(10o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

χρησιμοποιοῦμε γιά τόν Θεό, καταργοῦνται, ὅταν ἀντικρύζουμε τόν ἴδιο τόν Θεό,ἐκείνην δηλαδή τήν πραγματικότητα πού εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Τότε ὁ ἄνθρωπος δένμπορεῖ νά πεῖ τίποτα.Ὁπότε τά νοήματα περί Θεοῦ, πού χρησιμοποιοῦμε εἶναι μόνο τά μέσα γιά νάβοηθήσουν κάποιον νά δεῖ τόν Θεόν. Τότε, ὅταν κάποιος δεῖ τόν Θεόν, ἡ πίστις καί ἡἐλπίς καταργοῦνται καί μένει μόνον ἡ αγάπη. Αὐτό τό λέγει ξεκάθαρα ὁ ἈπόστολοςΠαῦλος, «Νυνί δέ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τά τρία ταῦτα» (Α’Κορ. 13,13). Ὅτανφθάσει ὁ ἄνθρωπος στήν ἀγάπη, τότε τά ἄλλα δύο δέν χρειάζονται πλέον. Γιατί ἡπίστις τί εἶναι; Εἶναι νά πιστεύεις αὐτό πού δέν βλέπεις. Ὅταν τό δεῖς, δέν χρειάζεταιἡ πίστις. Καί ἡ ἐλπίς πάλι τί εἶναι; Ἐλπίζεις, περιμένεις νά δεῖς αὐτό πού πιστεύεις.Ὅταν τό δεῖς, δέν χρειάζεται πλέον καί ἡ ἐλπίδα καί μένει μόνο ἡ ἀγάπη.Ἡ πίστις δηλαδή πρός τόν Θεόν μαζί μέ ὅλα τά συναφή νοήματά της, καθώς καί ἡἐλπίδα πρός τόν Θεό μαζί μέ ὅλα τά συναφή νοήματά της καταργοῦνται, ὅταν κανείςβλέπει τόν Θεόν, πού εἶναι ἡ Ἀγάπη. Τά νοήματα ἀντικαθίστανται τότε ἀπό τήν ἴδιατήν θέα τοῦ ἀγαπωμένου. Τότε ὁ ἄνθρωπος δοξάζεται, δηλαδή βλέπει τόν Χριστό ἐνδόξη, καί μετέχει στήν δόξα τοῦ Χριστοῦ. Ὑφίσταται μέθεξη Θεοῦ, τήν θέωση,δηλαδή ζεῖ πλέον τήν ἀγάπη. Ἀλλά τήν ἀγάπη ὅμως τήν ἀληθινή. Τήν ἕνωση μέ τόνΘεό πού εἶναι ἡ Ἀγάπη.Οἱ ἄνθρωποι συνήθως ἀντιμετωπίζουν τούς συνανθρώπους των μέ βάση τίς ἤδηδιαμορφωμένες γι’ αὐτούς ἀντιλήψεις. Ἀντιθέτως, ἐκεῖνος πού ἀντικρύζει τόνΧριστόν κατά τήν ἐμπειρία τῆς θεώσεως, δηλαδή ἐκεῖνος στόν ὁποῖονἀποκαλύπτεται ὁ Χριστός μέ τήν δεδοξασμένη Θεανθρώπινη Του φύση, ὅπως τήνεἶδαν οἱ Ἀπόστολοι στό Θαβώρ στήν Μεταμόρφωση, δέν μπορεῖ νά κρατήσει τότεστόν νοῦ του κανένα ἀνθρώπινο νόημα ἤ προηγούμενη γνώμη, πού ἐνδεχομένως εἶχεσχηματίσει γιά τόν Χριστό, διότι δέν ὑπάρχει τίποτε ἀπολύτως στήν ὑλική ἤ ἄϋληδημιουργία, τίποτε τό κτιστό ἐκτός ἀπό τό ἀνθρώπινο σῶμα τοῦ Χριστοῦ, πού νάμοιάζει μέ τήν ἄκτιστη πραγματικότητα τῆς δόξης τοῦ δεδοξασμένου Χριστοῦ, τόνὁποῖον τώρα ἀντικρύζει.Εἶναι αὐτό πού ἔλεγε πολύ ἁπλά ὁ Ἅγιος Πορφύριος, εἶναι ἄλλο πράγμα ὁ Χριστός,δέν μποροῦμε νά τό καταλάβουμε, δέν μποροῦμε ἄν δέν τό ζήσουμε, γιατί τότεβλέπουμε τί εἶναι ὁ Θεός καί ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι δέν εἶναι τίποτα, δέν ταιριάζει μέτίποτα ἀπό αὐτά πού ξέρουμε, πού ἔχουμε μέχρι τώρα δεῖ, ἀκούσει καί σκεφθεῖ περίΘεοῦ.Ἁπλῶς δέχεται τόν Χριστό ὅπως Τόν βλέπει. Οὔτε νά Τόν περιγράψει μπορεῖ οὔτε νάμιλήσει γι’ Αὐτόν μέ ἀντικειμενικότητα μπορεῖ. Διότι δέν ὑπάρχουν ἀνθρώπινεςλέξεις, πού νά μποροῦν νά περιγράψουν τήν ἄκτιστη πραγματικότητα τοῦ Χριστοῦ,τῆς θεϊκῆς φύσεως τοῦ Χριστοῦ. Καί τοῦτο, ἐπειδή δέν ὑπάρχει καμία ὁμοιότηςμεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου. Ὁ θεωμένος δέν βλέπει ὅμως καί τήν φύση τοῦΧριστοῦ, ἀλλά ζεῖ μόνο τήν ἐνέργεια. Στήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ μετέχει καί τό Φῶςπού βλέπει εἶναι ἡ ἐνέργεια. Ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι παντελῶς ἀπρόσιτη.Ἐδῶ θά πρέπει νά τονίσουμε τό ἑξῆς: Ἡ ἐμπειρία τῆς θεώσεως στήν Χριστιανική101

παράδοση δέν ἔχει καμία σχέση μέ κανενός εἴδους ἔκσταση. Αὐτό πού εἴπαμε ὅτιπαθαίνουν στίς ἀνατολικές θρησκεῖες. Δέν εἶναι ἔκστασις, οὔτε ἔχει νά κάνει μέ τόλογιστικό τοῦ ἀνθρώπου -μέ τήν λογική δηλαδή- μόνο, διότι κατά τήν ἐμπειρία τῆςθεώσεως μετέχει ὅλος ὁ ἄνθρωπος καί τό σῶμα του δηλαδή, μέ ὅλες τίς αἰσθήσειςτου ἐν πλήρει λειτουργία. Δέν χάνει ὁ ἄνθρωπος τόν ἑαυτό του, τήν συνείδησή του,δέν βγαίνει ἔξω ἀπό τό σῶμα του, ὅπως τάχατες λένε ὅτι συμβαίνει στήν ἔκσταση,ἐκεῖ εἴπαμε εἶναι δαιμονική ἐμπειρία, δαιμονική ἐνέργεια. Μπερδεμένα πράγματα.Ὁ ἄνθρωπος, ὅταν βλέπει τόν Χριστό ἐν δόξη, βρίσκεται σέ κατάσταση πλήρουςἐγρηγόρσεως. Ξέρει πολύ καλά τί τοῦ γίνεται. Ὁπότε δέν βλέπει μόνο ἡ διάνοια τοῦἀνθρώπου, ἀλλά βλέπει καί τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου.Ἄν διαβάσετε τό βιβλίο τοῦ Ἰώβ, θά δεῖτε ἐκεῖ νά ἀναφέρεται ὅτι «ἡ σάρξ τοῦ Ἰώβεἶδε τόν Θεόν» (Ἰωβ 42,5). Ὄχι μόνο τό σῶμα του ἀλλά καί ἡ ψυχή του. Θεώθηκε ὁνοῦς του, ἀλλά καί τό σῶμα του. Δηλαδή μετεῖχε καί τό σῶμα τοῦ Ἰώβ στήν ὅρασητῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Κατά τή διάρκεια τοῦ δοξασμοῦ τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή κατάτήν ἐμπειρία αὐτῆς τῆς θεώσεως -δοξασμός εἶναι ἡ θέωση δηλαδή ὁ ἄνθρωποςμετέχει στή δόξα τοῦ Θεοῦ- ὁ ἄνθρωπος, τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου δέν χάνει τήνἐπαφή μέ τό περιβάλλον του.Αὐτό ὅμως ὑπό τήν προϋπόθεση ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀπό προηγούμενες παρόμοιεςἐμπειρίες εἶχε συνηθίσει στό νά βλέπει τήν δόξα τοῦ Θεοῦ. Μόνο ἀρχικά κατά τίςπρῶτες ἐμπειρίες ἀποπροσανατολίζεται ὁ ἄνθρωπος, -ὅταν τοῦ συμβεῖ γιά πρώτηφορά τά χάνει– καί μπορεῖ ἀκόμη καί προσωρινά νά τυφλωθεῖ ἀπό τήν ὑπερβολικήλαμπρότητα τοῦ ἀκτίστου Φωτός, χωρίς ὅμως νά χάνει τίς νοερές του αἰσθήσεις.Ὁ ἄνθρωπος νοερά σκέφτεται κανονικά, ὅπως σκέπτεται ὁ καθένας. Οἱ σωματικέςτου αἰσθήσεις ὅμως μποροῦν νά πάθουν μία ἀλλοίωση, ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναιἀκόμη συνηθισμένος στό ἄκτιστο Φῶς καί νά τυφλωθεῖ προσωρινά, ὅπως συνέβηστόν Ἀπόστολο Παῦλο –πού τότε ἦταν ἀκόμη Σαῦλος-, ὅταν εἶδε γιά πρώτη φοράτόν δεδοξασμένο Χριστό στήν πορεία του πρός τήν Δαμασκό. Τότε δέν τυφλώθηκεμέ τήν ἔννοια ὅτι καταστράφηκαν τά μάτια του, ἀλλά τυφλώθηκε προσωρινά ἀπό τήνὑπερβολή τῆς λαμπρότητας τοῦ Φωτός, δηλαδή τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ. Καί ὅτανἐπανέκτησε τίς αἰσθήσεις του, τότε ξαναεῖδε κανονικά. Δέν τοῦ συνέβη δηλαδήκανένα θαῦμα καί ξαναεῖδε. Ἁπλῶς δέν ἔβλεπε γιά ἕνα διάστημα, ἐπειδή θαμπώθηκε.Τό ἄκτιστο Φῶς, ὅταν ὁρᾶται, εἶναι πολύ πιό φωτεινό σέ ἔνταση ἀπό τό φῶς τοῦἡλίου καί διαφορετικῆς φύσεως ἀπό αὐτό. Εἶναι τό ἴδιο τό Φῶς τῆςΜεταμορφώσεως. Τά λέμε αὐτά γιά νά καταλάβουμε ποῦ μᾶς καλεῖ ὁ Θεός! Σέ τίμεγαλεῖο μᾶς καλεῖ. Εἶναι χρήσιμα καί αὐτά τά ἠθικολογικά, τά πρακτικά, τάκαθημερινά πού λέμε, ἀλλά νά ξέρουμε καί τά μεγάλα στά ὁποῖα μᾶς ἔχει δώσει τήνδυνατότητα ὁ Θεός νά μετέχουμε. Γιατί ὅλοι ἔχουμε αὐτή τήν δυνατότητα καί πρέπεινά ἀγωνιστοῦμε νά φθάσουμε στό ὕψος πού μπορεῖ ὁ καθένας. Ὁ Ἅγιος Παΐσιος σέμία τέτοια ἐμπειρία του ἔβλεπε τό φῶς τοῦ μεσημεριανοῦ ἡλίου ὡς φῶς φεγγαριοῦκαί ἀναρωτιόταν πότε ἐπιτέλους θά ξημερώσει. Τόσο θαμπωμένος ἦταν ἀπό τόἄκτιστο Φῶς!102

Ἀλλά τό Φῶς αὐτό δέν εἶναι κἄν φῶς, ὅπως τό ἐννοοῦμε, ὅπως τό γνωρίζουμε ἐμεῖςτό φῶς. Γιατί; Διότι ὑπερβαίνει τό φῶς! Γι’ αὐτό λέμε γιά τόν Θεό οὔτε Φῶς εἶναι,εἶναι γνόφος. Εἶναι πάρα πολύ Φῶς, δηλαδή εἶναι σκοτάδι. Δέν ἔχουμε κατάλληλεςλέξεις γιά τήν περιγραφή τοῦ Θεοῦ.Ὁ ἄνθρωπος πού βρίσκεται στήν κατάσταση αὐτή τοῦ δοξασμοῦ, ὅταν παρέλθει ἡὅρασις τοῦ Φωτός, συνεχίζει νά συναναστρέφεται κανονικά μέ τούς ἄλλουςἀνθρώπους, δέν χάνει τόν ἑαυτό του, οὔτε τήν αἴσθηση τοῦ περιβάλλοντός του, οὔτετίποτα. Μπορεῖ νά ἐπικοινωνεῖ κανονικά, νά μιλάει κανονικά, γιά ὅσο διάστημασυνεχίζεται αὐτή ἡ θεωτική ἐνέργεια ἐπάνω του. Αὐτό τό βλέπουμε καθαρά στούςβίους τῶν Ἁγίων.Βλέπουμε δηλαδή ὅτι, ὅταν βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος σέ ὑπέρ φύσιν κατάσταση,συνεχίζει νά συναναστρέφεται τούς ἄλλους γύρω του μέ μόνη τή διαφορά ὅτι δέντρώγει, δέν πίνει, δέν κοιμᾶται, δέν πηγαίνει γιά φυσική του ἀνάγκη κατά τήδιάρκεια τῆς καταστάσεως αὐτῆς, διότι βρίσκεται σέ ὑπέρ φύσιν κατάσταση καί τόνσυντηρεῖ στή ζωή μόνη ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅπως συνέβη στόν Μωυσῆστό ὄρος Σινᾶ αὐτή ἡ κατάσταση καί διήρκεσε 40 ἡμέρες καί 40 νύχτες.Τό λέει ἡ Παλαιά Διαθήκη ὅτι ἔμεινε 40 ἡμέρες μέσα στόν γνόφο, στό πάρα πολύΦῶς τοῦ Θεοῦ, στήν θέωση. Τί ἔτρωγε, τί ἔπινε, ποῦ κοιμόταν; Τίποτα ἀπό ὅλα αὐτά!Εἶχαν ἀνασταλεῖ ὅλα καί ἦταν σέ θεωρία τοῦ Θεοῦ, σέ θέωση. Γι’ αὐτό ὅτανκατέβηκε ἀπό τό Σινᾶ, οἱ Ἰσραηλίτες δέν μποροῦσαν νά τόν κοιτάξουν στό πρόσωπο,γιατί ἄστραφτε καί ἔλαμπε τό πρόσωπό του σάν τόν ἥλιο καί ἀναγκάστηκε νά βάλεικάτι σάν πετσέτα στό πρόσωπό του γιά νά μπορέσουν νά τόν ἀντικρύσουν. Τόσηἦταν ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ. Φανταστεῖτε τί ἔζησε αὐτός ὁ ἄνθρωπος 40 ἡμέρες! Αὐτό δέντό κάνει ὁ ἄνθρωπος, τό παθαίνει, δέν τό προκαλεῖ. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος -ὁ Μωυσῆςδηλαδή– γιά τόσες ἡμέρες καί νύχτες δέν κοιμᾶται, δέν κουράζεται, δέν τρώει, δένπίνει κλπ. Εἶναι δηλαδή ἐλεύθερος ἀπό τά ἀδιάβλητα πάθη, τά φυσικά πάθη τοῦσώματος.Ἀδιάβλητα πάθη λέμε αὐτά πού πῆρε καί ὁ Κύριος μέ τήν ἐνανθρώπιση, δηλαδήπείνα, δίψα, κούραση, πόνος, τά ὁποῖα τά ἔχουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι καί δέν εἶναιφυσικά ἁμαρτία. Ἁμαρτία εἶναι ὅταν τά ὑπέρ-ἱκανοποιεῖς. Πεινᾶς, ἀλλά δέν τρῶς νάκαλύψεις μόνο τήν πείνα, τρῶς καί παραπάνω καί παραπάνω. Τότε γίνεται πάθος,γίνεται ἁμαρτία. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος φθάσει στή θέωση αὐτά τά πάθηἀπομακρύνονται. Ἐλευθερώνεται ἀπό αὐτά. Καί τοῦτο συμβαίνει, διότι γίνεται τότεμία ἀναστολή τῆς λειτουργίας τοῦ πεπτικοῦ συστήματος καθώς καί τοῦ ὕπνου καί ὁἄνθρωπος γίνεται ἐπίγειος ἄγγελος. Αὐτός εἶναι ὁ ἐπίγειος ἄγγελος. Δέν εἶναι σχῆμαλόγου, ὅταν λέμε στά τροπάρια γιά τούς Ἁγίους ὅτι, ἔγινε ἐπίγειος ἄγγελος καίοὐράνιος ἄνθρωπος. Δέν εἶναι καλολογικό στοιχεῖο πού σκέφθηκε ἔτσι ὁ ὑμνογράφοςκαί τό ἔγραψε. Εἶναι πραγματικότητα. Γιατί αὐτοί οἱ ἄνθρωποι ἔζησαν τήν θέωση καίγίνεται αὐτή ἡ ἀναστολή τῶν φυσικῶν λειτουργιῶν.Κατά τά ἄλλα ὅμως συμπεριφέρεται ὅπως οἱ ἄλλοι. Περπατάει, μιλάει,συναναστρέφεται μέ τούς ἄλλους, μπορεῖ νά διδάσκει κ.λ.π. καί ταυτόχρονα νά103

βρίσκεται καί στήν κατάσταση αὐτή, ἡ ὁποία βεβαίως εἶναι μία κατάσταση ἄρρητηςμακαριότητας. Μία κατάσταση χαρᾶς καί γλυκύτητας πού δέν περιγράφεται, ὅπωςτήν περιγράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὡς «καρπό τοῦ Πνεύματος, χαρά, εἰρήνη,ἀγάπη…» (Γαλ. 5,22). Κατ΄ ἐξοχήν βιώνει τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὁθεωμένος ἄνθρωπος.Στήν λαϊκή παράδοση, στήν παράδοσή μας τά ἔχουμε αὐτά τά πράγματα. Δένὑπῆρχαν μόνο κάποτε, ἀλλά ὑπάρχουν καί σήμερα ἄνθρωποι πού τά ζοῦνε καί μοῦ τάλένε, προπαντός στά χωριά καί δή στά παλιά χρόνια κατά τήν περίοδο τῆςΤουρκοκρατίας στά μέρη τῆς Μικρᾶς Ἀσίας (σημειῶστε ὅτι καί ὁ π. Ἰωάννης ἦτανΚαππαδόκης), ἔχουμε περιγραφές, πού ὁ παπάς τοῦ χωριοῦ βρέθηκε σέ τέτοιακατάσταση θεώσεως κατά τήν διάρκεια τῆς Θείας Λειτουργίας. Ὅμως συνέχισε -δένἐπιτρέπεται νά διακόψει ὁ ἱερέας τή Θεία Λειτουργία- νά διαβάζει, νά ψάλλει, νάκάνει τίς ἐκφωνήσεις, νά λέγει τίς προσευχές καί νά τελειώνει τήν ἀκολουθία. Γιατί;Διότι, ναί μέν κατά τήν ἐμπειρία τῆς θεώσεως σταματάει ἡ νοερά εὐχή, σταματάει ἡπροσευχή, γιατί στήν προσευχή λές ‘Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με’. Ἡ νοεράπροσευχή πού εἶναι ἡ κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ ὅπως εἴπαμε, ὅταν φθάσεις στήθέωση σταματάει γιατί πλέον σέ ἐλέησε ὁ Θεός, ἑνώθηκε μαζί σου. Πέτυχες αὐτόπού ἤθελες. Ὁπότε σταματάει ἡ νοερά προσευχή, ἡ ἀδιάλειπτος δηλαδή καρδιακήπροσευχή, ὅμως αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ὑποχρεωτικά σταματάει ἡ λογική λατρεία,δηλαδή ἡ λογική προσευχή, ἡ προσευχή πού γίνεται μέ τό μυαλό, μέ τή διάνοια, αὐτόπού κάνουμε στήν Ἐκκλησία: ἐκφωνήσεις τοῦ ἱερέα, ἀπάντηση τοῦ λαοῦ διά τοῦψάλτου… Μερικές φορές μουρμουρίζουν καί μερικοί ἀπό κάτω – μᾶλλον ἀπόἐνθουσιασμό – ἀλλά αὐτό δέν εἶναι σωστό. Ὁ ψάλτης πρέπει νά τά λέει.Αὐτή εἶναι ἡ λογική λατρεία. Αὐτό δέν σταματάει. Ἡ προσευχή μέσα στήν καρδιάσταματάει, γιατί εἴπαμε πέτυχε ὁ ἄνθρωπος τό ζητούμενο. Ἡ Θεία Λειτουργίασυνεχίζεται ὅμως ἐφ’ ὅσον αὐτή γίνεται γιά τήν κατήχηση τῶν ἄλλων. Ὁ παπάςἔφθασε στή θέωση, οἱ ἄλλοι ὅμως δέν ἔχουν φθάσει στή θέωση καί πρέπει νάτελειώσει τήν Λειτουργία καί φυσικά τήν τελειώνει. Βέβαια γιά τόν ἴδιο τόν παπά,πού ἔρχεται σέ θέωση κατά τήν διάρκεια τῆς Θείας Λειτουργίας, δέν χρειάζεταιπλέον ἡ λογική προσευχή, χρειάζεται ὅμως γιά τούς ἄλλους πού παρακολουθοῦν τήνΛειτουργία. Διότι πρέπει οἱ ἄνθρωποι νά κοινωνήσουν. Σκοπός τῆς Λειτουργίαςαὐτός είναι. Δέν εἶναι σωστό νά πηγαίνουμε στή Θεία Λειτουργία καί νά μήνκοινωνοῦμε, ἐκτός ἄν ἔχουμε ἐπιτίμιο. Δεν εἶναι ἀκρόαμα καί θέαμα ἡ ΘείαΛειτουργία. Ἡ Θεία Λειτουργία ἔχει σκοπό τήν ἕνωση μέ τόν Θεό, νά κοινωνήσουμεδηλαδή, ἐκτός ἄν ἔχουμε ἄλλη ὁδηγία ἀπό τόν Πνευματικό.Σχετικά μέ τήν Θεία Κοινωνία ὑπάρχει Κανόνας τῆς Ἐκκλησίας πού λέει ὅτι «ἄν δένκοινωνήσεις, θά πρέπει νά πεῖς τόν λόγο γιατί δέν κοινώνησες». Γιατί λέει «αὐτόςπού δέν κοινωνεῖ, ποιεῖ ἀταξία». Εἶναι ἀταξία νά μήν κοινωνήσεις. Θά πρέπει νάἔχεις ἐτοιμαστεῖ μέ τόν Πνευματικό σου νά μπορεῖς νά κοινωνήσεις. Ἴσως ρωτήσεικάποιος, πόσο συχνά; Οἱ πρῶτοι χριστιανοί κοινωνοῦσαν σχεδόν καθημερινά. Δένεἶναι βραβεῖο ἡ Θεία Κοινωνία, εἶναι φάρμακο. Πρέπει νά προσπαθοῦμε νάκοινωνοῦμε ὅσο γίνεται πιό συχνά. Νά μήν ἀμελοῦμε.104

Σήμερα ἔχουμε τόσο πολύ ἀλλοτριωθεῖ πού λένε τά ἀνάποδα ἐντελῶς καί θεωροῦνἀρετή τό νά μήν κοινωνήσεις. Ἄν δοῦν μάλιστα κάποιον πού κοινωνεῖ τακτικά τοῦἐπιτίθενται κιόλας: ‘’σούπα τό πέρασες;’’ Κι ἐνῶ ἐμεῖς ντρεπόμαστε καί νά τόἀκοῦμε, αὐτοί δέν ντρέπονται νά τό λένε. Μπαίνει ἡ ζήλεια ἐνδεχομένως κι ἄλλαπράγματα. Ἀκόμη καί σέ ἱερεῖς συναντοῦμε αὐτή τήν πλάνη. Βλέπετε πόσηἀλλοτρίωση ἔχουμε!Ὁ παπάς λοιπόν πρέπει νά τελειώσει τήν Θεία Λειτουργία γιατί ὁ κόσμος θέλει νάκοινωνήσει. Ἔτσι ὁ παπάς συνεχίζει νά τελεῖ τήν Θεία Λειτουργία καί νά τήντελειώνει, παρόλο πού βρίσκεται σέ κατάταση θεώσεως.Αὐτές τίς περιγραφές τῆς λαϊκῆς παραδόσεως, πού εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη παράδοση,αὐτή εἶναι ἡ παράδοσή μας, μερικοί σημερινοί σνόμπ θεολόγοι – ὁ π. Ἰωάννης τάλέει μέ τό ὄνομά τους! – τοῦ Πανεπιστημίου τίς κοροϊδεύουν, ‘’λένε τί εἶναι αὐτά;Φαντασιοπληξίες’’, χωρίς νά ξέρουν ὅτι σ’ αὐτά τά θέματα ἡ λαϊκή παράδοσις εἶναιμέσα στά πλαίσια τῶν ἐμπειριῶν τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως, γιά τίς ὁποῖεςὑπάρχει ἀπό πίσω μία ὁλόκληρη Πατερική παράδοσις, πού μᾶς ἑρμηνεύει θεολογικάαὐτά τά φαινόμενα. Καί πάει κανείς ὡς ‘ἐξυπνάκιας’ νά τούς κάνει μάθημα καί ὁἄλλος ἀπό κάτω βλέπει τό ἄκτιστο φῶς καί τόν σβήνει στήν κυριολεξία μέ τίςἐμπειρίες πού ἔχει. Λοιπόν βλέπουμε ὅτι σ’ αὐτά τά φαινόμενα δέν ἔχουμε καμίαταύτιση μέ τίς ἐκστάσεις τῶν Νεοπλατωνικῶν, γιατί εἴπαμε ἐκεῖ ὁ ἄνθρωπος χάνεται,εἶναι δαιμονική ἐμπειρία καί μπερδεύεται μέσα σέ φαντασίες καί σέ δαιμονικάσχήματα.Ἔτσι βλέπουμε τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ -καί τούς ἡσυχαστές πούἀναπτύσσουν ὅλα αὐτά τά θέματα- νά κατηγορεῖ τίς ἐκστατικές ἐμπειρίες τῶνΠλατωνικῶν ὡς δαιμονικές. Σήμερα, ἐπειδή αὐτή ἡ ὁρολογία, ἡ λέξις «δαιμονικές»,δέν χτυπάει σέ μερικούς καλά στ’ αὐτιά τους –κάνει καί χιοῦμορ- μποροῦν νά τήνἀντικαταστήσουν μέ τήν λέξη παραισθητικές ἤ παραψυχολογικές.Ἴσως ἔχετε ἀκούσει γιά παραψυχολογία. Προσέξτε. Δέν εἶναι ἐπιστήμη, εἶναιδαιμονική πρακτική. Ἀλλά ὁ διάβολος ἔχει βρεῖ καί εὔηχα ὀνόματα καί μπερδεύειἀκόμη περισσότερο τούς ἀνθρώπους. Μέχρι καί τήν ἐπιστήμη μπερδεύουν καί τήνἀτομική πυρηνική φυσική οἱ ἀνατολικοί γκουροῦδες γιά νά ὑποστηρίξουν τίς πλάνεςτους. Ὁ διάβολος χρησιμοποιεῖ πολλά τέτοια τρίκ καί λέξεις καί ὅρους κτλ γιά νάμπερδεύει τούς ἀνθρώπους καί συνεχῶς ἀλλάζει ὀνόματα. Εἶναι χαρακτηριστικόαὐτό, ὅπως καί στά ὄνειρα. Ὅταν ἕνα ὄνειρο ἀλλάζει συνεχῶς, νά ξέρετε εἶναιδαιμονικό. Ὁ διάβολος συνέχεια μετασχηματίζεται, μεταλλάσσεται ἀκόμη καί σέἄγγελο φωτός.Ἔτσι λοιπόν, ἄν δέν σ’ ἀρέσει αὐτός ὁ ὅρος δαιμονικές, πές παραισθητικές ἤπαραψυχολογικές ἐμπειρίες, σύμφωνα μέ τήν σημερινή ὁρολογία τῆς Ψυχιατρικῆς ἤτῆς Παραψυχολογίας, διότι εἶναι πράγματι παραισθήσεις αὐτά τά πράγματα, πούπαθαίνουν ὅσοι ἐπιζητοῦν τήν ἔκσταση. Γιά τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὅμως ὅλααὐτά εἶναι καθαρά δαιμονικά φαινόμενα.Τά εἴπαμε ὅλα αὐτά, ἄν καί εἶναι κουραστικά, γιατί εἶναι πάνω ἀπό μᾶς, γιατί105

χρειάζεται νά γνωρίζουμε κάποια πράγματα ὥστε νά μήν ἔχουμε σύγχυση καίἄγνοια. Νά ξέρετε ὅτι γιά τόν Χριστιανό ἡ ἄγνοια δέν εἶναι καλό πράγμα. Εἶναικορυφαῖο πάθος μαζί μέ τήν ραθυμία καί τήν λήθη. Δέν πρέπει νά ἀγνοοῦμε. Ἄγνοιαοὐσιαστικά σημαίνει ἔλλειψη ἐμπειρίας. Λοιπόν πρέπει νά τά γνωρίζουμετουλάχιστον ὡς γνώσεις, ἀλλά καί νά μποῦμε στή διαδικασία νά τά φθάσουμε, γιατίγιά μᾶς τά ἔδωσε ὁ Θεός. Ἐπίσης πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι δέν εἶναι δύσκολο νά τάφθάσουμε γιατί ἔχουμε μέσα μας τό Ἅγιο Πνεῦμα, τήν Θεία Χάρη, τήν θέωση. Τήνἔχουμε πάθει τήν θέωση ὅταν βαπτιστήκαμε καί χριστήκαμε. Δέν εἶναι νάκατακτήσουμε κάτι πού εἶναι ἔξω ἀπό ἐμᾶς. Εἶναι ἁπλῶς νά ἀποκαλύψουμε καί νάφανερώσουμε αὐτό πού μᾶς δώρισε ὁ Θεός.Θά πεῖ κανείς ‘’γιατί δέν τό δείχνουμε, δέν τό ζοῦμε, δέν τό φανερώνουμε αὐτό πούτό βιώνουν οἱ Ἅγιοι καί αὐτό πού διαβάζουμε;’’. Διότι ἀκριβῶς δέν ἔχουμεμετανοήσει πραγματικά. ‘’Πῶς δέν ἔχω μετανοήσει’’, θά πεῖ, ‘’τόσες φορέςἐξομολογήθηκα’’! Μπορεῖ νά ἐξομολογήθηκες, μετάνοια ὅμως ἔχεις; Δηλαδήδιόρθωσες τή ζωή σου; Αὐτό σημαίνει μετάνοια. Μετακίνησες τόν νοῦ σου στόν Θεόμέ τή συνεχή προσευχή πού μᾶς δίδαξε ὁ Χριστός μας; Τί σημαίνει μετάνοια; Μετά +νοῦς. Μετακινῶ τόν νοῦ μου ἀπό τά μάταια, τά γήινα καί τά προσωρινά, στά αἰώνια,στόν Θεό, μέ τήν ἀδιάλειπτη συνεχή προσευχή, ἡ ὁποία εἶναι ἡ μέθοδος -ἄν θέλετε-γιά τήν κάθαρση.Πῶς θά καθαρισθεῖ ὁ νοῦς, ὥστε νά μπορέσει νά φωτισθεῖ καί νά θεωθεῖ, ἄν εἶναιγεμάτος μέ ἕνα σωρό σκέψεις καί νοήματα καί λογισμούς, παρά μέ τήν προσευχή; Ἡπροσευχή ἑλκύει τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία Χάρις καθαρίζει τήν καρδιά καί τόννοῦ τοῦ ἀνθρώπου.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ.: Ἡ ψυχή εἴπατε γιά νά ἐκφραστεῖ ἔχει ἀνάγκη τό σῶμα. Θἀ μποροῦσε τό σῶμανά γίνει ἐμπόδιο, ὅπως γιά τήν ἐντολή «Οὐ μοιχεύσεις», ἤ «Οὐ φονεύσεις» κ.λ.π.;Ἀπ.: Τό σῶμα καθεαυτό ὄχι. Ἀλλά τό φιλοσώματο φρόνημα. Δηλαδή τό νά γίνει ἡψυχή σαρκική. Αὐτό πού λέει πάλι στή Γραφή: «διά τό εἶναι αὐτούς σάρκας» (Γεν.6,3) ὁ Θεός ἔκανε τόν κατακλυσμό. Γιατί, λέει, ἔγιναν οἱ ἄνθρωποι σάρκες. Τίσημαίνει; Ὅτι καί ἡ ψυχή τους ἔγινε σάρκα, σαρκική. Δηλαδή ὑποδουλώθηκε στάσωματικά πάθη, στίς σωματικές ἁμαρτίες. Μ’ αὐτή τήν ἔννοια μπορεῖ νά ἐμποδίσειτό σῶμα, μέ μία εὐρεία διατύπωση. Ἀλλά ἐννοοῦμε τό σωματικό, τό φιλοσώματοφρόνημα. Αὐτό εἶναι πού γίνεται ἐμπόδιο. Ἐνῶ τό σῶμα τό καημένο δέν φταίει.Βλέπεις, φεύγει ἡ ψυχή, τό σῶμα πέφτει κάτω σάν ἄδειο τσουβάλι. Ἡ ψυχή εἶναι πούδίνει ζωή, κίνηση καί τά πάντα στό σῶμα. Τό σῶμα μας εἴπαμε εἶναι ὁ φίλος μαςγιατί μ’ αὐτό ἐκφράζουμε τή μετάνοιά μας καί μ’ αὐτή τήν ἔννοια ἡ ψυχή χρειάζεταιτό σῶμα.Ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό συναμφότερον, ὅπως λένε οἱ Πατέρες, εἶναι ψυχή καί σῶμα.Σκέτη ἡ ψυχή δέν εἶναι ἄνθρωπος, οὔτε σκέτο τό σῶμα εἶναι ἄνθρωπος. Εἶναι τόσυναμφότερον, ψυχή καί σῶμα. Καί ὁ τέλειος ἄνθρωπος, ὅπως πλάστηκε ἀπό τόνΘεό, εἶναι καί ἕνα ἀκόμα στοιχεῖο, τό Ἅγιο Πνεῦμα. Εἶναι ψυχή, σῶμα καί Ἅγιο106

Πνεῦμα. Ὅταν ὁ Θεός ἔπλασε τόν Ἀδάμ λέει «καί ἐνεφύσησεν καί ἐγένετο εἰς ψυχήνζῶσαν» (Γεν. 2,8). Μερικοί το παρεξηγοῦν ὅτι τό φύσημα αὐτό τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡψυχή. Ὄχι, δέν εἶναι ἡ ψυχή. Εἶχε ψυχή ὁ Ἀδάμ. Τό φύσημα αὐτό πού τοῦ ἔδωσε ὁΘεός εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἡ ἄκτιστη Θεία Χάρη, τήν ὁποία ἔχασαν ὁ Ἀδάμ καί ἡΕὔα ὅταν ἔκαναν τήν παρακοή. Μᾶς τήν ξαναδίνει αὐτή τήν Χάρη ἡ Ἐκκλησία μέ τόΒάπτισμα καί τό Χρίσμα. Αὐτή εἶναι ἡ μεγαλοδωρεά τοῦ Θεοῦ. Ἐνῶ θά μποροῦσενά μᾶς ἀφήσει στήν ἀνταρσία πού ἐπιλέξαμε μόνοι μας. Ὅμως δέν μᾶς ἐγκατέλειψε.Ἔστειλε Προφῆτες, Ἀγγέλους κ.λ.π. καί στό τέλος ἦρθε ὁ Ἴδιος καί σταυρώθηκε γιάχάρη μας γιά νά μᾶς ξαναδώσει αὐτή τή δυνατότητα τῆς θεώσεως γιατί χωρίς τόἍγιο Πνεῦμα δέν μπορεῖς νά θεωθεῖς, νά ἑνωθεῖς μέ τόν Θεό.Τήν γεφύρωση κτιστοῦ – ἀκτίστου, ἀνθρώπου – Θεοῦ τήν κάνει ὁ Θεός. Δέν μπορεῖὁ ἄνθρωπος νά πάει στόν Θεό. Χρειάζεται ὁ Θεός νά ἔρθει καί νά ἑνωθεῖ μέ τόνἄνθρωπο καί τό ἔκανε στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Ὁπότε ἐμεῖς παίρνοντας τόνΧριστό, παίρνουμε τήν γέφυρα γιά τόν Θεό. Γι’ αὐτό εἶναι ἀδύνατον χωρίς τόνΧριστό νά φτάσεις στόν Θεό-Πατέρα. Ἀδύνατο. Γι’ αὐτό ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναιπλάνες, γιατί ἀρνοῦνται τόν Χριστό. Καί οἱ Μουσουλμάνοι τόν ἀρνοῦνται καί οἱἙβραῖοι περιμένουν ἀκόμα τόν Μεσσία πού θά ἔρθει… γιά τόν Χριστό δέν ξέρουνποιός εἶναι! Καί μετά ἔρχονται οἱ Οἰκουμενιστές καί λένε ‘’ὅλοι θά σωθοῦνε, ὅλες οἱθρησκεῖες τό ἴδιο εἶναι’’. Δέν εἶναι καθόλου τό ἴδιο. Εἶναι δαιμονικές κατασκευέςὅλα αὐτά καί δέν σέ πᾶνε στόν Θεό γιατί ἁπλούστατα ἀρνοῦνται τόν δρόμο. Ὁδρόμος, ἡ ὁδός εἶναι ὁ Χριστός. Αὐτά τά πράγματα εἶναι τελείως ξεκάθαρα.Ὁπότε τό σῶμα καθεαυτό δέν εἶναι ἐμπόδιο, εἶναι βοηθητικό γιατί ἐκφράζεται μέσωτοῦ σώματος ἡ ψυχή, ἀλλά μπορεῖ νά γίνει ἐμπόδιο ὅταν ἡ ψυχή ὑποταχθεῖ στόσῶμα. Ἀντί ἡ ψυχή νά κυβερνάει τό σῶμα, κυβερνιέται ἀπό τό σῶμα. Τό σῶμα εἶναιτό ἄλογο. Στή φυσιολογική κατάσταση ὁ ἀναβάτης κυβερνάει τό ἄλογο. Ἀλλά ἅμαχαλάσει ἡ σχέση, γίνεται καί τό ἀνάποδο καί τό ἄλογο μετά γκρεμίζει τόν ἀναβάτη,ὅταν δέν χαλιναγωγεῖται. Ὁ λόγος πού χρησιμοποιοῦμε καί τή νηστεία εἶναι γιατί μέτή νηστεία ταπεινώνονται τά σωματικά πάθη, τά ὁποῖα πάλι βέβαια εἶναι στήν ψυχή,ἀλλά παίρνουν ἀφορμή ἀπό τό σῶμα καί ξεσηκώνονται. Ὁπότε ὁ σκοπός μας δένεἶναι νά καταστρέψουμε τό σῶμα μας, ἀλλά νά καταστρέψουμε τά πάθη. Δέν εἴμαστεσωματοκτόνοι, ἀλλά παθοκτόνοι.Ἐρ.: Κάποιες διευκρινιστικές ἀπαντήσεις σχετικά μέ τή διαφορά ἔκστασης – θέωσηςεἶναι ὅτι στήν κατάσταση τῆς ἔκστασης δέν θυμᾶται τί συνέβη..Ἀπ.: Ναί, ἔχει παραισθήσεις. Ἐνῶ στήν κατάσταση τῆς θέωσης ἔχει πλήρησυνείδηση τοῦ τί γίνεται.Ἐρ.: Μία ἄλλη διαφορά εἶναι, ἄν κατάλαβα καλά, ὅτι γιά νά φτάσει κάποιος στήνκατάσταση τῆς ἔκστασης πρέπει νά τό ἐπιδιώξει, δηλαδή νά κάνει κάποιες τεχνικές.Ἀπ.: Τεχνικές καί οὐσιαστικά εἶναι δαιμονικές ἐπιρροές. Κάνει ἁμαρτία δηλαδή καίἔχει ἀνοίξει πόρτα στόν διάβολο.Ἐρ.: Ἐνῶ στή θέωση, εἴπατε, εἶναι ἀποκάλυψη. Ἀποκαλύπτεται ὁ Θεός χωρίς νά τό107

ἐπιδιώξει.Ἀπ.: Ναί, τήν θέωση δέν τήν προκαλεῖ ὁ ἄνθρωπος. Τήν δίνει ὁ Θεός σ’ αὐτούς πούθέλει. Ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά κάνει προσευχή. Κάνει τήν νοερά προσευχή,καθαρίζεται καί φτάνει μέχρι τόν φωτισμό. Θά τά ποῦμε καί ἀργότερα αὐτά. Ἀλλάτήν θέωση, τήν δίνει ὁ Θεός. Μπορεῖ νά εἶσαι στόν φωτισμό καί νά μή σοῦ δώσειποτέ τήν θέωση γιατί βλέπει ὅτι ἄν στή δώσει θά πάθεις ζημιά. Μπορεῖ νά πέσεις λ.χ.σέ ὑπερηφάνεια καί καταστράφηκες πνευματικά.Ἐρ.: Μᾶς εἴπατε ἕνα παράδειγμα θεώσεως μ’ ἕναν ἱερέα κατά τήν ὥρα τῆς ΘείαςΛειτουργίας, δηλαδή αὐτή ἡ κατάσταση θέωσης μπορεῖ νά συμβεῖ ὅταν ὁ ἄνθρωποςεἶναι σέ τυπική στάση προσευχῆς;Ἀπ.: Συνήθως τότε γίνεται. Βλέπετε καί στό Θαβώρ τήν ὥρα τῆς προσευχῆς ἔγινε ἡΜεταμόρφωση. Τό λέει σαφῶς τό κείμενο, ὅτι τήν ὥρα πού προσηύχοντο ἔγινε ἡΜεταμόρφωση. Τότε εἶναι θά λέγαμε δεκτική ἡ ψυχή.Ἐρ.: Κάποιες φορές σέ κάποιους ἀνθρώπους καί σέ μᾶς τούς ἴδιους τό παρατηροῦμεὅτι ἀλλάζει ὅλη ἡ ἔκφραση, ἀφοῦ εἴπαμε ὅτι ἡ ψυχή ἐκφράζεται μέ τό σῶμα.Μπορεῖτε νά μᾶς πεῖτε γιατί σέ κάποιους ἀνθρώπους δέν φαίνεται τόσο πολύ, ἐνῶὑπάρχουν τά πάθη;Ἀπ.: Εἶναι καλοί ὑποκριτές! Ἐδῶ βλέπουμε οἱ ἠθοποιοί παίζουν ὅλους τούς ρόλους:τή μιά στιγμή κλαῖνε, τήν ἄλλη γελᾶνε, τήν ἄλλη ἐνθουσιάζονται, τήν ἄλληκαταθλίβονται… Ὑπάρχει ὑποκρισία στόν ἄνθρωπο, μεγάλη ὑποκρισία… Ἅμα θέλεικρύβεται καί φαίνεται ἀπαθής ἐνῶ εἶναι γεμάτος πάθη. Ἐμεῖς τόν βλέπουμε πολύἤρεμο καί εἶναι ὁ πλέον ἐμπαθής. Ἤ εἶναι τάχατες πρᾶος, ἐνῶ εἶναι ὑπερβολικάὑπερήφανος καί καταφρονεῖ τούς ἄλλους καί οἱ ἔξω τόν θαυμάζουν γιά τήν ἀταραξίατου καί τήν μεγάλη του ἀρετή. Ὅπως λέει στόν ἀββᾶ Δωρόθεο: «ἀδελφέ σέ θαυμάζωπῶς τό καταφέρνεις;» καί ἀπαντάει ἐκεῖνος: «τί ἐγώ θά ἀσχολοῦμαι μ’ αὐτά τάσκυλιά!», δηλαδή ἀπό περιφρόνηση λόγω τῆς μεγάλης ὑπερηφάνειας πού εἶχε ἔμενεἤρεμος. Δέν τό ἔκανε ἀπό πραότητα καί ἀπό ἀρετή.Ἐρ.: Θά μπορούσαμε νά πολεμήσουμε κάπως τά πάθη, μέ τά δῶρα τοῦ Θεοῦ;Ἀπ.: Πρέπει νά παρακολουθοῦμε τόν ἑαυτό μας. Κατ’ ἐξοχήν τά πάθη τάπαρακολουθοῦμε μέ τούς λογισμούς. Ἀνάλογα μέ τούς λογισμούς μαςκαταλαβαίνουμε ποιά πάθη ἔχουμε. Μιά ἄλλη ἐπίσης μέθοδος εἶναι μέ τά ὄνειρα.Συνήθως αὐτοί πού ἔχουν κάποια πάθη, φαίνεται καί στά ὄνειρα. Γιά παράδειγμα,ἕνας πού εἶναι γαστρίμαργος, καρβέλια ὀνειρεύεται! καί φαγητά κ.λ.π. Κυρίως ὅμωςἀπό τούς λογισμούς. Γι’ αὐτό οἱ Πατέρες μᾶς παροτρύνουν νά παρακολουθοῦμε τούςλογισμούς μας. Στά μοναστήρια γίνεται συστηματική ἐξαγόρευση τῶν λογισμῶν καίἔτσι φανερώνει ὁ κάθε μοναχός τόν ἑαυτό του. Βέβαια δέν ἀρκεῖ μόνο νάπαρακολουθοῦμε τούς λογισμούς καί νά τούς ἀνακοινώνουμε στή συνέχεια στόνΠνευματικό -π.χ. ἔχω λογισμούς ἐναντίον σου, θέλω νά σέ σκοτώσω- τό θέμα εἶναικαί νά μετανοήσεις. Γιατί πολλοί πᾶνε στόν Πνευματικό γιά νά ἐκδικηθοῦν τόνΠνευματικό. Τούς βάζει ὁ διάβολος καί βγάζουν τά ἀπωθημένα τους. Αὐτό δέν εἶναι108

μετάνοια, οὔτε ἐξομολόγηση. Αὐτό εἶναι ἐκδίκηση πού γίνεται μέ τήν ὑποβολή τοῦσατανᾶ. Φοβερό πράγμα! Μετάνοια σημαίνει ὅτι ναί μέν τά εἶδα, ἀλλά μετανοῶκιόλας, τά παίρνω πίσω, τά πολεμάω, τά ἀποδοκιμάζω, ὄχι ἁπλῶς ἀνακοινώνω τήνκατάστασή μου. Τό βασικό εἶναι νά ἀλλάξουμε, νά μετανοήσουμε, νά μισήσουμε τάπάθη μας, ἀλλιῶς δέν φεύγουν.Βέβαια μερικοί δέν πιάνουν κἄν τούς λογισμούς καί φτάνουν στή σωματικήἔκφραση. Καί λέει κανείς: «Μοῦ βγῆκε αὐθόρμητα καί τόν ἔβρισα». Ἀπό κεῖμποροῦμε νά καταλάβουμε ὅτι ἡ κατάστασή μας εἶναι πολύ βαριά. Ἐν ριπῆὀφθαλμοῦ φτάνεις στή σωματική ἔκφραση τοῦ πάθους, ὁπότε βγάζεις διάγνωση ἀπότό γεγονός αὐτό.Ἐρ.: Στή θέωση πού ἀναφέρατε τοῦ Μωυσέως ὅπου ἀναστέλλονται ὅλες οἱ φυσικέςλειτουργίες, ἔχει σχέση μέ τό μετά θάνατον πού δέν θά ὑπάρχει καμιά φυσικήἀνάγκη, ἐπιθυμία…Ἀπ.: Ὁπωσδήποτε μετά θάνατον δέν θά ἔχουμε σῶμα κατ’ ἀρχήν, θά εἶναι μόνο ἡψυχή μας. Μέχρι πού νά ξαναπάρουμε τό σῶμα μας πνευματικό πλέον, ὅπως ἦταν τόσῶμα τοῦ Κυρίου μετά τήν Ἀνάσταση πού δέν εἶχε πλέον ἀνάγκη νά φάει.Μποροῦσε βέβαια νά φάει καί ἔφαγε, γιά νά ἀποδείξει ὅτι ἔχει σῶμα. Ὅμως τό σῶμαΤοῦ δέν εἶχε πλέον ἀνάγκη τροφῆς. Τέτοιο σῶμα θά ἔχουμε κι ἐμεῖς μετά τή ΔευτέραΠαρουσία. Μέχρι τήν Δευτέρα Παρουσία θά εἴμαστε μόνο ψυχή.Ἐρ.: Εἴπατε πάτερ ὅτι στήν ἔκσταση δέν βγαίνουν ἐκτός σώματος…Ἀπ.: Αὐτοί λένε ὅτι βγαίνουν ἐκτός σώματος, ἀλλά οὐσιαστικά εἶναι μιάπαραίσθηση. Αὐτοί τό ὀνομάζουν ἀστρικό ταξίδι, ἐξωσωμάτωση, ἀστρική προβολή,διάφορα τέτοια, ἀλλά στήν πραγματικότητα εἶναι δαιμονική ἐμπειρία, δαιμονικήἐνέργεια καί τούς κάνει ὁ διάβολος νά νομίζουν ὅτι βγαίνουν ἀπό τό σῶμα. Δένσυμβαίνει αὐτό, γιατί ἄν βγεῖ ἡ ψυχή ἀπό τό σῶμα, ὁ ἄνθρωπος πεθαίνει.Ἐρ.: Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὅμως λέει ὅτι ὅταν ἀνέβηκε στόν τρίτο οὐρανό ἤμουν«ἐκτός σώματος δέν ξέρω».Ἀπ.: «Εἴτε ἐν σώματι εἴτε ἐκτός τοῦ σώματος δέν ξέρω» (Β΄Κορ. 12,2). Ἐκεῖ ἦτανἐμπειρία θεώσεως. Δέν μποροῦσε νά πεῖ, δέν μποροῦσε νά τό περιγράψει μέ ποιόντρόπο πῆγε.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης109

Ποιοὶ εἶναι οἱ ἀληθινοὶ θεολόγοι στὴν ἐκκλησία (Πατερική Θεολογία - 9ο Μέρος)Συνεχίζουμε μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ τίς ὁμιλίες πού κάνουμε πάνω στήν ΠατερικήΘεολογία τοῦ π. Ἰωάννου τοῦ Ρωμανίδη, οἱ ὁποῖες ἔχουμε πεῖ ὅτι εἶναιΠανεπιστημιακές παραδόσεις καί ἐπειδή εἶναι προφορικός λόγος εἶναι πιό ἁπλός καίεὔκολος, ἐνῶ τά συγγράμματά του εἶναι πιό πυκνά καί πιό δυσκολονόητα.Τό κεφάλαιο μέ τό ὁποῖο θά ἀσχοληθοῦμε σήμερα ἔχει μιά συνέχεια μ’ αὐτά πούλέγαμε τήν προηγούμενη φορά καί ἀφορᾶ τήν ἀντίληψη πού εἶχαν οἱ ἀρχαῖοι γιά τόνΘεό καί τήν ἀντίληψη πού ἔχει ἡ Ὀρθοδοξία. Μᾶς ἐνδιαφέρουν οἱ ἀρχαῖοι γιατί,ὅπως γνωρίζετε, λατρεύεται ἡ Ἀρχαία Ἑλλάδα, μέ τήν ἔννοια ὅτι θαυμάζεται πολύ.Ἀκόμα καί στήν παιδεία μᾶς ἔχουν περάσει τό μήνυμα, ὅτι ὁ ἀρχαῖος πολιτισμόςἦταν ἕνας κορυφαῖος πολιτισμός καί πρέπει νά εἶναι πρότυπο γιά μᾶς, γι’ αὐτό μᾶςδιδάσκουν ἀπό τό δημοτικό τήν μυθολογία καί στό Γυμνάσιο καί τό Λύκειο τούςἀρχαίους Ἕλληνες, τούς φιλοσόφους κτλ. Ὅλο αὐτό ἔχει ἔλθει ἀπό τούς Φράγκους,εἶναι ἐπίδραση τῆς αἱρετικῆς Δύσης, ἡ ὁποία μέ τόν διαφωτισμό καί τήν ἀναγέννησησυνέβαλαν στήν ἐπικράτηση τῆς ἄποψης ὅτι πρέπει νά γυρίσουμε στήν ἀρχαίαἙλλάδα καί ἐνῶ εἴχαμε φθάσει σ’ ἕνα πολύ ὑψηλό πολιτισμικό ἐπίπεδο μέ τόνσυγκερασμό Χριστιανισμοῦ καί ἀρχαίας ἑλληνικῆς παιδείας πού ὀνομάζεται -ἄνθέλετε- Ρωμαίϊκος πολιτισμός, Ρωμιοσύνη, Ρωμανία, ἐξ οὗ καί τό Πατριαρχεῖο μαςλέγεται RUM ORTHODOX ἀκόμη μέχρι σήμερα καί ὁ Βυζαντινός Αυτοκρατορίαςλεγόταν Βασιλεύς τῶν Ρωμαίων-, γυρίσαμε πίσω.Κοιτᾶξτε πόσο ξένα ἀπό τήν πραγματικότητα εἶναι αὐτά πού πίστευαν οἱ ἀρχαῖοι.Ἐνῶ ξέρουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη, ὅτι ὁ Θεός ἔχει –εἶναι τολμηρή ἡ λέξη, ἀλλά τόλένε οἱ Πατέρες– γιά τόν ἄνθρωπο ὄχι μόνο ἀγάπη, ἀλλά ἔχει καί ἔρωτα, πολύσφοδρή ἀγάπη δηλαδή, οἱ ἀρχαῖοι ἔλεγαν ὅτι ὁ Θεός εἶναι αὐτάρκης, εἶναι τέλειοςκαί εἶναι τό κινοῦν ἀκίνητον. Δέν κινεῖται πρός τόν ἄνθρωπο, διότι εἶναι τέλειος καίδέν τοῦ λείπει τίποτα. Ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος κινεῖται πρός τόν Θεό, ἐπειδή ἔχει τήνἀνάγκη Του.Ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης λέγει ὅτι ὁ Θεός εἶναι καί κινούμενον. Δέν εἶναιἀκίνητος ὁ Θεός, ἀλλά παρεμβαίνει στήν ἀνθρώπινη ἱστορία, ὅπως ξέρουμε ἀπό τήνΠαλαιά Διαθήκη πού παρενέβη ὁ Ἴδιος καί ἔδωσε τόν Νόμο καί ἔπειτα μέ τούςΠροφῆτες, τούς Ἀγγέλους κ.λ.π. καί στήν Καινή Διαθήκη κατ’ ἐξοχήν μέ τόν ἴδιο τόνἙαυτό του, μέ τόν Υἱό καί Λόγο, πού πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση.Ὅμως ὁ Θεός εἶναι πρόσωπο καί ἀγαπᾶ τόν ἄνθρωπο, γι’ αὐτό καί ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁὉμολογητής ἀκολουθώντας τόν ἅγιο Διονύσιο (τόν Ἀρεοπαγίτη) λέγει: «Τό θεῖον»,τόν Θεό, «οἱ θεολόγοι, ποτέ μέν ἔρωτα, ποτέ δέ ἀγάπην», ἄλλοτε τόν ὀνομάζουνἔρωτα, ἄλλοτε δέ ἀγάπη, «ποτέ δέ», ἄλλοτε δέ, «ἐραστόν καί ἀγαπητόν καλοῦσιν».Γιατί ἐκτός πού κινεῖται ὁ Θεός πρός ἐμᾶς, κινούμαστε κι ἐμεῖς -πρέπει νά110

κινηθοῦμε- ἀγαπητικά πρός Αὐτόν. Ἄρα εἶναι ἐραστόν καί ἀγαπητόν, «Ὅθεν, ὡς μένἔρως ὑπάρχων καί ἀγάπη, κινεῖται· ὡς δέ ἐραστόν καί ἀγαπητόν, κινεῖ πρός ἑαυτόνπάντα τά ἔρωτος καί ἀγάπης δεκτικά». Ἀφοῦ ἔχει ἔρωτα γιά τόν ἄνθρωπο καί εἶναιἀγάπη κινεῖται πρός τόν ἄνθρωπο καί ὡς ἀντικείμενο ἄν θέλετε, ὐποκείμενο τῆςἀγάπης, καί ὅλα αὐτά πού ἔχουν αὐτή τήν ἰδιότητα νά ἀγαποῦν, κινοῦνται πρόςΑὐτόν, ἐφ’ ὅσον φυσικά τό θέλουν. Ἔτσι βλέπουμε ἀκόμη μία διαφορά μέ τούςἀρχαίους, ἡ ὁποία ἐπικρατεῖ καί σήμερα ἐν πολλοίς ὡς ἀντίληψη, ὅτι ὁ Θεός εἶναικάπου μακριά καί δέν παρεμβαίνει στόν ἄνθρωπο. Ἀλλά κι αὐτό οὐσιαστικά εἶναιμεγάλο λάθος.Λέγαμε ἐπίσης γιά τήν ὁρολογία, τούς ὅρους καί τίς λέξεις πού χρησιμοποιοῦμε γιάτόν Θεό. Ἀλλά καί γιά τίς λέξεις πού χρησιμοποίησαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, τίςὁποῖες τίς πῆραν μέν ἀπό τήν ἀρχαία φιλοσοφία, ἀλλά τούς ἔδωσαν ἄλλο νόημα.Πρέπει νά ποῦμε καί κάτι ἄλλο, ὅτι δέν ὑπάρχουν ‘ἱερές γλῶσσες’. Ὑπῆρχε αὐτή ἡἀντίληψη ὅτι κάποιες γλῶσσες -τρεῖς γιά τήν ἀκρίβεια, ἡ Ἑλληνική, ἡ Λατινική καί ἡἙβραϊκή εἶναι ἱερές γλῶσσες- καί μόνο μ’ αὐτές τίς γλῶσσες μιλάει ὁ Θεός στόνἄνθρωπο καί θά πρέπει μόνο αὐτές νά χρησιμοποιοῦν οἱ ἄνθρωποι γιά τόν Θεό, γιάνά θεολογοῦν.Γιά τούς Ὀρθοδόξους, ὅμως λέει ὁ π. Ἰωάννης, δέν ὑπάρχει διάκριση μεταξύκοσμικοῦ καί θρησκευτικοῦ στόν χῶρο τῆς ὁρολογίας. Δέν ὑπάρχουν θρησκευτικέςλέξεις καί κοσμικές λέξεις. Ἀλλά μόνο κοσμικές λέξεις οἱ ὁποῖες χρησιμοποιοῦνταιστά νοήματα περί Θεοῦ, ἀρκεῖ μόνο νά εἶναι εὐπρεπεῖς, νά μήν εἶναι χυδαῖες.Ἔτσι βλέπουμε ὅτι ὁ Θεός στήν Παλαιά Διαθήκη, ὁ Γιαχβέ περιγράφεται ὡς βράχος.Ὁ Γιαχβέ εἶναι ὁ Λόγος, ὁ Υἱός καί Λόγος, ὄχι ὁ Πατέρας ὅπως λένε κάποιοιαἱρετικοί. Εἶναι ὁ ἄσαρκος Λόγος, ὁ Ὁποῖος στήν Καινή Διαθήκη φανερώθηκε καίεἶναι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὡς ἔνσαρκος Λόγος. Στήν Παλαιά Διαθήκηλοιπόν ὁ Γιαχβέ περιγράφεται ὡς βράχος. Εἶναι ὅμως ὁ Θεός βράχος; Σύμφωνα μέ τόπνεῦμα τῆς Πλατωνικῆς φιλοσοφίας θά ἔπρεπε κανείς νά χρησιμοποιήσει μόνονοηματικά ρητά, ὅρους δηλαδή μέ πνευματικό καί ὄχι ὑλικό περιεχόμενο γιά τόνΘεό, ἀφοῦ ὁ Θεός εἶναι πνεῦμα. Ὅμως, ὅπως βλέπετε, καί ἡ θεολογία καί ἡ ἉγίαΓραφή χρησιμοποιεῖ καί ὅρους μέ ὄχι πνευματικό περιεχόμενο γιατί θέλει νάἐκφράσει κάτι, μιά ἰδιότητα τοῦ Θεοῦ, λ.χ. τήν σταθερότητα. Ἔρχεται λοιπόν σέἀντίφαση μέ τόν Πλάτωνα καί σ’ αὐτό τό σημεῖο ἡ Ἁγία Γραφή καί ἡ Ὀρθοδοξία,διότι ὅπως λέγαμε ὑπάρχει αὐτή ἡ κατηγορία, ἡ συκοφαντία ἀπό τούς αἱρετικούς ὅτιοἱ Πατέρες ἀκολουθοῦν τόν Πλάτωνα ἤ ὅτι ἦταν νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι. Κάθεἄλλο.Ὅμως βλέπουμε ὅτι ἡ Ἁγία Γραφή χρησιμοποιεῖ λέξεις, ὅπως βουνό, βράχος, πέτρα,ὕδωρ, ποτάμι, οὐρανός, ἥλιος κλπ. Βεβαίως ἔχουμε καί τούς ὅρους νοῦς, λόγος,διάνοια, ὑπόσταση, οὐσία, τριάς, μονάς…, τά ὁποῖα κι αὐτά τά χρησιμοποιοῦμε γιάτόν Θεό. Δηλαδή, ἐάν πάρουμε τήν Παλαιά Διαθήκη, βλέπουμε ὅτι ἀποδίδονται ἐκεῖπολλά ὀνόματα στόν Θεό, πού δέν εἶναι παρμένα ἀπό τήν μορφή, τήν φύση τοῦἀνθρώπου, ἀλλά ἀπό τήν ἄλογη Δημιουργία. Ἡ δέ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ περιγράφεταιὡς νεφέλη, ὡς φωτιά, ὡς φῶς κ.λ.π.111

Εἶναι ὁ Θεός ὡς φῶς στήν οὐσία Του; Ὄχι! Ἀλλά μία ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡφωτιστική ἐνέργεια. Γι’ αὐτό καί ὁ Θεός ὀνομάζεται Φῶς. Δέν εἶναι Φῶς ἡ οὐσία τοῦΘεοῦ. Λέμε ὁ Θεός εἶναι Ἀγάπη! Δέν εἶναι ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ Ἀγάπη. Τί εἶναι ἡοὐσία τοῦ Θεοῦ; Δέν γνωρίζουμε. Δέν μᾶς ἔχει ἀποκαλυφθεῖ. Γνωρίζουμε καίμετέχουμε στίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ καί ὅταν λέμε θέωση ἐννοοῦμε τήν μετοχή τοῦἀνθρώπου στίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ καί ὄχι στήν οὐσία Του. Ποτέ ὁ ἄνθρωπος δένγίνεται κατά οὐσίαν θεός, ἀλλά κατά χάριν θεός.Στήν Ἑβραϊκή παράδοση πρίν τούς Προφῆτες, ἀλλά καί στούς Προφῆτες ἦτανγνωστό ὅτι ὁ Θεός δέν ἔχει εἰκόνα μέσα στήν ὑλική δημιουργία, ὅτι δηλαδή ὁἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά φτιάξει εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ὁποιαδήποτε εἰκόνα τοῦ Θεοῦστήν Παλαιά Διαθήκη ἀπαγορεύεται. Γι’ αὐτό καί δέν εἶχαν εἰκόνες οἱ Ἑβραῖοι στήνΠαλαιά Διαθήκη. Εἰκονίζουμε κάτι πού πέφτει στήν ἀντίληψή μας, κάτι ὑλικό. ΤόνΧριστό μας στήν Καινή Διαθήκη Τόν εἰκονίζουμε γιατί πῆρε τό κτιστό ἀνθρώπινοσῶμα, τό ὁποῖο εἶναι περιγραπτό. Ἔχει περίγραμμα. Ὁπότε μποροῦμε νά Τόνεἰκονίσουμε, νά Τόν ζωγραφίσουμε. Ἀπαγορεύεται ὅμως νά ζωγραφίσουμεὁποιαδήποτε εἰκόνα τοῦ Θεοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη. Τότε ἤθελε νά τούς πεῖ ὁ Θεόςὅτι «Τίποτα ἀπό αὐτά πού βλέπετε καί ξέρετε δέν μοιάζουν μέ Μένα, γι’ αὐτό δένμπορεῖτε νά Μέ εἰκονίσετε».Ἡ μόνη ἀπαράλλακτος εἰκών τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ πού ἐνηνθρώπισε,δηλαδή ὁ Χριστός. Ἄλλες εἰκόνες ἐκτός ἀπό Αὐτόν, (τόν Χριστόν), δέν ἔχει ὁ Θεός.Ὁ κοινός ἄνθρωπος δέν εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ Πατρός. Λέμε εἴμαστε πλασμένοι κατ’εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωση τοῦ Θεοῦ. Κατ΄ ἀκρίβεια εἴμαστε πλασμένοι κατ’ εἰκόνατοῦ Χριστοῦ καί ὄχι τοῦ Θεοῦ Πατρός. Ὁ Θεός Πατήρ εἶναι πνεῦμα. Ὁ Χριστός ἔγινεἄνθρωπος, ἐνηθρώπισε καί ἐμεῖς εἴμαστε εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἀδάμ πλάστηκεκατ’ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καί ἄς μήν εἶχε γίνει ἀκόμη ἡ ἐνανθρώπιση. Τό πρότυποτοῦ Ἀδάμ εἶναι ὁ Χριστός. Γι’ αὐτό ὅταν ἁμάρτησε καί ἔπεσε ὁ Ἀδάμ, ἔρχεται ὁπρῶτος ἄνθρωπος, ὁ Χριστός, καί τόν σώζει.Μόνο ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ Πατρός. Τίποτα ἐκτόςἀπό τόν Χριστόν (κατά τήν ἀνθρωπίνη του φύση) δέν εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ στόνκτιστό κόσμο. Ὁπότε γι’ αὐτόν τόν λόγο, ἐπειδή δηλαδή ὁ Θεός δέν ἔχει κανέναὁμοίωμα μέσα στόν κτιστό κόσμο καί ἐπειδή δέν ὑπάρχουν μέσα στόν κτιστό κόσμονοήματα –ἔννοιες- πού νά μποροῦν νά ἀποδώσουν τόν Θεόν καί νά ταυτισθοῦν μέτόν Θεόν, εἴμαστε ἐλεύθεροι νά πάρουμε ὁποιαδήποτε ὀνόματα καί νοήματα καί νάτά ἀποδώσουμε στόν Θεόν, ἀλλά κατά τρόπο ἀποφατικό. Δηλαδή ἀποδίδουμε ἕναὄνομα στόν Θεόν ἀπό τό ἕνα μέρος καί ἀπό τό ἄλλο μέρος τό ἀφαιροῦμε ἀπό Αὐτόν.Λέμε π.χ. ὄτι ὁ Θεός εἶναι Φῶς. Κάνουμε ὅμως ταυτόχρονα καί τήν ἀφαίρεσηλέγοντας ὅτι ὁ Θεός εἶναι καί σκότος, γνόφος.Τό πολύ φῶς εἶναι καί σκοτάδι. Δέν μπορεῖς νά ἀντέξεις στό πολύ φῶς. Ἄνπροσέξετε τήν εἰκόνα τῆς Μεταμορφώσεως, θά δεῖτε ὅτι ὑπάρχει αὐτή ἡ διαβάθμιση.Ὑπάρχει τό φῶς γύρω ἀπό τόν Θεό, ἀλλά ὑπάρχει καί τό σκότος. Τό πολύ φῶς εἶναισκότος. Καί ὁ Μωυσῆς πού ἔμεινε στό ὄρος Χωρήβ 40 ἡμέρες ἦταν μέσα στόνγνόφο. Τί εἶναι ὁ γνόφος; Τό σκότος, τό πάρα πολύ φῶς. Ὁ Θεός εἶναι φῶς, ἀλλά δέν112

εἶναι καί φῶς. Καί γιατί τό λέμε ἔτσι; Γιατί δέν γνωρίζουμε τί ἀκριβῶς εἶναι, δένὑπάρχουν λέξεις νά Τόν περιγράψουμε. Ὁπότε λέμε κάτι καί τό παίρνουμε πίσω.Αὐτή εἶναι ἡ ἀποφατική θεολογία.Καί αὐτό τό λέμε ὄχι ἐπειδή ὁ Θεός δέν εἶναι Φῶς, ἀλλά ἐπειδή ὁ Θεός ὑπερβαίνει τόφῶς. Ὁ Θεός δέν εἶναι στέρησις, ἀλλά ὑπέρβασις. Ἐδῶ ἔχουμε μία οὐσιαστικήδιαφορά μεταξύ τῆς Ἀποφατικῆς Θεολογίας τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί τῆςἈποφατικῆς Θεολογίας τῶν Σχολαστικῶν θεολόγων τοῦ Μεσαίωνα στήν Δύση, ἡὁποία ὑπάρχει ἀκόμα στά ἐγχειρίδιά τους.Ἕνας αἱρετικός σχολαστικός θεολόγος ἦταν ὁ Θωμάς Ἀκινάτης. Σχολαστική εἶναι ἡθεολογία τῆς Δύσης, ἡ ὁποία βασίστηκε στήν ἀρχαία ἑλληνική φιλοσοφία καί κατ’ἐξοχήν στόν Ἀριστοτέλη. Οἱ σχολαστικοί προσπάθησαν μέ τή λογική νάπροσεγγίσουν τόν Θεό. Ὁ Θεός ὅμως δέν προσεγγίζεται μέ τή λογική, προσεγγίζεται,βιώνεται καί μετέχεται μέ τήν καθαρή καρδιά.Ἄν πάρουμε τά ἐγχειρίδια τῆς Δογματικῆς τῶν Παπικῶν θεολόγων, βλέπουμε τό ἑξῆςπαράδοξο: Λένε ὅτι ὑπάρχει μία ὁδός, διά τῆς ὀποίας ἀποδίδουμε ὀνόματα εἰς τόνΘεόν, ἀλλά ἐπίσης καί μία ἄλλη ὁδός, ἡ στερητική, κατά τήν ὁποία ἀφαιροῦμε αὐτάτά ὀνόματα ἀπό τόν Θεόν, ὄχι γιά νά μή τά ἀποδώσουμε εἰς Αὐτόν, ἀλλά γιά νάκαθαρίσουμε τά ὀνόματα αὐτά ἀπό ὅλα τά ἐλαττώματά τους.Κάτι τέτοιο ὅμως δέν γίνεται στούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας στούς ὁποίους Πατέρεςἡ μέθοδος ἀποδόσεως ὀνομάτων εἰς τόν Θεόν εἶναι ἁπλή. Δέν χρειάζονται κάθαρσητά ὀνόματα καί οἱ λέξεις. Δηλαδή δίνουν ὀνόματα καί ἀφαιροῦν ὀνόματα.Χρησιμοποιοῦν δηλαδή ἀντιθέσεις. Αὐτός δέ ὁ κανόνας ἀνατρέπει ὁλόκληρη τήνἈριστοτελική φιλοσοφία. Διότι καταργοῦν οἱ Πατέρες τόν νόμο τῶν ἀντιθέσεων τοῦἈριστοτέλους.Ὑπάρχει ἕνας νόμος τῆς λογικῆς τοῦ Ἀριστοτέλους πού λέει ὅτι κάτι δέν μπορεῖ νάεἶναι ταυτόχρονα καί τό ἀντίθετό του. Δηλαδή κάτι δέν μπορεῖ νά εἶναι ταυτόχροναπ.χ. μαῦρο καί ἄσπρο. Ἤ μαῦρο θά εἶναι ἤ ἄσπρο, ὄχι καί τά δύο. Στόν Θεό δένἰσχύει αὐτό. Ὑπερβαίνεται ἡ λογική στόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι καί φῶς εἶναι καίσκότος. Ἔτσι λοιπόν οἱ Πατέρες ὅταν μιλᾶνε γιά τόν Θεόν ἀποδίδουν εἰς τόν Θεόνἀντιθέσεις γιατί ἀκριβῶς θέλουν νά μᾶς δείξουν ὅτι δέν ὑπάρχουν λέξεις γιά τόν Θεό.Οἱ λέξεις εἶναι κτιστές καί ὁ Θεός εἶναι ἄκτιστος. Τό κτιστό δέν μπορεῖ νάπεριγράψει τό ἄκτιστο.Αὐτό σημαίνει ὅτι οἱ Πατέρες δέν δέχονται τούς κανόνες τῆς λογικῆς, ὅτανἀσχολοῦνται μέ θεολογικά θέματα, δηλαδή μέ τά τοῦ Θεοῦ. Γιατί; Διότι οἱ κανόνεςτῆς λογικῆς ἰσχύουν, ὅσο ἰσχύουν, μόνο γιά τά κτίσματα τοῦ Θεοῦ -ὄχι γιά τόν Θεό.Ἰσχύουν γιά τά ὑλικά πράγματα. Ἕνα καί ἕνα κάνουν δύο, λέει ἡ λογική. Γιά τόνΘεό ἕνα καί ἕνα κάνουν ἕνα. Ὁ Θεός μας, ὁ Χριστός εἶναι καί τέλειος Θεός καίτέλειος ἄνθρωπος. Δύο φύσεις σέ ἕνα Πρόσωπο. Ἕνας Θεός, δέν εἶναι δύο θεοί.Στήν Ἁγία Τριάδα ἔχουμε ἕνα καί ἕνα καί ἕνα, μᾶς κάνουν πάλι ἕνα καί ὄχι τρία.Τρία Πρόσωπα, ἕνας Θεός. Ὄχι τρεῖς Θεοί.113

Κανένα φιλοσοφικό σύστημα δέν μπορεῖ νά ἐφαρμοσθεῖ στόν Θεόν, καθώς καίκανένα σύστημα λογικῆς. Καί, ὅσοι νομίζουν πώς μέ τά καθαρά Μαθηματικάμποροῦν νά βαδίσουν πρός τόν Θεόν, γιά τούς Πατέρες εἶναι ἀφελέστατοι. Διότιἁπλούστατα μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου δέν ὑπάρχει καμία ὁμοιότης. Αὐτό εἶναι τόβασικό δόγμα τῆς Πατερικῆς Παράδοσης: Καμία ὁμοιότης, καμία σχέση δέν ὑπάρχειμεταξύ τοῦ Θεοῦ καί τῆς κτίσεως. Εἶναι τελείως ἄλλο πράγμα ὁ Θεός.Αὐτά, πού ἰσχύουν γιά τά κτιστά, δέν ἰσχύουν γιά τήν ἄκτιστη πραγματικότητα, πούεἶναι ὁ Θεός. Διότι δέν ὑπάρχουν κανόνες τῶν κτισμάτων, πού νά ἐφαρμόζονται εἰςτά ἄκτιστα, στόν Θεό.Ὅλα, ὅσα λένε οἱ Πατέρες γιά τόν Θεό, δέν προέρχονται ἀπό φιλοσοφικό στοχασμό.Δέν κάνουν φιλοσοφία οἱ Πατέρες, οὔτε λογική. Ἀλλά τί κάνουν; Καθαρίζουν τήνκαρδιά τους καί βλέπουν τόν Θεό, ἔχουν ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ καί μετά ἀποτυπώνουναὐτή τήν ἐμπειρία, εἴτε μέ τόν λόγο, εἴτε μέ τά κείμενά τους.Ὁ στοχασμός ἀπαγορεύεται στούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν πρόκειται νάθεολογήσουν. Γι’ αὐτό ὁ μόνος συνετός τρόπος τοῦ νά μελετᾶ κανείς τήν ἉγίαΓραφή δέν εἶναι ὁ στοχασμός. Αὐτό τό λάθος παρατηρεῖται πολλές φορές στήσύγχρονη πραγματικότητα ὅταν κάνουμε κύκλους τῆς Ἁγίας Γραφῆς πού δυστυχῶςσέ γενικές γραμμές εἶναι ἐπηρεασμένοι ἀπό Προτεσταντικά πρότυπα. Λένε γιάπαράδειγμα οἱ κυκλάρχισσες: «Τί λέτε γιά αὐτό τό χωρίο;». Καί λέει ὁ καθένας ὅ,τινομίζει. Ἔτσι θά κάνουμε θεολογία; Δέν γίνεται ἔτσι θεολογία, νά σκεφθοῦμεδηλαδή, νά στοχαστοῦμε πάνω σ’ αὐτό πού λέει ἡ Ἁγία Γραφή καί νά πεῖ ὁ καθέναςὅ,τι νομίζει. Δέν εἶναι ἔτσι! Γιά νά πεῖς, πρέπει νά ἔχεις ἐμπειρία. Γιά νά καταλάβειςτί λέει ὁ Θεός μέσα στήν Ἁγία Γραφή, στό Εὐαγγέλιο, πρέπει νά ἔχεις τό Πνεῦμα μέτό ὁποῖο γράφτηκε τό Εὐαγγέλιο. Δηλαδή νά ἔχεις ἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί τότεμπορεῖς νά ἑρμηνεύσεις τόν Θεό, νά ἑρμηνεύσεις τά λόγια τοῦ Θεοῦ. Δένκαθόντουσαν δηλαδή οἱ Πατέρες στά γραφεῖα τους γιά νά κάνουν Θεολογία ἔτσι,κατά τρόπο Σχολαστικό, ἀλλά ἔκαναν προσευχή.Ὁ δρόμος γιά νά καταλάβουμε τήν Ἁγία Γραφή εἶναι ἡ προσευχή, νά μήνπροσπαθοῦμε δηλαδή μέ τήν λογική καί τήν ἀφαίρεση νά τήν καταλάβουμε. Ποιάὅμως προσευχή; Ἡ νοερά προσευχή, ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή. Διότι, ὅταν ἔρχεται τόΠνεῦμα τό Ἅγιο καί ἐπισκέπτεται τόν ἄνθρωπο καί προσεύχεται μέσα στήν καρδιάτου ἀνθρώπου, τότε ὁ ἄνθρωπος φωτίζεται καί γίνεται ἱκανός νά κατανοεῖ ὀρθά τάνοήματα τῆς Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης καί νά ὁδηγηθεῖ ἀπό φωτισμένος, πούεἶναι, στήν θέωση.Ἔχουμε πεῖ ὅτι φωτισμένος εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει ἐνεργό τήν νοερά προσευχήστήν καρδιά του, ὄχι ἁπλῶς αὐτός πού κάνει κάποιες καλές σκέψεις, ἀλλά αὐτός πούἔχει συνεχῶς μέσα του τήν νοερά προσευχή. Μάλιστα στήν πλήρη της μορφή ἡνοερά προσευχή δέν λέγεται ἀπό τόν ἄνθρωπο, ἀλλά ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ἀκούειτό Ἅγιο Πνεῦμα ὁ ἄνθρωπος πού προσεύχεται μέσα στήν καρδία του καί λέει ‘’Ἀββᾶὁ Πατήρ’’. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος μετά ἀπό φωτισμένος μπορεῖ νά φθάσει καί στήθέωση, ἄν ὁ Θεός τοῦ τό δώσει, γιατί ὁ Θεός τό δίνει σέ αὐτούς πού βλέπει ὅτι δέν θά114

βλαφτοῦν, λ.χ. δέν θά πέσουν στήν ὑπερηφάνεια.Ὅταν καί ἐφ’ ὄσον φθάσει κανείς στή θέωση εἶναι ἀληθινά θεολόγος. Τότε μπορεῖ νάμιλήσει γιά τόν Θεό. Ὁ φωτισμένος μπορεῖ νά καταλάβει τά λόγια τοῦ Θεοῦ, νάκαταλάβει τήν Ἁγία Γραφή. Γι’ αὐτό, σύμφωνα μέ τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίαςμας: Διάκος μπορεῖ νά γίνει κάποιος πού ἔχει ἀρχίσει τήν κάθαρση καί πολεμάει τάπάθη του. Ἱερέας, ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας μπορεῖ νά γίνει κάποιος φωτισμένος,ἐκεῖνος δηλαδή πού ἔχει τελειώσει μέ τήν κάθαρση καί ἔχει φθάσει στόν φωτισμό.Ἐπίσκοπος τέλος μπορεῖ νά γίνει αὐτός πού ἔχει φθάσει στη θέωση. Σήμερα δένἰσχύουν αὐτά, τά ἔχουμε κάνει στήν ἄκρη, τά ἔχουμε ξεχάσει, δέν τά ξέρουμε κἄν,ἀλλά αὐτή εἶναι ἡ παράδοσή μας. Δέν γινόταν κανείς Ἐπίσκοπος ἄν δέν εἶχε φθάσειστήν θέωση, γιατί ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι ἀκριβῶς ὁ αὐθεντικός, ὄχι μόνο ἑρμηνευτής,ἀλλά καί θεολόγος τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῆς ὅλης παράδοσης πού ἔχουμε.Καί, ὅταν καί ἐφ’ ὅσον φθάσει στήν θέωση, τότε γνωρίζει ἀπό τήν ἴδια τήν ἐμπειρίατῆς θεώσεως τί σημαίνουν ἀκριβῶς τά ρητά καί τά νοήματα, πού συναντᾶ μέσα στήνἉγία Γραφή. Ὁπότε ἐδῶ ἐρχόμαστε σέ ἕνα ἑρμηνευτικό κλειδί: Τά ρητά καί τάνοήματα, πού χρησιμοποιοῦνται μέσα στήν Ἁγία Γραφή ἀπό τούς θεουμένους πούἔγραψαν τήν Ἁγία Γραφή, καθώς καί τά ρητά καί τά νοήματα πού χρησιμοποιοῦνταιστά συγγράμματα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν Ἁγίων, εἶναι θεόπνευστα μέτήν ἔννοια -ὄχι κατά γράμμα, ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα ἔλεγε μία – μία λέξη στούςΕὐαγγελιστές καί τά ἔγραφαν, ἀλλά εἶναι θεόπνευστα γιατί- ὅλοι αὐτοί –πού τάἔγραψαν– ἔχουν τήν ἐμπειρία εἴτε τοῦ φωτισμοῦ, εἴτε τῆς θεώσεως καί βάσει αὐτῆςτῆς ἐμπειρίας ἔγραψαν ὅ,τι ἔγραψαν. Κάθε Εὐαγγελιστής ἔγραψε ἀνάλογα μέ τόμορφωτικό ἐπίπεδο πού εἶχε καί τό λεξιλόγιο πού διέθετε. Ἔτσι βλέπουμε πιό ἁπλάνά γράφει ὁ Ἅγιος Μᾶρκος, διαφορετικά ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος καίδιαφορετικά ὁ Ἅγιος Λουκᾶς πού ἦταν μορφωμένος, γιατρός. Ὡστόσο ὅλοι εἶναιθεόπνευστοι, γιατί ὅλοι εἶχαν τήν ἐμπειρία τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως ἤ μόνοτοῦ φωτισμοῦ. Ἐπειδή δηλαδή ἔχουν αὐτήν τήν ἐμπειρία, ὅ,τι ἔγραψαν εἶναιθεόπνευστο.Γι’ αὐτό ἔχουμε δύο εἰδῶν ἀποκαλύψεις. Ἔχουμε τήν ἀποκάλυψη, πού εἶναι ἡ νοεράεὐχή καί ἔχουμε καί τήν ἀποκάλυψη, πού εἶναι ἡ θέωσις, πού εἶναι ἀνώτερο στάδιοἀποκαλύψης, φανέρωσης δηλαδή τοῦ Θεοῦ. Βέβαια ἡ δεύτερη ἀποκάλυψις, θέωσις,εἶναι τό βασικό κλειδί, μέ τό ὁποῖο κατανοοῦμε πλήρως τήν ἀποκάλυψη τοῦφωτισμοῦ –τήν πρώτη ἀποκάλυψη. Ἔτσι βλέπουμε ἐδῶ ὅτι συναντοῦμε μίαἀντίληψη περί ἀποκαλύψεως καί περί θεοπνευστίας, ἡ ὁποία εἶναι καθαρῶςἐμπειρική καί τίποτε ἄλλο. Δέν εἶναι ἀνεύρεση μέ τόν στοχασμό καί τήν λογικήκάποιων πραγμάτων γιά τόν Θεό, ἀλλά εἶναι ἡ φανέρωση τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ στόνἄνθρωπο.Ὅμως σ’ αὐτή τήν ἐμπειρία τῆς θεώσεως ὁ Θεός δέν ἀποκαλύπτει λέξεις, οὔτεἀποκαλύπτει κάποια καινούργια ὁρολογία. Γιατί; Διότι, ὅταν ἔρχεται τό Πνεῦμα τόἍγιο καί προσεύχεται μέσα στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, δέν προσεύχεται μέκαινούργιες λέξεις, πού φέρνει μαζί Του, πού θά εἶναι ἴσως καί ἀκατανόητες γιά τόνἄνθρωπο, ἀλλά προσεύχεται μέ γνωστές λέξεις μέσα στόν ἄνθρωπο παρμένες μέσα115

ἀπό τήν ἀνθρώπινη ἐμπειρία, ἀπό τό τρέχον λεξιλόγιο τῆς ἐποχῆς. Π.χ. τήν εὐχή, μέτήν ὁποία προσεύχεται ὁ ἄνθρωπος, μέ τήν λογική του, αὐτήν τήν ἴδια εὐχήχρησιμοποιεῖ καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί τότε ἡ ἴδια εὐχή γίνεται εὐχή τῆς καρδιᾶς!Δέν τοῦ φέρνει ἄλλες λέξεις, ἀρχαῖες λέξεις ἀπό ‘ἅγιες γλῶσσες’, ἀπό ’ἱερέςγλῶσσες’ , ὅπως λέγανε σέ ἐκείνη τήν αἵρεση πού ἐπικρατοῦσε. Γι’ αὐτό βλέπουμελ.χ. τόν Ἅγιο Πορφύριο νά ἐκφράζει καί νά λέει τά ἴδια πράγματα θεολογικά, πούλέει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καί ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἀλλά μέ τήγλώσσα πού μιλοῦσε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, τήν σύγχρονη γλώσσα, τήν δική μας. Εἶναιὅμως κι αὐτός θεόπνευστος γιατί ἔχει τήν ἴδια ἐμπειρία πού εἶχε ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁΠαλαμᾶς καί ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, τήν ἐμπειρία τῆς θεώσεως.Λέγει δηλαδή ὁ καλόγερος: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με», μέ τό μυαλό του.Ὅταν ἔλθει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μέσα στήν καρδιά του, τότε αὐτή ἡ ἴδια ἡ φράσις -θάτήν πάρει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί- θά γίνει ἡ εὐχή τῆς καρδιᾶς του καί θά τήνἐπαναλαμβάνει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Θά προσεύχεται πλέον ἡ καρδιά του καί ὄχι τόμυαλό του μέ αὐτήν τήν φράση. Ἔτσι, ὅταν τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ προσεύχεται μέσαστόν ἄνθρωπο, προσεύχεται μέ τίς ἴδιες λέξεις πού χρησιμοποιοῦσε προηγουμένως ὁἄνθρωπος αὐτός. Γι’ αὐτό καί ἔχουμε τήν παράδοση αὐτή τῆς εὐχῆς, πού γίνεται εἴτεμέ ψαλμό εἴτε μέ αὐτοσχέδια λόγια προσευχῆς.Δέν εἶναι μονόδρομος τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με». Ὁ Ἅγιος ΓρηγόριοςΠαλαμᾶς προσευχόταν μέ τό «φώτισόν μου τό σκότος». Ἔκανε ἀδιάλειπτη προσευχήμ’ αὐτή τήν φράση καί τό Ἅγιο Πνεῦμα προσευχόταν μέσα του μ’ αὐτή τήν φράση.Ἕνας ἄλλος ἅγιος, νομίζω ὁ Ἅγιος Ἰωαννίκιος, ἔλεγε: «Ἡ ἐλπίς μου ὁ Πατήρ,καταφυγή μου ὁ Υἱός, σκέπη μου τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, Τριάς Ἁγία Δόξα Σοι».Ἔχουμε ἄλλους ἁγίους πού ἔλεγαν τό Ψαλτήρι καί προσηύχοντο ἀδιάλειπτα μέσαστήν καρδιά τους μέ τό ψαλτήρι.Ὁπότε στήν ἐμπειρία τοῦ φωτισμοῦ δέν ἔχουμε ἀποκάλυψη καμιᾶς νέας λέξεως ἤὁρολογίας. Δηλαδή δέν μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἦλθε στούς Πατέρες τό Πνεῦμα τόἍγιο καί ἀπεκάλυψε τήν ὁρολογία: Μία οὐσία καί τρεῖς ὑποστάσεις ἤ τό ὁμοούσιο.Αὐτή δέν εἶναι ἀποκάλυψη, ἀλλά εἶναι μία θεολογική ὁρολογία, πούχρησιμοποιήθηκε γιά νά ἀντιμετωπίσουν οἱ Πατέρες τούς αἱρετικούς.Οἱ Πατέρες τότε χρησιμοποίησαν τήν ὁρολογία ἀπό τήν τρέχουσα γλώσσα τῆςἐποχῆς τους καί οἱ αἱρετικοί χρησιμοποίησαν τήν ὁρολογία τήν φιλοσοφική τῆςἐποχῆς τους. Πῆραν βέβαια καί οἱ Πατέρες ὅρους ἀπό τήν φιλοσοφία, ἀλλά τούςἔδωσαν ἄλλο νόημα. Ἑπομένως, γιά νά καταλάβει κανείς τούς Πατέρες, πρέπει νάγνωρίζει τό νόημα τό πατερικό, πού δίνουν οἱ Πατέρες σέ κάθε ὅρο πούχρησιμοποιοῦν. Γιά παράδειγμα: πῆραν τόν ὅρο «ὑπόσταση». Τί σημαίνει ὑπόστασηγιά τούς Πατέρες ὅμως; Δέν εἶναι αὐτό πού ἐννοοῦσαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ἀλλάεἶναι τό Πρόσωπο. Πρέπει λοιπόν κανείς νά τό γνωρίζει αὐτό, γιά νά καταλάβει τούςΠατέρες, ὅτι ὅταν λένε τόν ὅρο ὑπόσταση, σημαίνει πρόσωπο. Ὅταν λέμε ὅτι ὁ Θεόςεἶναι τρισυπόστατος σημαίνει ὅτι εἶναι τρία Πρόσωπα.Δέν εἶναι ἀποκάλυψη ἀπό τόν Θεό αὐτή ἡ ὁρολογία. Αὐτή ἡ ὁρολογία πάρθηκε ἀπό116

τήν γλώσσα τῆς ἐποχῆς. Ἡ ἴδια ἡ φώτιση εἶναι ἡ ἀποκάλυψη, τό γεγονός ὅτι οἱΠατέρες ἦταν στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ ἤ τῆς θεώσεως. Ἁπλῶς στήνκατάσταση τῆς φωτίσεως γίνεται μία σύνθεσις τῶν ἤδη γνωστῶν ρητῶν καίνοημάτων στόν ἄνθρωπο προερχομένων ἀπό τήν παράδοση τῆς εὐσεβείας, ἀπό ὅσαδηλαδή γνωρίζει περί τῆς πίστεώς του, ρητῶν καί νοημάτων εἴτε τῆς ΠαλαιᾶςΔιαθήκης, εἴτε τῆς Καινῆς Διαθήκης. Χρησιμοποιοῦνται δέ ὀνόματα παρμένα ἀπότήν κοινή ἐμπειρία, ὥστε ὅλοι νά τά κατανοοῦν.Στήν θέωση ὅμως ὅλα τά ρητά καί τά νοήματα καταργοῦνται, ὅταν ἀποκαλύπτεται ὁἴδιος ὁ Θεός. Ὅταν φθάσει ὁ ἄνθρωπος στή θέωση, ἐκείνη τήν ὥρα σταματοῦν τάρητά καί τά νοήματα, σταματᾶ καί ἡ προσευχή. Γιατί πλέον ὁ ἄνθρωπος ἔφθασε στόνΘεό. Δέν ἔχει ἔννοια νά πεῖ: Κύριε ἐλέησόν με, γιατί ὄντως ἐλεήθηκε, ἑνώθηκε μέτόν Θεό. Ἐκεῖ πλέον εἶναι μπροστά στόν Θεό καί δέν ἔχει τίποτα νά πεῖ. Τί νά πεῖ;Δέν ὑπάρχουν λόγια γιά νά πεῖς καί νά περιγράψεις τόν Θεό.Ὁ ἄνθρωπος ἀπαγορεύεται νά θεολογεῖ, ἄν δέν βρίσκεται τουλάχιστον στήνκατάσταση τοῦ φωτισμοῦ. Τήν Πατερική αὐτή θέση ἐκφράζει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁΘεολόγος στό γνωστό ἀπόσπασμα τοῦ Α’ Θεολογικοῦ του λόγου ἐναντίον τῶνΕὐνομιανῶν: «Οὐ παντός, ὦ οὗτοι, τό περί Θεοῦ φιλοσοφεῖν», δέν εἶναι τοῦ καθ’ἑνός νά μιλάει γιά τόν Θεό, τό περί Θεοῦ φιλοσοφεῖν, ἐννοεῖ νά θεολογεῖ. «Οὐπαντός», δέν εἶναι τοῦ καθ’ ἑνός. «Οὐχ οὕτω τό πρᾶγμα εὔωνον καί τῶν χαμαίἐρχομένων», δέν εἶναι τό πράγμα τόσο εὔκολο νά τό ἀποκτήσεις, σάν νά εἶναι ἀπόαὐτά πού ἔρχονται ἀπό χαμηλά. «Προσθήσω δέ, οὐδέ πάντοτε, οὐδέ πᾶσιν, οὐδέπάντα», θά προσθέσω δέ, ὅτι αὐτό τό χάρισμα τῆς θεολογίας, δέν εἶναι πάντοτε, οὔτεγιά ὅλους, «ἀλλ᾽ ἐστιν ὅτε καί οἷς καί ἐφ᾽ ὅσον», ἀλλά εἶναι κάποτε καί σέὁρισμένους καί μέ ὁρισμένες προϋποθέσεις. «Οὐ πάντων μέν, ὅτι τῶν ἐξητασμένωνκαί διαβεβηκότων ἐν θεωρίᾳ, καί πρό τούτων καί ψυχήν καί σῶμα κεκαθαρμένων ἤκαθαιρομένων, τό μετριώτατον», δέν εἶναι ὅλων τό χάρισμα τῆς θεολογίας.Οἱ Προτεστάντες, πού εἶναι κατ’ ἐξοχήν αἱρετικοί, λένε ὅτι, ὅλοι εἶναι θεολόγοι, ὅλοιεἶναι πάστορες καί ὅλοι ἔχουν ἱερωσύνη. Ἔχουν δηλαδή αὐτή τήν ἰδέα ὅτι ὅλοιμποροῦν νά θεολογοῦν, ἡ ὁποία εἶναι βέβαια πλανεμένη. Ἐξ οὗ καί τό πνεῦμα στούςκύκλους ὅτι μποροῦν ὅλοι νά μιλοῦν καί νά λένε ὅ,τι τούς ἔλθει στόν νοῦ. Δέν εἶναιὅμως ἔτσι, γιατί δέν μπορεῖς νά θεολογήσεις, ἄν δέν εἶσαι στήν κατάσταση τοῦφωτισμοῦ. Γι’ αὐτό λέει, οἱ ἐξητασμένοι καί οἱ διαβεβηκότες ἐν θεωρίᾳ, αὐτοί πούἔχουν περάσει στήν θεωρία, ἐννοεῖ τήν θεωρία τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τήν θέωση, τήνθεοπτία, τό νά βλέπεις τόν Θεό. Αὐτῶν εἶναι ἡ θεολογία. «Καί πρό τούτων καί ψυχήνκαί σῶμα κεκαθαρμένων ἤ καθαιρομένων» καί μάλιστα αὐτοί οἱ ὁποῖοι ἔχουνπροηγουμένως ὑποστεῖ τήν κάθαρση ἀπό τά πάθη ἤ τό μετριώτατον καθαιρομένων,τό μετριώτατον, νά εἶναι τουλάχιστον στή διαδικασία τῆς καθάρσεως. Αὐτῶν εἶναι ἡθεολογία.Ὅταν κατά τούς Πατέρες ὁ ἄνθρωπος θεολογεῖ – καί εἴπαμε ποιός εἶναι ἱκανός νάθεολογεῖ – θεολογεῖ βάσει τῆς ἐμπειρίας πού ἔχει συσσωρεύσει μέσα του, βάσει τῆςσυμμαρτυρίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού ἔχει μέσα του, καθώς καί βάσει τῆςἐμπειρίας τῶν θεουμένων, πού ἔχει κατατεθεῖ μέσα στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.117

Δέν μπορεῖ ἕνας πού θεολογεῖ δηλαδή, νά θεολογεῖ σωστά, ἄν δέν θεολογεῖ σύμφωναμέ τήν προηγούμενη ἀπό αὐτόν Πατερική Παράδοση.Ἀκόμη καί μία Σύνοδος Ἐπισκόπων ὅταν γίνεται, γιά νά εἶναι σωστή καί ἔγκυρη, θάπρέπει νά πεῖ πράγματα τά ὁποῖα νά εἶναι σύμφωνα μέ τίς προηγούμενες Συνόδους.Λ.χ. Ἔχετε ἀκούσει ὅτι τό 2016 πρόκειται νά συνέλθει ἡ μεγάλη ΠανορθόδοξοςΣύνοδος μετά ἀπό ἀπόφαση τοῦ Πατριάρχη. Ἄν αὐτή ἡ Σύνοδος, δέν πεῖ πράγματασύμφωνα μέ τίς προηγούμενες ἑπτά Οἰκουμενικές Συνόδους, ἄν δέν ἐπικυρώσει αὐτάπού ἔχουν διατυπώσει ὡς δόγματα καί ἀκόμη χειρότερα ἄν πεῖ ἀντίθετα μέ αὐτέςπράγματα, αὐτή δέν θα εἶναι Σύνοδος, ἀλλά θά εἶναι ψευδοσύνοδος, θά εἶναιληστρική Σύνοδος. Διότι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο δέν ἀλλάζει. Δέν μπορεῖ νά εἶχε πεῖἄλλα πράγματα στούς Θεοφόρους Πατέρες τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων καίτώρα, νά μᾶς πεῖ ἄλλα πράγματα γιατί ἄλλαξαν οἱ καιροί! Δέν ἀλλάζει τό ἍγιοΠνεῦμα, οὔτε οἱ καιροί ἄλλαξαν, οὔτε ὁ ἄνθρωπος ἄλλαξε, γιά νά ἀλλάξουν καί οἱΚανόνες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως λένε κάποιοι ὅτι «πρέπει νά τούς ἀλλάξουμε τούςκανόνες». Αὐτά τά πράγματα εἶναι θεόπνευστα, δέν ἀλλάζουν.Ὁ ἀλάθητος στήν Ὀρθοδοξία δέν εἶναι ἕνας ἄνθρωπος, ὅπως ἔχουν οἱ Παπικοί, ἀλλάτό ἀλάθητο στήν Ὀρθοδοξία τό ἔχουν οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι. Αὐτό εἶναι πέρα γιαπέρα ἀληθινό καί ἀλάθητο καί γι’ αὐτό δέν ἀλλάζει. Ἔτσι λοιπόν, ἕνας πού θεολογεῖ,πρέπει νά θεολογεῖ πρῶτον μέ βάση τήν ἐμπειρία του, τήν θεοπτία, τήν ἐμπειρία τῆςθεώσεως πού ἔχει καί σύμφωνα βεβαίως μέ τήν κατατεθειμένη παράδοση τῆςἘκκλησίας. Νά εἶναι σύμφωνος μέ τίς Οἰκουμενικές Συνόδους, μέ τούς ἱερούςΚανόνες τῆς Ἐκκλησίας καί τούς προηγούμενους θεοφόρους Πατέρες. Ἄν δέν εἶναισύμφωνος σημαίνει ὅτι εἶναι πλανεμένος.Στήν δέ Θεολογία του αὐτή, ἐφ’ ὅσον ὁ ἴδιος βρίσκεται στήν κατάσταση τοῦφωτισμοῦ, χρησιμοποιεῖ ὡς ὁδηγούς τούς θεουμένους. Δηλαδή τά ρητά καί τάνοήματα πού ἐχρησιμοποίησαν καί παρέδωσαν στήν Ἐκκλησία οἱ θεωθέντες ἤ οἱζῶντες θεούμενοι. Γιά νά μήν κάνει λάθος ἕνας πού δέν ἔχει φθάσει στή θέωση καίεἶναι ἀκόμη στόν φωτισμό, θά πρέπει νά χρησιμοποιήσει τούς ὅρους, τήν ὁρολογίακαί τά δόγματα πού ἔχουν διατυπώσει οἱ θεωμένοι, οἱ θεοφόροι Πατέρες.Ἐδῶ τώρα ἔχουμε τό βασικό κλειδί τῆς Πατερικῆς παραδόσεως: Ὁ θεολογώνβρίσκεται στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ. Ὁ θεολογών ὄχι ὁ Θεολόγος. Ἄλλος ὁθεολογών καί ἄλλος ὁ θεολόγος. Ὁ θεολογών, ὅπως ἄς ποῦμε εἴμαστε καί ἐμεῖς, εἶναιαὐτός ὁ ὁποῖος δέν ἔχει φθάσει στή θέωση, εἶναι στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ καίθεολογεῖ βάσει τῆς κατατεθειμένης ἐμπειρίας τῶν θεουμένων, Παλαιά καί ΚαινήΔιαθήκη καί κείμενα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας.Ἔτσι ἀποδεικνύεται γιατί ἡ λεγόμενη μεταπατερική θεολογία – πού ξεφύτρωσε στόνΒόλο καί δυστυχῶς κάποιοι Ἐπίσκοποι καί ἱερεῖς τήν προβάλλουν, ἐλάχιστοι ὅμως –εἶναι λανθασμένη. Γιατί τί λέει ἡ μεταπατερική θεολογία; Ἡ πρόθεση ‘μετά’ ἔχει τήνἔννοια ὄχι τήν χρονική, ἀλλά τήν τροπική, ὅτι οἱ Πατέρες εἶναι ξεπερασμένοι. Νάτούς ἀφήσουμε τούς Πατέρες καί νά ποῦμε τώρα καινούργια πράγματα, διότι ἔχουμεκαινούργια πολιτισμικά καί κοινωνικά δεδομένα. Αὐτό εἶναι τελείως λάθος, διότι οἱ118

Πατέρες εἶναι διαχρονικοί. Δέν εἶπαν πράγματα πού ἴσχυαν μόνο γιά τήν ἐποχή τους.Τό Ἅγιο Πνεῦμα ὅταν μιλάει, μιλάει γιά ὅλες τίς ἐποχές καί ὄχι γιά μιά συγκεκριμένηἐποχή μόνο. Ἔτσι τό βασικό κλειδί ἄν θέλει κανείς νά θεολογεῖ σωστά εἶναι νάἀκολουθεῖ, φυσικά τήν Ἁγία Γραφή, ἀλλά καί τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.Οἱ Προτεστάντες πού πέταξαν τούς Πατέρες καί τίς Οἱκουμενικές Συνόδουςθεολογοῦν ἐσφαλμένα, γιατί στηρίζονται μόνο στήν Ἁγία Γραφή. Ἀλλά πῶς θά τήνἑρμηνεύσεις τήν Ἁγία Γραφή, ἀφοῦ δέν εἶσαι θεωμένος, δέν εἶσαι φωτισμένος, δένἔχεις κἄν μυστήρια, δέν ἔχεις Χάρη; Τουλάχιστον νά ταπεινωθεῖς, νά δεῖς τί λένε οἱθεοφόροι Πατέρες. Ὄχι, δέν τό κάνουν αὐτό! Δέν ταπεινώνονται! Λένε ‘’μόνο ἉγίαΓραφή’’ μέ ἀποτέλεσμα νά πέσουν σέ χίλιες δυό αἱρέσεις καί νά γίνουν κάπου 23000αἱρετικές Προτεσταντικές παραφυάδες. Ἐδῶ ἀκριβῶς φαίνεται καί τό ἔργο τοῦπονηροῦ. Ὁ πονηρός πάντοτε χωρίζει, ποτέ δέν ἑνώνει.Ὁ θεολογών προσεύχεται ἐπίσης βάσει τῆς κατατεθειμένης ἐμπειρίας τῶνθεουμένων. Ἔτσι ἐξηγεῖται τό γιατί ἡ πιό σπουδαία προσευχή τῆς Ἐκκλησίας εἶναι οἱΨαλμοί τοῦ Δαυΐδ. Οἱ Ψαλμοί εἶναι τό θεμέλιο τῆς Λειτουργικῆς ζωῆς τῆςὈρθοδόξου Ἐκκλησίας. Μετά ἔχουμε τίς πνευματικές ᾠδές, τούς ὕμνους κλπ, γιά τάὁποῖα ὁμιλεῖ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Ὅλα αὐτά μαζί εἶναι ἡ ὑποδομή τῆςΛειτουργικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία χειραγωγεῖ καί προετοιμάζει τόνἄνθρωπο, ὥστε νά ἔλθει στήν κατάσταση φωτισμοῦ, ἐφ’ ὅσον ἀγωνισθεῖ καίκαθαρισθεῖ ἀπό τά πάθη του.Γιατί χρησιμοποιοῦμε τό Ψαλτήρι στήν Ἐκκλησία, τούς ὕμνους κτλ; Διότι ὅλα αὐτάτά κείμενα εἶναι γραμμένα ἀπό θεωμένους ἀνθρώπους, ὅπως ὁ Δαβίδ καί ὅλοι οἱἄλλοι, ὁπότε βοηθοῦν καί μᾶς νά φθάσουμε στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ. Μόνοπού τά διαβάζει κανείς ἁγιάζεται. Γι’ αὐτό, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος: νά διαβάζετεκανόνες καί μόνο πού τούς ἀκοῦς ἁγιάζεσαι ἀναίμακτα, χωρίς κόπο. Εἶναι κρίμαλοιπόν πού οἱ ἄνθρωποι δέν πηγαίνουν νωρίς στήν Ἐκκλησία γιά νά ἀκούσουν τούςκανόνες, διότι στόν Ὄρθρο διαβάζονται οἱ κανόνες τῶν Ἁγίων τῆς ἡμέρας.Συμβάλλουν δηλαδή νά φθάσουμε στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ, ἐφ’ ὅσον φυσικάἀγωνισθοῦμε νά καθαρισθοῦμεκαί ἀπό τά πάθη μας, γιατί ἄν ὁ νοῦς μας εἶναι σ’αὐτά, φυσικά δέν θά εἶναι στήν ἁμαρτία.Ὁ νοῦς γιά νά ξεκολλήσει ἀπό τούς κακούς λογισμούς, τούς πονηρούς, τούς κακούςκαί τούς βλάσφημους, πρέπει νά κολλήσει κάπου ἀλλοῦ. Μεγαλώνουν οἱ λογισμοίὅταν τούς πολεμᾶμε κατά μέτωπο. Γι’ αὐτό τούς ἀντιμετωπίζουμε μέ τό νάἀδιαφοροῦμε καί μέ τό νά κολλᾶμε τόν νοῦ μας κάπου ἀλλού, δηλαδή στά νοήματακαί στά ἁγιασμένα λόγια τῶν Πατέρων καί τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Οἱ Ἅγιοι μάθαιναν ἀπ’ἔξω κεφάλαια καί χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ὁ ἅγιος Πορφύριος ὅταν ἦταν στό ἍγιοὌρος ἀποστήθιζε κομμάτια τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί ἔλεγε «γιά νά ἔχω καθαρότητανοός». Τότε εἶναι καθαρός ὁ νοῦς, ὅταν εἶναι κολλημένος στόν Θεό. Πῶς θάξεκολλήσει ὁ νοῦς ἀπό τό κακό; Ὅταν κολλήσει κάπου ἀλλοῦ! Αὐτές οἱ Προσευχέςλοιπόν πού ἔχουμε στήν Ἐκκλησία βοηθοῦν στήν κάθαρση καί γι’ αὐτό τίςχρησιμοποιοῦμε.119

Καί ὅταν ἔλθει στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ, ὁ ἄνθρωπος χρησιμοποιεῖ αὐτές τίςεὐχές, τούς ὕμνους καί τίς προσευχές πού ἀκούει στήν ἐκκλησία. Δηλαδή τό Πνεῦματό Ἅγιο προσεύχεται μέσα στόν ἄνθρωπο στήν κατάσταση φωτισμοῦ μέ τίς εὐχές καίπροσευχές τῆς Λειτουργικῆς παραδόσεως. Καί, ὅταν κανείς βρίσκεται σ’ αὐτήν τήνκατάσταση τοῦ φωτισμοῦ, τότε θεολογεῖ. Ὄχι ἁπλῶς βάσει τῆς προσωπικῆς τουἐμπειρίας, ἀλλά βάσει προσωπικῆς ἐμπειρίας, στήν ὁποία ὅμως συμμαρτυρεῖ τόΠνεῦμα τό Ἅγιο. Νοιώθει μέσα σ’ αὐτό ὁ ἄνθρωπος ἀνάπαυση καί ἀγαλλίαση καίτόν πληροφορεῖ μέσα του τό Ἅγιο Πνεῦμα ὅτι αὐτή εἶναι ἡ ἀλήθεια. Ὁπότε τώραβάσει αὐτῆς τῆς βεβαιότητας μελετᾶ τά συγγράμματα τῶν θεουμένων, πού εἶναι ἡΠαλαιά Διαθήκη, ἡ Καινή Διαθήκη, τά Πατερικά κείμενα. Δέν εἶναι κατώτερα τάΠατερικά κείμενα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή. Ἡ ἴδια ἐμπειρία μέ τούς Ἁγίους οἱ ὁποῖοιἔγραψαν τήν Ἁγία Γραφή, εἶναι κι αὐτῶν πού ἔγραψαν τά Πατερικά κείμενα, τάΠρακτικά τῶν Συνόδων τῆς Ἐκκλησίας, τούς βίους καί τούς λόγους τῶν Ἁγίων καίτά Λειτουργικά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας. Ὅλα αὐτά εἶναι γραμμένα ἀπό θεωμένουςκαί μᾶς βοηθοῦν κι ἐμᾶς νά φθάσουμε στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ καί νάθεολογήσουμε καί τότε μπορεῖ κανείς καί κάνει πλέον σωστή ἑρμηνεία. Καί, ἄν τύχεικαί ὁ ἴδιος νά ἔχει τήν ἐμπειρία τῆς θεώσεως, τότε μπορεῖ ὄχι μόνον νά ἑρμηνεύεισωστά, ἀλλά καί νά θεολογεῖ σωστά, δηλαδή νά μιλήσει γιά τόν Θεό, ὁπότε καίγίνεται θεολόγος τῆς Ἐκκλησίας. Ὄχι θεολογών πλέον, ἀλλά θεολόγος. Θεολογώνεἴπαμε εἶναι ὁ φωτισμένος, θεολόγος εἶναι ὁ θεωμένος. Γι’ αὐτό ἔχουμε τόν ἍγιοἸωάννη τόν Θεολόγο, τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο, τόν Ἅγιο Συμεών τόν ΝέοΘεολόγο καί ἄλλους Πατέρες, δέν εἶναι μόνο αὐτοί, ἀλλά κατ’ ἐξοχήν εἶναι αὐτοί οἱτρεῖς.Ἄρα ὑπάρχει μία βασική διαφορά μεταξύ ἐκείνου πού ἔχει φθάσει στήν θέωση, πούεἶναι ὁ ἀληθινός θεολόγος, καί τοῦ θεολογοῦντος, ἐκείνου δηλαδή πού εἶναι στήνκατάσταση φωτισμοῦ, ἔστω κι ἄν ἔχει κι αὐτός μία μικρή γεύση ἀπό τήν ἐμπειρία τῆςθεώσεως. Ὁπότε θεολογεῖ ὁ θεολόγος, ἀλλά θεολογοῦν καί οἰ θεολογοῦντες. Ἐπειδήὅμως θεολογοῦν καί οἰ θεολογοῦντες, αὐτό δέν σημαίνει ὅτι εἶναι θεολόγοι. Γιατί οἱθεολογοῦντες θεολογοῦν σωστά, ὅταν θεολογοῦν σύμφωνα μέ αὐτούς πού ἔχουνφθάσει στή θέωση. Θεολόγος κατά κυριολεξίαν θά γίνει, ὅταν φθάσει στήνκατάσταση τῆς θεώσεως καί δεῖ τόν Χριστόν ἐν δόξη, τό ἅκτιστο Φῶς, ὁπότε τοῦἀποκαλύπτεται ὅλη ἡ ἀλήθεια, ὅση μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά γνωρίσει σ’ αὐτήν τήνζωή. Διότι ὁ Χριστός εἶναι ἡ Ἀλήθεια, ἡ ὁποία εἶναι ἐνυπόστατη.Σήμερα ποιός θεωρεῖται θεολόγος; Αὐτός πού ἔχει πτυχίο Θεολογίας. Θέλουμε νάβρεθοῦμε κατευθείαν στήν κορυφή, νά φτάσουμε στήν κορυφή τοῦ βουνοῦ χωρίς νάπερπατήσουμε τούς πρόποδες, χωρίς νά περπατήσουμε τήν πλαγιά, δηλαδή χωρίς νάκάνουμε κάθαρση. Χωρίς νά καθαριστοῦν ἀπό τά πάθη τους, τά παιδιά πούἀποφοιτοῦν ἀπό τήν Θεολογική Σχολή δέν μποροῦν νά γίνουν θεολόγοι. Δηλαδήπᾶμε ἀνάποδα, μέ ἀποτέλεσμα νά ἔχουμε σήμερα θεολόγους πού προωθοῦν τήνμεταπατερική θεολογία καί ἕνα σωρό ἄλλα ἀντίθετα μέ τήν Ὀρθόδοξη πίστη καίπαράδοση.Μέχρις ὅτου λοιπόν γίνει θεούμενος, εἶναι ἁπλῶς θεολογών, δηλαδή φοιτητής τῆς120

Θεολογίας. Πτυχιοῦχος αὐτῆς τῆς Θεολογίας εἶναι ὁ θεούμενος. Σήμερα βέβαια –λέειὁ π. Ἰωάννης, πού ἦταν καθηγητής στήν Θεολογική Σχολή- πτυχιοῦχοι τῆς θεολογίαςεἶναι ὅσοι ἔχουν πάρει ἕνα πτυχίο Θεολογικῆς Σχολῆς κάποιου Πανεπιστημίου.Αὐτοί αὐτοαποκαλοῦνται θεολόγοι, ὅμως δέν ἔχουν καμία σχέση μέ τούς ὄντωςθεολόγους τῆς Πατερικῆς παραδόσεως. Ὡς πρός τό ποιός εἶναι κατά ἀλήθειανθεολόγος, ἄν κανείς χρησιμοποιήσει τά κριτήρια τοῦ ἀποστόλου Παύλου ὡς καί τῶνΠατέρων τῆς Ἐκκλησίας, π.χ. τοῦ ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, τότε θά δεῖ ὅτιἡ σημερινή μοντέρνα Ὀρθόδοξη Θεολογία, πού εἶναι ἐπηρεασμένη ἀπό τήν ΡωσικήΘεολογία, δέν εἶναι Πατερική Θεολογία, ἀλλά μία παραμόρφωσις τῆς Πατερικῆςθεολογίας, διότι γράφτηκε ἀπό ἀνθρώπους, πού δέν εἶχαν τίς παραπάνω πνευματικέςπροϋποθέσεις.Καί ἔχει καταντήσει ἡ θεολογία μιά φιλοσοφία. Γιατί οἱ ἄνθρωποι πού διδάσκουν δένἔχουν ὑποστεῖ τήν κάθαρση, δέν ἔχουν φθάσει στόν φωτισμό τουλάχιστον, ὥστε νάμπορέσουν νά ἑρμηνεύσουν σωστά καί νά ἀκολουθήσουν τούς Πατέρες, γι’ αὐτότούς πετᾶνε. Σήμερα ἀπό τούς Καινοδιαθηκολόγους καί τούς Παλαιοδιαθηκολόγουςἀκοῦς ἄρρητα ρήματα, ἄλαλα καί μπάλαλα, πού λέγονται στήν Θεολογική Σχολή, τάὁποῖα ἔχουν ἀντιγράψει ἀπό τούς αἱρετικούς, ἀπό τούς Προτεστάντες καί τάδιδάσκουν. Καί αὐτό συμβαίνει γιατί πηγαίνουν δυστυχῶς στή Δύση νά σπουδάσουνγιά νά γίνουν καθηγητές, ἀντί νά πηγαίνουν σ’ ἕνα μοναστήρι, ὥστε μέ τήν ὑπακοήνά καθαριστοῦν ἀπό τά πάθη καί νά φθάσουν τουλάχιστον στόν φωτισμό.Γιατί ἡ Ἐκκλησία παλαιότερα ἔπαιρνε τούς Ἐπισκόπους ἀπό τά Μοναστήρια; Ἤξερετί ἔκανε ἡ Ἐκκλησία. Γιατί αὐτός πού ἦταν στό Μοναστήρι εἶχε περάσει ἀπό αὐτήτήν διαδικασία τῆς καθάρσης καί τοῦ φωτισμοῦ καί εἶχε φθάσει στή θέωση. Μάλισταἔπαιρνε τούς καλύτερους μέσα ἀπό τό Μοναστήρι καί τούς ἔκανε Ἐπισκόπους. Αὐτοίἦταν ‘καθηγητές Πανεπιστημίου’ τῆς θεολογικῆς καί τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης πούλέγεται Ὀρθοδοξία καί μποροῦσαν νά θεραπεύσουν τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων καί νάτίς ὁδηγήσουν μέσα ἀπό τά μονοπάτια πού πέρασαν καί οἱ ἴδιοι στήν κάθαρση καίστόν φωτισμό. Αὐτό εἶναι τό ἔργο τοῦ Ἐπισκόπου.Σήμερα δυστυχῶς γίνονται Ἐπίσκοποι αὐτοί πού πηγαίνουν στή Δύση καίσπουδάζουν ἤ μπορεῖ μόνο μέ ἕνα Πτυχίο Θεολογίας νά μαθήτευουν δίπλα σ’ ἕνανἘπίσκοπο, νά γίνονται Πρωτοσύγκελλοι καί νά ἀποκτοῦν μιά ἐμπειρία διοικητική,ὁπότε μόνο μ’αὐτό νά θεωροῦνται κατάλληλοι γιά Ἐπίσκοποι. Ἔτσι κατήντησε ὁἘπίσκοπος ἀντί νά θεολογεῖ, νά διοικεῖ τούς ἱερεῖς! Ἀκόμα καί αὐτοί δηλαδήχρειάζονται κατήχηση. Ἀποτέλεσμα ὅλων αὐτῶν εἶναι καί οἱ ἐκτροπές πού γίνονταισήμερα καί μάλιστα ἀπό τά ὑψηλά κλιμάκια.Ὡς πρός τό ποιός εἶναι ἀληθινά θεολόγος τό βλέπουμε στά κριτήρια τοῦ ἈποστόλουΠαύλου καί τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Βλέπουμε ὅτι ἡ σημερινή θεολογία εἶναιπαραμόρφωση τῆς Πατερικῆς θεολογίας. Μόνο λοιπόν ἄν χρησιμοποιήσει κανείςαὐστηρά ἐπιστημονικά κριτήρια, μπορεῖ νά ἀποκτήσει κάποια ἀντικειμενικότηταστήν ἔρευνα καί στά συμπεράσματά του. Τότε ἔχει κι αὐτός τήν βεβαιότητα ὅτιθεολογεῖ σωστά καί οἱ ἄλλοι ἐπίσης ὠφελοῦνται καί βεβαιώνουν ὅτι ὄντως εἶναιἀληθινά θεολόγος ἤ τουλάχιστον θεολογών -ὀρθόδοξα ὅμως- γιατί θεολογεῖ μέ βάση121

τήν κατατεθειμένη Πατερική Παράδοση.122

Οἱ Προφῆτες,οἱ Κληρικοί καί οἱ λαϊκοί μέσα στήν Ἐκκλησία (Πατερική Θεολογία - 10ο Μέρος)Γιά νά κάνουμε μία σύνδεση μέ τά προηγούμενα, λέγαμε ὅτι ὑπάρχουν στήν σειράτῶν μαθημάτων τῆς Πατερικῆς Θεολογίας τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη δύο εἰδῶνἀποκαλύψεις. Ἡ μία ἀποκάλυψη εἶναι τῆς νοερᾶς εὐχῆς καί ἡ ἄλλη εἶναι ἡἀποκάλυψη τῆς θεώσεως. Λέγοντας ἀποκάλυψη ἐννοοῦμε ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ καίοἱ δύο αὐτές ἀποκαλύψεις ἀντιστοιχοῦν στά δύο στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς,φωτισμό καί θέωση. Βέβαια πάντα προηγεῖται ἡ κάθαρση, δηλαδή ἡ μετάνοια πούπρέπει νά ἔχει ὁ χριστιανός, ὥστε νά ἀποβάλλει ἀπό τήν καρδία του τά πάθη καί τίςἁμαρτίες, μέ σκοπό νά δημιουργηθεῖ χῶρος γιά τόν Θεό καί νά ἔρθει ὁ φωτισμός, στόμέτρο πού θά καθαρισθεῖ καί θά δεχτεῖ τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ μέσα στήν καρδίατου. Ὑπάρχει καί τό τρίτο στάδιο τό ὑψηλότερο τῆς θεώσεως, ὅπου πλέον ὁἄνθρωπος δέχεται -θά λέγαμε σχηματικά- μιά πληρέστερη ἀποκάλυψη τοῦΘεοῦ.Ἐπίσης εἴπαμε ὅτι στήν Ἐκκλησία ὁ πραγματικός θεολόγος εἶναι αὐτός πούἔχει φθάσει στή θέωση. Ἐνῶ αὐτός πού θεολογεῖ, ἔχει φθάσει στόν φωτισμό. Ὅσοιἔχουν πτυχίο θεολογίας καί δέν ἔχουν φθάσει στή θέωση, δέν μποροῦν νἀὀνομαστοῦν θεολόγοι. Γιά νά θεολογήσει κανείς σωστά, νά μιλήσει σωστά γιά τόνΘεό, θά πρέπει νά ἀκολουθήσει αὐτούς πού ἔχουν ὑποστεῖ τήν θέωση καί ἔχουνμιλήσει γιά τόν Θεό. Γι’ αὐτό στην Ορθοδοξία «εἴμαστε ἑπόμενοι τοῖς ἁγίοιςπατράσιν», δηλαδή ἀκολουθοῦμε τούς Ἁγίους Πατέρες. Δέν πηγαίνουμε οὔτε δίπλατους, οὔτε μπροστά τους, οὔτε μιλᾶμε γιά ὑπέρβαση τῶν Πατέρων, ὅπως μιλοῦνκάποιοι σημερινοί μεταπατερικοί θεολόγοι. Ἡ ταπείνωση τοῦ ὀρθοδόξου Χριστιανοῦἀπαιτεῖ νά ἀκολουθεῖ τούς Ἁγίους Πατέρες κι, ἄν κάποιος δέν ἀκολουθεῖ τούς ἉγίουςΠατέρες, ὁπωσδήποτε ἔχουμε ἐπιφύλαξεις γιά τήν ὀρθότητα τῶν λόγων του. Ἐπίσης,ἄν κάποιος δέν ἐπικυρώνει μέ τή ζωή του καί μέ τήν διδασκαλία του καί δένσυμφωνεῖ μέ τό consensus patrum, μέ αὐτό πού λέμε συμφωνία ὅλων τῶν Πατέρωνδιαχρονικά στά 2000 χρόνια πού ὑπάρχει ἡ Ἐκκλησία στή γῆ, ὁπωσδήποτε δέν εἶναισωστός θεολόγος, δέν θεολογεῖ σωστά.– Ὑπάρχουν κάποια κριτήρια, ἐπιστημονικά κριτήρια, γιά τό ἄν ἡ θεολογία κάποιουεἶναι σωστή ἤ ὄχι;Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι εἶναι ἀντικειμενικά αὐτά πού λέμε ἤ μήπως εἶναιὑποκειμενικά; Ἡ Θεολογία πού ἔχουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες οἱ θεωμένοι, εἶναι κάτι πούτό ἔζησαν μόνο αὐτοί ἤ εἶναι κάτι πού μποροῦμε νά τό ζήσουμε κι ἐμεῖς; Ὁπότε εἶναικάτι πού θά λέγαμε ὅτι ὑπάρχει ἀντικειμενικά.Λέει ἐδῶ ὁ π. Ἰ. Ρωμανίδης τί ἰσχύει στίς θετικές ἐπιστῆμες. Τί ἐννοοῦμε ὅμωςλέγοντας ἀντικειμενικότητα στήν ἔρευνα; Στίς θετικές ἐπιστῆμες ἡἀντικειμενικότητα ἀποκτᾶται μέ τήν παρατήρηση καί μέ τήν ἀνάλυση. Π.χ. πῶς123

μάθαμε ὅτι ὑπάρχουν περίπου 100.000 γονίδια μέσα σ’ ἕνα κύτταρο; Αὐτό τό βρῆκεμιά ὁμάδα ἐπιστημόνων στήν Ἀμερική. Μποροῦμε νά ποῦμε ἄν εἶναι σωστό;Μποροῦμε. Γιατί μιά ἀντίστοιχη ὁμάδα ἐδῶ στήν Ἑλλάδα μπορεῖ νά πάρει τόμικροσκόπιο καί νά κάνει τήν ἀνάλογη ἔρευνα. Ἔτσι θά ἐπαληθεύσει αὐτή τήνἔρευνα πού ἔγινε στήν Ἀμερική. Αὐτή εἶναι ἡ ἐπιστημονική μέθοδος: ἡ παρατήρηση,τό πείραμα, ἡ ἀνάλυση καί τά συμπεράσματα, τά ὁποῖα εἴτε ἐπαληθεύουν, εἴτεἀπορρίπτουν μία προηγούμενη γνώση. Ἄν λοιπόν κάτι εἶναι ἀντικειμενικά σωστό,ἐπαληθεύεται παντοῦ καί σέ ὁποιοδήποτε χρόνο. Ἔτσι μιλοῦμε γιά μία γνώση.Στήν θεολογία τώρα μποροῦμε νά ἔχουμε κάτι ἀντίστοιχο, ἤ αὐτό πού ἔζησε ὁ ἍγιοςΣυμεών ὁ Νέος Θεολόγος ἦταν μόνο γιά αὐτόν, μιά ὑποκειμενική γνώση καί δένὑπάρχει ἀντικειμενικά; Ἔτσι τά σκέφθηκε αὐτός, ἤ τά φαντάστηκε, ὅπως λένεκάποιοι καί συκοφαντοῦν τούς Ἁγίους ὅτι εἶχαν φαντασιώσεις καί δέν ἔζησανπραγματικά γεγονότα;Τό ἴδιο γίνεται καί στἠν ἀστρονομία, δηλαδή στόν μακρόκοσμο. Πρίν τό 1926 ὅλοιοἱ ἀστρονόμοι πίστευαν ὅτι ὑπῆρχε ἕνας μόνο γαλαξίας. Σήμερα ὅμως τό 1983 μέ τάραδιοτηλεσκόπια οἱ ἀστρονόμοι γνωρίζουν ὅτι ὑπάρχουν τουλάχιστον 100.000.000γαλαξίες στό σύμπαν! Στίς μέρες μας ἔχουν ἀνακαλύψει κι ἄλλους. Δηλαδή βλέπεικανείς καί διαπιστώνει διά τῆς ἐμπειρίας τῆς παρατηρήσεως, στίς θετικές ἐπιστῆμεςἰσχύει ἡ παρατήρηση καί τό πείραμα. Αὐτή ἡ ἀντικειμενικότητα, πού ὑπάρχει στίςθετικές ἐπιστῆμες καί ἡ ὁποία προέρχεται ἀπό τήν παρατήρηση, τό πείραμα καί τήνμέτρηση εἶναι ἡ σπονδυλική στήλη τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν. Τό δέ χαρακτηριστικότῆς ἀντικειμενικότητας αὐτῆς τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν εἶναι πρῶτον ἡἐπαναληψιμότητα τοῦ πειράματος –τό πείραμα μπορεῖ νά ἐπαναληφθεῖ- καί δεύτερονἡ ἀναπαραγωγή (ἐπιβεβαίωση) τοῦ ἀποτελέσματος.Πάντα δηλαδή τό συγκεκριμένο πείραμα ἐπαναλαμβανόμενο κάτω ἀπό τίς ἴδιεςσυνθῆκες ἔχει πάντα τό ἴδιο ἀποτέλεσμα. Ὁπότε μιλᾶμε γιά μιά ἀντικειμενική γνώση.Δηλαδή πολλοί ἐπιστήμονες σέ διάφορα μέρη τοῦ κόσμου μποροῦν παράλληλα νάπιστοποιήσουν ἐκεῖνο, πού κάποιος συνάδελφός τους πρῶτος ἀνακάλυψε. Ἔτσιγίνεται καθολικά ἀποδεκτή μιά ἀνακάλυψη. Αὐτό ἄραγε ἰσχύει στή θεολογία;Μπορεῖ νά γίνει τό ἴδιο πράγμα; Δηλαδή τίς ἐμπειρίες τοῦ Ἁγίου Συμεών πού εἶδε τόἄκτιστο Φῶς, μποροῦμε νά τίς ἐπαληθεύσουμε; Μποροῦμε. Γι’ αὐτό λέμε ὅτι ἡθεολογία εἶναι θετική ἐπιστήμη, δέν εἶναι θεωρητική, δέν εἶναι φιλοσοφία. Μπορεῖνά πειραματιστεῖ κανείς πάνω σ’ αὐτό καί νά τό ἐπαληθεύσει μέ τήν ζωή του. Ὅπωςμέ τήν μαρτυρία τῶν ἐγκύρων ἐπιστημόνων ἐπαληθεύεται τό συμπέρασμα πού ἔκανεὁ τάδε ἐπιστήμονας.Οἱ διάφορες θεολογίες, πού χρησιμοποιοῦνται σήμερα στήν Ὀρθοδοξία, εἶναι ἁπλῶςὑπολογισμοί τοῦ τί εἶναι ἡ Πατερική Παράδοσις. Ὑποκειμενικοί ὑπολογισμοί. Ἤμήπως εἶναι κάτι ἀντικειμενικό; Πῶς ὅμως ἕνας σημερινός Ὀρθόδοξος θεολόγοςμπορεῖ νά ἀποκτήσει ἀντικειμενικότητα στήν Θεολογία του; Μπορεῖ νά ἀποκτήσει;Βεβαίως μπορεῖ, ἄν μπεῖ στήν ἴδια διαδικασία στήν ὁποία μπῆκαν καί οἱ ΘεοφόροιΠατέρες, οἱ ὁποῖοι ἔφθασαν στή θέωση καί εἶχαν τήν ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ τήν ὁποίαμᾶς κατέγραψαν, περνώντας μέσα ἀπό ἕνα δρόμο. Ὁ δρόμος εἶναι ἡ κάθαρση – ἡ124

μετάνοια δηλαδή, ὁ φωτισμός καί ἡ θέωση. Ὁ καθένας ἀπό ἐμᾶς τώρα μπορεῖ νάκάνει τό ἴδιο πράγμα. Θά λέγαμε ὅτι εἶναι κρίμα νά μήν προσπαθήσει κανείς. Ἄν καίμία δυσκολία εἶναι ὅτι ὄντας ἀπό μικροί μέσα στήν Ἐκκλησία, τά δεχθήκαμε καί τάπιστέψαμε ὅλα αὐτά ὡς δεδομένα καί δέν μπήκαμε στήν διαδικασία νά τάἐπαληθεύσουμε. Ἀλλά πρέπει νά τά ζήσουμε καί οἱ ἴδιοι.Ἔχουμε τό πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Σισώη ὅταν κοιμήθηκε, πού ἔλαμψε σάν τόν ἥλιο καίεἶδε τόν Χριστό πού ἦλθε νά παραλάβει τήν ψυχή του. Μήπως ἦταν φαντασία του;Ὄχι γιατί εἶδαν καί οἱ ἄλλοι αὐτή τήν λάμψη. Τήν ἴδια ἐμπειρία ἔχουμε καί στόνἍγιο Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ πού ἔλαμπε τό πρόσωπό του σάν τόν ἥλιο. Τήν ἴδιαἐμπειρία συναντοῦμε καί στόν ἅγιο Μωυσῆ, πού ἔλαμπε τόσο τό πρόσωπό του καίἀναγκάστηκαν νά βάλουν μιά ὀθόνη γιά νά τόν κοιτάξουν. Τήν ἴδια ἐμπειρία ἔχουμεκαί στόν ἄγιο Λουκιανό πού ἔλαμπε καί γιά νά τοῦ μιλήσει ὁ Αὐτοκράτορας ἔβαλεἕνα πανί. Βλέπουμε λοιπόν ὅτι ὑπάρχει αὐτή ἡ ἐπαναληψιμότητα τοῦ φαινομένου καίἡ ἐπαλήθευση.Τό ἴδιο πράγμα τό βλέπουμε καί σέ σύγχρονους Ἁγιορεῖτες. Στήν ΜονήΣταυρονικήτα εἶχε πάει μιά ὁμάδα προσκυνητῶν. Μετά τό Ἀπόδειπνο οἱ Πατέρεςἔβγαλαν τά ἱερά Λείψανα γιά νά τά προσκυνήσουν. Μεταξύ αὐτῶν ἦταν ἕναςἄπιστος, πού εἶχε λογισμούς ἀπιστίας: «Τώρα τά κόκκαλα θά μᾶς βάζουν νάπροσκυνοῦμε οἱ καλόγεροι;» Ὁ ἱερομόναχος ὅμως ὄντας θεοφόρος καί γεμάτοςΧάρη Θεοῦ, ἐνῶ τούς μιλοῦσε, ἄστραψε τό πρόσωπό του καί τό εἶδαν ὅλοι. Τόγεγονός αὐτό ἔκανε τόν ἄπιστο νά συγκλονισθεῖ καί νά πιστέψει κι αὐτός.Ἡ ἴδια ἐμπειρία στήν Παλαιά Διαθήκη μέ τόν Μωυσῆ, στήν Καινή Διαθήκη μέ τούςΠατέρες τῆς Ἐκκλησίας, καί σήμερα, πού σημαίνει ὅτι δέν μιλᾶμε γιά ὑποκειμενικάφαινόμενα, οὔτε γιά φαντασιώσεις, ἀλλά γιά οὐσιώδη πράγματα καί ἐπαληθεύσιμα.Συμβαίνει νά ἔχουμε στά χέρια μας ἕναν θησαυρό, τήν Θεολογία τῆς ὈρθοδόξουΠαραδόσεως, πού εἶναι ἀπαύγασμα καί ἀποτέλεσμα αἰώνων ἐμπειριῶν, πούἐπαναλαμβάνονται, ἀνανεώνονται καί καταγράφονται ἀπό τούς θεουμένους τῶνδιαφόρων ἐποχῶν. Ἔχουμε τίς ἐμπειρίες τῶν Πατριαρχῶν, τῶν Προφητῶν, καί μετάτίς ἐμπειρίες τῶν Ἀποστόλων, τίς ὁποῖες ὅλες ἀποκαλοῦμε δοξασμό. Δοξασμός = ἡδόξα τοῦ Θεοῦ πού λάμπει στό πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἴδια δόξα πού ἔλαμψε στόΠρόσωπο τοῦ Χριστοῦ στό Θαβώρ.Δοξάζεται ὁ Προφήτης σημαίνει ὅτι βλέπει τήν δόξα τοῦ Θεοῦ. Δοξάζεται ὁἈπόστολος σημαίνει ὅτι ὁ Ἀπόστολος βλέπει τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ. Βλέποντας ὁἈπόστολος τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ, τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ, αὐτή εἶναι ἡ δόξα τοῦΧριστοῦ, τό ἄκτιστο Φῶς, διαπιστώνει ἀπό τήν ἴδια τήν ἐμπειρία του ὅτι ἡ δόξα τοῦΧριστοῦ στήν Καινή Διαθήκη εἶναι ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη, ἡ ἴδιαδόξα, ἡ ἴδια ἐνέργεια. Τό ἄκτιστο Φῶς τό ὁποῖο λέγεται στήν Ἁγία Γραφή καί ἍγιοΠνεῦμα. Ὅταν παρακαλεῖ ὁ Ἱερέας στή Θεία Λειτουργία νά ἔλθει τό Ἅγιο Πνεῦμακαί νά μεταβάλλει τά Τίμια Δῶρα, παρακαλεῖ αὐτήν ἀκριβῶς τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦνά ἔλθει καί νά μεταβάλλει τά Τίμια Δῶρα, ἡ ὁποία εἶναι Θεός, δέν εἶναι μιάἀνυπόστατη ἐνέργεια, εἶναι Ἐνυπόστατη. Αὐτή ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἴδια καί125

στήν Παλαιά Διαθήκη καί στήν Καινή Διαθήκη.Ὁπότε αὐτός πού στήν Παλαιά Διαθήκη ὀνομάζεται Γιαχβέ εἶναι ὁ Χριστός τῆςΚαινῆς Διαθήκης. Ἁπλῶς στήν Παλαιά Διαθήκη δέν ἔχει σῶμα. Εἶναι ὁ Λόγος τοῦΘεοῦ, ὁ Χριστός, πού στήν Παλαιά Διαθήκη λέγεται Γιαχβέ ἤ λέγεται Ἐλωΐμ. Εἶναι ὁΧριστός τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἡ δόξα τοῦ Γιαχβέ εἶναι ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ. ὉΜεγάλης Βουλῆς Ἄγγελος εἶναι ὁ Γιαχβέ στήν Παλαιά Διαθήκη. Ἡ δόξα πού βλέπειὁ Μωυσῆς στήν Βάτο καί συνομιλεῖ εἶναι πάλι ὁ Γιαχβέ. Ὁ Γιαχβέ εἶναι πούἐμφανίζεται καί στήν Παλαιά καί στήν Καινή Διαθήκη, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ,ὡς ἄσαρκος Λόγος στήν Παλαιά Διαθήκη, ὡς ἔνσαρκος Λόγος στήν Καινή Διαθήκη.Ἔτσι λοιπόν βλέπουμε τήν ἐπανάληψη τῆς ἐμπειρίας τῶν Προφητῶν -τῆς ΠαλαιᾶςΔιαθήκης καί στούς ἀνθρώπους τῆς Καινῆς Διαθήκης- μέ τήν διαφορά ὅμως ὅτιτώρα στόν Γιαχβέ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἔχει προστεθεῖ ἡ ἀνθρώπινη φύσις τοῦΧριστοῦ. Διότι οἱ Ἀπόστολοι ἐδοξάσθησαν μετά τήν Ἐνσάρκωση, οἱ τρεῖς μερικῶςκατά τήν Μεταμόρφωση στό ὄρος Θαβώρ, ὅλοι ὅμως πλήρως κατά τήν Πεντηκοστή,κατά τήν ὁποίαν ἔφθασαν στό ἀνώτατο ὕψος δοξασμοῦ, πού μπορεῖ νά φθάσει ποτέἕνας ἄνθρωπος σ’ αὐτήν τήν ζωή.Ὑπάρχουν βαθμίδες θεώσεως. Μιά πρώτη βαθμίδα θεώσεως τήν πῆραν οἱ τρεῖςμαθητές στό Θαβώρ, ὅπου ἔλαμψαν τά πρόσωπά τους. Τήν πλήρη καί τήν ὕψιστητήν ἔφθασαν στήν Πεντηκοστή. Αὐτή τήν ὕψιστη βαθμίδα μπορεῖ νά τήν φθάσεικάποτε ἕνας ἄνθρωπος καί σ’ αὐτήν ἐδῶ τήν ζωή. Γι’ αὐτό καί οἱ Ἀπόστολοι εἶναιπρῶτοι στήν κλίμακα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. «Ὁ Θεός ἔθετο πρῶτον ἀποστόλους,δεύτερον προφήτας, τρίτον διδασκάλους…» (Α΄Κορ. 12,28). Μετά τούς Ἀποστόλουςἔχουμε τίς ἐμπειρίες τῶν θεουμένων, -αὐτός πού ἔχει φθάσει ἤ φθάνει καί ζεῖ τήνθέωση- πού εἶναι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.Νά κάνουμε μία παρένθεση γιά τήν μέλλουσα νά συνέλθει Πανοθρόδοξη Σύνοδο τό2016. Μία Σύνοδος γιά νά εἶναι Οἰκουμενική πρέπει νά ἔχει θεουμένους ἀνθρώπουςμέσα, πού νά ἔχουν ὑποστεῖ τήν θέωση. Καί οἱ ἑπτά Οἰκουμενικές Σύνοδοι, ἦτανΟἰκουμενικές, γιατί εἶχαν μέσα θεουμένους ἀνθρώπους. Καί θεουμένους καίθεωμένους.Αὐτή ἡ διαδοχή τῆς ἐμπειρίας τῆς θεώσεως συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Καί μέχρισήμερα ἔχουμε ἀνθρώπους θεωθέντες: τόν Γέροντα Παΐσιο τόν Ἁγιορείτη, τόνΓέροντα Σωφρόνιο τοῦ Ἔσσεξ, τόν Γέροντα Πορφύριο, Ἅγιος τώρα καί ἐπίσημα, τόνΓέροντα Ἰάκωβο τῆς Εὔβοιας, τόν Γέροντα Ἰωσήφ τόν Σπηλαιώτη, τόν ΓέρονταἘφραίμ τόν Κατουνακιώτη. Ὅλοι αὐτοί εἶναι θεωμένοι ἄνθρωποι τοῦ 20ου αἰῶνος,οἱ ὁποῖοι εἶχαν αὐτή τήν ἴδια ἐμπειρία πού εἶχαν καί οἱ Ἀπόστολοι στό Θαβώρ. Αὐτήλοιπόν ἡ ἐμπειρία τῆς θεώσεως εἶναι ἡ ραχοκοκκαλιά τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως,καθώς καί τό θεμέλιο τῶν Τοπικῶν καί Οἰκουμενικῶν Συνόδων.Γι’ αὐτό καί σᾶς εἶπα δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει Σύνοδος ἔγκυρη, ἀληθινή Σύνοδος καίὄχι ληστρική, ἄν δέν ὑπάρχουν θεωμένοι ἄνθρωποι μέσα σ’ αὐτήν. Ἡ μέλλουσα νάσυνέλθει, θά εἶναι Οἰκουμενική; Ζήτημα… Μᾶλλον ἀμφίβολο. Γιατί γιά νά εἶναι,πρῶτον θά πρέπει νά ἐπικυρώσει ὅλες τίς προηγούμενες Οἰκουμενικές Συνόδους καί126

νά πεῖ «εἴμαστε ἑπόμενοι τοῖς ἁγίοις πατράσιν», δεύτερον νά ὑπάρχουν θεωμένοιἄνθρωποι καί τρίτον βεβαίως νά γίνει ἀποδεκτή ἀπό τόν λαό. Ὁ τελικός ἀποδέκτηςκαί κριτής εἶναι ὁ λαός. Ὄχι ὁ λαός τό σύνολο τῶν Ὀρθοδόξων, ἀλλά ὁ λαός τοῦΘεοῦ. Οἱ ἄνθρωποι οἱ ἀληθινοί τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ πλεῖστοι δυστυχῶς καί ἀπό τούςὈρθοδόξους σήμερα εἶναι ἀδιάφοροι. Δέν μιλᾶμε γι’ αὐτούς, ἀλλά γιά τούςἀνθρώπους τούς ἀληθινούς τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτοί πρέπει νά ἀποδεχτοῦν αὐτά πού θάἀποφασιστοῦν στή Σύνοδο, γιά νά εἶναι ὄντως αὐτή ἡ Σύνοδος, ἔγκυρη καίπραγματική καί ἀληθινή.Τό θεμέλιο λοιπόν τῶν τοπικῶν καί Οἰκουμενικῶν Συνόδων εἶναι ἡ ἐμπειρία τῆςθεώσεως, τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Λειτουργικῆς ζωῆς τῆςἘκκλησίας μέχρι σήμερα. Τί λέμε κανονικό Δίκαιο; Λέμε τούς Κανόνες τῆςἘκκλησίας, τό Πηδάλιο, τό ὁποῖο στήν ἐποχή μας δυστυχῶς βάλλεται ἀπό τούςἐχθρούς καί τῶν Πατέρων καί τῆς Ἐκλησίας, οἱ ὁποῖοι ἐμφανίζονται ὡς μοντέρνοικαί ἐκσυγχρονιστές καί χτυποῦν τό Πηδάλιο. Τό Πηδάλιο ὅμως ἔχει γραφτεῖ ἀπόθεωμένους ἀνθρώπους καί οἱ Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι κάποιες διατάξειςπού γράφτηκαν ἀπό δικηγόρους πού ἤθελαν νά γράψουν νομικούς κανόνες, ἀλλάεἶναι καρπός θεώσεως, ὁπότε καί οἱ Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι θεόπνευστοι, ὅπωςεἶναι ἡ Ἁγία Γραφή, ὅπως εἶναι τά Πατερικά κείμενα, τά Λειτουργικά κείμενα, τάκείμενα τῆς Θείας Λειτουργίας, τά Μηναῖα, ἡ Παρακλητική… Ὅλα αὐτά εἶναιθεόπνευστα κείμενα γιατί ἔχουν ὡς θεμέλιο τήν θέωση καί τήν ἐμπειρία τῆς θεώσεωςτῶν ἀνθρώπων πού τά ἔγραψαν, δηλαδή τῶν θεωμένων ἀνθρώπων.Ὁπότε, ἄν σ’ αὐτήν στηριχθεῖ ἕνας σημερινός Ὀρθόδοξος θεολόγος, -στήν ἐμπειρίατῆς θεώσεως- ἄν δηλαδή γίνει μελετητής τῆς Πατερικῆς Παραδόσεως, μπορεῖ ὁ ἴδιοςνά μήν ἔχει φθάσει στή θέωση, ἀλλά, ἄν εἶναι ἑπόμενος τοῖς ἁγίοις πατράσιν καίπάρει ὡς θεμέλιο ἀκριβῶς τήν κατατεθειμένη ἐμπειρία τῶν θεωμένων ἀνθρώπων,αὐτός βαδίζει μέ ἀσφάλεια καί σωστά καί, ἄν ὁ ἴδιος μπεῖ στή διαδικασία περνώνταςμέσα ἀπό τήν κάθαρση καί φωτισμό, φθάσει στήν θέωση, ὥστε ὄχι μόνο νά τήνκατανοήσει ἐγκεφαλικά ἀλλά καί νά διαπιστώσει ὁ ἴδιος ἐν Πνεύματι Ἁγίω. Νά ζήσεικαί ὁ ἴδιος ὅ,τι ἔγραψαν οἱ Πατέρες, νά τά ἐπαληθεύσει μέ τήν ζωή του καί τότεμιλᾶμε γιά ἐπιστημονική ἐπαλήθευση αὐτῶν τῶν γνώσεων, γιά τίς ὁποῖες μιλοῦν οἱΠατέρες καί διαπιστώνουμε ὅτι ὁ καθένας πού θέλει μπορεῖ νά τίς ζήσει. Κάτιἀνάλογο δηλαδή μέ τά πειράματα στίς θετικές ἐπιστῆμες. Μιά ἀνακοίνωση λ.χ. πούκάνει μιά ὁμάδα στήν Ἀμερική πάνω σέ μιά καινούργια γνώση, μποροῦμε νά τήνἐξετάσουμε καί ἐμεῖς στήν Ἑλλάδα καί νά ἔχουμε τό ἴδιο ἀποτέλεσμα.Εἶναι μεγάλη ἁμαρτία καί ἐνδεχομένως νά μᾶς ζητήσει τόν λόγο ὁ Θεός διότι οἱπερισσότεροι δέν μπαίνουν κἄν στόν κόπο, ἔστω γιά λίγο, νά τηρήσουν αὐτά πούλέει ὁ Χριστός, ὥστε νά δοῦν στήν πράξη ἄν ὄντως εἶναι ἀληθινά αὐτά πού μᾶς ἔχειὑποσχεθεῖ. Λέει π.χ. «μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ, καίεὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν» (Ματθ. 11,29).. Λέει τί πρέπει νά κάνεις, νάεἶσαι πρᾶος καί ταπεινός καί λέει ὅτι τό ἀποτέλεσμα θά εἶναι ἡ ἀνάπαυση τῆςκαρδιᾶς. Ὅμως δέν μπαίνουν κἄν στόν κόπο νά τό ἐξετάσουν αὐτό πού λέει ὁΧριστός. Γιατί τό ἀπορρίπτεις a priori, ἐξ ἀρχῆς; Ἀφοῦ βλέπεις ὅτι δέν ἀναπαύεται ἡ127

καρδιά σου! Γιατί δέν ἀναρωτιέσαι μήπως ἔχει δίκαιο ὁ Χριστός; Μήπως ἔχει δίκαιοἡ Ἐκκλησία -καί οἱ παπάδες πού λένε ἔτσι εἰρωνικά- ὅταν λένε κάντε αὐτό κι αὐτό;Νά κάνεις μιά ἐπιστημονική ἔρευνα, μήν τό δεχτεῖς ἀβασάνιστα, νά τό ἐξετάσεις. Καίὁ ἴδιος ὁ Χριστός μᾶς παρακινεῖ καί μᾶς λέει: «Ἐρευνᾶτε τάς Γραφάς» (Ίω. 5,39).Καί στόν Ἀπόστολο Θωμᾶ εἶπε: «ἔλα νά βάλεις τό δάκτυλό σου γιά νά πιστέψεις».Καί μετά «Ἐπίστευσες, διότι Μέ εἶδες· μακάριοι οἱ μή ἰδόντες καί πιστεύσαντες»(Ἰω. 20,27-29). Καί μόλις ἐξέτασε ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς, δέν ἐπαλήθευσε ἁπλῶς τόγεγονός ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ὄντως ζωντανός καί εἶναι ὁ Ἐσταυρωμένος Κύριός του,ἀλλά βρῆκε τήν Θεότητα ἐξερχομένη ἀπό τίς πληγές καί δέν λέει ἁπλῶς εἶσαι ὁἘσταυρωμένος διδάσκαλός μου, ἀλλά λέει «Εἶσαι ὁ Κύριός μου καί ὁ Θεός μου».Βλέπετε πῶς ἀποκαλύπτεται ὁ Θεός καί σ’ αὐτούς πού πηγαίνουν καί ἐρευνοῦν μέκαλή πρόθεση καί μέ καλή προαίρεση! Ἔχουμε περιστατικά ἀθέων πούπροσπάθησαν νά κλονίσουν τήν πίστη στήν Ἀνάσταση καί νά γράψουν βιβλίαἐναντίον τῆς Ἀνάστασης καί μόλις ἐρεύνησαν τό πράγμα, ἔγραψαν βιβλία ὑπέρ τῆςἈνάστασης. Καί ἔχουμε Ὀρθοδόξους πού λένε ‘’ποῦ ξέρω ἐγώ τώρα; Ἄλλη ζωή! Τίμοῦ λές τώρα; Μήπως γύρισε κανείς ἀπό τήν ἄλλη ζωή!». Οὔτε ἔστω μέ τήν λογικήδέν ἀναζητοῦν νά δοῦν ἄν αὐτά πού γράφουν τά Εὐαγγέλια ὅτι ἀναστήθηκε ὁΧριστός εἶναι ἀλήθεια. Αὐτοί οἱ ἐπιστήμονες πηγαίνοντας μέ ὀρθολογισμό, βρῆκανὅτι εἶναι ἀδύνατον νά μήν ἔχει γίνει Ἀνάσταση καί πίστεψαν μέ τήν λογική. ὉΧριστός μᾶς ἱκανοποιεῖ καί τήν λογική, δέν μᾶς ζητάει νά πιστέψουμε ἔτσιἀβασάνιστα κάτι παράλογο.Ἔτσι μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι κι ἐμεῖς μποροῦμε νά ἔχουμε αὐτήν τήνἀντικειμενικότητα στήν θεολογία, ἐφόσον μποῦμε στή διαδικασία πού μπῆκαν καί οἱἍγιοι. Μιμούμενοι τούς Ἁγίους, ζώντας δηλαδή μέ μετάνοια, μέ κάθαρση, ὁπότε θάἔλθει καί ὁ φωτισμός καί ἄν θέλει ὁ Θεός καί ἡ θέωση.– Ποιός εἶναι τώρα ὁ «προφήτης» στήν Καινή Διαθήκη;Στήν Παλαιά Διαθήκη γνωρίζουμε ὅτι οἱ Προφῆτες, προφήτευαν, μιλοῦσαν γιά τόνἐρχόμενον Μεσσία. Στήν Καινή Διαθήκη ὅμως ποιός εἶναι ὁ Προφήτης; Ἐπάνω στήνδιδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας περί τῆς θείας Χάριτος βασίζεται ὅλη ἡ διδασκαλία Τῆςπερί τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὡς καί περί τῆς Ἐνσαρκώσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου. Λέγει ὁἀπόστολος Παῦλος: «οὕς μέν ἔθετο ὁ Θεός ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ πρῶτον ἀποστόλους,δεύτερον προφήτας, τρίτον διδασκάλους…» (Α΄Κορ. 12,28). Ἀργότερα ἐπεκράτησεἡ ἄποψις ὅτι ὁ προφήτης τοῦ ἀποστόλου Παύλου ἦταν ὁ ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίαςτῶν πρώτων Χριστιανῶν.Γιατί οἱ Ἐπίσκοποι -ὅταν λειτουργοῦσε σωστά ἡ Ἐκκλησία- ἦταν οἱ θεωμένοιἄνθρωποι καί ὅπως θά δοῦμε στήν ἀνάλυση τοῦ π. Ἰωάννη, προφήτης ἦταν ὁθεωμένος ἄνθρωπος, αὐτός πού ἔχει φθάσει στή θέωση. Γιά νά καταλάβετε, ὅτανλειτουργοῦσε σωστά ἡ Ἐκκλησία, δέν μποροῦσες νά γίνεις διάκονος, ἄν δέν εἶχεςἀρχίσει τήν κάθαρση καί δέν εἶχες προχωρήσει. Δέν μποροῦσες νά γίνειςΠρεσβύτερος, ἄν δέν εἶχες ὁλοκληρώσει τήν κάθαρση καί δέν ἤσουν στό στάδιο τοῦφωτισμοῦ, ὥστε νά μπορεῖς νά φωτίσεις, νά καθοδηγήσεις τό ποίμνιό σου. Δένμποροῦσες νά γίνεις Ἐπίσκοπος, ἄν δέν εἶχες φθάσει στή θέωση. Τώρα τί γίνεται128

σήμερα, ἀφῆστε το…Ὁπότε ἔχουμε: Πρῶτον τούς Ἀποστόλους, μετά τούς Ἐπισκόπους καί μετά τούςΠρεσβυτέρους, οἱ ὁποῖοι κατ’ αὐτήν τήν ἄποψιν εἶναι οἱ διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας.Ἄν τώρα διαβάσουμε τό 14o κεφάλαιο τῆς Α’ πρός Κορινθίους ἐπιστολῆς τοῦἀποστόλου Παύλου, βλέπουμε ὅτι ἐκεῖ ἀναφέρεται σαφῶς ὅτι στήν ἐνορία τῆςΚορίνθου ὑπῆρχαν πολλοί προφῆτες, χριστιανοί δηλαδή μέ προφητικό, προορατικόχάρισμα. Διότι γράφει: «Νά μιλήσουν οἱ προφῆτες σέ ὁμάδες τῶν δύο ἤ τῶν τριῶν».Ὁπότε ὑπῆρχαν τουλάχιστον τρεῖς προφῆτες, ἴσως καί περισσότεροι, ἕξ ἤ ἑπτά. Ἐδῶοἱ προφῆτες τῆς Κορίνθου δέν ἦσαν ὅλοι τους ἐπίσκοποι.Ὅμως τί σημαίνει ἡ λέξις προφῆτες τοῦ ἀποστόλου Παύλου; Τό τί σημαίνει φαίνεταιἀπό τό γεγονός ὅτι σέ ἄλλο σημεῖο γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὅτι δέν ἔχειἀποκαλυφθεῖ τό Μυστήριο τοῦ Θεοῦ σέ προηγούμενες γενεές, ὅπως ἀποκαλύφθηκεστήν δική του, ὅπως ἀποκαλύφθηκε δηλαδή «νῦν τοῖς ἀποστόλοις καί προφήταις»(Ἐφ. 3.5). Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Χριστός δέν εἶχε ἀποκαλυφθεῖ στήν Παλαιά Διαθήκη,ὅπως ἀποκαλύφθηκε τώρα στούς Ἀποστόλους καί στούς Προφῆτες. Ἐδῶ δηλαδή δένμιλάει γιά τούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀλλά γιά τούς Προφῆτες τῆςἘκκλησίας.Αὐτό σημαίνει ὅτι:α) Ἀπόστολος εἶναι ἐκεῖνος στόν ὁποῖο ἔχει ἀποκαλυφθεῖ ὁ Χριστός ἐν δόξη. Γι’αὐτό στό 15o κεφάλαιο τῆς Α΄ πρός Κορινθίους ἐπιστολῆς του ἀπαριθμεῖ ὁἀπόστολος Παῦλος ὅλους ἐκείνους, στούς ὁποίους ἐμφανίσθηκε ὁ Χριστός μετά τήνἈνάστασή Του, ἀλλά καί μετά τήν Πεντηκοστή, διότι δέν κάνει διαφοροποίησημεταξύ τῶν ἐμφανίσεων τοῦ Χριστοῦ πρό τῆς Πεντηκοστῆς καί μετά τήνΠεντηκοστή.Ὁπότε τό πρωταρχικό γνώρισμα τοῦ ὁποιουδήποτε Ἀποστόλου δέν ἦταν μόνο ὅτιἦταν μαθητής τοῦ Χριστοῦ πρό τῆς Σταυρώσεώς Του, ἀλλά καί τό γεγονός ὅτι ὁΧριστός εἶχε ἀποκαλυφθεῖ σ’ αὐτόν ἐν δόξη μετά τήν Ἀνάστασή Του. Γι’ αὐτό ὁἀπόστολος Παῦλος γράφει: «Δέν γνωρίζω τόν Χριστόν κατά σάρκα, ἀλλά κατάπνεῦμα» (Β΄Κορ. 5,16). Διότι, γιά νά γνώριζε τόν Χριστόν κατά σάρκα, σήμαινε ὅτιθά ἔπρεπε νά εἶχε συναναστραφεῖ μαζί Του πρό τῆς Σταυρώσεώς Του, τό ὁποῖο δένσυνέβη μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο. Μετά τήν Σταύρωση, Ταφή καί Ἀνάστασή Του δένγνωρίζουμε τόν Χριστόν κατά σάρκα, ἀλλά κατά πνεῦμα. Δηλαδή βλέπουμε τόνΧριστόν νοερῶς μέ τά μάτια τῆς ψυχῆς, καθώς καί ἐν δόξη κατά τήν ἐμπειρία τῆςθεώσεως.β) Προφήτης εἶναι ἐκεῖνος, στόν ὁποῖο ἐπίσης ἔχει ἀποκαλυφθεῖ ὁ Χριστός. Ὁπότεἐμφανίζεται ὁ Χριστός μετά τήν Ἀνάστασή Του, ἐμφανίζεται μέσα σέ δόξα καί αὐτήἀκριβῶς ἡ ἐμπειρία, πού ἀποκτᾶ κανείς ὅταν βλέπει τόν Χριστόν ἐν δόξη, τόνκαθιστᾶ αὐτομάτως εἴτε Ἀπόστολον εἴτε Προφήτην. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ προφήτης,γιά τόν ὁποῖο ὁμιλεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος, εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἔχει φθάσει στήνθέωση.129

Ἑπομένως αὐτοί οἱ Προφῆτες πού ἦταν στήν Κόρινθο δέν ἦταν Ἐπίσκοποι, ἤτανἄνθρωποι πού εἶχαν φθάσει στή θέωση. Καί αὐτό φαίνεται σαφῶς ἀπό ἐκεῖνο πούλέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, πρίν πεῖ τό «…οὕς μέν ἔθετο ὁ Θεός ἐν τῇ ἐκκλησίᾳπρῶτον ἀποστόλους, δεύτερον προφήτας…», πού εἶναι τό: «…εἴτε δοξάζεται ἕνμέλος, συγχαίρει πάντα τά μέλη» (Α΄Κορ. 12,26). Μιλάει δηλαδή γιά δοξασμό. Καίοἱ Προφῆτες ἔβλεπαν τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, εἶχαν φθάσει στή θέωση.Ἐξ ἄλλου ἔχει γίνει πλέον ἀποδεκτό ὅτι αὐτά, πού γράφει ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁἈρεοπαγίτης γιά τούς τότε ἐπισκόπους, δέν ἀπέχουν ἀπό τήν πραγματικότητα.Δηλαδή ὅτι, ὅπως ὁ προφήτης τοῦ ἀποστόλου Παύλου εἶναι ἐκεῖνος πού ἔχει φθάσεισέ θέωση, ἔτσι καί γιά τόν ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη ἐπίσκοπος εἶναι ἐκεῖνοςπού ἔχει φθάσει στή θέωση. Ἀπό αὐτούς μάλιστα τούς προφήτας τοῦ ἀποστόλουΠαύλου προῆλθαν οἱ τότε ἐπίσκοποι τῆς Ἐκκλησίας.Ἐπεκράτησε νά λέγεται ὁ προεστώς προφήτης τῆς ἐνορίας ἐπίσκοπος καί οἱὑπόλοιποι πρεσβύτεροι, ἐνῶ στήν ἀρχή συνηθίζετο νά λέγωνται ὅλοι πρεσβύτεροι.Μετά ὁ προεστώς τῆς ἐνορίας ὀνομάστηκε Ἐπίσκοπος. Σημειωτέον ὅτι ἡ Ἐκκλησίατῆς Κορίνθου εἶχε τουλάχιστον πέντε προφῆτες (Α’ Κορ. 14,29). Δέν ἀπασχολοῦντόν Παῦλο τόσο τά ὀνόματα ἐπίσκοπος ἤ πρεσβύτερος, ἀφοῦ, ὡς προφῆτες τούςθεωρεῖ μαζί μέ τούς ἀποστόλους, ὡς θεμέλια τῆς Ἐκκλησίας (Ἐφ. 2,20). Ἡχειροτονία τους, ὅπως στήν περίπτωση τῶν ἀποστόλων, ἦτο κατ’ εὐθείαν ἀπό τόνΧριστό μέσω τῆς θεώσεως (Ἐφ. 3,5) καί ἐν συνεχεία μέσω τῆς ἀναγνωρίσεως τῆςθεώσεως αὐτῆς ἀπό τούς συνθεουμένους.Ὁ ἅγιος Νικήτας Στηθάτος μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι, πού ἔχουνχειροτονηθεῖ κατ’ εὐθείαν ἐπίσκοποι ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό, ἄν καί ἀπό τούςἀνθρώπους δέν ἀναγνωρίζονται ὡς ἐπίσκοποι. Ὅμως εἶναι ἐπίσκοποι· ἔχουν δηλαδήπνευματική ἐξουσία ἐπισκόπου. Εἶναι ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι ἔχουν φτάσει στή θέωση.Φαίνεται ὅτι τότε στήν ἐνορία τῆς Κορίνθου ὑπῆρχε μία ἀναταραχή, γι’ αὐτό εἶχανγράψει στόν Ἀπόστολο Παῦλο καί ὁ Ἀπόστολος τούς βάζει σέ μία τάξη. Ὅσοι εἶχανγένη γλωσσῶν, πού εἶναι τά διάφορα εἴδη τῆς νοερᾶς προσευχῆς -καί ὄχι ὅπωςπιστεύουν οἱ Προτεστάντες ὅτι εἶναι ξένες γλῶσσες- ἤ μερικοί ἀπ’ αὐτούς νόμιζανὅτι μποροῦσαν νά ἐξισωθοῦν μέ ὅλους τούς ἄλλους. Τά γένη γλωσσῶν εἶναι τόκατώτερο χάρισμα, τό τελευταῖο στή σειρά πού βάζει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Ἀλλάκάποιοι πού εἶχαν τά γένη γλωσσῶν ἤθελαν νά μποῦν πρῶτοι στή σειρά. Γι’ αὐτό ὁἀπόστολος Παῦλος, γιά νά βάλει μία τάξη μέσα στήν Ἐκκλησία, μᾶς λέγει ὅτι πρῶτοιμέσα στήν Ἐκκλησία εἶναι οἱ Ἀπόστολοι, μετά ἔρχονται οἱ προφῆτες, μετά οἱδιδάσκαλοι καί τελειώνει μέ τά γένη τῶν γλωσσῶν .Στά κεφάλαια 13, 14 καί 15 τῆς Α΄ πρός Κορινθίους ἐπιστολῆς του κάνει ὁἀπόστολος Παῦλος ὁλόκληρη ἑρμηνεία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησιολογίας. Ἀπό αὐτόφαίνεται σαφῶς ὅτι στίς ἐνορίες τοῦ ἀποστόλου Παύλου ὅλα τά μέλη τοῦ Σώματοςτοῦ Χριστοῦ ἦταν θεόκλητα. Καί τοῦτο, ἐπειδή ὅλοι εἶχαν δεχθεῖ τήν ἐπίσκεψη τοῦἉγίου Πνεύματος μέσα στήν καρδιά τους. Ὅσοι ἦταν ἐπίσημα μέσα στήν Ἐκκλησίαεἶχαν τουλάχιστον νοερά προσευχή μέσα στήν καρδιά τους, ἀδιάλειπτη προσευχή.Εἶχαν ἑπομένως κλίση ἀπό τόν Θεό. Κι αὐτό γιατί ὅλοι εἶχαν δεχθεῖ τήν ἐπίσκεψη130

τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν καρδιά τους.Ἦσαν δηλαδή θεόκλητα μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ εἶχαν χειροτονηθεῖἀπό τό ἴδιο τό Ἅγιο Πνεῦμα. Καί, ὅπως οἱ Ἀπόστολοι ἔφθασαν σέ δοξασμό, δηλαδήστήν θέωση, κατά τόν ἴδιο τρόπο οἱ προφῆτες ἦσαν ἐκεῖνοι, πού ἐπίσης εἶχαν φθάσειστήν θέωση, ἐνῶ ἀπό τούς διδασκάλους καί κάτω ἦσαν ὅσοι εἶχαν φθάσει μόνο σέφωτισμό. Ἦταν ἡ κατώτερη βαθμίδα, ἦταν στό στάδιο τοῦ φωτισμοῦ, ὅπως καί τάγένη τῶν γλωσσῶν.Ἐάν συνδυάσουμε τώρα αὐτές τίς πληροφορίες σέ ὅσα ἀναφέρονται στίς εὐχές τῆςἀκολουθίας τοῦ Ἁγίου Μύρου, φαίνεται σαφῶς ὅτι τό Μυστήριο τοῦ ἉγίουΧρίσματος ἐθεωρεῖτο ὅτι ἦταν ἕνα Μυστήριο γι’ αὐτούς πού εἶχαν ἤδη δεχθεῖ τήνἐπίσκεψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στήν καρδία τους. Δηλαδή γιά τούςφωτισμένους. Γι’ αὐτό δέν ἔπαιρναν μαζί μέ τό Βάπτισμα καί τό Χρίσμα, ὅπωςγίνεται σήμερα.Φαίνεται στήν ἀρχαία Ἐκκλησία δέν ἐτελεῖτο τό Μυστήριο τοῦ Χρίσματος μαζί μέτό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος. Τό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος ἐτελεῖτο πρῶτον εἰςἄφεσιν ἁμαρτιῶν, ἐνῶ τό Μυστήριο τοῦ Χρίσματος προοριζόταν γιά ὅσους εἶχανγίνει ἤδη μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Εἶχαν δηλαδή μέσα τους ἐγκαταστημένητήν νοερά προσευχή. Ὑποτίθεται ὅτι εἶχε ἔλθει καί προσευχόταν μέσα στήν καρδιάτους τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἦταν θεόκλητοι. Καί τό Μυστήριο τοῦ Χρίσματος ἐτελεῖτοὡς ἐπισφράγισις αὐτοῦ τοῦ γεγονότος. Γι’ αὐτό κατά τήν τελετή αὐτοῦ τοῦΜυστηρίου ἀναφωνοῦσε ὁ ἱερεύς. «Σφραγίς δωρεᾶς Πνεύματος Ἁγίου». Παίρνειςτήν πιστοποίηση τῆς Ἐκκλησίας ὅτι ἔχεις δεχθεῖ μέσα σου τήν ἐπίσκεψη τοῦ ἉγίουΠνεύματος. Κατ΄αὐτόν τόν τρόπο ἔχριε τόν Χριστιανό.Ἡ σφραγίδα αὐτή τότε ἦταν ἡ ἐπιβεβαίωσις ἀπό τήν Ἐκκλησία ὅτι ὁ Χριστιανόςἐκεῖνος, πού μόλις εἶχε χρισθεῖ, βρισκόταν σέ κατάσταση φωτισμοῦ. Γι’ αὐτό στήνΛατινική Παράδοση τό Χρίσμα λέγεται confirmatio, δηλαδή ἐπιβεβαίωσις.Ἐπιβεβαίωσις ὅτι ὁ Χριστιανός ἐκεῖνος, ἀφοῦ πέρασε ἀπό κάθαρση, εἶχε φθάσειστήν κατάσταση φωτισμοῦ, μέσα του προσευχόταν τό Ἅγιο Πνεῦμα. Πόσο μακριάεἶναι αὐτά ἀπό τήν σημερινή κατάσταση! Σήμερα οἱ πλεῖστοι τῶν Χριστιανῶνἀγνοοῦν καί τήν λέξη ἀκόμη τῆς νοερᾶς προσευχῆς.Ὁπότε ἔρχεται ἡ Ἐκκλησία καί τόν σφραγίζει καί θεωρεῖται πλέον μέλος τοῦΣώματος τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι στήν ἀρχαία Ἐκκλησία μόνο μετά τό Χρίσμα ἐθεωρεῖτοὁ βαπτισμένος μέλος τῆς Ἐκκλησίας. Ὄχι μέ τό Βάπτισμα. Τό Βάπτισμα ἦταν ἡἀρχική ὕπαρξη, ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν. Καί θά ἔπρεπε ὁ Χριστιανός νά ἐργασθεῖπνευματικά ὥστε νά δέχθει τήν ἐπίσκεψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στήν καρδίατου νά ἀποκτήσει τήν ἀδιάλειπτη προσευχή καί τότε θεωρεῖτο μέλος τῆς Ἐκκλησίας.Μεγάλη διαφορά μέ τήν σημερινή πραγματικότητα, ὅπου οἱ πόρτες εἶναι ἀνοιχτέςκαί μπαινοβγαίνουν οἱ πάντες καί ὅλοι θεωροῦνται μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Δέν εἶναιὅμως ὅλοι μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Μπορεῖ τυπικά νά θεωροῦνται μέλη, ἀλλά δέν εἶναιζωντανά μέλη τῆς Ἐκκλησίας.Ὅπως μέσα σέ ἕνα ἀμπέλι ὑπάρχουν κλαδιά πράσινα πού δέχονται ζωτικούς χυμούς131

ἀπό τόν κεντρικό κορμό, ὑπάρχουν ὅμως καί κλαδιά ξερά. Αὐτά τά ξερά κλαδιάμπορεῖ νά εἶναι πάνω στό ἀμπέλι ἤ μπορεῖ νά εἶναι κομμένα τελείως. Ὁ κομμένοςτελείως ἀντιστοιχεῖ στόν αἱρετικό, σέ αὐτόν πού πῆγε καί ἔκανε μύηση σέἈνατολικές θρησκεῖες. Αὐτός ἔχει ἀποκοπεῖ. Ὁ ἄλλος πού εἶναι ξερό κλαδί καί εἶναιἀκόμη κολλημένος στό ἀμπέλι, φυσικά δέν μπορεῖ νά κάνει καρπό. Αὐτός εἶναι ἕναςνεκρός. Εἶναι κολλημένος στήν Ἐκκλησία, ὑποτίθεται ὅτι εἶναι μέλος τῆςἘκκλησίας, ἀλλά εἶναι νεκρό μέλος πού σημαίνει ὅτι δέν μπορεῖ νά καρποφορήσει,ἄρα δέν μπορεῖ νά σωθεῖ. Θά πρέπει νά μετανοήσει, νά δεχθεῖ πάλι τούς ζωτικούςχυμούς ἀπό τόν κεντρικό κορμό γιά νά ἀναζωογονηθεῖ ὥστε νά φέρει καί καρπό.Τότε πραγματικά γίνεται μέλος τῆς Ἐκκλησίας.Μέσα σ’ αὐτά τά πλαίσια ὅμως βλέπουμε μία περίεργη ἐξέλιξη μέσα στήν ἱστορίατῆς Ἐκκλησίας, κατά τήν ὁποία τό βασίλειον ἱεράτευμα, τῆς Ἐκκλησίας δένπαρέμεινε ποιοτικά ἐκεῖνο πού ἦταν ἀρχικά. Δηλαδή τά ζωντανά μέλη τῆςἘκκλησίας – αὐτό εἶναι τό βασίλειο ἱεράτευμα – δέν παρέμεινε τό ἴδιο, ὅπως ἦτανστούς πρώτους χρόνους.Ἀρχικά, δηλαδή στήν ἐποχή τῶν πρώτων Χριστιανῶν, ἔχουμε τούς λαϊκούς καί τούςκληρικούς. Ἐμεῖς σήμερα λαϊκούς λέμε αὐτούς πού δέν ἔχουν χειροτονία. ὉἈπόστολος Παῦλος τούς λαϊκούς ὀνομάζει ἰδιῶτες -καί αὐτοί δέν εἶναι μέλη τῆςἘκκλησίας. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἐκεῖνοι πού ἑρμηνεύουν τούς ἰδιῶτεςτοῦ Ἀποστόλου Παύλου ὡς λαϊκούς. Λαϊκός εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἔχει μένβαπτισθεῖ, ἀλλά δέν ἔχει ἀκόμη κληθεῖ ἄνωθεν, ὥστε νά γίνει βασίλειον ἱεράτευμα,δηλαδή κληρικός, δηλαδή δέν ἔχει μέσα του τήν ἀδιάλειπτη νοερά προσευχή, εἶναιἀκόμα ἰδιώτης, δέν ἔχει μπεῖ ἀκόμα ὡς ζωντανό μέλος στήν Ἐκκλησία. Ὡς κληρικόςἐθεωρεῖτο ὁ θεόκλητος, ἐκεῖνος δηλαδή πού εἶχε δεχθεῖ μέσα στήν καρδιά του τήνἐπίσκεψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί πού τό Πνεῦμα εἶχε ἀρχίσει νά προσεύχεταιμέσα του. Ἐκεῖνος, δηλαδή πού εἶχε γίνει ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί γι’ αὐτόμέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτό ὁ ἀπόστολοςΠαῦλος λέγει «…οὕς ἔθετο ὁ Θεός ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ…» ἀφοῦ προηγουμένως εἶχε πεῖ:«ὑμεῖς δέ ἐστε σῶμα Χριστοῦ» (Α΄Κορ. 12,27). Μᾶς δίνει δηλαδή ὁ ἴδιος τόν ὁρισμότοῦ τί εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καί δέν περιλαμβάνει μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ τούςἰδιῶτες, τούς λαϊκούς πού δέν εἶχαν ἀκόμα δεχθεῖ τήν ἐπίσκεψη τοῦ ἉγίουΠνεύματος.Ἀργότερα, –λόγω τῆς ἐκκοσμίκευσης- ἀπό τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ξέρουμε ὅτιἦλθε ἐποχή, κατά τήν ὁποία ἐχειροτονοῦντο ὡς κληρικοί ἄνθρωποι, πού στήν ἀρχαίαἘκκλησία θά ἐθεωροῦντο ὡς λαϊκοί, δηλαδή ἀκόμα δέν εἶχαν μπεῖ στήν Ἐκκλησία.Καί μετά αὐτοί οἱ ἄνθρωποι –ἐξ αἰτίας τῆς ἐκπτώσεως καί τῆς ἐκκοσμικεύσεως-ἐχειροτονοῦντο καί ἐπίσκοποι. Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, κάνει ὁλόκληρηἀνάπτυξη ἐπάνω στό θέμα αὐτό. Κατά τά χρόνια πού ζοῦσε ὁ ἅγιος Συμεών, γύρωστά 1000 μ.Χ., ἔγινε αὐτή ἡ ἀλλοτρίωση μέσα στήν Ἐκκλησία καί διαμαρτυρήθηκανοἱ ἅγιοι Πατέρες. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Συμεών «ἄνθρωποι πού θά ἔπρεπε νά εἶναι στήντάξη τῶν λαϊκῶν, δηλαδή οὔτε κἄν νά θεωροῦνται μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ἔχουν γίνειἘπίσκοποι ἤ ἔχουν γίνει Πνευματικοί» καί μιλοῦσε γιά «Πνευματικούς χωρίς Ἅγιο132

Πνεῦμα». Γιατί δέν γίνεσαι ‘μαγικά’ ἐπίσκοπος, μέ τό πού θά πάρεις τήν χειροτονία.Θά πρέπει νά ἐνεργεῖ μέσα σου τό Ἅγιο Πνεῦμα. Αὐτό σημαίνει ὅτι εἰσῆλθε ἡπαράδοσις στήν Ἐκκλησία νά χειροτονοῦνται ὡς κληρικοί ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι δένεἶχαν τά προσόντα νά εἶναι κληρικοί τῆς Ἐκκλησίας. Δέν εἶχαν δηλαδή τίςπνευματικές προϋποθέσεις τῆς ἱερωσύνης.Ἐναντίον αὐτῆς τῆς ἀνωμάλου καταστάσεως ἐπανεστάτησε ὁ ἅγιος Συμεών ὁ ΝέοςΘεολόγος μέ τόσο μεγάλη ἐπιτυχία, ὥστε ἡ Ἐκκλησία τόν ὀνόμασε Νέο Θεολόγο.Ἀπό τήν ἐποχή του μέχρι τήν ἐποχή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἔγινε μίαμεγάλη διαμάχη μέσα στήν Ἐκκλησία, ὅσον ἀφορᾶ στά προσόντα ἐκλογῆς τῶνἐπισκόπων. Ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς Ἡσυχαστικῆς ἔριδος, ὅπως ὀνομάσθηκε, κατά τήνὁποία ἐπεκράτησε τελικά ἡ γραμμή τοῦ ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου,καθιερώθηκε οἱ ἐπίσκοποι τῆς Ἐκκλησίας νά λαμβάνονται ἀπό τούς μοναχούς τῆςἩσυχαστικῆς παραδόσεως, τῆς καθάρσεως, τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως. Δηλαδήἐπανῆλθε ἡ Ἐκκλησία στήν ἀρχαία τάξη, ἀλλά δυστυχῶς δέν κράτησε πολύ μέ τήνΦραγκοκρατία, τήν Τουρκοκρατία καί κυρίως τήν ἀλλοτριωμένη κατάσταση μετάτήν Τουρκοκρατία, ἡ ὁποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.Ξέρουμε καί πῶς ἐκλέγονται σήμερα οἱ Ἐπίσκοποι.. ἀλλά ὁπωσδήποτε ὄχι μέ τόντρόπο πού ἐκλεγόντουσαν τότε, πού ἡ Ἐκκλησία ἔπαιρνε τούς ἀνθρώπους μέσα ἀπότά μοναστήρια πού εἶχαν αὐτή τήν ζωή τῆς κάθαρσης, τοῦ φωτισμοῦ καί τῆςθεώσεως. Ζοῦσαν αὐτή τήν ἡσυχαστική παράδοση. Δέν συμφωνῶ μέ τόν ὅρο‘ἡσυχαστική ἔριδα’, ὅπως δυστυχῶς ἔχει ἐπικρατήσει. Δέν ἦταν ἔριδα, ἦτανοὐσιαστικά ἡ ἀντιμετώπιση τῆς αἵρεσης τοῦ Βαρλαάμ, πού μᾶς ἦρθε ἀπό τήν Δύση,πού χτυποῦσε αὐτή τήν ραχοκοκκαλιά τῆς Ὀρθόδοξης παράδοσης: τῆς καθάρσης,τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θέωσης. Ὁ Βαρλαάμ ὑποστήριζε ὅτι μέσω τοῦ φιλοσοφικοῦστοχασμοῦ καί τοῦ Ἀριστοτέλη θά πλησιάσει ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό, ἐνῶ οἱ ἅγιοιΠατέρες ἔλεγαν ὅτι πρέπει νά καθαρίσεις τήν καρδιά σου γιά νά δεῖς τόν Θεό.Ἴσως κάποια ἀπό αὐτά πού εἴπαμε σήμερα σᾶς φάνηκαν λίγο δυσνόητα, ἀλλά ἡοὐσία εἶναι ὅτι ὅταν ἀκοῦμε Προφήτης, ὁ νοῦς μας θά πηγαίνει στόν θεωμένοἄνθρωπο καί αὐτός εἶναι καί ὁ ἀληθινός θεολόγος. Ἀληθινά μέλος τῆς Ἐκκλησίαςεἶναι αὐτός πού οὐσιαστικά ἔχει τελειώσει μέ τήν κάθασρη καί ἔχει φτάσει στόνφωτισμό ἤ τουλάχιστον εἶναι στή διαδικασία τῆς κάθαρσης, ἔχει μετανοήσει. Τώραἔχουμε ἀνθρώπους πού δέν ἔχουν μετανοήσει κἄν καί ὑποτίθεται ὅτι εἶναι στήνἘκκλησία καί αὐτοαποκαλοῦνται χριστιανοί. Καί κάποιος ἀπό αὐτούς ἔλεγε ὅτι«ὅποτε πηγαίνω στήν Ἐκκλησία μοιράζουν βάγια» γιατί πήγαινε μιά φορά τόν χρόνο.Κατά τά ἄλλα ὅμως εἶναι πιστός χριστιανός καί μέ θράσος λέει: «γιατί ἐσύ πούνηστεύεις ἤ πηγαίνεις κάθε μέρα Ἐκκλησία κάνεις σωστά;». Πόσο ἔχουμε ξεπέσειἀπό τό ἀληθινό πνεῦμα!ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ.: Δύο ἐρωτήσεις: Τί σημαίνει ἀκριβῶς τό «πρᾶός εἰμι· καί ταπεινός τῆ καρδία»(Ματθ. 11,29) καί δεύτερον σήμερα κάποιος πού βαπτίζεται σέ μεγάλη ἡλικία, γιά νάπάρει τό Χρίσμα κανονικά θά πρέπει νά ἔχει προχωρήσει στόν φωτισμό, πού εἶναι133

ἐπιβεβαίωση, ὅπως εἴπατε. Ἄρα θά ἔπρεπε νά μείνει μόνο μέ τό Βάπτισμα.Ἀπ.: Ἔτσι εἶναι κανονικά, ἄν θέλουμε νά τηρήσουμε τήν ἀρχαία τάξη. Βέβαια οἱμεγάλης ἡλικίας ἄνθρωποι πού βαφτίζονται σήμερα, ἔχουν θαυμαστές ἐμπειρίες γιατίκατά κανόνα ἔρχονται συνειδητά. Καί μᾶς λένε ὡραιότατες, ἁγιοπνευματικέςἐμπειρίες, γιατί πᾶνε μέ πολύ θέρμη, πόθο καί λαχτάρα καί κατά κανόνα καλήπροετοιμασία. Ὁπότε ἔχουν καί ἀνάλογες προϋποθέσεις καί ἄν ἔχουν καί τήν σωστήκαθοδήγηση πολύ γρήγορα θά φτάσουν καί στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ, γιατίοὐσιαστικά τό Βάπτισμα καί τό Χρίσμα πού δίνεται μετά εἶναι ἡ πλήρης Χάρις.Σχετικά μέ τό πρῶτο ἐρώτημα, λέει ὁ Κύριος «μάθετε ἀπό Μένα ὅτι εἶμαι πρᾶος καίταπεινός». Μέ τό πού τό ἀκούσαμε, τό μάθαμε; Ὄχι. Μαθαίνω σημαίνει ζῶ, ἔχωἐμπειρία. Ζῶ δηλαδή τήν ταπείνωση καί τήν πραότητα τοῦ Χριστοῦ. Μετέχω στήζωή τοῦ Χριστοῦ, αὐτό σημαίνει ‘μάθετε ἀπό Μένα’. Ὅταν δηλαδή ὁ χριστιανόςμπεῖ στή διαδικασία νά τηρήσει τίς ἐντολές, τότε μαθαίνει τήν πραότητα καί τήνταπείνωση τοῦ Χριστοῦ. Τότε θά μάθει ὅτι δέν πρέπει νά ὀργίζεται, ἐκτός ἄν πρέπεινά ὑπερασπιστεῖ τόν Θεό ἤ τόν πλησίον. Θά μάθει ὅτι πρέπει νά συγχωρεῖ: ὅλους. Θάμάθει ὅτι πρέπει νά ἀγαπάει: ὅλους, φίλους καί ἐχθρούς. Θά μάθει ὅτι πρέπει νάἐπιδιώκει τήν ἔσχατη θέση, τόν ἔσχατο τόπο. Νά εἶναι πάντοτε στήν κατάσταση τῆςταπείνωσης κ.λ.π. Καί τότε λέει ὁ Χριστός μας, θά ἔχετε καί τήν ἀνάπαυση.Γιατί σήμερα οἱ ἄνθρωποι δέν ἔχουν ἀνάπαυση καί ἀντίθετα ἔχουν κόπωση; Ὅλοιεἶναι κουρασμένοι, ὅλοι εἶναι φορτωμένοι. Γιατί ἀκριβῶς δέν κάνουν αὐτό πού λέει ὁΧριστός: «ἐλᾶτε σέ Μένα νά ξεφορτωθεῖτε καί νά πάρετε τόν δικό Μου ζυγό, πάντεςοἱ κοπιῶντες καί πεφορτισμένοι» (Ματθ. 11,28). Ὅσο ὁ ἄνθρωπος δέν πάει στόνΧριστό εἶναι κοπιών καί πεφορτισμένος. Κουβαλάει φορτίο βαρύ, βαρύτατο, μέχριπού συντρίβεται κάτω ἀπό αὐτό τό φορτίο καί φτάνει κάποτε καί στήν αὐτοκτονία.Εἶναι φορτίο ἡ ἁμαρτία, τό πάθος. Καί δέν βρίσκει ἀνάπαυση ὁ ἄνθρωπος ὅταν εἶναιφορτωμένος, πρέπει νά ξεφορτωθεῖ, νά μετανοήσει. Νά φύγει ἀπό ἐκεῖ πού εἶναι καίνά πάρει τόν ζυγό τοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι χρηστός, δηλαδή καλός καί τότε λέειἀφοῦ φορτωθεῖς τόν ζυγό τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι οἱ ἐντολές, μετά θά μάθεις ὅτιΕἶμαι πρᾶος καί ταπεινός καί τότε θά βρεῖς ἀνάπαυση. Βλέπετε, ὑπάρχει σειρά.Ἐπιστημονική μέθοδος εἶναι: ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμός, ἡ θέωση. Αὐτό εἶναι.Ἔλα σοῦ λέει ὁ Χριστός νά ξεφορτωθεῖς. Τί εἶναι αὐτό; Ἡ μετάνοια. Ξεφορτώσου,πήγαινε πές τα στόν Πνευματικό καί μίσησέ τα – ὄχι μεταμέλεια, νά τά πεῖς καί νά τάξανακάνεις – νά πάρεις τόν νοῦ σου ἀπό τά μάταια νά τόν στρέψεις στόν Χριστό μέτήν ἀδιάλειπτη προσευχή, ὁπότε μετά μαθαίνεις, γνωρίζεις ἐμπειρικά τόν Χριστό, τήζωή τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή γνωρίζεις ἐμπειρικά τήν ταπείνωση καί τήν πραότητα.Λέμε ‘’θέλω νά εἶμαι πρᾶος’’. Πῶς νά εἶσαι πρᾶος; Δέν μπορεῖς νά εἶσαι πρᾶος. Καίμοῦ λένε κάποιοι «μόλις τό ἀποφάσιζα, τότε θύμωνα πιό πολύ». Βέβαια, πιό πολύ θάθυμώνεις γιατί δέν εἶναι αὐτή ἡ μέθοδος, νά τό πάρεις ἀπόφαση, νά ζοριστεῖς. Ἔτσιθά γίνεις πιό θυμώδης γιατί στηρίζεσαι στόν ἑαυτό σου. Εἶναι ἐγωισμός. Γιά νά γίνειςπρᾶος, θά πρέπει νά ξεφορτωθεῖς τόν ἑαυτό σου, τόν παλαιό ἑαυτό σου, νάἀπαρνηθεῖς, νά μισήσεις τόν ἑαυτό σου, ὅπως λέει ὁ Χριστός καί νά σηκώσεις τόνΣταυρό τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι οἱ ἐντολές Του, νά πάρεις ἀπόφαση νά τηρήσεις τίς134

ἐντολές.Θά πεῖ κανείς: ‘’Δέν τίς τηροῦμε τίς ἐντολές’’; Δέν τίς τηροῦμε. Ἄς πάρουμε μίαμόνο ἐντολή καί θά δεῖτε πώς δέν τίς τηροῦμε. Ἡ πρώτη ἐντολή λέει: «ἀγαπήσειςΚύριον τόν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καί ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καί ἐξὅλης τῆς ἰσχύος σου καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου» (Λουκ. 10,27). Τό τηροῦμε; Ἄςπάρουμε τό ‘ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου’. Πρέπει ὅλη σου ἡ διάνοια, ὅλη σου ἡ σκέψηδηλαδή, νά εἶναι στόν Χριστό. Εἶναι; Ἄς ἐξέτασουμε ὁ καθένας πόση ὥρα τήν ἡμέρασκεπτόμαστε τόν Χριστό.. Βλέπετε, ἄν τηρούσαμε τήν πρώτη ἐντολή, -δέν σᾶς λέωὅλες- θά εἴχαμε τίς προϋποθέσεις καί γιά ὅλες τίς ἄλλες, γιατί εἶναι πολύ βασική ἡπρώτη ἐντολή, εἶναι ἡ ἐντολή τῆς ἀγάπης. Μετά θά εἴχαμε αὐτή τήν γεύση ἐμπειρικάτοῦ τί εἶναι ὁ Χριστός. Θά γνωρίζαμε τόν Χριστό. Ὁ Χριστός γνωρίζεται διά τοῦΧριστοῦ. Δέν γνωρίζεται μέσα ἀπό τά βιβλία, οὔτε μέσα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή.Γνωρίζεται διά τοῦ Χριστοῦ, ὅταν ὁ ἄνθρωπος μπεῖ στή διαδικασία νά τηρήσει τίςἐντολές, τότε ἔρχεται ὁ Χριστός καί τοῦ φανερώνεται, τοῦ ἀποκαλύπτεται. Δένβρίσκουμε τόν Χριστό, μᾶς βρίσκει ὁ Χριστός ὅταν ἔχουμε τίς προϋποθέσεις.Ὑπάρχει αὐτή ἡ μέθοδος πού μᾶς τήν ἔχει πεῖ ὁ Θεός. Ὅταν κάποιος ὅμως ἔχει τόσοἐγωισμό, πού οὔτε κἄν θέλει ν’ ἀκούσει αὐτά πού λέει ὁ Χριστός, πῶς θέλει νά δεῖτόν Χριστό καί νά ἔχει τήν ἐμπειρία τῆς ἀνάπαυσης τῆς καρδιᾶς;Ὁπότε μάθετε ἀπό Μένα ὅτι εἶμαι πρᾶος καί ταπεινός, σημαίνει αὐτό «μπεῖτε στήνδιαδικασία νά Μέ γνωρίσετε ἤ μᾶλλον νά Μοῦ ἐπιτρέψετε νά σᾶς γνωριστῶ». Καίτοῦ τό ἐπιτρέπουμε ὅταν κάνουμε αὐτό πού εἴπαμε προηγουμένως: νά πάρουμε πάνωμας τόν χρηστό ζυγό, τόν καλό ζυγό τοῦ Χριστοῦ, τίς ἐντολές δηλαδή. Γι’ αὐτό ὁΧριστός μας δέν μᾶς ζητάει οὔτε νά γίνουμε μοναχοί, οὔτε νά γίνουμε ἔγγαμοι, οὔτενά μείνουμε στόν κόσμο ἄγαμοι καί ἀφιερωμένοι σ’ Αὐτόν. Λέει: «Ἀπό αὐτά κάνεὅ,τι θέλεις. Ἐγώ θέλω νά τηρήσεις τίς ἐντολές». Δέν εἶναι σκοπός τοῦ ἀνθρώπου ὁγάμος, ὅπως δυστυχῶς ἔχει ἐπικρατήσει καί κακῶς οἱ γονεῖς πιέζουν τά παιδιά νάπαντρευτοῦν. Μπορεῖ νά μήν ἔχουν τίς προϋποθέσεις καί νά καταλήξουν σέ διαζύγιο.Σήμερα ἔχουμε περισσότερα διαζύγια παρά γάμους. Οὔτε ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπουεἶναι νά γίνει μοναχός. Ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἕνας: ἡ θέωση. Εἴτε εἶσαι στόνγάμο, εἴτε στόν μοναχισμό, εἴτε στόν κόσμο ἄγαμος, σκοπός εἶναι ἡ θέωση καί γιά νάφτάσεις στή θέωση, πρέπει νά τηρήσεις τίς ἐντολές. Αὐτό ζητάει ὁ Χριστός ἀπό μᾶς,νά φορτωθοῦμε τόν χρηστό ζυγό Του καί τότε θά ἔχουμε τήν γνώση Του. Τότεἐμπειρικά πλέον θά ἐπαληθεύσουμε αὐτό πού λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὄτι εἶναι θετικήἐπιστήμη ἡ Θεολογία. Μπορεῖς δηλαδή αὐτά πού σοῦ λέει ὁ Χριστός νά τάἐξετάσεις, νά τά ἐρευνήσεις καί νά τά ἐπαληθεύσεις. Νά κάνεις πείραμα στόν ἴδιοτόν ἑαυτό σου.Ἐρ.: Πάτερ, ἄν κατάλαβα καλά, οἱ Πατέρες μιᾶς Οἰκουμενικῆς Συνόδου πρέπει νάεἶναι θεωμένοι. Πρέπει νά εἶναι ὅλοι θεωμένοι;Ἀπ.: Ὄχι ὅλοι. Κάποιοι.Ἔχουμε καί Συνόδους, πού δέν ἔχουν ὀνομαστεῖ Οἰκουμενικές, ἀλλά εἶναιΟἰκουμενικές, ὅπως ἡ Η΄ Οἰκουμενική ἐπί Μεγάλου Φωτίου. Λένε κάποιοι135

ἐξυπνάκηδες ‘’γιατί οἱ παπικοί εἶναι αἱρετικοί, ἀφοῦ δέν ἔχουν καταδικαστεῖ ἀπόκάποια Οἰκουμενική Σύνοδο’’. Κι ὅμως ἔχουν καταδικαστεῖ ἀπό τήν Η΄ ΟἰκουμενικήΣύνοδο, αὐτή πού ἔγινε ἐπί Μεγάλου Φωτίου. Δέν ἔχει ὀνομαστεῖ Οἰκουμενική, ἀλλάἔχει ὅλες τίς προϋποθέσεις. Εἶχε μέσα θεούμενους καί ἦταν ἀπό ὅλες τίς Ἐκκλησίεςκ.λ.π. Αὐτή ἡ Σύνοδος καταδίκασε τό φιλιόκβε τῶν Παπικῶν καί μετεῖχε καί ὁὈρθόδοξος Ἐπίσκοπος Ρώμης, ὁ τότε Πάπας τῆς Ρώμης δηλαδή, πού ἦτανὈρθόδοξος. Ἐπίσης οἱ Σύνοδοι πού ἔγιναν ἐπί τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καίαὐτές εἶναι Οἰκουμενικές, πού καταδικάστηκε ὁ ἀντι-ἡσυχασμός μέ τόν Βαρλαάμ καίἐπεκράτησε ἡ Ὀρθόδοξη διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ περίἀκτίστου Φωτός. Εἶναι καί αὐτές Οἰκουμενικές γιατί εἶχαν τουλάχιστον ἕνανθεούμενο, τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ.Ἐρ.: Κάθαρση – φωτισμός – θέωση. Ἀκούγεται πολύ ὡραῖο, ἐνθουσιάζεται κανείςὅταν τό ἀκούει γιατί καταλαβαίνει ὅτι ἔτσι ἔχει τό πράγμα. Ἀπό τήν ἄλλη τάΓεροντικά δέν δίνουν θάρρος στόν χριστιανό νά πεῖ ὅτι τώρα εἶμαι στήν κάθαρση,εἶμαι στήν φώτιση ἤ στή θέωση. Πράγματα πού εἶναι πολύ μακρινά καί ἄπιαστα.Μᾶς συμφέρει νά ψάχνω νά βρῶ ποῦ βρίσκομαι;Ἀπ.: Ὄχι. Ἄν θέλουμε νά ποῦμε ποῦ βρισκόμαστε, νά ποῦμε ὅτι εἴμαστε στήντελευταία θέση γιά νά εἴμαστε ἀσφαλεῖς. Βλέπετε καί ὁ ἕνας ἀπό τούς τρεῖςἈποστόλους πού εἶχαν φτάσει στήν θέωση πρίν τήν Πεντηκοστή, ὁ ἈπόστολοςΠέτρος, ἀρνήθηκε τόν Χριστό. Ἔπεσε δηλαδή κατακόρυφα. Πολύ χαμηλά. Ὅλοιεἴμαστε σέ κίνδυνο, ὅσο εἴμαστε σ’ αὐτή τή ζωή. Καί οἱ ἅγιοι ἄν προσέξετε, ἐνῶἔχουν πολύ ὑψηλές ἐμπειρίες, ἐκφράζονται μέ ἕναν πάρα πολύ ταπεινό τρόπο γιά τόνἑαυτό τους. Καταεξευτελίζουν τόν ἑαυτό τους γιατί ξέρουν ὅτι ἔχουν μεγάλη ἀνάγκηἀπό ταπεινοφροσύνη καί ὅτι, ἄν λίγο ὑπερηφανευτοῦν, τό χάνουν αὐτό τό πολύὡραῖο πού ἐνεργεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα μέσα τους. Ἑπομένως δέν χρειάζεται νάψάχνουμε σέ ποιό στάδιο καί σέ ποιό ὑποστάδιο βρισκόμαστε. Νά θεωροῦμε, λένε οἱἍγιοι Πατέρες, ὅτι εἴμαστε οἱ τελευταῖοι, οἱ χειρότεροι ἀπό ὅλους τούς ἀνθρώπους.Ὁ π. Παΐσιος πού εἶχε τέτοιες ἐμπειρίες θέωσεως καί ἔλεγε ὅτι ἐγώ εἶμαι χειρότεροςἀπό ὅλους, πιό ἁμαρτωλός. Καί ὁ π. Πορφύριος καί ὅλοι οἱ ἄλλοι. Τό ζοῦσαν καί τόἔλεγαν. Δέν ἦταν ἕνα σχῆμα λόγου. Ἔλεγε, ἄς ποῦμε, ὁ π. Παΐσιος: «μέ αὐτά πούξέρω ἐγώ, πού μοῦ ἔχει ἀποκαλύψει ὁ Θεός, θά ἔπρεπε νά κάνω δέκα θαύματα τήνἡμέρα καί κάνω μέ τό ζόρι ἕνα. Ὁ ἄλλος πού δέν εἶχε τίποτα ἀπό γνώσειςπνευματικές, θά μποροῦσε νά κάνει δέκα φόνους τήν ἡμέρα καί συγκρατεῖται καίκάνει ἕναν. Ἄρα εἶναι καλύτερος ἀπό μένα». Εἶναι ἄλλα τά κριτήρια τοῦ Θεοῦ καίἄλλα τῶν ἀνθρώπων. Καθώς καί τά ἀνθρώπινα δικαστήρια δέν λειτουργοῦν ὅπως τάδικαστήρια τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό λέει ὁ Κύριος «σ’ αὐτούς πού ἔδωσα πολύ, θάζητήσω καί πολύ», «ὁ γνούς καί μή ποιήσας, δαρήσεται πολλάς» (Λουκ. 12,47).Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι δέν πρέπει νά μάθουμε.. Ὀφείλεις νά μάθεις τόν νόμο τοῦΘεοῦ. Γιατί κι αὐτός πού δέν ἔμαθε, «ὁ μή γνούς, δαρήσεται ὀλίγας» (Λουκ. 12,48),ἄρα γιά τήν κόλαση εἶναι κι αὐτός. Ὁπότε ὄχι νά μήν ξέρουμε. Νά ξέρουμε, ἀλλά καίνά ἐφαρμόζουμε.Ἐρ.: Πάτερ, ἤθελα νά ρωτήσω κατά πόσο εἶναι δυνατόν ἐμεῖς πού ζοῦμε στόν κόσμο136

καί μολύνουμε τό βλέμμα μας, τήν σκέψη μας κτλ, πῶς μποροῦμε νά φτάσουμε σέτέτοια ἐπίπεδα; Σίγουρα ἀπό αὐτά πού ἔχουμε μάθει ἀπό σᾶς καί μέ τήν βοήθεια τοῦΘεοῦ καί τήν προσευχή, τήν νοερά προσευχή καταλαβαίνουμε ὅτι μᾶς φυλάει, ἀλλάμέχρι πού φύγαμε -τροπικά- ἀπό αὐτόν τόν κόσμο καί περάσαμε στήν κάθαρση,μολύναμε τήν ψυχή μας. Γιά κάποιον πού ἔχει πάρα πολύ μολύνει τήν ψυχή του, πῶςμπορεῖ νά τήν καθαρίσει ἀφοῦ ὑπάρχει μέσα του αὐτός ὁ μολυσμός; Ἀπ.: Μόνοι μαςδέν μποροῦμε. «Ραντιεῖς με ὑσσώπῳ καί καθαρισθήσομαι, πλυνεῖς με καί ὑπέρ χιόναλευκανθήσομαι» (Ψαλμ. 50,9). Ποιός; Ὁ Θεός θά τό κάνει. Καταδέχεται ὁ Θεός νάμᾶς πλύνει καί νά μᾶς καθαρίσει. Πότε ὅμως; Ὅταν Τοῦ τό ἐπιτρέψουμε καί Τοῦ τόζητήσουμε. Ἐμεῖς δέν μποροῦμε νά καθαριστοῦμε, οὔτε νά φωτιστοῦμε. Ἐμεῖςμποροῦμε μόνο νά προαιρούμεθα. Νά ἔχουμε προαίρεση. Κατά τό μέτρο τῆςπροαίρεσης, τῆς ἐπιθυμίας, τῆς βούλησης, νά θέλουμε νά καθαριστοῦμε, ὁ Θεός θάμᾶς καθαρίσει. Ἑπομένως νά Τοῦ τό ζητᾶμε.Εἴπαμε γιά τήν ἀδιάλειπτη προσευχή πού κάνει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Πρίν τήν κάνει τόἍγιο Πνεῦμα, θά πρέπει νά τήν κάνουμε ἐμεῖς, γιά νά φτάσουμε στό σημεῖο νά τήνκάνει τό Ἅγιο Πνεῦμα μέσα μας. Ὅταν κανείς ἔχει τόν νοῦ του στόν Θεό, δένμολύνεται. Ἄς τό δοῦμε λίγο στά ἀνθρώπινα: ὅταν ἕνας ἄνθρωπος ἀγαπάει ἕνανἄλλον ἄνθρωπο, δέν εἶναι ἀπορροφημένος ἀπό τό πρόσωπο τοῦ ἄλλου; Μπορεῖ νάπερπατάει στό κέντρο τῆς Θεσσαλονίκης, νά γίνεται χαμός γύρω του, ἀλλά αὐτόςἔχει τόν νοῦ του ἐκεῖ καί οὐσιαστικά βλέπει καί δέν βλέπει! Μπορεῖ νά πηγαίνει τόνδρόμο του χωρίς νά χάνεται, ἀλλά ὁ προσανατολισμός του εἶναι στό πρόσωπο πούἀγαπᾶ. Ἄν αὐτό τό πρόσωπο εἶναι ὁ Χριστός, μετά δέν θά μολυνόμαστε ἀπό τά ἄλλα,οὔτε θά ἀκοῦμε τούς θορύβους, τίς φωνές, δέν θά βλέπουμε τίς ἀκαθαρσίες στόνδρόμο, δέν θά δίνουμε σημασία σέ τίποτε. Θά τά προσπερνᾶμε ὅλα καί δέν θάμολυνόμαστε. Ἔτσι γίνεται ἡ κάθαρση, μέ τήν προσπάθεια νά ἔχουμε τόν νοῦ μαςσυνεχῶς στόν Θεό. Δέν μπαίνουν καινούριοι ρύποι μέσα μας καί οἱ παλιοί φεύγουνπάλι μέ τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ, γιατί, ὅσο κανείς προσεύχεται, δέχεται μέσα του τόΦῶς τοῦ Θεοῦ. Ἐπειδή εἶναι προσανατολισμένο τό κάτοπτρο τοῦ νοῦ του πρός τόνΧριστό, δέχεται τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ καί βαθμιαῖα τόν καθαρίζει αὐτό τό Φῶς. Κατ’ἀρχήν βλέπει τίς μουτζοῦρες πού ὑπάρχουν στό κάτοπτρο καί τίς ἀποβάλλει καίσιγά-σιγά καθαρίζεται. Τά μισεῖ ὅλα αὐτά. Καί ὅσο καθαρίζεται, τόσο φωτίζεται.Ἑπομένως ὅλη ἡ προσπάθειά μας ἔγκειται στό νά προσανατολίσουμε τό κάτοπτρόμας στόν Χριστό μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή. Πολύ βασικό στοιχεῖο γιά νά γίνει ἡκάθαρση.Φυσικά θά κάνουμε καί ὑπακοή στόν Πνευματικό. Εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ὕπαρξηΠνευματικοῦ ὁδηγοῦ γιά τήν κάθαρση, δέν μποροῦμε μόνοι μας. Χρειαζόμαστεκάποιον πού ἔχει κάνει αὐτή τήν διαδικασία νά μᾶς ὁδηγήσει καί νά μᾶς βοηθήσει.Γιατί οἱ δυσκολίες εἶναι οἱ ἴδιες. Ρωτᾶνε μερικοί «Πάτερ, ἄραγε μόνο ἐγώ εἶμαιἔτσι;». Ὄχι, ὅλοι εἴμαστε. Ὅλοι εἴμαστε ἄρρωστοι καί ὑπάρχει τό μεγάλονοσοκομεῖο πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία, τό ὁποῖο μᾶς καθαρίζει καί ὅλοι ἔχουμε ἀνάγκηαὐτῆς τῆς κάθαρσης. Κορυφαῖο, κομβικό ἐργαλεῖο τῆς κάθαρσης εἶναι ἡ ἀδιάλειπτηπροσευχή, ἡ συνεχής ὅρασις τοῦ Θεοῦ κυρίως μέ τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν137

με», ἀλλά καί μέ κάποια ἄλλη προσευχή. Ὁ ἅγιος Ἰωαννίκιος ἔλεγε: «Ἡ ἐλπίς μου ὁΠατήρ, καταφυγή μου ὁ Υἱός, σκέπη μου το Πνεῦμα τό Ἅγιον, Τριάς Ἅγία δόξαΣοι». Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἔλεγε «φώτισόν μου τό σκότος». Στήν πρώτηἘκκλησία εἶχαν τό Ψαλτήρι, λέγανε ψαλμούς. Πές τό Πάτερ ἡμῶν, πές τό ΒασιλεῦΟὐράνιε, ὁ νοῦς σου νά εἶναι στόν Χριστό. Αὐτό εἶναι τό πιό βασικό. Γιατί ὁ νοῦςπολύ εὔκολα μολύνεται. Λίγο νά ξεφύγεις, ἔρχεται ὁ διάβολος καί σοῦ ρίχνει τά δικάτου. Στή συνέχεια θά κάνεις καί τήν νηστεία καί ὅ,τι ἄλλο σοῦ πεῖ ὁ Πνευματικός –ὄχι μόνος σου. Κάποιοι βλέπουν τί ἔκανε ὁ τάδε Ἅγιος καί λένε θά τό κάνω καί ἐγώ.Ὄχι, πρέπει νά ρωτήσεις, νά πάρεις εὐλογία, νά εἶσαι μέσα στήν ὑπακοή καί τήνταπείνωση. Ὁπότε διά τῆς ἄσκησης καί τῆς ὑπακοῆς, τῶν Μυστηρίων καί τῆςἀδιάλειπτης προσευχῆς, προχωράει ὁ ἄνθρωπος, καθαρίζεται καί φωτίζεται.Τό σπουδαῖο εἶναι ὅτι μετά μπορεῖ νά δείξει τόν δρόμο καί σέ ἄλλους. Δέν ἔχεισημασία πού εἶναι κανείς λαϊκός. Ἐφόσον περάσει ἀπό τήν κάθαρση καί φτάσει στόνφωτισμό, θά μπορεῖ νά δείξει τόν δρόμο καί στούς ἄλλους.Ἐρ.: Πολλοί ἅγιοι Πατέρες ἀπό τό Ἅγιο Ὄρος ἐξομολογοῦνταν κάθε μέρα. Ἐμεῖςγιατί νά μήν ἔχουμε αὐτή τήν δυνατότητα νά ἐρχόμαστε κάθε μέρα νάἐξομολογούμαστε; Γιατί μέ τήν ἐξομολόγηση, παίρνουμε ἐφόδια γιά νάπολεμήσουμε τά πάθη καί τούς λογισμούς.Ἀπ.: Ἄς ὑπάρχει αὐτή ἡ διάθεση καί θά τό κανονίσουμε! Ὑπάρχει τρόπος, νά κάνειςταμεῖο καθημερινά, ὅπως κάνει ὁ ἔμπορος, καί νά τά γράφεις σ’ ἕνα χαρτάκι καί ὅτανβρεῖς τόν Πνευματικό νά τοῦ τά πεῖς. Θά δεῖς ὅτι πολλά ἐπαναλαμβάνονται καί ὅταντά πεῖς μιά φορά, μετά θά ξέρεις τί νά κάνεις. Ὁπότε ἀποκτᾶς καί ἐσύ μιά ἐμπειρίακαί κατά κάποιον τρόπο γίνεσαι καί ἐσύ λίγο Πνευματικός τοῦ ἑαυτοῦ σου, μέ βάσηαὐτά πού σοῦ ἔχει διδάξει ὁ Πνευματικός σου. Γιά παράδειγμα, σοῦ ἔρχονταιβλάσφημοι λογισμοί. Μερικοί ἄνθρωποι τρελαίνονται, τρομοκρατοῦνται. Τό λέςστόν Πνευματικό σου, σοῦ λέει αὐτό εἶναι τοῦ διαβόλου δέν εἶναι δικό σου, πέτα το.Τελείωσε. Ὅταν σοῦ ξανάρθει, δέν χρειάζεται νά τό ξαναπεῖς, γιατί ξέρεις ὅτι αὐτόδέν εἶναι ἁμαρτία δική σου, εἶναι τοῦ διαβόλου. Ὁπότε δέν χρειάζεται νά ἐρχόμαστεμέ ‘σεντόνια’, μέ γεμάτες σελίδες. Θά δεῖς ὅτι σιγά-σιγά προχωρᾶς καί δένχρειάζονται πολλά. Καί μέ λίγα πράγματα δίνεις στόν Πνευματικό νά καταλάβει καίνά σχηματίσει εἰκόνα γιά τήν ψυχή σου.Γιατί ὑπάρχει καί ὁ κίνδυνος δυστυχῶς νά βλέπουμε τόν Πνευματικό σάν ψυχολόγοἤ σάν ψυχίατρο καί νά πηγαίνουμε ὄχι γιά νά ἐξομολογηθοῦμε, ἀλλά γιά νά ἔχουμεμία ψυχολογική ἀνθρώπινη ὑποστήριξη, τό ὁποῖο εἶναι λάθος. Ἔλεγε κάποιος ‘’ἐγώθέλω τόν Πνευματικό φίλο μου’’. Δέν γίνεται αὐτό γιατί καί ὁ Πνευματικόςἄνθρωπος εἶναι, ὅπως κι ἐσεῖς, καί μπορεῖ νά ἔχει καί χίλιους καί δυό χιλιάδεςἀνθρώπους. Ἄν ἐσύ θέλεις τόν ‘φίλο σου’ νά τόν βλέπεις κάθε μέρα γιά καμιά ὥρακαί οἱ ὑπόλοιποι χίλιοι τό ἴδιο, καταλαβαίνετε ἀνθρωπίνως δέν ὑπάρχει τέτοιαδυνατότητα. Ἄλλωστε δέν εἶναι ὁ σκοπός νά ἔχουμε μιά ἀνθρώπινη ὑποστήριξη,ἀλλά νά ὑπερβοῦμε τό ἀνθρώπινο καί νά πᾶμε στό θεανθρώπινο. Νά ζοῦμεθεανθρώπινα, ὄχι ἀνθρώπινα. Τό ἀνθρώπινο δέν σώζει. Ἔχει δηλαδή στεναχωρηθεῖκάποιος μέ τόν/τήν σύζυγο καί θά τρέξει στόν Πνευματικό γιά παρηγοριά. Δέν138

βοηθάει αὐτό. Ἄν μάθει νά ἔχει τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, νά ἔχει τήν χαρά στήνἀτιμία πού θά τῆς κάνουν, στήν ἀδικία, τότε δέν θά ἔχει ἀνάγκη ἀπό ἀνθρώπινηὑποστήριξη γιατί κάποιος τόν/τήν ἀδίκησε. Μᾶλλον θά χαίρεται κιόλας. Ἄν ὅμωςθέλουμε νά μείνουμε στό ἀνθρώπινο ἐπίπεδο, τότε φυσικά μένουμε ἀθεράπευτοι καίδέν γίνεται τίποτα. Καί τόν Πνευματικό τόν κουράζουμε καί φυτοζωοῦμε καί δένζοῦμε πνευματικά.139

Ὁ διωγμός τοῦ Ἡσυχασμοῦ ἀπό τούς Φράγκους καί τόν Κοραή (Πατερική Θεολογία - 11ο Μέρος)Συνεχίζουμε μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ τίς ὁμιλίες πού κάνουμε ἀπό τήν ΠατερικήΘεολογία τοῦ π. Ἰωάννου τοῦ Ρωμανίδη τό κεφάλαιο περί Φραγκοκρατίας καί περίἩσυχασμοῦ. Εἶναι γνωστό ὅτι ἡ Φραγκοκρατία ἀρχίζει ἀπό τό 1204, ὅταν τόλεγόμενο Βυζάντιο ἔπεσε γιά πρώτη φορά ἐξ αἰτίας τῆς Δ΄ Σταυροφορίας στά χέριατῶν Φράγκων καί οὐσιαστικά ὑποδουλώθηκε. Αὐτό δέν συνέβη μόνο στήνΚωνσταντινούπολη ἀλλά καί σέ πολλές περιοχές τῆς Αὐτοκρατορίας κυριάρχησαν οἱΦράγκοι καί ἔκαναν διωγμό ἐναντίον τῆς Ὀρθοδοξίας.Λέγαμε τήν προηγούμενη φορά ὅτι γύρω στά 1000 μ.Χ. -δηλαδή 200 χρόνια πρίνἔρθουν οἱ Φράγκοι- ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος ἔκανε μιά ἐπανάσταση, ὄχι μέτά ὅπλα, ἀλλά πνευματική ἐπανάσταση. Μίλησε γιά τήν ἐκτροπή πού ἐπικρατοῦσεστήν Ἐκκλησία, τήν ἐκκοσμίκευση, τήν ἀλλοτρίωση καί τό γεγονός ὅτι ἐκλέγοντανἘπίσκοποι ἀκατάλληλοι, καθώς καί ὅτι ὑπῆρχαν Πνευματικοί χωρίς ἍγιοΠνεῦμα.Ἐπεκράτησε ἡ διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Συμεών καί «καθιερώθηκε οἱἐπίσκοποι τῆς Ἐκκλησίας νά λαμβάνωνται ἀπό τούς μοναχούς τῆς Ἡσυχαστικῆςπαραδόσεως, τῆς καθάρσεως, τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως», νά εἶναι δηλαδήθεραπευμένοι πνευματικά καί νά ἔχουν φτάσει ἐκεῖ πού πρέπει γιά νά ἐκλεγοῦνἐπίσκοποι. Τό ‘ἐκεῖ πού πρέπει’ βέβαια, μᾶς τό λένε οἱ Πατέρες καί εἶναι ἡ θέωση.«Αὐτή ἡ γραμμή διατηρήθηκε σ’ ὅλη τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας καί κατά τήνΦραγκοκρατία». Δηλαδή παρ’ ὅλους τούς διωγμούς καί παρ’ ὅλες τίς ἀντιξοότητεςἄρχισαν νά ἐκλέγονται οἱ Ἐπίσκοποι ἀπό τούς μοναχούς.«Σημειωτέον», λέει ὁ π. Ἰωάννης ὁ Ρωμανίδης, «οἱ Φράγκοι, πού ἦσαν γιά ἀρκετούςαἰῶνες στά διάφορα μέρη τῆς Ἑλλάδος καί τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, ἔκαναν μεγάλονἀγῶνα γιά νά καθυποτάξουν τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς στούς Φράγκουςἐπισκόπους. Μήν ξεχνᾶμε ὅτι πῆγαν καί στούς Ἁγίους Τόπους, ἅρπαξαν ὅ,τιμπόρεσαν, καί ἀπό τότε ἔχουμε τό λεγόμενο Λατινικό Πατριαρχεῖο.Σήμερα πηγαίνουμε στόν Γολγοθά, στόν Πανάγιο Τάφο, στή Βηθλεέμ καί βρίσκουμεκαί τούς Παπικούς, οἱ ὁποῖοι διεκδικοῦν κι ἄλλα πράγματα. Ἡ ἀλήθεια ὅμως εἶναιὅτι οἱ κύριοι τῶν προσκυνημάτων ἀπό τά πρῶτα χρόνια εἶναι οἱ Ὀρθόδοξοι καί τρανήἀπόδειξη καί θεόθεν -θά λέγαμε- ἐπιβεβαίωση εἶναι ὅτι τό Ἅγιο Φῶς τό δίδει ὁ Θεόςκάθε Μεγάλο Σάββατο μόνο στούς Ὀρθοδόξους. Αὐτοί εἶναι οἱ πραγματικοί κύριοι.Ὅλοι οἱ ὑπόλοιποι, καί οἱ Ἀρμένιοι πού ἔχουν ἁρπάξει κάποια προσκυνήματα καίἔχουν κι αὐτοί κάποια δικαιώματα καί οἱ Φράγκοι, οἱ Παπικοί δηλαδή, ἦρθαν πολύἀργότερα. Καί ὄχι μόνο ἅρπαξαν προσκυνήματα, ἀλλά ἔκαναν διωγμούς ἐναντίοντῶν Ὀρθοδόξων, οἱ ὁποῖοι συνεχίζονται καί σήμερα μέ φανερό καί μέ ὕπουλο τρόπο.Κατ’ ἐξοχήν στίς μέρες μας οἱ Παπικοί, οἱ Φράγκοι πολεμοῦν τήν Ὀρθοδοξία μέ τήν140

Οὐνία, ἡ ὁποία εἶναι ὁ Δούρειος ἵππος τοῦ Παπισμοῦ\, γιατί ντύνονται οἱ ἱερεῖς τουςὀρθόδοξα, κάνουν φαινομενικά ὀρθόδοξη Θεία Λειτουργία, ἀλλά μνημονεύουν τόνΠάπα καί προσηλυτίζουν ὀρθοδόξους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἄγνοια κάνοντάς τουςΟὐνίτες. Ὁ τελικός σκοπός βέβαια τοῦ Παπισμοῦ εἶναι νά μᾶς κάνει ὅλους Οὐνίτες.Ὁ Πάπας δηλαδή δέν λέει νά ἀλλάξουμε τό δόγμα ἤ τήν πίστη. Νά κρατήσουμε τάδόγματα οἱ Ὀρθόδοξοι, ὅπως τά ἔχουμε, ἀρκεῖ μόνο νά μνημονεύουμε ἐκεῖνον, νάτόν ἀναγνωρίζουμε ὡς πρῶτο. Δηλαδή αὐτό ἀκριβῶς πού κάνουν οἱ Οὐνίτες. Αὐτήεἶναι ἡ προσπάθεια πού κάνει ὁ Παπισμός σήμερα, ἀλλά καί ἀνέκαθενπροσπαθοῦσαν νά οὐνιτοποιήσουν τούς ὀρθοδόξους. Γι’ αὐτό, ὅπου εἶχανκυριαρχήσει οἱ Φράγκοι δέν ἐπέτρεπαν χειροτονίες Ὀρθοδόξων ἐπισκόπων.Βλέπουμε στά Ἰόνια νησιά δέν ὑπῆρχε Ἐπίσκοπος, ἦταν ὁ λεγόμενος Πρωτοπαπάς,λόγω τῶν Παπικῶν, τῶν Βενετῶν πού εἶχαν κυριαρχήσει ἐκεῖ.Αὐτό δέν πρέπει νά μᾶς φαίνεται παράξενο, –τό ὅτι δέν ἐπέτρεπαν χειροτονίεςὈρθοδόξων ἐπισκόπων- ἀφοῦ Φραγκοκρατία ἔχουμε καί στήν πρόσφατη Ἑλληνικήἱστορία, ὅταν τά Δωδεκάνησα ἦταν ὑποδουλωμένα στήν Ἰταλία καί οἱ Φράγκοι δένἐπέτρεπαν στά Δωδεκάνησα χειροτονία Ὀρθοδόξου ἐπισκόπου. Τά Δωδεκάνησαπρόσφατα ἀπελευθερώθηκαν. Διότι τό πρόγραμμα τῶν παπικῶν ἦταν νάκαθυποτάξουν τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς στούς Φράγκους ἐπισκόπους. Αὐτόεἶναι Φραγκοκρατία. Φραγκοκρατία δέν εἶναι μόνο ἡ τοῦ Μεσαίωνος, πρό τῆςΤουρκοκρατίας δηλαδή. Φραγκοκρατία ἔχουμε καί μετά τήν ἀπελευθέρωσή μας ἀπότούς Τούρκους, στήν Ἑλλάδα. Ἔχει δίκαιο ὁ π. Ἰωάννης, γιατί αὐτό πού μᾶς ἔδωσανοἱ Μεγάλες Δυνάμεις εἶναι μία ἐπίφαση ἐλευθερίας.Θυμᾶστε ἀπό τήν Ἱστορία παρενέβησαν τότε, ἔγινε καί ἡ Ναυμαχία τοῦ Ναυαρίνουκαί ἡ «τελική νίκη» ἄς ποῦμε τῶν Ἑλλήνων καί ἔφυγαν οἱ Τοῦρκοι, ἀλλά οὐσιαστικάμᾶς ἐπέβαλαν τή δική τους γραμμή φέρνοντάς μας δικό τους βασιλιά, ὁπότε στήνπραγματικότητα ὑποδουλώθηκε ἡ Ὀρθοδοξία, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στό Κράτος,τό ὁποῖο τότε τό κυβερνοῦσαν Βαυαροί. Ἑπομένως δέν ὑπῆρχε πραγματικήἐλευθερία. Ἦταν μιά ἐπίφαση ἐλευθερίας, αὐτό πού ἔλεγε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός«θά ’ρθεῖ ἕνα ψευτορωμαίικο». Ἀλλα καί τώρα εἴμαστε ὑπό δουλεία καί ἡ Ἐκκλησίαἔχει δεθεῖ στό ἅρμα τῆς πολιτείας, μέ ἀποτέλεσμα οἱ Ἐπίσκοποι νά τελοῦνὉρκωμοσίες καί νά βάζουν τούς ἀνθρώπους νά ὁρκίζονται, ἐπειδή τό ἐπιβάλλει τόκράτος. Τό Εὐαγγέλιο ὅμως ἀπαγορεύει τόν ὅρκο, ὅπως καί πολλά ἄλλα πράγματα,ἀπό τά ὁποῖα φαίνεται ἡ ἐξάρτηση πού ἔχει ἡ Ἐκκλησία ἀπό τό Κράτος. Γι’ αὐτό ὁμακαριστός ὁ π. Αὐγουστίνος Καντιώτης ἔλεγε: «ζητᾶμε ἐλευθέρα καί ζῶσαἘκκλησία». Ἤξερε τί ἔλεγε, γιατί ὄντως ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἐλεύθερη.Ὅλα λοιπόν ξεκίνησαν ἀπό τούς Φράγκους, οἱ ὁποῖοι δέν θέλουν ἐλεύθερη τήνὈρθόδοξη Ἐκκλησία γιατί, ὅπως μᾶς ἐξηγεῖ ἐδῶ πολύ ὡραῖα ὁ π. Ἰωάννης: ἐκεῖνοπού ἔχει σημασία εἶναι ὅτι καθ’ ὅλην τήν περίοδο, πού κατεῖχαν καί κυβερνοῦσανἐδάφη τῆς Ρωμιοσύνης οἱ Φράγκοι, ξέρανε πάρα πολύ καλά τήν δύναμη τῆςὈρθοδοξίας, πού ἦταν καί εἶναι ἡ Ἡσυχαστική παράδοσις. Αὐτή εἶναι ἡ μεγάληδύναμη τῆς Ὀρθοδοξίας. Διότι ἡ Ἡσυχαστική εὐσέβεια ἦταν ἐκείνη πού ἔδινε τήνδύναμη στούς Ὀρθοδόξους νά ἀντέχουν τήν σκλαβιά. Αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος141

Παῦλος ὅτι δέν ἔχει τόση σημασία εἴτε δοῦλος εἶμαι, εἴτε ἐλεύθερος, δηλαδή ἠπολιτική ἐλευθερία, ὅσο ἡ πνευματική ἐλευθερία. Γιατί; Διότι ὅταν κάποιος ἔχεινοερά προσευχή, ξέρει νά ζεῖ σωστά τήν ὀρθόδοξη πίστη, ἔχει περάσει δηλαδή στήθεραπεία πού ἔρχεται μέσω τῆς ἡσυχίας. Τότε ζεῖ κάποιος σωστά τήν ὀρθοδοξία,ὅταν ζεῖ ἡσυχαστικά. Ἀλλά γιά νά ζήσει ὁ ἄνθρωπος ἔτσι, πρέπει νά τό διδαχτεῖ. Ἅμαἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἐλεύθερη, δέν μπορεῖ νά διδάξει τόν ἡσυχασμό.Ἀντίθετα μάλιστα διώκεται καί διωκόταν ὁ ἡσυχασμός, δηλαδή τά μοναστήρια πούδιαφύλαξαν τόν ἡσυχασμό, κατασυκοφαντήθηκαν, ἐδιώχθησαν καί ἔκλεισαν. ὉὌθωνας μέ τούς Βαυαρούς ἔκλεισαν πάνω ἀπό 400 μοναστήρια. Αὐτός ἦταν ὁδιωγμός πού ἔκαναν στήν Ὀρθοδοξία, γιατί ἤξεραν πολύ καλά ὅτι ἡ δύναμη τῆςἘκκλησίας εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία καί ὁ Ἡσυχασμός. Ἀποφάσισαν λοιπόν νά κλείσουντίς πηγές τοῦ Ἡσυχασμοῦ, τίς φωλιές, τά κέντρα τοῦ Ἡσυχασμοῦ τά μοναστήρια, τάὁποῖα δίδασκαν τόν λαό πῶς νά ζεῖ, ὥστε νά μήν ἐπηρεάζεται καί ἀπό τήν σκλαβιάἀκόμα, τήν ἐξωτερική, τήν πολιτική σκλαβιά. Πῶς ἄντεξαν 400 χρόνια οἱὈρθόδοξοι; Γιατί τά μοναστήρια δίδασκαν τήν σωστή πίστη καί στήριζαν τόν λαό.Πόσοι ἅγιοι νεομάρτυρες ἀναδείχθηκαν μέσα ἀπό τά μοναστήρια; Προετοιμάστηκανἐκεῖ -ὅπως καί στό Ἅγιο Ὄρος- καί μαρτύρησαν.Ἡ Ἡσυχαστική εὐσέβεια ἦταν ἐκείνη πού ἔδινε τήν δύναμη στούς Ὀρθοδόξους νάἀντέχουν τήν σκλαβιά. Γιατί; Διότι Ἡσυχαστική εὐσέβεια, δηλαδή ἡ μέθοδος πούἔχουμε πεῖ: κάθαρση, φωτισμός, θέωση, κάνει τόν ἄνθρωπο κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ.Ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ, ἔχει μέσα του τόν Θεό, δέν φοβᾶταιτίποτα, οὔτε νά χάσει τή ζωή του φοβᾶται, οὔτε νά τοῦ πάρουν τά κτήματα, οὔτε νάτοῦ πάρουν τά παιδιά, τίποτα. Ὁπότε κάθε δυνάστης εἶναι ἀνίσχυρος μπροστά σέἕναν τέτοιον ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό ἔχουμε μικρά παιδάκια πού κατεξευτελίζουν τούςτυράννους. Ἐνῶ τούς ἔκαναν φοβερά μαρτύρια, εἶχαν αὐτή τήν σταθερότητα, ἡὁποία προκαλοῦσε μεγαλύτερη λύσσα σ’ ἐκείνους πού περίμεναν νά τούς κάμψουντό φρόνημα. Γιατί; Διότι ἐκεῖνος πού ἔχει νοερά προσευχή, ἔχει ἀδιάλειπτηπροσευχή, δέν φοβᾶται τίποτε, ἀφοῦ μέσα στήν καρδιά του ἔχει τήν μαρτυρία τοῦἉγίου Πνεύματος, πού τόν πληροφορεῖ ὅτι κατέχει τήν ἀληθινή πίστη περί Θεοῦ,καθώς καί τά ὀρθά φρονήματα περί Θεοῦ -καί ὄχι μόνο, ἔχει καί τήν παρηγορία τοῦἉγίου Πνεύματος, ἔχει ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, τήν εἰρήνη, πού ὑπερέχει πάντα νοῦν(Φιλιπ. 4,7), ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος. Ἀκόμα κι ἄν ἔχεις ἄφθονα ὑλικά ἀγαθά καίπολιτική ἐλευθερία κι ἄν ἔχεις, ψῆφο καί ὁ,τιδήποτε κι ἄν ἔχεις, δέν ἔχεις τέτοιαεἰρήνη, ὅπως ὅταν μέσα στήν καρδιά σου ἔχεις τό Ἅγιο Πνεῦμα.Αὐτή λοιπόν τήν εἰρήνη τήν ἐξασφαλίζει αὐτή ἡ ἡσυχαστική μέθοδος καί σέ κάνειἀτρόμητο στίς ἐξωτερικές διώξεις καί ταλαιπωρίες. Αὐτή ἡ πίστη καί ἡ πληροφορίαἡ ἐσωτερική γεννιέται ἀπό τήν νοερά προσευχή καί εἶναι ὁ ἄνθρωπος αὐτός σέ θέσηνά ὑπομείνει ὁποιαδήποτε βασανιστήρια γιά τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Αὐτό τόἤξεραν ὄχι μόνο οἱ Φράγκοι, ἀλλά καί οἱ Τοῦρκοι. Ὁπότε ἦταν γνωστό ἐπί αἰῶνες ὅτιἡ δύναμις τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι ὁ Ἡσυχασμός. Γιατί εἶναι ἡ ἀλήθεια καί εἶναι ἡ ὁδόςγιά τήν ἀλήθεια. Εἶναι ἡ μέθοδος γιά νά φτάσει ὁ ἄνθρωπος νά βιώσει τήν Ἀλήθεια,ἡ ὁποία εἶναι πρόσωπο, εἶναι ὁ Χριστός, εἶναι ὑπόσταση. Ἡ ἀλήθεια εἶναι142

ὑποστατική. Ὁ Κύριος εἶπε «ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια» (Ἰω. 14,6) καί γιά νά φτάσει κανείςνά γνωρίσει τήν ἀλήθεια, τόν Χριστό δηλαδή, πρέπει νά περάσει ἀπό τήν κάθαρση,νά ἀποκτήσει καθαρότητα, αὐτό πού λέγαμε ὅτι εἶχαν οἱ ἅγιοι.Δέν εἶναι ἁπλό πράγμα νά γίνει κάποιος μάρτυρας. Σέ ἕναν ὀδοντίατρο πάει κάποιοςκαί μόλις μᾶς ἀκουμπήσει τό νεῦρο, τιναζόμαστε. Ποῦ νά μᾶς βγάζουν δόντια χωρίςἀναισθησία καί νά μᾶς κόβουν χέρια καί πόδια! Πῶς γινόταν αὐτό; Αὐτοί οἱἄνθρωποι εἶχαν τόν νοῦ τους στόν Χριστό ἐκείνη τήν ὥρα καί ἦταν σάν νά μήν ἔχουνσῶμα, γιατί ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὅπου εἶναι ὁ νοῦς του. Ὁ νοῦς τους δέν ἦταν στίςαἰσθήσεις, ὥστε νά αἰσθάνονται τόν πόνο, ἦταν στόν Θεό, γι’ αὐτό φαινόντουσανσάν ἀναίσθητοι. Ὄχι ὅτι εἶχε καταργηθεῖ τό σῶμα ἤ δέν λειτουργοῦσαν τά νεῦρατους. Λειτουργοῦσαν, ἀλλά ὅλη ἡ δύναμη τῆς ψυχῆς ἦταν στόν Θεό. «Νοῦς ὁρᾶ καίνοῦς ἀκούει», τό λένε καί οἱ ἀρχαῖοι μας αὐτό. Ὅταν ὁ νοῦς σου εἶναι στόν Θεό, δένπροσέχεις αὐτά, εἶναι ἀσήμαντα, εἶναι σάν τσιμπήματα.Ὁ ἅγιος Πορφύριος κάποτε εἶχε κάνει καυτηριασμό χωρίς ἀναισθησία. Ἔφριξε ὁγιατρός καί τόν ρωτοῦσε «μήπως εἶσαι γιόγκι;». Δηλαδή μήπως τό κάνει μέ τήνδύναμη τοῦ σατανᾶ. Ὄχι τό ἔκανε μέ τήν δύναμη τοῦ Χριστοῦ. Εἶχε κολλήσει τόννοῦ του στόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ ὁ ἅγιος Πορφύριος τή στιγμή ἐκείνη.Αὐτό λοιπόν τό ἤξεραν πολύ καλά οἱ Φράγκοι, ὅτι ἡ δύναμή μας εἶναι αὐτή ἡμέθοδος: κάθαρση, φωτισμός, θέωση, αὐτό πού λέμε Ἡσυχασμός, ἀλλά αὐτοίθεωροῦσαν ὅτι ὁ Ἡσυχασμός δέν ἦταν Πατερική παράδοσις, ἀλλά διαστροφή τῆςΠατερικῆς παραδόσεως! Ἔτσι τούς διδάσκανε, γι’ αὐτό ἔχει κατασυκοφαντηθεῖ ὁΜοναχισμός καί ὁ Ἡσυχασμός στή Δύση. Κυρίως οἱ Προτεστάντες διώκουν τάμοναστήρια, γιατί θεωροῦν τόν μοναχισμό αἵρεση καί διαστροφή. Δυστυχῶς αὐτό τόπνεῦμα τό προτεσταντικό διά τῶν Βαυαρῶν -πιστεύω- πού ἦρθαν καί κυβέρνησαντήν πατρίδα μας ἀμέσως μετά τήν ἀπελευθέρωση, πέρασε καί στόν λαό μας. Ὁπότε,ἄν κάποιος ἐκφράσει τήν ἐπιθυμία νά γίνει μοναχός, ὅλοι στρέφονται ἐναντίον τουσάν νά εἶναι μιά διαστροφή, κάτι ἀκραῖο καί ὑπερβολικό. Ἔχει ποτιστεῖ τόὑποσυνείδητο τοῦ λαοῦ μ’ αὐτές τίς προτεσταντικές ἰδέες, οἱ ὁποῖες θεωροῦν τόνΜοναχισμό καί τόν Ἡσυχασμό ὡς διαστροφή, ὡς μή φυσιολογικό. Ἐνῶ αὐτή εἶναι ἡφυσιολογική ζωή πού πρέπει νά κάνουν ὄχι μόνο οἱ μοναχοί, ἀλλά καί ὅλοι οἱ λαϊκοίχριστιανοί, πού ζοῦν μέσα στόν κόσμο, γιατί εἶναι ἡ μέθοδος γιά νά ἔχεις μέσα σουἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα.Οἱ Φράγκοι δέν ἐδέχθησαν ποτέ ὅτι αὐτή ἡ Παράδοσις ἦταν γνήσια Χριστιανικήπαράδοσις τῶν πρώτων Χριστιανῶν. Οἱ Φράγκοι ἦταν τά Γερμανικά φύλα, πού ἦτανἀπολίτιστοι. Μετά τόν 4ο αἰῶνα ἀρχίζουν νά κατεβαίνουν ἀπό Βορρά πρός Νότο καίνά καταλαμβάνουν ἐδάφη τῆς λεγόμενης Βυζαντινῆς, οὐσιαστικά τῆς ΡωμαϊκῆςΑὐτοκρατορίας (πού ἦταν ἡ Ρωμανία, ἡ ἐκχριστιανισμένη Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία,πού ἦταν Ὀρθόδοξη). Ὅλη ἡ Εὐρώπη ἦταν Ὀρθόδοξη. Ἦρθαν ὅμως αὐτοί οἱΦράγκοι, πού κάποιοι ἦταν εἰδωλολάτρες καί κάποιοι ἦταν Ἀρειανοί καί μέ τό ἔτσιθέλω δημιούργησαν αὐτό πού λέμε Ρωμαιοκαθολικισμό, Παπισμό. Τούς ταίριαζεγιατί στήν οὐσία ἐξυπηρετοῦσε τήν φιλαρχία τους μέ τό φεουδαρχικό σύστημα πού143

εἶχαν, καθώς καί μέ τό ἀλλοτριωμένο δόγμα.Ἔτσι λοιπόν οἱ Φράγκοι ποτέ δέν δέχτηκαν ὅτι ἡ παράδοση αὐτή τοῦ Ἡσυχασμοῦἦταν ἡ γνήσια χριστιανική παράδοση τῶν πρώτων χριστιανῶν παρά τό γεγονός ὅτιαὐτή ἡ ἴδια Παράδοσις ὑπῆρχε καί στήν Δύση γιά πολλούς αἰῶνες. Ἡ Δύση, πρίνκατέβουν οἱ Φράγκοι, εἶχε γίνει Ὀρθόδοξη μέ τούς ὀρθοδόξους ἱεραποστόλους. Γι’αὐτό παντοῦ ἔχουμε Ὀρθόδοξους Ἁγίους στήν Ἀγγλία, στήν Ἰσπανία, στήν Οὐαλία,στή Γερμανία, στήν Ἰρλανδία… Ὑπῆρχε αὐτή ἡ παράδοση ἀλλά δέν τήν δέχτηκαν οἱΦράγκοι.Αὐτήν τήν παράδοση, κάθαρση-φωτισμός-θέωση, δέν τήν ἐφηύραν κάποιοι ἀσκητέςἤ κάποιοι μοναχοί, εἶναι ἡ εὐαγγελική παράδοση πού δίδαξε ὁ Χριστός καί μετά οἱἍγιοι Ἀπόστολοι. Ὁ Κύριος λέει ὅτι πρέπει νά καθαριστοῦμε γιατί ἡ καρδία βγάζειμολυσμούς: «Ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχονται πονηροί λογισμοί» (Ματθ. 15,18). Καί τίπρέπει νά γίνει; Πρέπει νά καθαριστεῖ ἡ καρδιά. Αὐτό εἶναι ὁ Ἡσυχασμός, ἡκάθαρση τῆς καρδίας ἀπό τά πάθη. Ἑπομένως εἶναι ἡ χριστιανική, ἡ εὐαγγελική, ἠἀποστολική παράδοση. Γι’ αὐτό καί τό πρῶτο ὄνομα τῶν μοναχῶν καί τοῦΜοναχισμοῦ ἦταν Ἀποστολική ζωή, δηλαδή ζωή σύμφωνη μέ τούς Ἀποστόλους.Δυστυχῶς ὅμως αὐτή ἡ Παράδοσις χάθηκε μέσα στήν παράδοση τῶν κατακτητῶντῆς Δυτικῆς Ρωμηοσύνης. Ἐνῶ ἦταν Ὀρθόδοξη ἡ Δύση, ἔχασε τήν ὀρθοδοξία της, ἐξαἰτίας τῆς κατάληψης ἀπό τούς Φράγκους καί τῆς ἐπικράτησης τῆς παράδοσης τῶνΝορμανδῶν, Γότθων, Φράγκων, Βουργουνδῶν, Λογγοβάρδων, ὡς καί ὅλων τῶνΓερμανῶν. Αὐτοί ὅλοι ἦρθαν ὡς κατακτητές. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Ἡσυχασμός δένἦταν φαινόμενο μόνο τῆς Ἀνατολῆς, ἀλλά ἦταν ἕνα φαινόμενο πού ὑπῆρχε σέ ὅλητήν Χριστιανοσύνη στήν ἀρχαιότητα, γιατί εἴπαμε εἶναι ἡ εὐαγγελική παράδοση. Κιἄν θέλουμε σήμερα νά λειτουργήσουμε σωστά ὡς χριστιανοί πρῶτα, ὡς ἐνορία στήσυνέχεια, ὡς μοναστήρι καί ὡς ἔθνος ἀκόμα -νά τό ποῦμε εὐρύτερα- πρέπει νάγυρίσουμε σ’ αὐτή τήν παράδοση. Τά κομποσχοίνια, ἡ νοερά προσευχή, ἡ ὑπακοήκαί ἡ νηστεία δέν εἶναι μόνο γιά τούς μοναχούς, εἶναι γιά ὅλους.Καί, ἄν κανείς κάνει σωστή ἑρμηνεία τοῦ ἀποστόλου Παύλου, βλέπει ὅτι ὁἀπόστολος Παῦλος ἐπανειλημμένως ὁμιλεῖ γιά τήν νοερά προσευχή, ἡ ὁποία εἶναι ἡκαρδιά τοῦ Ἡσυχασμοῦ ἐξ ἀπόψεως μεθοδολογίας. Δηλαδή ἡ βασική πρακτική τοῦἩσυχασμοῦ εἶναι ἡ νοερά προσευχή. Πῶς καθαρίζεται ἡ καρδιά δηλαδή; Μέ τήννοερά προσευχή καθαρίζεται. Τότε καθαρίζεται ἡ καρδιά ἀπό τά πάθη γιατί λένε οἱΠατέρες ὅτι, ὅταν κάνεις προσευχή μέ τήν καρδιά σου, ἡ καρδία θερμαίνεται,ἐκπυρώνεται καί καίει τά πάθη. Ὅπως τό χρυσάφι πού ἔχει προσμείξεις γιά νά τόκαθαρίσουμε τό βάζουμε μέσα σέ πολύ δυνατή φωτιά, ὁπότε καίγονται ὅλες οἱπροσμείξεις, τά ὀξείδια, οἱ σκουριές κλπ καί μένει τό καθαρό χρυσάφι. Ἔτσι κι ὅτανἡ καρδιά φλογιστεῖ, θερμανθεῖ μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή καίει τά πάθη. Δηλαδή ἡχάρις τοῦ Θεοῦ εἶναι πού καίει τά πάθη, ἀλλά γιά νά προσκαλέσουμε, νάπροκαλέσουμε καί νά πείσουμε τή χάρη νά ἔρθει στήν καρδιά χρειάζεται αὐτή ἡἀδιάλειπτη προσευχή.Αὐτό ἐννοεῖ ὁ Ἀπόστολος, ὅταν λέγει «προσεύξομαι τῷ πνεύματι, -δηλαδή μέ τήν144

καρδιά- προσεύξομαι δέ καί τῷ νοΐ· -καί μέ τόν ἐγκέφαλο». Εἶναι δύο εἰδῶνπροσευχές: ἡ μία γίνεται μέ τήν καρδιά καί ἡ ἄλλη γίνεται ἐγκεφαλικά, ὅπου ὁἄνθρωπος μέ τή λογική προσεύχεται στόν Θεό. Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι προσευχήμέ τόν νοῦ, μέ τή λογική, εἶναι λογική λατρεία. Ἀλλά ὑπάρχει καί ἡ καρδιακήλατρεία πού δέν ἀκούγεται λόγος, δέν μιλᾶς μέ τό στόμα, μιλάει ἡ καρδιά. Ἡἐσωτερική προσευχή, ἡ ὁποία εἶναι πιό δυνατή καί αὐτή εἶναι πού καθαρίζει τήνκαρδιά ἀπό τά πάθη. Λέει λοιπόν πάλι ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «ψαλῶ τῷ πνεύματι,ψαλῶ δέ καί τῷ νοΐ.» (Α΄Κορ. 14,15), θά ψάλω μέ τήν καρδιά, θά ψάλω καί μέ τήλογική. Ὅταν ψάλλουμε στήν Ἐκκλησία, ἀντιστοιχεῖ μέ αὐτό «τῷ νοΐ» τοῦἀποστόλου Παύλου. Ἀκούγεται, γιατί τό λέμε μέ φωνή, ἔχει λογική. Καί κάποιος πούἀκούει τίς φωνές τῶν ψαλτῶν καί αὐτός μέ τή λογική κατανοεῖ καί προσεύχεται,συμπροσεύχεται.Ὑπάρχει ὅμως καί ἡ ἐσωτερική προσευχή τῆς καρδιᾶς πού δέν ἀκούγεται. Καί ποιόςτήν ἀκούει; Τήν ἀκούει μόνο αὐτός, ὁ ὁποῖος ἔχει καί ὁ ἴδιος νοερά προσευχή. Αὐτήεἶναι ἡ νοερά εὐχή ὅπως τήν ἑρμηνεύουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας -«προσεύξομαιτῶ πνεύματι». Ἄν θέλετε νά βεβαιωθεῖτε, πηγαίνετε στήν ἑρμηνεία τοῦ ἁγίουἸωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, γιά νά δεῖτε πῶς ἑρμηνεύει τά χωρία αὐτά τῶνἐπιστολῶν τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Ὁπότε ἡ Ἡσυχαστική παράδοσις δέν εἶναιΒυζαντινή παράδοσις, πού ἐφευρέθηκε δηλαδή στά χρόνια τοῦ Βυζαντίου, ἀλλάἀρχαία Χριστιανική παράδοσις, ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο. Ἀπό τόν Χριστό μαςἀκόμα εἶναι αὐτή ἡ παράδοσις.Ἀφοῦ λοιπόν ἀνιχνεύσανε οἱ Φράγκοι τήν δύναμη αὐτή τῆς Ὀρθοδοξίας, τί ἔκανανγιά νά τήν ἐξαφανίσουν; Ἔθεσαν ὡς στόχο τους τήν διάλυση τοῦ Ἡσυχασμοῦ μετάτήν ἵδρυση τῆς Νέας Ἑλλάδας. Ἦταν στόχος αὐτός. Ἤξεραν πολύ καλά τί ἔκανανὅταν μέ νόμο ἔκλειναν τά Μοναστήρια. Ὅπως καί τώρα, ψηφίζουνε νόμους:ἀντιρατσιστικό, ὑπέρ τῶν ἐκτρώσεων, ὑπέρ τῆς ὁμοφυλοφιλίας σιγά-σιγά καίχειρότερα.. Μέ τούς νόμους μετά ἐπιβάλλουν αὐτό πού θέλουν.Ἔκαναν τότε τρεῖς νόμους μέ κάποιους ὅρους. Γιά παράδειγμα, μοναστήρια πούεἶχαν λιγότερους ἀπό ἕξι μοναχούς, ἔπρεπε νά κλείσουν. Στήν οὐσία διέλυσαν τάπερισσότερα Μοναστήρια καί ἐνῶ στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας ἡ Ἑλλάδα εἶχεπερίπου 600 Μοναστήρια, μέ αὐτούς τούς νόμους ἔκλεισαν πάνω ἀπό 400 καίἀνάγκασαν μάλιστα τίς μοναχές νά παντρεύονται, ἤ τέλος πάντων νά ἀφήνουν τόΜοναστήρι! Καί πῶς γινόταν αὐτό; Μέ τήν ἄδεια καί τήν εὐλογία τῆς ἹερᾶςΣυνόδου! Ἄν εἶναι ποτέ δυνατόν ἡ Σύνοδος, ὅταν ὀρθοτομεῖ τόν λόγον τῆς ἀληθείας,νά δώσει τέτοια εὐλογία. Ἀλλά ἐπειδή ἦταν δέσμια στό Κράτος καί μέσα στή Σύνοδοὑπῆρχε καί ἀντιπρόσωπος τοῦ Κράτους, ὁ ὁποῖος ἤλεγχε τά πάντα, ὅλες δηλαδή τίςἀποφάσεις, -γι’ αὐτό λέγαμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία ὑποδουλώθηκε στό Κράτος- ἐκδώσανετέτοια ἐγκύκλιο, ὅτι μποροῦν οἱ μοναχές, ἔχουν εὐλογία νά παντρευτοῦν. Αὐτόλέγεται πνευματική μοιχεία καί εἶναι πολύ χειρότερη ἀπό τή μοιχεία πού κάνουν οἱχριστιανοί στόν κόσμο, γιατί εἶναι ἀπιστία στόν ἴδιο τόν Χριστό.Ἔθεσαν ὡς στόχο τους τήν διάλυση τοῦ Ἡσυχασμοῦ καί τό ἔργο αὐτό ἀνέλαβε –ἕναςπού τόν θεωροῦμε καί μᾶς τόν διδάσκουν στό σχολεῖο γιά μεγάλο– ὁ Ἀδαμάντιος145

Κοραής. Αὐτός κήρυξε πόλεμο κατά τοῦ Ἡσυχασμοῦ τότε, πού στόχος καί τῶνΡώσων -γιατί καί οἱ Ρώσοι εἶχαν παρασυρθεῖ τότε ἀπό τό παπικό καί τόπροτεσταντικό πνεῦμα- καί τῶν Εὐρωπαίων μετά τήν Ἐπανάσταση του ’21 ἦταν ἡἐκρίζωσις, ἡ ἐκθεμελίωσις, τοῦ Ἡσυχασμοῦ ἀπό τήν Χριστιανική Παράδοση. Ἔτσιφθάσαμε σήμερα στό σημεῖο νά θεωροῦμε αὐτήν τήν παράδοση ὅτι εἶναι μίαπαρονυχίδα, μία λεπτομέρεια, ἕνα παρελθόν φαινόμενο τῆς ὈρθοδόξουΠαραδόσεως, ὅτι κάποτε δηλαδή ὑπῆρχε καί ὁ Ἡσυχασμός. Μάλιστα στά σχολικάβιβλία, πού χρησιμοποιοῦνται στό Γυμνάσιο –μιλᾶμε γιά τό 1983, τώρα μᾶλλον καίχειρότερα θά γράφουν-, μάθαμε ὅτι εἶναι μία αἵρεσις αὐτός ὁ Ἡσυχασμός, μίαμηδαμινή, μία τιποτένια παράδοσις. Βλέπετε πῶς καί τά βιβλία μας ἔχουν αὐτό τόπνεῦμα τό προτεσταντικό καί τά διδάσκουμε στά σχολεῖα; Γιατί οὐσιαστικά καί ἡπαιδεία εἶναι ὑπόδουλη σ’ αὐτά πού μᾶς λένε οἱ Φράγκοι. Γι’ αὐτό τώρα σ’ ἕναβιβλίο τῆς Α΄ Λυκείου προωθοῦν τό τσίπ. Ὑπάρχει μάθημα πού ἐκθειάζει τό τσίπ καίλέει πόσα πράγματα μπορεῖς νά κάνεις μ’ αὐτό καί ὅτι δέν πονάει κ.λ.π. Προπαγάνδαδηλαδή, μέ ἀποτέλεσμα ἡ ἑπόμενη γενιά θά πεῖ: – Τί πειράζει τό τσίπ, γιατί νά μήν τόπάρω; Ἴσα – ἴσα μπορεῖς νά κάνεις ἕνα σωρό δουλειές.Ἔτσι ἀνακεφαλαιώνοντας λέμε ὅτι πρῶτα ἔχουμε τήν ἐπανάσταση τοῦ ἉγίουΣυμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, μετά ἔχουμε τήν ἀναβάθμιση τῆς Ἱεραρχίαςτουλάχιστον ἀπό αὐτήν τήν παράδοση –πού εἴπαμε ὅτι οἱ ἐπίσκοποι ἄρχισαν νάἐκλέγονται ἀπό τά μοναστήρια, ἀπό τούς ἡσυχαστές-, μετά φθάνουμε μέχρι τήνἙλληνική Ἐπανάσταση τοῦ ’21 μέ αὐτήν τήν πάραδοση –τή σωστή δηλαδήπαράδοση νά ἐκλέγονται οἱ ἐπίσκοποι ἀπό τούς μοναχούς– καί τέλος ἔρχεται ἡ ἐποχήμετά τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση, ἡ ὁποία σχεδόν θάβει τήν παράδοση αὐτή, τήνἡσυχαστική παράδοση, αὐτό πού ζοῦμε καί στήν ἐποχή μας δηλαδή, τό θάψιμο τοῦἩσυχασμοῦ, τό ἀντιεκκλησιαστικό καί κατεξοχήν τό ἀντιμοναχικό πνεῦμα, πού μᾶςἦρθε ἀπό τή Δύση.Ἄς ποῦμε λίγα καί γιά τόν Κοραῆ. Θυμᾶστε τήν «Ἑλληνική Νομαρχία», πούδιδασκόμαστε στό σχολεῖο, ἔργο ἀνωνύμου, ἀλλά κι αὐτό ὑπηρετοῦσε αὐτόν τόνσκοπό, γι’ αὐτό καί περιέχει βλασφημίες κατά τοῦ κλήρου, τῶν μοναχῶν κ.λ.π.Ἀπαξιώνεται ὁ κλῆρος μέσα στήν Ἑλληνική Νομαρχία. Μᾶς τό δίδασκαν τάχατεςσάν ἕνα κείμενο ἐλευθερίας, ἀλλά ἦταν κείμενο προπαγανδιστικό, τό ὁποῖο ἦρθεἐπίσης ἀπό τή Δύση καί ὑπηρετοῦσε τόν ἴδιο σκοπό. Ἀλλά καί ἐπώνυμα ὁ Κοραῆς,τό 1805 ἕνα ἔτος πρίν ἀπό τήν ἔκδοση τῆς «Ἑλληνικῆς Νομαρχίας», ἐξέδωσε τό ἔργοτου «Διάλογος μεταξύ δύο Γραικῶν γιά τίς νίκες τοῦ Ναπολέοντα». Πρέπει νάξέρουμε ὅτι ὁ Κοραῆς ἦταν πράκτορας τοῦ Ναπολέοντα, ὅπως καί ὁ Ρήγας Φεραῖος.Ὁ Ρήγας Φεραῖος μετά διαφώνησε, γι’ αὐτό καί τόν σκότωσαν. Ὁ Ρήγας Φεραῖοςεἶχε ἁγνό περιεχόμενο, πατριωτικό, ὁπότε, ἀφοῦ δέν τούς ἔκανε τή δουλειά πούἤθελαν, τόν δολοφόνησαν. Ὁ Κοραῆς ὅμως τούς ὑπηρέτησε. Καί τί γράφει σ’ αὐτότό ἔργο του «Διάλογος μεταξύ δύο Γραικῶν»; «Προσπαθεῖ νά πείσει τόν ἀναγνώστηγιά τήν ἀνάγκη τῆς ἐγκατάλειψης τῆς ὀνομασίας Ρωμαῖος», Ρωμιός, τῆς ἀληθινῆςμας ὀνομασίας δηλαδή. Δέν λεγόμαστε Ἕλληνες, Ρωμιοί λεγόμαστε καί μέχρισήμερα στά Πατριαρχεῖα τῶν Ἱεροσολύμων καί τῆς Ἀντιοχείας Ρωμιούς (Rum146

Ortodox) μᾶς ἀποκαλοῦν. «Καί νά προτιμᾶται στό ἑξῆς ἡ ὀνομασία «Γραικός» ἤ«Ἕλληνας».Δέν εἶναι τό ὄνομά μας Ἕλληνες ἤ Γραικοί (Greece), εἶναι Ρωμιοί γιατί εἴμαστεΡωμαῖοι καί ἡ Ρώμη ἦταν ἑλληνική ἀποικία καί οἱ Ρωμαῖοι ἦταν Ἕλληνες. Καί μᾶςπεράσαν τό ψέμα ὅτι οἱ Ρωμαῖοι μᾶς ὑποδούλωσαν. Τούς ἑαυτούς τουςὑποδούλωσαν; Ἀφοῦ ἐμεῖς εἴμαστε οἱ Ρωμαῖοι. Αὐτή ὅλη ἡ συκοφάντηση καί ἡδιαστροφή τῆς ἱστορίας πέρασε μέσα ἀπό τόν Κοραῆ, ὁ ὁποῖος ἔπεισε μέ τά ἔργα τουνά μήν ὀνομαζόμαστε πλέον Ρωμιοί, ἀλλά νά ὀνομαζόμαστε Γραικοί ἤ Ἕλληνες,γιατί ἡ Ρωμιοσύνη συνδέεται μέ τόν Ἡσυχασμό. Ἡ Ρωμιοσύνη εἶναι ἡἐκχριστιανισμένη Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία, ἡ Ρωμανία.Τά ὀνόματα πού δίνουμε στά πράγματα ἔχουν τεράστια σημασία. Ὅταν ἀλλάζεις τόὄνομα, ἀλλάζουν πάρα πολλά πράγματα καί οἱ ἑπόμενες γενιές ξεχνοῦν τήν οὐσίατῶν πραγμάτων. Ἔτσι τώρα μᾶς ὀνόμασαν Ἕλληνες, πού Ἕλληνας τί θά πεῖ; Θά πεῖεἰδωλολάτρης. Ἤθελαν νά μᾶς ξαναγυρίσουν στήν πρό Χριστοῦ ἐποχή, νάξεχάσουμε τήν Ὀρθοδοξία καί νά γυρίσουμε στούς ἀρχαίους Ἕλληνες. Γι’ αὐτό στόσχολεῖο διδάσκουν τήν μυθολογία. Κι ἐγώ μικρός μπερδευόμουνα μέ τούς 12 θεούςκαί ἔλεγα τί καλά νά εἴμαστε καί ἐμεῖς ὅπως οἱ 12 θεοί ἀθάνατοι! Ποῦ νά ξέρω ὅτι ὁΘεός μᾶς ἔχει κάνει ἀθάνατους! Ἀλλά σκόπιμα μᾶς μπερδεύουν μ’ αὐτές τίςἀνοησίες, τήν Λερναία Ὕδρα, τόν Ἡρακλῆ, κτλ γιά νά ξεχάσουμε τήν ἡσυχαστικήπαράδοσή μας καί νά μᾶς πᾶνε πίσω καί μάλιστα μᾶς τό περνᾶνε μέ τό πρόσχημα τῆςπροόδου. Οἱ ἴδιοι πῆγαν πίσω μέ τόν λεγόμενο Διαφωτισμό, πού ἦτανὀπισθοδρόμηση καί τήν Εὐρώπη πού ἦταν Ὀρθόδοξη, τήν γύρισαν πρό Χριστοῦ.Ἐνῶ ὑπῆρχε ἡ Ὀρθόδοξη παράδοση καί ὁ Ὀρθόδοξος πολιτισμός, αὐτοί ἐπιδίωξαντήν ἐπιστροφή στούς ἀρχαίους Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι ἀναμφισβήτητα εἶχαν κάποιακαλά στοιχεῖα. Ἀλλά δέν μπορεῖ ἕνας εἰδωλολατρικός πολιτισμός, ὅπου οὐσιαστικάμέσω τῶν θεῶν λατρευόντουσαν τά πάθη, νά συγκριθεῖ μέ τήν Ὀρθοδοξία, μέ τήδιδασκαλία τοῦ Χριστοῦ μας καί μέ τήν Ὀρθόδοξη πίστη.«Μάλιστα ὁ Κοραῆς ὑπογραμμίζει τήν προτίμηση τοῦ ὀνόματος Γραικός», νάἀλλάξουμε δηλαδή τήν ταυτότητά μας. Ἔχει τεράστια σημασία τό ὄνομα. Ἕλληναςσημαίνει εἰδωλολάτρης καί Γραικός σημαίνει αἱρετικός, γιατί γιά αὐτούς ὁἩσυχασμός ἦταν αἵρεση, «ὁπότε ἐσεῖς πού εἶστε ἀπόγονοι τῶν ἡσυχαστῶν εἶστεγραικοί, δηλαδή αἱρετικοί». Καί ἐμεῖς τά ἀποδεχτήκαμε αὐτά… Ἐκφράζει τήνπροτίμησή του νά ὀνομαζόμαστε Γραικοί μέ τό ἑξῆς ἐπιχείρημα: «διότι οὕτως μᾶςὀνομάζουσι ὅλα τά φωτισμένα ἔθνη τῆς Εὐρώπης», τά σκοτισμένα δηλαδή ἔθνη.Μᾶς ὀνομάζανε αἱρετικούς ὄντως, ὁπότε νά πάρουμε αὐτό τό ὄνομα ἀφοῦ ἔτσι μᾶςὀνομάζουν. «Ἀγνοώντας βεβαίως τήν αἰτία, ἀλλά ἀδιαφορώντας γιά τό γεγονός ὅτιὅλοι οἱ μή Εὐρωπαῖοι μᾶς ὀνόμαζαν Ρωμαίους». Τήν εἴπαμε τήν αἰτία πού μᾶςὀνόμαζαν Γραικούς, οἱ ἄλλοι ὅμως γιατί μᾶς ὀνομάζουν Ρωμαίους; Εἶναιἀνιστόρητοι; Ὄχι, ἀλλά κρατᾶνε τήν ὀρθή ὁρολογία. Στά Ἱεροσόλυμα μᾶς φωνάζουνRum Ortodox καί στήν Ἀντιόχεια, ἀλλά καί στήν Κριμαία, ὅπου ὑπάρχουν Ἕλληνες,οἱ ὁποῖοι λένε ὅτι εἴμαστε Ρωμαῖοι. Αὐτή εἶναι ἡ παράδοσή μας.Στή συνέχεια ὅμως τί συμβαίνει; Τό θάψιμο τῆς παραδόσεως αὐτῆς –τοῦ147

ἡσυχασμοῦ– σκορπίζεται καί στούς χώρους τῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχείων!Δυστυχῶς δηλαδή τώρα πολεμᾶται ἡ Ὀρθοδοξία καί ἀπό μέσα. Ἐκτός ἀπό τόνΚοραῆ καί τούς Νεοέλληνες Διαφωτιστές, πολεμιέται τώρα καί ἀπό ὄργανα αὐτῶν,οἱ ὁποῖοι γίνονται κληρικοί καί ὑψηλόβαθμοι κληρικοί. Τό ἔργο αὐτό ἀνέλαβε νάφέρει εἰς πέρας κυρίως ὁ τότε Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Μελέτιος Μεταξάκης, πούἔκανε καί τήν ἀλλαγή τοῦ ἡμερολογίου. Ἐξ αἰτίας του ἔγινε σχίσμα στήν Ἑλλάδα καίχωριστήκαμε μέ τά ἀδέλφια μας τοῦ παλαιοῦ ἡμερολογίου. Αὐτός ἦταν μεγάλοςΜασόνος. Ἐδῶ ἔχω καί τά στοιχεῖα πού λένε οἱ ἴδιοι οἱ Μασόνοι καί τήν ὁμολογίαπού ἔκανε. Πρόσφατα μάλιστα ἀνακινήθηκε τό θέμα τοῦ Μεταξάκη, γιατί αὐτοί οἱἀπόγονοι τῶν Φράγκων -ἰδεολογικά δηλαδή- καί τῶν ἀντι-ἡσυχαστῶν καί τοῦ Κοραῆὑπάρχουν καί σήμερα. Εἶναι οἱ λεγόμενοι Οἰκουμενιστές. Αὐτοί πολεμᾶνε τήνὈρθοδοξία, τήν Ρωμιοσύνη, τήν Πατερική παράδοση καί πρόσφατα ἔκαναν καίσυνέδριο ὑπέρ τοῦ Μεταξάκη στήν Κύπρο. Καί ἔγινε ἀφορμή αὐτό γιά νά μάθουμεπερισσότερα γιά τόν Μεταξάκη.«Αὐτός κατήργησεν τό παλαιόν ἑορτολόγιον καί εἰσήγαγεν τό Γρηγοριανόν, τόΠαπικόν, ὅλως αὐθαιρέτως, ὅλως ἀπερισκέπτως, ἀντικανονικῶς καί παρανόμως».Δέν ἐπιτρεπόταν. Ἡ Ρωσία μέχρι σήμερα ἔχει τό παλαιό ἑορτολόγιο καί δέν ἔχουνκανένα πρόβλημα μέ τίς ἡμερομηνίες κ.λ.π. Ἀλλά ἦταν ὅλα αὐτά σχεδιασμένα γιά νάχτυπηθεῖ ἡ ἡσυχαστική παράδοση καί ἡ Ὀρθοδοξία. Δέν ἔκανε μόνο αὐτό, ἔκανε κιἄλλα πράγματα.Στό Τεκτονικό Δελτίο ὑπάρχει τό ἄρθρο ‘’Διάσημοι Τέκτονες’’ καί ἔχει στοιχεῖα πούἀποδεικνύουν ὅτι ὄντως ἦταν Μασόνος. «Ζήτησε νά γνωρίσει καί νά μυηθεῖ στάμυστήρια πού κρύβονται στόν Τεκτονισμό καί τότε τόν ἔφεραν στήν Στοά ‘Ἁρμονία’ὑπ’ ἀριθ. 44 τῆς Κωνσταντινουπόλεως, πού εἶχε συγκεντρώσει στούς κόλπους τηςτήν ἀφρόκρεμα τοῦ ἐκεῖ Ἑλληνισμοῦ, ὅ,τι καλύτερο σέ γράμματα, ἐπιστῆμες καίδύναμη διέθετε τότε τό ἑλληνικό στοιχεῖο στήν Πόλη καί ἡ ὁποία κατά ἕναν τρόπο μέτά μέλη της πού βρισκόταν σέ κάθε ὀργάνωση κοινοτική ἤ ἐθνική ἤ ἄλλη οὐσιαστικάἐπηρέαζε τήν ἑλληνική ζωή. Ζήτησαν ἀπό τήν τότε Μεγάλη Ἀνατολή τῆς Ἑλλάδοςτήν ἄδεια νά τόν μυήσουν καί ὅταν τήν ἔλαβαν ὁ Μελέτιος δέχθηκε καί τό τεκτονικόφῶς (τοῦ σκότους δηλαδή, τοῦ διαβόλου) κατά τίς ἀρχές τοῦ 1909. Παραμένει στήνΠόλη ἕνα χρόνο ἀκόμη καί μελετᾶ μέ πάθος τήν τεκτονική διδασκαλία πού τοῦἐπέτρεψε νά χαράξει μέ πραγματικά τεκτονικό τρόπο, ὅλες τίς πράξεις καί τά λόγια».Αὐτά τά γράφουν οἱ Μασόνοι τώρα. Εἶναι δικό τους κείμενο αὐτό, τό ὁποῖο μάλισταἔχει δημοσιευτεῖ στό Τεκτονικό Δελτίο αρ. 71, Ἰαν.-Φεβρ. 1967. Τό ἔχει γράψεικάποιος Ἀλέξανδρος Ζερβουδάκης καί ἔχει τίτλο: Διάσημοι Τέκτονες, ΜελέτιοςΜεταξάκης. Λέει κι ἄλλα… «ὀλίγοι εἶναι ἐκεῖνοι, πού σάν τόν ἀδελφό Μελέτιο,δέχθηκαν τόν Τεκτονισμό καί τόν ἔκαμαν βίωμά τους». Δηλαδή τόν ὑμνεῖ κιόλαςαὐτός ὁ Τέκτονας.Τί ἔκανε αὐτός τώρα; Αὐτός ὁ Μεταξάκης ἔγινε πρῶτα Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν.Μετά ἔγινε Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας. Πράγμα πού ἀπαγορεύεται.Τό «μεταθετό» δέν ἐπιτρέπεται. Νά μετατείθεται κάποιος ὄντας Ἐπίσκοπος ἀπό μίαΜητρόπολη σέ μιά ἄλλη Μητρόπολη. Γιατί ὁ Ἐπίσκοπος νυμφεύεται τήν148

συγκεκριμένη Ἐκκλησία. Καί ὅταν φεύγει τί κάνει; Μοιχεύει. Φεύγει ἀπό τήν νύμφητου. Ἡ κάθε τοπική Ἐκκλησία γίνεται νύμφη τοῦ Ἐπισκόπου. Ὁ ἴδιος εἶναι ὁνυμφίος. Δέν ἐπιτρέπεται νά ἀφήσεις τήν νύμφη καί νά πᾶς ἀλλοῦ, νά πάρεις ἄλληνύμφη. Αὐτός λέγεται μοιχός. Θά πεῖτε ‘’γίνονται αὐτά σήμερα’’. Γίνονται, ἀλλάεἶναι παρά τούς Κανόνες, ἀντίθετα μέ τούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας.Εἶναι πρός τιμήν τοῦ π. Ἰερόθεου τοῦ Βλάχου, πού τοῦ πρότειναν νά ἀφήσει τήνΜητρόπολή του, μία πολύ μικρή Μητρόπολη, καί νά πάει νά γίνει Ἰωαννίνων καί δένδέχθηκε. Καί γι’ αὐτό εἶναι ἀξιέπαινος ὁ ἄνθρωπος. Δέν δέχθηκε νά πάει σέ μεγάληδηλαδή Μητρόπολη. Τί θά πεῖ μικρή καί μεγάλη; Αὐτή σοῦ ἔδωσε ὀ Θεός, μ’ αὐτήθά πεθάνεις. Ἐκεῖ θά πεθάνεις.Ἀφοῦ ἔγινε Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας μετά ἔγινε καί ΠατριάρχηςΚωνσταντινουπόλεως. Κι ἄλλη μετάθεση μετά. Ὁπότε μ’ αὐτή τήν ‘περιοδεία’ πούκάνει ὁ Μεταξάκης -ἦταν σκόπιμη ἡ περιοδεία- ἀπό τήν Ἀθήνα στό ΠατριαρχεῖοἈλεξανδρείας καί μετά στό Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως, ἔκανε καίΜητροπολίτης Κιτίου στήν Κύπρο –πέρασε κι ἀπό τήν Κύπρο! Καί ἐκεῖ ἔκανανΣυνέδριο πρός τιμή του– θάβει στή σειρά σέ ὄλα τά μέρη ἀπό τά ὁποῖα πέρασε τόνἩσυχασμό. Πολέμησε τόν Ἡσυχασμό ὅπου πῆγε.Ἐπίσης, ὅταν ἦταν Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν κυνήγησε τόν ἅγιο Νεκτάριο. Ὅταν ὁἅγιος Νεκτάριος ἀγωνιζόταν μέ πάρα πολλές δυσκολίες νά κτίσει τό Μοναστήρι τουστήν Αἴγινα, μέ μεγάλη φτώχεια, μόνες τους οἱ καημένες οἱ μοναχές νά φορᾶνεπαντελόνια καί νά ζυμώνουν τό τσιμέντο μέ τά πόδια τους, πῆγε ἐκεῖ αὐτός ὁΜεταξάκης καί τόν ἀπέτρεπε: «Τί κάνεις ἐδῶ; Μοναστήρι κτίζεις τώρα; Δέν βλέπειςὅτι τόσα ἐξωκκλήσια γύρω ἐδῶ ἐρήμωσαν; Δέν εἶναι γιά Μοναστήρια στήν σημερινήἐποχή», αὐτά τοῦ ἔλεγε. Ὁ Νεαπόλεως ὅμως ἐξακολούθησε καί ἔγινε τό Μοναστήρικαί ἄλλα πολλά κατόπιν, ὥστε ἡ Αἴγινα σήμερα νά ἔχει τά πιό πολλά Μοναστήρια.«Τό προεῖπε ὁ Ἅγιος: «Θά γίνει ἡ Αἴγινα τό Ἅγιον Ὄρος τῶν Μοναζουσῶν». Καίἤδη ἔχει ἐννέα Μοναστήρια γυναικῶν.«Ἀλλά καί ποιά ἡ διαφορά στό τέλος τῶν δύο Ἱεραρχῶν; Ὁ Μεταξάκης πού ἔκανετόσα εἰς βάρος τῆς Ὀρθοδοξίας εἶχε οἰκτρό τέλος. Τόν βρῆκαν ἕνα πρωί κάτω ἀπό τόκρεβάτι του -πεσμένο δηλαδή- νεκρό καί μέ τή γλῶσσα ἔξω. Αὐτήν ἀκριβῶς τήνγλῶσσα, πού ἔλεγε αὐτά στόν Ἅγιο καί τόσα εἰς βάρος τῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως καίτῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας! Ἐξ ἀντιθέτου, ὁ Πενταπόλεως, ἔμεινε πιστός εἰς τήνἹερά Παράδοση καί ὑπέμεινε τούς πειρασμούς καί διώξεις, εἶχεν ἅγιον τέλος καίσήμερα τιμᾶται» παγκοσμίως, ὡς Ἅγιος. Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ἦταν Ἡσυχαστής καίἀπό τόν ἴδιο ἔχουμε τήν ἁγιασμένη σειρά τῶν διαδόχων του, τά πνευματικά τουπαιδιά. Ὁ Ἅγιος Σάββας τῆς Καλύμνου, ὁ π. Φιλόθεος ὁ Ζερβάκος ἦταν πνευματικάπαιδιά τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου. Ἕνας Ἅγιος μεταλαμπαδεύει τό φῶς, τήν Ὀρθοδοξίαστούς ἄλλους, στά πνευματικά του παιδιά καί γίνεται αὐτή ἡ Ἡσυχαστικήἀναγέννηση στήν Ἑλλάδα πού φτάνει μέχρι τίς μέρες μας.Ὁ μασόνος Πατριάρχης Μελέτιος Μεταξάκης ὑπῆρξε πρωτοπόρος τῆς παναίρεσηςτοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Τότε ξεκίνησε ὁ Οἰκουμενισμός, κάπου τό 1920, μέ κάποιες149

ἐγκύκλιους καί μάλιστα ὁ ἴδιος δέχτηκε καί τόν Ἀγγλικανό ‘Ἐπίσκοπο’ μέ μεγάλεςτιμές κ.λ.π. Αὐτά τά πράγματα ἦταν ἡ ἀρχή τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ὅπως δυστυχῶς τούςδεχόμαστε καί σήμερα αὐτούς καί τούς τιμᾶμε σάν νά εἶναι Ἐκκλησία. Πρόσφατα σέμία Μητρόπολη τούς Μονοφυσίτες, τούς Ἀρμένιους τούς ἔβαλε καί μέσα στό ἹερόΒῆμα ὁ Ἐπίσκοπος ἐπίσημα, τό ὁποῖο ἀπό τούς ἱερούς Κανόνες ἀπαγορεύεται. Ὄχιστό Ἱερό Βῆμα, οὔτε στήν Ἐκκλησία δέν ἐπιτρέπεται νά βάλεις τόν αἱρετικό. Δένἐπιτρέπεται νά μπεῖ μέσα στήν Ἐκκλησία αἱρετικός, οὔτε κι ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοιἐπιτρέπεται νά πηγαίνουμε καί νά παραστεκόμαστε σέ ἐκκλησίες αἱρετικῶν καί πολύπερισσότερο νά συμπροσευχόμαστε.Ἔκανε καί τό ἡμερολογιακό σχίσμα καί πολλά πολλά ἄλλα. Μέ ἕνα λόγο θάβει στήσειρά, σέ ὅλα τά μέρη ἀπό τά ὁποῖα πέρασε, τόν Ἡσυχασμό. Μόνο στήν Ἀντιόχειαδέν μποροῦσε νά πάει -γλιτώσανε ἐκεῖ- διότι ἡ Ἀντιόχεια εἶχε ἐπαναστατήσειἐναντίον τῆς Ὀρθοδόξου Ρωμηοσύνης ἀπό τόν προηγούμενο αἰῶνα καί δέν δεχότανπλέον ἡ Ἀντιόχεια Ἑλληνορθοδόξους ἐπισκόπους. Ἀλλιῶς θά εἶχε πάει καί στήνἈντιόχεια ὁ Μεταξάκης. Οὔτε στά Ἱεροσόλυμα πῆγε. Ὑποψιάζομαι δέ ὅτι δέν εἶναιἀμέτοχοι οἱ Παπικοί καί οἱ Προτεστάντες στήν ὅλη αὐτή ἐξέλιξη, διότι αὐτοί πάνταἔβαζαν καί βάζουν ὡς στόχο τους τό θάψιμο τοῦ Ἡσυχασμοῦ.150