(14o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

Συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών Άρχ.Σάββα Αγιορείτου 14ο Μέρος Σειρά pdf σε συνέχειες - 2018 Μια δωρεάν διαδυκτιακή συλλογή,απομαγνητοφωνημένων ομιλιών, του π.Σάββα Αγιορείτη,που έχουν αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα: (hristospanagia3.blogspot.gr) Κατεβάστε τις συνέχειες της σειράς,όπως και μελλοντικά pdf με νέες απομαγνητοφωνημένες ομιλίες που θα αναρτούνται ανα διαστήματα,στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθηνση,στην επίσημη ιστοσελίδα,στην στήλη του blog (πάνω-δεξιά). 1

Για περισσότερες ψυχοφελείς ομιλίες για πλήθος θέματων,καθώς και για μελέτη πλήθους κειμένων Λόγων και Διδαχών Αγίων Πατέρων,επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες.Καθημερινή Ενημέρωση & Αναρτήσεις. (Επίσημες Ιστοσελίδες) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Παλαιότερες Αναρτήσεις] hristospanagia3.blogspot.gr www.hristospanagia.gr agiapsychanalysi.blogspot.gr Η παρούσα συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών,αποτελεί ένα πάρα πολύ μικρό μέρος,απο το σύνολο ομιλιών του π.Σάββα.Ακούστε τις ομιλίες της παρούσας συλλογής καθώς και τις συνεχειές τους (ανα θεματική κατηγορία) καθώς και πλήθος άλλων ομιλιών πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα,στις παρακάτω ιστοσελίδες με καθημερινή & εβδομαδιαία ενημέρωση: (Συλλογή ομιλιών - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/videos (Playlists Ομιλιών ανα θεματική Κατηγορία - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/playlists (Θεματικές Ενότητες Blog – Ετικέτες ανα κατηγορία) http://hristospanagia3.blogspot.gr/p/blog-page_25.html Γιά ενημέρωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τις καθημερινές λίστες θεμάτων που αναρτούνται καθημερινά στην ιστοσελίδα - στείλτε τό e-mail σας στό:[email protected] 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 14ο Μέρος (Ψυχοφελείς ομιλίες πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα) 1)Ἡ ἀληθινή ἀγάπη πάντα συνδέεται μέ τήν ἀλήθεια [Σελ 4 εώς 21] 2)Γιατί σκοτίζεται ἡ διάνοιά μας [Σελ 22 εώς 43] 3)Ἡ τέλεια ἐλπίδα στόν Θεό [Σελ 44 εώς 62] 4)Τί εἶναι ἡ Ταπεινοφροσύνη καί πῶς κατορθώνεται [Σελ 63 εώς 85] 5)Τό μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως [Σελ 86 εώς 131] 6)Πῶς ἐπιλέγουμε τόν Πνευματικό μας ὁδηγό [Σελ 132 εώς 156] 7)Ὁ πνευματικός ἀγώνας μέσα στόν σύγχρονο κόσμο [Σελ 157 εώς 167] 8)Οἱ πανουργίες τοῦ διαβόλου καί ἡ ὑπερνίκηση τῆς δειλίας [Σελ 168 εώς 182] 9)Ἡ ἀδυναμία τοῦ διαβόλου [Σελ 183 εώς 196] 10)Ἡ κενοδοξία (Α΄ μέρος) [Σελ 197 εώς 218] 3

Ἡ ἀληθινή ἀγάπη πάντα συνδέεται μέ τήν ἀλήθεια «Ἀληθεύοντες δέ ἐν ἀγάπῃ αὐξήσωμεν εἰς αὐτόν τά πάντα, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλή, ὁ Χριστός»1, μᾶς λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στόν 15ο στίχο τοῦ 4ου κεφαλαίου τῆς πρός Ἐφεσίους Ἐπιστολῆς. Τί σημαίνει ἄραγε αὐτό; Ἀληθεύοντες ἐν ἀγάπῃ, ζῶντες δηλαδή ἐν ἀγάπη, ἀλλά καί ἀληθεύοντες. Μέ ἀλήθεια καί ὄντες ἀληθινοί, ἄς αὐξήσωμεν εἰς αὐτόν, εἰς τόν Χριστόν δηλαδή, τά πάντα. Εἰς Αὐτόν, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἡ κεφαλή. Ἔχει μιά σύντομη ἑρμηνεία ὁ Ἅγιος Νικόδημος καί μετά θά δοῦμε καί τήν ἑρμηνεία πού μᾶς δίνει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς. Βέβαια βλέπουμε ὅτι οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἀκολουθοῦν ὁ ἕνας τόν ἄλλον. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ἀκολουθεῖ τόν Ἅγιο Θεοφύλακτο Βουλγαρίας. Ὁ Ἅγιος Θεοφύλακτος τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο καί ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς ὅλους τούς προηγούμενους. «Οἱ μέν πανούργοι καί κυβευταί τῶν λόγων…». Προηγουμένως μᾶς μίλησε στόν 14ο στίχο γιά τήν κυβεία τῶν ἀνθρώπων – εἴχαμε ἐξηγήσει τί θά πεῖ κυβεία. Κύβος εἶναι τό ζάρι καί δέν πρέπει κι ἐμεῖς, ὅπως ἔλεγε στόν 14ο στίχο, νά εἴμαστε σάν τά ζάρια. Δέν πρέπει νά εἴμαστε νήπιοι πνευματικά. Νά μήν εἴμαστε κλυδωνιζόμενοι, ὅπως τό καράβι πάνω στά κύματα καί περιφερόμενοι, καί νά μήν περιφερόμαστε, παντί ἀνέμῳ τῆς διδασκαλίας, παρασυρόμενοι ἀπό τίς διάφορες αἱρετικές, κοσμικές διδασκαλίες καί φιλοσοφίες ἐν τῇ κυβείᾳ τῶν ἀνθρώπων, γινόμενοι σάν τά ζάρια ἐν πανουργίᾳ πρός τήν μεθοδείαν τῆς πλάνης, καί ἔτσι νά γινόμαστε θύματα τοῦ διαβόλου καί τῶν μεθοδιῶν του. Τί πρέπει νά κάνουμε; «Ἀληθεύοντες ἐν ἀγάπῃ αὐξήσωμεν εἰς αὐτόν τά πάντα». Νά αὐξήσουμε τά πάντα εἰς τόν Χριστό, ζώντας ὅμως μέσα στήν ἀλήθεια καί τήν ἀγάπη. Καί λέει ὁ Ἅγιος: οἱ μέν πανούργοι καί κυβευταί τῶν λόγων καί ψευδοδιδάσκαλοι ὅλα τά ἔχουν νόθα, αὐτοί πού εἶναι σάν τά ζάρια καί οἱ ἴδιοι μετακυλίονται καί ἀλλάζουν συνεχῶς, ἀλλά καί τούς ἀνθρώπους μέ τίς διδασκαλίες τους τούς κάνουν νά ἀλλάζουν συνεχῶς, γιατί καί οἱ ἄνθρωποι πού τούς ἀκοῦνε δέν ἔχουνε βάσεις σταθερές. Αὐτοί λοιπόν οἱ ψευδοδιδάσκαλοι ὅλα τά ἔχουν νόθα, ψευδή καί πεπλανημένα καί κανένα ὑγιές καί ἀληθινό σέ αὐτούς δέν εὑρίσκεται. Ἐμεῖς δέ, οἱ χριστιανοί, ἀληθεύομεν μέ τήν πρός τόν Θεό καί τήν πρός τόν πλησίον ἀγάπη καί ἐπειδή κανένα ψευδές καί νόθο δόγμα δέν ἔχουμε οὔτε ζοῦμε μέ ὑπόκριση καί πανουργία, φαίνεται ὅτι ἐδῶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὁμιλεῖ στούς Ἐφεσίους ὄχι μόνο γιά τά δόγματα, γιά τήν ἀλήθεια τῆς πίστεως, ἀλλά καί γιά τήν ἐνάρετη ζωή, ἀληθεύοντες ἐν ἀγάπῃ. Ἀλήθεια στό δόγμα, ἀγάπη στό ἦθος, στή ζωή. Ἄς αὐξήσουμε, λέει, στόν Χριστό ὅλα τά ἰδικά μας, δηλαδή καί τά ὀρθά δόγματα καί τήν ἐνάρετη ζωή. Ἀφενός μέν νά γνωρίσουμε σέ βάθος τήν πίστη μας, ποιά εἶναι τά ὀρθόδοξα δόγματα, ἡ ὀρθόδοξη διδασκαλία καί ἀφετέρου καί ἡ ζωή μας νά εἶναι κι αὐτή, ὅπως τήν θέλει ὁ Χριστός. Γιατί μέ τό νά εἶναι ὁ Χριστός κεφαλή μας καί ἡμεῖς 4

νά εἴμαστε μέλη Του, χρωστοῦμε νά προσαρμόζουμε σ’ Αὐτόν ὅλα τά δικά μας καί ὅ,τι ἀνήκει σέ μᾶς νά μοιάσει τοῦ Χριστοῦ.Ἡ ψυχή μας νά μοιάσει μέ τήν ψυχή τοῦ Θεανθρώπου, ὁ νοῦς μας μέ τόν νοῦ τοῦ Θεανθρώπου, οἱ αἰσθήσεις μας, τό σῶμα μας ὅλο νά μοιάσει μέ τοῦ Θεανθρώπου, ὅλα τά δικά μας νά μοιάσουν μέ τοῦ Χριστοῦ, ἔτσι ὥστε μ’ αὐτόν τόν τρόπο νά μήν ἔχουμε κανένα δόγμα καί κανένα ἔργο ἀνάρμοστο καί ἀνάξιο τῆς κεφαλῆς μας, τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά πάντα νά τά αὐξάνουμε σέ Αὐτόν καί νά τά συγκολλῶμεν. Νά κολλώμεθα, νά συγκολλώμεθα, νά εἴμαστε συνεχῶς προσκολλημένοι στόν Χριστό. Αὐτά ἑρμηνεύει ὁ Ἅγιος Νικόδημος μέ βάση τόν Ἅγιο Θεοφύλακτο, ὁ ὁποῖος βασίζεται στόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο. Λέει καί ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς: ἄν ἡ ἀλήθεια ἦταν κάτι διαφορετικό ἀπό τόν Θεάνθρωπο Χριστό αὐτή θά ἤτανε «μικρή», «πρόσκαιρη», «θνητή», χωρίς νά ἱκανοποιεῖ. Θά ἦταν κάτι πολύ φτωχό, ἄν ἡ ἀλήθεια δέν ἤτανε ὁ Θεάνθρωπος. Γιατί ὁ ἴδιος μᾶς εἶπε «Ἐγώ εἶμαι ἡ ἀλήθεια»2. Ἄρα ἡ ἀλήθεια δέν εἶναι μιά ἰδέα οὔτε ἕνα σύστημα ἰδεῶν, ἕνα φιλοσοφικό σύστημα, ἀλλά εἶναι ἕνα πρόσωπο, εἶναι μία ὑπόσταση, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ. Τέτοια θά ἦταν ἡ ἀλήθεια, πολύ μικρή, πολύ πρόσκαιρη, θνητή, δέν θά ἄντεχε σέ βάθος χρόνου, ἐάν ἦταν ἔννοια ἤ ἰδέα, ἄν ἦταν θεωρία, ἄν ἦταν ἕνα σχῆμα, ἕνα διανόημα, μιά διδασκαλία, μιά φιλοσοφία, μιά κουλτούρα ἤ ἀκόμα ἕνας ἄνθρωπος ἤ καί ὁλόκληρη ἡ ἀνθρωπότητα ἤ ἕνας κόσμος ἤ ὅλοι οἱ κόσμοι ἤ κάποιος ἄλλος ἤ κάτι ἄλλο ἤ ταυτόχρονα ὅλα αὐτά μαζί. Τίποτα ἀπό αὐτά δέν εἶναι ἡ ἀλήθεια. Ἡ Ἀλήθεια εἶναι προσωπικότητα καί αὐτή δέν εἶναι ἄλλη ἀπό τήν προσωπικότητα τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ, γιατί εἶναι τέλεια, ἀθάνατη καί αἰώνια. Ἄν ἡ ἀλήθεια δέν εἶναι αἰώνια, δέν εἶναι ἀλήθεια. Ἄν δέν εἶναι ἀθάνατη καί τέλεια, πάλι δέν εἶναι ἀλήθεια. Στόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή εἶναι ὁμοούσιες. Ὁ Ἴδιος πού μᾶς εἶπε ὅτι «Ἐγώ εἶμαι ἡ ἀλήθεια», μᾶς εἶπε ὅτι «Ἐγώ εἶμαι καί ἡ ζωή». Ἄρα, πολύ ὡραῖα τό λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, εἶναι ὁμοούσιες ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή. Ἡ ἀλήθεια εἶναι αἰώνια καί ἡ ζωή εἶναι αἰώνια, ἑπομένως καί τό Εὐαγγέλιο εἶναι αἰώνιο. Πασχίζουν 2.000 χρόνια οἱ δαίμονες καί τά ὄργανά τους νά καταργήσουν τό Εὐαγγέλιο, νά καταργήσουν τήν Ἐκκλησία, τήν Ὀρθοδοξία καί φυσικά τίποτε δέν καταφέρνουν. Οἱ ἴδιοι καταργοῦνται καί οἱ ἴδιοι καταισχύνονται. Τό Εὐαγγέλιο εἶναι αἰώνιο καί ἡ ἀλήθεια – ὁ Χριστός, εἶναι αἰώνια. Γι’ αὐτό δέν ἔχει νά φοβηθεῖ τίποτα ὁ Χριστός. Ὅσο κι ἄν τά ἀντίχριστα συστήματα λυσσοῦν ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ, ὅσο κι ἄν οἱ ἄνθρωποι γίνονται ὅλο καί περισσότερο ὀπαδοί αὐτῶν τῶν συστημάτων, αὐτό δέν βλάπτει οὔτε μειώνει σέ τίποτε τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ οὔτε τήν δύναμη τοῦ Χριστοῦ. Ἁπλούστατα, ὁ Θεός σέβεται τήν ἐλευθερία πού μᾶς ἔχει χαρίσει καί μᾶς ἀφήνει νά πορευτοῦμε κατά τά θελήματά μας. Βεβαίως, θά ἔχουμε καί τά ἀνάλογα ἀποτελέσματα. Ὅποιος πιστεύει στόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό αὐξάνει συνεχῶς μέ τήν ἀλήθειά Του πρός τίς θεϊκές ἀτελευτότητες τῆς ἀλήθειας. Δηλαδή, αὐξάνει μέ ὅλη του τήν 5

ὕπαρξη, μέ τόν νοῦ, μέ τήν καρδιά καί τήν ψυχή του καί γίνεται κι αὐτός κατά χάριν ἀτελεύτητος. Ὅπως ὁ Θεός εἶναι ἀτελεύτητος, δέν ἔχει τέλος, αἰώνιος κατά φύση, ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος ὁ πιστός γίνεται κατά χάρη. Ζεῖ συνεχῶς διαμέσου τῆς ἀλήθειας τοῦ Χριστοῦ, ὥστε αὐτή νά ἀποτελεῖ τήν ἴδια τήν ζωή ἐν Χριστῷ. Δέν ζεῖ ἀπό μόνος του ὁ πιστός, ἀλλά ζεῖ μέσα στόν Χριστό, μέ τήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ, μέ τό Εὐαγγέλιο. Τό Εὐαγγέλιο εἶναι ἡ ζωή του. Ἐν Χριστῷ ζοῦμε ἀληθεύοντες, γιατί τό νά ζεῖ κάποιος ἐν Χριστῷ σημαίνει νά ἀληθεύει, δηλαδή νά διαμένει ἀκατάπαυστα μέ ὅλη του τήν ὕπαρξη στήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ τήν αἰώνια. Δέν μπορεῖς νά εἶσαι ἐν Χριστῷ καί νά εἶσαι ὑποκριτής, νά εἶσαι ψεύστης, ἄλλο νά φαίνεσαι καί ἄλλο νά εἶσαι. Τό νά ἀληθεύει ὁ χριστιανός γεννιέται ἀπό τήν ἀγάπη του πρός τόν Κύριο. Ὁ χριστιανός σ’ αὐτή μέσα αὐξάνει συνεχῶς, ἀναπτύσσεται καί μένει αἰώνια χωρίς αὐτή νά σταματήσει νά ὑπάρχει, γιατί «ἡ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει»3. Ἡ ἐν Χριστῷ ἀγάπη καί ἡ ἐν Χριστῷ ἀλήθεια εἶναι θά λέγαμε οἱ δύο ἄξονες τῆς ζωῆς τοῦ χριστιανοῦ. Ἡ ἀγάπη γιά τόν Κύριο Ἰησοῦ παρακινεῖ, παροτρύνει τόν ἄνθρωπο στή ζωή ἐν τῇ ἀληθείᾳ καί τόν κρατάει συνέχεια μέσα της. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀγαπάει τόν Χριστό, γίνεται καί ἀληθινός ἄνθρωπος, ἀληθεύει πάντοτε. Ὅ,τι λέει εἶναι ἀλήθεια, ὅ,τι πράττει εἶναι ἀλήθεια, ὅ,τι δείχνει πρός τά ἔξω εἶναι ἀληθινό, δέν εἶναι κάτι ψεύτικο, κάτι ὑποκριτικό. Ἐνῶ, βλέπετε, κατεξοχήν χαρακτηριστικό τοῦ διαβόλου καί τῶν ὀπαδῶν του εἶναι τό ψέμα, ἡ ὑποκρισία, ἡ ὁποία φαίνεται σέ ὅλα. Οἱ καημένοι οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι ἄλλο εἶναι καί ἄλλο θέλουν νά φαίνονται ὅτι εἶναι. Βάφονται, ἀλλάζουν τό πρόσωπό τους, προσπαθοῦν νά δείξουν πιό νέοι κ.λ.π. Γιατί; Νά εἶσαι αὐτό πού εἶσαι. Νά φαίνεσαι αὐτό πού εἶσαι. Εἶσαι 60 χρονῶν. Γιατί νά θέλεις νά φαίνεσαι 30; Αὐτό εἶναι ἕνα ψέμα. Δέν ἀληθεύει αὐτός ὁ ἄνθρωπος. Περιφέρει ἕνα ψέμα. Κι αὐτό δέν εἶναι μόνο στά ἐξωτερικά, δυστυχῶς εἶναι παντοῦ. Ἀλλά τό ἐξωτερικό δείχνει καί τό ἐσωτερικό. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος λέει ψέματα ὄχι μόνο στόν Θεό καί στούς ἄλλους, ἀλλά καί στόν ἑαυτό του πολλές φορές. Ἐνῶ ἡ συνείδηση τοῦ λέει ὅτι δέν πᾶς καλά, δέν βαδίζεις ὅπως θέλει ὁ Θεός, αὐτός προσπαθεῖ νά φιμώσει καί τή συνείδησή του, νά πεῖ ψέματα καί στόν ἴδιο τόν ἑαυτό του. Εἶναι μιά σχιζοφρένεια. Ἡ ἀγάπη γιά τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό παρακινεῖ τόν ἄνθρωπο νά ζεῖ μέσα στήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ καί ἐξαιτίας αὐτῆς αὐξάνει συνέχεια ὁ χριστιανός ἐν Χριστῷ, ἐπειδή ἀγαπάει τόν Χριστό καί ζεῖ μέσα στήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ. Αὐξάνει «ἵνα ἐξισχύσητε καταλαβέσθαι σύν πᾶσι τοῖς ἁγίοις τί τό πλάτος καί μῆκος καί βάθος καί ὕψος»4. Ὁ χριστιανός ποτέ δέν αὐξάνει μόνος του – αὐτό εἶναι κάτι πολύ σημαντικό – ἀλλά πάντοτε σύν πᾶσι τοῖς ἁγίοις. Εἴμαστε ὅλοι μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ μαζί μέ ὅλους τούς Ἁγίους καί ἐκεῖ μέσα αὐξανόμαστε. Πάντοτε, δηλαδή, στήν Ἐκκλησία καί μέ τήν Ἐκκλησία, γιατί διαφορετικά δέν μπορεῖ νά αὐξηθεῖ σέ Ἐκεῖνον πού εἶναι ἡ κεφαλή στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό πού λέει: «αὐξήσωμεν εἰς αὐτόν τά πάντα, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλή, ὁ Χριστός». Πῶς θά αὐξήσουμε ὅλα στόν Χριστό, ἄν δέν ζοῦμε στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Γι’ αὐτό συνεχῶς λέμε στήν 6

Ἐκκλησία «δι᾿ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν». Σύν πάσι τοῖς ἁγίοις. Εἶναι πολύ σημαντικό. Τότε ἀληθεύουμε, ὅταν εἴμαστε ἑνωμένοι μέ ὅλους τούς ἁγίους. Μέ ὅλους τούς ἁγίους καί μάλιστα μέ τούς ἁγίους Πατέρες, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἀνέλυσαν τήν εὐαγγελική ἀλήθεια καί μᾶς τήν κατέστησαν εὔπεπτη, προσιτή καί μέ πρακτικές ὁδηγίες, πῶς ἀκριβῶς νά τήν ἐφαρμόσουμε. Αὐτό ὅλο ἔχει ἀποκρυσταλλωθεῖ στή μοναχική ζωή. Αὐτή ὅλη ἡ διδασκαλία, ὁ τρόπος ὁ χριστιανικός, ἡ αὐθεντική χριστιανική ζωή ἄν θέλετε, ὑπάρχει στόν μοναχισμό. Ἐκεῖ μπορεῖ κανείς νά δεῖ στήν πράξη τό Εὐαγγέλιο ἐφαρμοσμένο. Ὅταν ἐμεῖς ἀληθεύουμε, πάντοτε ἀληθεύουμε σύν πάσι τοῖς ἁγίοις καί ὅταν ἀγαπᾶμε, ἀγαπᾶμε σύν πάσι τοῖς ἁγίοις. Γιατί τά πάντα στήν Ἐκκλησία εἶναι καθολικά καί τά πάντα γίνονται σύν πάσι τοῖς ἁγίοις καί ὅλα ἀποτελοῦν ἕνα πνευματικό σῶμα, στό ὁποῖο ὅλοι ζοῦν μιά κοινή ζωή, ἕνα πνεῦμα, μιά ἀλήθεια. Ὁ χριστιανός, πού ζεῖ σωστά ἐκκλησιαστικά, ποτέ δέν εἶναι μόνος του, εἶναι πάντα μέ ὅλους τούς ἁγίους καί ἀληθεύει μέ ὅλους τούς ἁγίους. Δηλαδή ἀκολουθεῖ τούς ἁγίους Πατέρες πού βρίσκονται μέσα στόν Χριστό, πού εἶναι ἡ ὑποστατική Ἀλήθεια, ἀλλά καί ἀγαπάει μαζί μέ τούς ἁγίους Πατέρες, ἑπομένως ἔχει τήν ἐν Χριστῷ ἀγάπη, τήν γνήσια, τήν ἀληθινή ἀγάπη, τήν ἀνιδιοτελή, τή θυσιαστική καί τότε ἔτσι ἀληθινά ἀποδεικνύει ὅτι ἀγαπάει καί τόν Χριστό. Προσέξτε τώρα τί γίνεται μέ τούς αἱρετικούς. Οἱ Οἰκουμενιστές, οἱ κατεξοχήν αἱρετικοί τῆς ἐποχῆς μας, δροῦν ἐν ὀνόματι τῆς ἀγάπης. Ἐπικαλοῦνται τήν ἀγάπη ἀλλά δέν ἀληθεύουν! Δέν εἶναι μέσα στήν ἀλήθεια, ἀφοῦ εἶναι μέσα στήν αἵρεση, ὁπότε καί ἡ ἀγάπη τους δέν εἶναι ἀληθινή, εἶναι ψεύτικη ἀγάπη. Γι’ αὐτό καί δέν σώζει. Τί λένε οἱ Οἰκουμενιστές; «Ἐσύ εἶσαι Παπικός; Κάθισε ὅπως εἶσαι, δέν χρειάζεται νά γίνεις Ὀρθόδοξος.. δέν ἔχουμε σημαντικές διαφορές.. κι ἐσεῖς ἐκκλησία εἶστε καί ἔτσι ὅπως εἶστε σώζεστε». Τό ἴδιο καί στούς Προτεστάντες. Σιγά- σιγά τό ἴδιο θά λένε καί γιά τίς μονοθεϊστικές θρησκεῖες, καί ἤδη τό λένε κάποιοι, ὅτι «κι ἐσεῖς τόν ἴδιο θεό ἔχετε μέ μᾶς, ἁπλῶς ἔχετε δώσει ἄλλο ὄνομα.. ἄρα κι ἐσεῖς καλά εἶστε». Αὐτό ἀκούγεται εὐχάριστα στά αὐτιά τους, ἀλλά δέν εἶναι ἀληθινό καί ἀφοῦ δέν εἶναι ἀληθινό δέν ἔχει καί ἀγάπη. Γιατί ἀγάπη εἶναι νά βοηθήσεις τόν ἄλλον νά σωθεῖ, ὄχι νά τοῦ πεῖς καλά εἶσαι μέσα στήν κόλαση ἤ στό προστάδιο τῆς κόλασης, ὅπως εἶναι ἡ πραγματικότητα γιά τίς διάφορες θρησκεῖες. Γιατί καμία θρησκεία δέν εἶναι ἀληθινή παρά μόνο ἡ Ὀρθοδοξία, ἡ ὁποία δέν εἶναι θρησκεία ἀλλά ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στούς ἀνθρώπους. Ἑπομένως, ὅταν εἴμαστε μέ ὅλους τούς Ἁγίους, τότε μποροῦμε νά ἀληθεύουμε. Νά γιατί οἱ μεταπατερικοί, ἡ σύγχρονη αὐτή αἵρεση, πού οὐσιαστικά εἶναι ὑπηρέτες τοῦ Οἰκουμενισμοῦ καί προωθεῖται ἀπό τούς Οἰκουμενιστές, δέν ἔχουν ἀγάπη κι αὐτοί καί φαίνεται αὐτό, ὅταν κανείς τούς φέρει ἀντίρρηση. Ἐξαγριώνονται καί ἐπιτίθενται καί συκοφαντοῦν καί λοιροροῦν καί εἰρωνεύονται ὅλους αὐτούς πού ἀκολουθοῦν τούς ἁγίους Πατέρες καί τούς λένε ὅτι εἶναι «παραδοσιαρχία, κολλημένοι, φανατικοί, 7

φονταμενταλιστές κ.λ.π.». Ἀπό ἐκεῖ φαίνεται ὅτι δέν ἔχουν ἀγάπη καί ἡ ἀγάπη πού ἐπικαλοῦνται δέν εἶναι ἡ ἐν Χριστῷ ἀγάπη, ἀλλά μιά ψεύτικη ἀγάπη. Ἀγαπᾶμε λοιπόν σύν πάσι τοῖς ἁγίοις, ἐπειδή ἀληθεύουμε σύν πάσι τοῖς ἁγίοις, δηλαδή εἴμαστε «ἑπόμενοι τοῖς ἁγίοις πατράσι». Κι ἄν κανείς δέν ἀκολουθεῖ τούς ἁγίους Πατέρες, δέν ἀκολουθεῖ τό Εὐαγγέλιο, δέν ἀκολουθεῖ τήν Ἁγία Γραφή, δέν ἀκολουθεῖ τόν Χριστό, ἄρα δέν ἀκολουθεῖ τήν ἀλήθεια. Νά γιατί εἶναι ἐκτός ἀληθείας. Κι ἄν δέν εἶσαι μέ τόν Χριστό, δέν μπορεῖς νά ἔχεις καί τήν ἀληθινή, τή σωστή ἀγάπη. Γιατί μόνο μέ τόν Χριστό μπορεῖ κανείς νά ἀποβάλλει τόν ἐγωισμό. Μόνο μέσα στήν Ἐκκλησία μέ τά ἁγιαστικά μέσα τῆς Ἐκκλησίας, μέ τή Θεία Χάρη, μέ τήν ἐν Χριστῷ ἄσκηση μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἀποβάλλει τήν φιλαυτία, τόν ἐγωισμό, τήν ὑπερηφάνεια καί νά δημιουργήσει ἔτσι ὑπαρξιακό χῶρο μέσα του, νά ἀδειάσει ἡ καρδιά του ἀπό ὅ,τι βρώμικο, ὥστε νά μπορέσει νά ἔρθει ἡ ἀγάπη γιά τόν πλησίον. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος ἔχει φιλαυτία, ἀγαπάει δηλαδή τόν ἑαυτό του καί τόν ἀγαπάει ἄρρωστα, δέν ὑπάρχει ὑπαρξιακός χῶρος μέσα του γιά νά ἀγαπήσει κανέναν οὔτε τόν Χριστό οὔτε τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Γι’ αὐτό καί οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι πού ἐπικαλοῦνται τήν ἀγάπη λένε ψέματα. Δέν μποροῦν νά ἔχουν ἀγάπη γιατί δέν μποροῦν νά ἀποβάλλουν τή φιλαυτία χωρίς τόν Χριστό, χωρίς τήν ἐκκλησιαστική ζωή. Ζεῖς ἐκτός Ἐκκλησίας; Ὁπωσδήποτε θά ἔχεις φιλαυτία, θά ἔχεις τά πάθη ὅλα κι ἄν λίγο τά νικήσεις, δέν θά μπορέσεις νά καθαρίσεις τελείως τόν ἑαυτό σου, δέν σοῦ ἐπιτρέπει ὁ διάβολος, τό πονηρό πνεῦμα τό ὁποῖο κυριαρχεῖ στούς ἀνθρώπους πού ζοῦνε μακριά ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἀληθεύουμε μέ ὅλους τούς ἁγίους, ἀγαπᾶμε σύν πάσι τοῖς ἁγίοις κι ἔτσι γινόμαστε ὅλοι ἕνα σῶμα μέ κεφαλή τόν Χριστό κι ἔτσι αὐξάνουμε στόν Χριστό τά πάντα. Μόνο ἀληθεύοντες ἐν ἀγάπη σύν πάσι τοῖς Ἁγίοις μποροῦμε νά αὐξήσουμε σ’ Αὐτόν τά πάντα πού εἶναι κεφαλή ὁ Χριστός. Τίς χωρίς τέλος δυνάμεις, πού εἶναι ἀπαραίτητες γιά τήν αὔξηση αὐτή ὅλων τῶν χριστιανῶν στό Θεανθρώπινο σῶμα, ἡ Ἐκκλησία τίς παίρνει ἄμεσα ἀπό τήν κεφαλή της, τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό. Μόνο Αὐτός, ὁ Θεός καί Κύριος, ἔχει αὐτές τίς ἄπειρες ἀτελεύτητες δυνάμεις καί πάνσοφα τίς διαμοιράζει. Πῶς θά βρεῖς τή δύναμη νά ἀληθεύεις ἐν ἀγάπη; Μόνο ἔχοντας κοινωνία μέ τήν κεφαλή καί προσλαμβάνοντας τίς θεουργικές δυνάμεις τοῦ Χριστοῦ, τίς δυνάμεις πού σέ κάνουν θεό κατά χάρη. Ἡ χριστιανική μας κλήση, τό χριστιανικό μας κάλεσμα εἶναι νά αὐξήσουμε «εἰς Αὐτόν τά πάντα, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλή, ὁ Χριστός». Ἄρα, ὄχι νά αὐξηθοῦμε στόν ἑαυτό μας, γιά τόν ἑαυτό μας, ὅπως ὁ κοσμικός ἄνθρωπος ἐπιδιώκει, νά προβάλλει τόν ἑαυτό του, τό ἐγώ του, νά δοξαστεῖ, ἀλλά νά δοξαστεῖ ὁ Χριστός. Αὐτό εἶναι τό «ἰδανικό» τοῦ χριστιανοῦ, νά αὐξηθεῖ στόν Χριστό, ὅλα νά τά δώσει στόν Χριστό, ὄχι νά ἐργαστεῖ στόν ἑαυτό του, ἀλλά στόν Χριστό καί μέ τόν Χριστό. Τό ἀνθρώπινο ὄν μέ τόν τρόπο αὐτό στηρίζεται καί ἀναπτύσσεται ὀρθά, ὅταν ἀκολουθεῖ τόν δρόμο τοῦ δικοῦ Του αἰώνιου προορισμοῦ, τοῦ θεϊκοῦ, τοῦ ὁρισμένου 8

ἀπό τήν Τριαδική Θεότητα στήν παναιώνια σύσκεψή Της πρίν ἀπό τήν δημιουργία τοῦ κόσμου. Ἔκανε σύσκεψη ἡ Ἁγία Τριάδα πρίν ἀπό τήν δημιουργία τοῦ κόσμου καί εἶπε «ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καί καθ᾿ ὁμοίωσιν»5. «Ποιήσωμεν». Νά ἡ Ἁγία Τριάδα, τά τρία Πρόσωπα, Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα. Πῶς φανερώνεται ἡ Ἁγία Τριάδα καί ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ἀκόμα. Καί ὅταν ὁ ἄνθρωπος λειτουργεῖ μέ αὐτό τό προαιώνιο σχέδιο τοῦ Θεοῦ, τήν προαιώνια βουλή τοῦ Θεοῦ, τόν προαιώνιο προορισμό πού ἔχει βάλει ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο, νά γίνει δηλαδή θεός κατά χάρη, νά ὁμοιωθεῖ μέ τόν Θεό -αὐτό εἶναι τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ- τότε ἀναπτύσσεται ὀρθά. Ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ἄν δέν ἀγαπήσουμε τόν Χριστό, θά ζοῦμε μέσα στήν μελαγχολία, μέσα στήν κατάθλιψη, μέσα στά ψυχολογικά, μέσα στήν ἀκηδία, μέσα στή βαρεμάρα δηλαδή, δέν θά ἔχει ἔννοια ἡ ζωή μας. Ἀκριβῶς αὐτό συμβαίνει σήμερα μέ τούς περισσότερους ἀνθρώπους. Κατεξοχήν οἱ ἄνθρωποι σήμερα εἶναι δέσμιοι τῆς ἀκηδίας, δέν ἔχουν λόγο γιά νά ζοῦν, δέν βρίσκουν λόγο – ἔννοια στή ζωή τους, γι’ αὐτό καί βλέπετε πώς αὐξάνονται καί οἱ αὐτοκτονίες καί οἱ ἀπελπισμένοι ἄνθρωποι καί οἱ ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι εἶναι ἄρρωστοι ψυχολογικά, ψυχικά. Γιατί πᾶμε ἀντίθετα μέ τό σχέδιό μας, μέ τόν προορισμό μας, μέ αὐτό ἄν θέλετε τό ἐσωτερικό μας πρόγραμμα, πού ἔχει βάλει ὁ Θεός μέσα μας, νά γίνουμε θεοί κατά χάρη. Κι αὐτό δέν γίνεται παρά μόνο μέσα στήν Ἐκκλησία, στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, διά τῆς Ἐκκλησίας, μέ τίς δυνάμεις πού δίνει ἡ Ἐκκλησία, τίς ὁποῖες τίς ἔχει ἀπό τόν Χριστό. Τά πάντα αὐξάνονται ἐν Χριστῷ, μόνο ὅταν ἐμεῖς, τό δικό μας τό πᾶν τό ὁδηγοῦμε στήν δική Του πανένδοξη αἰωνιότητα διαμέσου τῆς Θεανθρωπότητας. Τότε βρίσκεις τόν ἑαυτό σου, ὅταν τόν δώσεις στόν Χριστό. Ὅταν ὅλο τό δικό σου τό δώσεις στόν Χριστό. Κι αὐτό τό δικό μας τό πᾶν τί εἶναι; Πού πρέπει νά τό δώσουμε στήν πανένδοξη αἰωνιότητα τοῦ Χριστοῦ; Πρῶτον, εἶναι ὅλη μας ἡ ὕπαρξη καί ἡ ψυχή μας. Δεύτερον, εἶναι ὁ νοῦς μας. Τρίτο, ἡ συνείδησή μας. Τέταρτο, τό θέλημά μας καί πέμπτο, τό σῶμα μας καί γενικῶς καθετί πού μᾶς ἀποτελεῖ νά τό δώσουμε στόν Χριστό. Ὁ νοῦς μας νά γίνει νοῦς Χριστοῦ, ἡ συνείδησή μας νά εἶναι συνείδηση τοῦ Χριστοῦ καί τό θέλημά μας νά εἶναι θέλημα τοῦ Χριστοῦ. Τό σῶμα μας νά γίνει ναός τοῦ Χριστοῦ καί ὅλη μας ἡ ὕπαρξη νά γίνει χριστοειδής. Ἡ ψυχή σου, ἡ ψυχή μου, αὐξάνονται ἐν Χριστῷ μόνο διαμέσου τῶν ἱερῶν μυστηρίων καί τῶν ἁγίων ἀρετῶν καί βρίσκονται στόν δρόμο γιά τήν ὁμοίωση Θεοῦ, γιά τήν τελειοποίηση, ἡ ὁποία φτάνει στήν χωρίς ὅρια θεϊκή τελειότητα. Τώρα μᾶς λέει καί τά μέσα. Πῶς θά γίνει αὐτή ἡ ἐν Χριστῷ αὔξηση τῆς ὕπαρξής μας; Μέ δύο μέσα: πρῶτον, τά ἱερά μυστήρια καί κατεξοχήν τό μυστήριο τῆς μετανοίας, τῆς ἐξομολογήσεως, τό ὁποῖο εἶναι ἀναγκαιότατο γιά ὅλους. Ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, καί Πατριάρχης νά εἶσαι, πρέπει νά ἐξομολογεῖσαι καί μάλιστα νά τό κάνουμε τακτικότατα. Καί μέ τό μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Αὐτό εἶναι ὁ πρῶτος πυλώνας καί ὁ δεύτερος εἶναι οἱ ἅγιες ἀρετές. Δέν ἀρκεῖ κανείς μόνο νά μετέχει στά μυστήρια ἀλλά χρειάζεται καί ἡ εἰς βάθος ἐργασία μέσα του, ἡ ἀντίσταση στό κακό, στά πάθη καί ἡ ἐγκόλπωση τοῦ καλοῦ, τῶν ἀρετῶν. Δέν μπορεῖ κανείς νά ἀσκήσει 9

τίς ἀρετές, ἄν προηγουμένως δέν ἀποβάλλει τίς ἀντίθετες κακίες. Γιά νά εἶσαι ἀληθινός, νά λές τήν ἀλήθεια, πρέπει νά ἀποβάλλεις τό ψεῦδος. Γιά νά εἶσαι ἠθικός, θά πρέπει νά ἀποβάλλεις τήν λαγνεία, τήν πορνεία, τήν ἀνηθικότητα, τίς ἀνήθικες σκέψεις κ.λ.π. Χρειάζεται ἀφενός μέν ἕνα ἄδειασμα ἀπό τό κακό καί ἀφετέρου ἡ ἐργασία τῶν ἐντολῶν καί τῶν ἀρετῶν γιά νά γίνει τό γέμισμα ἀπό τή χάρη τοῦ Θεοῦ. Βιώνοντας τήν θεϊκή ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ σάν ζωή τῆς ζωῆς σου καί σάν ὕπαρξη τῆς ὕπαρξής σου, τότε ἡ ψυχή σου αὐξάνει μέ τόν Χριστό σέ ὅλες τίς δικές Του θεανθρώπινες τελειότητες καί πραγματικότητες. Ἡ ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ζωή τῆς ζωῆς μας. Προσέξτε το αὐτό τί ὡραῖα τό λέει ὁ Ἅγιος. Πρέπει νά γίνει τό Εὐαγγέλιο καί ἡ ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου, ἡ ἀλήθεια πού εἶναι ὁ νόμος τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, νά γίνει ἡ ζωή τῆς ζωῆς μας καί ἡ ὕπαρξη τῆς ὕπαρξής μας, χωρίς αὐτό δέν μποροῦμε νά ὑπάρχουμε. Καί τότε αὐξάνουμε ἐν Χριστῷ μέ τόν Χριστό καί ὅλες οἱ τελειότητες τοῦ Χριστοῦ ἔρχονται σιγά-σιγά καί σέ μᾶς. Ἡ συνείδησή σου, ἄν δέν αὐξηθεῖ ὅλη ἐν Χριστῷ, γρήγορα μαραίνεται καί πέφτει. Δέν ὁδηγεῖ τότε σωστά τόν ἄνθρωπο. Πολλοί φιλόσοφοι προσπάθησαν νά κάνουν διάφορα συστήματα ἠθικά -ἠθικῆς- πῶς πρέπει νά σταθεῖ ὁ ἄνθρωπος. Τίποτα δέν μπορεῖ νά σταθεῖ, ἄν δέν εἶναι μέ τόν Χριστό. Σιγά-σιγά καί ὁ πιό ἠθικός ἄνθρωπος ξεπέφτει. Τό βλέπουμε αὐτό σέ ὅλους τούς πολιτισμούς, καί τούς προχριστιανικούς, οἱ ὁποῖοι εἴχανε στό ξεκίνημά τους μιά ἰσχυρή αὐστηρή ἠθική, λειτουργούσανε μέ βάση τίς ἐπιταγές τῆς συνειδήσεώς τους, ἀλλά σιγά-σιγά, ὅταν αὐξήθηκαν, ὅταν κατέκτησαν ἄλλους λαούς καί πῆραν τά πλούτη τους, ἔπεσαν στήν τρυφηλή ζωή, καταπάτησαν τήν συνείδησή τους. Ἄν ἡ συνείδηση δέν εἶναι ἐν Χριστῷ, ἄν ἡ ψυχή μας δέν αὐξάνει ἐν Χριστῷ καί δέν μοιάζει ὅλο καί περισσότερο μέ τόν Χριστό, σιγά-σιγά καί ὅποιες ἀνθρώπινες ἀρετές ἔχουμε χάνονται. Γι’ αὐτό ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ὅτι οἱ ἀρετές τῶν αἱρετικῶν δέν εἶναι ἀρετές. Μήν ψάχνετε γιά ἀρετές ἐκτός Ἐκκλησίας. Δέν ὑπάρχουν. Πάντα θά ὑπάρχει κάτι λίγο, ἀλλά κοντά θά ὑπάρχει καί πολύ κακό, πολλή βρωμιά. Ἄν ὅμως ἡ συνείδησή μας αὐξάνει ἐν τῶ Χριστῷ διαμέσου τοῦ ἁγίου εὐαγγελικοῦ ἀγῶνα, αὐτή ὅλη αὐξάνει σέ θεανθρώπινη τελειότητα καί τό πᾶν τοῦ Χριστοῦ καθίσταται πάντοτε δικό της (τῆς συνείδησής της). Ἔτσι καί ἡ συνείδηση τοῦ χριστιανοῦ ἐξελίσσεται, αὐξάνεται, χριστοποιεῖται, φωτίζεται καί ὁ ἄνθρωπος πλέον γίνεται χριστοειδής. Βλέπετε, οἱ Ἅγιοι πού ἔχουνε αὐξημένη ἐν Χριστῷ συνείδηση, λένε, ἔχω κάνει ὅλες τίς ἁμαρτίες καί εἶναι ὑπερβολικά εὐαίσθητοι καί στήν ἐλάχιστη ἁμαρτία. Ἔχουν ἕνα πολύ ἰσχυρό μικροσκόπιο καί βλέπουν καί τά ἐλάχιστα ἁμαρτήματα καί τίς πτώσεις τους, γι’ αὐτό λένε, εἶμαι ὁ πιό ἁμαρτωλός ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ἐνῶ ὁ ἄλλος, ὁ ὁποῖος δέν ἔχει καλλιεργήσει τήν συνείδησή του, δέν βλέπει τίποτε, μᾶλλον βλέπει ὅτι εἶναι καί πολύ καλός… Τό θέλημά μου καί τό θέλημά σου, ὁ νοῦς σου καί ὁ νοῦς μουἔξω ἀπό τόν Χριστό καί χωρίς τόν Χριστό, πεθαίνουν σέ ἀτέλειωτους θανάτους, ὁδηγοῦνται σέ ὅλες τίς κακότητες, σέ ὅλες τίς πλάνες καί σέ ὅλες τίς πτώσεις, ὁδηγοῦνται σέ δαιμονικές καί σατανικές καταστάσεις καί τό θέλημα καί ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου γίνονται διαβολικά. 10

Διαβολικούς νόες καί διαβολικά θελήματα ἔχουμε. Ἄν θέλεις νά ἐξασφαλίσεις τήν θεϊκή δύναμη καί τήν τελειότητα καί τήν ἀθανασία καί τήν αἰωνικότητα, τότε μέ ὅλη σου τήν ὕπαρξη νά αὐξηθεῖς ἐν Χριστῷ ζώντας μέ τή θεϊκή ἀλήθειά Του καί μέ ὅλη σου τή θέληση νά αὐξηθεῖς ἐν Χριστῷ τηρώντας τίς θεϊκές ἐντολές Του. Ὅσο περισσότερο αὐξάνεις ἐν Χριστῷ μέ τήν ψυχή σου, μέ τόν νοῦ σου, μέ τό θέλημά σου, μέ τή συνείδησή σου, τόσο περισσότερο θά πεινᾶς καί θά διψᾶς τίς πιό μεγάλες, τίς μέγιστες θεανθρώπινες τελειότητες καί μέ χαρούμενη διάθεση θά ξεχάσεις ὅ,τι εἶναι πίσω, ὅ,τι εἶναι κοσμικό, γήινο. «Τοῖς μέν ὄπισθεν ἐπιλανθανόμενος»6 καί θά ἐπιθυμεῖς αὐτά πού εἶναι μπροστά, «τοῖς δέ ἔμπροσθεν ἐπεκτεινόμενος» καί θά τρέχεις γιά τό δῶρο τῆς κλήσεως τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ γιά νά φτάσεις «εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ»7. Κι αὐτό τό μέτρο εἶναι ἡ ἄπειρη Θεανθρωπότητα, ἡ χωρίς μέτρο καί ὅρια. Ἡ ἀπειρία τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό «μέτρον ἡλικίας» πού λέει ὁ Ἀπόστολος ὅτι πρέπει νά φτάσουμε. Νά φτάσουμε «εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ». Αὐτό τό μέτρο δέν ἔχει τέρμα. Δέν μπορεῖς νά πεῖς, τώρα εἶμαι ἐντάξει, μοιάζω στόν Χριστό, γιατί ὁ Χριστός εἶναι ἄπειρος. Ὅσο λοιπόν ἐσύ αὐξάνεις ἐν Χριστῷ, ἡ συνείδησή σου, ὁ νοῦς σου, ἡ θέλησή σου, ἡ ψυχή σου, τόσο θά πεινᾶς καί θά διψᾶς τίς θεανθρώπινες τελειότητες, τίς θεϊκές ἀρετές καί θά ξεχνᾶς ὅλα τά πίσω καί θά προχωρᾶς ὅλο πρός τά ἐμπρός, θά τρέχεις γιά τό δῶρο τῆς κλήσεως τοῦ Θεοῦ, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, γιά νά φτάσεις σέ μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ, στήν ἄπειρη Θεανθρωπότητα πού δέν ἔχει μέτρο καί ὅρια. Κεφαλαιῶδες εἶναι, ὅτι τίποτε δικό σου δέν πρέπει νά μείνει ἔξω ἀπ’ τόν Χριστό. Μή τυχόν καί ἀφήσεις κάτι πού νά μή δώσεις στόν Χριστό, γιατί πολλοί, δυστυχῶς, ὄχι κάτι ἀφήνουν ἐκτός Χριστοῦ, ἀλλά σχεδόν ὅλα εἶναι ἐκτός Χριστοῦ καί κάτι λίγο μπορεῖ νά δώσουν στόν Χριστό. Ὅ,τι μένει ἔξω ἀπό Αὐτόν πρέπει νά γνωρίζεις ὅτι ἔμεινε στόν θάνατο, σέ ἄπειρους θανάτους. Δέν ἔδωσες τήν καρδιά σου στόν Χριστό; Πέθανε ἡ καρδιά σου. Δέν ἔδωσες τήν σκέψη σου, τόν νοῦ σου στόν Χριστό; Πεθαίνει ὁ νοῦς καί ἡ σκέψη. Δέν ἔδωσες τή θέλησή σου στόν Χριστό; Πεθαίνει τό θέλημά σου καί σέ ὁδηγεῖ σέ ἄπειρους θανάτους. Ἔμεινες στό βασίλειο τοῦ σατανισμοῦ, στό βασίλειο τῶν μή ἀληθειῶν, στό βασίλειο ὅλων τῶν κακῶν καί ὅλων τῶν πλανῶν. Κι αὐτό δέν εἶναι τίποτα διαφορετικό ἀπό τό βασίλειο πρῶτον, τῶν ἀτέλειωτων βασάνων καί δεύτερον τῶν αὐτοβασάνων. Ὁ ἄνθρωπος πού δέν δίνεται στόν Χριστό καί δέν δίνει ὅλα του στόν Χριστό αὐτοβασανίζεται, ταλαιπωρεῖται, μπαίνει στό βασίλειο τῶν θλίψεων, τῶν ἀπογοητεύσεων, τῶν παραλογισμῶν, τῶν δυσκολιῶν, τῶν χωρίς διέξοδο καταστάσεων, τῶν τραγικῶν ἀπομονώσεων, τῶν αὐτόχειρων φρικτῶν καταστάσεων. Ζεῖ φρικτές καταστάσεις ὁ ἄνθρωπος, ὅταν δέν δίνεται στόν Χριστό, δέν δίνει τή ζωή του στόν Χριστό. Σέ ὅλους τούς δρόμους ἔξω ἀπό τόν Χριστό, διαμέσου τῆς ἁμαρτίας, τοῦ πάθους, τῆς μή ἀλήθειας καί τῆς πλάνης, ἀναμφίβολα ὁ ἄνθρωπος ἐκφυλίζεται σέ ὑπάνθρωπο, σέ μισάνθρωπο, σέ μή ἄνθρωπο. Χάνει ὁ ἄνθρωπος τήν ἀνθρωπιά του, ὅταν δέν δίνεται στόν Χριστό. Γιατί τό πρότυπο ἀλλά καί ἡ ὑγεία καί ἡ ζωή καί ἡ ὁλοκλήρωσή μας εἶναι ὁ Θεάνθρωπος. 11

Ὅταν λοιπόν ὁ ἄνθρωπος δέν ἑνωθεῖ μέ τόν Θεάνθρωπο γίνεται ὑπάνθρωπος, ἀπάνθρωπος καί τελικά μή ἄνθρωπος. Διάβαζα, ἔτσι νά δεῖτε ἐνδεικτικά, στήν Ἰαπωνία ὑπάρχει μιά τάξη ἡλικιωμένων, δέν θυμᾶμαι πῶς τούς λένε… ἔχει ἕνα ὄνομα ἰαπωνέζικο, οἱ ὁποῖοι ἔχουν μείνει μόνοι τους, δέν ἔχουν κανέναν. Μόνοι τους στό διαμέρισμα, κανένας συγγενής.. καί πεθαίνουν μόνοι τους καί δέν τούς καταλαβαίνουνε. Τούς καταλαβαίνουνε μετά ἀπό μέρες ἀπό τή δυσοσμία στό διαμέρισμά τους. Τραγικοί ἄνθρωποι! Νά μήν ἔχουν κανέναν, τελεία ἀπομόνωση… Καί τί ἔχουν νά διαλέξουν; Τήν φυλακή! Κάνουν ἐπίτηδες παραβάσεις γιά νά τούς πιάσει ἡ ἀστυνομία καί νά τούς βάλει στή φυλακή καί νά ἔχουν κάποιον νά ποῦνε μιά καλημέρα ἤ νά ἔχουν ἕνα πιάτο φαγητό. Βλέπετε ποῦ φτάνει ὁ ἄνθρωπος φεύγοντας ἀπό τόν Θεό;! Σέ ποιά χώρα; Στήν Ἰαπωνία, πού τήν θεωροῦμε πολύ προηγμένη. Ὅταν δέν δοθοῦμε στόν Χριστό, ὁδηγούμαστε σέ ὅλα αὐτά πού εἶπε ὁ Ἅγιος, στίς χωρίς διέξοδο καταστάσεις, στίς τραγικές ἀπομονώσεις. Σέ ὅλους τούς δρόμους ἔξω ἀπό τόν Χριστό, διαμέσου τῆς ἁμαρτίας, τοῦ πάθους, τῆς μή ἀλήθειας καί τῆς πλάνης, ἀναμφίβολα ὁ ἄνθρωπος γίνεται ὑπάνθρωπος καί ἀπάνθρωπος. Ἔξω ἀπό τόν Θεάνθρωπο ὁ ἄνθρωπος σταδιακά ἐλαττώνεται, ὑποβαθμίζεται καί ξεπέφτει σέ μιά ἀσήμαντη ὕπαρξη, σ’ ἕνα μηδενικό, τό ὁποῖο οἱ δυνάμεις τοῦ κακοῦ παίζουν σάν ἀβοήθητο παιχνιδάκι. Ἡ χαρά τοῦ διαβόλου εἶναι νά ἐξουθενώνει τόν ἄνθρωπο, νά τόν ἀπανθρωποποιεῖ, νά τόν ἐξευτελίζει, νά τόν κολάζει. Ὀφθαλμοφανής εἶναι ἡ ἀλήθεια, ἔξω ἀπό τόν Χριστό, τόν Θεάνθρωπο, ὁ ἄνθρωπος ἀπανθρωποποιεῖται, φρικωδῶς παραμορφώνεται, γίνεται ἀπάνθρωπος. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως στόν Θεάνθρωπο, στήν Ἐκκλησία Του, αὐξάνει σέ κεχαριτωμένο θεάνθρωπο! Κοιτάξτε τί ὡραῖα τό λέει ὁ Ἅγιος! Δηλαδή σέ κατά χάριν θεάνθρωπο! Ὁ κατά φύσιν Θεάνθρωπος εἶναι ἕνας, ὁ Χριστός. Ὁ κάθε χριστιανός γίνεται κατά χάριν θεάνθρωπος μέσα στήν Ἐκκλησία, αὐξάνεται σύν πάσι τοῖς ἁγίοις, μέ τήν βίωση, τήν συμβίωση, τή διαβίωση μέ ὅλους τούς ἁγίους καί ἔτσι φτάνει νά γίνει κεχαριτωμένος θεάνθρωπος. Ἔξω ἀπό τόν Θεάνθρωπο ὁ ἄνθρωπος ἐκφυλίζεται καί μεταβάλλεται, θεληματικά ἤ ἀθέλητα, σέ διαβολάνθρωπο. Αὐτό γίνεται. Καί ὅσο προχωροῦμε πρός τά ἔσχατα, αὐτό θά τό βλέπουμε ὅλο καί πιό καθαρά. «Ὁ ἅγιος ἁγιασθήτω ἔτι καί ὁ ρυπαρός ρυπαρευθήτω ἔτι»8. Σέ ἀνώτερο ἐπίπεδο ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά αὐξηθεῖ καί νά ἀναπτυχθεῖ μέχρι νά γίνει θεός κατά χάρη καί σέ κατώτερο ἐπίπεδο μπορεῖ νά ὑποβιβαστεῖ, νά ξεπέσει καί νά φτάσει μέχρι τόν διάβολο. Γι’ αὐτό ὁ Θεάνθρωπος Κύριος ἦρθε ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους, ἦρθε ἀνάμεσά μας, γιά νά μᾶς δείξει μέσω τοῦ ἑαυτοῦ Του -τοῦ Θεανθρώπου- τόν τέλειο ἄνθρωπο καί νά μᾶς προσφέρει ταυτόχρονα ὅλα τά ἅγια μέσα καί ὅλες τίς θεϊκές δυνάμεις μέ τήν βοήθεια τῶν ὁποίων ὁ καθένας ἀπό μᾶς νά μπορέσει νά οἰκοδομήσει τόν ἑαυτό του εἰς ἄνδρα τέλειον. Μᾶς δίνει τό πρότυπο, τόν 12

ἑαυτό Του καί μᾶς δίνει καί τά μέσα γιά νά γίνουμε τέλειοι. Μέσα στήν Ἐκκλησία ὑπάρχουν ὅλα τά μέσα καί τό βλέπουμε στούς ἁγίους, οἱ ὁποῖοι μοιάζουν στόν Χριστό πάρα πολύ, γιατί ἁπλούστατα χρησιμοποίησαν αὐτά τά μέσα. Μᾶς ἔλεγε ὁ μακαριστός Ἰωάννης, ἐπίσκοπος Σιδηροκάστρου, ἐκεῖ πού εἴμαστε στό Ἅγιο Ὄρος, ὅτι ἔχουμε ὅπλα παντοδύναμα, πυρηνικά ὅπλα ἔχουμε, τά πνευματικά μας ὅπλα πού ἔχουμε στήν Ἐκκλησία. Ἀλλά, ἄν δέν τά χρησιμοποιοῦμε, εἶναι σάν νά μήν τά ἔχουμε. Ἔχουμε τήν προσευχή, ἔχουμε τήν νοερά προσευχή, ἔχουμε τίς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας. Νά, σήμερα ἔχουμε τίς ὡραῖες ἀκολουθίες τοῦ Μεσονυκτικοῦ, τοῦ Ὄρθρου, τῶν Ὡρῶν, τῆς Θείας Λειτουργίας. Ἄν ὅμως δέν τά χρησιμοποιοῦμε; Ἄν πηγαίνουμε τελευταία ὥρα στήν Λειτουργία; Ἄν δέν χρησιμοποιοῦμε τά ἁγιαστικά μυστήρια; Ἄν δέν διαβάζουμε τούς ἅγιους Πατέρες; Ἄν δέν χρησιμοποιοῦμε τήν ὡραιότατη ἀσκητική καί ἠθική τους διδασκαλία, πῶς θά νικήσουμε τόν διάβολο; Δέν ὑπάρχει περίπτωση. Ὑποβιβαζόμαστε καί φθάνουμε στόν διάβολο καί πολλές φορές τόν ξεπερνᾶμε κιόλας. Κάνουμε καί τόν δάσκαλο στόν διάβολο… γιατί πολλά πράγματα ὁ διάβολος τά μαθαίνει ἀπό μᾶς. Ὁ Θεάνθρωπος Κύριος γιά τόν σκοπό αὐτό, γιά νά μᾶς κάνει τέλειους, μᾶς ἔδωσε τό πᾶν κι αὐτό τό πᾶν εἶναι δοσμένο στήν Ἐκκλησία, στό θεανθρώπινο σῶμα Του, τό ὁποῖο εἶναι πάντα ζωντανό καί θά εἶναι πάντα ζωντανό. Δέν ὑπάρχει περίπτωση νά ἐκλείψει ἡ Ἐκκλησία ἀπ’ τή γῆ. Ἀπό τήν Ἑλλάδα μπορεῖ νά ἐκλείψει. Κάποιες τοπικές Ἐκκλησίες πολύ πιθανό νά σβήσουν, γιατί δέν προσέχουν οἱ πιστοί τους. Ἀλλά ὁπωσδήποτε κάπου στή γῆ ζωντανή Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία θά ὑπάρχει. Τό σῶμα τοῦ Θεανθρώπου θά εἶναι πάντα ζωντανό, πάντα ζωοποιό, θά δίνει ζωή καί πάντα ζωοδοτικό καί κεφαλή αὐτοῦ εἶναι καί θά εἶναι πάντα ὁ Θεάνθρωπος Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Ὁποῖος μέ τίς δικές Του θεανθρώπινες δυνάμεις ἀναζωογονεῖ ὅλα τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, μέ τή βοήθεια τῶν ἁγίων μυστηρίων καί τῶν ἁγίων ἀρετῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Χωρίς τά ἅγια μυστήρια καί χωρίς τήν ἐν Χριστῷ ἄσκηση, ἡσυχαστική ζωή, ὅπως αὐτή πού ἔκανε ἡ Παναγία μας μέσα στά Ἅγια τῶν Ἁγίων, δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά γίνει κεχαριτωμένος θεάνθρωπος οὔτε νά παραμείνει ὅμως ἄνθρωπος – προσέξτε το κι αὐτό. Διαρκῶς θά ὑποβιβάζεται. Γιατί ὑπάρχει αὐτός ὁ μύθος, νά μείνεις ἔτσι ὅπως εἶσαι, ἄνθρωπος… Δἐν μπορεῖς νά μείνεις ἄνθρωπος, ἄν δέν μπεῖς μέσα στήν Ἐκκλησία κι ἄν δέν ἔχεις κοινωνία μέ τόν Θεάνθρωπο. Ὅσο παραμένεις χωρίς τόν Θεάνθρωπο, χωρίς ἐκκλησιαστική ζωή, ὑποβαθμίζεσαι συνεχῶς καί γίνεσαι ὑπάνθρωπος καί ἀπάνθρωπος καί τελικά μή ἄνθρωπος, ὑποχείριο τῶν δαιμόνων. Αὐτά ἤθελα νά σᾶς πῶ ὡς πρός τό σημερινό μας ἁγιογραφικό, ἀπό τήν πρός Ἐφεσίους ἐπιστολή. Τώρα ἐνόψει τῶν Ἁγίων ἑορτῶν ἤθελα νά σᾶς πῶ καί δυό λόγια γιά τό ἀναγκαῖον τῆς ἐξομολογήσεως. Γιατί πολλοί ἄνθρωποι δέν τό θεωροῦν ἀναγκαῖο ἤ τό κάνουν, ἀλλά ὄχι ὅπως πρέπει. Πρέπει λοιπόν νά τονίσουμε ὅτι μέ τήν ἐξομολόγηση ἔχουμε πολλαπλά ὀφέλη. Πρῶτο καί σπουδαιότερο βέβαια ἔχουμε τήν 13

ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας, τή συγχώρεση καί τήν εἰρήνευση τῆς συνειδήσεως, πού δέν μπορεῖ νά βρεῖ πουθενά ὁ ἄνθρωπος. Ἄν δέν ἐξομολογηθεῖ, δέν εἰρηνεύει. Ἡ συνείδηση εἶναι, θά λέγαμε, ἕνας ἄτεγκτος δικαστής, πού σοῦ λέει ὅτι ὄντως εἶσαι ἔνοχος καί δέν μπορεῖς νά ἠρεμήσεις, ὅ,τι κι ἄν κάνεις, σέ ὅσους ψυχολόγους καί ψυχιάτρους καί σέ χάπια κι ἄν καταφύγεις. Καί τό δεύτερο βέβαια πολύ σημαντικό εἶναι ὅτι παίρνεις τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ πάρεις τή συγχώρεση, ὥστε νά ἀρχίσεις μέ καινούριες δυνάμεις ἀπό τήν ἀρχή, νά βάλεις μιά καινούρια ἀρχή στήν πνευματική σου ζωή μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, κόβονται τά δικαιώματα τοῦ διαβόλου, τά ὁποῖα τοῦ δώσαμε ἐμεῖς μέ τίς ἁμαρτίες μας. Ἐπανενεργοποιεῖται ἐπίσης ἡ βαπτισματική Χάρις, γιατί οὐσιαστικά εἶναι ἕνα δεύτερο βάπτισμα καί ἡ ἐξομολόγηση, εἶναι τό βάπτισμα στό λουτρό τῶν δακρύων. Καθαρίζεται, φωτίζεται καί θεώνεται ὁ ἄνθρωπος μέ τό μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως. Ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ὅτι ὄντως εἶναι τρόπος ἡ ἐξομολόγηση, γιά νά λυτρωθοῦμε ἀπό τίς ἁμαρτίες καί ἀπό τά πάθη. Ἔλεγε μάλιστα, ὅτι εἶναι τό μυστήριο αὐτό ἡ προσφορά τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο, ὁ τρόπος ἀποβολῆς τοῦ κακοῦ ἀπό τόν ἄνθρωπο καί ἡ λύση κάθε ἀδιεξόδου. Στήν ἐξομολόγηση, στήν πνευματική ζωή, στήν Ἐκκλησία, στόν Θεάνθρωπο, δέν ὑπάρχει ἀδιέξοδο. Ἐνῶ οἱ ἄνθρωποι τοῦ κόσμου συνεχῶς βρίσκονται μπροστά σέ ἀδιέξοδα καί λένε: τί θά κάνω τώρα; Δέν ὑπάρχει λύση, δέν ὑπάρχει διαφυγή καί τούς βρίσκει ὁ διάβολος λύση τήν αὐτοκτονία. Στήν Ὀρθοδοξία δέν ὑπάρχει ἀδιέξοδο, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, γιατί ὑπάρχει ὁ ἐξομολόγος, πού ἔχει τή Χάρη νά συγχωρεῖ. Μεγάλο πράγμα ὁ πνευματικός. «Πηγαίνομε, ἐξομολογούμαστε, αἰσθανόμαστε τή συνδιαλλαγή μετά τοῦ Θεοῦ», αὐτό πού λένε καταλλαγή, συμφιλίωση δηλαδή καί «ἔρχεται ἡ χαρά μέσα μας, φεύγει ἡ ἐνοχή» καί ὁ ἄνθρωπος εἶναι σάν πουλάκι, πετάει. «Στήν Ὀρθοδοξία δέν ὑπάρχει ἀδιέξοδο. Δέν ὑπάρχει ἀδιέξοδο, γιατί ὑπάρχει ὁ ἐξομολόγος, πού ἔχει τήν χάρη νά συγχωρεῖ. Μεγάλο πράγμα ὁ πνευματικός». Ἐκεῖνο πού δέν θέλει ὁ Χριστός, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «δέν θέλει χοντρές ψυχές κοντά Του». Πῶς γίνεται «χοντρή» ἡ ψυχή; Ἀπό τά πάθη, ἀπό τίς ἁμαρτίες. Ἡ μετάνοια ἡ ἀληθινή εἶναι αὐτό πού λεπταίνει τήν ψυχή καί τήν ἁγιάζει. Ὁ ἄνθρωπος πού μετανοεῖ γίνεται εὐαίσθητος, λεπτός στόν πόνο τοῦ ἄλλου. «Ἄν στραπατσαριστεῖ ἡ ψυχή καί γίνει ἀνάξια τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «διακόπτει ὁ Χριστός τίς σχέσεις, διότι ὁ Χριστός «χοντρές» ψυχές δέν θέλει κοντά Του». Καί πότε στραπατσαρίζεται; Ὅταν ἁμαρτάνει. «Ἡ ψυχή πρέπει νά συνέλθει πάλι, γιά νά γίνει ἄξια τοῦ Χριστοῦ, νά μετανοήσει «ἕως ἑβδομηκοντάκις ἑπτά»9». Συνεχῶς νά μετανοεῖς. «Ἡ μετάνοια ἡ ἀληθινή θά φέρει τόν ἁγιασμό καί ὄχι νά λές, «πᾶνε τά χρόνια μου χαμένα, δέν εἶμαι ἄξιος» κ.λ.π., ἀλλά μπορεῖς νά λές, «θυμᾶμαι κι ἐγώ τίς μέρες τίς ἀργές, πού δέν ζοῦσα κοντά στόν Θεό…»10. Νά τό θυμᾶσαι αὐτό καί νά οἰκτίρεις τόν ἑαυτό σου πού ἔχασες τόσα χρόνια στήν ἁμαρτία. Δέν πρέπει νά μένουμε πεσμένοι, καταθλιμμένοι, ἀλλά νά σηκωνόμαστε μέ τό μυστήριο τῆς μετάνοιας, τῆς ἐξομολόγησης, γιά νά γινόμαστε ἄξιοι τῆς θείας ἀγάπης καί τῆς θείας χάρης. 14

Ἔλεγε πάλι ὅτι «εἶναι δεύτερο βάπτισμα ἡ ἐξομολόγηση μέ τήν ὁποία γίνεται ἡ κάθαρση ἀπό τά πάθη, ἡ ἀπονέκρωση»11. Ὁ παλαιός ἄνθρωπος πρέπει νά νεκρωθεῖ «σύν τοῖς παθήμασι καί ταῖς ἐπιθυμίαις»12. Ἄν δέν νεκρωθεῖ ὁ παλαιός ἄνθρωπος, δέν μπορεῖ νά ζήσει μέσα μας ἡ Χάρις, ὁ Χριστός. Ἔτσι μᾶς ὠφελεῖ ἡ Θεία Κοινωνία, ὅταν ἔχουμε νεκρωθεῖ ὡς πρός τά πάθη, ὅταν ἔχουμε καθαρθεῖ μέ τή μετάνοια. Ἀλλιῶς δέν μᾶς ὠφελεῖ, μᾶλλον μᾶς βλάπτει ἡ Θεία Κοινωνία. Ἔλεγε κάποτε ὁ Ἅγιος Πορφύριος «Πολλές ἀπό σᾶς τίς γυναῖκες, ὅ,τι κατεστραμμένο καί ἄχρηστο ἔχετε, παλιά καί τρύπια κατσαρολικά, ἔπιπλα, παπούτσια καί ἄλλα φθαρμένα πράγματα, πᾶτε καί τά πετᾶτε σέ κάποια ἀπόμερη ἀποθήκη σας, κλειδώνετε τήν πόρτα καί ἡσυχάζετε. Δέν ξέρετε ὅμως, ὅτι θά ἔρθει στιγμή, πού αὐτό τό παλιατζίδικό σας θά τό βροῦν καί θά ἐκτεθεῖτε»13. Ποιοί θά τό βροῦνε; Οἱ δαίμονες. Δέν πρέπει νά καταχωνιάζεις ἁμαρτίες. Βέβαια, ὄχι μόνο οἱ γυναῖκες ἀλλά καί οἱ ἄντρες. Νά μή λές, αὐτό δέν μπορῶ νά τό πῶ, τά ἄλλα θά τά πῶ, αὐτό δέν λέγεται.. Πῶς δέν λέγεται; Τότε τί θά πεῖς; Τά ἄλλα τά ἐλαφρά πού δέν σέ ἐκθέτουν; Τίποτα δέν ἔκανες. Θά πρέπει νά τά πεῖς μέ εἰλικρίνεια, κατεξοχήν μάλιστα αὐτά πού σέ ἐκθέτουν. Γιατί, ἐν ἡμέρα Κρίσεως, ὅλα αὐτά θά βγοῦνε στή φόρα καί τότε θά γίνει τό δημόσιο ρεζίλεμα, τό παγκόσμιο ρεζίλεμα. Ἀκόμα στήν ἐξομολόγηση δέν παίρνεις μόνο ἄφεση ἁμαρτιῶν ἀλλά καί γίνεται ἀληθινή ψυχοθεραπεία. Ἐνῶ αὐτοί πού ἐπαγγέλονται καί δηλώνουν ψυχοθεραπευτές καί ὑπόσχονται πώς θά σέ θεραπεύσουν καί σοῦ δίνουν καί ψυχοφάρμακα καί σοῦ κάνουν ψυχαναλύσεις κ.λ.π. δέν θεραπεύουν, γιατί δέν μποροῦν νά θεραπεύσουν. Κατ’ ἀρχάς δέν γνωρίζουν τί εἶναι ἡ ψυχή. Πολλοί ἀπ’ αὐτούς οὔτε κἄν πιστεύουν ὅτι ὑπάρχει ψυχή, δηλώνουν ὅμως ψυχολόγοι καί ψυχίατροι καί ψυχοθεραπευτές! Λέει ἕνας γιατρός, ὁ Σωτήριος Ἀδαμίδης, «μοῦ εἶχε τονίσει ὁ γέροντας Πορφύριος, πάρα πολλές φορές μέ τόν πιό κατηγορηματικό τρόπο τήν ἀδυναμία νά θεραπεύσουν τά φάρμακα τίς ψυχικές δυσκολίες». Σήμερα γιά ὅλα ἔχουμε φάρμακα. Ὁτιδήποτε ἔχεις, νά πάρεις φάρμακο… καί γιά τήν κατάθλιψη καί τά ψυχολογικά, γιά ὅλα, φάρμακα. Δέν μποροῦν τά φάρμακα νά θεραπεύσουν τήν ψυχή, τό ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος. «Δέν λύνονται μ’ αὐτά τά προβλήματα τῶν ἀνθρώπων. Δέν τά θέλω ἐγώ αὐτά»14, ἔλεγε καί ἐννοοῦσε τίς ψυχαναλυτικές καί ψυχιατρικές ἑρμηνεῖες καί θεραπεῖες καί τίς ἀνθρωποκεντρικές θεωρήσεις τῶν προβλημάτων μας. Σάν νά μήν ὑπάρχει Θεός καί σάν νά μήν ὑπάρχει -προσέξτε- διάβολος, ἔτσι λειτουργοῦν οἱ ψυχίατροι. Ἔτσι δέν εἶναι; Ἀνθρωποκεντρικά. Μά ὑπάρχει καί ὁ παράγοντας Θεός. Ὑπάρχει καί παράγοντας διάβολος. Ὄχι, σοῦ λέει, δέν ὑπάρχει διάβολος. Μετά πῶς εἶναι δυνατόν νά θεραπεύσει αὐτός ὁ ἄνθρωπος; Ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε ὅτι πίσω ἀπό ὅλα τά ψυχολογικά κρύβονται δαιμόνια. Καί πῶς φεύγουν τά δαιμόνια; Μέ τήν κάθαρση πού γίνεται διά τῆς ἐξομολογήσεως, διά τῆς μετανοίας. «Μωρέ», ἔλεγε ὁ Γέροντας Πορφύριος, «τί εἶναι αὐτά τά ἀπωθημένα πού γράφει (κάποιος γιατρός ὑπέβαλε γραπτή ἐρώτηση), ἄν ἔχουν σχέση μέ τό ψυχικό του 15

πρόβλημα; Τί εἶναι αὐτά τά κληρονομικά; Ὅλα αὐτά πού γράφει εἶναι ἀπό τόν παλαιόν ἄνθρωπο, πού ἔχουμε μέσα μας». Ὁ παλαιός ἄνθρωπος εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῶν παθῶν, ὁ ὁποῖος ἐπηρεάζεται ἀπό τούς δαίμονες. «Ὅταν ὅμως ἀγαπήσουμε τόν Χριστό μέ ὅλη μας τήν ψυχή, ὅταν ἔρθει ὁ θεῖος ἔρωτας μέσα μας, τότε ὅλα τά προβλήματα φεύγουν καί γεμίζουμε μέ πνευματική χαρά. Ἐσύ, μωρέ (ἀπευθυνόμενος στόν συγγραφέα τοῦ βιβλίου), τά ξέρεις αὐτά, σοῦ τά εἶπα τόσες φορές»15. Προσέξτε αὐτό τό λέει ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός στόν τριάντα ὀκτώ χρόνια παράλυτο πού ἦταν στή Βηθεσδᾶ. Τοῦ εἶπε «ὕπαγε καί μηκέτι ἁμάρτανε, ἵνα μή χεῖρόν σοί τι γένηται»16, γιά νά μή σοῦ συμβεῖ τίποτα χειρότερο. Πού σημαίνει, ἡ παραλυσία του ὀφειλόταν σέ ἁμαρτίες καί μάλιστα, οἱ Πατέρες λένε, μᾶλλον εἶχε σαρκικές ἁμαρτίες. «Ὅταν ὅμως κατοικήσει μέσα σ’ ὅλη τήν ψυχή ὁ Χριστός, τότε φεύγει ἡ ἁμαρτία, φεύγει καί ἡ ἀσθένεια» καί ἡ σωματική καί ἡ ψυχική καί ἔτσι θεραπεύεται ὁ ἄνθρωπος. «Ὅλος ὁ κόσμος», παρατηροῦσε ὁ Ὅσιος Πορφύριος, «αὐτό τό πράγμα τούς ἐτρώει… ἡ ἀπομάκρυνσις ἀπό τό Θεό, πού φέρνει τή μοναξιά. Καί ὅταν ἀρνεῖσαι ἕνα μυστήριο… ἕνα μυστήριο…Ἔχουνε γίνει τόσοι γιατροί ψυχίατροι, ψυχαναλυταί, ψυχολόγοι καί δέχονται ἀσθενεῖς… Ποιούς ἀσθενεῖς, βρέ, ποιός εἶσαι ἐσύ πού θά δεχθεῖς ἀσθενεῖς; Καί στό τέλος πάει: Τί βλέπεις γιατρέ μου… «Δέν ἔχεις τίποτα… Ἔχεις ἀνασφάλεια». Τί θά πεῖ ἀνασφάλεια; «Δέν ἔχεις τίποτα, πάρε αὐτό» καί σοῦ δίνει ἕνα χάπι. «Ἅμα δέν δώσεις τόν ἑαυτό σου στόν Θεό, τί νά σοῦ κάνει αὐτό; Θά σέ ναρκώσει σήμερα, αὔριο μπορεῖ νά σοῦ ‘ρθεῖ πιό μεγάλη»17κατάθλιψη. Ἐνῶ ἡ γενική ἐξομολόγηση, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, εἶναι ἡ Θεία ψυχανάλυση καί ἡ ἀληθινή ψυχοθεραπεία. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος κάνει εἰλικρινῶς μιά γενική ἐξομολόγηση, βάζει τήν ἀρχή τῆς ψυχοθεραπείας, τῆς ἀληθινῆς ψυχοθεραπείας καί σιγά-σιγά ζώντας ἀσκητικά καί μυστηριακά μέσα στήν Ἐκκλησία θεανθρωποποιεῖται, ὅπως θά μᾶς ἔλεγε ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, γίνεται κεχαριτωμένος θεάνθρωπος. Γι’ αὐτό μέσα στήν ἐξομολόγηση γίνεται καί αὐτό, θεραπεύονται, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, τά ψυχολογικά τραύματα. «Δέν εὐθύνεται μονάχα ὁ ἄνθρωπος γιά τά παραπτώματά του», ἔλεγε ὁ Ἅγιος. «Τά λάθη, οἱ ἁμαρτίες καί τά πάθη δέν εἶναι μόνο προσωπικά βιώματα τοῦ ἐξομολογούμενου. Ὁ κάθε ἄνθρωπος ἔχει πάρει μέσα του καί τά βιώματα τῶν γονέων του καί εἰδικά τῆς μητέρας, δηλαδή τό πῶς ζοῦσε ἡ μητέρα του, ἄν στενοχωριόταν, ἄν κουραζόταν τό νευρικό της σύστημα». Ὅλα αὐτά ἐπιδροῦν ἀποφαστιστικά στό ἔμβρυο καί «δημιουργεῖται μιά κατάσταση στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου ἐξαιτίας τῶν γονέων του, πού τήν παίρνει μαζί του σ’ ὅλη του τή ζωή, ἀφήνει ἴχνη μέσα του καί πολλά πράγματα πού συμβαίνουν στή ζωή του εἶναι ἀπόρροια τῆς καταστάσεως αὐτῆς. Τά φερσίματά του ἔχουν ἄμεση σχέση μέ τήν κατάσταση τῶν γονέων του. Μεγαλώνει, μορφώνεται, ἀλλά δέν διορθώνεται»18. Καί ποιά εἶναι ἡ λύση; Ἡ λύση εἶναι ἡ καλή γενική ἐξομολόγηση. 16

Ὁπότε, ἕλεγε ὁ Ἅγιος, μπαίνει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ μέσω τοῦ πνευματικοῦ. «Κοιτάζει μέσα στήν ψυχή σου προσευχόμενος ὁ παπάς -ὁ πνευματικός- καί βλέπει πῶς εἶσαι καί σοῦ μεταδίδει τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι αὐτό τό κοίταγμα εἶναι πνευματικές «ἀκτίνες» πού σέ ξαλαφρώνουν καί σέ θεραπεύουν», δέν εἶναι φυσικές ἀκτίνες. «Ἡ Θεία Ψυχανάλυση», ὅπως ἀποκαλοῦσε ὁ Γέροντας, αὐτή τήν διαδικασία, «εἶναι αὐτή, πού ὁδηγεῖ στήν ἀληθινή ψυχοθεραπεία»19. «Μπορεῖ, δηλαδή, νά σοῦ πεῖ ὁ Πνευματικός: – Πῶς θά ἤθελα νά ἤμασταν σ΄ ἕνα ἤσυχο μέρος, νά μήν εἶχα ἀσχολίες καί νά μοῦ ἔλεγες τή ζωῇ σου ἀπ΄ τήν ἀρχή, ἀπό τότε πού αἰσθάνθηκες τόν ἑαυτό σου, ὅλα τά γεγονότα πού θυμᾶσαι καί ποιά ἦταν ἡ ἀντιμετώπισή τους ἀπό σένα, ὄχι μόνο τά δυσάρεστα ἀλλά καί τά εὐχάριστα, ὄχι μόνο τίς ἁμαρτίες ἀλλά καί τά καλά. Καί τίς ἐπιτυχίες καί τίς ἀποτυχίες. Ὅλα. Ὅλα ὅσα ἀπαρτίζουν τή ζωή σου»20. Αὐτό θά πεῖ γενική ἐξομολόγηση. Καί αὐτό ἀκριβῶς εἶναι πού θεραπεύει, γιατί ἐκείνη τήν ὥρα εὔχεται ὁ πνευματικός καί μπαίνει μέσα στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου πού ἀνοίγεται ἡ Χάρις και θεραπεύονται τά πάντα καί τό λεγόμενο «ὑποσυνείδητο» καί «ἀσυνείδητο», τό ὁποῖο λένε οἱ ψυχολόγοι καθορίζει τόν ἄνθρωπο καί δέν μπορεῖς νά τό ἀλλάξεις.. Πῶς δέν μπορεῖς; Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ ὅλα μπορεῖ νά τά ἀλλάξει καί νά τά θεραπεύσει. Λέει μία περίπτωση ὁ Ἅγιος Πορφύριος γιά μιά κυρία πού εἶχε ψυχολογικές δυσκολίες καί «πήγαμε», λέει, «ἔξω στόν βράχο στά Καλλίσια» -πρίν πάει στόν Ὡρωπό ἦταν στά Καλλίσια- «καθίσαμε καί ἄρχισε κι ἐκείνη νά μοῦ μιλάει. Τῆς λέω: Νά μοῦ πεῖς ὅ,τι αἰσθάνεσαι. Ἄν σέ ρωτήσω ἐγώ γιά κάτι, νά μοῦ πεῖς. Ἄν δέν σέ ρωτήσω, νά συνεχίσεις ὅπως τά αἰσθάνεσαι. Ὅλ’ αὐτά πού μοῦ ἔλεγε τά παρακολουθοῦσα ὄχι ἁπλῶς μέ προσοχή, ἀλλά «ἔβλεπα» μέσα στόν ψυχικό της κόσμο τήν ἐπίδραση τῆς προσευχῆς. Τήν παρακολουθοῦσα μέσα στήν ψυχή της κι «ἔβλεπα» ὅτι πήγαινε Χάρις μέσα της, ὅπως τήν ἐκοίταζα ἐγώ. Διότι στόν πνευματικό ὑπάρχει Χάρις καί στόν παπά ὑπάρχει χάρις»21. Ὑπάρχει ἡ εἰδική Θεία ἐνέργεια τῆς ἱεροσύνης πού δέν τήν ἔχουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Γι’ αὐτό εἶναι πάρα πολύ σημαντικό νά παίρνουμε τήν εὐχή τοῦ ἱερέως, νά ζητᾶμε τίς εὐχές τοῦ πνευματικοῦ μας καί φυσικά νά ἐξομολογούμαστε. Ὅλοι οἱ πνευματικοί-ἐξομολόγοι ἔχουν αὐτή τήν Χάρη, ἔλεγε ὁ Ὅσιος Γέροντας, κι ὅταν εὔχονται τήν ἐκπέμπουν ὡς ἀγωγοί. Αὐτά τά λίγα καί γιά τό ἀναγκαῖο τοῦ μυστηρίου τῆς ἐξομολογήσεως καί ἄς φροντίζουμε καί στά παιδιά μας, ὅσοι εἶστε γονεῖς, νά ἐμπνέουμε καί νά διδάσκουμε, μέ τόν τρόπο μας κυρίως, καί μέ τά λόγια μας ὅσο δέχονται, αὐτό τό ἀναγκαῖο τῆς ἐξομολόγησης. Τό σπουδαιότερο πράγμα καί ἡ μεγαλύτερη ἀνάγκη πού ἔχουν σήμερα οἱ ἄνρθωποι, τό ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, εἶναι ἡ ἐξομολόγηση, γιατί ἔχουν αὐξηθεῖ πάρα πολύ οἱ ἁμαρτίες, ἔχει πάρα πολύ ὑποβιβαστεῖ ἡ ἀνθρωπότητα στό ἠθικό ἐπίπεδο, στό ἐπίπεδο τῆς ζωῆς δηλαδή καί φυσικά καί στό ἐπίπεδο τῆς πίστης. Ἐλάχιστοι ἄνθρωποι πιστεύουν ἀληθινά καί σωστά στόν Χριστό. Ἄν σκεφτεῖτε ἀπό τά 7,5 δισεκατομμύρια πού ἔχει ὁ κόσμος, πόσοι εἶναι οἱ ὀρθόδοξοι; Περίπου 500 17

ἑκατομμύρια. Ὅλοι οἱ ὑπόλοιποι εἶναι θεσμικά στήν πλάνη εἴτε εἶναι σέ ἄλλες θρησκεῖες εἴτε εἶναι ἄθεοι κ.λ.π. Ἄρα εἶναι ἐκτός ἀληθείας. Καί ἀπό τά 500 ἑκατομμύρια ὀρθοδόξους, πόσοι εἶναι ἀληθινά ὀρθόδοξοι; Ἄν σκεφτεῖτε ἀπό τούς Ἕλληνες μόνο τό 3% ἐκκλησιαζόμαστε καί ἀπό τό 3% πόσοι πιστεύουν ὀρθόδοξα καί ξέρουν τί θά πεῖ ἀλήθεια καί Χριστός;.. Εἶναι πολύ-πολύ μικρά τά νούμερα. Αὐτό βέβαια δέν πρέπει νά μᾶς ἀπογοητεύει οὔτε ὁ Χριστός μειώνεται ἀπό αὐτό καί ἡ δύναμή Του. Ἁπλούστατα πρέπει νά γνωρίζουμε τό περιβάλλον μας καί νά μή νομίζουμε ὅτι εἶναι ὑγιές καί ὅτι αὐτό πού κάνουν οἱ πολλοί εἶναι καί τό φυσιολογικό. Γιατί οἱ ἐπιστήμονες καί οἱ ψυχολόγοι καί οἱ κοινωνιολόγοι αὐτό παίρνουν ὡς βάση καί λένε: – Τί ἐπικρατεῖ; Τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ τί κάνει; Ἄρα αὐτό εἶναι τό φυσιολογικό. Ὄχι, δέν εἶναι ἔτσι τά πράγματα. Τό φυσιολογικό δέν εἶναι στήν πλειοψηφία ἀλλά στόν Θεάνθρωπο. Ὁ φυσιολογικός ἄνθρωπος εἶναι ὁ Θεάνθρωπος. Εἶναι ἕνας. Φαινομενικά εἶναι μειοψηφία. Δέν εἶναι ὅμως ἕνας, εἶναι πάρα πολλοί, εἶναι οἱ Ἅγιοι, εἶναι οἱ Ἄγγελοι, δισεκατομμύρια εἶναι. Καί οἱ διεφθαρμένοι ἄνθρωποι φαινομενικά εἶναι πολλοί, ἀλλά σέ σχέση μέ τούς Ἁγίους καί τούς Ἀγγέλους εἶναι πολύ λίγοι. Γι’ αὐτό λέει ὁ Κύριος ἀφήνω τά 99 πρόβατα καί ἔρχομαι νά βρῶ τό ἕνα, τό χαμένο πρόβατο. Τά 99 εἶναι οἱ Ἄγγελοι. Τούς ἄφησε ὁ Χριστός… δέν τούς ἄφησε. Φαινομενικά ἄφησε τόν οὐρανό καί ἦρθε στή γῆ γιά νά βρεῖ τό ἕνα χαμένο πρόβατο, ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους. Ὅμως ἐμεῖς δέν πρέπει νά πλανιόμαστε. Μπορεῖ νά φαίνεται τό κακό ὅτι κυριαρχεῖ καί νά προβάλλει ὡς φυσιολογικό καί θά προβάλλει ἡ διαστροφή ὡς φυσιολογική. Τό βλέπουμε στίς μέρες μας μέ τούς «παλαβούς νόμους» πού ψηφίζουνε, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος καί ἐλπίζουμε σέ μιά μετάνοια, ἡ ὁποία ὅμως πρέπει νά ξεκινήσει ἀπό μᾶς. Ὁπότε νά διδάσκουμε μέ τή ζωή μας καί μέ τόν λόγο μας τήν ἀνάγκη γιά μετάνοια, γιά ἐξομολόγηση. Ἄν ὑπάρχει μιά ἐλπίδα καί στήν Ἑλλάδα καί στήν ἀνθρωπότητα αὐτή εἶναι ἡ μετάνοια. Δέν ὑπάρχει ἄλλη ἐλπίδα. Οὔτε ἡ ἐλπίδα μας εἶναι στούς πολιτικούς οὔτε στούς στρατιωτικούς οὔτε ἀκόμα -συγχωρέστε με- καί στούς ἐκκλησιαστικούς ἄρχοντες. Μήν περιμένετε καί ἀπό τούς ἐκκλησιαστικούς ἄρχοντες. Δέν εἶναι δικά μου λόγια, τά λέει ὁ π. Ἀθανάσιος Μυτιληναῖος. Μήν ἐλπίζουμε σέ κανέναν. Ἔλεγε ὁ π. Ἀθανάσιος, προσέξτε τόν ἑαυτό σας. Πολλά θά ἀκοῦμε καί θά βλέπουμε καί ἀπό τούς ἐκκλησιαστικούς ἄρχοντες. Τό ἔλεγε ὁ ἄνθρωπος ἀπροκάλυπτα, πρίν γίνει αὐτή ἡ «Σύνοδος», ἡ ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης. Τά σχεδιάζανε ἀπό τότε… καί ἀπό πιό πρίν… καί ἔλεγε: Αὐτοί πού θά συγκροτήσουν τή Σύνοδο θά ὀρθοδοξοῦν; Ὄχι! Τό ἔλεγε ἀπροκάλυπτα, ὁ π. Ἀθανάσιος, γιατί ἤξερε τί ἦταν οἱ ἐπίσκοποι καί μιλᾶμε γιά τή δεκαετία τοῦ ’80. Τί θά ἔλεγε σήμερα;.. Καί τό εἴδαμε, δέν ὀρθοτόμησαν τόν λόγο τῆς ἀληθείας, ἀλλά κυριάρχησε ὁ Οἰκουμενισμός. Γι’ αὐτό νά εἴμαστε ἑδραῖοι καί ἀμετακίνητοι στούς Ἁγίους Πατέρες, σύν πᾶσι τοῖς ἁγίοις, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος καί δέν ἔχουμε νά φοβηθοῦμε τίποτε. Ἀρκεῖ νά εἴμαστε ἀληθεύοντες ἐν ἀγάπη. Μέ τό ὀρθόδοξο δόγμα καί μέ τήν ὀρθή ζωή, τήν 18

ὀρθόδοξη ἀγάπη. Αὐτά ἤθελα νά πῶ στήν ἀγάπη σας σήμερα. Ἄν θέλετε κάτι νά συζητήσουμε… ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ἐρ. : Πρός τό τέλος τῆς ὁμιλίας σας πού μᾶς εἴπατε γιά τήν ἐξομολόγηση διαφωνῶ στό ὅτι ὅλοι οἱ πνευματικοί καί οἱ ἱερεῖς ἔχουν τήν θεία Χάρη καί θά σᾶς πῶ μιά ἁπλή σκέψη. Ὅταν πηγαίνουμε σ’ ἕναν ἐξομολόγο κι αὐτός εἶναι κυνικός καί σέ ἐξομολογεῖ μέσα σέ δύο λεπτά, καταλαβαίνετε ὅτι… Ἀπ. : Κοιτάξτε, ὁ Ἅγιος τό λέει θεσμικά. Θεσμικά ἔχουν τήν Χάρη ὅλοι οἱ ἱερεῖς, ἐφόσον δέν εἶναι καθηρημένοι. Τί θά πεῖ θεσμικά; Ἐκ τῆς ἰδιότητός τους, ἐπειδή ἔχουν τήν χειροτονία. Ἀλλά δέν τήν ἐκπέμπουν τήν Χάρη.. αὐτό ναί. Αὐτό θέλεις νά πεῖς κι ἐσύ. Δέν τήν ἐκπέμπουν, γιατί δέν κάνουν σωστή ζωή. Ἐρ. : Ὁπότε, ὅταν ἕνας ἄνθρωπος ἔχει ψυχολογικά προβλήματα, πού μᾶς λέγατε, καί ἀντί νά πάει στόν ψυχολόγο, πάει στόν πνευματικό, ἄν εἶναι ἕνας τέτοιος πνευματικός δέν θά ἔχει κανένα ὄφελος. Ἐκεῖ θέλω νά καταλήξω. Πρέπει νά ψάξουμε δηλαδή νά βροῦμε ἕναν πνευματικό σωστό, ὥστε νά ἔχουμε κι ἕνα ὄφελος. Ἀπ. : Ὁπωσδήποτε, αὐτό ἐξυπακούεται καί εἶναι πέρα ἀπό κάθε ἀμφιβολία. Καί ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος Πορφύριος τό ἔλεγε, προσέξτε σέ ποιούς πνευματικούς πᾶτε! Τό ἔλεγε ὁ Ἅγιος, γιατί δέν λειτουργεῖ μαγικά καί τό μυστήριο. Καί ὁ πνευματικός καί ὁ ἐξομολογούμενος δέν εἶναι ἀρκετό… Ρωτάω μερικούς: – Ἐξομολογήθηκες; Ἐξομολογήθηκα. Καί ξέρετε τί ἐννοεῖ ἐξομολογήθηκα; Πάτερ, διάβασέ μου μιά εὐχή νά κοινωνήσω.. δέν ἔχω τίποτα… τά καθημερινά… Καταλάβατε; Εἶναι ἐξομολόγηση αὐτό; Δέν εἶναι τίποτα αὐτό. Ἐρ. : Ἐπίσης, ἄν μπορῶ νά πῶ καί κάτι σέ ὅ,τι εἴπατε, πού ἔχει νά κάνει μέ τήν ἠθική διδασκαλία τῶν φιλοσόφων. Ἔτσι μιλήσατε μέ μειωτικά λόγια… Θά σᾶς πῶ ἕνα ἁπλό παράδειγμα, κάτι πού εἶχε πεῖ ὁ Πλάτωνας, γιά τήν ἐγκράτεια συγκεκριμένα. Εἶχε πεῖ ἕνα ἀπόφθεγμα, ὅτι τό νά νικᾶς τόν ἑαυτό σου, ἀπό ὅλες τίς νίκες εἶναι πρώτη καί καλύτερη. Καί κάπου ἀλλοῦ συνεχίζει καί λέει, ὅτι διαπαιδαγωγώντας τούς νέους στό θέμα τῆς ἐγκράτειας, οἱ νέοι γίνονται κύριοι τῶν ἑαυτῶν τους ὄχι μόνο σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στήν ἐπιθυμία πού ἔχουν γιά τά φαγητά ἀλλά καί στίς διάφορες ἡδονές τῶν αἰσθήσεων. Ἐσεῖς ποῦ βρίσκετε τό λάθος; Ἀπ. : Δέν λέω ὅτι εἶναι λάθος. Σᾶς εἶπα ὅτι δέν μπορεῖ νά σταθεῖ αὐτό ἀπό μόνο του. Πολύ ὡραῖα τά λέει ὁ Πλάτωνας καί μακάρι νά τά ἐφαρμόζαμε, ἀλλά δέν μποροῦμε νά τά ἐφαρμόσουμε, γιατί δέν ἔχουμε τίς δυνάμεις ἀπό μόνοι μας καί τή συνείδησή μας δέν μποροῦμε νά τή φυλάξουμε σ’ αὐτά τά ὡραῖα παρά γιά πολύ λίγο. Σιγά-σιγά ἡ συνείδησή μας, αὐτό ἔλεγε ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, χωρίς τήν ἐν Χριστῷ αὔξηση, ὑποβαθμίζεται καί αὐτές πού εἶναι ὡραιότατες ἠθικές ἀρχές, δέν 19

σώζουν τόν ἄνθρωπο. Γιατί, γιά νά σωθεῖ ὁ ἄνθρωπος, δέν χρειάζεται ἀρχές μόνο, χρειάζεται προπάντων τόν Θεάνθρωπο Χριστό, χρειάζεται τήν ἐνέργεια τοῦ Θεανθρώπου, τή θεία Χάρη. Ἔτσι σωζόμαστε. Αὐτό εἶναι τό βασικό πού πρέπει νά καταλάβουμε, ὅτι δέν μᾶς σώζουν οἱ ἀρχές οὔτε τά ἰδανικά οὔτε οἱ ἀξίες.. Λένε νά δώσουμε στούς νέους ἀξίες. Πάρε ἀξίες. Λοιπόν; Μπορεῖ νά τίς ἐφαρμόσει, νά τίς τηρήσει; Δέν μπορεῖ, γιατί δέν τοῦ δίνεις τίς δυνάμεις, γιά νά τό κάνει. Οἱ δυνάμεις ποῦ ὑπάρχουν; Ὑπάρχουν στήν Ἐκκλησία. Πρέπει νά τοῦ δείξεις τήν Ἐκκλησία, τόν Χριστό καί ἐκεῖ μέσα θά μπορεῖ νά πραγματώσει καί τίς ἀξίες. Ἐρ. : Πάτερ, ὅταν ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος ξεκίνησε τόν μοναχικό του βίο, οἱ δάσκαλοί του Βαρσανούφιος καί Ἰωάννης, τόν προέτρεπαν νά νεκρώσει τό ἀτομικό του θέλημα. Σέ ὅ,τι ἀφορᾶ σ’ αὐτά πού μᾶς εἴπατε γιά τήν τελειότητα καί γιά τήν θεανθρωποίηση καί τήν χριστοποίηση -αὐτές οἱ ὡραῖες λέξεις πού μᾶς εἴπατε- ποιός σήμερα τό κάνει αὐτό τό πράγμα; Ἀπ. : Νά κάνω μιά διευκρίνιση. Εὐχαριστῶ, μέ βοηθᾶνε οἱ ἐρωτήσεις. Ὅταν λέμε νά νεκρώσουμε τό θέλημά μας, δέν ἐννοοῦμε νά κάνουμε μιά λοβοτομή στήν ὕπαρξή μας, ἄν μποροῦσε νά γίνει μιά τέτοια πνευματική ἐγχείρηση νά σοῦ κόψει ἕνα κομμάτι πού λέγεται βούληση-θέληση… Δέν ὑπάρχει αὐτό. Ἀλλά, ὅταν λένε οἱ Πατέρες νά νεκρώσουμε τό θέλημα, ἐννοοῦνε νά ταυτίσουμε τό θέλημά μας μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί νά μήν κάνουμε τό δικό μας ἀλλά τοῦ Θεοῦ. Ποιός τό κάνει σήμερα; Ἕνας καλός μοναχός τό κάνει. Καί λέει: ὅ,τι πεῖ ὁ Γέροντας. Ὁ Γέροντας εἶναι εἰς τύπον καί τόπον Χριστοῦ. Ἑπομένως, κόβει τό δικό του θέλημα κάθε στιγμή καί τό ὑποτάσσει στό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Τό κάνει καί ἕνας ὁποιοσδήποτε λαϊκός πού ζεῖ στόν κόσμο, ὅταν ἐξομολογεῖται τακτικά καί κάνει ὑπακοή στόν πνευματικό του. Πολύ ἁπλά! Ἄν θέλουμε νά κάνουμε ὑπακοή, δέν θά μᾶς ἐμποδίσει τίποτα. Δέν εἶσαι βέβαια σάν τόν μοναχό πού ἔχει τόν Γέροντά του κάθε μέρα 24 ὧρες δίπλα του, ἀλλά θά βρεῖς τρόπο. Ἄν θέλεις νά κάνεις ὑπακοή, θά βρεῖς. Καί θά ρωτᾶς καί ὅταν θά πᾶς γιά ἐξομολόγηση καί τηλέφωνα ὑπάρχουν καί τώρα ἔχουμε καί ἕνα σωρό ἄλλα ἠλεκτρονικά μέσα καί ἐφόσον θέλεις, θά βρεῖς τρόπο νά κάνεις ὑπακοή, νά κόψεις τό θέλημά σου. Ἐκεῖνος πού δέν θέλει, δέν θά τό κόψει. Ἐκεῖνος πού δέν θέλει καί ὅταν θά πάει καί θά τοῦ πεῖ ὁ Γέροντάς του, κάνε αὐτό, δέν θά τό κάνει. Θά βρεῖ τρόπους νά τό ὑπερβεῖ, νά τό παραβλέψει. Ἄν θέλεις, τό κάνεις. Ἀλλοίμονο, ἄν ὁ Χριστός μᾶς ζητάει πράγματα πού δέν μποροῦμε νά κάνουμε ἔ; Γιατί αὐτό μᾶς τό ζητάει ὁ Χριστός. Πῶς μᾶς τό ζητάει; Ὅταν λέει «ὅποιος θέλει νά Μέ ἀκολουθήσει, νά ἀπαρνηθεῖ τόν ἑαυτό του»22. Ἀπάρνηση τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι αὐτό, ἄρνηση τοῦ θελήματός μας. Γιατί, κυρίως ἑαυτός μας εἶναι τό αὐτεξούσιό μας, ἡ ἐλευθερία μας, πού θέλουμε ὁ καθένας νά κάνει -ὅπως λέμε λαϊκά- κουμάντο τόν ἑαυτό του. «Θέλω καί μπορῶ». «Κάνε αὐτό πού ἐσύ θέλεις». «Πρῶτα τόν ἑαυτό σου». Αὐτά εἶναι τά κοσμικά συνθήματα. Ὁ Χριστός λέει τό ἀντίθετο: νά θέλεις ὅ,τι Ἐγώ θέλω. Ὅ,τι θέλει ὁ Χριστός δηλαδή. Καί νά 20

καταλάβεις ὅτι δέν μπορεῖς τίποτε, ὅσο καί νά θέλεις, γιατί «χωρίς Ἐμένα δέν μπορεῖτε νά κάνετε τίποτα»23. Εἶναι ἀκριβῶς τά ἀντίστροφα ἀπό αὐτά πού λέει ὁ κόσμος. Μποροῦμε νά θέλουμε, ἀλλά δέν μποροῦμε νά κάνουμε αὐτά πού θέλουμε. Καί τό πιό καλό πράγμα νά θέλεις, ὅπως αὐτά πού εἶπε ὁ Πλάτωνας, τά ἠθικά συστήματα, δέν μπορεῖς νά τά κάνεις στήν πράξη, γιατί δέν ἔχεις τίς δυνάμεις, τίς θεανθρώπινες δυνάμεις, πού τίς βρίσκεις μόνο μέσα στόν Θεάνθρωπο, στήν Ἐκκλησία. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης https://hristospanagia3.blogspot.gr 1 Ἐφ. 15,4. 2 Ἰω. 14,6. 3 Α’ Κορ. 10,3. 4 Ἐφ. 3,18. 5 Γεν. 1,26-27. 6 Φιλιπ. 3,14. 7 Ἐφ. 4,13. 8 Ἀποκ. 22,11. 9 Ματθ. 18,22. 10 Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτη, Βίος καί Λόγοι, ΣΤ’ἔκδοση, 2006 (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, ΣΤ’). 11 Ὄ.π. 12 Γαλ. 5,24. 13 Τό χάρισμα τῆς διάκρισης στήν Ὀρθόδοξη Πνευματική Καθοδήγηση, ἐκδ. Ἱ. Ἡσυχαστήριο “Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος”, 2011 (στό ἑξῆς: Τό χάρισμα τῆς διάκρισης). . 14 Σωτήρη Ἀδαμίδη, Θεραπευτική τῶν Πατέρων καί ψυχανάλυση, Ἐκδόσεις Σταμούλη. 15 Κωνσταντίνου Γιαννιτσιώτη, Κοντά στον γέροντα Πορφύριο. Ἔκδοση Ἱεροῦ Γυναικείου Ἡσυχαστηρίου ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Ἀθῆναι, 1995. 16 Ἰωάν. 5,14. 17 Κωνσταντίνου Γιαννιτσιώτη, Κοντά στον γέροντα Πορφύριο. Ἔκδοση Ἱεροῦ Γυναικείου Ἡσυχαστηρίου ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Ἀθῆναι, 1995. 18 Τό χάρισμα τῆς διάκρισης. 19 Βίος καί Λόγοι, ΣΤ’. 20 Τό χάρισμα τῆς διάκρισης. 21 Βίος καί Λόγοι, ΣΤ’. 22 Ματθ. 16,24. 23 Ἰωάν. 15,4. 21

Γιατί σκοτίζεται ἡ διάνοιά μας «Οἵτινες, ἀπηλγηκότες, ἑαυτούς παρέδωκαν τῇ ἀσελγείᾳ»1, λέει στόν 19ο στίχο. Μιλάει γιά τούς εἰδωλάτρες καί τούς ἁμαρτωλούς. Στόν προηγούμενο στίχο λέγει, ἀναφερόμενος σ’ αὐτούς πάλι, «ἐσκοτισμένοι τῇ διανοίᾳ». Καί στόν πρό προηγούμενο πού εἴχαμε δεῖ τήν περασμένη φορά, μᾶς μιλάει γιά «τά ἔθνη τά ὁποῖα περιπατοῦν ἐν ματαιότητι τοῦ νοός αὐτῶν». Αὐτό τό εἴχαμε ἀναλύσει τότε. Ὁπότε ὁ 18ος καί ὁ 19ος εἶναι συνέχεια αὐτοῦ τοῦ στίχου. Μᾶς λέει δηλαδή ὁ Ἀπόστολος στήν πρός Ἐφεσίους ἐπιστολή του, ξαναθυμίζω τόν 17οστίχο, «αὐτό σᾶς λέω καί μαρτύρομαι ἐν Κυρίῳ, μηκέτι ὑμᾶς περιπατεῖν καθώς καί τά λοιπά ἔθνη περιπατεῖ ἐν ματαιότητι τοῦ νοός αὐτῶν»2, ὅτι δέν πρέπει ἐμεῖς οἱ χριστιανοί πού βαφτιστήκαμε, πού μπήκαμε μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, νά ζοῦμε ὅπως καί τά ὑπόλοιπα ἔθνη ἐν ματαιότητι τοῦ νοός ἡμῶν, μέσα στή ματαιότητα τοῦ νοός μας, στή ματαιότητα τῶν σκέψεων, τῶν ἐπιθυμιῶν καί ἐνεργώντας σύμφωνα μέ αὐτές, νά ζοῦμε θά λέγαμε λαϊκά «τσάμπα», μέσα στή ματαιότητα, σέ μιά ζωή, ἡ ὁποία δέν ὁδηγεῖ στήν αἰώνια ζωή. Τά ἔθνη λοιπόν, εἶναι αὐτά πού πορεύονται ἐν ματαιότητι τοῦ νοός αὐτῶν. Καί ὅταν λέει ἔθνη ἡ Ἁγία Γραφή, ἐννοεῖ τούς εἰδωλολάτρες. Καί λέει στόν 18ο στίχο, αὐτά τά ἔθνη εἶναι «ἐσκοτισμένοι τῇ διανοίᾳ ὄντες ἀπηλλοτριωμένοι τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ διά τήν ἄγνοιαν τήν οὖσαν ἐν αὐτοῖς διά τήν πώρωσιν τῆς καρδίας αὐτῶν». Τί σημαίνει τώρα αὐτός ὁ στίχος; Τά ἔθνη, τά ὁποῖα ζοῦνε μάταια, ἔχουν σκοτισμένη τή διάνοια. Οἱ ἄνθρωποι δηλαδή οἱ εἰδωλολάτρες ἔχουν σκοτισμένη τή διάνοια, τή σκέψη, καί «ἀπηλλοτριωμένοι τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ», εἶναι ἀποξενωμένοι τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ. Λέγει καί ὁ Ἅγιος Νικόδημος, τό μέν φῶς τόσο τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ ὅσο καί τῆς ἐναρέτου ζωῆς ἔλαμπε εἰς τόν κόσμον διά κτίσεως καί τοῦ φυσικοῦ νόμου. Δηλαδή ἡ κτίσις, ἀλλά καί ὁ φυσικός νόμος πού ἔχει βάλει ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο, ἡ συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου, αὐτά ἔδιναν στούς ἀνθρώπους τήν θεογνωσία καί τούς ὁδηγοῦσαν στήν ἐνάρετη ζωή. Ὅμως τί ἔγινε μετά; Τά ἔθνη, οἱ ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι δέν εἶχαν διάθεση καλή, μέ τή βούλησή τους, σκότισαν τόν ἑαυτό τους, διατί ἔκαναν ἀσθενές τό διορατικό ὄμμα τῆς ψυχῆς. Πῶς; Μέ τό σκοτάδι τῶν παθῶν καί τῶν βιοτικῶν φροντίδων. Ἄφησαν οἱ ἄνθρωποι δηλαδή τήν κοινωνία μέ τόν Θεό, τήν λατρεία τοῦ Θεοῦ καί ἔπεσαν στίς βιοτικές φροντίδες καί στά πάθη, στίς ἁμαρτίες. Ὁπότε αὐτό εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νά ἐξασθενήσει τό διορατικό ὄμμα. Ἡ ψυχή πλέον ἔπαψε νά βλέπει καί σκοτίστηκε ὁ νοῦς τους καί ἡ διάνοιά τους. Ἐκεῖνο, λοιπόν, πού σκοτίζει τόν ἄνθρωπο καί τήν διάνοια εἶναι οἱ ἁμαρτίες. Τόσο τά πάθη ὅσο καί οἱ φροντίδες τοῦ κόσμου εἶναι ὡσάν ἕνα ρεῦμα πολύ καί δυσκολοϊάτρευτο, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, τό ὁποῖο θολώνει καί σκεπάζει τόν ὀφθαλμό τοῦ νοῦ. Εἶναι σάν μία ἀρρώστια, σάν ἕνα πύον θά λέγαμε, σάν μία 22

φλεγμονή, ἡ ὁποία σκεπάζει τό μάτι τῆς ψυχῆς πού εἶναι ὁ νοῦς καί ἔτσι ὁ ἄνθρωπος πού εἶναι μέσα στήν ἁμαρτία καί δέν μετανοεῖ, μέσα στά πάθη καί τά καλλιεργεῖ, μέσα στίς βιοτικές μέριμνες, ἀσχολεῖται δηλαδή μόνο μέ τή γῆ, μέ τά γήινα, τί θά φᾶμε, τί θά πιοῦμε κ.λ.π., αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἔχει σκοτισμένο τόν νοῦ του, σκοτισμένη τήν διάνοια, σκοτισμένη καί τή σκέψη, σκοτισμένη καί τή λογική, ἄνομες καί τίς ἐπιθυμίες. Γι’ αὐτό κι ἐκεῖνοι πού εἶχαν αὐτό τό ρεῦμα, λέει ὁ Ἅγιος, καί τήν ἐπίχυση στούς ὀφθαλμούς τους, αὐτή τήν φλεγμονή, αὐτό τό πύον στά μάτια τῆς ψυχῆς τους, ἦταν χωρισμένοι ἀπό τή ζωή τοῦ Θεοῦ, ἀπηλλοτριωμένοι τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ. Καί σήμερα ὑπάρχουν τέτοιοι ἄνθρωποι πού εἶναι ἀποξενωμένοι ἀπό τόν Θεό, δέν ξέρουν τί θά πεῖ Θεία Χάρις, τί θά πεῖ καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού εἶναι «ἡ χαρά, ἡ εἰρήνη, ἡ μακροθυμία, ἡ πραότητα, ἡ χρηστότητα, ἡ ἐγκράτεια, ἡ ἀγάπη»3. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος μέ σκοτισμένο νοῦ καί διάνοια, εἶναι καί ἀποξενωμένος ἀπό τόν Θεό. Γι’ αὐτό δέν εἶναι δυνατόν ὁ ἄνθρωπος νά ζεῖ κοσμικά, νά ζεῖ μέσα στήν ἁμαρτία καί συγχρόνως νά ἔχει καί τόν Θεό. Εἶναι δυό πράγματα ἀσυμβίβαστα, δυό καταστάσεις ἀσυμβίβαστες. Ἤ θά ἔχεις τή ζωή τοῦ Θεοῦ ἤ θά ζεῖς τήν ζωή τῆς ἁμαρτίας. Ἑπομένως, αὐτοί οἱ ἄνθρωποι εἶναι χωρισμένοι καί ἀπό τήν ἐπίγνωση τοῦ Θεοῦ, δέν γνωρίζουν τόν Θεό. Γιατί, γνωρίζω τόν Θεό δέν σημαίνει ἁπλῶς ὅτι ἐγκεφαλικά γνωρίζω κάποια δόγματα, κάποιες ἀλήθειες γιά τόν Θεό. Αὐτά καί οἱ δαίμονες τά γνωρίζουν. Ἀλλά γνωρίζω τόν Θεό στήν Ἁγία Γραφή, σημαίνει ὅτι ζῶ τόν Θεό, ἔχω ἐμπειρία δηλαδή, τοῦ τί εἶναι ὁ Θεός. Νά τό ποῦμε καί πιό θεολογικά, μετέχω στίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, στίς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Καί ποιές εἶναι αὐτές; Εἶναι ἡ ἀγάπη, ἡ χαρά, ἡ εἰρήνη, ἡ μακροθυμία, ὅ,τι καλό εἶναι ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ἡ ταπείνωση, ἡ ὑπομονή, ἀκόμα καί ἡ φιλοπονία, ἡ ἐργατικότητα… Ὅλα τά καλά εἶναι ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Τίποτα ἀληθινά καλό δέν ὑπάρχει ἔξω ἀπό τόν Θεό. Ἐπειδή τοῦ λογικοῦ ἡ ζωή εἶναι νά νοεῖ καί νά γνωρίζει τήν ἀλήθεια, ὅποιος δέ λογικός τυφλωθεῖ στήν ἀλήθεια αὐτή, αὐτός δικαίως λέγεται ὅτι δέν ζεῖ ἀλλά εἶναι νεκρωμένος. Ὁ νοῦς ἔχει ὡς φῶς καί ὡς τροφή τόν Θεό πού εἶναι ἡ ἀλήθεια. Ἡ ζωή τοῦ νοῦ, ἡ ζωή τῆς ὕπαρξής μας εἶναι ἡ ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ. Ὅταν κάποιος, λοιπόν, φύγει ἀπό τήν ἀλήθεια, ὁ νοῦς του τυφλώνεται καί αὐτός τότε πλέον ἔχει σκοτισμένο τόν νοῦ καί νεκρωμένο τόν νοῦ καί γι’ αὐτό μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶναι νεκρός. Γιατί ἡ ἀλήθεια εἶναι ἡ οὐσία καί τό φῶς καί ἡ ζωή τοῦ λογικοῦ νοός. Γι’ αὐτό λέει πολύ ὡραῖα ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής γιά τόν Θεό Λόγο «ἐν αὐτῷ ζωή ἦν καί ἡ ζωή ἦν τό φῶς τῶν ἀνθρώπων»4. Στόν Θεό ὑπάρχει ἡ ζωή καί αὐτή ἡ ζωή εἶναι τό φῶς τῶν ἀνθρώπων. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει τόν Θεό Λόγο, δέν ἔχει ζωή. Τό νοητό φῶς, ἡ γνῶσις τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἀλήθεια, αὐτή εἶναι ἡ ζωή τῶν λογικῶν ἀνθρώπων. Νά, γιατί ἕνας ἄνθρωπος πού ἐγκύπτει στόν λόγο τοῦ Θεοῦ, στήν Ἁγία Γραφή, καί μελετᾶ μέ εὐλάβεια, ἔχει φωτισμένο τόν νοῦ καί ὅλη του τήν ὕπαρξη. Αὐτός πού ἐγκύπτει μέσα στόν πλοῦτο τῶν Ἁγίων Πατέρων καί κατηχεῖται καί ἐλεεῖ 23

ἔτσι τήν ψυχή του, αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀληθινά φωτισμένη ὕπαρξη. Ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος δέν μελετᾶ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί δέν ἐγκύπτει στούς Ἁγίους Πατέρες καί δέν ἀγωνίζεται νά ζήσει σύμφωνα φυσικά μέ τήν ἀλήθεια -πῶς νά ζήσει ἀφοῦ δέν τήν γνωρίζει κἄν ποιά εἶναι, ποιές εἶναι οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ- αὐτός ὁ ἄνθρωπος οὐσιαστικά εἶναι ἕνας νεκρωμένος ἄνθρωπος, ἕνας σκοτισμένος νοῦς καί ἕνας ἄνθρωπος πού βρίσκεται μέσα στή σύγχυση, ὅπως ἕνας ἄνθρωπος πού προσπαθεῖ νά ζήσει μέσα στό σκοτάδι καί πέφτει ἀπό τόν ἕναν τοῖχο στόν ἄλλον καί χτυπάει καί τσακίζεται συνεχῶς. Καί λέγει στήν συνέχεια, γιατί ἀπαλλοτριώθησαν ἀπό τήν ζωή τοῦ Θεοῦ; «Διά τήν ἄγνοιαν τήν οὖσαν ἐν αὐτοῖς, διά τήν πώρωσιν τῆς καρδίας αὐτῶν»5. Γιατί, ἀκριβῶς, ἔχασαν τήν ἀλήθεια καί ἔπεσαν στήν ἄγνοια, λόγω τῆς ἁμαρτίας, ὁπότε καί ἡ καρδία τους πορώθηκε, ἔγινε σάν πέτρα. – Ἄν οἱ ἐθνικοί εἶχαν ἀγνωσία, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος τώρα, γιατί κατηγορεῖς αὐτούς, ὥ μακάριε Παῦλε; Ἀφοῦ εἶχαν ἄγνοια, ὅπως λές. Ἐκεῖνος γάρ ὅπου δέν ξεύρει, πρέπει νά διδάσκεται καί νά μαθαίνει καί ὄχι νά κατηγορεῖται. Καί σήμερα λένε πολλοί, ναί πάτερ, δέν τά ἤξερα, δέν τά ἔχω ἀκούσει ποτέ, πρώτη φορά τά ἀκούω… Καί τί λέει ὁ Ἀπόστολος; «Ἡ ἄγνοια τῶν ἐθνικῶν ἔγινε θεληματική διά τήν πώρωσιν καί ἀναισθησίαν τῆς καρδίας αὐτῶν». Δέν εἶναι ἄγνοια δικαιολογημένη, εἶναι ἑκούσια ἄγνοια, θεληματική. Γιατί; Γιατί εἶχε ἡ καρδιά τους πωρωθεῖ καί εἶχε γίνει ἀναίσθητη. Καί σήμερα πολλοί ἄνθρωποι εἶναι ἀναίσθητοι καί ἔχουν ἄγνοια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά αὐτή ἡ ἄγνοια εἶναι ἔνοχη γιατί ἀκριβῶς εἶναι ἠ καρδιά τους πωρωμένη καί ἀναίσθητη. – Ποῦ ὀφείλεται ἡ πώρωση καί ἡ ἀναισθησία τῆς καρδιᾶς; Στήν ἀκάθαρτη ζωή τους καί στό ὅτι ὑποτάχτηκαν στά πάθη καί γι’ αὐτό εἶναι ἄξιοι κατηγορίας. Ὁ Θεοδώρητος ἔτσι ἑρμηνεύει τό ρητό αὐτό, λέγει ὁ Παῦλος, τήν αἰτία τῆς παρανομίας. Καί ὁ Προφήτης Δαυίδ λέει, «εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ· Οὐκ ἔστι Θεός. διεφθάρησαν καί ἐβδελύχθησαν ἐν ἐπιτηδεύμασιν»6. – Πῶς φτάνει ὁ ἄφρων νά πεῖ στήν καρδιά του δέν ὑπάρχει Θεός; Γιατί, ὑπάρχει ἀκριβῶς ἡ διαφθορά καί ἡ βδελυγμία στά ἐπιτηδεύματα, στά ἔργα. Ἐπειδή δέν ζοῦν δηλαδή σωστά, ζοῦνε μέ ἁμαρτία, ζοῦνε σιχαμένα θά λέγαμε ἔτσι λαϊκά, γι’ αὐτό ἀκριβῶς φτάνουν νά λένε ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός. Ἔχουν ἄγνοια τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἄγνοια λοιπόν εἶναι ἔνοχη. Ἕνας χριστιανός δέν μπορεῖ νά πεῖ «δέν ξέρω». Δηλαδή μπορεῖ νά τό πεῖ, ἀλλά αὐτό δέν τόν ἀπαλλάσσει ἀπό τήν ἐνοχή. Εἶναι ἔνοχη ἄγνοια, γιατί ὀφείλεις νά γνωρίζεις καί τό ὅτι δέν γνωρίζεις ὀφείλεται ἀκριβῶς στή διεφθαρμένη σου ζωή. Ἡ ἀναισθησία, λοιπόν, πού ὑπάρχει, καί ὑπῆρχε καί στά ἔθνη, καί ὑπάρχει καί σήμερα, γιατί καί σήμερα «ἔθνη» ἔχει γίνει ἡ Ἑλλάδα, εἰδωλολατρική ἔχει γίνει, 24

ὀφείλεται στήν ἀκάθαρτη ζωή μας καί στήν ὑποταγή στά πάθη καί διά τήν πώρωση, λέει, τῆς καρδίας αὐτῶν. – Ἀπό ποῦ παίρνουμε τήν λέξη «πώρωση»; Ἀπό τήν πέτρα ἡ ὁποία λέγεται πουρί, γιά νά φανεῖ διά αὐτῆς ἡ σκληρότητα καί ἡ λίθινη ἀναισθησία τῆς καρδιᾶς. Καί ὁ Θεοδώρητος λέει, ἕνας ἑρμηνευτής, γράφει τό πώρωσις μέ ὄμικρον «πόρωσις» καί θέλει νά πεῖ μ’ αὐτή τήν λέξη τήν ἔσχατη ἀναλγησία. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος δηλαδή ἀνάλγητος πλέον, ἀναίσθητος. Αὐτός πού δέν αἰσθάνεται τόν πόνο, αὐτός εἶναι ὁ ἀνάλγητος. Καί ἡ ἀναισθησία αὐτή γίνεται ἀκριβῶς ἐπειδή ὑπάρχει νέκρωσις τῆς καρδιᾶς λόγω τῆς διεφθαρμένης ζωῆς. Γι’ αὐτό καί πολλοί ἄνθρωποι, ὅταν μετανοοῦν, ἀρχίζουν νά λειτουργοῦν πλέον ἡ καρδιά καί ὁ νοῦς καί ἡ συνείδησή τους καί νά αἰσθάνονται ἐνοχές. Καί νομίζουν ὅτι αὐτό δέν εἶναι καλό καί πρῶτα ἦταν καλύτερα πού δέν αἰσθάνονταν ἐνοχές καί ἔκαναν τά πάντα χωρίς νά τούς ἐλέγχει ἡ συνείδησή τους. Ὄχι δέν ἦταν καλύτερα, ἁπλῶς πρίν ἦταν νεκροί γι’ αὐτό δέν αἰσθάνονταν τίποτα. Ζούσανε νεκρωμένοι ὡς πρός τήν συνείδηση. Τώρα πού ζωντάνεψαν αἰσθάνονται πλέον καί τήν ἁμαρτία καί τίς πτώσεις καί εἶναι πολύ καλό αὐτό. Εἶναι ὅπως ἕνα σῶμα, τό ὁποῖο λειτουργεῖ πολύ καλά, λειτουργοῦν πολύ καλά οἱ ὑποδοχεῖς τοῦ πόνου. Τό δέρμα μας ἔχει παντοῦ ὑποδοχεῖς τοῦ πόνου, γι’ αὐτό καί πονᾶμε. Εἶναι πολύ καλό πού αἰσθανόμαστε τόν πόνο. Σκεφτεῖτε νά καιγόμαστε καί νά μήν ὑπῆρχαν στό σημεῖο πού καιγόμαστε ὑποδοχεῖς τοῦ πόνου. Θά παθαίναμε ἐγκαύματα, θά νεκρωνόμαστε τελείως καί δέν θά αἰσθανόμαστε τίποτε! Ἔτσι εἶναι καί οἱ ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι «διεφθάρησαν καί ἐβδελύχθησαν ἐν ἐπιτηδεύμασιν»7. Ἔχουν διαφθαρεῖ καί ἔχουν κάνει ἔργα βδελυκτά, ὁπότε καί ἔχουν νεκρωθεῖ καί ἀκριβῶς γι’ αὐτό ἔχει πωρωθεῖ ἡ καρδιά τους καί ἐξαιτίας αὐτῆς τῆς πώρωσης ὑπάρχει καί ἡ ἄγνοια. Ἄς δοῦμε πῶς ἐξηγεῖ αὐτόν τόν στίχο καί ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς. Στούς ἄθεους, λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, ἡ διάνοια εἶναι σκοτισμένη ἐξαιτίας τοῦ γεγονότος ὅτι δέν ἔχουν Θεό μέσα τους, δέν ἔχουν πάρει μέσα τους τόν Χριστό. Δηλαδή δέν ζοῦνε τόν Χριστό, γιατί ἀκριβῶς δέν τόν πιστεύουν. Αὐτοί βρίσκονται σέ πλήρη γνόφο, σέ πλῆρες σκοτάδι. Πρῶτα ἀπ’ ὅλα ἡ διάνοιά τους. Γιατί ἁπλούστατα αὐτός ὁ Θεός εἶναι τό φῶς τῆς διάνοιας. Ἐξ Αὐτοῦ τό φῶς ἐκχέεται καί εἰσδύει σέ ὅλες τίς σκέψεις, σέ ὅλες τίς διάνοιες, σέ ὅλη τή διεργασία τῆς διάνοιας. Ἄν δέν ὑπάρχει Θεός στήν διάνοια, τότε αὐτή εἶναι συσκοτισμένη, εἶναι ὁλοκληρωτικά βυθισμένη στό σκοτάδι καί δέν ξέρει πλέον οὔτε ποῦ πάει ἀλλά οὔτε καί ποῦ ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι, ὅπως τό λέμε πάλι λαϊκά «χύμα στό κύμα», δέν ξέρει ποῦ πάει, τί κάνει.. εἶναι σέ μία ἀπέραντη σύγχυση. Ἀκριβῶς αὐτοί οἱ ἄνθρωποι εἶναι ὑποχείρια τοῦ πονηροῦ, γιατί ἡ σύγχυσις εἶναι τό ὄχημα τοῦ διαβόλου. Ἕναν τέτοιον ἄνθρωπο μπορεῖ ἄνετα νά τόν πλανήσει ὁ διάβολος. Ἡ ἀγνωσία τοῦ Θεοῦ συνεπάγεται, ἔχει σάν ἀποτέλεσμα, καί τήν ἀγνωσία τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος πού δέν γνωρίζει τόν Θεό, δέν γνωρίζει καί τόν ἄνθρωπο. Γιατί; Γιατί ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ὅταν λοιπόν ὁ ἄνθρωπος ἁμαρτάνει 25

καί εἶναι ὑποχείριο τῶν παθῶν καί δέν μετανοεῖ φυσικά, αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἄγνοια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἀγνοεῖ καί τόν ἑαυτό του καί τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Ἔχει ἄγνοια καί τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ ὁρισμοῦ του. Ἔχει ἀκόμα ἀγνωσία καί τοῦ κόσμου καί τοῦ σκοποῦ του. Οὔτε τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος ξέρει οὔτε ποιός εἶναι ὁ προορισμός του, οὔτε τί εἶναι ὁ κόσμος καί ποιός εἶναι ὁ προορισμός του καί ὁ σκοπός του. Ὁ ἄνθρωπος αὐτός τῆς ἐσκοτισμένης καί συγχυσμένης διάνοιας δέν γνωρίζει τί πρέπει νά γνωρίζει, ποιές εἶναι οἱ ὠφέλιμες καί ποιές εἶναι οἱ βλαβερές γνώσεις. Μπορεῖ νά διαβάζει τά πάντα, νά ἀκούει τά πάντα, νά μαθαίνει τά πάντα, ἀλλά δέν εἶναι συμφέρον νά τά μάθει αὐτά, νά τά κάνει ὅλα καί νά τά ἀκούει ὅλα. Ἐπειδή ὑπάρχει τό σκοτάδι, γι’ αὐτό πέφτει καί τσαλαβουτάει μέσα σ’ ὅλα. Τό σκοτάδι δέν τόν ἀφήνει νά δεῖ οὔτε τόν Θεό οὔτε τόν ἄνθρωπο οὔτε κανένα πράγμα στή σωστή του διάσταση. Ὅπως τή νύχτα πού δέν ὑπάρχει φῶς, ὁ ἄνθρωπος μόλις πού διακρίνει τά πράγματα, ἤ δέν τά διακρίνει καθόλου, ἔτσι καί ἡ διάνοια πού δέν ἔχει Θεό, μόλις πού διακρίνει τήν ἀλήθεια γιά τόν κόσμο καί τά πράγματα τοῦ κόσμου ἤ δέν τήν διακρίνει καθόλου. Αὐτή τήν ἔλλειψη γνώσης γιά τόν μόνο δίκαιο καί ἀληθινό Θεό τήν ἔχουν οἱ ἄθεοι, τήν ἔχουν μόνο ἐκεῖνοι τῶν ὁποίων ἡ ζωή εἶναι μακριά ἀπό τόν Θεό, αὐτοί πού εἶναι ἀπομακρυσμένοι ἀπό τή ζωή τοῦ Θεοῦ. – Καί τί ὑπάρχει ἔξω ἀπό τή ζωή τοῦ Θεοῦ; Παντοῦ ὑπάρχει ἡ θνητότητα, ὁ θάνατος, ὁ λήθαργος, ἡ νάρκη, τό σκοτάδι. Σάν συνέπεια ἔχουμε καί τόν λήθαργο τῆς διάνοιας γιά κάθε ὑγιᾶ πράξη. Ἡ διάνοια ἔξω ἀπό τόν Θεό κοιμᾶται, ναρκώνεται, πεθαίνει, θανατώνεται. Σάν συνέπεια ἔχουμε καί τήν πώρωση τῆς καρδιᾶς τῶν ἀθέων. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος γίνεται σκληρός, σκληρόκαρδος. Φυσικά ἐκεῖ δέν θά βρεῖς ποτέ ἀγάπη, δέν θά βρεῖς ποτέ καλοσύνη, δέν θά βρεῖς συγχωρητικότητα. Ἀντίθετα, θά βρεῖς ὅλα τά πάθη, τή ζήλεια, τόν φθόνο, τήν μνησικακία, τό μίσος κ.λ.π. Καρδιά, στήν ὁποία δέν ὑπάρχει, δέν βασιλεύει ὁ Θεός, εἶναι ὅμοια μέ πέτρα πού δέν αἰσθάνεται τίποτε, οὔτε ὅσο πρέπει οὔτε ὅπως πρέπει. Ὅλα τά αἰσθητήρια τοῦ ἀνθρώπου χωρίς Θεό, ὅλα τά αἰσθήματά του εἶναι ξηρά, ἄνυδρα, εἶναι καμένα ἀπό τή φωτιά τῆς ἀθεΐας, εἶναι σύντομα, ρηχά, ἀδρανή, εἶναι σακατεμένα. Στήν χωρίς Θεό σκέψη καί διάνοια ὅλες οἱ σκέψεις εἶναι ἀποξηραμένες καί θανατηφόρες, ἀνήμπορες γιά κάτι καλό καί χωρίς ζωή. Μόνο μέ τήν διαβίωση ἐν Θεῷ, μέσα στόν Θεό, ἀναζεῖ – ἀναγεννᾶται ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου μέ ἀληθινή ζωή καί καθίσταται θεϊκό ἐργαστήριο, ὅπου ἀδιάκοπα ἐπεξεργάζεται ἀθάνατες αἰσθήσεις, ἅγιες αἰσθήσεις, καθαρές αἰσθήσεις. Εἶναι αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος «ἐν καινότητι ζωῆς περιπατήσωμεν»8. Ὁ χριστιανός περπατᾶ, ζεῖ δηλαδή, καινούρια ζωή, αὐτό θά πεῖ καινότητι ζωῆς, μέ μία καινούρια ζωή ἀναγεννημένος ἀπό τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. 26

– Καί πότε σκοτίζεται ὁ νοῦς καί ἡ διάνοια καί ἡ καρδιά πωρώνεται; Ὅταν μπεῖ μέσα στόν ἄνθρωπο ἡ ἁμαρτία. Αὐτό ἔχουμε βάλει ὡς τίτλο τοῦ σημερινοῦ μας θέματος: – Πῶς σκοτίζεται ἡ διάνοιά μας; Ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου; Σκοτίζεται ἀκριβῶς λόγω τοῦ ὅτι δέν ζοῦμε σωστή ζωή, ὁπότε δέν κοινωνοῦμε μέ τήν Χάρη, δέν ζοῦμε τόν Θεό, ἔχουμε ἄγνοια τοῦ Θεοῦ καί αὐτή ἡ ἄγνοια μετά φέρνει καί τήν πώρωση, τήν σκληρότητα, τήν ἀποξήρανση ὅπως λέει ἐδῶ, καί τόν θάνατο στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου. Ἀντίθετα, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ζεῖ μέσα στόν Θεό, τότε ζεῖ τήν καινούρια ζωή καί ἡ καρδιά αἰσθάνεται πλέον καί συναισθάνεται τήν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ καί στούς ἀνθρώπους καί στά πράγματα. Οἱ ἄνθρωποι πού εἶναι ἀπομακρυσμένοι ἀπό τόν Θεό, δέν μποροῦν νά βροῦν τήν ἀληθινή ζωή, δέν μποροῦν νά βροῦν μιά τέτοια ζωή πού βρίσκεται μόνο στόν Θεάνθρωπο Χριστό. Σ’ Αὐτόν κατοικεῖ «πᾶν τό πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς»9 καί αὐτό σημαίνει ὅτι πᾶν τό πλήρωμα τῆς θεότητος κατοικεῖ στό σῶμα Του, τήν Ἐκκλησία. Ὅποιος καθίσταται σύσσωμος τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, αὐτός ἀμέσως ξαναζεῖ μέ τήν ζωή τοῦ Θεοῦ στή γῆ καί γίνεται συμπολίτης τῶν Ἁγίων καί οἰκεῖος τοῦ Θεοῦ. Καί ἐξαιτίας αὐτοῦ καί ἡ διάνοιά του πληροῦται, γεμίζει μέ τό φῶς τῆς θεότητας. Μπαίνεις μέσα στήν Ἐκκλησία, ἐνσωματώνεσαι στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ζεῖς μαζί μέ τούς ἁγίους, γίνεσαι οἰκεῖος τοῦ Θεοῦ καί τότε καί ἡ διάνοιά σου φωτίζεται. Πῶς; Μέ τό φῶς τῆς θεότητος, τό ὁποῖο ἐκχέεται ἀπό τήν κεφαλή, πού εἶναι ὁ Χριστός, σέ ὅλο τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Βλέπετε πῶς καί ἡ ὑπόθεση τοῦ φωτισμοῦ τῆς διανοίας μας εἶναι ἕνα γεγονός ἐκκλησιαστικό. Δέν εἶναι ἀτομικό γεγονός οὔτε γίνεται μέ τήν προσωπική, τήν ἀτομική μόνο ἄσκηση, ἀλλά ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἐνταχθεῖ μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τότε παίρνει τό φῶς ἀπό τήν κεφαλή, πού εἶναι ὁ Χριστός. Τότε γίνεται συμπολίτης τῶν Ἁγίων καί οἰκεῖος τοῦ Θεοῦ καί ἡ καρδιά του μεταμορφώνεται μέ τή θέρμη τῆς θεότητας. Ἔτσι ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος μέ ὅλη του τήν καρδιά, μέ ὅλη του τή διάνοια ἀξιώνεται μιά νέα ζωή μέσα στήν λαμπρότητα καί στήν φωτεινότητα καί στήν ἀθανασία. Φεύγει τό σκοτάδι καί ἔρχεται τό φῶς. Φεύγει ὁ θάνατος καί ἔρχεται ἡ ἀθανασία καί ἡ αἰώνια ζωή. Σ’ αὐτόν τόν ἄνθρωπο καί οἱ σκέψεις καί τά αἰσθήματα εἶναι πλήρη, εἶναι γεμάτα ἀπό τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, εἶναι ὅλα ἅγια, ὅλα ἀθάνατα. Δέν λείπει σ’ αὐτόν τόν ἄνθρωπο τίποτα, ἐνῶ βλέπετε στίς κοσμικές καταστάσεις, στήν κοσμική ζωή πάντα ὁ ἄνθρωπος δέν νιώθει αὐτό τό γέμισμα. Πάντα κάτι τοῦ λείπει, τό αἰσθάνεται, γιατί ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι φτιαγμένη γιά τόν Θεό καί δέν γεμίζει μέ τίποτα ἄλλο, μέ κανένα ἀπό τά ξυλοκέρατα πού προσφέρει ὁ κόσμος. Κοιτάξτε καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τί λέει: Μέχρι πότε δέν θά πάψετε νά λέτε ἀνοησίες σκοτισμένοι στή διάνοια; Καθόσον βρισκόμενοι σάν σέ σκοτάδι λένε καί κάνουν τά πάντα καί γιά τά δόγματα καί γιά τή ζωή. Γιατί ἐκεῖνος πού εἶναι σκοτισμένος, δέν βλέπει τίποτε ἀπό αὐτά πού βρίσκονται στή μέση, ἀλλά πολλές φορές ἐνῶ βλέπει ἕνα σχοινί, νομίζει ὅτι εἶναι φίδι πού κινεῖται μόνο του. Ὅταν πάλι 27

συνέβη νά ἔχει κρατηθεῖ ἀπό φράχτη, νόμισε ὅτι τόν κατακρατεῖ κάποιος ἄνθρωπος ἤ δαίμονες καί εἶναι πολύς ὁ θόρυβος καί μεγάλη ἡ ταραχή. Τέτοιοι περίπου εἶναι καί οἱ φόβοι τους. Ἕνας ἄνθρωπος πού ἔχει σκοτισμένο νοῦ, σκοτισμένη διάνοια, παθαίνει αὐτό πού λέει στόν 52ο ψαλμό, στόν 6ο στίχο «αἰσθάνονται φόβο, ἐκεῖ πού κανένας φόβος δέν ὑπάρχει». Ὅποιος ἄνθρωπος δέν φοβᾶται τόν Θεό, γεμίζει μέ ἕνα σωρό ἀνόητες φοβίες. Δέν φοβοῦνται ἐκεῖνα πού εἶναι ἄξια φόβου, λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, -τόν Θεό δηλαδή καί αὐτό πού λέει γιά τήν αἰώνια κόλαση καί τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, αὐτά πού πρέπει νά φοβηθοῦμε, γιατί ἐάν τά παραβοῦμε ὑπάρχει αὐτή ἡ αἰώνια τιμωρία- ἀλλά ἔχουν φόβους ἀνοήτους. Καί ὅπως ἀκριβῶς τά παιδιά ἁπλώνουν τά χέρια τους ἀπερίσκεπτα στή φωτιά καί χωρίς φόβο στό λυχνάρι βασταζόμενα ἀπό τίς παραμάνες τους -δέν φοβοῦνται, ἐνῶ ἐκεῖ πράγματι ἔπρεπε νά φοβοῦνται, γιατί αὐτό μπορεῖ νά τούς δημιουργήσει φοβερό ἔγκαυμα- φοβοῦνται ὅμως τόν ἄνδρα πού ἔχει φορέσει ἕναν σάκο, ἕνα σακί, ἔτσι, λέει, καί οἱ Ἕλληνες, οἱ εἰδωλολάτρες, σάν νά εἶναι πράγματι πάντοτε παιδιά -ὅπως καί κάποιος ἀπό αὐτούς εἶπε ὅτι οἱ Ἕλληνες εἶναι πάντοτε παιδιά, γιατί ἀκριβῶς ἔχοντας σκοτισμένη τή διάνοια φοβοῦνται σάν τά μικρά παιδιά τά σκιάχτρα, τά μορμολύκεια, αὐτά πού δέν ἀξίζει κανείς νά φοβᾶται. Φοβοῦνται ἐκεῖνα πού δέν εἶναι ἁμαρτήματα, ὅπως τήν ἀκαθαρσία τοῦ σώματος, τόν γάμο, τήν σύζυγο, τίς παρατηρήσεις ἡμερῶν (Τρίτη καί 13 πού λένε καί σήμερα) καί ὅλα τά παρόμοια. Ἐκεῖνα, ὅμως, πού εἶναι πραγματικά ἁμαρτήματα, ἡ παιδεραστία, ἡ μοιχεία, ἡ πορνεία, γι’ αὐτά οὔτε λόγο ἔχουν νά ποῦν, γιατί εἶναι μέσα σ’ αὐτά. Θά ἦταν δυνατόν νά δεῖς αὐτόν, τόν ἔχοντα σκοτισμένη τήν διάνοια, τόν εἰδωλολάτρη, νά πλένει τά χέρια του ἀπό νεκρό, ἐπειδή ἀκούμπησε ἕναν νεκρό, ὄχι ὅμως καί ἀπό νεκρά ἔργα. Αὐτή εἶναι ἡ ὑποκρισία μας. Καί νά καταβάλλει πολλή φροντίδα γιά νά ἀποκτήσει χρήματα, νά νομίζει ὅμως ὅτι τό πᾶν διαλύεται μέ ἕναν πετεινό, ἐπειδή λάλησε ἕνας πετεινός. Σοῦ λέει, χάθηκαν τά πάντα τώρα… Εἶναι οἱ διάφορες προλήψεις, οἱ δεισιδαιμονίες πού βασανίζουν τούς ἀνθρώπους τούς ἔχοντας σκοτισμένη τή διάνοια, πού δέν ἔχουν γνώση τοῦ Θεοῦ. Ἡ ψυχή τους εἶναι γεμάτη ἀπό πολλούς φόβους, ὅπως: ὁ τάδε μέ συνάντησε πρῶτος, λέει κάποιος, ὅταν βγῆκα ἀπό τό σπίτι… ὁπωσδήποτε πρέπει νά μοῦ συμβοῦν πολλά κακά! Τί ἤθελε αὐτός πού ἦρθε μπροστά μου τώρα; Δέν τό λένε; Καί μερικοί μάλιστα, ὅταν δοῦν ἱερέα, νομίζουν ὅτι τά πράγματα θά τούς πᾶνε πολύ ἄσχημα. Ἀφῆστε πιά τί γίνεται μέ τούς ὀνειροκρίτες καί τά ὡροσκόπια καί ὅλα αὐτά. Τώρα ὁ μιαρός ὑπηρέτης, ὅταν μοῦ ἔδωσε τά ὑποδήματα, πρῶτο ἔδωσε τό ἀριστερό… θά ἐπακολουθήσουν τρομερές συμφορές καί τρικυμίες! Ἀντί νά τοῦ δώσει τό δεξί, τοῦ ἔδωσε τό ἀριστερό παπούτσι, ὁπότε ὅλα θά πᾶνε στραβά. Ἀνόητοι φόβοι! Ἀλλά ἔτσι παθαίνει ὁ ἄνθρωπος μακριά ἀπό τόν Θεό, βασανίζεται καί φοβᾶται ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχει φόβος. 28

Ἐγώ ὁ ἴδιος, καθώς ἔβγαινα, βάδισα πρῶτα μέ τό ἀριστερό πόδι καί αὐτό εἶναι προμήνυμα συμφορῶν. Λέει παραδείγματα ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος προλήψεων πού κυριαρχοῦσαν στήν ἐποχή του. Καί σήμερα ἔχουμε πλῆθος.. Καί αὐτά εἶναι τά κακά πού εἶναι σχετικά μέ τήν οἰκία. Ἐνῶ, ὅταν βγῶ ἔξω, τό δεξί μου μάτι παίζει, πάνω-κάτω, παίζει τό μάτι μου, λένε… τοῦτο εἶναι σημάδι δακρύων! Θά μᾶς ἔρθουνε δάκρυα, συμφορές… Καί οἱ γυναῖκες ὅταν ρίπτουν μέ ὁρμή τά καλάμια στό στημόνι καί κάνουν κρότο ἤ ὅταν οἱ ἴδιες κροτοῦν στό χτένι, θεωροῦν καί τοῦτο σάν κάποιο προμήνυμα. Πάλι, ὅταν μέ τή σαΐτα κτυποῦν τό χτένι καί ἐργάζονται τοῦτο πιό ἔντονα καί στή συνέχεια τά καλάμια πού εἶναι ἐπάνω ἀπό τό ἰσχυρό χτύπημα κάνουν κρότο προσκρούωντας στό στημόνι, θεωροῦν καί αὐτό κακό σημάδι. Καθώς καί ἄπειρα ἄλλα πού εἶναι ἄξια γιά γέλια. Εἴτε ὁ ὄνος βγάλει ἰσχυρή φωνή -ὁ γάιδαρος φωνάξει δυνατά- εἴτε ὁ πετεινός λαλήσει εἴτε κάποιος φτερνιστεῖ εἴτε συμβεῖ ὁτιδήποτε ἄλλο παρόμοιο, σάν νά εἶναι δεμένοι μέ πολλά δεσμά καί καθώς εἶπα βρισκόμενοι σάν σέ σκοτάδι, τά πάντα ὑποψιάζονται καί εἶναι περισσότερο δοῦλοι ἀπό πολλούς δούλους. – Μήπως κι αὐτοί πού ἔχουνε φοβίες γιά τά μάγια εἶναι σ’ αὐτή τή κατηγορία; Τρέμουν μή τυχόν τούς κάνουν μάγια ἤ τούς ἔκαναν μάγια… – Καί τί φοβᾶσαι δηλαδή; Ὁ Χριστός δέν εἶναι πιό δυνατός ἀπ’ τόν διάβολο; Ἄς μή συμβαίνει αὐτό καί μέ μᾶς, ἀλλά ἀφοῦ περιγελάσουμε ὅλα αὐτά, καθόσον ζοῦμε στό φῶς καί πολιτευόμαστε στόν οὐρανό καί δέν ἔχουμε τίποτε κοινό μέ τή γῆ, ἄς θεωροῦμε ὅτι ἕνα μόνο εἶναι φοβερό. Ποιό; Ἡ ἁμαρτία καί ἡ σύγκρουση μέ τόν Θεό. Αὐτό εἶναι πού σέ σκοτίζει, σκοτίζει τόν νοῦ καί τήν διάνοια καί μετά ἀνοίγεται ἡ πόρτα γιά ὅλες αὐτές τίς ἀνόητες φοβίες. Ὅταν δέν ὑπάρχει αὐτό -ἡ ἁμαρτία- ἄς περιγελάσουμε ὅλα τά ἄλλα, καί τόν διάβολο πού εἰσήγαγε αὐτά. Καί γι’ αὐτό ἄς εὐγνωμονοῦμε τόν Θεό, γιατί νίκησε – κατατρόπωσε τόν διάβολο. Λέει καί στή συνέχεια στόν 19ο στίχο, αὐτοί οἱ ὁποῖοι ἔχουνε σκοτισμένη τήν διάνοια, γιατί ἔχουν ἄγνοια τοῦ Θεοῦ καί πώρωση τῆς καρδιᾶς, «οἵτινες, ἀπηλγηκότες, ἑαυτούς παρέδωκαν τῇ ἀσελγείᾳ εἰς ἐργασίαν ἀκαθαρσίας πάσης ἐν πλεονεξίᾳ». Αὐτοί λοιπόν οἱ ἐθνικοί, οἱ εἰδωλολάτρες, ἀπηλγηκότες, δηλαδή ἀμελήσαντες, μή θέλοντας νά κοπιάσουν, μή πονώντας καί μήτε λυπούμενοι γιά τήν ἀπώλειά τους, γενόμενοι μωροί καί ἀναίσθητοι, παρέδωκαν τόν ἑαυτό τους στήν ἀσέλγεια. Φοβερό πράγμα! Ἡ ἀμέλεια ὁδηγεῖ στήν ἁμαρτία. Ἡ ἁμαρτία στήν πώρωση. Ἡ πώρωση τῆς καρδιᾶς στήν ἄγνοια τοῦ Θεοῦ. Ἕνας πού ζεῖ μέσα στήν ἁμαρτία, στήν ἀμετανοησία ἔχει σκληρή καρδιά καί δέν γνωρίζει τόν Θεό καί τήν ζωή τοῦ Θεοῦ καί ἔχει σκοτισμένη διάνοια καί δέν ξέρει ποιός εἶναι οὔτε ποιός εἶναι ὁ πλησίον οὔτε τί εἶναι ἡ κτίση καί ποιόν σκοπό ἔχει οὔτε φυσικά τί εἶναι ὁ Θεός. – Βλέπεις ἀδελφέ, ὅτι ἡ ἀναισθησία τῶν ἐθνικῶν ἦταν προαιρετική, μέ τή θέλησή τους ἔφτασαν σ’ αὐτή τήν κατάσταση; 29

Καί σήμερα οἱ βαφτισμένοι πολλές φορές φτάνουν σ’ αὐτή τήν κατάσταση. Γιατί; Γιατί χωρίς νά λυποῦνται τήν ψυχή τους ἀφήνονται στήν ἀμέλεια, στήν ἀδιαφορία, στήν ἀκηδία, δέν θέλουν νά κοπιάσουν, νά μάθουν τόν νόμο τοῦ Θεοῦ, νά βροῦνε τό σωστό, νά δοῦνε τί ζητάει ὁ Θεός ἀπό τόν ἄνθρωπο, πῶς πρέπει νά ζήσει, καί παραδίδουν τόν ἑαυτό τους στήν ἀσέλγεια. Καί μάλιστα ἐν πάση πλεονεξία, ἐργαζόμενοι πᾶσα ἀκαθαρσία ἐν πλεονεξίᾳ. Φοβερό πράγμα! Ἀσελγοῦν, κάνουν κάθε ἀκαθαρσία καί μάλιστα ἐν πλεονεξίᾳ, μέ ὑπερβολή. Παρέδωκαν τόν ἑαυτό τους στήν ἀσέλγεια. – Γιά ποιό τέλος; Γιά ποιό σκοπό; Λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, γιά νά κάνουν τήν ἀκαθαρσία τῆς σαρκός, ἔχοντας αὐτή μελέτη καί ἔργο παντοτινό. Καί ὄχι γιά νά κάνουν ἕνα μόνο εἶδος ἀκαθαρσίας, ἀλλά κάθε εἶδος. – Πῶς λοιπόν δέν θά γινόντουσαν ἀναίσθητοι αὐτοί πού παρέδωσαν θεληματικά τόν ἑαυτό τους σέ κάθε ἀκαθαρσία καί ἁμαρτία; Γιατί ἡ ἀκάθαρτη ζωή εἶναι αἰτία καί δογμάτων πονηρῶν καί προξενεῖ ἀγνωσία κάθε καλοῦ καί κάθε ἀρετῆς. Ἀκοῦμε μερικές φορές φοβερά ἐγκλήματα καί λέμε, πῶς εἶναι δυνατόν ἄνθρωπος νά κάνει τέτοια πράγματα; Εἶναι δυνατόν ὅταν παραδώσει τόν ἑαυτό του θεληματικά σέ κάθε ἀκαθαρσία καί ἁμαρτία. Γίνεται ὁ ἄνθρωπος χειρότερος ἀπό τά ζῶα. Πολύ πολύ χειρότερος… Ἀκόμα καί τόν διάβολο διδάσκει… Ἡ ἀκάθαρτη ζωή ὁδηγεῖ καί στήν δημιουργία ἀκάθαρτων δογμάτων. Ξέρετε, καί οἱ αἱρέσεις ἔχουν ὡς ὑπόβαθρο τήν ὑπερηφάνεια, πού εἶναι ἡ μέγιστη ἀκαθαρσία στόν ἄνθρωπο καί πᾶνε μαζί πάντα μέ τήν σαρκική ἁμαρτία, μέ τήν σαρκική ἀκαθαρσία, μέ τήν διεφθαρμένη ζωή, μέ τήν φιλαργυρία, τήν φιληδονία, τήν φιλοδοξία. Ἡ ἀκάθαρτη ζωή, λοιπόν, δημιουργεῖ καί ἀκάθαρτα καί πονηρά δόγματα καί ὁδηγεῖ στήν ἄγνοια κάθε καλοῦ καί κάθε ἀρετῆς. Ὅταν λοιπόν ἐσύ ἀκούσεις τόν Ἀπόστολο νά λέει στό 1ο Κεφάλαιο τῆς πρός Ρωμαίους, ὅτι «ὁ Θεός παρέδωσε τούς φιλοσόφους καί ἐθνικούς σέ ἀδόκιμο νοῦ»10, θυμίσου μαζί καί αὐτό τό ρητό πού λέει ἐδῶ «ἀπηλγηκότες ἑαυτούς παρέδωκαν τῇ ἀσελγείᾳ εἰς ἐργασίαν ἀκαθαρσίας πάσης ἐν πλεονεξίᾳ». Σκέψου καί αὐτό πού λέει στήν πρός Ρωμαίους ὅτι ὁ Θεός τούς παρέδωσε σέ ἀδόκιμο νοῦ καί αὐτό πού λέει ἐδῶ ὅτι παρέδωκαν μόνοι τους τόν ἑαυτό τους. Παραχωρεῖ δηλαδή ὁ Θεός, καί τούς ἐγκαταλείπει, ἐπειδή αὐτοί ἔκαναν ἄξιο τόν ἑαυτό τους τῆς τοῦ Θεοῦ ἐγκαταλείψεως. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ἀφήνεται στήν ἐργασία τῶν παθῶν καί τῆς ἀσέλγειας καί μάλιστα ἐν πλεονεξίᾳ. Καί αὐτό φανερώνει πάλι ὅτι οἱ ἐθνικοί εἶχαν τήν ἀναισθησία ἐκ προαιρέσεως, τήν ἐπέλεξαν. Γιατί θά μποροῦσαν νά ἀπολαμβάνουν, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, καί «ἄσπρα», δηλαδή καί τά χρήματα καί τίς ἡδονές μέ συμμετρία καί καλή χρήση. Τίς νόμιμες ἡδονές, νά φᾶς ἕνα φαγητό. Αὐτό ἔχει καί μία ἡδονή. Αὐτό εἶναι νόμιμο. Ἀλλά ὄχι νά σκάσεις ἀπ’ τό φαγητό ἤ νά ἐπιλέγεις μόνο αὐτά πού δίνουν τέρψη στόν λάρυγγα. Θά μποροῦσαν, λοιπόν, μέ μιά συμμετρία νά ἀπολαμβάνουν αὐτές τίς ἡδονές πού ἔχει δώσει ὁ Θεός πρός ἀπόλαυση καί κάποια χρήματα. Ἀλλά ὄχι νά γίνεις εἰδωλολάτρης, νά γίνεις 30

κοιλιόδουλος καί νά ὑποταχτεῖς σέ κάθε ἄνομη ἡδονή. Αὐτοί, λοιπόν, καί τά χρήματα καί τίς ἡδονές, τά διαχειρίστηκαν μέ ἀμετρία, ἔγιναν δοῦλοι αὐτῶν καί γι’ αὐτό ἦλθαν σέ πώρωση καί ἀναισθησία κάθε ἀγαθοῦ καί κάθε ἀρετῆς. Βλέπουμε, λοιπόν, ὅλη τήν διαδικασία τοῦ σκοτισμοῦ, πῶς ὁ ἄνθρωπος σκοτίζεται, πῶς ὁ νοῦς σκοτίζεται. Ἡ ἁμαρτία εἶναι ἡ ἀρχή. Ἡ ἁμαρτία μετά, ὅταν ἐπαναληφθεῖ πολλές φορές, γίνεται πάθος. – Καί τά πάθη τί κάνουν; Σκληραίνουν τήν καρδιά, πωρώνουν τήν καρδιά. Ὁπότε αὐτή ἡ καρδιά μετά δέν μπορεῖ νά δεχτεῖ τόν Θεό, τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Σκοτίζεται καί ἡ καρδιά καί ἡ διάνοια καί ὁ ἄνθρωπος ζεῖ μέσα στό σκοτάδι, μέσα στήν ἄγνοια καί τοῦ Θεοῦ καί τοῦ ἑαυτοῦ του καί τοῦ κόσμου ὅλου. Αὐτή ὅλη ἡ κατάσταση βέβαια δέν γίνεται τυχαῖα, ἀλλά ἑκούσια ὁ ἄνθρωπος ἀφήνεται στήν ἁμαρτία, ἀφήνεται στήν ἀσέλγεια καί φτάνει μετά καί στήν αἵρεση καί στήν ἄγνοια κάθε καλοῦ, στήν πώρωση καί στήν πλήρη διαφθορά καί ἐξαχρείωση. Λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, στήν ζωή χωρίς Θεό, στήν ζωή ἔξω ἀπό τόν Θεό, ἀμβλύνονται ὅλες οἱ ἱκανότητες καί οἱ θεόσδοτες δυνάμεις. Ἡ θεοειδής ψυχή -γιατί ἡ ψυχή μας εἶναι θεοειδής, μοιάζει μέ τόν Θεό- ἡ θεοειδής διάνοια, ὁ θεοειδής νοῦς, ὅλες αὐτές οἱ ἀνθρώπινες ἱκανότητες καί δυνάμεις σταδιακά ἀτροφοῦν ἀπό τήν πείνα, φθίνουν, πέφτουν σέ λήθαργο, σέ νάρκη, καί ἔτσι παύουν νά αἰσθάνονται, νά ἀγαποῦν καί νά τιμοῦν αὐτό τό ὁποῖο εἶναι θεϊκό, ἅγιο, ἀνώτερο, ἄξιο τιμῆς. – Μήπως αὐτό δέν ἔγινε καί μέ τόν λαό μας σταδιακά; Ὁ λαός μας δέν ἦταν σέ τέτοιο στάδιο διαφθορᾶς ὅπως εἶναι τώρα. Σιγά-σιγά διεφθάρη ἡ θεοειδής ψυχή, ἡ θεοειδής διάνοια, ὁ θεοειδής νοῦς τοῦ Ρωμιοῦ, τοῦ Ὀρθοδοξοποιημένου Ρωμαίου. Αὐτός εἶναι ὁ Ρωμιός, εἶναι ὁ Ρωμαῖος πού εἶχε κάνει αὐτόν τόν μεγάλο πολιτισμό, εἶχε κυριαρχήσει παγκόσμια καί μετά δέχτηκε τόν χριστιανισμό καί βγῆκε ὁ Ρωμιός. Ὁ ὀρθόδοξος, λοιπόν, εἶναι ὁ Ρωμαῖος, ὁ Ρωμιός. Καί ἔφτασαν νά δημιουργήσουν αὐτό πού τό ὀνόμασαν οἱ Δυτικοί Βυζάντιο, πού δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά ἡ Ρωμιοσύνη. Ἐκεῖ μέσα ζούσαμε μέ φόβο Θεοῦ οἱ πλεῖστοι καί ὁ λαός στήν πλειοψηφία του ἀγωνιζόταν πνευματικά. – Πῶς φτάσαμε σήμερα οἱ ἀγωνιζόμενοι χριστιανοί νά εἶναι μιά πολύ πολύ πολύ μικρή ὁμάδα; Ἡ μειοψηφία τῆς μειοψηφίας… Ἄν σκεφτεῖ κανείς, τό ἔχουμε πεῖ κι ἄλλες φορές, ὅτι μόνο τό 2% – 3% τῶν Ὀρθοδόξων ἐκκλησιάζονται καί βρίσκουν τήν δύναμη καί τόν χρόνο καί τό κουράγιο καί τήν διάθεση -νά τό ποῦμε ἔτσι- καί ἔχουν τήν προθυμία νά ποῦνε ἕνα εὐχαριστῶ στόν Θεό – πού εἶναι τό στοιχειῶδες. Πῶς γίνεται αὐτό; Σιγά-σιγά, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ζεῖ τήν ζωή τοῦ Θεοῦ ἀλλά ζεῖ μέσα στήν ἁμαρτία, αὐτός ὁ ἄνθρωπος χάνει ὅλες τίς θεϊκές του δυνάμεις καί ἱκανότητες, τίς θεόσδοτες. Τήν ψυχή του, τήν διάνοιά του, τόν νοῦ του, τά χάνει, 31

δηλαδή σκοτίζονται καί νεκρώνονται καί ὁ ἄνθρωπος παραδίνεται πλέον στίς ἡδονές καί κατόπιν στήν διαφθορά καί στήν ἀναίδεια καί στήν διάπραξη κάθε ἀκαθαρσίας καί ρυπαρότητος. Αὐτό, ἀκριβῶς, πού ἔχει γίνει σήμερα στούς Ἕλληνες. Ὅσο πιό ἀκόρεστα καί ἀχαλίνωτα ἐπιδίδεται σ’ αὐτά, τόσο καί πιό λίγο αἰσθάνεται, τόσο καί πιό λίγο βλέπει ὅτι αὐτό τό ὁποῖο διαπράττει εἶναι αἰσχρό. Βλέπετε, κυκλοφοροῦν οἱ ἄνθρωποι σχεδόν χωρίς ροῦχα καί λένε: – Τί ἔχω; Μπορεῖ νά τοῦ πεῖ κάποιος: – Πῶς εἶσαι ἔτσι; Γιατί δέν βάζεις ἕνα ροῦχο; – Γιατί δέν ἔχω;… Πολύ καλά ντυμένη εἶμαι, σοῦ λέει. Καί δέν φοράει σχεδόν τίποτα! Δέν αἰσθάνεται ὅτι πράττει κάτι αἰσχρό, ὅτι εἶναι μέσα στήν διαφθορά καί στήν ἀναίδεια καί στήν ρυπαρότητα. Ἔχει χαθεῖ σήμερα ἡ αἰδώς καί ἡ ντροπή θεωρεῖται κάτι πού εἶναι ἀνάξιο τοῦ ἀνθρώπου. Ἐνῶ ἀκριβῶς ἡ ντροπή, ἡ αἰδώς, εἶναι ἕνα μεγάλο προφυλακτικό κατά τῆς ἁμαρτίας, ἕνας πολύ σπουδαῖος ἀνασταλτικός παράγοντας. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά ντρέπεται ν’ ἁμαρτάνει. Ἀλλά ἐπειδή ἡ ζωή μας ἔγινε πάρα πολύ διεφθαρμένη, κυριάρχησε καί αὐτή ἡ θεωρία ὅτι πρέπει νά φύγει ἡ ντροπή ἀπό τήν ζωή μας. Εἶναι ὑποβολή σατανική κι αὐτό. Ἡ ζωή χωρίς Θεό μετατρέπεται σέ ζωή χωρίς ντροπή. – Δέν εἶναι φυσικό ὁ ἄνθρωπος νά ντρέπεται, ὅταν κυκλοφορεῖ σχεδόν χωρίς ροῦχα; Κι ὅμως σήμερα δέν ντρέπονται, γιατί ἀκριβῶς ἡ ζωή εἶναι χωρίς Θεό. Καί ὁ ἄθεος τελικά γίνεται ἀδιάντροπος. Ἔτσι κενός νοῦς, ἄδειος νοῦς, καί συσκοτισμένη διάνοια εἶναι ἡ πηγή τῶν κενῶν -τῶν ἄδειων- καί πλανημένων σκέψεων, οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦν σέ διεφθαρμένη ζωή. Ἡ εἰδωλολατρία σημαίνει μή ἐπίγνωση τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἀθεΐα σημαίνει μή ἀναγνώριση τοῦ Χριστοῦ καί τελειώνει πάντοτε στήν πράξη μέ ἄτιμη ζωή, μέ ἔκπτωση στίς ἡδονές πού ὁδηγοῦν στή διάπραξη κάθε αἰσχρότητας καί ρυπαρότητας. Στήνονται οἱ ἄνθρωποι στό διαδίκτυο καί ἀφήνονται ἐκεῖ σ’ ὅλα τά ρυπαρά, βρωμερότατα θεάματα, τά βίντεο πού ὑπάρχουν. Δέν ντρέπονται καί τό θεωροῦν καί ἐντελῶς φυσιολογικό. Ἤ λίγο ντρέπονται.. Ἄν τούς δεῖ κανένας ἄλλος, μπορεῖ λίγο νά ντραποῦν… ἄν ὑπάρχει ἀκόμα ἴχνος… Ἀλλά καί μόνος σου πού εἶσαι, πῶς τά βλέπεις ὅλα αὐτά καί δέν ντρέπεσαι; – Γιατί αὐτή ἡ ἀκόρεστη διάθεση; Γιατί ὁ ἄνθρωπος πέφτει σ’ αὐτή τήν ἀτιμωτική ζωή, στή ζωή τῶν ἡδονῶν; Γιατί, λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, ἡ πείνα τῆς θεοειδοῦς ψυχῆς, ἡ πείνα τοῦ νοῦ καί τῆς καρδιᾶς δέν μπορεῖ μέ ἄλλο τρόπο νά κορεστεῖ, δέν μπορεῖ μέ ἄλλο τρόπο νά χορτάσει παρά μόνο μέ τόν ζωντανό Θεό, μέ τόν ἀληθινό Θεό. Μέ τίποτε ἄλλο δέν μπορεῖ νά χορτάσει. Ὁπότε, ὅσο καί νά ριχτεῖ ὁ ἄνθρωπος στίς ἡδονές, πάλι νιώθει κενός, νιώθει ἄδειος, καί ψάχνει ὅλο καί διαφορετικά πράγματα ἡδονικά καί πάει ἀπό διαστροφή σέ διαστροφή, ὅπως γίνεται κατά κόρον στίς μέρες μας καί ἀπό ἀνομία σέ ἀνομία προσπαθώντας νά χορτάσει, νά γεμίσει τό κενό, τό ὁποῖο ποτέ δέν γεμίζει. Γιατί ἡ ψυχή δέν γεμίζει παρά μόνο μέ τόν Θεό. Ποτέ ἡ ἀνθρώπινη ψυχή δέν μπορεῖ νά χορτάσει μέ σκιές, μέ πλάνες καί μέ ψέματα. Δέν μπορεῖ νά χορτάσει μέ τά ξυλοκέρατα τῶν φοβερῶν ἡδονῶν οὔτε καί μέ τά «γλυκά πάθη». Ἔτσι τά παρουσιάζει ὁ διάβολος τά πάθη ὅτι εἶναι γλυκά, γιά νά μᾶς ὁδηγήσει στόν θάνατο. Δέν μπορεῖ νά χορτάσει ἡ ἀνθρώπινη ψυχή οὔτε ἀκόμα καί μέ τίς «ἐπιστημονικές 32

αὐταπάτες». Τάχατες λέει ὅτι οἱ ἐπιστήμονες ἀπέδειξαν ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός ἤ ὅτι δέν ὑπάρχει κόλαση καί παράδεισος ἤ δαίμονες καί ὅλα αὐτές τίς ἀνοησίες. Ἐπιστημονικές αὐταπάτες! Ὅτι ὁ ἄνθρωπος κατάγεται ἀπό τόν πίθηκο, κι αὐτό πάλι εἶναι μία ἐπιστημονική αὐταπάτη. Στήν καλύτερη περίπτωση εἶναι μία θεωρία. Ὑπάρχουν κι ἄλλες πάρα πολλές θεωρίες πού λένε ἀκριβῶς τό ἀντίθετο, ἀλλά οἱ ἄθεοι τήν προβάλλουν ὡς ἐπιστημονική γνώση κατοχυρωμένη, γιά νά αὐταπατῶνται ἐπιστημονικά. Οὔτε μ’ αὐτά γεμίζει ἡ ψυχή ὅμως. Φτιάξε ὅσες ἐπιστημονικές αὐταπάτες θέλεις, οὔτε ἀκόμα καί μέ τά φιλοσοφικά αἰνίγματα, μέ τίς φιλοσοφίες τοῦ κόσμου τούτου. Μέ τίποτα δέν γεμίζει ἡ ψυχή παρά μόνο μέ τόν Θεό. Εἴδαμε λοιπόν σήμερα, καί ἐδῶ σταματῶ μήπως θέλετε κι ἐσεῖς κάτι νά ρωτήσετε, πῶς σκοτίζεται ὁ ἄνθρωπος. Ἀπό τήν ἁμαρτία καί τά πάθη πᾶμε στήν πώρωση τῆς καρδιᾶς καί στόν σκοτισμό τῆς διάνοιας καί τοῦ νοῦ. Καί ὅλο αὐτό, ξαναλέω, γίνεται ἑκούσια. Δέν σέ ἀναγκάζει κανένας. Δέν μέ ἀναγκάζει κανένας νά ἁμαρτήσω. Θέλω καί ἁμαρτάνω. – Πῶς λέει ἐδῶ ὁ Ἀπόστολος; Ἀπηλγηκότες λέει. Δηλαδή οὐσιαστικά μή λυπούμενοι, μή πονώντας γιά τήν ψυχή μας ἀφηνόμαστε στήν ἀσέλγεια, ἀφηνόμαστε στήν ἁμαρτία. – Γιατί ἡ ἁμαρτία τί εἶναι; Οὐσιαστικά εἶναι μία σφαγή τῆς ψυχῆς μας. Σάν νά παίρνει ὁ ἄνθρωπος ἕνα μαχαίρι καί νά αὐτοκτονεῖ, νά σκοτώνει τήν ψυχή του. «Ἀπονενοημένο διάβημα» λένε. Χάνει ὁ ἄνθρωπος οὐσιαστικά τόν νοῦ του, ὅταν κάνει ἁμαρτία, τρελαίνεται. Δέν λειτουργεῖ μέ τό φωτισμένο λογικό τοῦ φωτισμένου Λόγου, μέ τόν Θεό Λόγο, ἀλλά μέ τόν πονηρό. Ἀλλά, ξαναλέω, τό κάνει μόνος του, γι’ αὐτό καί δίνει λόγο ὁ ἄνθρωπος στόν Θεό γιά τήν ἁμαρτία. Δέν μᾶς ἀναγκάζει οὔτε ὁ διάβολος οὔτε ὁ κόσμος οὔτε τό περιβάλλον, παρά μόνο τό κάνουμε μόνοι μας. Θέλουμε καί τό κάνουμε. Ὁ Θεός νά μᾶς γλιτώνει ἀπό αὐτή τήν κατάσταση καί νά ἔχουμε ἀκριβῶς τό ἀντίθετο, τήν ἀποβολή τῆς ἁμαρτίας καί τῶν παθῶν μέ τήν μετάνοια, ὁπότε ἔρχεται ἡ καινή ζωή, ἡ καινούρια ζωή στόν ἄνθρωπο, τό φῶς τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀλήθεια, ὁ Χριστός, πού εἶναι ἡ ζωή τοῦ νοῦ μας. Βλέπετε; Οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, οἱ Ἅγιοι, εἶναι γεμάτοι ζωή, γεμάτοι χαρά, γεμάτοι εἰρήνη, καί λές ἀπό ποῦ εἶναι ὅλα αὐτά; Ἐνῶ οἱ ἄνθρωποι τοῦ κόσμου εἶναι μαραζωμένοι, καταθλιμμένοι, περιφρόντιδες- γεμάτοι φροντίδες, γεμάτοι μελαγχολία, ἀπελπισία πολλές φορές, καί ὅλο αὐτό δέν εἶναι παρά τό ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτωλότητας, τῆς πώρωσης καί τῆς ἄγνοιας τοῦ Θεοῦ. 33

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ἐρ. : Κάποτε στήν Ἀμερική, πρίν ἀπό χρόνια, ἕνας δυστυχισμένος ἀποφάσισε νά πέσει ἀπό τό ὕψος ἑνός μεγάλου κτιρίου. Τήν στερνή στιγμή ὅμως, δείλιασε καί στεκόταν ἀμφίρροπος στό ἥμισυ τοῦ δρόμου ἀνάμεσα στήν θεία καί τήν ἀνθρώπινη δικαιοσύνη. Ἀπό κάτω εἶχε συγκντρωθεῖ πλῆθος ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι τόν παρότρυναν, μέ μεγάλες φωνές μάλιστα καί τοῦ ἔλεγαν «πέσε, πέσε!». Φωνάζανε νά πέσει, γιά νά ἀπολαύσουνε τό θέαμα! Τελικά οἱ ἀστυνομικοί κατάφεραν καί ἔσωσαν τόν μελλοθάνατο. Φυσικά τό πλῆθος διαλύθηκε ἔχοντας χάσει τήν εὐκαιρία νά δεῖ ἕναν ἄνθρωπο ἔτσι νά συντρίβεται στό πεζοδρόμιο… καί θέλω νά σᾶς θέσω ἕνα μικρό ἐρώτημα: Ποιός ἦταν ὁ πιό ἄδειος, ὁ πιό γυμνός, ὁ πιό μοναξιασμένος; Ἦταν αὐτός πού ἀποφάσιζε γιά τήν ζωή του ἤ τό πλῆθος πού στήν οὐσία τί τόν παρακινοῦσε; Νά πεθάνει. Ἀπ. : Ὁ Θεός ξέρει, ἀλλά καί οἱ δύο βέβαια δέν ἦταν σέ καλή κατάσταση. Σίγουρα… Ἐρ. : Ἐγώ νομίζω ἦταν τό πλῆθος… Ἀπ. : Ναί, ἡ σκληρότητα αὐτή εἶναι φοβερή… φοβερή… Ἐρ. : Ἄρα τό πλῆθος, ὅπως εἴπατε κι ἐσεῖς τώρα, ἐκπροσωποῦσε τήν μεγάλη καί φοβερή ἀπουσία, ἡ ὁποία εἶναι ἡ ἀπουσία τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν ἄνθρωπο. Ἀπ. : Ἡ ἄγνοια τοῦ Θεοῦ ἡ ὁποία εἶναι καί ἄγνοια τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν δέν γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό, δέν γνωρίζει καί τόν συνάνθρωπο. Καί εἴπαμε τί σημαίνει ἄγνοια. Νά μή ζεῖς τήν ζωή τοῦ Θεοῦ. Δέν ζεῖς καί τήν ζωή τοῦ ἄλλου δηλαδή, δέν τόν ἀγαπᾶς, δέν μπορεῖς νά καταλάβεις τόν ἄλλον. Ὁ θάνατός σου ἡ ζωή μου, αὐτό πού εἴπατε. Χαιρόντουσαν νά βλέπουν ἕναν ἄνθρωπο νά σκοτώνεται, νά συντρίβεται! Φοβερό πράγμα! Ἐρ. : Αὐτό γίνεται μέχρι σήμερα… Ἀπ. : Ἐνῶ τά ζῶα λυποῦνται. Ὅταν δεῖ ἕνα ζῶο τό ἄλλο νά πεθαίνει, λυπᾶται.. φυσική ἀντίδραση.. ἔτσι ἀπό ἔνστικτο. Γίνεται μέχρι σήμερα δυστυχῶς! Καί θά γίνεται ὅλο καί πιό ἔντονο αὐτό τό φαινόμενο ξέρετε, γιατί ὁ ἄνθρωπος γίνεται ὅλο καί πιό διαβολοποιημένος. Ὅσο προχωράει στήν ἁμαρτία καί τήν διαφθορά ἡ ἀνθρωπότητα, τόσο θά γίνεται καί πιό πρωτόγονη. Βλέπετε οἱ Ρωμαῖοι πῶς διασκέδαζαν; Βλέποντας τούς μονομάχους νά μονομαχοῦν μέχρι θανάτου. Βλέποντας αἷμα! Γιά θυμηθεῖτε τό θέαμα σήμερα τί εἶναι; Σέξ (συγγνώμη) καί βία. Αὐτό δέν εἶναι; Αὐτό κυριαρχεῖ σήμερα ὡς διασκέδαση. Πῶς διασκεδάζουν σήμερα οἱ ἄνθρωποι; Βλέποντας αἷμα, φρικιαστικά πράγματα καί τίς ἀσέλγειες, ὅλα αὐτά. Καί ὅσο προχωρᾶμε, θά πᾶμε καί χειρότερα -ὄχι ἐμεῖς… ὁ Θεός νά φυλάξει- ἀλλά ὅσοι θέλουν. Βλέπετε στήν Ἀποκάλυψη τό λέει 34

«ὁ ἅγιος ἁγιασθήτω ἔτι καί ὁ ρυπαρός ρυπαρευθήτω ἔτι»11. Ὄχι ὅτι ὁ Θεός μᾶς παρακινεῖ νά γίνουμε πιό ρυπαροί.. Θεός φυλάξοι! Δέν ἐννοεῖ αὐτό, ἀλλά ὅτι ὁ Θεός σέ ἀφήνει ἐλεύθερο καί ἐσύ τό ἐπιλέγεις. Καί ὅσο μένεις ἐκεῖ, δέν θά μείνεις ἐκεῖ, θά προχωρήσεις στήν ἀσέλγεια. Ὁ ἅγιος πάλι πρέπει νά προσπαθεῖ νά ἁγιάζεται περισσότερο, ἔτσι ὥστε νά μπορέσει νά ἐπιβιώσει μέσα σ’ αὐτόν τόν κατακλυσμό τοῦ κακοῦ, γιατί θά σκληρύνουν ἀκόμα περισσότερο τά πράγματα. Βλέπω ἔτσι καί στούς χριστιανούς μας σήμερα μιά δειλία. Δέν πρέπει νά ἔχουμε δειλία, καθόλου δειλία. Ἡ δειλία εἶναι δαιμονικό πράγμα. Ἐχθές ἤμουν σέ μιά ὁμιλία καί εἶπε ὁ παππούλης ἐκεῖ, ντρέπεστε, λέει, νά σᾶς δοῦνε πού ἔρχεστε νά ἐξομολογηθεῖτε καί ἔρχεστε κρυφά! Ἄν εἶναι δυνατόν… Λές καί εἴμαστε… Ποῦ εἴμαστε στήν Τουρκία; Νά ντρέπεσαι νά σέ δοῦν ὅτι πᾶς στήν Ἐκκλησία; Κι, ὅμως, ἔχουμε φτάσει ἐκεῖ. Γιατί; Γιατί ἔχουν κυριαρχήσει μέσα μας τά πάθη καί κατεξοχήν τό πάθος τῆς ἀνθρωπαρέσκειας. Τρέμουμε μήπως μᾶς λοιδορήσουν, ἄν πᾶμε στήν Ἐκκλησία… Ἄς σέ λοιδορήσουνε, ἄς σέ κοροϊδέψουνε… λοιπόν καί τί ἔγινε; Δέν εἶπε ὁ Κύριος «μακάριοί ἐστε ὅταν σᾶς ὀνειδίσουν καί σᾶς ποῦνε..;»12. Αὐτός εἶναι ὁ κλῆρος τοῦ χριστιανοῦ. Ἀλλά ὅταν δέν εἶναι φωτισμένος ὁ νοῦς μας ἀπό τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, ἀπό τήν ἀλήθεια, δέν τό ξέρεις αὐτό ἤ δέν τό θυμᾶσαι. Καί σοῦ κοστίζει ὅταν ὁ ἄλλος σοῦ πεῖ, ἔ, καλά τώρα κι ἐσύ τοῦ κατηχητικοῦ… θείτσα… θά σοῦ πεῖ διάφορα τέτοια πού λένε, καί σοῦ κοστίζει. Ἀντί νά χαρεῖς, στενοχωριέσαι καί κρύβεσαι. Ἀλλοίμονο! Ὁ Κύριος τί εἶπε; «Ἄν δέν μέ ὁμολογήσετε ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων..»13. Δέν εἶπε νά Μέ ὁμολογήσετε στά ὑπόγεια. Μπροστά στούς ἀνθρώπους. Ὄχι βέβαια κάνοντας ἐπίδειξη εὐσεβείας, ἀλλά οὔτε καί νά κρύβεσαι. Σήμερα γιορτάζουμε τόν Προφήτη Δανιήλ. Ὁ Προφήτης Δανιήλ ἦταν αἰχμάλωτος στήν Βαβυλώνα. Σάν νά ποῦμε ἦρθαν οἱ Τοῦρκοι καί μᾶς πῆραν αἰχμαλώτους στήν Ἄγκυρα. Μέσα σ’ ἕνα κράτος ἄθεο, ἀντίθεο. Ἐκεῖ ζοῦσε ὁ Δανιήλ καί τά τρία παιδιά, οἱ φίλοι του, οἱ τρεῖς παῖδες πού τούς ἔριξε ὁ Ναβουχοδονόσορας στό καμίνι. Καί τί διαταγή ἔβγαλε ὁ ἀρχηγός, ὁ Ναβουχοδονόσορ, ὁ Αὐτοκράτορας; Γιά τριάντα μέρες δέν θά προσευχηθεῖ κανένας. Γέμισε μέ ἀλαζονεία αὐτός ὁ παγκόσμιος ἡγέτης… Ἐκείνη τήν ἐποχή εἶχε φοβερή δύναμη ὁ Ναβουχοδονόσορας, θά λέγαμε πλανητάρχης σήμερα. Καί θέλησε νά κυριαρχήσει καί στήν ζωή τήν προσωπική καί στίς σκέψεις ἀκόμα. Ὁ προφήτης Δανιήλ σάν νά μήν συμβαίνει τίποτα. Πρωί μεσημέρι βράδυ ἀνέβαινε ἐκεῖ πού ἔκανε τήν προσευχή του καί προσευχότανε. Μετά βέβαια τόν κατήγγειλαν καί τόν ἔριξαν στόν λάκκο μέ τά λιοντάρια, γιά νά τόν φᾶνε τά λιοντάρια. Καί τά λιοντάρια ἦταν δίπλα του σάν προβατάκια καί ἐρχόντουσαν νά τά χαϊδέψει καί ἔμεινε ἔκθαμβος ὁ Ναβουχοδονόσορ. Δέν φοβήθηκε… νά πεῖ, τώρα θά μέ δοῦνε, ἄς τήν κάνω τήν προσευχή μου κρυφά. Ὄχι! Τήν ἔκανε φανερά, ὅπως συνήθιζε πάντα. Ὄχι νά κάνει κάτι ἄλλο καινούριο, ἀλλά οὔτε καί νά κρυφτεῖ. Ἔτσι λοιπόν… γιατί νά κρυβόμαστε; Ἐμεῖς θά κάνουμε ὅπως πρέπει, αὐτά πού πρέπει, καί θά ἐξομολογούμαστε καί θά ἐκκλησιαζόμαστε καί θά ἀκοῦμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί ἄς μείνουμε καί μόνοι μας. Γιατί σιγά-σιγά, τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή, θά 35

γίνετε μισητοί ἀπό ὅλους14. Θά μᾶς μισήσουν ὅλοι. Γιατί θά μᾶς μισήσουν ὅλοι; Γιατί θά εἴμαστε κόντρα στό σύστημα. Ὅσο πάει τό κράτος μας γίνεται καί πιό ἄθεο. Ἤδη εἶναι ἄθεο… Ὀργανώνεται ἡ ἀθεΐα πάρα πολύ καλά καί πλέον θά σοῦ ποῦνε: δέν μᾶς ἀρέσεις. Τό σύστημα δέν σέ σηκώνει… καί θά σέ πετάξουν ἔξω καί θά γίνεις μισητός ἀπό ὅλους, γιατί θά θεωρεῖσαι ὅτι ζεῖς ἀντίθετα μέ τό κοινό συμφέρον. Καί θά σέ πολεμᾶνε. Ἔ, λοιπόν, τί; Θά πεῖς ἄς κάνω μιά οἰκονομία τώρα…; Νά μήν ἐνοχλῶ τό σύστημα. Θά κάνω αὐτά πού πρέπει κάτω στά ὑπόγεια καί κατά τά ἄλλα θά ὑπηρετήσω τό σύστημα. Ὄχι, δέν θέλει ἔτσι ὁ Χριστός. Γι’ αὐτό φοβοῦνται τήν Ὀρθοδοξία καί τήν πολεμᾶνε. Γιατί ἕνας ἀληθινά ὀρθόδοξος δέν θά συμβιβαστεῖ μέ τό σύστημα, θά μιμηθεῖ τόν Ἅγιο Δανιήλ, θά μιμηθεῖ τά τρία παιδιά, τούς τρεῖς παῖδες πού γιορτάζουμε σήμερα, οἱ ὁποῖοι δέν προσκύνησαν τήν χρυσή εἰκόνα. Ξέρετε ποιά ἦταν ἡ χρυσή εἰκόνα πού ἔστησε ὁ Ναβουχοδονόσορ καί δέν προσκύνησαν τά παιδιά, οἱ τρεῖς παῖδες; Ἦταν ὁ θεός Μαρδούχ, ἕνα εἴδωλο, ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ πολιοῦχος τῆς Βαβυλῶνας. Τριάντα μέτρα ὕψος εἶχε τό ἄγαλμα μαζί μέ τό βάθρο καί κάθε φορά πού θά ἠχοῦσαν τά μουσικά ὄργανα, οἱ σάλπιγγες κ.λ.π. ἔπρεπε ὅλοι οἱ προύχοντες, οἱ ἀξιωματοῦχοι πού τούς εἶχε μαζέψει ὁ Ναβουχοδονόσορ νά προσκυνοῦν τό ἄγαλμα. Μέσα σ’ αὐτούς ἦταν καί οἱ τρεῖς παῖδες, ἦταν κι αὐτοί ἀξιωματοῦχοι. Αὐτοί δέν προσκύνησαν. Καί ὅταν τούς εἶπε, γιατί; Πῶς τολμᾶτε καί ἀντιστέκεστε σέ μένα; Θυμώνουνε αὐτοί πού εἶναι αὐτοκράτορες – μονοκράτορες καί ἔχουν ἐξουσία… Τρέφονται καί ἀπό τίς κολακεῖες τῶν παρατρεχάμενων καί ὅταν κάποιος ἀντισταθεῖ στό θέλημά τους, θυμώνουνε. Καί τούς εἶπε ὁ Ναβουχοδονόσορ, τί νομίζετε; Μπορεῖτε νά τά βάλετε μέ μένα καί ποιός εἶναι ὁ Θεός σας; Νομίζετε μπορεῖ νά σᾶς γλιτώσει ὁ Θεός σας ἀπό μένα; Καί τί εἶπαν τά τρία παιδιά; Βεβαίως! Ὁ Θεός μας, ἄν θέλει, μπορεῖ νά μᾶς γλιτώσει ἀπό σένα. Ἀλλά κι ἄν δέν μᾶς γλιτώσει, ἐμεῖς Αὐτόν θά προσκυνᾶμε, γιατί Αὐτός εἶναι ὁ ἀληθινός Θεός. Δέν φοβήθηκαν! Καί τούς ἔριξε μέσα στό καμίνι νά τούς κάψει καί ἐκεῖνοι δροσίστηκαν. Καί ἐμφανίστηκε καί ὁ τέταρτος μέ μορφή ἀγγέλου, ὁ ὁποῖος διασκόρπιζε τήν φλόγα καί δέν ἦταν ἄλλος παρά ὁ Χριστός, ὁ ἄσαρκος Λόγος, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ. Καί ἔμεινε ἔκθαμβος ὁ Ναβουχοδονόσορ γιατί τούς ἔβγαλε καί ἦταν ἀβλαβεῖς. Δέν εἶχε καεῖ οὔτε τρίχα τους, οὔτε μύριζαν καπνιά.. Αὐτό εἶναι τό ζητούμενο καί ἀπό μᾶς, νά μή δειλιάζουμε καί νά μήν ὑποτασσόμαστε στό σύστημα. Νά ξέρετε ὅτι οἱ ἄνθρωποι τοῦ σκότους ἐργάζονται πολύ συστηματικά καί ἑτοιμάζουν μιά νέα γενιά ἀνθρωπαρίων, ὄχι ἀνθρώπων. Ἀνθρωπαρίων.. ζόμπι… πού θά κάνουν ὑποταγή στό σύστημα, τίποτα ἄλλο. Τέτοιους θέλουν. Καί ἀλλοίμονο σ’ αὐτούς πού θά ἀντισταθοῦνε. Θά τούς πολεμήσουνε. Ἕνας ἐκπαιδευτικός πού κάνει ἀντίσταση καί διδάσκει στά παιδιά τά σωστά θρησκευτικά, θά πολεμηθεῖ. Καί πολεμεῖται… γιατί δέν βοηθάει στό σύστημα. Καί τό σύστημα τόν πετάει ἔξω. Δέν θέλουν ἀνθρώπους λοιπόν ἐλεύθερους, ἀλλά θέλουν ἄβουλα ὄντα, ἀνδρείκελα τά ὁποῖα θά ἐκτελοῦνε τίς διαταγές τῆς Νέας Τάξης Πραγμάτων. Δέν πρέπει νά ὑποταχτοῦμε, οὔτε καί νά διδάξουμε στά παιδιά μας τήν ὑποταγή, ὅ,τι κι ἄν κοστίσει αὐτό… ἀκόμα κι ἄν μᾶς ρίξουν στό καμίνι, ὅπως τά τρία παιδιά, καί ἐκεῖ ἄν θέλει ὁ 36

Θεός θά μᾶς σώσει. Κι ἄν δέν μᾶς σώσει τήν πρόσκαιρη ζωή μας, θά σωθοῦμε στήν αἰωνιότητα, γιατί ὁ Θεός τό ἔχει ὑποσχεθεῖ «ὅποιος μέ ὁμολογήσει, θά τόν ὁμολογήσω καί ἐγώ»15. Εὐχαριστῶ γιά τήν ἐρώτηση. Ἐρ. : ………………….… Ἀπ. : Δέν εἶπε ὁ Θεός ἔτσι (γιά τούς κρυπτοχριστιανούς εἶναι ἡ ἐρώτηση). Τό πρωί στό τζαμί καί τό βράδυ στό ὑπόγειο λειτουργία… Δέν γίνεται αὐτό. Καί τούς παρουσιάζουν μερικοί σάν ἥρωες. Ἔ, δέν εἶναι ἥρωες! Πῶς νά τό κάνουμε; Οὔτε φυσικά ἅγιοι. Ὁ Θεός δέν εἶπε νά κρύβεσαι. Εἶπε νά Μέ ὁμολογήσεις ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων. Ὅπως ἔλεγε ὁ π. Ἀθανάσιος ὁ Μυτιληναῖος, μερικοί ντρέπονται νά κάνουν τόν σταυρό τους καί κάνουν ἔτσι τό σακάκι τους καί κάνουν μέσα ἀπό τό σακάκι τους τόν σταυρό, ὅταν περνᾶνε ἀπό καμιά ἐκκλησία. Ἔ τί εἶναι αὐτό; Δέν εἶναι ὑποκρισία; Δέν εἶναι ψευτιά αὐτό; Φοβᾶσαι νά κάνεις τόν σταυρό σου; Ἤ πᾶνε σ’ ἕνα ἐστιατόριο, σ’ ἕνα τραπέζι καί ντρέπονται νά κάνουν τόν σταυρό τους. Λέει, κανένας δέν ἔκανε τόν σταυρό του καί ἐγώ δέν τόν ἔκανα. Τί χριστιανός εἶσαι τότε; Ἄν σοῦ ποῦνε νά προσκυνήσεις τόν Ὀμπάμα.. δέν ξέρω.. ὁποιονδήποτε πλανητάρχη, θά τόν προσκυνήσεις κι αὐτόν, γιά νά μή σέ πετάξουν ἔξω. Θά πεῖτε: τί νά κάνουν αὐτοί πού εἶναι ἐκεῖ; Γιατί θά τούς πάρουν τό κεφάλι. Μποροῦνε νά φύγουνε. Νά ἀφήσεις τά χωράφια σου, ὅ,τι μπορεῖς νά πάρεις πάρτο καί φύγε. Αὐτό εἶναι νόμιμο. Ὄχι νά ἀρνηθεῖς τόν Χριστό ὅμως, νά κρυφτεῖς. Φύγε! «Ὅταν σᾶς διώκουν ἀπό μιά πόλη, πᾶτε σέ ἄλλη πόλη»16. Τό λέει τό εὐαγγέλιο αὐτό. Πέστε ὅτι καί ἐδῶ στήν Ἑλλάδα ἔρχεται διωγμός καί κάποιος φοβᾶται τό μαρτύριο. Ἔρχονται οἱ μουσουλμάνοι καί κυριαρχοῦν. Ὅπως πᾶμε ἔτσι θά γίνει στήν Ἑλλάδα, θά κυριαρχήσουν αὐτοί. Λοιπόν… φοβᾶσαι τό μαχαίρι τοῦ τσιχαντιστή; Σήκω φύγε, πήγαινε στήν Γεωργία, στήν Ρωσία, πού μπορεῖ νά ὑπάρχει ἀκόμα ἡ Ὀρθοδοξία, ἡ ἐλευθερία. Μά θά πεῖς, θά ἀφήσω τά κτήματά μου; Τούς τάφους τῶν πατέρων μου; Καί τί θά κάνουμε; Προκειμένου νά εἶσαι στόν Χριστό, θά τά ἀφήσεις αὐτά ἐφόσον δέν ἔχεις τό θάρρος τοῦ μαρτυρίου. Δέν τό ἔχουν ὅλοι αὐτό, δέν μποροῦν ὅλοι. Ἀλλά ὄχι νά μείνεις καί νά κρύβεσαι, νά ὑποκρίνεσαι δηλαδή. Νά τό παίζεις Τοῦρκος, μουσουλμάνος… Ἐρ. : Τήν εὐχή σας Γέροντά μου. Θέλω νά ρωτήσω γιά τό σχολεῖο. Τά παιδιά, πῶς πρέπει νά ἀντιδροῦν στά νέα θρησκευτικά; Νά σᾶς δώσω ἕνα παράδειγμα. Ὁ μεγάλος μου γιός, εἶναι ὁ Ἐμμανουήλ, εἶναι δέκα ἐτῶν καί πρόσφατα στά θρησκευτικά τούς δίδασκε ἡ δασκάλα τους ὅτι ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναι τό ἴδιο, ὅλοι οἱ προφῆτες, γιατί καί τόν Κύριό μας σάν προφήτη τόν παρουσιάζουν πλέον, εἶναι τό ἴδιο καί δέν ξέρουμε στό κάτω-κάτω ἄν τίποτα ἀπό ὅλα αὐτά ἰσχύει λόγω τοῦ ὅτι δέν ἔχει γυρίσει κανένας ἀπ’ τήν ἄλλη ζωή. Αὐτά τούς εἶπε -ὄχι ὅτι ἰσχύουν φυσικά- γιά νά μᾶς πεῖ ἄν τελικά ὑπάρχει κάτι ἤ δέν ὑπάρχει καί ποῦ πρέπει νά πιστεύουμε. Καί τό παιδί μέ ρωτοῦσε πῶς ἔπρεπε νά ἀντιδράσει, πῶς ἔπρεπε νά τήν ἀντιμετωπίσει καί 37

τοῦ εἶπα θά ρωτήσουμε ἐσᾶς φυσικά, ἀλλά ἀφοῦ μοῦ δίνεται ἡ εὐκαιρία σᾶς ρωτάω ἐδῶ, μήπως βοηθηθεῖ καί κάποιος ἄλλος ἀκόμα. Εὐχαριστῶ. Ἀπ. : Ἕνα, πού τό ἔχουμε πεῖ κι ἄλλες φορές, εἶναι νά γυρίσεις πίσω τό βιβλίο. Ἀπαράδεκτο! Καί δεύτερον, νά πεῖ ὅτι ὅλα αὐτά εἶναι ψέματα, οὔτε ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναι τό ἴδιο οὔτε ὁ Χριστός εἶναι προφήτης, οὔτε δέν γύρισε κανένας. Πάρα πολλοί γύρισαν καί γυρίζουν καί μᾶς λένε. Ὅλα εἶναι ἀνάποδα. Δαιμονική διδασκαλία εἶναι ὅλα αὐτά. Αὐτά νά πεῖ, πολύ ἁπλά. Τό σκοτάδι διαλύεται ἀπό τό φῶς. Νά βρεθεῖ ἕνας νά πεῖ τήν ἀλήθεια. Ἀποστομόνωνται μετά. Γιατί ἡ ἀλήθεια ἀπό μόνη της ἔχει δύναμη, εἶναι πλειοψηφική. Δυστυχῶς, δυστυχέστατα, μέ τήν ἀδιαφορία πού ἔχουν οἱ γονεῖς καί τήν ἄγνοια λόγω τῆς ἁμαρτίας, πέρασαν αὐτά τά πράγματα στά παιδιά μας καί σᾶς εἶπα ἑτοιμάζεται μιά νέα γενιά ἀνθρωπαρίων, ὄχι ἀνθρώπων. Ἄβουλων ὄντων. Σέ εἴκοσι, εἴκοσι πέντε χρόνια -αὐτοί ξέρουν πολύ καλά τί κάνουν- αὐτά τά παιδιά θά κυβερνᾶνε τήν Ἑλλάδα! Καί φυσικά θά ποῦνε, γιατί νά μήν φτιάξουμε ἕναν ναό πού νά ἔχει μέσα καί τίς πέντε θρησκεῖες;! Ὀρθόδοξοι, Προτεστάντες, Παπικοί, Μουσουλμάνοι καί Ἑβραῖοι στόν ἴδιο ναό! Ὑπῆρχε ἕνας τέτοιος ναός στά σχέδια… τώρα δέν ξέρω… πρέπει νά ἔχει γίνει ἤδη, στήν Γερμανία νομίζω καί στήν Ἀμερική. Εἶχε σχεδιαστεῖ αὐτός ὁ ναός. Αὐτή εἶναι ἡ Πανθρησκεία. Εἶναι ὁ Οἰκουμενισμός ἡ πρώτη φάση, νά ἑνωθοῦνε οἱ λεγόμενοι χριστιανισμοί, ἡ Ὀρθοδοξία μέ τούς λεγόμενους ἄλλους «χριστιανισμούς», Ὀρθοδοξία μέ Προτεστάντες καί Παπικούς, καί σέ δεύτερη φάση, μέ τίς λεγόμενες μονοθεϊστικές θρησκεῖες. Καί βεβαίως μετά ἀπ’ αὐτό ἔρχεται ὁ Ἀντίχριστος. Εἶναι ὁ τελευταῖος πρόδρομος τοῦ Ἀντιχρίστου ὁ Οἰκουμενισμός, τό ἔλεγε ὁ π. Ἀθανάσιος ὁ Μυτιληναῖος. Ὁπότε εἴμαστε πολύ κοντά στά ἔσχατα καί θά πρέπει νά ἔχουμε καί τόν ἀνάλογο ὁπλισμό, γιατί θά εἶναι τά πιό δύσκολα χρόνια καί οἱ πιό μεγάλοι ἅγιοι θά εἶναι αὐτοί τῶν ἐσχάτων, ἀλλά πόσοι θά ἀντέξουν;.. Γιατί λέει ἡ Γραφή, πολλοί θά πλανηθοῦν. Πρέπει νά προσέξουμε νά μήν πλανηθοῦμε. Καί ποιοί δέν θά πλανηθοῦν; Τό λένε πάλι οἱ Ἅγιοι, αὐτοί πού θά ἔχουν νήψη. Θά εἶναι ξύπνιοι δηλαδή, δέν θά κοιμοῦνται πνευματικά, θά ἔχουνε τήν προσευχή, θά ἔχουνε τήν μελέτη τῶν Ἁγίων Γραφῶν, θά ἔχουνε τήν ἐκκλησιαστική ζωή, τήν ἐξομολόγηση, τήν Θεία Κοινωνία. Ἐάν δέν ἔχεις τέτοια ζωή, θά πλανηθεῖς. Πῶς θά πλανηθεῖς; Θά πεῖς, νάτος, αὐτός εἶναι ὁ Χριστός.. ἦρθε ὁ Χριστός. Γιατί ὁ Ἀντίχριστος θά κάνει σημεῖα καί τέρατα, θά κάνει θαύματα… καί θά πεῖ ὁ κόσμος, γιά κοίταξέ τον, ὁ Χριστός ἔκανε περισσότερα ἀπό αὐτόν; Κοίταξε τί κάνει! Αὐτός εἶναι ὁ Χριστός. Θά ἔχει ἄγνοια, γι’ αὐτό θά τό πεῖ. Ἀλλά ἔνοχη ἄγνοια, ἡ ὁποία θά ὀφείλεται στήν ἁμαρτία. Ἐνῶ, ἕνας ἄνθρωπος πού ἔχει νήψη, πολύ εὔκολα θά καταλάβει τόν Χριστό καί τόν Ἀντίχριστο. Κατ’ ἀρχάς λέει ἡ Ἁγία Γραφή, ὅτι θά μᾶς τόν δείξουν τόν Ἀντίχριστο ὁ Προφήτης Ἠλίας καί ὁ Προφήτης Ἐνώχ. Ἒπίσης μᾶς λέει ἡ Ἁγία Γραφή, ὅτι ὁ Χριστός μας δέν θά ἔρθει ἀπό τή γῆ, θά ἔρθει ἀπό τόν οὐρανό καί θά πάει μπροστά ὁ Σταυρός καί θά τόν δοῦνε ὅπως φαίνεται ἡ ἀστραπή, ὅλος ὁ κόσμος. Ὁ Ἀντίχριστος θά ἔρθει ἀπό τή 38

γῆ. Εἶναι στοιχειώδεις πνευματικές γνώσεις αὐτές. Ἀλλά ἕνας πού ζεῖ ἔτσι ἀναίσθητα, ὄχι σωστά ἐκκλησιαστικά, οὔτε αὐτά θά τά ξέρει. Ὁ Ἀντίχριστος θά κάνει σημάδια στήν ἀτμόσφαιρα, ἀλλά δέν θά ἔρθει ἀπ’ τόν οὐρανό. Ὁ Χριστός θά ἔρθει ἀπ’ τόν οὐρανό. Καί σήμερα ἔχουμε καί τήν τεχνολογία πού μπορεῖ νά κάνει τέτοια πράγματα, ψευτοθαύματα πάρα πολλά… Ὁπότε, ἡ ἀντίδραση τῶν γονέων καί τῶν παιδιῶν εἶναι ἀφενός μέν ἡ σωστή ὀρθόδοξη ζωή, ἡ ἀφοβία καί ἡ ὁμολογία. Νά λέτε στά παιδιά σας νά μιλᾶνε, ναί! Καί νά διορθώνουν τούς δασκάλους, οἱ ὁποῖοι σᾶς πληροφορῶ, οἱ πλεῖστοι ἀπ’ αὐτούς ἔχουν σκοτάδι, σκοτάδι μέγα! Σκοτάδι μέγα… καί εἶναι ἁπλῶς ὄργανα τῆς Νέας Τάξης Πραγμάτων. Πληρώνομαι, σοῦ λέει, ἐγώ θά διδάξω… Δέν ἔχουνε κάποιο πιστεύω δηλαδή. Ἄν τούς ποῦνε αὔριο νά διδάξουνε ἀκόμα χειρότερα πράγματα καί ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ, θά τό κάνουν κι αὐτό. Ὄχι ὅλοι, ὑπάρχουν καί καλοί. Μήν ἀδικοῦμε ὅλους. Ἔχουμε καί καλούς δασκάλους καί καθηγητές. Ἀλλά πάρα πολλοί, δυστυχῶς, εἶναι σ’ αὐτή τήν περιοχή. Σκοτισμένοι τῇ διανοίᾳ, ἀπηλγηκότες. Παρέδωκαν ἑαυτούς τῇ ἀσελγείᾳ. Φοβερό πράγμα! Ἐρ. : Εὐλογεῖτε. Θέλω λίγο νά μᾶς πεῖτε τίς διαφορές πού ὑπάρχουν μεταξύ ἑνός κοσμικοῦ ἀνθρώπου πού ἔχει τίς προλήψεις καί τίς δεισιδαιμονίες, μέ τά ποδαρικά, τά χερικά, τούς κόκορες κ.λ.π. μέ τόν χριστιανό ἄνθρωπο ἄς ποῦμε πού ξεκινάει τήν ἡμέρα του μέ ἐκκλησιασμό, θέλει νά κάνει ἁγιασμό στό σπίτι του, στήν καινούρια του ἐργασία, θέλει νά φέρει στόν χῶρο του ἕναν ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ, τό θεωρεῖ εὐλογία… Καί ἐκτός ἀπό αὐτά τά δύο καί μία ἀναφορά στόν ἐκκοσμικευμένο χριστιανό, πού συμμετέχει καί στά δύο, καί στίς προλήψεις καί στά ἁγιαστικά μέσα πού χρησιμοποιεῖ ἡ Ἐκκλησία. Ἀπ. : Νά σᾶς πῶ κάτι ἔτσι ἀρχικά. Ὁ διάβολος εἶναι μαϊμού, εἶναι πίθηκος, δηλαδή μιμεῖται, προσπαθεῖ νά μιμηθεῖ τόν Χριστό. Αὐτό νά τό ξέρετε, εἶναι κανόνας. Κάνει πράγματα πού μοιάζουν χριστιανικά κι ὅμως εἶναι δαιμονικά. Νά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα; Τό ξεμάτιασμα. Τό ξεμάτιασμα φαίνεται ὅτι εἶναι χριστιανικό, γιατί αὐτοί πού τό κάνουν λένε προσευχές καί παίρνουν καί τό καντήλι καί τό λάδι, τά ἀνακατεύουν ἐκεῖ, δέν ξέρω τί κάνουν… λένε καί προσευχές, ἀκατάληπτες, λίγο μπερδεμένες καί ὁ ἄλλος σοῦ λέει, κοίταξε αὐτός καλό πράγμα δέν κάνει; Καί ἡ Ἐκκλησία μας δέν τό δέχεται τό μάτι; Καί πλανᾶται. Πάρα πολλοί πλανῶνται. Οὐσιαστικά ὑπηρετοῦν τόν διάβολο ὅλοι αὐτοί καί αὐτοί πού ξεματιάζουν καί αὐτοί πού ξεματιάζονται.. νομίζουν ὅτι ξεματιάζονται μ’ αὐτόν τόν τρόπο. Ἐνῶ ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκκλησία μας ἄλλα λέει, ὅτι θά πρέπει νά ταπεινωθεῖς καί νά πᾶς στόν ἱερέα νά ἐξομολογηθεῖς καί θά φύγει ἡ δαιμονική ἐνέργεια. Δέν φεύγει μέ μαγικό τρόπο. Δυστυχῶς, πάρα πολλοί «χριστιανοί» προσπαθοῦν νά ζήσουν μαγικά, σάν τούς εἰδωλολάτρες πού προσπαθοῦν νά διώξουν τόν διάβολο μέ τόν διάβολο. Φεύγει ὁ διάβολος μέ τόν διάβολο; Δέν φεύγει. Κι ὅμως ἔχουμε χριστιανούς, σοῦ λέει, δέν ἔπιασε ἡ προσευχή τοῦ παπά, θά πάω στόν χότζα.. καί πᾶνε στόν χότζα. Καί δέν τό θεωροῦν λάθος… ὅ,τι πιάσει… βάζουν ἕναν σταυρό, βάζουν κι ἕνα σκόρδο δίπλα. 39

Αὐτός εἶναι πού εἴπατε ὁ ἐκκοσμικευμένος χριστιανός = διαβολοποιημένος χριστιανός. Δέν εἶναι χριστιανός αὐτός. Τό μισό εἶναι κόλαση πάντα, νά ξέρετε. Ὁ μισοχριστιανός, μισός χριστιανός καί μισός κοσμικός εἶναι πάντα κόλαση, εἶναι πάντα διαβολοποιημένος χριστιανός, γιατί ὁ Χριστός δέν θέλει τό μισό. Θέλει νά εἶναι ἄνθρωπος ὁλόκληρος, ἀκέραιος, ἁγιασμένος, ψυχή καί σώματι. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ἁγιάζεται ὁλόκληρος καί ἁγιάζει καί τό περιβάλλον του, γι’ αὐτό εἶναι εὐλογία νά πάρεις ἕναν ἅγιο ἄνθρωπο στό σπίτι σου καί νά κάνεις καί ἁγιασμό καί ὅλα αὐτά, νά ἔρθει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ διά τῶν ἁγιαστικῶν μέσων πού ἔχει ἡ Ἐκκλησία, ὄχι αὐτά πού νομίζεις ἐσύ ὡς ἁγιαστικά μέσα. Ἡ διαφορά τοῦ πρώτου ἀπό τόν δεύτερο, ὅπως τόν εἴπατε, τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανοῦ ἀπό τόν εἰδωλολάτρη, εἶναι τεράστια. Ὁ ἕνας ζεῖ μέσα στό σκοτάδι, ὁ ἄλλος ζεῖ μέσα στό φῶς. Ὁ ἕνας ζεῖ μέσα στούς δαίμονες, ὁ ἄλλος εἶναι μέ τούς ἀγγέλους καί μέ τόν Θεό. Εἶναι ἀκριβῶς τό ἀνάποδο. Ὁ ἕνας εἶναι στόν θάνατο, ὁ ἄλλος εἶναι στή ζωή. Ὁ ἕνας εἶναι στήν δυστυχία, στό ἄγχος, στήν ἀγωνία, στήν ἀπελπισία, στήν αὐτοκτονία καί ὁ ἄλλος εἶναι στήν χαρά, στήν εἰρήνη, στήν μακροθυμία, στήν ἐγκράτεια, αὐτά ὅλα πού τά λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὡς καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Θέλετε νά καταλάβετε ἕναν ἄνθρωπο, ἄν εἶναι τοῦ Θεοῦ ἤ ὄχι; Πολύ ἁπλά, θά δεῖς ἄν ἔχει τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἤ δέν τόν ἔχει. Ἄν τόν ἔχει, εἶναι τοῦ Θεοῦ. Ἄν δέν τόν ἔχει, εἶναι τοῦ πονηροῦ. Ἄν ἔχει «χαρά, ἄν ἔχει εἰρήνη, ἄν ἔχει μακροθυμία, χρηστότητα, ἀγαθοσύνη, πίστη, πραότητα, ἐγκράτεια»17, ὅλα αὐτά εἶναι τοῦ Θεοῦ. Τά χαρακτηριστικά τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἄν δεῖς ἕναν ἄνθρωπο νά ἔχει μίσος, νά ἔχει κακία, νά ἔχει ζήλειες, νά ἔχει φθόνο, νά ἔχει ταραχή, νά ἔχει ἄγχος, νά ἔχει λύπη, νά ἔχει ἀπελπισία, ἐκεῖ σημαίνει ὅτι ἀπουσιάζει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. «Ἔχει λύπη, κάτι τοῦ λείπει», πού ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Παΐσιος. Τοῦ λείπει ἡ Χάρις. Καί αὐτός ὁ ἄνθρωπος βέβαια δέν εἶναι χαμένος ὁλοκληρωτικά. Ἄν μετανοήσει, θά φωτιστεῖ, θά μπεῖ μέσα στό φῶς τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ἄν παραμείνει ἔτσι, φυσικά στήν ἀπώλεια πορεύεται. Κι ἄν ἕνας ἄνθρωπος προσπαθήσει νά ζήσει καί τό ἕνα καί τό ἄλλο, καί κοσμικά καί πνευματικά, ὁπωσδήποτε δέν θά ἔχει τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γιατί ὁ Χριστός δέν θέλει τέτοιες καταστάσεις χλιαρές. Τόν χλιαρό τόν κάνει ἐμετό18. Δέν θέλει διχασμένες προσωπικότητες, γιατί μᾶς ἀγαπάει, γι’ αὐτό. Γιατί ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος, πού ζεῖ ὑποκριτικά, καί ὅταν εἶναι μέ τούς κοσμικούς ὑποκρίνεται τόν κοσμικό καί ὅταν εἶναι μέ τούς χριστιανούς ὑποκρίνεται τόν χριστιανό, οὐσιαστικά ποῦ εἶναι; Στό πουθενά, ἕνας ἄνθρωπος δίχως πρόσωπο. Ἁπλῶς ἀλλάζει μάσκες. Καί γιά αὐτούς τούς ἀνθρώπους πού ἀλλάζουν μάσκες εἶπε ὁ Χριστός τά «οὐαί». Καί δυστυχῶς οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι σήμερα αὐτό εἶναι. Ὑποκρίνονται ὅτι εἶναι αὐτό πού ἀρέσει στό περιβάλλον πού βρίσκονται, ὅτι εἶναι κι αὐτοί τέτοιοι. Βρίσκονται σέ ἕνα περιβάλλον ἀθέων – κοσμικῶν ἀνθρώπων, φορᾶνε τήν μάσκα τοῦ κοσμικοῦ ἀνθρώπου. Πᾶνε στήν ἐκκλησία, φορᾶνε ἄλλη μάσκα. Ὅταν πᾶς στήν ἐκκλησία, θά φορέσεις τά ροῦχα τά ἀνάλογα, λέει. Ἔξω ἀπ’ τήν ἐκκλησία μπορεῖς νά φορέσεις καί κάτι ἄλλο δηλαδή; Καί νά πᾶς καί στήν παραλία, μέ συγχωρεῖτε, καί νά μήν φορᾶς 40

σχεδόν τίποτα; Καί εἶσαι ἐντάξει; Εἶσαι ἕνας μεγάλος ὑποκριτής. Γιατί ἐκεῖ δέν εἶναι ὁ Χριστός; Παντοῦ δέν εἶναι ὁ Χριστός; Ἐρ. : Εὐλογεῖτε, γέροντα. Ἤθελα νά ρωτήσω, γιατί τώρα τελευταῖα ὑπάρχει μεγάλη ἔξαρση μέ τήν μουσική καί μέσα στούς κόλπους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας προωθοῦνται πάρα πολύ τά ξενόφερτα σχήματα, δηλαδή καί μικτές χορωδίες, οἱ γυναῖκες ὅλες θέλουν νά ἀνεβαίνουν στό ψαλτήρι… Ἀλλά νομίζω ξεκινάει ἀπό τήν παιδική ἡλικία πού προβάλλονται τά χριστιανικά τραγούδια μέ μουσικό μέλος ἀπό ξένους εἴτε ἀπό Παπικούς εἴτε ἀπό Προτεστάντες. Αὐτά εἶναι ἐντάξει τά τραγούδια; Μιλᾶνε δηλαδή γιά τόν Χριστό, ἀλλά μέ ἄλλο ἔνδυμα. Δέν εἶναι βυζαντινή μουσική. Πῶς πρέπει νά εἴμαστε ἀπέναντι σ’ αὐτή τήν κατάσταση; Ἀπ. : «Ὅπου τραγούδι καί χορός ἐκεῖ διάβολος», λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, «ὅπου χορός ἐκεῖ διάβολος». Οἱ μουσικές δέν εἶναι ὅλες καλές. Ἐμεῖς ἔχουμε στήν Ἐκκλησία μας τήν ἐκκλησιαστική μουσική, αὐτή εἶναι ἡ ἀποδεκτή μουσική, αὐτή εἶναι πού ἀνεβάζει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Ὅλα τά ἄλλα νομίζω τά καταλαβαίνει κανείς ἀπό τό πνεῦμα πού ἐκπέμπουν. Κάθε μουσική ἐκπέμπει καί ἕνα πνεῦμα. Καί κάθε βιβλίο ἐπίσης. Καί ὁ συγγραφέας ἔχει τό πνεῦμα του καί ὁ κάθε συνθέτης. Ἄν τό πνεῦμα του εἶναι δαιμονικό πνεῦμα καί ἡ μουσική πού θά γράψει εἶναι δαιμονική καί θά ἐκπέμπει αὐτό τό πνεῦμα. Ἄν ὁ ἄλλος δέν εἶναι ὀρθόδοξος, δέν πιστεύει στόν Θεό, πῶς θά φτιάξει σωστή μουσική; Αὐτό πού θά ἐκπέμπει δέν θά εἶναι αὐτό πού θέλει ἕνας ὀρθόδοξος, πού θά σέ ἀνεβάζει στόν Θεό δηλαδή. Ὅσο καλός ἄνθρωπος καί νά εἶναι… Ἐρ. : Στήν Γερμανία πιστεύουν, ὑπῆρξε ἕνας Ρωμαῖος στρατιώτης ὁ ὁποῖος, ὅταν συνάντησε ἕναν ζητιάνο, πῆρε αὐτό πού εἶναι σάν μπέρτα καί μέ τό μαχαίρι του τό χώρισε στά δύο. Μετά ἡ καθολική ἐκκλησία τόν κήρυξε ἅγιο καί σέ ὅλη του τή ζωή ἔκανε καλές πράξεις. Ἀλλά, παρότι ἦταν στήν καθολική ἐκκλησία ἔγινε ἅγιος τοῦ Θεοῦ. Ἀπ. : Ἐπειδή τόν εἶπαν αὐτοί ἅγιο, δέν σημαίνει ὅτι εἶναι καί ἅγιος. Καί δέν εἶναι Ἐκκλησία. Οἱ αἱρετικοί δέν ἔχουν Ἁγίους καί ὁ Ἅγιος δέν ἀνακηρύσσεται, ἀναγνωρίζεται. Εἶναι Ἅγιος ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί στή συνείδηση τοῦ λαοῦ καί ἁπλῶς ἐπίσημα τόν ἀναγνωρίζει τό Πατριαρχεῖο μας. Αὐτή εἶναι ἡ σωστή διαδικασία. Ἅγιος εἶναι αὐτός πού εἶναι φορέας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀλλά στήν αἵρεση καί στόν Παπισμό δέν ὑπάρχει Ἅγιο Πνεῦμα, γιατί δέν ὑπάρχει ἡ σωστή πίστη γιά τόν Θεό. Ἑπομένως, οὔτε «ἅγιος Φραγκίσκος» ὑπάρχει, πού κατεξοχήν προβάλλεται στά σχολικά βιβλία, οὔτε οἱ Δυτικοί ἔχουν ἁγίους. Οἱ Ἅγιοι εἶναι αὐτοί πού ὑπάρχουν στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί τούς ἔχουμε καί τούς προσκυνοῦμε, ὅπως ξέρετε. Ὅλα αὐτά πού εἴπατε προηγουμένως, γιά τήν μουσική, γιά τίς γυναῖκες πού ἀνεβαίνουν στό ψαλτήρι, ὅλα αὐτά εἶναι ἡ ἐκκοσμίκευση, ἡ ὁποία προχωράει 41

ἀκάθεκτη στήν Ἐκκλησία μας. Σήμερα, τό ἔλεγε ὁ π. Ἀθανάσιος, οἱ πιό μεγάλοι ἐχθροί πού ἔχουμε, εἶναι ὁ Οἰκουμενισμός καί ἡ ἐκκοσμίκευση. Ὁ Οἰκουμενισμός εἶναι ἡ ἀλλοίωση τῆς πίστεως καί ἡ ἐκκοσμίκευση εἶναι ἡ ἀλλοίωση τῆς ζωῆς. Καί πᾶνε μαζί αὐτά τά δύο. Αὐτοί πού εἶναι Οἰκουμενιστές, αὐτοί κάνουν καί τίς ἐκκοσμικεύσεις στήν Ἐκκλησία. Αὐτοί προωθοῦν καί αὐτά, τίς μικτές χορωδίες πού εἴπατε καί μύρια ἄλλα.. τίς μεταφράσεις τῶν λειτουργικῶν κειμένων, τῶν εὐαγγελίων κ.λ.π. μέσα στίς ἀκολουθίες, τίς συναυλίες ἀκόμα μέσα στούς ναούς μέ κοσμικά μουσικά ὄργανα… Λοιπόν, ὁ Θεός νά μᾶς φυλάει, νά μετανοοῦμε καί νά ζοῦμε ἐν Χριστῷ. Καί τώρα πού ἔρχονται τά Χριστούγεννα νά κρατηθοῦμε μακριά ἀπό κάθε κοσμικότητα. Νά μή ζήσουμε καί νά μή γιορτάσουμε κοσμικά ὡς εἰδωλολάτρες, ἀλλά ὀρθόδοξα, χριστιανικά, μέ μελέτη τῶν γεγονότων, μέ μελετη τῶν ἁγίων Πατέρων, μέ προσευχή… νά προσπαθήσουμε νά ζήσουμε τόν Χριστό μέσα μας, νά ζήσουμε τόν Χριστό στήν καρδιά μας. Νά γεννηθεῖ, ὅπως λέμε, στήν φάτνη τῆς καρδιᾶς μας ὁ Χριστός. Ἀλλά πῶς θά ἔρθει ὁ Χριστός στήν καρδιά, ὅταν ἡ καρδιά εἶναι βρώμικη; Γι’ αὐτό εἶναι ἀναγκαία ἡ κάθαρση, ὄχι ἁπλῶς μέ μία τυπική ἐξομολόγηση, ἀλλά μέ ἕναν συγκλονισμό, μιά ἀπόφαση ἀλλαγῆς οὐσιαστικῆς στή ζωή μας, νά φύγει τελείως ἡ ἁμαρτία καί ἡ κοσμικότητα. Γιατί δυστυχῶς, αὐτό πού εἴπατε, πολλοί εἶναι λίγο χριστιανοί καί λίγο κοσμικοί, αὐτό ὑπάρχει πολύ ἔντονα καί αὐτό εἶναι μέγιστος κίνδυνος. Γιατί ὁ λίγο κοσμικός, θά γίνει πολύ κοσμικός καί τελικά τελείως κοσμικός, διαβολοποιημένος τελείως. Νά ζήσουμε λοιπόν ὀρθόδοξα χριστιανικά καί νά χαροῦμε τήν γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία δέν εἶναι μόνο στίς 25 τοῦ μηνός, εἶναι κάθε μέρα καί κάθε στιγμή. Ἀπό τή στιγμή πού ὁ ἄνθρωπος μετανοεῖ, γεννιέται ὁ Χριστός μέσα του. Καί κάθε στιγμή πρέπει νά μετανοοῦμε καί κάθε στιγμή νά βάζουμε ἀρχή, ὅπως μᾶς εἶπαν οἱ ἅγιοι Πατέρες. Μιά καλή ἀπόφαση πού παίρνεις, μιά καλή ἀπόφαση νά κόψεις κι ἕνα σου πάθος καί μιά σου ἀδυναμία καί καθετί πού σέ ὁδηγεῖ σ’ αὐτή τήν ἀδυναμία εἶναι πολύ σημαντικό. Γιατί πολλές φορές θέλουμε νά κόψουμε τήν ἀδυναμία μας ἀλλά δέν κόβουμε αὐτό πού ὁδηγεῖ στήν ἁμαρτία καί στήν ἀδυναμία. Καί τότε φυσικά δέν μπορεῖς νά κόψεις καί τήν ἁμαρτία καί νά σταματήσεις νά εἶσαι ὑποχείριο αὐτῆς τῆς ἀδυναμίας. Πρέπει νά κόψεις καί ὅλους τούς παράγοντες πού ὁδηγοῦν ἐκεῖ καί τότε κάνεις σωστό ἀγῶνα. Αὐτό δίνει πολλή χαρά στόν Χριστό καί τότε αἰσθάνεται ὁ χριστιανός τή χαρά τοῦ Χριστοῦ μέσα του καί ζεῖ πραγματικά Χριστούγεννα. Αὐτό εὔχομαι σέ ὅλους. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης https://hristospanagia3.blogspot.gr/ 1 Ἐφεσ. 4, 19. 2 Ἐφεσ. 4, 17. 3 Γαλ. 5, 22. 42

4 Ἰωάν. 1, 4. 5 Ἐφεσ. 4, 18. 6 Ψαλμ. 13, 1. 7 Ὅ.π. 8 Ρωμ. 6, 4. 9 Κολ. 2, 9. 10 Ρωμ. 1, 28. 11 Ἀποκ. 22, 11. 12 Ματθ. 5, 11. 13 Ματθ. 10, 32. 14 Ματθ. 24, 9. 15 Ματθ. 10, 32. 16 Ματθ. 10, 23. 17 Γαλ. 5, 22. 18 Πρβλ. Ἀποκ. 3, 16. 43

Ἡ τέλεια ἐλπίδα στόν Θεό Ὁ τίτλος τῆς σημερινῆς μας ὁμιλίας εἶναι: «Ἡ τέλεια ἐλπίδα στό Θεό». Ὑπάρχει ἕνας λόγος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού λέει «ἡ ἐλπίς οὐ καταισχύνει»1. Δηλαδή, ἡ ἐλπίδα στόν Θεό ποτέ δέν ντροπιάζει τόν ἄνθρωπο. Κι αὐτό βέβαια μαρτυρεῖται ἀπό τή ζωή τῶν Ἁγίων μας. Θά ἀρχίσω μέ ἕνα διήγημα ἀπό τόν βίο τοῦ Ἁγίου Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου. Ἦταν γιορτή, καί μάλιστα ἡ πρώτη καί σπουδαιότερη ἀπό ὅλες τίς γιορτές, δηλαδή τό Ἅγιο Πάσχα. Ἐνῶ πλησίαζε ἡ ἱερή νύχτα, ἡ συνοδεία τοῦ Μεγάλου Θεοδοσίου δέν εἶχε τίποτα ἀπό τά ἀπαραίτητα τρόφιμα. Τό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Θεοδοσίου ἤτανε κοντά στά Ἱεροσόλυμα, στήν Παλαιστίνη, καί εἶχε φτάσει νά ἔχει 700 μοναχούς. Ὑπάρχει καί σήμερα. Οἱ μαθηταί, λοιπόν, δώδεκα τότε στόν ἀριθμό, ἦταν πολύ λυπημένοι. Καί ἦταν λυπημένοι ὄχι μόνο γιά τούς ἴδιους, ἀλλά γιατί δέν εἶχαν οὔτε πρόσφορο γιά τή Θεία Λειτουργία καί ἔτσι θά ἔκαναν Πάσχα χωρίς τή θυσία τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Μαζεύτηκαν τότε γύρω ἀπό τόν διδάσκαλό τους καί ἄρχισαν νά τοῦ μιλᾶνε γιά τήν ἀνέχειά τους. Μά ἐκεῖνος εἶπε «ἐσεῖς ὀφείλετε μόνο νά ἔχετε ἕτοιμη τήν Ἁγία Τράπεζα. Ὅσο γιά τά ὑπόλοιπα, μή νοιάζεστε γιά τίποτε. Γιατί Ἐκεῖνος πού πρῶτα ἔθρεψε στήν ἔρημο τόσες χιλιάδες Ἰσραηλιτῶν καί ὕστερα ἔκανε τόσο μεγάλο πλῆθος νά χορτάσει, Αὐτός φροντίζει καί γιά μᾶς». Γνωρίζουμε ὅτι στήν ἔρημο ὁ Θεός ἔτρεφε περίπου 2.000.000 Ἑβραίους γιά σαράντα χρόνια σχεδόν, ὅταν οἱ Ἑβραῖοι ἔφυγαν ἀπό τή δουλεία τοῦ Φαραώ μέ ἀρχηγό τόν προφήτη Μωυσῆ. Πῶς τούς ἔτρεφε; Ἀπό τόν οὐρανό, μέ τό οὐράνιο μάννα. Δεύτερον, γνωρίζουμε ὅτι ὁ Κύριος μέ πέντε ψωμιά καί δύο ψάρια ἔθρεψε 5.000 ἄνδρες χωρίς τίς γυναῖκες καί τά παιδιά. Καί ἕνα παρόμοιο θαῦμα μέ 4.000 ἔκανε ἐπίσης ὅσο ζοῦσε ὁ Κύριος. Αὐτά λοιπόν τούς λέει ὁ Ἅγιος ὡς ἀποδείξεις, γιά νά ἔχουν τήν ἐλπίδα τους στόν Θεό. Αὐτός πού φρόντισε τότε γιά ἐκείνους, γιά τόν λαό Tου, θά φροντίσει καί γιά μᾶς. Καί δέν ἔχει τώρα λιγότερη δύναμη οὔτε ἔχει γίνει πιό φειδωλός στή χορήγηση τῶν ἀγαθῶν. Αὐτά τούς εἶπε. Tώρα θά διηγηθοῦμε πῶς τά λόγια του πραγματοποιήθηκαν πολύ σύντομα. Οἱ ἐλπίδες τῶν μαθητῶν του δέν διαψεύστηκαν. Μιλάει ὁ βιογράφος τοῦ Ἁγίου Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου. Ὅπως παλαιότερα παρουσιάστηκε στόν Ἀβραάμ ἕτοιμο γιά θυσία τό πρόβατο μέσα στόν θάμνο σαβέκ, ἔτσι ἔγινε καί τώρα σ’ αὐτόν τόν μακάριο. Θυμάστε τό περιστατικό μέ τόν Ἰσαάκ, πού ἑτοιμαζόταν νά θυσιάσει ὁ Ἀβραάμ κατ’ ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί τήν τελευταία στιγμή ὁ Θεός τόν σταματᾶ καί τοῦ δείχνει ἕνα πρόβατο καί τοῦ λέει, στή θέση τοῦ Ἰσαάκ θά θυσιάσεις αὐτό. Ἤθελα νά δοκιμάσω τήν πίστη σου καί τώρα βεβαιώθηκα γιά τήν πίστη σου. Ἔτσι ὁ Θεός δηλαδή, πολλές φορές, μᾶς δοκιμάζει γιά νά δεῖ, ἄν ὄντως εἴμαστε δικοί Του, ἄν 44

ὄντως ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στή θεία Του πρόνοια. Καί, θά λέγαμε, τήν τελευταία στιγμή πολλές φορές παρεμβαίνει καί φανερώνει ὅτι Αὐτός εἶναι ὁ κυρίαρχος, Αὐτός εἶναι ὁ προνοητής, Αὐτός εἶναι πού κατευθύνει καί ρυθμίζει τά πάντα. Ὁπότε δέ χωράει ποτέ ἀπελπισία. Καθώς ὁ ἥλιος εἶχε βασιλέψει, φτάνει κάποιος ὁδηγώντας δύο μουλάρια καί κουβαλώντας ἕνα φορτίο τρόφιμα διάφορα, κατάλληλα γιά ἀσκητές. Καί δέν ἔλειπε οὔτε καί ὁ ὁρατός, μά καί νοητός ἄρτος τῆς Ἁγίας Τραπέζης. Δηλαδή κοντά στά ἄλλα, ὑπῆρχαν καί πρόσφορα. Ἤτανε κι αὐτός ἀνάμεσα στά ἄλλα πράγματα. Αὐτό ἦταν πού εὐχαρίστησε πολύ, περισσότερο ἀπ’ ὅλα, τούς μαθητές τοῦ Ἁγίου. Κι ἐκεῖνα πού τούς ἔφεραν, τούς ἔφτασαν μέχρι τήν Πεντηκοστή. Ἀπό τό Πάσχα γιά πενήντα ἡμέρες. Ἄλλοτε πάλι, κάποιος πλούσιος ἄνθρωπος, πού ἤξερε νά πλουτίζει καί μέ καλά ἔργα, σκόρπισε τό βιός του σέ ἐλεημοσύνες μεταβάλλοντας ἔτσι τό ὑλικό τῶν χρημάτων σέ ὑλικό σωτηρίας ψυχῶν. Ἐνῶ ὅμως ἐλεοῦσε γενναιόδωρα ὅλους τούς ἄλλους, καί κυρίως ὅσους ζοῦσαν σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί βρίσκονταν μακριά ἀπ’ τόν κόσμο γιά νά εἶναι πιό κοντά σ’ Αὐτόν -ἐλεοῦσε δηλαδή τούς φτωχούς μοναχούς κατεξοχήν-, μόνο στή συνοδεία τοῦ Θεοδοσίου δέν ἔκανε ποτέ καμιά ἀγαθοεργία ἀπό λησμοσύνη ἤ ἀπό ἄγνοια ἤ, ἴσως, γιατί ἤθελε ὁ Θεός νά δοκιμάσει ἤ νά δοξάσει μ’ Αὐτόν τόν τρόπο τόν Ἅγιο. Ἔδινε σ’ ὅλα τά μοναστήρια, στοῦ Ἁγίου Θεοδοσίου δέν ἔδινε. Οἱ μαθητές του εἶχαν πέσει σέ ἀθυμία -τοῦ Ἁγίου Θεοδοσίου- ὁ ἴδιος ὅμως τούς καθησύχαζε μέ νουθεσίες. «Ποιός ποτέ», ἔλεγε, «ἀπό αὐτούς πού στήριξαν ὅλο τους τό θάρρος καί τήν ἐλπίδα στόν Θεό, ἐγκαταλείφθηκε; Ἤ ποιός περίμενε μέ ὑπομονή μέχρι τέλους τήν ἐπέμβασή Του καί δέν παρηγορήθηκε; Αὐτός τρέφει κάθε ζωντανό πλάσμα. Αὐτός ἐξασφαλίζει τήν τροφή στά κοράκια καί στά πουλάκια τους, γιά νά σᾶς θυμίσω αὐτό πού λένε καί ὁ Ἰώβ καί ὁ θεῖος Δαβίδ. Ἄς συνειδητοποιήσουμε πόσο μεγάλη διαφορά ὑπάρχει μέσα στήν ἀνθρώπινη φροντίδα καί στή Θεϊκή πρόνοια πού φτάνει μέχρι καί τά πιό ἀσήμαντα ζητήματα. Καί ἄς γνωρίζουμε, πώς καί ἐκεῖνα πού θεληματικά ἐγκαταλείψαμε γιά τόν Χριστό, θά τά ἀπολαμβάνουμε πλουσιοπάροχα καί πάλι μέ τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ». Αὐτά εἶπε καί σέ λίγο παρουσιάζεται κάποιος ἄγνωστος, πού ὁδηγοῦσε ἕνα φορτωμένο ζῶο. Ὁ προορισμός τους δέν ἦταν ἡ μονή τοῦ Μεγάλου Θεοδοσίου. Σκόπευε νά τήν προσπεράσει καί νά παραδώσει κάπου ἀλλοῦ τό φορτίο. Μόλις ὅμως πλησίασε στήν μονή τό ὑποζύγιο, παρά τή θέληση τοῦ ὁδηγοῦ του, σταμάτησε. Βλέπετε; Ὁ Θεός ρυθμίζει καί τά ζῶα ἀκόμα. Καί μολονότι αὐτός ἄρχισε νά τό μαστιγώνει ὅλο καί πιό σκληρά, ἐκεῖνο ἔμενε ἀκίνητο σάν πέτρα. Καλοσκέφτηκε τότε ὁ ἄνθρωπος, πώς τοῦτο δέν γινότανε χωρίς θεία ἐπέμβαση. Ἀντιστρέφει λοιπόν ἀμέσως τήν τάξη καί χρησιμοποιεῖ αὐτός τό ζῶο σάν ὁδηγό, χαλαρώνοντάς του τό χαλινάρι καί ἀφήνοντάς το νά πηγαίνει, ὅπου τό ὁδηγοῦσε τό ἔνστικτό του. Ἀλλά δέν ἦταν τό ἔνστικτο βέβαια. Ἤτανε ὁ Θεός. 45

Μετά ἀπ’ αὐτή τήν ἐνέργεια τοῦ ἀνθρώπου, τό ζῶο τράβηξε ἀμέσως, ὄχι γιά ἀλλοῦ πουθενά, μά γιά τό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Θεοδοσίου, λές καί κάποιος τό ἔσερνε ἀπό τό χαλινάρι καί τό καθοδηγοῦσε πρός τά ἐκεῖ. Μπαίνοντας λοιπόν μαζί του μέσα καί ὁ ἄνθρωπος καί μαθαίνοντας τή μεγάλη ἀνέχεια πού τούς βασάνιζε, ἔμεινε κατάπληκτος μέ τό θαῦμα τῆς πρόνοιας τοῦ Θεοῦ, πού ἐπιφύλαξε σ’ ἐκείνους μέν στεφάνια μέ τή δοκιμασία τῆς φτώχειας, ἐνῶ στόν ἴδιο τή λύση αὐτῆς τῆς δοκιμασίας τους. Νά λοιπόν ποιά ἦταν ὁλοφάνερα ἡ αἰτία τῆς ἀπείθειας τοῦ ζώου μέσω τοῦ ὁποίου ἡ Θεία πρόνοια κάλεσε τόν καλό αὐτόν ἄνθρωπο νά θρέψει ψυχές ἀφιερωμένες στήν ὑπηρεσία τοῦ Θεοῦ, πού εἶχαν ὅμως ἀποκάμει ἀπό τήν ἀδυναμία τοῦ σώματος, μέ τό ὁποῖο ἀκριβῶς Τόν ὑπηρετοῦσαν. Μόλις ὁ ἄγνωστος ἐκεῖνος τά κατανόησε ὅλα αὐτά, τούς πρόσφερε διπλάσια ἀγαθά ἀπ’ ὅσα ἔδινε ὡς ἐλεημοσύνη στούς ἄλλους μοναχούς ὁ πρῶτος εὐεργέτης. Ἀπό τότε οἱ μαθητές τοῦ Ὁσίου ἔπαψαν πιά νά τόν ἐνοχλοῦν καί νά λιγοψυχοῦν, φροντίζοντας μᾶλλον νά μιμοῦνται μέ ζῆλο καί προθυμία τόν πνευματικό τους πατέρα στήν ἐλπίδα καί τήν πίστη τους στόν Θεό. Ἦταν δύο περιστατικά ἀπό τόν βίο τοῦ Ὁσίου Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου. Ἄς δοῦμε τί λέει καί ὁ ἀββάς Ἰσαάκ σχετικά μέ τήν ἐλπίδα στόν Θεό. «Ἄν πιστεύεις ὅτι ὁ Θεός προνοεῖ γιά σένα..», καί ἄν εἶσαι χριστιανός δέν μπορεῖ νά μήν πιστεύεις. Ὑπάρχει ἡ φροντίδα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός δέν εἶναι μόνο ὁ Δημιουργός, ὁ Ποιητής ὅλων, ἀλλά εἶναι καί ὁ φροντιστής. Δέν ἔφτιαξε τό σύμπαν καί τό ἄφησε στήν τύχη του -οὔτε ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους- ἀλλά τό συνέχει, τό συγκροτεῖ καί τό συντηρεῖ. Αὐτή ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ὁποία συντηρεῖ τό σύμπαν, καί τόν ἄνθρωπο, ὀνομάζεται προνοητική, ἤ ἀλλιῶς Θεία Πρόνοια. Ἄν λοιπόν πιστεύεις στόν Θεό, ὀφείλεις νά πιστεύεις σ’ αὐτήν τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, πού λέγεται Θεία Πρόνοια, Θεία φροντίδα. Ἄν λοιπόν πιστεύεις, λέει ὁ ἀββάς Ἰσαάκ, «τότε γιατί ἀγωνιᾶς καί φροντίζεις γιά πρόσκαιρα πράγματα καί γιά τίς ἀνάγκες τοῦ σώματος;». Πολλοί ἄνθρωποι λένε, ἄν δέν δουλέψω, ποιός θά μέ ταΐσει; Τί θά φάω; Ἄν δέν ἔχεις δουλειά πῶς θά ζήσεις;… Μά ποῦ εἶναι ἡ πίστη σου στήν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ; Ὁ Θεός εἶπε γιά νά ζήσουμε, ὄχι νά δουλεύουμε, ἀλλά τί; Νά εἴμαστε σέ κοινωνία μαζί Του. «Ὅποιος δέν τρώει τήν σάρκα Μου καί δέν πίνει τό αἷμα Μου, δέν ἔχει ζωή μέσα του»2. Ἡ ἀληθινή ζωή λοιπόν εἶναι ἡ ἕνωση μέ τόν Χριστό καί ἡ ἀληθινή πηγή τῆς ζωῆς εἶναι ἡ Θεία Κοινωνία, ἡ Θεία Εὐχαριστία, ἡ μετοχή στό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Μή λές λοιπόν ποτέ, δέν ἔχω δουλειά, πῶς θά ζήσω; Δέν ἔχω χρήματα, δέν ἔχω τρόφιμα. Θά πεθάνουμε ἀπό τήν πείνα… Ποτέ μήν τό πεῖς. Ὑπάρχει ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ. Μόνο νά πιστεύεις σωστά καί νά ζεῖς σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὄχι νά μή ζεῖς σωστά καί νά λές «ἔχει ὁ Θεός». Ὄχι, πρέπει νά ζεῖς σωστά. Ὅ,τι μπορεῖς νά κάνεις, νά ἐργάζεσαι ταπεινά, ὅπου μπορεῖς καί ὅσο μπορεῖς, νά τηρεῖς τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί τότε ἡ ἐλπίδα σου στόν Θεό δέν εἶναι ἄλογη, δέν εἶναι παράλογη. 46

Ἕνας τεμπέλης, ἕνας ἁμαρτωλός, πού λέει, ἐντάξει, ὁ Θεός θά τά κάνει ὅλα, αὐτός φυσικά δέν ἐλπίζει σωστά. Ἔχει ἐλπίδα, ἀλλά εἶναι ἄλογη ἡ ἐλπίδα του. Θά πρέπει ἡ ἐλπίδα μας νά ἔχει λόγο. Νά εἶναι, δηλαδή, ἐλπίδα πού νά συνοδεύεται μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος ἀληθινά πιστός. Καί ἀληθινά πιστός δέν εἶναι αὐτός πού θεωρητικά μόνο πιστεύει, ἀλλά αὐτός πού ζεῖ σύμφωνα μέ τά λόγια τοῦ Χριστοῦ, μέ τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ὁπότε ἐμπιστεύεται τόν Χριστό. – Ἐμπιστεύομαι τόν Χριστό τί σημαίνει; Ἀφήνω ὅλη μου τή ζωή στόν Χριστό καί παίρνω τόν Χριστό ὁδηγό στή ζωή μου. Δηλαδή: «Τί λέει ὁ Χριστός γι’ αὐτό τό πράγμα; Αὐτό θά κάνω». Νά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα. Πολλοί γονεῖς, μιά πού εἴμαστε σέ Σχολή Γονέων, δέν ἐμπιστεύονται τόν Θεό σ’ ἕνα πολύ σημαντικό θέμα. Ποιό εἶναι αὐτό; Τό λέει ὁ Ἅγιος Παΐσιος. Εἶναι τό θέμα τῆς τεκνογονίας. Ἀλλά τί κάνουν; Βάζουν τή λογική πάνω ἀπό τήν πίστη. Ἀκοῦστε πῶς τό λέει ὁ Ἅγιος Παΐσιος. «Πολλές φορές ἀνδρόγυνα μοῦ ἐκφράζουν τήν ἀνησυχία τους γιά τό θέμα τῆς τεκνοποιίας καί ζητοῦν τήν γνώμη μου. Ἄλλα –ἀνδρόγυνα– σκέφτονται νά κάνουν ἕνα-δυό παιδιά καί ἄλλα θέλουν νά ἀποκτήσουν πολλά παιδιά. Αὐτό ὅμως πού τούς συμφέρει εἶναι νά ἀφήνουν τό θέμα τῆς τεκνοποιίας στόν Θεό»3. Ἄρα ἀπορρίπτεται ὁ οἰκογενειακός προγραμματισμός. Πού τόσο τόν διαφημίζουν… Δέν θά κάνεις δικό σου πρόγραμμα. Θά ἀφήσεις τόν Θεό νά τακτοποιήσει αὐτό τό θέμα. «Νά ἐμπιστεύωνται», λέει ὁ Ἅγιος Παΐσιος, «τήν ζωή τους στήν θεία πρόνοια». Αὐτό εἶναι πού πραγματικά συμφέρει τά ζευγάρια «καί νά μή βάζουν δικά τους προγράμματα. Πρέπει νά πιστεύουν ὅτι ὁ Θεός, πού φροντίζει γιά τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ, πολύ περισσότερο θά φροντίσει γιά τά δικά τους παιδιά»4, ἄν τούς δώσει παιδιά. Μπορεῖ καί νά μήν τούς δώσει. Πολλοί νέοι λένε, τώρα δέν μποροῦμε, δέν ἔχουμε χρήματα. Ὅταν ἔχουμε χρήματα καί μιά καλή δουλειά, θά σκεφτοῦμε καί γιά παιδί. Ἄλλος λέει, τώρα σπουδάζω, δέν μπορῶ. Νά τελειώσω τίς σπουδές μου καί μετά. Ἄλλοι λένε, νά στρώσει κάπως ἡ δουλειά μας καί μετά θά σκεφτοῦμε τό θέμα τοῦ παιδιοῦ. Κάνουν δικά τους προγράμματα. Αὐτό εἶναι λάθος. Γιατί μπορεῖ, μετά πού θά ἀποφασίσεις, νά μήν μπορεῖς νά κάνεις παιδί. Καί μετά πᾶμε σέ λύσεις πού δέν εἶναι ὀρθόδοξες καί σωστές. Ἐξωσωματικές κ.λ.π. Ἀκοῦστε τί λέει ὁ Ἅγιος. «Ἦταν ἕνας ναυτικός πού παντρεύτηκε σέ ἡλικία δεκαοκτώ χρονῶν. Φτωχός αὐτός, φτωχή καί ἡ κοπέλα πού πῆρε, νοίκιασαν ἕνα ὑπόγειο γιά νά μείνουν. Βρῆκε καί ἡ κοπέλα μιά δουλίτσα καί ζοῦσαν πολύ λιτά. Νά φαντασθῆτε, γιά τραπέζι εἶχαν ἕνα καφάσι ἀπό γιαρμάδες πού ἀγόρασαν μιά φορά. Μετά ἀπέκτησαν καί παιδάκια καί ἔκαναν μεγάλες οἰκονομίες γιά νά τά μεγαλώσουν. Καί ὅμως σιγά-σιγά ἔγιναν νοικοκυραῖοι. Μερικοί προσπαθοῦν πρῶτα νά τακτοποιήσουν ὅλα τά ἄλλα καί ὕστερα νά σκεφθοῦν γιά παιδιά. Δέν λαμβάνουν ὑπ᾿ ὄψιν τους καθόλου τόν Θεό. Ἄλλοι πάλι λένε: «σήμερα εἶναι δύσκολη ἡ ζωή· ἕνα παιδί φθάνει, γιατί καί αὐτό μέ δυσκολία τό 47

μεγαλώνεις» καί δέν κάνουν ἄλλα παιδιά. Δέν καταλαβαίνουν πόσο ἁμαρτάνουν μ᾿ αὐτήν τήν τοποθέτηση, γιατί δέν ἀφήνονται μέ ἐμπιστοσύνη στόν Θεό». Κοιτάξτε τί ὡραῖα τό λέει: «Ὁ Θεός ἔχει σπλάχνα»! Λέμε ἡ μάνα ἔχει σπλάχνα, σπλαχνίζεται τό παιδί της. Πολύ περισσότερο ὁ Θεός, πού ἔχει φτιάξει τή μάνα καί τό παιδί! «Μόλις δεῖ ὅτι δέν μποροῦν νά ἀνταποκριθοῦν, δέν Τοῦ εἶναι δύσκολο νά μήν τούς δώσει ἄλλα παιδιά»5. Γιατί τά παιδιά δέν τά δίνει ἡ βιολογία, ἡ βιολογική πράξη, ἡ σχέση. Ἄν δέν θέλει ὁ Θεός, μπορεῖ νά μήν ὑπάρχει κανένα πρόβλημα βιολογικό, ὀργανικό, καί νά μήν μπορεῖς νά κάνεις παιδί. Πόσα ζευγάρια ἄτεκνα πᾶνε στούς γιατρούς καί τούς λένε, δέν ἔχετε τίποτε. Κι ὅμως δέν μποροῦν νά κάνουν παιδί! Γιατί δέν εἶναι αὐτοί πού κάνουν τό παιδί, ἀλλά ὁ Θεός εἶναι πού δίνει τό παιδί. – Κι ἄν ὁ Θεός βλέπει ὅτι αὐτό δέν θά εἶναι γιά τό καλό σου, θά στό δώσει; Σέ καμιά περίπτωση. Ὁ Θεός ποτέ δέν μᾶς δίνει κάτι πού δέν εἶναι γιά τό καλό μας. Ἑπομένως, σέ καμιά περίπτωση δέν δικαιολογεῖται αὐτή ἡ μεγάλη ἁμαρτία, πού λέγεται ἀποφυγή τεκνοποιίας, προφύλαξη κ.λ.π. ὅλα αὐτά πού γίνονται σήμερα. Πολλές φορές χρησιμοποιοῦνται καί ἐκτρωτικά μέσα, ὅπως εἶναι τό λεγόμενο «σπιράλ». Συγγνώμη πού τά λέω ἔτσι, ἀλλά πρέπει νά τά ποῦμε. Ἤ τό «χάπι τῆς ἑπόμενης ἡμέρας». Αὐτά δέν εἶναι ἁπλῶς προφυλακτικά, δηλαδή νά μή γίνει ἡ σύλληψη. Γίνεται ἡ σύλληψη καί τό παιδί σκοτώνεται, εἶναι ἐκτρωτικά δηλαδή. Εἶναι φοβερό αὐτό τό πράγμα. Δηλαδή χρεώνεσαι φόνο, ὅταν χρησιμοποιεῖς αὐτά τά μέσα. Ὄχι μόνο ἕναν, πολλούς, ἑάν τό κάνεις πολλές φορές ἤ ἄν ἔχεις γιά πολύ χρόνο αὐτό τό πράγμα. Τά λέω αὐτά, γιατί ἴσως κάποιοι καί κάποιες δέν τά γνωρίζουν. Ἀλλά καί αὐτά πού χρησιμοποιοῦν τά χάπια ἤ ἄλλα μέσα εἶναι ἁμαρτία. Ἡ μόνη μέθοδος, ἐάν δέν θέλεις νά κάνεις παιδί, εἶναι ἡ ἀποχή. Τίποτα ἄλλο. Νά μήν ὑπάρχει σχέση. Καί ὁ Ἅγιος Πορφύριος -νομίζω τό ἔχω ξαναπεῖ- ἔλεγε ὅτι αὐτή ἡ ἀποφυγή τῆς τεκνοποιίας εἶναι καί ἡ κύρια αἰτία τῶν διαζυγίων. Γιατί; Γιατί ἡ γυναίκα εἶναι κατασκευασμένη ἔτσι ἀπό τόν Θεό γιά νά κάνει παιδί – μέσα στό γάμο φυσικά, ὄχι ἐκτός γάμου. Ὅταν φρενάρει αὐτή τήν ὁρμή, πού τῆς ἔχει βάλει ὁ Θεός, ζημιώνεται πάρα πολύ. Βλάπτεται πάρα πολύ τό νευρικό της σύστημα. Γίνεται νευρική, εὐερέθιστη καί ἀρχίζουν οἱ τσακωμοί μέ τόν σύζυγο. Καί μετά ἀπό τούς τσακωμούς ἔχουμε τά διαζύγια. Γι’ αὐτό, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ἡ κύρια αἰτία τῶν διαζυγίων εἶναι ἡ ἀποφυγή τῆς τεκνοποιίας. – Βλέπετε ποῦ ὁδηγεῖ ἡ ὀλιγοπιστία καί ἡ μή ἐλπίδα μας στόν Θεό; Ἔχει φοβερές συνέπειες. Ὁ Θεός ποτέ δέν μᾶς δίνει κάτι πού θά μᾶς βλάψει. Πολλές -δυστυχῶς- γυναῖκες, ἐνῶ ἔχουνε παιδί, πᾶνε καί τό σκοτώνουν. Φοβερό αὐτό! Γιατί φοβοῦνται… Τί φοβοῦνται; – Ἀφοῦ στό ἔδωσε ὀ Θεός. Θά πάθεις κακό ἀπ’ αὐτό; Σέ καμιά περίπτωση. 48

«Ξεκινοῦν πολλοί νά παντρευτοῦν», λέει ὁ Ἅγιος Παΐσιος, «χωρίς νά σκεφθοῦν ὅτι πρέπει νά ἔχουν καί ὡς σκοπό νά κάνουν παιδιά καί νά τά ἀναθρέψουν χριστιανικά. Δέν θέλουν πολλά παιδιά, γιά νά μήν ἔχουν σκοτοῦρες, καί ἔχουν στά διαμερίσματα σκυλιά, γατιά… Μοῦ εἶπαν ὅτι τώρα στήν Ἀμερική (Τό τώρα εἶναι τό 1990, τότε τά ἔλεγε ὀ Γέροντας. Σήμερα θά ἔλεγε ἴσως πιό ἔντονα τά ἴδια πράγματα. Ἔχουμε γεμίσει ἀπό τέτοια…) ἔχουν στά σπίτια ἀντί γιά σκυλιά ἕνα εἶδος χοιρίδια», μικρά γουρουνάκια δηλαδή, «πού εἶναι πανάκριβα καί δέν μεγαλώνουν πολύ. Τά ἔχουν φτιάξει ἔτσι, γιά νά μποροῦν νά τά ἔχουν μέσα στά διαμερίσματα». Κατοικίδια ἔτσι; Νομίζω ἰνδικά χοιρίδια λέγονται. «Παιδιά δέν θέλουν νά ἔχουν, γιατί εἶναι φασαρία νά τά πλένουν κ.λ.π., καί πλένουν τά γουρούνια! Τό σκυλί τουλάχιστον εἶναι καί φύλακας. Ἀλλά νά ἔχεις γουρούνια μέσα στό σπίτι! Φοβερό! Στήν Αὐστραλία», (ὁ Ἅγιος εἶχε πάει στήν Αὐστραλία τό 1977, μετά ἀπό πρόσκληση τῆς Ἐκκλησίας, γιά νά βοηθήσει πνευματικά τούς ἐκεῖ Ἕλληνες), «εἶδα νά ἔχουν γηροκομεῖο γιά σκύλους, γιά γάτες…, ἀκόμη καί νεκροταφεῖο γιά τά ζῶα! Οἱ ἄνθρωποι, ἔτσι ὅπως πᾶνε, θά μεγαλώνουν ποντίκια καί θά τά κάνουν κονσέρβες, γιά νά ταΐζουν τά γατιά». Δέν ξέρω ἄν ὑπάρχει τώρα αὐτό… «Θά μεγαλώνουν λαγούς καί κουνέλια καί θά τά κάνουν κονσέρβες, γιά νά ταΐζουν τά σκυλιά, καί ἄλλοι ἄνθρωποι θά πεθαίνουν ἀπό τήν πεῖνα. Καί βλέπεις, ἅμα σκοτώσει κανείς ἕνα σκυλί, μπορεῖ νά πληρώσει περισσότερα ἀπ᾿ ὅσα ἄν σκότωνε ἕναν ἄνθρωπο. Ἐξαρτᾶται φυσικά καί ἀπό τό τίνος θά εἶναι τό σκυλί… Ποῦ φθάσαμε!… Ὁ ἄνθρωπος στήν ἐποχή μας ἀξίζει λιγότερο καί ἀπό ἕνα σκυλί»6. Αὐτά μέ τό συγκεκριμένο θέμα, πού φανερώνει τήν ὀλιγοπιστία μας καί ἅπτεται τοῦ γενικότερου θέματος πού ἔχουμε σήμερα, πού εἶναι ἡ ἐλπίδα στόν Θεό. Ἕνα ζευγάρι, πού λειτουργεῖ καί σκέπτεται ἔτσι, δέν ἔχει ἐλπίδα στόν Θεό. Ἔχει ἐλπίδα στά μπράτσα του, στό μυαλό του, στή λογική του… κι αὐτό τό κάνει καταραμένο. Προσέξτε αὐτό τό πράγμα. Λέει, ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀκόμα, γι’ αὐτόν πού ἔχει ἐλπίδα στά μπράτσα του, στή λογική του, στή δύναμή του δηλαδή, ἤ ἔχει ἐλπίδα σέ κάποιον ἄλλον ἄνθρωπο, αὐτός, λέει ὁ Προφήτης Ἱερεμίας, γίνεται καταραμένος, δηλαδή χωρισμένος ἀπό τόν Θεό. «Τάδε λέγει Κύριος, ἐπικατάρατος ὁ ἄνθρωπος, ὅς (ἀναφορικό, ὁ ὁποῖος) τήν ἐλπίδα ἔχει ἐπ᾿ ἄνθρωπον καί στηρίζει σάρκα βραχίονος αὐτοῦ ἐπ᾿ αὐτόν». Στηρίζεται στά μπράτσα του, στηρίζεται στίς σάρκες του. «Καί ἀπό Κυρίου ἀποστῇ ἡ καρδία αὐτοῦ»7. Ἔχει φύγει ἡ καρδιά του, ἔχει ἀποστασιοποιηθεῖ αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν Θεό. Ἔτσι, ὅπως σᾶς τό εἶπα, ἑρμηνεύει τό ρητό αὐτό ὁ Ἅγιος Βασίλειος. Ὅταν ἐλπίζεις σέ ἄλλον ἄνθρωπο ἤ στόν ἑαυτό σου, γίνεσαι καταραμένος, χωρισμένος ἀπό τόν Θεό. – Βλέπετε πόσο φοβόμαστε μιά κατάρα τῆς μάνας μας, τοῦ πατέρα μας; Καί πρέπει νά φοβόμαστε. Νά προσέχουμε. Νά μήν ἐξοργίζουμε τούς γονεῖς μας οὔτε ὁποιονδήποτε ἄνθρωπο. Πολύ περισσότερο πρέπει νά φοβᾶσαι αὐτή τήν ὀλιγοπιστία καί τήν ἐμπιστοσύνη στά μπράτσα σου ἤ σέ ἄλλον ἄνθρωπο. Χωρίζεσαι ἀπό τόν Θεό. Ἐνῶ, ἄν ἐλπίζεις στόν Θεό, ποτέ δέν θά καταισχυνθεῖς. Ἐδῶ βλέπετε, 49

τό ἴδιο πράγμα λέμε γιά τήν Παναγία μας. Δέν λέμε «οὐδείς προστρέχων ἐπί σοί, κατῃσχυμένος ἀπό σοῦ ἐκπορεύεται»; Αὐτό δέν σημαίνει; Γιά τήν Παναγία, πού εἶναι ἕνας ἄνθρωπος! Καί λέμε, Παναγία μου, ποτέ δέν κατέφυγε κάποιος ἄνθρωπος σέ σένα καί ντροπιάστηκε. Δηλαδή δέν πῆρε, ἐφόσον ἦταν γιά τό καλό του, γιά τό συμφέρον τῆς ψυχῆς του, αὐτό πού ζήτησε. Πολύ περισσότερο γιά τόν Δημιουργό τῆς Παναγίας καί ὅλων τῶν Ἁγίων, τόν Θεό μας, τόν πανάγαθο Κύριο! Λέει λοιπόν ὁ Ἅγιος Νικόδημος, θά πρέπει νά ἔχουμε τελεία ἀπελπισία στόν ἑαυτό μας. Νά μήν ἐλπίζουμε στά μπράτσα μας, στή δύναμή μας, στό μυαλό μας, στή λογική μας οὔτε σέ ἄλλον ἄνθρωπο καί νά ἔχουμε τελεία ἐλπίδα στόν Θεό. – Βλέπετε τώρα, πόσο ἀνάποδα εἶναι τά πράγματα σήμερα στά σχολεῖα καί στή παιδαγωγική τήν μοντέρνα; Πού λέει τί; Θά πρέπει, λέει, τό παιδί σου νά τό ἔχεις μέ ὑψηλή αὐτοεκτίμηση. Μέ μεγάλη αὐτοπεποίθηση νά τό μεγαλώσεις τό παιδί σου. Βλέπετε; Ἀκριβῶς τό ἀντίθετο ἀπό αὐτό πού λέει τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὅτι δέν πρέπει νά ἔχεις αὐτοπεποίθηση, δέν πρέπει νά ἐλπίζεις στόν ἑαυτό σου. Ὄχι, σοῦ λέει ὁ ψυχολόγος, πρέπει νά ἔχεις, ἀλλιῶς τό παιδί σου δέν θά προοδεύσει. Βλέπετε; Κι ἐμεῖς ἀντί νά ἀκοῦμε τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἀκοῦμε τούς ἄθεους ἐπιστήμονες. Γι’ αὐτό τά παιδιά μας καταστρέφονται. – Γιατί τί μπορεῖς νά κάνεις μέ τίς δυνάμεις σου, μέ τό μυαλό σου, μέ τά μπράτσα σου; Τίποτα. Καί ἀργά ἤ γρήγορα τό παιδί τό καταλαβαίνει, τό συνειδητοποιεῖ. Καί τί παθαίνει μετά; Ἀπελπίζεται, ἀπογοητεύεται καί πέφτει σέ μαρασμό, σέ μελαγχολία, σέ κατάθλιψη. Ἀρρωσταίνει τό παιδί. – Ξέρετε πόσα παιδιά ἄρρωστα καί ἄχρηστα ἔχουμε σήμερα, πού εἶναι κλεισμένα στούς τέσσερις τοίχους; Ἀπογοητευμένα ἀπ’ ὅλα; Γιατί; Γιατί ἀντί νά τούς μάθουν οἱ «καλοί» τους γονεῖς νά ἔχουν πεποίθηση στόν Θεό, ἐλπίδα στόν Θεό, νά τούς μάθουν νά προσεύχονται, τούς μάθανε τόν ἐγωισμό, τήν ὑπερηφάνεια, τήν αὐτοπεποίθηση. Ὅτι ἐσύ εἶσαι ὁ πρῶτος, ἐσύ θά τούς πατήσεις ὅλους.. ἐσύ εἶσαι ἔξυπνος, εἶσαι πανέξυπνος, εἶσαι σοφός… «Νά μία σοφός» πού τραγουδᾶμε στά παιδάκια στά γενέθλια.. – Ξέρετε τί ζημιά παθαίνουν ἀπ’ ὅλα αὐτά τά τραγούδια, τούς ὕμνους; Εἶναι ὕμνοι στόν ἐγωισμό αὐτά τά πράγματα. Καί ἀργά ἤ γρήγορα μετά ἔχεις ἕνα ἄρρωστο παιδί. Καί λές, μά τί κακό ἔκανα; Τί λάθος ἔκανα; Ὀρίστε τί ἔκανες! Δέν ἔλαβες ὑπόψη σου τί λέει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ἀλλά πίστεψες στήν ἄθεη ἐπιστήμη. Τελεία, λοιπόν, ἀπελπισία στόν ἑαυτό μας καί τελεία ἐλπίδα στόν Θεό. Ὄχι μόνο τελεία ἀπελπισία στόν ἑαυτό μας, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, γιατί τότε φυσικά θά μᾶς κυριέψει ὁ διάβολος. Μαζί μέ τήν τέλεια ἀπελπισία στόν ἑαυτό μας, θά πάρουμε καί 50