที่ 1 วัดปรางค์หลวง 1.3 หนงั สอื เรยี น สาระการพฒั นาสังคม รายวิชา สค33162 วัดสวยงาม คนู่ าม บางใหญ่ ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย 1.4 หนังสอื ท่เี กยี่ วขอ้ ง กกกกกกกกกกก 1.4.1 วัฒนธรรมพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมปิ ัญญา จังหวัด นนทบรุ ี กรมศลิ ปากร ปีท่ีพมิ พ์ 2542 กกกกกกกกกกกกก 1.4.2 อยธุ ยาในยา่ นกรงุ เทพฯ ศิลปกรรมทีส่ มั พนั ธ์กับแม่นา้ ลาคลอง ผศ.ดร. ประภัสสร์ ชวู ิเชียร ปที พี่ ิมพ์ 2561 กกกกกกกกกกกกก 1.4.3 รายงานการขุดแต่ง ขุดคน้ และบูรณะพระปรางค์ วัดปรางค์หลวง ตาบล บางม่วง อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี สานกั งานโบราณคดแี ละพพิ ธิ ภณั ฑสถานแห่งชาติที่ 2 จังหวดั สพุ รรณบุรี ปีทีพ่ ิมพ์ 2499 1.4.4 รายงานการบรู ณะวิหารวดั ปรางค์หลวง ตาบลบางมว่ ง อาเภอบางใหญ่ จงั หวัดนนทบุรี ปีทพ่ี มิ พ์ 2543 1.4.5 รายงานการขุดแตง่ ทางโบราณคดีโบราณสถานวัดปรางคห์ ลวง ตาบล บางมว่ ง อาเภอบางใหญ่ จงั หวดั นนทบรุ ี ชอ่ื ผแู้ ต่ง องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลบางมว่ ง อาเภอบางใหญ่ จังหวดั นนทบุรี และสานกั งานโบราณคดแี ละพิพิธภัณฑสถานแหง่ ชาตทิ ี่ 2 จังหวัดสุพรรณบุรี ปที พี่ ิมพ์ 2550 2. สอ่ื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ได้แก่ 2.1 ตกั บาตรเทโว สืบคน้ จาก https://db.sac.or.th 3. ส่ือภูมิปัญญา

49 3.1 พระครูปลัดคุณวัฒน์ (อานนท์ เขมทตฺโต) เจ้าอาวาสวัดปรางค์หลวง ที่อยู่เลขที่ 32 หมูท่ ี่ 1 ตาบลบางมว่ ง อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบรุ ี หมายเลขโทรศัพท์ 02-924-8439 3.2 นายนภดล ภูข่ า ทอ่ี ยู่เลขที่ 3/13 หมู่ที่ 1 ตาบลบางม่วง อาเภอบางใหญ่ จังหวัด นนทบุรี หมายเลขโทรศัพท์ 086-829-4279 4. ส่ือแหล่งเรยี นรูใ้ นชมุ ชน 4.1 ห้องสมุดประชาชนอาเภอบางใหญ่ ต้ังอยู่ท่ี 47 หมู่ 4 อาเภอบางใหญ่ จังหวัด นนทบุรี หมายเลขโทรศัพท์ 02-926-5846 4.2 วัดปรางค์หลวง ตง้ั อยู่ที่ 32 หมู่ 1 ตาบลบางมว่ ง อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบรุ ี หมายเลขโทรศพั ท์ 02-276-2720-1 การวดั และประเมินผล 1. ประเมนิ ความก้าวหนา้ ด้วยวิธกี าร ดงั นี้ 1.1 การสังเกต 1.2 การซกั ถาม การตอบคาถาม 1.3 ตรวจเอกสารการเรียนร้ดู ้วยตนเอง (กรต.) 2. ประเมนิ ผลรวม ดว้ ยวธิ ีการ ดงั นี้ 2.1 ตอบแบบทดสอบวดั ความรู้ หัวเรือ่ งท่ี 1 จานวน 7 ข้อ 2.2 ตอบแบบสอบถามวัดเจตคติ

50 หวั เรอื่ งท่ี 2 วัดเสาธงหิน สาระสาคัญ 1. ทตี่ ั้ง แผนท่ี และพกิ ัดทางภมู ิศาสตร์ วัดเสาธงหิน ต้ังอยู่เลขท่ี 38 หมู่ท่ี 1 ตาบลเสาธงหิน อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี และมีพิกดั ทางภมู ิศาสตร์ ต้งั อยูท่ ่ีละตจิ ูด 13.856441 ลองจจิ ดู 100.424464 2. ประวตั ิความเปน็ มาของวัดเสาธงหนิ วัดเสาธงหิน เป็นวัดเก่าแก่วัดหน่ึงมีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี แต่เดิม เรียกวา่ วัดสัก ในสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช พระองค์ได้นากองทัพผ่านมาทางวัดสัก เพื่อจะ ไปกอบกู้เอกราชท่ีกรุงศรีอยุธยา เมื่อปี พ.ศ. 2310 ขณะพักทัพได้นาธงประจากองทัพปักไว้โดยใช้ ก้อนหินทับเสาธงไว้เพื่อไม่ให้เสาธงล้ม ต่อมาหลังจากได้รับชัยชนะสามารถกอบกู้เอกราชได้สาเร็จ พระองคไ์ ด้เสด็จกลบั มาบรู ณะวัดสกั ใหม้ ีความเจรญิ รุง่ เรือง และได้เปล่ยี นชื่อ วัดสัก มาเปน็ วัดเสาธงหินในปัจจุบัน 3. ความสาคญั ของวดั เสาธงหนิ วัดเสาธงหินเป็นวัดสาคัญหนึ่งในสามวัดของจังหวัดนนทบุรี ที่มีความสาคัญเก่ียวข้อง กับสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช คือ ในสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชได้มีรับส่ังให้ปักธง ประจาทพั ของพระองคล์ งบนกองทราย ณ ตาบลนั้น โดยใหท้ หารนาหินก้อนใหญ่ ๆ มากองทบั เสาธง และล้อมรอบธงไว้มใิ ห้ธงลม้ เพ่อื เป็นเอกลักษณ์ของกองทัพ และเป็นสัญลักษณ์จุดนัดหมายของทหาร และเมอ่ื ได้ชยั ชนะกไ็ ด้กลับมาทาการบูรณะ และเปลี่ยนชอ่ื จากวัดสัก เป็นวัดเสาธงหินและเป็นวัดที่ได้ ร่วมจัดกิจกรรมสาคัญเนื่องในโอกาสครบรอบ 250 ปี เส้นทางอิสรภาพ “สมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราช” รัฐบาลได้จดั งาน 250 ปี ตามรอยกองเรอื ยกพลขนึ้ บก สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช จาก จันทบุรีสู่อยุธยาเพื่อเทิดพระเกียรติ และเผยแพร่ให้สาธารณชนท่ัวไปให้ได้รับทราบถึงประวัติศาสตร์ ชาตไิ ทย 4. บุคคลสาคัญทเี่ ก่ยี วข้องกับวดั เสาธงหิน วัดเสาธงหนิ มีบคุ คลสาคัญทเี่ กีย่ วขอ้ งดังนี้ สมเดจ็ พระเจา้ ตากสินมหาราชไดน้ ากองทัพ มาพักทพั และรวบรวมไพร่พลท่ี วัดสัก เพ่อื เดนิ ทางไปกอบกเู้ อกราชทก่ี รงุ ศรีอยธุ ยา พ.ศ. 2310 เม่ือ ไดร้ บั ชยั ชนะก็ได้กลบั มาทาการบรู ณะ และเปล่ยี นชอื่ จาก วัดสัก เปน็ วดั เสาธงหนิ และพระครปู ลัด

51 ไพฑรู ย์ ฐิตาวทิ ูโร เกดิ เมอ่ื วนั ที่ 19 มกราคม 2520 ปีมะเส็ง อุปสมบท 3 กรกฎาคม 2544 เจ้าอาวาส วัดเสาธงหินรูปปัจจุบัน ผลงานท่ีสาคัญ สร้างพระอุโบสถหลังใหม่ และสร้างจุดวางหินหลักปักธง ตามโครงการ 250 ปี ตามรอยกองเรอื ยกพลขนึ้ บกสมเด็จพระเจา้ ตากสินมหาราช 5. วัตถุ และสิง่ ก่อสร้างของวดั เสาธงหนิ วัตถุของวัดเสาธงหิน ได้แก่ หลวงพ่อโต เป็นพระพุทธรูปปางป่าเลไลยก์ สร้างโดย พระภิกษุโต และเหรียญหลวงพ่อโต สร้างข้ึนเมื่อปี พ.ศ. 2500 และสิ่งก่อสร้างของวัดเสาธงหิน คือ พระอุโบสถหลังเก่ามีลักษณะ อิฐก่อผนัง และฐานชุกชี หรือฐานพระประธานทามาจากอิฐก้อนใหญ่ เหมือนกับอฐิ ที่ใชส้ ร้างวัดในสมยั กรุงศรอี ยุธยา 6. ประเพณสี าคญั ของวดั เสาธงหิน วัดเสาธงหินมีประเพณีที่สาคัญ คือ ประเพณีตักบาตรพระ 108 ทางน้า เป็นประเพณี หลงั วันออกพรรษาเร่ิมในวนั แรม 8 คา่ เดอื น 12 พิธเี ริ่มตั้งแต่ช่วงบ่ายของวันแรม 7 ค่า เดือน 12 วัด ตามริมคลองจะมีการแห่พระพุทธรปู ทม่ี ีชื่อเสียงของแตล่ ะวัดไปตามลาน้า เป็นประเพณีที่ปฏิบัติกันมา อย่างยาวนานในอาเภอบางกรวย และอาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี นอกจากนี้ยังมีพิธีบรรพชา สามเณรภาคฤดูร้อนเป็นกิจกรรมที่เปิดโอกาสให้เยาวชนจานวนมาก ได้เรียนรู้หลักธรรม คาสอน ในทางพระพุทธศาสนาในช่วงปิดภาคเรียนพร้อมกัน และพิธีวางหินหลักปักธง วัดเสาธงหินได้ร่วมจัด กจิ กรรมพิธีวางหินหลักปักธง ในวนั ที่ 1 พฤศจิกายน 2561 โดยนายภานุ แย้มศรี ผู้ว่าราชการจังหวัด นนทบุรี เป็นประธานในพิธีตามโครงการ “250 ปี ตามรอยกองเรือยกพลข้ึนบก สมเด็จพระเจ้าตาก สินมหาราช” เพื่อเทิดพระเกียรติ และเผยแพร่ให้สาธารณชนทั่วไปทราบถึงประวัติศาสตร์ชาติไทย และทาใหว้ ัดเสาธงหนิ เป็นทรี่ จู้ กั อยา่ งกวา้ งขวางมากย่ิงขนึ้ ตวั ช้วี ดั 1. สามารถจัดทาพิกัดทางภูมิศาสตรข์ องวัดเสาธงหนิ ได้ 2. บอกประวตั คิ วามเปน็ มาของวัดเสาธงหินได้ 3. อธิบายความสาคัญของวัดเสาธงหนิ ได้ 4. บอกรายละเอยี ดของบคุ คลสาคญั ที่เกยี่ วขอ้ งกบั วัดเสาธงหินได้ 5. บอกความแตกตา่ งระหว่างวัตถุ และสิ่งก่อสร้างของวดั เสาธงหินได้ 6. บอกการปฏิบตั ติ นเม่ือเขา้ ร่วมประเพณที ี่สาคัญของวัดเสาธงหินที่จัดข้นึ ได้ 7. เห็นคณุ ค่าความสาคญั ของวดั เสาธงหิน

52 ขอบขา่ ยเน้ือหา 1. ที่ต้งั แผนที่ และพิกัดทางภูมิศาสตร์ 2. ประวตั ิความเปน็ มาของวัดเสาธงหนิ 3. ความสาคัญของวดั เสาธงหิน 4. บุคคลสาคญั ท่ีเกย่ี วข้องกับวดั เสาธงหนิ 5. วตั ถุ และสงิ่ ก่อสร้างของวัดเสาธงหนิ 6. ประเพณีสาคัญที่จดั ขน้ึ เน้อื หา 1. ทีต่ ้งั แผนท่ี และพิกัดทางภูมิศาสตร์ 1.1 ท่ีต้ัง วัดเสาธงหิน วัดเสาธงหิน ตั้งอยู่เลขท่ี 38 หมู่ที่ 1 ตาบลเสาธงหิน อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี มีพ้ืนท่ีขนาด 9 ไร่ 2 งาน 70 วา อาณาเขตติดต่อ ทิศเหนือติดกับคลองเสาธงหิน ยาว 90 วา (180 เมตร) ทิศใตต้ ิดกบั ทีด่ นิ เอกชน ยาว 90 วา (180 เมตร) ทิศตะวันออก ติดกับคลองอ้อมนนท์ ยาว 43 วา (86 เมตร) และทศิ ตะวันตกติดกับที่ธรณีสงฆ์ของวดั เสาธงหิน ยาว 90 วา (180 เมตร)

53 1.2 แผนที่ 1.3 พกิ ดั ทีต่ ั้งทางภูมิศาสตร์ ละติจดู 13.856441 ลองจจิ ูด 100.424464 2. ประวตั คิ วามเป็นมาของวัดเสาธงหนิ วัดเสาธงหิน เป็นวัดเก่าแก่ มีมาต้ังแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี แต่เดิมเรียกว่า \"วัดสัก\" เนื่องมาจากสถานท่ีต้ังของวัดเดิมมีต้นสัก และต้นยางอยู่มากในสมัยก่อน หลักฐาน รายละเอียดของ \"วัดสัก\" ยังหาไม่พบ เพียงแต่สันนิษฐาน และคาดคะเนจากวัสดุก่อสร้างท่ียังพอมี เหลืออย่ใู นขณะน้ี และคาบอกเลา่ จากผู้สูงอายุสืบตอ่ กนั มาจนกระทั่งถึง คุณยายยวง พินรอด อายุ 80 ปี ตั้งบ้านเรือนอยู่ข้างวัดเสาธงหิน และผู้ใหญ่นวล บุญมี อายุ 80 ปี ชาวบ้านคลองศรีราษฎร์ที่เล่า ประวัติของวดั เสาธงหินได้ แตท่ ่านทั้งสองท่ที ราบประวัตเิ ดมิ ของ \"วดั สกั \" หรือ \"วัดเสาธงหิน\" ได้ถึง แก่กรรมไปแล้วในปี พ.ศ. 2510 ในสมยั ของสมเด็จพระเจ้ากรงธนบุรี หรือสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เม่ือพระองค์ ได้เสด็จกรีฑาทัพเพื่อที่จะกอบกู้เอกราชของกรุงศรีอยุธยาจากพม่า ได้เสด็จนาทัพผ่านมาทางวัดสัก เมื่อทอดพระเนตรเห็นต้นสักจานวนมากเป็นท่ีร่มร่ืนจึงรับส่ังให้หยุดทัพพัก ณ ที่วัดสักแห่งนี้ เพ่ือพัก และรวบรวมกาลังพลจากที่ต่าง ๆ และกองทัพย่อมมีธงชัยประจาทัพ หรือธงประจาตัวของแม่ทัพคน น้ัน ๆ สมเด็จพระเจ้าตากสินก็เช่นเดียวกัน พระองค์ได้มีรับสั่งให้ปักธงประจาทัพของพระองค์ลงบน กองทราย ณ ตาบลนั้น โดยให้หัวหมู่ทหารนาไพร่พลไปหาเอาหินก้อนใหญ่ ๆ มากองทับเสาธง และ ล้อมรอบธงไว้มิให้ธงล้ม เพ่ือเป็นเอกลักษณ์ของทัพ และเป็นสัญลักษณ์จุดนัดหมายของทหาร แม่ทัพ

54 นายกอง และไพร่พลทั้งหลาย จึงพากันเรียกขานจุดนัดหมายน้ีว่า \"เสาธงหิน\" จากปากต่อปากเรียก กันมาเรอื่ ย ๆ จนกระทัง่ ถงึ ทกุ วนั น้ี ขณะที่ทรงประทับอยู่ ณ ที่แห่งน้ีได้ทรงสังเกตเห็นว่า \"วัดสัก\" นั้นมีสภาพชารุดทรุด โทรมมาก องค์พระประธานก็ชารุด เม่ือทรงเสร็จส้ินการรบจึงคิดที่จะบูรณะซ่อมแซมเพ่ือเป็นพุทธ บูชา จึงมีรับส่ังให้ทหารเอก นามว่า \"อาดาด่ิง\" เดินทางไปที่ ตาบลกระจิว ปัจจุบันอยู่ในพื้นท่ีอาเภอ ภาชี จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซ่ึงเป็นภูมิลาเนาภริยาของท่านมีนามว่า \"อาแดงสุก\" ให้รวบรวม กาลังคนและ กาลังทรพั ยเ์ ท่าท่ีจะหาได้มาก่อสร้างวัดท่ีชารุดทรุดโทรมให้เป็นวัดใหม่ที่สมบูรณ์ พร้อม กับให้สร้างพระประธานและพระสาวก คือ พระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะขึ้นใหม่ด้วย เพ่ือให้ พระภกิ ษสุ งฆจ์ ะได้ใชใ้ นกจิ พระพทุ ธศาสนามาจนกระทง่ั ถึงทกุ วันนี้ ประชาชนทอ่ี าศัยอยู่บรเิ วณ \"วัดสัก\" ท่รี ว่ มอาสาออกรบไปในคร้ังน้นั เมือ่ เสร็จจากการ รบได้มาร่วมกันช่วยสร้างวัดและอุโบสถด้วย เพ่ือเป็นอนุสรณ์ว่าคร้ังหน่ึง ณ ที่แห่งนี้เคยเป็นจุดนัด หมายของกองทพั พระเจ้าตากสินมหาราช หรือท่เี รยี กกนั ว่า \"จุดหมายเสาธงหิน\" รวมถึงชุมชนละแวก นน้ั ก็ไดม้ ีสว่ นร่วมสรา้ ง และบรู ณะ จึงเรียกกันตดิ ปากวา่ \"วัดเสาธงหิน\" ตอ่ มาในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ได้มีการขุดพบเสาธงที่ทาจากหินในบริเวณวัดเสาธงหินด้วย ซ่ึงนางสุปราณี หลักคา ผู้เขียนหนังสือ “ชื่อบ้านนามเมือง” สันนิษฐานว่า เสาธงหินนี้อาจมีมาพร้อมกับการบูรณปฏิสังขรณ์วัดในรัชสมัย สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชกเ็ ป็นได้ กลา่ วโดยสรปุ วดั เสาธงหิน เปน็ วดั เกา่ แกว่ ดั หน่งึ มมี าแตส่ มยั คร้ังกรุงศรีอยธุ ยาเป็น ราชธานี แตเ่ ดิมเรยี กวา่ วัดสกั ในสมัยสมเดจ็ พระเจา้ ตากสินมหาราช เมื่อพระองค์ได้นากองทพั เสดจ็ ผ่านมาทางวดั สัก เพื่อจะไปกอบกเู้ อกราชที่กรุงศรีอยุธยา เม่ือปี พ.ศ. 2310 ขณะพักทัพไดน้ าธง ประจากองทัพปกั ไวโ้ ดยใช้กอ้ นหินทับเสาธงไวเ้ พ่ือไมใ่ หเ้ สาธงล้ม ต่อมาหลงั จากได้รบั ชยั ชนะสามารถ กอบกู้เอกราชได้สาเรจ็ พระองค์ไดเ้ สดจ็ กลบั มาบรู ณะวัดสักให้มีความเจริญรงุ่ เรอื ง และไดเ้ ปลยี่ นชือ่ วัดสัก มาเปน็ วดั เสาธงหนิ ในปัจจบุ ัน 3. ความสาคัญของวัดเสาธงหนิ ในสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ได้มีความเก่ียวข้องกับวัดเสาธงหิน ครั้งได้ ล่องเรือเพื่อเคลื่อนทัพจากจันทบุรีไปยังค่ายโพธ์ิสามต้น จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ได้เคล่ือนทัพมา ทางแมน่ า้ เจา้ พระยา และให้หยุดพักค้างแรม ณ วัดสัก หรือ วัดเสาธงหิน ในปัจจุบัน ทรงรับสั่งให้ปัก ธงประจาทพั ของพระองค์ลงบนกองทราย ณ ตาบลนนั้ โดยใหท้ หารนาหินก้อนใหญ่ ๆ มากองทับเสา ธงและล้อมรอบธงไว้มิให้ธงล้ม เพื่อเป็นเอกลักษณ์ของทัพ และเป็นสัญลักษณ์จุดนัดหมายของทหาร เม่ือได้ชัยชนะพระองค์ก็ได้กลับมาทาการบูรณะ และเปลี่ยนชื่อเป็นวัดเสาธงหิน ปัจจุบันวัดเสาธงหิน เป็นวดั เกา่ แกเ่ ป็นทย่ี ดึ เหน่ียวจิตใจของชมุ ชนในตาบลเสาธงหิน และตาบลใกล้เคียงเป็นสถานท่ีจัดงาน ประเพณกี ารทาบญุ ต่าง ๆ

55 วัดเสาธงหนิ เป็นวัดสาคัญหน่ึงในสามวัดของจังหวัดนนทบุรี ที่มีความสาคัญเก่ียวข้อง กับสมเด็จพระเจ้าตากสนิ มหาราช ท้ังสามวัดสาคญั ประกอบดว้ ย วดั บางอ้อยช้าง อาเภอบางกรวย วัด เสาธงหิน อาเภอบางใหญ่ และวัดกู้ อาเภอปากเกร็ด ดังน้ันตามโครงการ “250 ปี ตามรอยกองเรือยก พลข้ึนบกสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช จากจันทบุรีสู่อยุธยา” ทั้งสามวัด จึงมีโอกาสได้ร่วมจัด กิจกรรมเทดิ พระเกียรตสิ มเดจ็ พระเจ้าตากสนิ มหาราช ในระหวา่ งวนั ที่ 1 – 4 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2561 ในปี พ.ศ. 2561 รฐั บาลโดยกองทัพเรอื ร่วมกับมูลนิธิสมเด็จพระเจ้าตากสนิ มหาราช และ 10 จงั หวดั ทีเ่ ป็นเสน้ ทางการเดินทัพ ร่วมจดั กจิ กรรมโครงการ “250 ปี ตามรอยกองเรอื ยกพล ขน้ึ บกสมเดจ็ พระเจ้าตากสินมหาราช จากจนั ทบุรีส่อู ยธุ ยา” โดยจาลองประวัตศิ าสตร์การเดนิ เรือตาม เส้นทางยาตรากาลังทางเรือยกพลขึ้นบก สมเด็จพระเจ้าตากสนิ มหาราช เพื่อเผยแพร่ให้ประชาชน ท่ัวไปไดร้ ับทราบถงึ ประวัติศาสตรช์ าตไิ ทย ระหวา่ งวนั ที่ 24 ตลุ าคม – 11 พฤศจกิ ายน 2561 โดยมี จังหวดั ท่ีร่วมจดั กจิ กรรมดังน้ี จังหวดั จันทบุรี จังหวดั ตราด จงั หวดั ระยอง จงั หวดั ชลบุรี จังหวัด ฉะเชงิ เทรา จงั หวัดสมทุ รปราการ จงั หวดั นนทบุรี จังหวัดปทมุ ธานี จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และ กรุงเทพมหานคร ส่วนอาเภอบางใหญ่ท้ังภาครัฐ และภาคเอกชน ได้ร่วมจัดกิจกรรม “โครงการ 250 ปี ตามรอยกองเรือยกพลขึ้นบก สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เน่ืองในโอกาสครบรอบ 250 ปี เส้นทาง อสิ รภาพ สมเดจ็ พระเจ้าตากสนิ มหาราช” ณ วดั เสาธงหนิ อาเภอบางใหญ่ จงั หวัดนนทบุรี ในระหว่าง วันที่ 1 - 4 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2561 โดยมนี ายชุ้น ณัฐเดช กังสุกุล นายอาเภอบางใหญ่ เป็นผู้อัญเชิญ

56 ธงมหาเดช เพอื่ เข้ารว่ มพิธีวางหนิ หลักปักธง และมีนายภานุ แย้มศรี ผู้ว่าราชการจังหวัดนนทบุรี เป็น ประธานในพิธีวางหินหลักปักธง จานวน 250 ก้อน และมีการจัดนิทรรศการสมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราช พร้อมจัดมหรสพเฉลิมฉลองตลอดระยะเวลา 4 วัน ทาให้ประชาชนอาเภอบางใหญ่ได้รู้จัก ความเป็นมา และความสาคญั ของวัดเสาธงหนิ มากยง่ิ ขึ้น กกกกกกกกกกกล่าวโดยสรุป วัดเสาธงหินเป็นวัดสาคัญหน่ึงในสามวัดของจังหวัดนนทบุรี ที่มี ความสาคัญเก่ยี วข้องกับสมเดจ็ พระเจา้ ตากสนิ มหาราช คือ ในสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ได้มรี ับส่ังใหป้ ักธงประจาทพั ของพระองค์ลงบนกองทราย ณ ตาบลนั้น โดยให้ทหารนาหินก้อนใหญ่ ๆ มากองทับเสาธง และล้อมรอบธงไว้มิให้ธงล้ม เพ่ือเป็นเอกลักษณ์ของกองทัพ และเป็นสัญลักษณ์จุด นัดหมายของทหาร และเมื่อได้ชัยชนะก็ได้กลับมาทาการบูรณะ และเปลี่ยนชื่อจากวัดสัก เป็น วัดเสาธงหินและเป็นวัดที่ได้ร่วมจัดกิจกรรมสาคัญเน่ืองในโอกาสครบรอบ 250 ปี เส้นทางอิสรภาพ “สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช” รัฐบาลได้จัดงาน 250 ปี ตามรอยกองเรือยกพลขึ้นบก สมเด็จพระ เจา้ ตากสนิ มหาราช จากจนั ทบรุ สี ู่อยุธยาเพอ่ื เทดิ พระเกยี รติ และเผยแพร่ให้สาธารณชนทั่วไปให้ได้รับ ทราบถึงประวตั ิศาสตรช์ าติไทย 3. บคุ คลสาคญั ที่เก่ยี วข้องกับวดั เสาธงหนิ 3.1 สมเด็จพระเจา้ ตากสนิ มหาราช

57 หลงั จากเสียกรงุ ศรอี ยธุ ยาครัง้ ท่ี 2 สมเด็จพระเจา้ ตากสินมหาราช ได้นากองทพั ไปกอบกูเ้ อกราชทกี่ รงุ ศรอี ยธุ ยา พ.ศ. 2310 และได้มาพักทัพ พร้อมทั้งรวบรวมไพร่พลท่ี วัดสักต่อมา เม่ือสมเด็จพระเจา้ ตากสินมหาราชไดช้ ัยชนะ กไ็ ดก้ ลบั มาทาการบูรณะ และเปล่ียนชื่อจาก วัดสัก เป็น วดั เสาธงหิน 3.2 พระครูปลัดไพฑูรย์ ฐติ าวิทโู ร กกกกกกก พระครูปลัดไพฑูรย์ ฐิตาวิทูโร ฐานานุกรม พระราชาคณะช้ันเทพ ภูมิลาเนา จังหวัดนนทบุรี อาเภอบางใหญ่ เกิดวันท่ี 19 มกราคม 2520 ปีมะเส็ง อุปสมบท 3 กรกฎาคม 2544 วิทยฐานะ นักธรรมชั้นเอก พุทธศาสตรบัณฑิต เดิมดารงตาแหน่ง เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ประคองธรรม ถงึ ปี พ.ศ. 2552 ปัจจบุ นั ดารงตาแหนง่ เจา้ อาวาสวดั เสาธงหนิ ตาบลเสาธงหิน อาเภอบางใหญ่ กล่าวโดยสรปุ วัดเสาธงหนิ มบี คุ คลสาคัญท่ีเกี่ยวข้อง คือ สมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราช พระองคไ์ ด้นากองทัพมาพักทพั และรวบรวมไพร่พลท่ี วัดสัก เพื่อเดินทางไปกอบกู้เอกราชท่ี กรุงศรีอยุธยา พ.ศ. 2310 เมื่อได้รับชัยชนะก็ได้กลับมาทาการบูรณะ และเปลี่ยนชื่อจาก วัดสัก เป็น วัดเสาธงหนิ และพระครูปลัดไพฑรู ย์ ฐติ าวทิ โู ร เกดิ เม่ือวันท่ี 19 มกราคม 2520 ปีมะเส็ง อุปสมบท 3 กรกฎาคม 2544 เจ้าอาวาสวัดเสาธงหินรูปปัจจุบัน ผลงานท่ีสาคัญ สร้างพระอุโบสถ์หลังใหม่ และ

58 สร้างจุดวางหินหลักปักธง ตามโครงการ 250 ปี ตามรอยกองเรือยกพลขึ้นบกสมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราช กกกกกกก5. วตั ถุ และสิ่งก่อสร้างของวดั เสาธงหิน 5.1 วตั ถขุ องวัดเสาธงหิน กกกกกกกกกกกก 5.1.1 หลวงพ่อโต วัดเสาธงหนิ พระภกิ ษุโต เป็นผสู้ ร้างหลวงพ่อโต วัดเสาธงหนิ โดยเดมิ ทีทา่ นเป็นบุตรที่เกิด ในราชนกิ ูลสมยั กรุงศรอี ยธุ ยาตอนกลาง เม่อื เป็นเดก็ ทา่ นเป็นคนสขุ ภาพไมแ่ ข็งแรง ตอ่ มาจึงเปล่ียนช่ือ ใหม่ว่า “โต” เมื่ออายุครบ 20 ปี ก็ได้บวชเป็นพระในสานักปฏิบัติกรรมฐาน พระภิกษุโตพยายาม คน้ ควา้ ศกึ ษาเล่าเรียนพระกรรมฐานกบั พระอาจารย์จนเช่ียวชาญ แล้วก็ลาพระอาจารย์ออกเดินธุดงค์ ไปตามจังหวัดต่าง ๆ ถึงจังหวัดสุพรรณบุรี และปักกรดอยู่ข้างวัดป่าเลไลยก์ จึงเกิดมีความศรัทธาใน องคพ์ ระปฏมิ าปางปา่ เลไลยก์ ต่อมาท่านก็ออกเดินธุดงค์ลงมาทางทิศใต้จนถึงจังหวัดนนทบุรี ก็มาปัก กรดลง ณ บริเวณป่าสัก เมื่อปักกรดอยู่ท่ีนี่สักระยะหน่ึง ก็ชักชวนญาติโยมโค่นต้นสัก 1 ต้น แล้วเปิด ปีกเป็นส่ีเหล่ียมทาเป็นล้ินชัก ท่านได้ทาตะกรุดข้ึน 3 ดอก คือ ตะกรุดทองคา 1 ดอก นาก 1 ดอก และเงิน 1 ดอก เรยี กวา่ ตะกรุดสามกษัตริย์ เสรจ็ แลว้ ท่านไดน้ าไปบรรจุไว้ในลิ้นชักน้ัน โดยให้ช่างปูน พอกปูนปิดไว้

59 พระภิกษุโต ได้ทาการปั้นพระพุทธรูปปางป่าเลไลยก์ด้วยมือของท่านเอง เมือ่ ปน้ั เสร็จแลว้ ท่านไดไ้ ปนมิ นต์พระอาจารย์ของท่าน และพระอาจารย์ตา่ ง ๆ สายวิปัสสนากรรมฐาน มาช่วยกันปลุกเสก และแผ่พลังจิตลงไปในพระพุทธรูปปางป่าเลไลยก์อยู่หลายวันหลายคืนจนสาเร็จ เพอ่ื เป็นพุทธบูชา ธรรมบชู า สงั ฆบูชาในองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าสบื ตอ่ ไป และตัวท่านเองเมื่อ พระพทุ ธรูปปางป่าเลไลยก์เสรจ็ ตามปรารถนาแลว้ ท่านก็หยดุ ธดุ งค์ และจาพรรษาอยู่ ณ ท่ีนต้ี ลอดมา นอกจากนี้ มีเร่ืองเล่าถึงความศักดิ์สิทธิ์ของหลวงพ่อโตว่า เมื่อคร้ังหน่ึง น้าทะเลไดห้ นุนสงู ถงึ จังหวดั นนทบุรี จนชาวบ้านแถบน้นั เดือดรอ้ นเพราะไมส่ ามารถใช้น้าเพ่ือดื่มกินได้ แตเ่ ปน็ ทีห่ น้าแปลกใจว่า น้าบริเวณหน้าวัดเสาธงหนิ แห่งนก้ี ลบั จดื สนิท และสามารถใช้ดื่มกินได้ ทาให้ ประชาชนในบริเวณวัดเสาธงหิน และใกล้เคียงเช่ือว่าสาเหตุที่น้าบริเวณด้านหน้าของวัดเสาธงหิน นนั้ จืด ก็เพราะวา่ อานุภาพความศกั ด์สิ ทิ ธขิ์ องหลวงพ่อโตนน่ั เอง กกกกกกกกกกกก 5.1.2 เหรียญหลวงพ่อโต วัดเสาธงหนิ กก เหรียญรุ่นแรกหลวงพ่อโต วัดเสาธงหนิ สร้างขึ้นเม่ือปี พ.ศ. 2500 ซึ่งในการ สร้างเหรียญรุ่นแรกนี้ถือว่าเป็นการสร้างคร้ังใหญ่ โดยมีเกจิอาจารย์ผู้โด่งดังในยุคน้ันร่วมพิธีพุทธา ภิเษกมากมายทั้งเกจิอาจารย์ในจังหวัดนนทบุรีและพ้ืนท่ีใกล้เคียง อาทิเช่น หลวงปู่เผือก วัดโมลี (หลวงพ่อพระราชปรีมุนี ฉายา ติสฺสถิโร) เป็นต้น เหรียญรุ่นนี้เป็นเหรียญที่หายากมาก มีพุทธคุณจน

60 เป็นที่กล่าวขานมากมาย และเป็นท่ีต้องการของเหล่าบรรดาเซียนพระจังหวัดนนทบุรี และผู้ที่ทราบ เกีย่ วกับกิติศัพท์ของหลวงพอ่ โต วัดเสาธงหิน กกกกกกกกก5.2 ส่ิงกอ่ สร้างของวัดเสาธงหนิ กกกกกกกกกกกก 5.2.1 พระอโุ บสถหลังเก่า วัดเสาธงหนิ พระอุโบสถหลังเก่าเป็นเคร่ืองยืนยันได้ว่าเป็นวัดเก่าแก่ วัสดุท่ีใช้ในการ ก่อสร้าง เช่น อิฐก่อผนัง และฐานชุกชี หรือฐานพระประธาน ทาจากอิฐก้อนใหญ่ ๆ เหมือนกับท่ีใช้ ก่อสรา้ งวัดในสมัยกรุงศรีอยุธยา ปูนท่ีใช้ก่อสร้าง และปูนท่ีใช้ฉาบมีส่วนผสมตามแบบช่างในสมัยกรุง ศรีอยธุ ยา หน้าบันทั้งด้านหนา้ และดา้ นหลังพระอโุ บสถประดบั ตกแต่งด้วยเคร่ืองใช้ถว้ ยชามสมัยเก่า กล่าวโดยสรุป วัดเสาธงหินมีวัตถุที่สาคัญ ได้แก่ หลวงพ่อโต เป็น พระพุทธรูปปางป่าเลไลยก์ สร้างโดยพระภิกษุโต และเหรียญหลวงพ่อโต สร้างขึ้นเม่ือปี พ.ศ. 2500 และมสี ่งิ กอ่ สร้าง คอื พระอโุ บสถหลังเก่ามลี กั ษณะ อิฐก่อผนัง และฐานชุกชี หรือฐานพระประธานทา มาจากอฐิ กอ้ นใหญเ่ หมือนกับอิฐทใ่ี ชส้ รา้ งวดั ในสมยั กรงุ ศรีอยธุ ยา

61 6. ประเพณีสาคญั 6.1 ประเพณีตักบาตรพระ 108 ทางน้า กกกกกกกก ประเพณีการทาบุญตักบาตรพระ 108 ทางน้า เป็นประเพณีหลังวันออกพรรษา เรม่ิ ในวนั แรม 8 ค่า เดอื น 12 ซ่งึ ถือวา่ เปน็ วนั ทาบญุ ท่ีแท้จรงิ พิธีจะเร่ิมต้ังแต่ช่วงบ่ายในวันแรม 7 ค่า เดือน 12 วดั ตามรมิ คลองจะมกี ารแห่พระพุทธรูปท่ีมีช่ือเสียงของแต่ละวัด เช่น หลวงพ่ออาคมจากวัด ไทยเจริญ และหลวงพ่อโตจากวัดอุทยานไปตามลาน้า เป็นต้น จุดประสงค์ของการแห่ขบวนพระน้ีก็ เพ่ือประกาศใหป้ ระชาชนไดท้ ราบทวั่ กันว่าจะมีพิธที าบุญตกั บาตรพระ 108 ข้ึนอีกคร้ังหนึ่งในวันรุ่งข้ึน การแห่ขบวนพระน้ีจะแหพ่ ร้อมกนั หมด เพือ่ ประกาศให้ประชาชนไดร้ ับรโู้ ดยท่วั กนั ประเพณีการทาบุญตักบาตรพระ 108 ทางน้า เป็นประเพณีที่ปฏิบัติกันมาอย่าง ช้านานในอาเภอบางกรวย และอาเภอบางใหญ่ โดยจัดขึ้นตามวัดริมน้าในคลองบางกอกน้อย คือ วัด ไทยเจริญ วัดอุทยาน วัดบางไกรนอก วัดโบสถ์ วัดบางไกรใน วัดปรางค์หลวง วัดเสาธงหิน และวัด บางโค เพ่ือให้พทุ ธศาสนิกชนไดร้ ่วมกจิ กรรมทางพุทธศาสนา ขณะเดยี วกนั แต่ละวัดจะแห่พระพุทธรูป สาคัญประดับตกแต่งสวยงามไปรับบิณฑบาตร ชาวบ้านจะแตง่ กายเลียนแบบฤาษี โดยนาผ้าเหลืองมา หม่ ตัว และใชข้ นั ครอบศรี ษะ สมมุตติ นเป็นพระสงฆ์มาร่วมบิณฑบาตรด้วย เป็นประเพณีที่สร้างความ เป็นสิริมงคล และเกิดความสามัคคขี องประชาชนในชุมชน

62 6.2 ประเพณีบรรพชาสามเณร ภาคฤดูร้อน ปัจจุบันสังคมเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็ว ทั้งยาเสพติด เกมส์ และอบายมุข เป็น เรื่องใกลต้ วั ของเยาวชน การเปิดโอกาสใหเ้ ยาวชนจานวนมาก ไดเ้ รียนรพู้ ระพุทธศาสนาในช่วงปิดภาค เรียนพรอ้ มกนั ผ่านการบวช หรือการบรรพชาสามเณร ณ วัดใกล้บ้าน จึงเป็นเรื่องสาคัญ และเร่งด่วน ควรท่ีทุกคนจะใหก้ ารสนับสนุน เพ่ือปกป้องลูกหลาน และฟื้นฟูสงั คมไทยใหร้ ม่ เยน็ ความกตัญญูเป็นเคร่ืองหมายของคนดี ปู่ ย่า ตา ยาย จึงปลูกฝังวัฒนธรรมการ บวชทดแทนคณุ ให้แก่ลูกหลาน เนือ้ แท้ของการบวช หรือการบรรพชาน้ัน คือ การยกตนของผู้บวชข้ึน เป็นสว่ นหนึ่งของพระรตั นตรัย ดังน้นั ผูเ้ ป็นบิดามารดาจึงได้ยกฐานะขึ้นเป็นญาติของพระรัตนตรัย ดัง คาโบราณว่า “ได้เกาะชายผ้าเหลือง” เพราะบิดามารดาเป็นผู้ให้กาเนิดชีวิต จึงมีพระคุณอันยากจะ ตอบแทนได้หมดสิ้น จึงเป็นการดีที่เยาวชนไทยจะได้บวช หรือบรรพชาทดแทนพระคุณ ต้ังแต่ยัง เยาว์วยั ในช่วงปดิ ภาคเรยี น ขน้ั ตอนการบรรพชาสามเณรภาคฤดูรอ้ นมีดงั นี้ ขั้นตอนท่ี 1 สมัครบรรพชา ณ วดั ท่ัวประเทศ ข้นั ตอนที่ 2 เขา้ พิธตี ดั ปอยผมโดยพ่อแม่ ผู้ปกครอง และญาติ ขน้ั ตอนท่ี 3 เขา้ พิธปี ลงผมโดยคณะพระภกิ ษสุ งฆ์ ขนั้ ตอนท่ี 4 เตรียมบรรพชา (เปน็ นาค รกั ษาศีล 8) ขน้ั ตอนที่ 5 เขา้ พธิ ีแห่นาค ขน้ั ตอนท่ี 6 เข้าพิธีขอขมา และรับผ้าไตร

63 ข้นั ตอนท่ี 7 เขา้ พิธบี รรพชาพรอ้ มกัน ขน้ั ตอนที่ 8 บิณฑบาตรโปรดญาตโิ ยม ขนั้ ตอนท่ี 9 เดนิ ธุดงค์ เรียนรหู้ ลักธรรม คาสอน และรว่ มพฒั นาวัด 6.3 พิธวี างหนิ หลกั ปกั ธง เม่ือวันพฤหัสบดีท่ี 1 พฤศจิกายน 2561 เวลา 15.00 น. ณ วัดเสาธงหิน ตาบล เสาธงหิน อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี นายภานุ แย้มศรี ผู้ว่าราชการจังหวัดนนทบุรี ได้มาเป็น ประธานในพิธีวางหินหลักปักธง ซึ่งเป็นหน่ึงในกิจกรรมสาคัญท่ีอาเภอบางใหญ่ และทุกภาคส่วนท่ี เก่ียวข้องร่วมกันจัดข้ึน ตามโครงการ “250 ปีตามรอยกองเรือยกพลข้ึนบก สมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราช” โดยมีนายชุ้น ณัฐเดช กังสุกุล นายอาเภอบางใหญ่ เป็นผู้เชิญธงมหาเดช มีหัวหน้าส่วน ราชการประจาจังหวดั และหัวหน้าส่วนราชการประจาอาเภอบางใหญ่ ผูน้ าทอ้ งถิ่น และประชาชนเข้า รว่ มในพธิ ีเปน็ จานวนมาก มีการจัดแถวกองเกยี รตยิ ศตอ้ นรับธงมหาเดชจากกองเรือเล็กมาถึงวัดเสาธง หิน จึงเร่ิมพิธีวางหินหลักปักธง โดยการนาของนายภานุ แย้มศรี ผู้ว่าราชการจังหวัดนนทบุรี เป็น ประธานในการวางหินก้อนแรก ต่อด้วยนายอาเภอบางใหญ่ พร้อมด้วยผู้ร่วมงานได้ร่วมกันวางหินจน ครบ จานวน 250 ก้อน อาเภอบางใหญ่และทุกภาคส่วนท่ีเก่ียวข้องได้ร่วมกันจัดโครงการ “250 ปี ตามรอยกองเรือยกพลขึ้นบก สมเดจ็ พระเจา้ ตากสินมหาราช” ข้ึน ณ วัดสาธงหิน ซง่ึ มพี ิธีและกิจกรรม ต่าง ๆ คือ พิธีบวงสรวง พิธีเจริญพระพุทธมนต์อุทิศถวายสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช พิธีปักธง

64 มหาเดช อีกทั้งมีการจัดนิทรรศการเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช จัดมหรสพสมโภช เป็นต้น กล่าวโดยสรุป วัดเสาธงหินมีประเพณีสาคัญ คือ ประเพณีตักบาตรพระ 108 ทางน้า เป็นประเพณีหลังวนั ออกพรรษาเริ่มในวันแรม 8 ค่า เดือน 12 พิธีเร่ิมตั้งแต่ช่วงบ่ายของวันแรม 7 ค่า เดือน 12 วัดตามริมคลองจะมีการแห่พระพุทธรูปท่ีมีช่ือเสียงของแต่ละวัดไปตามลาน้า เป็นประเพณี ท่ีปฏิบัติกันมาอย่างยาวนานในอาเภอบางกรวย และอาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี นอกจากนี้ยังมี พธิ ีบรรพชาสามเณร ภาคฤดูร้อนเป็นกิจกรรมที่เปิดโอกาสให้เยาวชนจานวนมาก ได้เรียนรู้หลักธรรม คาสอนในทางพระพุทธศาสนาในช่วงปิดภาคเรียนพร้อมกัน และพิธีวางหินหลักปักธง วัดเสาธงหินได้ รว่ มจัดกจิ กรรมพธิ วี างหินหลกั ปักธง ในวันที่ 1 พฤศจิกายน 2561 โดยนายภานุ แย้มศรี ผู้ว่าราชการ จังหวัดนนทบุรี เป็นประธานในพิธีตามโครงการ “250 ปี ตามรอยกองเรือยกพลข้ึนบก สมเด็จพระ เจ้าตากสนิ มหาราช” เพ่อื เทิดพระเกียรติ และเผยแพร่ใหส้ าธารณชนทั่วไปทราบถึงประวัติศาสตร์ชาติ ไทย และทาให้วดั เสาธงหินเป็นทรี่ ู้จกั อยา่ งกว้างขวางมากยง่ิ ขนึ้ การจัดประสบการณ์การเรียนรู้ 1. กาหนดประเดน็ ศกึ ษาคน้ ควา้ ร่วมกนั 2. ศกึ ษาค้นคว้าดว้ ยตนเองจากสอื่ การเรียนรู้ท่หี ลากหลาย 3. บนั ทกึ ผลการศึกษาค้นคว้าลงในเอกสารการเรียนรู้ด้วยตนเอง (กรต.) 4. พบกลุ่ม อภิปรายแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากผลการศึกษาค้นคว้า คิดวิเคราะห์ข้อมูลท่ีได้ แลกเปล่ียนเรยี นรู้ คิดสังเคราะห์สรุปผลการเรยี นรทู้ ี่ไดใ้ หมร่ ่วมกัน บันทึกลงในเอกสารการเรียนรู้ด้วย ตนเอง (กรต.) 5. สรปุ ผลการเรียนรทู้ ไ่ี ดไ้ ปทาแบบฝึกหดั ในใบงานที่ 2 วัดเสาธงหิน 6. บันทึกผลการเรียนรู้ที่ได้จากการศึกษา และฝึกปฏิบัติ บันทึกลงในเอกสารการเรียนรู้ ดว้ ยตนเอง (กรต.)

65 สอ่ื และแหล่งเรยี นรู้ 1. สือ่ เอกสาร ไดแ้ ก่ กกกกกกกกกก1.1 ใบความรู้ท่ี 2 ประวตั ิของตาบล และวดั ในตาบลเสาธงหิน กกกกกกกกกก1.2 ใบงานท่ี 2 วัดเสาธงหิน กกกกกกกกกก1.3 หนังสอื เรยี น สาระการพฒั นาสงั คม รายวชิ า สค33162 วัดสวยงาม คู่นามบางใหญ่ ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย กกกกกกกกก 1.4 หนังสอื ท่เี กี่ยวข้อง ได้แก่ กกกกกกกกกกก 1.4.1 วัฒนธรรมพฒั นาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์ และ ภูมิปัญญา จังหวดั นนทบรุ ี กรมศิลปากร ปที ่ีพิมพ์ 2542 ม.ป.ท. กกกกกกกกกกก 1.4.2 เทีย่ วใกลก้ รุงเทพ นนทบุรี มดี นี ่าเทยี่ ว นางณฏั ฐริ า แพงคุณ ปที พ่ี มิ พ์ ม.ป.ป. บรษิ ทั วาสนาดี อาร์ตมีเดีย จากดั กกกกกกกกกกก 1.4.3 ชื่อบ้านนามเมือง จงั หวดั นนทบรุ ี นางสุปราณี หลักคากปีท่พี ิมพ์ 2550 บริษัทบอลพริ้นตงิ้ จากัด กกกกกกก2. ส่อื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ได้แก่ กกกกกกกกก 2.1กกปาฏิหาริย์นา้ ทะเลลึก หลวงพ่อโต วัดเสาธงหิน สืบค้นจาก http://www.ko mchadluek.net/news/knowledge/226331 กกกกกกกกกก2.2กกประเพณีตกั บาตรพระ108 สืบค้นจาก www.travelnonthab.com กกกกกกกกกก2.3กกวดั เสาธงหนิ สืบค้นจาก www.thailandtourismdirectory.go.th กกกกกกกกกก2.4กกวัดเสาธงหนิ จงั หวดั นนทบรุ ี สืบคน้ จาก www.touronthai.com กกกกกกกกกก2.5กกโครงการบวชสามเณรภาคฤดูร้อน สบื ค้นจาก www.dhammakaya กกกกกกกกกก2.6กกพระครูกติ ติวริ ยิ าภรณ์ สบื คน้ จาก https://www.khaosod.co.th กกกกกกกกกก2.7กกพิธีวางหนิ หลกั ปักธง สบื คน้ จาก http://nonthaburi.go.th กกกกกกก3. สอื่ ภมู ิปญั ญา ไดแ้ ก่ กกกกกกกกกก3.1 พระครูกิตติวิริยาภรณ์ เจ้าคณะอาเภอบางใหญ่ ที่อยู่ 63/1 ริมคลองอ้อม ตาบล เสาธงหิน อาเภอบางใหญ่ จงั หวัดนนทบรุ ี 11140 หมายเลขโทรศพั ท์ 02-595-1456 กกกกกกกกกก 3.2 พระครูปลัดไพฑูรย์ ฐิตาวิทูโร เจ้าอาวาสวัดเสาธงหิน ที่อยู่ 38 หมู่ท่ี 1 ตาบลเสา ธงหิน อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี หมายเลขโทรศัพท์ 02-595-1449 กกกกกกก4. สือ่ แหล่งเรยี นรใู้ นชมุ ชน ได้แก่ กกกกกกกกกก4.1 ห้องสมุดประชาชนอาเภอบางใหญ่ ต้ังอยู่ที่ 47 หมู่ท่ี 4 กศน.อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบรุ ี หมายเลขโทรศพั ท์ 02-926-5846

66 กกกกกกกกกก4.2กกวัดเสาธงหิน ตั้งอยู่เลขท่ี 38 หมู่ที่ 1 ตาบลเสาธงหิน อาเภอบางใหญ่ จังหวัด นนทบรุ ี หมายเลขโทรศัพท์ 02-595-1449 การวัดและประเมินผล กกกกกกก1. ประเมินความก้าวหน้า ด้วยวิธีการ กกกกกกก 1.1 การสงั เกต ddddd 1.2 การซกั ถาม การตอบคาถาม ddddd 1.3 ตรวจเอกสารการเรยี นรู้ดว้ ยตนเอง (กรต.) กกกกกกก2. ประเมินผลรวม ดว้ ยวิธีการ 2.1 ตอบแบบทดสอบวัดความรู้ หวั เรอ่ื งท่ี 2 วดั เสาธงหนิ จานวน 7 ข้อ 2.2 ตอบแบบสอบถามวดั เจตคติ

67 หัวเร่อื งที่ 3 วัดต้นเชอื ก สาระสาคญั 1. ทต่ี ง้ั แผนที่ และพกิ ัดทางภูมิศาสตร์ วัดต้นเชือก ตั้งอยู่เลขที่ 8 หมู่ท่ี 4 คลองบางใหญ่ ตาบลบ้านใหม่ อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี มีพ้ืนที่ขนาด 25 ไร่ 2 งาน มีพิกัดทางภูมิศาสตร์ อยู่ที่ละติจูด 13.839231 ลองจิจูด 100.338447 2. ประวตั คิ วามเป็นมา วดั ต้นเชือก สร้างข้นึ เม่ือ พ.ศ. 2324 ในสมัยสมเดจ็ พระเจ้าตากสนิ มหาราช ไม่ปรากฏ นาม และประวัติของผู้สร้าง วัดต้นเชือกมีการบูรณะ และพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง จนมีความ เจริญรุ่งเรืองเรื่อยมา ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2490 และได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา ในวันท่ี 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2493 เขตวิสุงคามสีมากว้าง 15 เมตร ยาว 30 เมตร ได้ผูกผ้าพัทธสีมา เม่ือวันท่ี 15 มีนาคม พ.ศ. 2497 วัดต้นเชือกต้ังอยู่ริมคลองบางใหญ่ ซง่ึ เป็นเส้นทางสัญจรระหว่างแม่น้าสองสาย คือ แม่น้า นครชัยศรี กับแม่น้าเจ้าพระยาเดิมเป็นเส้นทางท่ีใช้ไปนมัสการพระปฐมเจดีย์ วัดต้นเชือกเป็นวัด เกา่ แก่ ไดร้ บั การกลา่ วถึงจนเป็นทร่ี ้จู กั สามารถศึกษาได้จากบทกลอนของพระบรมวงศ์เธอ กรมหลวง วงษานิราศสนิท พระศรีสุนทรโวหาร (ภู่) และ“นายมี” หรือเสมียนมี หมื่นพรหมสมพัตสรจากเรื่อง นิราศพระประธม นริ าศสุพรรณ และนิราศพระแท่นดงรัง 3. ความสาคัญของวดั ตน้ เชือก วดั ตน้ เชอื ก สร้างเมอ่ื ปี พ.ศ. 2324 ในสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ในสมัย รัชกาลที่ 2 พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย มีกวีท้ัง 3 ท่านได้กล่าวถึงวัดต้นเชือกไว้ในบท กลอน ได้แก่ พระบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษานิราศสนิท พระสุนทรโวหาร (ภู่) และ“นายมี” หรือ เสมียนมี หม่ืนพรหมสมพัตสร นอกจากนี้มีหลวงพ่อวิหาร สร้างในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นพระพุทธรูป ศกั ดิ์สทิ ธ์ิ มีกฎุ สิ ามเจ้าอาวาส อาคารบรมครูกวีศรสี ยาม หรือพิพธิ ภัณฑห์ ุน่ ข้ผี ้ึงวัดต้นเชือก มีประเพณี ประมูลชะลอม ซ่งึ เป็นประเพณีทีช่ มุ ชนจดั ขึ้นเพื่อรวบรวมปจั จยั บารุงวดั

68 4. บุคคลสาคญั ท่เี กย่ี วขอ้ งกบั วัดต้นเชือก วัดต้นเชอื ก มบี คุ คลสาคัญทเ่ี กี่ยวข้อง ไดแ้ ก่ พระอาจารยเ์ พลิน (พระครูนนทกิจพิศาล) เจ้าคณะตาบลบ้านบางแม่นาง พระอุปัชฌาย์ และเจ้าอาวาสวัดต้นเชือก ผู้ริเร่ิมให้มีการก่อสร้างเมรุ สร้างศาลาอเนกประสงค์ สร้างโรงเรยี นวดั ตน้ เชือก และโรงเรียนราชวนิ ติ นนทบรุ ี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท ทรงนิพนธ์ “นิราศพระประธม” ในปี พ.ศ. 2377 ขณะทรงมีพระชันษา 26 ปี กล่าวถึงวิถีชีวิตคน“บางเชือก” (วัดต้นเชือก) พระสุนทรโวหาร (ภู่) หรือสุนทรภู่ เม่ือปี พ.ศ. 2374 ได้แต่งโคลงนิราศสุพรรณ และนิราศพระประธม และเสมียนมี หรือหม่ืนพรหมสมพัตสร ลูก ศิษย์ของท่านสุนทรภู่ ได้แต่ง นิราศพระแท่นดงรัง และนิราศสุพรรณ จากบทกลอนเหล่าน้ี ทาให้ สะท้อนเห็นภาพในอดีตของชุมชนบางเชือก และวัดต้นเชอื กไวอ้ ยา่ งชดั เจน กกกกกกก5. วตั ถุ และสิง่ ก่อสรา้ งวดั ต้นเชือก วัตถุของวัดต้นเชือก ได้แก่ หลวงพ่อวิหาร เป็นพระพุทธรูปท่ีมีคุณลักษณะพิเศษ คือ หลวงพ่อวิหารมีอยู่ 2 องค์ โดยประทับน่ังเรียงซ้อนหลังกัน เรียกรวมกันว่า หลวงพ่อวิหารท้ังคู่ สร้างขึ้นด้วยโลหะทองเหลืองบริสุทธิ์ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยสมัยอู่ทอง เหรียญหลวงพ่อพระ วิหาร เป็นวัตถุมงคลท่ีพระอาจารย์เพลิน หรือพระครูนนทกิจพิศาลสร้างไว้ สิ่งก่อสร้าง คือ กุฎิสาม เจ้าอาวาส เป็นอาคารทรงไทยใช้สาหรับจัดแสดงหุ่นข้ีผ้ึงของอดีตเจ้าอาวาสทั้งสามองค์ ได้แก่ พระ อาจารย์ไพล หรือพระอธิการไพล พระอาจารย์ทองย้อย หรือพระครูบริหารวิสิทธิ์ และพระอาจารย์ เพลนิ หรอื พระครูนนทกจิ พิศาล อาคารบรมครูกวีศรสี ยาม หรอื พิพิธภัณฑ์หุ่นข้ีผึ้งวัดต้นเชือก ใช้เป็น ท่ีจัดแสดงหุ่นขี้ผ้ึงและเร่ืองราวการผ่านมาของกวีทั้ง 3 ท่าน ได้แก่ พระบรมวงศ์เธอกรมหลวงวงษาธิ ราชสนิท หรือเจ้าชายนวม พระสุนทรโวหาร หรือสุนทรภู่ และนายมี หมื่นพรหมสมพัตสร เสาหงส์ ที่บ่งบอกถึงความเป็นสัญลักษณ์ของวัดมอญ หอระฆัง ต้ังอยู่บริเวณท่าน้ามีลักษณะเป็นอาคารสูงมี ยอดแหลมเหมอื นเรือนยอด และหอไตรมลี กั ษณะอาคารเป็นหอสงู หอไตรหรือหอพระธรรมใช้สาหรับ เกบ็ คัมภรี พ์ ระไตรปฎิ ก หรือหนังสือธรรมะทางพุทธศาสนา กกกกกกก6. ประเพณสี าคัญ วดั ตน้ เชือกมีประเพณีท่ีสาคัญ และถอื ปฏิบัติมาช้านาน ได้แก่ ประเพณี ประมูลชะลอม ซ่ึงจัดข้ึนเป็นประจาในช่วงขึ้น 8 ค่า เดือน 3 ของทุกปี เพ่ือให้ประชาชนมาประมูล สิ่งของในชะลอมตามราคาท่ีเจ้าของชะลอมตั้งข้ึน และนาเงินจากการประมูลถวายให้กับวัดต้นเชือก เพอื่ นาไปบรู ณปฏิสงั ขรณว์ ดั ต่อไป ตัวชีว้ ดั กกกกกกก1. สามารถจดั ทาพกิ ดั ทางภมู ิศาสตร์ของวัดต้นเชอื กได้ กกกกกกก2. บอกประวตั ิความเปน็ มาของวัดต้นเชือกได้ กกกกกกก3. อธบิ ายความสาคัญของวัดต้นเชือกได้

69 กกกกกกก4. บอกรายละเอยี ดของบุคคลสาคัญท่ีเกี่ยวขอ้ งกับวดั ต้นเชอื กได้ กกกกกกก5. บอกความแตกตา่ งระหวา่ งวัตถุ และสิง่ ก่อสร้างของวดั ตน้ เชอื กได้ กกกกกกก6. บอกการปฏบิ ัติตนเม่ือเขา้ รว่ มประเพณีท่สี าคัญของวัดตน้ เชือกที่จัดข้นึ ได้ กกกกกกก7. เห็นคุณค่าความสาคัญของวดั ต้นเชือก ขอบขา่ ยเนอื้ หา กกกกกกก1. ท่ีต้งั แผนท่ี และพิกดั ทางภมู ิศาสตร์ วดั ตน้ เชอื ก กกกกกกก2. ประวัติความเป็นมาของวัดต้นเชือก กกกกกกก3. ความสาคญั ของวดั ตน้ เชือก กกกกกกก4. บคุ คลสาคญั ท่ีเกี่ยวข้องกับวัดตน้ เชอื ก กกกกกกก5. วัตถแุ ละส่งิ ปลูกสร้างในวัดต้นเชือก กกกกกกก6. ประเพณีสาคญั ท่จี ดั ขนึ้ ของวัดตน้ เชือก เนอ้ื หา กกกกกกก1. ท่ีตัง้ แผนที่ และพกิ ัดทางภมู ิศาสตร์ วัดต้นเชอื ก 1.1 ที่ต้งั วัดตน้ เชอื ก

70 ก วดั ต้นเชือก ตัง้ อยู่เลขท่ี 8 หมู่ท่ี 4 คลองบางใหญ่ ตาบลบ้านใหม่ อาเภอบางใหญ่ จังหวดั นนทบุรี สงั กัดคณะสงฆม์ หานกิ าย มีพ้นื ทข่ี นาด 25 ไร่ 2 งาน ตง้ั อยรู่ ิมคลองบางใหญ่ ซง่ึ เชอ่ื ม ระหวา่ งคลองอ้อมนนท์ (คลองสาขาของแม่น้าเจา้ พระยา) กบั แม่นา้ นครชยั ศรี อาณาเขต ทศิ เหนือ ยาว 5 เส้น (200 เมตร) ทิศใต้ ยาว 5 เส้น 2 วา (200.60 เมตร) ติดกบั คลองบางใหญ่ ทิศตะวันออก ยาว 5 เสน้ ตดิ กบั หม่บู า้ น ทิศตะวันตกยาว 5 เส้น ติดตอ่ กับถนนหลวง ทีธ่ รณีสงฆ์ 1 แปลง เนื้อท่ี 55 ไร่ 40 ตารางวา 1.2 แผนท่ี กกกกกกกกก 1.3 พิกัดทางภูมศิ าสตร์ ละติจูด 13.839231 ลองจิจูด 100.338447 กกกกกกก 2. ประวัตคิ วามเป็นมาของวดั ต้นเชือก วัดต้นเชือก สร้างเม่ือปี พ.ศ. 2324 เป็นปีสุดท้ายในรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราช ไม่ทราบนาม และประวัติผู้สร้าง วัดต้นเชือกต้ังอยู่ริมคลองบางใหญ่ ซ่ึงเป็นร่องน้าโบราณท่ี เกิดขนึ้ เองตามธรรมชาติ ท่ีใช้เป็นเส้นทางสัญจรระหว่างแม่น้าสองสาย คือ แม่น้านครชัยศรีกับแม่น้า เจ้าพระยา วัดต้นเชือกได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา ในวันท่ี 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2493 เขต วิสงุ คามสมี ากวา้ ง 15 เมตร ยาว 30 เมตร ไดผ้ กู ผ้าพัทธสีมา เมื่อวันท่ี 15 มีนาคม พ.ศ. 2497 ภายใน วดั มอี าคารเสนาสนะตา่ ง ๆ ดังน้ี อุโบสถหลงั ใหม่ กว้าง 10 เมตร ยาว 22 เมตร สร้างเมื่อ พ.ศ. 2492 ลักษณะทรงไทย พืน้ ปหู ินขัด หลังคาลดสองช้ัน มีกุฏิสงฆ์ จานวน 15 หลัง เป็นอาคารไม้ และคร่ึงตึก ครึง่ ไมท้ รงโบราณ หอสวดมนต์สร้างข้ึนเมื่อปี พ.ศ. 2476 ศาลาการเปรียญสร้างขึ้นเม่ือปี พ.ศ. 2525 พระประธานในวิหารนามว่า “หลวงพ่อวิหาร” สร้างในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นพระพุทธรูปศักดิ์สิทธ์ิ

71 ในปี พ.ศ. 2377 พระบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษานิราศสนิท พระราชโอรสในรัชกาลท่ี 2 พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เสด็จพระราชดาเนินทางชลมรรคผ่านบ้านบางเชือก แขวง ตาบลบ้านใหม่ ทรงพระราชนพิ นธน์ ริ าศพระประธมเป็นโคลงสี่สภุ าพ ในบางตอนของนิราศได้กล่าวถึง บ้านบางเชือก อีกท้ังยังมีกวีเอกท่ีผ่านบ้านบางเชือกเพื่อไปนมัสการพระปฐมเจดีย์ คือ พระสุนทร โวหาร (ภู่) หรือสุนทรภู่ ได้ล่องเรือผ่านบ้านบางเชือกถึง 2 ครั้ง ท่านได้แต่ง โคลงนิราศสุพรรณ และ นิราศพระประธม จากนั้นยังมีกวีอีกท่านหนึ่ง คือ “นายมี” หรือเสมียนมี หมื่นพรหมสมพัตสรซึ่งเป็น ศษิ ย์ของท่านสุนทรภู่ เดินทางไปนมัสการพระแท่นดงรัง จังหวัดกาญจนบุรี ผ่านบ้านบางเชือก โดยมี บทกลอนกลา่ วถงึ บ้านบางเชือก และวดั ต้นเชอื กในนริ าศพระแท่นดงรงั เม่ือครั้งบูรณะพระอุโบสถปี พ.ศ. 2549 ได้ขุดพบพระผง สมเด็จหลวงพ่อวิหาร ขนาด 2 คูณ 3 เซนติเมตร และขนาด 1.5 คูณ 2 เซนติเมตร ประมาณ 500 องค์ พร้อมพระเหรียญรูปไข่ ขนาด 3 เซนติเมตร และรูปกลม ขนาด 1.5 เซนติเมตร ประมาณ 300 องค์ บรรจุอยู่ที่เกศพระ และใต้ฐานพระประธาน พระเหรียญ และพระผงที่พบจึงเป็นหลักฐานช้ินสาคัญท่ีบ่งบอกว่า ตาบล บ้านใหม่เป็นชุมชนเก่าแก่มาช้านาน ต่อมาเมื่อวันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2558 พระอุโบสถซึ่งกาลังอยู่ ระหว่างการก่อสร้างได้พังถล่มลงมา และในวันท่ี 31 สิงหาคม พ.ศ. 2558 พระครูเกษมจริยคุณเจ้า อาวาสวัดต้นเชือก พร้อมด้วยนายประเสริฐ วัดผลัด นายกเทศบาลตาบลบางใหญ่ พ.ต.ท.บรรเทิง รุ่งมณี สวป.สภ.บางแม่นาง นายบรรเจดิ เพชรรัตน์ วศิ วกรโยธา เทศบาลตาบลบางใหญ่ นายจีระศักดิ์ วฒั นะสวุ รรณ อดตี กานันตาบลบางใหญ่ คณะกรรมการวัดและชาวบ้านประมาณ 300 คน ร่วมทาพิธี บวงสรวงเพื่อที่จะร้ือซากอาคารท่ีพังลงมาจากการดีดยกพระอุโบสถ์ โดยใช้รถยกแผ่นปูนเพดาน พระอุโบสถ์ที่ทับองค์พระประธานออก แล้วทาการยกองค์พระประธาน จึงได้พบพระผงสมเด็จหลวง พ่อวหิ าร ขนาด 2 คูณ 3 เซนติเมตร และขนาด 1.5 คณู 2 เซนติเมตร ประมาณ 500 องค์ พร้อมพระ เหรียญรูปไข่ ขนาด 3 เซนติเมตร และขนาดกลม 1.5 เซนติเมตร ประมาณ 300 องค์ บรรจุอยู่ที่ เกศพระ และใต้ฐานพระประธาน ซ่ึงเป็นพระท่ีบรรจุไว้เมื่อปี พ.ศ. 2549 เมื่อคร้ังบูรณะพระอุโบสถ คณะกรรมการได้ให้ประชาชนได้เช่าบูชาพระ และเหรียญหลวงพ่อวิหาร เพ่ือนาเงินไปสมทบทุ่นใน สร้างก่อสรา้ งพระอุโบสถหลงั ใหมต่ ่อไป กล่าวโดยสรุป วัดตน้ เชอื ก สรา้ งขนึ้ เมือ่ พ.ศ. 2324 สมัยสมเดจ็ พระเจ้าตากสินมหาราช ไม่ปรากฏนาม และประวัตขิ องผ้สู ร้าง วัดตน้ เชอื กมกี ารบูรณะ และพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง จนมีความ เจริญรุ่งเรืองเรื่อยมา ต้ังแต่ปี พ.ศ. 2490 และได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา ในวันท่ี 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2493 เขตวิสุงคามสีมากว้าง 15 เมตร ยาว 30 เมตร ได้ผูกผ้าพัทธสีมา เม่ือวันท่ี 15 มีนาคม พ.ศ. 2497 วดั ตน้ เชอื กตง้ั อยู่ริมคลองบางใหญ่ ซง่ึ เปน็ เส้นทางสัญจรระหว่างแม่น้าสองสาย คือ แม่น้า นครชัยศรีกับแม่น้าเจ้าพระยา เดิมเป็นเส้นทางท่ีใช้ไปนมัสการพระปฐมเจดีย์ วัดต้นเชือกเป็นวัด เกา่ แก่ ได้รับการกล่าวถึงจนเป็นท่ีรู้จักสามารถศึกษาได้จากบทกลอนของพระบรมวงศ์เธอ กรมหลวง

72 วงษานิราศสนิท พระศรีสุนทรโวหาร (ภู่) และ“นายมี” หรือเสมียนมี หมื่นพรหมสมพัตสรจากนิราศ พระประธม นิราศสุพรรณ และนิราศพระแท่นดงรัง บ่งบอกว่าวัดต้นเชือก ตาบลบ้านใหม่เป็นชุมชน เกา่ แก่มาชา้ นานกก กกกกกก 3. ความสาคญั ของวดั ต้นเชอื ก วัดตน้ เชอื ก สร้างเมอื่ ปี พ.ศ. 2324 ในสมยั ของสมเด็จพระเจา้ ตากสนิ มหาราช เป็นวัด ท่ีต้ังอยู่ริมคลองบางใหญ่เป็นท่ีรู้จักมานาน ดังปรากฏในบทกลอนของกวีทั้ง 3 ท่าน ได้แก่ พระบรม วงศ์เธอ กรมหลวงวงษานิราศสนิท พระสุนทรโวหาร (ภู่) และ“นายมี” หรือเสมียนมี หมื่นพรหม สมพัตสร มหี ลวงพอ่ วิหาร สร้างในสมัยกรงุ ศรอี ยธุ ยาเปน็ พระพทุ ธรูปศกั ดิ์สิทธ์ิ วัดต้นเชือกได้เปิดสอน พระปรยิ ตั ิธรรมมาตง้ั แต่ พ.ศ. 2490 ภายในวัดยังมีกุฏิสามเจ้าอาวาส อาคารบรมครูกวีศรีสยาม หรือ พพิ ิธภัณฑห์ ่นุ ข้ีผ้ึงวัดต้นเชือก มีโรงเรียนวัดต้นเชือก มีโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลวิหารประชา ห้องสมุดประจาตาบลบ้านใหม่ และ กศน. ตาบลบ้านใหม่ และมีประเพณีท่ีสาคัญ คือ ประเพณี ประมลู ชะลอม ซง่ึ เปน็ ประเพณีที่ชมุ ชนจัดข้ึนเพ่อื รวบรวมปัจจัยบารงุ วดั กล่าวโดยสรุป วัดต้นเชือก สร้างเมื่อปี พ.ศ. 2324 ในสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราช ในสมัยรัชกาลที่ 2 พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หล้านภาลัย มีกวที ั้ง 3 ท่านได้กล่าวถึงวัดต้น เชือกไว้ในบทกลอน ได้แก่ พระบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษานิราศสนิท พระสุนทรโวหาร (ภู่) และ “นายมี” หรือเสมียนมี หมืน่ พรหมสมพตั สร นอกจากน้ีมหี ลวงพ่อวหิ าร สร้างในสมัยกรงุ ศรอี ยุธยาเป็น พระพุทธรูปศักด์ิสิทธ์ิ มีกุฎิสามเจ้าอาวาส อาคารบรมครูกวีศรีสยาม หรือพิพิธภัณฑ์หุ่นข้ีผึ้งวัดต้น เชอื ก มปี ระเพณปี ระมูลชะลอม ซงึ่ เป็นประเพณีท่ีชมุ ชนจัดขน้ึ เพื่อรวบรวมปัจจยั บารุงวดั 4. บคุ คลสาคัญทีเ่ ก่ยี วขอ้ งกบั วดั ตน้ เชือก 4.1 พระอาจารยเ์ พลนิ (พระครูนนทกิจพิศาล)

73 พระอาจารย์เพลิน (พระครูนนทกิจพิศาล) อดีตเจ้าคณะตาบลบางแม่นาง และ อดีตเจ้าอาวาสวัดต้นเชือก ผู้ริเร่ิมให้มีการก่อสร้างเมรุ สร้างศาลาอเนกประสงค์ สร้างโรงเรียนวัดต้น เชือก และโรงเรียนราชวินิตนนทบุรี ต่อมาภายหลังเมรุ และศาลาอเนกประสงค์ได้ชารุด ทรุดโทรม ท่านจึงริเร่ิมให้มีการบูรณะอีกคร้ังแต่ไม่แล้วเสร็จ มาแล้วเสร็จสมบูรณ์ในสมัยหลวงพ่อทองย้อย เน่ืองจากพระครูนนทกิจพิศาลได้ละสังขาร มีอายุรวม 81 ปี 10 เดือน ปัจจุบันสรีระของพระครูนนท กจิ พศิ าลยังตง้ั อยู่ในโลงแก้ว ณ วดั ต้นเชอื ก เพ่อื ใหพ้ ุทธศาสนกิ ชนได้สักการะบชู า 4.2 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธริ าชสนทิ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท ทรงเป็นต้นราชสกุลสนิทวงศ์ พระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าชายนวม (สนั นิษฐานวา่ นา่ จะมาจากคาว่า นวม (นะวะมะ) ซึ่งหมายความ ว่า “ที่ 9” เนื่องจากพระองค์ประสูติใน วันท่ี 9) เป็นพระราชโอรสองค์ที่ 49 ในรัชกาลที่ 2 พระบาท สมเดจ็ พระพุทธเลิศหล้านภาลัย (พ.ศ. 2352 – พ.ศ. 2376) แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ กับเจ้าจอมมารดา ปรางใหญ่ แห่งสายราชินิกุลบางช้าง ประสูติเมื่อปลายรัชกาลที่ 1 เมื่อวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2351 และสิ้นพระชนม์ในสมัยรัชกาลที่ 5 เม่ือวันพุธท่ี 16 สิงหาคม พ.ศ. 2414 รวมพระชันษา 63 ปี พระองค์ทรงนิพนธ์ “นิราศพระประธม” ในปี พ.ศ. 2377 ขณะทรงมีพระชันษา 26 ปี เน่ืองในโอกาส เสด็จไปนมสั การพระปฐมเจดีย์ทางชลมารค เนื้อหาของพระนพิ นธ์เรือ่ งนี้ พรรณนาถึงสถานท่ีสาคัญ ๆ ในระหวา่ งการเดนิ ทาง เมื่อเสด็จถึง “วัดต้นเชอื ก” ก็กลา่ วถงึ “บางเชือก” (วดั ตน้ เชอื ก) ไว้ความว่า

74 บางเชอื กเดอมเชือกคลอ้ ง คชสาร เชือกอยดู่ ้าวใดวาน สกั น้อย ช่วยพนั ธผ์ กู รักสมาน สมรม่ิง ไวแ้ ม่ จงอยา่ สรา่ งสวาดิ์ขอ้ ย เคร่าถ้าคืนสม ฯ 4.3 พระสนุ ทรโวหาร (ภ)ู่ สุนทรภู่ พระสุนทรโวหาร นามเดิม “ภู่” หรือที่เรียกว่า สุนทรภู่ (วันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2329 - พ.ศ. 2398) อายุรวม 69 ปี เป็นอาลักษณ์ชาวไทยที่มีช่ือเสียงเชิงกวี ได้รับการยกย่องเป็น เชกสเปียรแ์ ห่งประเทศไทย พระสุนทรโวหารหรือสนุ ทรภ่ไู ดล้ อ่ งเรือผ่านคลองลัดบ้านบางเชือก ตาบล บ้านใหม่ ได้แต่งโคลงนิราศสุพรรณ พรรณนาถึงสิ่งท่ีท่านพบเห็นเร่ืองราวต่าง ๆ กล่าวถึงสภาพความ เป็นอยู่ วิถีชีวิตของประชาชนในยุคน้ัน และในปี พ.ศ. 2358 สุนทรภู่ ได้ล่องเรือผ่านไปนมัสการพระ ปฐมเจดยี ์อีกครงั้ จึงแตง่ กลอนโคลงนิราศสุพรรณ กล่าวถงึ “บางเชือก” (วัดตน้ เชือก) ไว้ความวา่ ล่วงย่านบ้านวัดร้าง เรอื นโรง วัดใหม่ธงทองโถง ท่ีตดิ ตืน้ แฮ่ ควายลากฝากเชอื กไขว้ เคล่ือนคล้อยลอยแล่น ฯ

75 นริ าศพระปฐม กล่าวถึง “บางเชือก” (วัดต้นเชือก) ไว้ความวา่ “ถึงบา้ นใหมธ่ งทองรมิ คลองลดั ทหี่ น้าวัดเห็นเขาปักเสาหงส์ ขอความรกั หนักแน่นใหแ้ สนตรง เหมอื นคันธงแทเ้ ทย่ี งอย่าเอียงเอน ไดช้ มวดั ศรัทธาสาธุสะ ไหวท้ ้ังพระปฏิมามหาเถร นาวาล่องคล่องแคลว่ เขาแจวเจน เฟอื ยระเนนนา้ พร่างกระจา่ งกระจาย ดชู าวบ้านพรานปลาทาลามก เทีย่ วดักนกยงิ นกเนื้อมาเถือขาย เปน็ ทุง่ นาปา่ ไมร้ า่ ไรราย พวกหญงิ ชายชาวเถอื่ นอย่เู รือนโรง ทรี่ มิ คลองสองฝัง่ เขาต้ังบ้าน น่าสาราญเรยี งรันควันโขมง ถงึ ชวากปาช่องช่ือคลองโยง เปน็ ทุ่งโล่งลิบลว่ิ หววิ หววิ ใจ มีบ้านชอ่ งสองฝ่ังชื่อบางเชอื ก ลว้ นตมเปลกื เปอะปะสวะไสว ทเ่ี รือนอ้ ยลอยล่องค่อยคล่องไป ท่ีเรอื ใหญโ่ ป้งโล้งต้องโยงควาย เวทนากาสรสู้ถอนถีบ เขาตรี บี เร่งไปนา่ ใจหาย ถึงแสนชาติจะมาเกิดกาเนิดกาย อยา่ เป็นควายรบั จ้างทที่ างโยง” 4.4 เสมยี นมี หมน่ื พรหมสมพัตสร ศษิ ย์ท่านสุนทรภู่ หมื่นพรหมสมพัตสร นามเดิม มี เกิดในสมัยรัชกาลท่ี 1 ปี พ.ศ. 2338 ในช่วงที่ กาลังบวชได้ฝากตัวเป็นลูกศิษย์ของพระสุนทรโวหาร หรือสุนทรภู่ ดังท่ีได้เขียนเล่าไว้ในวรรณคดีที่

76 แต่งหลายเรอ่ื ง เช่น กล่าวไว้ในนิราศถลางว่า “ฉันเป็นศิษย์สุนทรยังอ่อนศักดิ์ พิไรรักม่ิงมิตรกนิษฐา” สานวนกลอนของนายมี หรือหมื่นพรหมสมพัตสรมีความไพเราะ ต่อมาในปี พ.ศ. 2387 นายมีได้รับ พระราชทานบรรดาศักด์ิเป็นหมื่นพรหมสมพัตสร นายอากรหรือผู้รับผูกขาดภาษีอากร เมือง สุพรรณบรุ ี เสมียนมี หรือหม่ืนพรหมสมพัตสร ลูกศิษย์ของท่านสุนทรภู่ เมื่อครั้งที่ท่าน เดินทางมาถึงบริเวณวัดต้นเชือกน้ี ได้แต่งนิราศพระแท่นดงรัง ความบางตอนกล่าวถึงวิถีชีวิตของ ชมุ ชนบา้ นบางเชอื ก ในเร่อื งการล่องเรือผ่านลาคลอง ซ่ึงมีโคลนตมต้องใช้เชือกโยงควาย เพ่ือลากเรือ ใหผ้ า่ นร่องน้าไปได้ จึงเรียกชมุ ชนนว้ี า่ ชมุ ชนบา้ นบางเชอื ก “มาตะบึงลุถงึ หัวโยงเชอื ก เป็นโคลนเทือกทอ้ งนาชลาสนิ ธุ์ คลองก็เล็กนา้ ก็ต้ืนเหน็ พ้นื ดิน ไม่นา่ กนิ น้าทา่ ระอาใจ ต้องจ้างโยงโยงเรือเหลอื ลาบาก ให้ควายลากเรอื เล่ือนเขย้ือนไหว ผูกระนาวยาวยืดเป็นพืดไป ทง้ั เจก๊ ไทยปนกันสนั่นอึง ไมพ่ ักแจวพักถ่อใหร้ อรา เปน็ ราคาจ้างประจาลาละสลึง ควายก็เดนิ ดนั ดังกนั กังกึง พอเชือกตึงเรือตามกนั หลามมา” นริ าศสุพรรณ (พทุ ธศกั ราช 2378) กล่าวถงึ “บางเชือก” (วดั ต้นเชือก) ไว้ความว่า เปน็ โคลนตมหล่มถลานา้ กแ็ ห้ง ฤดแู ลง้ คลองเขนิ เดนิ ไมไ่ หว ตอ้ งจ้างโยงโยงเรอื น่าเบ่ือใจ เอาเงินใหแ้ ต่พองามตามราคา เขาก็เอาเชอื กหนงั มาทงั้ ขด ผกู เข้าหมดเรือใหญใ่ ห้ไปหน้า ดเู รียงลาลาดับเปน็ ตบั มา ควายกพ็ าเชอื กหนังร้งั กันไป กล่าวโดยสรุป วัดต้นเชือก มีบุคคลสาคัญที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ พระอาจารย์เพลิน (พระครูนนทกิจพิศาล) เจ้าคณะตาบลบ้านบางแม่นาง พระอุปัชฌาย์ และเจ้าอาวาสวัดต้นเชือก ผ้รู ิเริ่มให้มกี ารก่อสร้างเมรุ สร้างศาลาอเนกประสงค์ สร้างโรงเรียนวัดต้นเชือก และโรงเรียนราชวินิต นนทบุรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท ทรงนิพนธ์ “นิราศพระประธม” ในปี พ.ศ. 2377 ขณะทรงมีพระชันษา 26 ปี กล่าวถึงวิถีชีวิตคน “บางเชือก” (วัดต้นเชือก) พระสุนทรโวหาร (ภู่) สุนทรภู่ เมื่อปี พ.ศ. 2374 ได้แต่งโคลงนิราศสุพรรณ และนิราศพระประธม และเสมียนมี หรือ หม่ืนพรหมสมพัตสร ลูกศิษย์ของท่านสุนทรภู่ ได้แต่งนิราศพระแท่นดงรัง และนิราศสุพรรณ จากบท กลอนเหล่านี้ ทาให้สะทอ้ นเหน็ ภาพในอดตี ของคนบางเชอื ก และวัดต้นเชอื กไว้อยา่ งชัดเจน

77 กกกกกกก5. วัตถุและสงิ่ ก่อสรา้ ง กกกกกกกกก 5.1 วตั ถุที่สาคัญภายในวัดต้นเชือก 5.1.1 หลวงพอ่ วิหาร หลวงพ่อวิหาร เป็นพระพุทธรูปท่ีมีคุณลักษณะพิเศษ คือ หลวงพ่อวิหารมี อยู่ 2 องค์ โดยประทับนั่งเรียงซ้อนหลังกัน เรียกรวมกันว่า หลวงพ่อวิหารท้ังคู่ องค์ข้างหน้าเป็นองค์ เล็ก ลักษณะเงยพระพักตร์นิดหน่ึง ส่วนองค์ประทับข้างหลังเป็นองค์ใหญ่ ลักษณะก้มพระเศียรโค้ง หลวงพ่อวิหาร สร้างหล่อข้ึนด้วยโลหะทองเหลืองบริสุทธิ์ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยสมัยอู่ทอง นับว่าเปน็ พระพุทธปฏิมากรที่เก่าแกท่ ีส่ ุดองค์หน่งึ องค์ประทับหน้ามีขนาดย่อมกว่า สันนิษฐานได้ว่ามี การสร้างข้ึนภายหลังเล็กน้อย ปรากฏรูปโลหะท่ีหล่อบาง เคาะดูจะได้ยินเสียงโลหะกังวาน ส่วนองค์ ประทับข้างหลังมีขนาดใหญ่กว่า รูปร่างขององค์เป็นโลหะหนาทึบมาก เป็นองค์รุ่นเก่ากว่าองค์หน้า เคาะดูตามองค์ไม่ได้ยินเสียงกังวานของโลหะทั้ง 2 องค์ มีขนาดต่างกันดังนี้ คือ องค์ประทับข้างหน้า ขนาดหน้าตักกว้าง 26 นิ้วฟุต สูงวัดจากฐานด้านหลังจรดปลายพระเกตุ 40 นิ้วฟุต วัดจากหน้าตัก จรดปลายจมกู 20 น้วิ ฟุต วัดโดยรอบหนา้ อก 28 น้ิวฟตุ ประทบั ขา้ งหน้า มีขนาดหน้าตักกว้าง 36 น้ิว ฟุต สูงวัดจากฐานด้านหลังจรดปลายพระเกตุ 46 น้ิวฟุต วัดจากหน้าตักจรดปลายจมูก 24 นิ้วฟุต วดั โดยรอบหนา้ อก 34 นว้ิ ฟตุ

78 5.1.2 เหรียญหลวงพ่อพระวหิ าร วัตถุมงคลท่ีพระอาจารยเ์ พลนิ หรือพระครูนนทกิจพิศาล สรา้ งไว้ ไดแ้ ก่ รุ่นที่ 1 สรา้ งเมอ่ื ปี พ.ศ. 2514 ร่นุ ที่ 2 สรา้ งเม่อื ปี พ.ศ. 2518 และ รุ่น 3 สร้างเมื่อปี พ.ศ. 2525 5.2 ส่ิงก่อสรา้ ง 5.2.1 กุฎสิ ามเจ้าอาวาส

79 กุฎสี ามเจ้าอาวาส เดิมเป็นอาคารร้าง ทางวัดต้นเชือก องค์การบริหารส่วน ตาบลบา้ นใหม่ และเทศบาลตาบลบางใหญ่ ได้ร่วมกนั บูรณะซ่อมแซมขึ้นมาใหม่ และได้จดั แสดง หุ่นข้ีผ้ึงของอดีตเจ้าอาวาสทั้งสามองค์ ได้แก่ พระอาจารย์ไพล หรือพระอธิการไพล พระอาจารย์ ทองย้อย หรือพระครูบริหารวิสิทธ์ิ และพระอาจารย์เพลิน หรือพระครูนนทกิจพิศาล เพ่ือให้ ประชาชนในชมุ ชนได้มาศึกษาเรยี นรู้ และกราบไหว้สักการะบูชา 5.2.2 อาคารบรมครูกวีศรสี ยาม หรือพิพิธภัณฑ์หุ่นข้ีผึง้ วัดต้นเชอื ก อาคารบรมครูกวีศรสี ยาม หรือพพิ ิธภัณฑห์ นุ่ ขผ้ี ้งึ วดั ต้นเชือก ตั้งอยเู่ ลขที่ 8 หมู่ท่ี 4 ตาบลบ้านใหม่ อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี สร้างข้ึนเมื่อปี พ.ศ. 2549 เพ่ือจัดแสดง หุ่นจาลอง และเร่อื งราวการผ่านมาบ้านบางเชือกของกวีทั้ง 3 ท่าน ได้แก่ พระบรมวงศ์เธอกรมหลวง วงษาธิราชสนิท หรือเจ้าชายนวม ทรงนิพนธ์เรื่องนิราศพระประธม (พ.ศ. 2377) พระสุนทรโวหาร หรือสนุ ทรภู่ แต่งโคลงนิราศเมืองสุพรรณ (พ.ศ. 2384) และกลอนนิราศพระประธม (พ.ศ 2385) และ นายมี หมืน่ พรหมสมพัตสร แต่งโคลงนิราศพระแท่นดงรัง (พ.ศ. 2379) และโคลงนิราศสุพรรณ (พ.ศ. 2387) การดาเนนิ การก่อต้ังพพิ ิธภัณฑ์หุ่นขี้ผ้ึงวัดต้นเชือก เกิดขึ้นจากนายกองค์การบริหารส่วนตาบล บ้านใหม่ นายวสุ ผันเงิน และนายพิภพ บุญธรรม นายอาเภอบางใหญ่ ได้ปรึกษาหารือเพ่ือสร้างให้ เป็นสถานที่ศกึ ษาเรียนรทู้ างประวตั ศิ าสตร์ของตาบลบา้ นใหม่ ซึง่ นายพระนาย สุวรรณรัฐ ผูว้ า่ ราชการ จังหวดั นนทบุรี ไดเ้ ห็นชอบให้สร้างพิพิธภัณฑ์วัดต้นเชือก อาคารบรมครูกวีศรีสยามจึงได้เกิดขึ้น และ

80 เม่อื นายกองค์การบรหิ ารส่วนตาบลบา้ นใหม่ โดยนายวสุ ผันเงิน ปลัดนายกองค์การบริหารส่วนตาบล บ้านใหม่ นางมณฑา เจริญสุขสุวรรณ และเจ้าหน้าท่ีส่งเสริมการท่องเท่ียว นายสรเดช คลังทอง จึง ร่วมกันจัดให้เป็นสถานท่ีท่องเท่ียวทางน้า โดยมีคาขวัญว่า “ล่องเรือเท่ียวคลองบางใหญ่ ตามรอยกวี ไทย ไหว้พระเกา้ วดั ตลาดเกา่ บางคลู ัด พพิ ิธภณั ฑว์ ดั ตน้ เชือก” 5.2.3 เสาหงส์ เสาหงส์ ไม่พบหลักฐานการสร้างเมอื่ ใด เสาหงส์เป็นลักษณะของวัดมอญ มี ลักษณะเป็นเสาต้นหน่ึงปักอยู่มองข้ึนไปบนยอดเสา จะเห็นรูปตัวหงส์ โดยคนมอญเชื่อว่า หงส์นั้น เกี่ยวข้องกับ ตานานการเกิดเมืองหงสาวดี อันเป็นเมืองหลวงท่ีเจริญรุ่งเรืองยิ่ง ของอาณาจักรมอญ ก่อนจะสน้ิ แผ่นดินให้แก่พม่าในปี พ.ศ. 2300 นอกจากนี้หงส์ในทางพุทธศาสนายังเป็นสัญลักษณ์ แห่ง ความบริสุทธ์ิ และภูมิธรรมอันสูงด้วยชาวพุทธเชื่อว่า หงส์เป็นตัวแทนพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์ เสาหงส์ วดั ตน้ เชือกพบหลกั ฐานปรากฏอยู่ในบทกลอนของพระสุนทรโวหาร (ภู่) หรอื สนุ ทรภู่ เมื่อครั้ง ล่องเรือผา่ นคลองลดั เม่ือปี พ.ศ. 2358 ความว่า “ถงึ บา้ นใหม่ธงทองริมคลองลดั ทีห่ นา้ วดั เหน็ เขาปักเสาหงส์ ขอความรักหนกั แนน่ ให้แสนตรง เหมอื นคนั ธงแทเ้ ทยี่ งอย่าเอียงเอน”

81 5.2.4 หอระฆัง หอระฆังวัดต้นเชือก ต้ังอยู่บริเวณท่าน้าวัดต้นเชือก ลักษณะของหอระฆัง ในก่อสร้างเป็นอาคารสูงมียอดแหลมเหมือนเรือนยอด และตั้งอยู่ใกล้โบสถ์หรือวิหาร เนื่องจากการตี ระฆังเป็นการให้สัญญาณท่ีต้องการให้ได้ยินไปไกลท่ีสุด การตีระฆังเพื่อใช้เป็นสัญลักษณ์ในการแจ้ง หรือประกาศวาระของการทากิจกรรมต่าง ๆ ในช่วงเข้าพรรษา จะมีการตีระฆังในช่วงเช้ามืดเวลา 04.00 – 04.30 น. เพ่ือปลุกพระภิกษุสงฆ์ สามเณร มาร่วมกันทาวัตร คือ การสวดมนต์ การตีระฆัง จะตีในเวลา 08.00 น. และ 16.00 น. เพ่ือส่งสัญญาณให้พระภิกษุสงฆ์ สามเณร และประชาชนเข้า ร่วมทาวัตรเช้าและเย็น (ทาวัตร แปลว่าการทากิจกรรมอันเป็นปกติ หมายถึง การสวดมนต์ เรียกว่า ทาวตั รสวดมนต)์

82 5.2.5 หอพระไตรd กกกกกก หอไตรวัดต้นเชือก มีลักษณะอาคารเป็นหอสูง หอไตร หรือหอพระธรรมใช้ สาหรับเก็บคัมภีร์พระไตรปิฎก หรือหนังสือธรรมะทางพุทธศาสนา หรือจารึกความรู้เร่ืองอื่น ๆ เช่น เรื่องตารายาโบราณ วรรณคดีโบราณ เป็นต้น ซ่ึงถือว่าเป็นสิ่งศักด์ิสิทธิ์ และหาได้ยาก ส่วนใหญ่นิยม สร้างเพ่ือมุ่งบุญกุศลเป็นสาคัญ ด้วยถือคติว่าสร้างไว้เก็บรักษาพระธรรมคาสอนของพระพุทธเจ้า จึง นิยมสร้างอย่างวิจิตรงดงาม มีรูปทรงพิเศษโดยช่างที่มีฝีมือในยุคสมัยนั้น ๆ หอไตรวัดต้นเชือกเป็น แหล่งเรียนรู้ในชุมชน ให้ประชาชน นักเรียน นักศึกษา ได้มาศึกษาค้นคว้าเรียนรู้เก่ียวกับพระพุทธ ประวัติ คาสง่ั สอนของพระพุทธศาสนา กล่าวโดยสรปุ วัตถขุ องวัดต้นเชือก ได้แก่ หลวงพ่อวิหาร เป็นพระพุทธรูปท่ีมี คณุ ลักษณะพิเศษ คอื หลวงพ่อวหิ ารมีอยู่ 2 องค์ โดยประทับน่ังเรียงหลังกนั เรยี กรวมกันว่า หลวงพ่อ วิหารทั้งคู่ สร้างข้ึนด้วยโลหะทองเหลืองบริสุทธิ์เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยสมัยอู่ทอง เหรียญหลวง พ่อพระวิหาร เป็นวตั ถมุ งคลทีพ่ ระอาจารยเ์ พลิน หรือพระครูนนทกิจพศิ าลสร้างไว้ สิ่งก่อสร้าง คือ กุฎี สามเจ้าอาวาส เป็นอาคารทรงไทยใช้สาหรับจัดแสดงหุ่นข้ีผึ้งของอดีตเจ้าอาวาสทั้งสามองค์ ได้แก่ พระอาจารย์ไพล หรือพระอธิการไพล พระอาจารย์ทองย้อย หรือพระครูบริหารวิสิทธ์ิ และพระ อาจารย์เพลิน หรือพระครูนนทกิจพิศาล อาคารบรมครูกวีศรีสยาม หรือพิพิธภัณฑ์หุ่นขี้ผ้ึงวัดต้น เชอื ก ใชเ้ ป็นทจ่ี ัดแสดงหุ่นขี้ผ้ึง และเรื่องราวการผ่านมาบ้านบางเชือกของกวีท้ัง 3 ท่าน คือ พระบรม

83 วงศ์เธอกรมหลวงวงษาธิราชสนิท หรือเจ้าชายนวม พระสุนทรโวหาร หรือสุนทรภู่ และนายมี หมื่น พรหมสมพัตสร เสาหงส์ ที่บ่งบอกถึงความเป็นสัญลักษณ์ของวัดมอญ หอระฆัง ตั้งอยู่บริเวณท่าน้ามี ลักษณะเป็นอาคารสูงมียอดแหลมเหมือนเรือนยอด และหอไตรมีลักษณะอาคารเป็นหอสูง หอไตร หรือหอพระธรรมใช้สาหรับเกบ็ คมั ภรี พ์ ระไตรปิฎก หรือหนงั สอื ธรรมทางพุทธศาสนา กกกกกกก6. ประเพณสี าคญั กกกกกกกกก การประมลู ชะลอมวดั ตน้ เชอื ก ประเพณีการประมลู ชะลอม เป็นประเพณีทีจ่ ัดข้ึนในช่วงขน้ึ 8 ค่า เดือน 3 ของทุกปี โดย ทางวัดต้นเชือกจะใหช้ าวบา้ นสานชะลอม และมาแจกจ่ายให้ชาวบา้ นท่ตี ้องการจะนาส่ิงของใส่ชะลอม เพื่อนามาประมูล โดยเจ้าของชะลอมเป็นผู้ต้ังราคาขึ้น ถ้ามีผู้ประมูลราคาสูง และไม่มีผู้ประมูลแข่ง ราคาจะถอื ว่าชนะการประมูลในชะลอมนน้ั ปัจจุบนั วสั ดทุ ่ใี ชท้ าชะลอมจากไม้ไผ่หายาก จึงเปลี่ยนเป็น ตะกร้าพลาสตกิ แทนเพอ่ื ความสะดวก ความแขง็ แรง และประโยชนใ์ ช้สอยสาหรบั ผู้ทีม่ าประมลู ก กล่าวโดยสรปุ วัดต้นเชือกมีประเพณีทส่ี าคญั และถือปฏิบัติมาช้านาน ได้แก่ ประเพณี ประมูลชะลอม ซ่ึงจัดขึ้นเป็นประจาในช่วงขึ้น 8 ค่า เดือน 3 ของทุกปี เพื่อให้ประชาชนมาประมูล สิ่งของในชะลอมตามราคาที่เจ้าของชะลอมตั้งข้ึน และนาเงินจากการประมูลถวายให้กับวัดต้นเชือก เพื่อนาไปบูรณปฏสิ งั ขรณ์วัดต่อไป

84 การจดั ประสบการณ์การเรยี นรู้ กกกกกกก1. กาหนดประเด็นศกึ ษาคน้ ควา้ ร่วมกัน กกกกกกก2. ศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองจากสื่อการเรียนรูท้ ี่หลากหลาย กกกกกกก3. บนั ทกึ ผลการศึกษาคน้ ควา้ ลงในเอกสารการเรยี นรูด้ ้วยตนเอง (กรต.) กกกกกกก4. พบกลุ่ม อภปิ รายแลกเปลย่ี นเรยี นร้จู ากผลการศึกษาค้นคว้า คิดวิเคราะห์ขอ้ มลู ท่ีได้ แลกเปลยี่ นเรยี นรู้ คิดสงั เคราะหส์ รุปผลการเรยี นรู้ท่ไี ด้ใหม่ร่วมกัน บันทึกลงในเอกสารการเรยี นรดู้ ว้ ย ตนเอง (กรต.) กกกกกกก5. สรปุ ผลการเรยี นรูท้ ี่ได้ไปทาแบบฝึกหัด หรือกิจกรรมตามใบงานทีม่ อบหมาย กกกกกกก6. บนั ทึกผลการเรียนรู้ที่ได้จากการศึกษา และฝึกปฏบิ ัติ บนั ทกึ ลงในเอกสารการเรยี นรู้ ดว้ ยตนเอง (กรต.) สือ่ และแหล่งเรียนรู้ กกกกกกกหวั เร่ืองที่ 3 วดั ตน้ เชอื ก กกกกกกก1. ส่อื เอกสาร ไดแ้ ก่ กกกกกกกกก 1.1 ใบความรู้ท่ี 3 ประวัติของตาบล และวัดในตาบลบา้ นใหม่ กกกกกกกกก 1.2 ใบงานที่ 3 วัดตน้ เชอื ก กกกกกกกกก 1.3 หนังสอื เรียน สาระการพัฒนาสังคม รายวชิ า สค33162 วดั สวยงาม คนู่ าม บางใหญ่ ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย กกกกกกกกก 1.4 หนงั สอื ทเ่ี ก่ียวข้อง 1.4.1 นนทบุรศี รีมหานคร มหาวทิ ยาลยั สุโขทัยธรรมธิราช ปที พ่ี ิมพ์ 2561 1.4.2 วัฒนธรรมพัฒนาการทางประวัติศาสตร์เอกลักษณ์ และภูมิปัญญาจังหวัด นนทบุรี กรมศลิ ปากร ปที พ่ี ิมพ์ 2542 1.4.3 เที่ยวใกล้กรุงเทพมหานคร นนทบุรี มีดีน่าเท่ียว จัดทาโดย จังหวัดนนทบุรี สานกั งานการท่องเทีย่ วและกีฬาจงั หวัดนนทบรุ ี บริษทั วาสนาดี อาร์ตมเี ดีย จากัด ม.ป.ป 1.4.4 ท่รี ะลึกงานพระราชทานเพลิงศพ พระครูนนทกิจพิศาล อดีตเจ้าคณะตาบล บางแม่นาง และอดีตเจา้ อาวาสวัดต้นเชือก วันเสาร์ ท่ี 19 เมษายน พ.ศ. 2540 กกกกกกก2. สอื่ อิเลก็ ทรอนิกส์ ไดแ้ ก่ กกกกกกกกก 2.1 วัดตน้ เชอื กนนทบุรี การท่องเท่ียวแหง่ ประเทศไทย สานกั งานกรุงเทพฯ หมายเลข โทรศพั ท์ 02-250-5500 สืบคน้ จาก www.tourismthailand.org/bangkok กกกกกกกกก2.2 พพิ ิธภณั ฑ์วดั ต้นเชอื ก สบื ค้นจาก www.museumthailand.com

85 กกกกกกกกก2.3 สถานท่ีสาคญั ตาบลบา้ นใหม่ องคก์ ารบริหารสว่ นตาบลบ้านใหม่ อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบรุ ี สบื คน้ จาก http://baanmai-non.go.th กกกกกกกกก2.4 บรม บุตรศิริ ครูใหญ่โรงเรียนวัดต้นเชือก เนื่องในงานวางศิลาฤกษ์พระวิหารของ หลวงพ่อวิหาร วันท่ี 3 กุมภาพันธ์ 2514 สืบค้นจาก http://non2550.tripod.comกก กกกกกก กกกกกกก3. ส่อื บุคคลและภมู ิปญั ญา กกกกกก 3.1 พระอธิการวนั ชยั ธมมปูชโก เลขที่ 8 หมทู่ ่ี 4 ตาบลบ้านใหม่ อาเภอบางใหญ่ จังหวดั นนทบรุ ี หมายเลขโทรศัพท์ 083-5445-726 3.2 นายวสุ ผันเงิน นายกองค์การบรหิ ารส่วนตาบลบ้านใหม่ หมายเลขโทรศัพท์ 092-893-5650 3.3 นายพนม พึง่ สุขแดง กานนั ตาบลบา้ นใหม่ อาเภอบางใหญ่ จังหวดั นนทบรุ ี หมายเลขโทรศัพท์ 094-654-4991 3.4 นายอนชุ า โอสถ ผูใ้ หญบ่ ้านหมทู่ ่ี 4 ตาบลบ้านใหม่ อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบรุ ี หมายเลขโทรศัพท์ 089-787-2676 3.5 นายสรเดช คลงั ทอง ผจู้ ดั การพิพธิ ภณั ฑว์ ดั ต้นเชอื ก หมายเลขโทรศัพท์ 087-532-7967 กกกกกกก4. สื่อแหลง่ เรยี นรู้ในชมุ ชน กกกกกกกกก 4.1 ห้องสมุดประชาชนอาเภอบางใหญ่ ตง้ั อยู่ที่ 47 หมู่ที่ 4 ตาบลเสาธงหนิ อาเภอ บางใหญ่ จงั หวัดนนทบุรี หมายเลขโทรศัพท์ 02-926-5846 กกกกกกกก ก 4.2 วัดต้นเชอื ก ต้งั อยู่ที่ 8 หมทู่ ่ี 4 ตาบลบา้ นใหม่ อาเภอบางใหญ่ จงั หวัดนนทบุรี หมายเลขโทรศัพท์ 083-5445-726 การวัดและประเมินผล กกกกกกก1. ประเมินความก้าวหนา้ ดว้ ยวิธกี าร กกกกกกก 1.1 การสังเกต กกกกกกก 1.2 การซักถาม การตอบคาถาม ddddd กกกกกกก 1.3 ตรวจเอกสารการเรยี นรดู้ ้วยตนเอง (กรต.) Ddddddd 2. ประเมนิ โดยวิธีการ ดังนี้ กกกกกกก 2.1 ตอบแบบทดสอบวดั ความรู้ หัวเรอื่ งที่ 3 วัดต้นเชือก จานวน 5 ขอ้ กกกกกกก 2.2 ตอบแบบสอบถามวัดเจตคติ

86 หัวเรื่องที่ 4 วดั ทา่ บนั เทิงธรรม สาระสาคัญ 1. ทต่ี ั้ง แผนท่ี และพกิ ัดทางภูมศิ าสตร์ วดั ท่าบันเทิงธรรม ตั้งอยู่เลขท่ี 1 หมทู่ ี่ 1 ซอยเทศบาล 1 ตาบลบางใหญ่ อาเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบรุ ี และมพี กิ ัดทางภูมิศาสตร์ ตั้งอยู่ที่ ละติจูด 13.847674 ลองจิจูด 100.393984 2. ประวัติความเป็นมาของวัดท่าบนั เทิงธรรม วดั ทา่ บนั เทงิ ธรรม สันนิษฐานว่าสรา้ งขน้ึ มาในสมัยรชั กาลที่ 3 พระบาทสมเด็จพระนั่ง เกล้าเจ้าอยู่หัว ประมาณปี พ.ศ. 2385 หรือประมาณปี พ.ศ. 2386 โดยผู้สร้างอยู่ในราชสกุล “ปราโมช” ช่ือ หม่อมเจ้าหญิงคอยท่า ปราโมท จึงได้ตั้งชื่อวัดว่า “วัดท่า” ต่อมาวัดได้รับการ ทานุบารุงให้เจริญข้ึนมาตามลาดับเร่ิมต้ังแต่ พ.ศ. 2491 เป็นต้นมา จึงได้เพ่ิมเติมนามวัดเป็น “วัดท่า บันเทิงธรรม” วัดน้ีได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา ประมาณ พ.ศ. 2389 เขตวิสุงคามสีมากว้าง 8 เมตร ยาว 22 เมตร ประกอบพิธผี กู พัทธสมี า พ.ศ. 2389 สังกดั คณะสงฆ์ธรรมยุตกิ นกิ าย 3. ความสาคัญของวดั ท่าบันเทงิ ธรรม วดั ท่าบนั เทงิ ธรรม เป็นวัดท่เี ก่าแกส่ รา้ งข้ึนมาตง้ั แต่สมัยพระบาทสมเด็จพระน่งั เกลา้ เจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) สันนิษฐานว่าสร้างข้ึนประมาณปี พ.ศ. 2385 หรือประมาณปี พ.ศ. 2386 จนถงึ ปัจจบุ ันมีอายรุ วม 177 ปี 4. บคุ คลสาคญั ของวัดทา่ บันเทงิ ธรรม บคุ คลสาคญั ของวัดท่าบนั เทงิ ธรรม มีดงั นี้ พระวจิ ิตรธรรมภาณี (สงิ ห์ สุขปุญโญ) เป็น เจ้าอาวาสรูปแรกหลังจากท่ีวัดท่าบันเทิงธรรมเป็นวัดร้าง ได้พัฒนาจนประชนชนกลับมาศรัทธาและ ได้ก่อตั้ง โรงเรียนวัดท่าบันเทิงธรรม ในปี พ.ศ. 2498 พระครูมงคลธรรมมานุวัตร (จานงค์) ได้ซ่อม บารุงพระอุโบสถ์เก่า ซ่ึงสร้างขึ้นต้ังแต่สมัยรัชกาลท่ี 4 มีลักษณะเป็นแบบพระราชนิยม และได้สร้าง ศาลาการเปรียญ เมรุ เขื่อนไม้สักรอบวัด เป็นต้น พระครูประสานวัตรคุณ (ประสาน พัฒนาดี) ไดก้ ราบทูลเชิญสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ทรงเป็นประธานใน พิธีวางศิลาฤกษ์ พระอุโบสถหลวงพ่อหมอหลังใหม่ สร้างกุฏิไม้ทรงไทย 4 หลังติดกัน สร้างวิหารหิน อ่อนประดิษฐานหลวงพ่อขาว สร้างกุฏิเจา้ อาวาสหลงั ใหมส่ งู 3 ช้นั สร้างเหรียญหลวงพ่อหมอท่ีโด่งดัง และ พระครวู ฒุ กิ ารโกศล เจ้าอาวาสรปู ปจั จุบนั

87 5. วตั ถุและสงิ่ ก่อสร้างของวดั ท่าบันเทงิ ธรรม วัดท่าบนั เทิงธรรมมีวัตถุที่สาคัญ คือ หลวงพ่อหมอ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ต้งั อยู่ภายในพระวหิ าร เปน็ ทเ่ี คารพสกั การะบชู าของประชาชนในชมุ ชน และมีส่งิ ก่อสร้างสาคญั ได้แก่ พระอโุ บสถทรงไทยของวัดสร้างขน้ึ ใน พ.ศ. 2540 มีลักษณะหลงั คาลด 3 ช้ัน ประดบั ชอ่ ฟา้ ใบระกา และ หางหงส์ หนา้ บนั ด้านหนึ่งประดิษฐานพระพุทธรปู ปางห้ามพระแกน่ จันทน์ พระวิหารของวัดท่า บนั เทงิ ธรรม สร้างข้ึนในสมยั รัชกาลที่ 3 โดยสังเกตจากการตกแตง่ แบบพระราชนิยม คือ หลงั คาไม่มี ชอ่ ฟา้ ใบระกา หนา้ บนั ประดับดว้ ยกระเบ้ืองเคลือบเปน็ รปู สตั ว์ตา่ ง ๆ ของจีน และรอยพระพทุ ธบาท ของวัดทา่ บันเทงิ ธรรม มภี าพมงคล 108 ท่ีสื่อความหมายถึงภาพสวรรค์ และรูปพรหมมีประมาณ 24 ภาพ ประกอบด้วย สวรรค์ 6 ชัน้ รูปพรหม 16 ช้ัน รอยพระพทุ ธบาทน้สี รา้ งในสมัยปลายรชั กาลที่ 3 แหง่ กรุงรตั นโกสินทร์ 6. ประเพณสี าคัญของวัดทา่ บันเทิงธรรม วัดท่าบนั เทงิ ธรรม มีประเพณที ีส่ าคญั คอื ประเพณีเทศน์มหาชาตพิ ระเวสสันดร ชาดก เป็นประเพณีท่ีจัดมาแต่โบราณ จะจัดหลังฤดูทอดกฐินผ่านไปแล้วจนตลอดฤดูหนาว โดยนิยม จัดเป็นงานสองวัน คือ วันแรกเป็นวันเทศน์เวสสันดรชาดกทั้ง 13 กัณฑ์ และวันที่สองเป็นวันเทศน์ จตุราริยสัจจกถาท้ายเวสสันดรชาดก การเทศน์มหาชาติพระเวสสันดรชาดก มีระเบียบพิธีการเทศน์ มหาชาติ โดยเริ่มต้นจากการตกแต่งบริเวณพิธีให้มีบรรยากาศคล้ายอยู่ในป่า ตามเน้ือเร่ืองเวสสันดร ชาดก โดยนาเอาต้นกล้วย ต้นอ้อย ใบมะพร้าว และก่ิงไม้มาผูกตามเสาและบริเวณรอบ ๆ ธรรมาสน์ ประดับธงทิวราชวัติฉัตรธงปักไว้ตามสมควร ต้ังขันสาครใหญ่กลางบริเวณพิธีใส่น้าสะอาด สาหรับ ปกั เทียนบูชาประจากณั ฑ์ เตรยี มเทียนเล็ก ๆ จานวน 1,000 เล่ม แล้วนับแยกจานวนเป็นมัด มัดหนึ่ง มีจานวนเทา่ คาถาของกณั ฑ์หน่ึง เมอื่ ถึงคราวเทศน์กัณฑ์นั้นก็จะเอาเทียนมัดน้ันออกจุดบูชาติดรอบ ๆ ภาชนะนา้ ต่อกนั ไปจนจบกณั ฑ์ให้หมดมดั พอดี ครบ 13 กัณฑ์ จานวน 1,000 เล่ม เทา่ จานวนคาถา ตวั ชี้วัด 1. สามารถจดั ทาพกิ ัดทางภมู ิศาสตร์ของวัดท่าบนั เทิงธรรมได้ 2. บอกประวตั ิความเปน็ มาของวัดทา่ บนั เทิงธรรมได้ 3. อธบิ ายความสาคัญของวัดท่าบันเทงิ ธรรมได้ 4. บอกรายละเอยี ดของบุคคลสาคญั ทเี่ กีย่ วข้องกับวัดทา่ บันเทิงธรรมได้ 5. บอกความแตกตา่ งระหวา่ งวตั ถแุ ละสิง่ กอ่ สร้างของวัดท่าบันเทิงธรรมได้ 6. บอกการปฏิบัติตนเม่ือเข้าร่วมประเพณีทสี่ าคัญของวดั ท่าบันเทิงธรรมท่ีจดั ขน้ึ ได้ 7. เห็นคุณคา่ ความสาคญั ของวดั ท่าบนั เทงิ ธรรม

88 ขอบขา่ ยเนื้อหา 1. ทตี่ ัง้ แผนที่ และพกิ ัดทางภมู ิศาสตร์ 2. ประวัติความเปน็ มาของวัดทา่ บนั เทงิ ธรรม 3. ความสาคัญของวดั ท่าบันเทงิ ธรรม 4. บุคคลสาคญั ท่ีเก่ียวข้องกับวดั ทา่ บันเทงิ ธรรม 5. วัตถแุ ละสงิ่ ก่อสร้างของวดั ท่าบนั เทิงธรรม 6. ประเพณสี าคญั ท่จี ดั ขน้ึ เนือ้ หา 1. ทต่ี ั้ง แผนท่ี และพกิ ัดทางภูมิศาสตร์ 1.1 ท่ตี ั้งวดั ทา่ บันเทิงธรรม วัดท่าบันเทิงธรรม ตง้ั อยู่เลขที่ 1 หมู่ท่ี 1 บา้ นคลองบางโสน ตาบลบางใหญ่ อาเภอบางใหญ่ จงั หวัดนนทบุรี 11140 วดั ทา่ บนั เทิงธรรมมีพ้นื ที่รวม 2 งาน ( 800 ตารางเมตร )

89 1.2 แผนที่ 1.3 พิกดั ทางภมู ศิ าสตร์ ละตจิ ูด 13.847674 ลองจจิ ูด 100.393984 2. ประวัติความเปน็ มาของวัดท่าบันเทงิ ธรรม วดั ท่าบันเทิงธรรมสรา้ งมาต้งั แตส่ มัยรัชกาลที่ 3 พระบาทสมเด็จพระน่ังเกล้าเจ้าอยู่หัว ประมาณ พ.ศ. 2385 ถึง พ.ศ. 2586 โดยผู้สร้างอยู่ในราชสกุล “ปราโมช” ชื่อ “คอยท่า” หรือหม่อม เจ้าหญิงคอยท่า ปราโมช ซ่ึงเป็นพระธิดาของกรมขุนวรจักรธรานุภาพ (พระองค์เจ้าปราโมช ต้นสกุล ปราโมช ณ อยุธยา) และ หม่อมราชวงศ์ ดวงใจ ปราโมช และเป็นพระราชนัดดาของรัชกาลที่ 2 พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย หม่อมเจ้าหญิงคอยท่า ปราโมชทรงเป็นผู้ที่เล่ือมใสใน พระพุทธศาสนาอย่างแท้จริง ท่านได้ทรงสร้างกุฏิ คอยท่า ปราโมช และทรงบริจาคทรัพย์สร้าง เสนาสนะ สร้างถนนในวัดบวรนิเวศ และถวายนิตยภัต (เงินค่าอาหาร) ประจาเดือนแก่ภิกษุบางรูป สร้างหอเขียวและกุฏิของวัดบรมนิวาส สร้างกุฎิและสร้างพระพุทธรูปใหญ่ 1 องค์ ของวัดราชาธิวาส สร้างวัดเสาธงทอง และวัดท่า จังหวัดนนทบุรี ต่อมาในปี พ.ศ. 2483 หม่อมเจ้าหญิงคอยท่า ปราโมช ประชวรดว้ ยพระโรคชราและส้ินชีพติ กั ษยั รวมพระชนั ษาได้ 84 ปี “วัดท่า” ไดร้ บั การทานุบารงุ ให้เจริญข้ึนมาตามลาดับเร่ิมตั้งแต่ พ.ศ. 2491 เป็นต้นมา จึงไดเ้ พิ่มเตมิ นามวัดเป็น “วัดท่าบันเทิงธรรม” ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา ประมาณ พ.ศ. 2389 เขตวิสุงคามสีมากว้าง 8 เมตร ยาว 22 เมตร ประกอบพิธีผูกพัทธสีมา พ.ศ. 2389 สังกัดคณะสงฆ์ ( ธรรมยตุ กิ นิกาย กล่าวโดยสรุป วัดท่าบันเทิงธรรม สันนิษฐานว่าสร้างข้ึนมาในสมัยรัชกาลที่ 3 พระบาทสมเดจ็ พระน่งั เกล้าเจา้ อยหู่ ัว ประมาณปี พ.ศ. 2385 หรือประมาณปี พ.ศ. 2386 โดยผู้สร้าง