(19o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

γιά νά μήν ὑπάρχει φασαρία, νά μήν ὑπάρχει ἀντιπαράθεση. Τί μποροῦμε νά κάνουμε σ’ αὐτή τήν περίπτωση; Ἀπ. : Προφανῶς ἔχετε κάτι συγκεκριμένο ὑπόψη σας. Τό ἄριστο εἶναι νά ἔχουμε τόν πνευματικό μας ὁ καθένας. Αὐτό πρέπει, καί νά τόν συμβουλευτοῦμε. Γιατί κάθε περίπτωση θέλει μία εἰδική ἀντιμετώπιση. Τί εἶναι αὐτός; Εἶναι συγγενής σου; Εἶναι πατέρας σου; Εἶναι μάνα σου; Τί εἶναι; Μπορεῖς νά τόν ἀποφύγεις; Εἶναι πολλές οἱ περιπτώσεις. Μέ τή βοήθεια τοῦ πνευματικοῦ, θά πάρεις τήν καθοδήγηση. Γενικῶς, ὑπάρχει ἡ καθοδήγηση τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, πού εἶναι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού μᾶς λέει, μέ ἀνθρώπους πού δέν εἶναι ἐνάρετοι, τούς ἀποφεύγουμε. Καί ὁ ἐγωιστής φυσικά δέν εἶναι ἐνάρετος. Τόν ἀποφεύγουμε. Τόν ἀποφεύγουμε τελείως. Ὅσο γίνεται περισσότερο δηλαδή. Ἐρ. : Ὅταν εἶναι ὁ προϊστάμενός της τί κάνεις; Λές πάντα ναί, γιά νά μή θυμώνει ὁ προϊστάμενός της καί δημιουργεῖ πρόβλημα σέ ὅλους; Ἀπ. : Σᾶς λέω, ἔχετε μία συγκεκριμένη περίπτωση. Θά πεῖτε μέ τόν πνευματικό ὅλες τίς παραμέτρους καί θά πάρετε τή σωστή καθοδήγηση. Γενικῶς ἐμεῖς δέν πρέπει νά ἁμαρτήσουμε. Δέν λέμε σέ ὅλα ναί. Στήν ἁμαρτία ποτέ δέν λέμε ναί. Ἀκόμα κι ἄν χάσουμε τήν ἐργασία μας. Ποτέ δέν λέμε ναί στήν ἁμαρτία, ὅ,τι κι ἄν κοστίσει. Εἶναι αὐτό πού εἴπαμε, μή δίνεις τόπο στόν διάβολο. Ἅπαξ καί λές ναί σέ ὅλα, ἁμαρτάνεις. Μά θά γίνω ἀντιπαθής. Θά γίνεις. Μά θά χάσω τήν ἐργασία μου. Νά τή χάσεις. Μά θά χάσω τή ζωή μου. Νά τή χάσεις. Προκειμένου νά ἁμαρτήσεις; Νά χάσεις τή ζωή σου, μάλιστα. Θά πεῖς, τί λές πάτερ; Ναί, αὐτό. Αὐτό λέω, γιατί αὐτό ξέρουμε ἀπό τό Εὐαγγέλιο καί τήν Ἁγία Γραφή. Τά τρία παιδιά στή Βαβυλῶνα γιατί ρίχτηκαν στό καμίνι θυμάστε; Γιατί δέν προσκύνησαν τήν χρυσή εἰκόνα τοῦ Θεοῦ τοῦ εἰδωλολατρικοῦ, τῆς Βαβυλῶνας. Ἁμαρτία. Θά πεῖς, τώρα.. σιγά τό πράγμα.. νά κάνουν μιά τούμπα μπροστά στή χρυσή εἰκόνα τόσο κακό ἤτανε; Καί ἔπρεπε νά ἀφήσουν τόν βασιλιά νά τούς ρίξει στό καμίνι; Πολύ κακό, κάκιστο! Ἄρνηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι αὐτό. Νά πῶ ἕνα ψέμα, μοῦ τό λέει ὁ προϊστάμενος. Ὄχι, δέν θά τό πῶ. Μέ συγχωρεῖτε, δέν θά τό πῶ. Σέ ἀπολύω. Ἀπόλυσέ με. Ψέμα δέν λέω. Καταλάβατε; Δέν θά κάνουμε ποτέ ἁμαρτία, αὐτό εἶναι μιά βασική ὁδηγία. Πρῶτον. Δεύτερον, δέν θά ἔχουμε συναναστροφές, λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες καί ἡ Ἁγία Γραφή τό λέει, μέ ἀνθρώπους πού εἶναι μακριά ἀπό τόν Θεό. Τί σημαίνει συναναστροφές; Δέν θά τόν πάρεις στό σπίτι σου, νά τοῦ κάνεις τό τραπέζι. Δέν θά τόν πάρεις δίπλα σου νά τοῦ πεῖς τά μυστικά σου. Τά ἀπολύτως ἀναγκαῖα γιά λόγους ἐργασιακούς κ.λ.π. ναί. Πέραν τούτου, οὐδέν. Τά ἀπολύτως τυπικά, ὅπως λέμε ἔτσι στήν 51

καθομιλουμένη. Τίποτα ἄλλο. Καί φυσικά προσευχή, ταπείνωση, ἀλλά ὁπωσδήποτε ὄχι ἁμαρτία. Τό ξανατονίζω αὐτό. Ὁπότε μετά ὁ Θεός σέ φυλάει. «Φυλάσσει τά νήπια ὁ Κύριος»[37]. Τά νήπια δέν εἶναι μόνο τά παιδάκια τά μικρά, πού τά φυλάει φυσικά, ἀλλά καί αὐτούς πού εἶναι ἄκακοι. Γιατί, ἄν κι ἐσύ κάνεις λογισμούς γιά τόν προϊστάμενό σου καί ἔχεις κακία καί ἔχεις μίσος καί ἔχεις ἔχθρα, μετά φυσικά ἔχει μπεῖ καί σέ σένα ὁ διάβολος. Ἔχει μπεῖ καί σ’ αὐτόν καί σᾶς κάνει μαλλιά κουβάρια, ὅπως τό λέμε λαϊκά. Καταλάβατε; Ἐρ. : Εὐλογεῖτε, Γέροντα. Πολλές φορές προσβάλλεται κανείς ἀπό ἄτοπους λογισμούς. Μήπως εἶναι συνέπεια κάποιας κρυφῆς ὑπερηφάνειας; Ἤ ὅταν σκέπτεται κανείς, μετά μπαίνουν καί λογισμοί, μαζί μέ τίς σκέψεις, γίνεται ἕνα συνονθύλευμα. Καί δέν ξέρουμε ἄν εἶναι ἀπό μᾶς ἤ ὄχι.. εἶναι κάτι πού δέν μᾶς ἀρέσει. Ἀπ. : Προφανῶς ἔχουμε δώσει κάποια δικαιώματα, γιά νά μᾶς βάζει λογισμούς ὁ διάβολος καί ἴσως λίγο πέσαμε στή ραθυμία, στήν ἀμέλεια. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι γεμάτος φωτιά, θεϊκή φωτιά, γεμάτος μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, δέν πλησιάζει ὁ διάβολος. Γιά νά μᾶς πλησιάσει καί νά καταφέρει νά μᾶς ρίξει λογισμούς, σημαίνει ὅτι λίγο ἔχουμε ραθυμήσει, ὅπως καί ἡ Εὔα. Τήν πλησίασε τό φίδι, πότε; Ὅταν δέν ἦταν μέ τόν Ἀδάμ. Κάπου ἦταν μόνη της, κάπου εἶχε ξεστρατήσει λίγο καί βρῆκε εὐκαιρία τό φίδι καί τῆς ἔπιασε κουβέντα. Πρῶτα ἦταν δίπλα της, συνύπαρξη, ὅπως εἴπαμε, τό πρῶτο στάδιο καί μετά διάλογος. Γιατί νά συνυπάρξουμε; Δέν θέλω νά συνυπάρξω καθόλου. Καί πῶς θά γίνει νά μήν συνυπάρχουμε μέ τόν διάβολο καί μέ τούς λογισμούς πού εἴπατε; Ὅταν ὑπάρχουμε συνέχεια μέ τόν Χριστό. Μά, θά πεῖς, γίνεται νά εἶμαι κάθε στιγμή μέ τόν Χριστό; Βέβαια γίνεται. Αὐτό εἶπε ὁ Χριστός, «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε»[38], ἀδιαλείπτως μελετᾶτε τόν λόγο Μου. Δέν μπορεῖς νά διαβάζεις, ἄκουσε μιά ὁμιλία. Δέν μπορεῖς ν’ ἀκούσεις ὁμιλία, θυμήσου τί ἄκουσες στήν ὁμιλία πού εἴπαμε σήμερα. Τί εἴπαμε σήμερα στό κήρυγμα; Ἅμα σᾶς ρωτήσω, δέν ξέρω ἄν θά θυμάστε τί εἴπαμε. Τά ἀκοῦμε καί τά ξεχνᾶμε. Μά δέν τά λέμε γιά νά τά ἀκούσουμε μόνο. Τά ἀκοῦμε γιά νά τά ἔχουμε μέσα μας βαθιά καί νά τά ἐφαρμόσουμε. Γι’ αὐτό τά λέμε. Ἄν λοιπόν εἶσαι ἔτσι καί συνέχεια ἡ μνήμη σου, ἡ καρδιά σου, ἡ θέλησή σου, ὅλα εἶναι στόν Χριστό, δέν πλησιάζει. Κι ἄν τολμήσει καί πλησιάσει, ἀμέσως τό καταλαβαίνεις καί τό πετᾶς ἀμέσως. Ὁπότε φταῖμε κι ἐμεῖς λίγο. Ὑπάρχει καί λίγη ὑπερηφάνεια, ὅπως τό εἴπατε. Εἶναι αὐτό τό εὔκρατο κλίμα τῆς ἁμαρτίας. Καί ἀπό ποῦ ξεκινάει ἡ ὑπερηφάνεια; Ἀπό τήν ἰδέα ὅτι εἴμαστε κάποιοι καί δέν χρειαζόμαστε τή βοήθεια κανενός. Μποροῦμε μόνοι μας νά ὑπάρξουμε... Ἐνῶ ὁ Χριστός εἶπε «χωρίς Ἐμένα δέν μπορεῖτε νά κάνετε τίποτε καλό»[39]. Φεύγει ἡ ταπείνωση, ὁπότε χάνεται καί ἡ προσευχή. Γιατί ἕνας πού εἶναι ταπεινός καί καταλαβαίνει ὅτι ἔχει ἀνάγκη τοῦ Θεοῦ, συνέχεια λέει, Θεέ μου, βοήθησέ με, ἐλέησέ με. Βοήθησέ με.. κάθε στιγμή τό λέει. Ἐνῶ, ὅταν χάσει τήν ταπείνωση καί ἔρχεται ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ αὐτοπεποίθηση, μετά ἔρχεται καί ὁ πονηρός. Καί σοῦ λέει, νά ἦρθα.. ἐδῶ εἶμαι.. 52

ἀφοῦ νομίζεις μόνος σου, θά πάρεις κι ἐμένα παρέα.. κι ἀρχίζει νά σοῦ λέει τά δικά του. Ἐντάξει; Ἐρ. : Εὐλογεῖτε. Γιά τούς λογισμούς, πού εἴπατε προσβάλλουν τόν ἄνθρωπο στό τέλος τῆς ζωῆς του, τῆς ἀθεΐας, τῆς .. Ἀπ. : Ἀκοῦστε τήν χθεσινή ὁμιλία καί θά τό καταλάβετε. Κάναμε μία ὁμιλία ἐχθές στήν Κατερίνη γιά αὐτούς τούς τέσσερις λογισμούς, τίς τέσσερις αὐτές ἐπιθέσεις. Τούς τέσσερις πειρασμούς γιά τήν ἀκρίβεια. Ἀκοῦστε καί θά καταλάβετε. Ἐρ. : Ἤθελα νά ρωτήσω, ἄν προσβάλλουν ὅλους τούς ἀνθρώπους ἀνεξαιρέτως. Ἀπ. : Ὅλους, ὅλους. Ἐρ. : Δηλαδή ἀνεξάρτητα ἄν δώσανε δικαιώματα στή διάρκεια τῆς ζωῆς τους. Ἀπ. : Ναί. Ἀφοῦ τόλμησε νά πάει καί στόν ἴδιο τόν Κύριο ὁ διάβολος καί εἶπε ὁ Κύριος «ἔρχεται ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου, καί ἐν ἐμοί εὑρήσει οὐδέν»[40]. Δέν θά βρεῖ σέ Μένα τίποτα. Ἐρ. : Δηλαδή, μπορεῖ κάποιος νά ἦταν πιστός καί νά προσβληθεῖ στό τέλος.. Ἀπ. : Ναί σέ ὅλους ἔρχεται, σέ ὅλους. Ἐρ. : Καί ἀνάλογα μέ τό τί πνευματικό ὀχυρό ἔχει χτίσει ὁ καθένας μας, μπορεῖ νά τούς ἀντιμετωπίσει ἤ ὄχι; Ἀπ. : Φυσικά, βέβαια. Πῶς ἐργάστηκε σ’ ὅλη του τή ζωή, αὐτό εἶναι τό καθοριστικό σημεῖο. Ἄν ἔχεις μάθει νά πολεμᾶς τόν διάβολο σ’ ὅλη σου τή ζωή, πολύ εὔκολα θά τόν νικήσεις. Θά τόν καταλάβεις ἀμέσως ὅτι αὐτός εἶναι καί θά τόν συντρίψεις μέ τή μία. Ἐνῶ ὁ ἄλλος, πού εἶναι ἄπειρος, ἀρχίζει καί παλεύει καί μπορεῖ νά φτάσει καί νά συγκατατεθεῖ κιόλας. Γιατί ξέρει ὁ διάβολος ὅτι εἶναι ἡ τελευταία του εὐκαιρία καί σοῦ λέει τώρα πού εἶναι στά τελευταῖα του νά τόν πιάσω, νά τόν κολάσω. Νά τόν βάλω νά κάνει αὐτή τήν ἁμαρτία, εἴτε τήν ἀπιστία εἴτε τήν ἀπελπισία κ.λ.π. γιά νά τόν κολάσω. Γι’ αὐτό, ἡ πιό σφοδρή ἐπίθεση εἶναι αὐτή τῆς τελευταίας στιγμῆς τῆς ζωῆς μας. Καί ὅλη μας ἡ ζωή οὐσιαστικά, νά ξέρετε, εἶναι μία προετοιμασία γι’ αὐτήν τήν ὥρα. Δίνουμε ἐξετάσεις ἐκείνη τήν ὥρα. Πῶς ὁ ἀθλητής πάει στούς ἀγῶνες; Πόση προετοιμασία κάνει; Μῆνες, χρόνια.. γιά νά πάει στόν τελικό ἀγῶνα. Ἔτσι εἶναι καί ἡ ζωή μας ὅλη, μιά προετοιμασία γι’ αὐτή τήν ὥρα. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης https://hristospanagia3.blogspot.com 53

Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ Στήν Ἐκκλησία εἴμαστε «ἀλλήλων μέλη»[1], ὁ ἕνας κομμάτι τοῦ ἄλλου καί ὠφελοῦμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον, ὅταν σκύβουμε καί μελετοῦμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί ἀγωνιζόμαστε βέβαια καί νά τόν ἐφαρμόσουμε. Τό θέμα μας σήμερα εἶναι λίγο ἴσως παράδοξο.. ὁ τίτλος τοῦ θέματος: «Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ». -Τόσο πολύ σημαντικό πρόσωπο εἶναι; Δέν ξέρουμε κἄν τό ὄνομά της. Ὅμως ὁ Κύριος, στό κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιο, στό 17οΚεφάλαιο, στόν 32ο στίχο, μᾶς δίνει μία ἐντολή «μνημονεύετε τῆς γυναικός Λώτ»[2]. Ἴσως κάποιοι δέν τό ἔχουμε προσέξει. Δηλαδή, νά θυμᾶστε τή γυναίκα τοῦ Λώτ, ἡ ὁποία, ἐπειδή γύρισε πίσω γιά νά δεῖ τί γινότανε στά Σόδομα, μεταβλήθηκε σέ στήλη ἅλατος. Ἀξίζει νά δοῦμε σέ ποία συνάφεια εἶπε ὁ Κύριος αὐτή τήν ἐντολή. Μιλοῦσε γιά τά ἔσχατα, γιά τή Δευτέρα Του Παρουσία, ὅταν θά ξαναέρθει. Καί ἔλεγε: «καθώς ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις Νῶε οὕτως ἔσται καί ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου»[3]. Εἶναι στό ἴδιο κεφάλαιο στόν 26ο στίχο. Ὅπως γινότανε, λέει, στίς ἡμέρες τοῦ Νῶε, ἔτσι θά συμβεῖ καί στίς ἡμέρες τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος εἶναι τέλειος Θεός καί τέλειος ἄνθρωπος καί ἔτσι ἀπό πολύ μεγάλη ταπεινοφροσύνη, τήν ἄπειρη ταπεινοφροσύνη πού ἔχει ὁ Κύριος, ὀνομάζει τόν ἑαυτό Του υἱό τοῦ ἀνθρώπου. -Τί συνέβαινε τότε; Λέει στόν ἑπόμενο στίχο «ἤσθιον, ἔπινον, ἐγάμουν, ἐξεγαμίζοντο»[4]. Δηλαδή, ἔτρωγαν, ἔπιναν, παντρευόντουσαν, πάντρευαν τά παιδιά τους ξέγνοιαστοι, «ἄχρι ἧς ἡμέρας εἰσῆλθε ὁ Νῶε εἰς τήν κιβωτόν καί ἦλθεν ὁ κατακλυσμός καί ἀπώλεσεν ἅπαντα»[5], μέχρι τή στιγμή, τήν ἡμέρα, πού μπῆκε ὁ Νῶε στήν κιβωτό, ἔπειτα ἀπό μία προειδοποίηση τουλάχιστον ἑκατό ἐτῶν πού εἶχε κάνει ὁ Θεός στούς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Μετανοεῖστε ἐπίκειται κατακλυσμός. Καί ἦταν προτροπή καί ἀπό τά λόγια, καί μέσω λόγων, καί μέσω ἔργων. Ὁ Νῶε κατασκεύαζε τήν κιβωτό 100 χρόνια. -Καί τί κάνανε οἱ ἄνθρωποι τότε; Τόν κορόιδευαν. Τρελάθηκε ὁ Νῶε!.. νά φτιάχνει πάνω στό βουνό ἕνα καράβι καί νά μᾶς λέει ὅτι θά καταστραφοῦν τά πάντα καί θά πνιγοῦμε… Σάλεψε! Τήν ἡμέρα πού μπῆκε ὁ Νῶε στήν κιβωτό, ἦρθε ὁ κατακλυσμός καί ἀπώλεσεν ἅπαντας. Δηλαδή; Ξαφνικά! Γιατί ξαφνικά; Ἀφοῦ τούς εἶχε προειδοποιήσει 100 καί πλέον χρόνια. Γιατί δέν ἔδιναν σημασία στίς προειδοποιήσεις. Αὐτό ἔχει σημασία καί γιά μᾶς. Γιατί τά ἔσχατα εἶναι τώρα. Ἡ περίοδος τῶν ἐσχάτων δέν εἶναι οἱ τελευταῖες μέρες καί ὧρες πού θά ἔρθει ὁ Ἀντίχριστος κ.λ.π. καί μετά θά ἔρθει ὁ Κύριος. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος γράφει στήν Α΄ καθολική ἐπιστολή «παιδία, ἐσχάτη ὥρα 54

ἐστί»[6]. Παιδιά μου, εἶναι τώρα τελευταία ὥρα. Καί πότε τό λέει; Τόν πρῶτο αἰῶνα, πρίν 2000 χρόνια. Τά ἔσχατα εἶναι ἀπό τή στιγμή πού ἐμφανίστηκε ὁ Χριστός μας στή γῆ, ἡ πρώτη Του παρουσία, μέχρι πού θά ξαναέρθει, τή δευτέρα Του παρουσία. Ὅλη αὐτή ἡ περίοδος λέγεται ἔσχατα. Ἄρα ὁ Κύριος μιλάει καί γιά μᾶς. Γι’ αὐτό ἔχει σημασία νά προσέξουμε πολύ αὐτή τήν ἐντολή «μνημονεύετε τῆς γυναικός Λώτ»[7]. Τί σημαίνει αὐτό τό πράγμα; Πρέπει νά θυμόμαστε συνέχεια τή γυναίκα τοῦ Λώτ. -Δηλαδή τί νά θυμόμαστε; Λέει ἕνας ἑρμηνευτής, ὁ Ζιγαβηνός, νά θυμόμαστε τό πάθημά της, αὐτό πού ἔπαθε. -Γιατί ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ τί ἔπαθε; Ἔκανε ὑπακοή. Βγῆκε ἀπό τά Σόδομα. Ἤ πιό σωστά, τήν ἅρπαξαν, τήν πῆραν ἀπό τό χέρι μαζί μέ τόν Λώτ οἱ δύο Ἄγγελοι καί τούς τράβηξαν ἔξω ἀπό τήν πόλη. Ἀλλά ἔκανε μισή ὑπακοή. Δέν τήρησε τόν πρῶτο ἀπό τούς τρεῖς ὅρους πού εἶχε βάλει ὁ Θεός στόν Λώτ γιά νά σωθεῖ. Ὁ Λώτ παρακινήθηκε ἀπό τούς δύο Ἀγγέλους νά βγεῖ γιά νά σωθεῖ, γιατί ἡ πόλις θά καταστραφεῖ. Καί ὁ Θεός τοῦ ἔβαλε τρεῖς ὅρους. Τοῦ εἶπε, πρῶτον, δέν θά γυρίσετε πίσω νά δεῖτε τί γίνεται. Δεύτερον, δέν θά μείνετε στά περίχωρα τῶν Σοδόμων καί τῶν Γομόρρων καί τῶν ἄλλων πόλεων. Ἦταν πέντε πόλεις πού καταστράφηκαν. Καί τρίτος ὅρος γιά νά σωθεῖτε, θά πᾶτε στό ὄρος, στό βουνό. Ἐκεῖ θά σωθεῖτε. Καί «ὄρος» εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὅπως θά δοῦμε στήν ἑρμηνεία. Ἀλλά γυρίζουμε στό κείμενο τοῦ Εὐαγγελίου. Στίς μέρες τοῦ Νῶε ἦρθε ξαφνικά ὁ χαμός. «Ὁμοίως ἐγένετο καί ἐν ταῖς ἡμέραις Λώτ». Ὁ Κύριος τό λέει, προσέξτε. «Ἤσθιον, ἔπινον, ἠγόραζον, ἐπώλουν, ἐφύτευον, ᾠκοδόμουν»[8]. Ἔτρωγαν, ἔπιναν, ἀγόραζαν, πουλοῦσαν, φύτευαν, ἔχτιζαν. Ὅ,τι γίνεται καί τώρα. «ᾟ δέ ἡμέρᾳ ἐξῆλθε Λώτ ἀπό Σοδόμων», τήν ἡμέρα πού βγῆκε ὁ Λώτ ἀπό τά Σόδομα, «ἔβρεξε πῦρ καί θεῖον ἀπ᾿ οὐρανοῦ καί ἀπώλεσεν ἅπαντας»[9]. Ἔβρεξε φωτιά καί θειάφι ἀπό τόν οὐρανό καί τούς κατέστρεψε ὅλους. Οἱ ἐπιστήμονες μιλᾶνε γιά κάποια ἔκρηξη ἡφαιστείου, πού ἔγινε ἐκείνη τήν ἐποχή καί γιά ἕναν σεισμό, ὁ ὁποῖος προκάλεσε μία καταβύθιση τῆς περιοχῆς. Βυθίστηκε ὅλη ἡ περιοχή. Δίπλα ὑπῆρχε μία λίμνη καί τά νερά τῆς λίμνης κάλυψαν τή βυθισμένη αὐτή περιοχή καί ἔτσι σήμερα ἡ περιοχή αὐτή ὑπάρχει, γνωρίζουμε ποῦ εἶναι. Εἶναι στή Νεκρά Θάλασσα. Ἡ Νεκρά Θάλασσα ἔχει ἕνα πρῶτο κομμάτι, ὅπως κατεβαίνουμε ἀπό Ἱεροσόλυμα γιά τό Σινά περνᾶμε τό πρῶτο κομμάτι, πού εἶναι πάρα πολύ βαθύ. Αὐτό εἶναι μία λίμνη, πού εἶχε δημιουργηθεῖ πολύ πιό παλιά λένε οἱ γεωλόγοι καί ἔχει βάθος 400 μέτρα. Καί μετά ὑπάρχει αὐτό τό δεύτερο τμῆμα πού εἶναι πολύ ἀβαθές, πού εἶναι ἐκεῖ πού ἦταν αὐτές οἱ πέντε πόλεις, τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Γι’ αὐτό μιλᾶνε οἱ ἐπιστήμονες γιά μία καταβύθιση, σεισμό καί ἔκρηξη ἡφαιστείου. Ἀκριβῶς ἔδινε αὐτή τήν εἰκόνα τῆς φωτιᾶς, ἡ ὁποία ἔρχεται ἀπό τόν οὐρανό. Γιατί τό ἡφαίστειο βγάζει εὔφλεκτα ὑλικά, τά ὁποῖα ἐπίσης ἀναφλέγονταν καί δινόταν αὐτή ἀκριβῶς ἡ ἐντύπωση. Καί μέχρι σήμερα, ἄν περάσει κανείς ἀπό τήν 55

περιοχή αὐτή, θά δεῖ ὅτι ὑπάρχει μία ἀπόλυτη νεκρότητα. Ἐξ οὗ καί Νεκρά Θάλασσα. Ἀκόμα τή λένε καί Θάλασσα τοῦ Λώτ. Ἀκόμα τή λένε καί Ἀσφαλτίτιδα Λίμνη, γιατί εἶναι γεμάτη μέ ὀρυκτά ἅλατα καί ἔχει τόσο μεγάλη πυκνότητα τό ἁλάτι, περίπου 23%, ἐνῶ ἡ θάλασσα ἔχει 2-3. Ὅποιος καί νά μπεῖ ἐκεῖ μέσα εἶναι ἀδύνατο νά βουλιάξει. Ἔχει πάρα πολύ μεγάλη ἄνωση. Πάνω ἀπό τή λίμνη ποτέ δέν ἔχουνε δεῖ νά πετᾶνε πουλιά καί γύρω καί μέσα ὑπάρχει ἡ ἀπόλυτη νέκρωση. Δέν ζεῖ τίποτε σ’ αὐτό τό περιβάλλον. Καί αὐτό ὅλο τό ἄφησε ὁ Θεός ὡς ἕνα σημεῖο γιά μᾶς, τούς ἀνθρώπους τῶν ἐσχάτων, γιά νά θυμόμασστε τί φοβερό πράγμα εἶναι ἡ ἁμαρτία καί μάλιστα ὁ σοδομισμός. Θά πεῖτε, σήμερα ἔχουμε γεμίσει σοδομίτες.. Καί ἡ Εὐρώπη ἔχει γεμίσει καί ἐμεῖς τούς χειροκροτοῦμε κάποιοι.. φτιάξαμε καί νόμους, τούς κατοχυρώνουμε.. πλησιάζει τό πράγμα καί στήν ἐκκλησία, ἀρχίζουν νά μιλᾶνε καί οἱ ἐκκλησιαστικοί γι’ αὐτούς μέ καλά λόγια… -Γιατί σήμερα δέν τούς καίει ὁ Θεός; Δέν χρειάζεται. Ὁ Θεός στήν ἀρχή κάθε ἁμαρτίας τιμωρεῖ παραδειγματικά τήν ἁμαρτία. Δέν τό ξανακάνει. Γιατί ἔχουμε ἤδη τό πρότυπο. Τό ξέρουμε τί θά γίνει καί τί σημαίνει σοδομισμός. Ἔβρεξε λοιπόν πῦρ καί θεῖο καί ἀπώλεσεν ἅπαντας. Πάλι ξαφνικά. Γιατί ξαφνικά; Τό περιστατικό εἶναι πολύ δραματικό, πολύ συγκλονιστικό. Θά θυμάστε τήν ἐπίσκεψη τῶν τριῶν Ἀγγέλων, φυσικά εἶναι ἡ Ἁγία Τριάδα, γιά κάποιους ἑρμηνευτές, τό πιό πιθανό.. κάποιοι ἄλλοι λένε ὅτι ἤτανε ὁ ἄσαρκος Λόγος μέ δύο Ἀγγέλους. Πάντως ἐμεῖς εἰκονίζουμε τήν Ἁγία Τριάδα στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας μέ τή φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ. Ὁ Ἀβραάμ καί οἱ τρεῖς Ἄγγελοι. Παίρνει τό μήνυμα ὁ Ἀβραάμ ὅτι θά καταστραφοῦν τά Σόδομα καί τά Γόμορρα, κάνει ἐκεῖνο τά παζάρι, θά θυμᾶστε, μέ τόν Θεό.. Ἄν ὑπάρχουν πενήντα, σαράντα πέντε, σαράντα, τριάντα, εἴκοσι, δέκα δίκαιοι Κύριε, θά καταστρέψεις; Ὄχι! Δέν ὑπῆρχαν οὔτε δέκα! Ἦταν μόνο ὁ Λώτ καί ἡ οἰκογένειά του. Ἀλλά οὐσιαστικά, ἀπ’ ὅ,τι ἀποδείχτηκε, μόνο ὁ Λώτ ἦταν. Οἱ ἄλλοι ἦταν σέ ἀκόμα χαμηλότερο πνευματικό ἐπίπεδο. Τί γίνεται λοιπόν; Πηγαίνουνε οἱ δύο Ἄγγελοι στά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Τούς βλέπουνε οἱ Σοδομίτες καί ὁ Λώτ φυσικά τούς παίρνει νά τούς φιλοξενήσει καί τό βράδυ ἀπό τόν οἶστρο πού εἶχαν, ἀπό αὐτό τό πάθος τό ἔντονο πού εἶχαν, λέει τό ἱερό κείμενο, ἀπό μικροῦ ἕως μεγάλου, πᾶνε ἔξω ἀπό τό σπίτι τοῦ Λώτ καί ἀπαιτοῦν, παρακαλῶ τί; Νά τούς παραδώσει τούς δύο ξένους. Γιατί; Γιά νά ἀσελγήσουν μαζί τους. Κάνουν μιά διαδήλωση ἔξω ἀπό τό σπίτι τοῦ Λώτ. Καί ὁ Λώτ ὁ καημένος, τί νά κάνει, μέσα στήν ἀπελπισία του, γιατί ἤτανε καί ἱερό πράγμα ἡ φιλοξενία, τούς λέει, ἔχω δύο θυγατέρες πού δέν τίς ἔχει πειράξει ἄντρας, νά σᾶς τίς δώσω. Ἀφῆστε τούς ξένους.. καί ὅρμισαν ἐπάνω του μέ ἄγριες διαθέσεις, νά μπουκάρουν μέσα στό σπίτι, 56

νά τόν χτυπήσουν κ.λ.π. Καί τί γίνεται; «Τούς πατάσσει ὁ Θεός», λέει, «μέ ἀορασίᾳ»[10]. Δέν βλέπουν. Αὐτή ἡ ἀορασία πρέπει νά ἦταν μερική. Δηλαδή ἔβλεπαν ὅλα, ἀλλά δέν ἔβλεπαν τήν πόρτα γιά νά μποῦνε μέσα στό σπίτι. Καί παρόλα αὐτά ὁρμοῦνε ψηλαφητά νά βροῦνε τήν πόρτα. Τόσο ἀναίσχυντοι ἦσαν! Καί τότε τί κάνανε οἱ Ἄγγελοι; Ὁ Θεός δηλαδή; Τούς δίνει καί παραλυσία. Παραλύουνε. Δέν μποροῦνε νά κουνηθοῦνε, ὁπότε σταματάει ἡ ἐπίθεση καί οἱ δύο Ἄγγελοι τραβᾶνε τόν Λώτ μέσα στό σπίτι. Καί μετά τοῦ λένε, τελείωσε, τά Σόδομα θά καταστραφοῦν. Τό διαπιστώσαμε καί μέ τά μάτια μας, θά λέγαμε. Ὁ Θεός τό ἤξερε, ἀλλά εἶπε, θά κατέβω νά δῶ τί γίνεται σ’ αὐτές τίς πόλεις. -Αὐτή ἡ βοή πού ἀνεβαίνει εἶναι ἀλήθεια; Γίνονται τέτοια πράγματα στή γῆ;.. Ἐπιβεβαιώθηκε τό πράγμα. Καί στή συνέχεια δίνει αὐτές τίς τρεῖς ἐντολές - ὅρους εἰς τόν Λώτ ὁ Θεός. Γιά νά σωθεῖς, τοῦ λέει, θά φύγεις. Θά βγεῖς ἔξω ἀπ΄ τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Ἀλλά δέν εἶναι ἀρκετό νά βγεῖς ἔξω! Πρῶτος ὅρος: δέν θά στραφεῖτε πίσω, νά δεῖτε τί γίνεται στίς πόλεις αὐτές. Δεύτερον: δέν θά μείνετε στά περίχωρα τῶν πόλεων. Καί τρίτον: θά πᾶτε στό ὄρος, γιά νά σωθεῖτε ἐκεῖ. Ὅπως λοιπόν ἔγινε τότε ξαφνικά… καί γιατί ξαφνικά; Προσέξτε. Οἱ Ἄγγελοι λένε στόν Λώτ, ἔχεις συγγενεῖς; Κοιτάξτε τί σπουδαῖο πράγμα εἶναι νά εἶναι ἕνας δίκαιος. Ἐξαιτίας αὐτοῦ τοῦ δίκαιου σώζονται πολλοί. Φώναξε καί τούς συγγενεῖς σου νά τούς πάρεις μαζί σου, νά σωθοῦν κι αὐτοί. Ὁ Λώτ εἶχε δύο γαμβρούς. Οἱ θυγατέρες του ἦταν ἀρραβωνιασμένες μέ Σοδομίτες. Πᾶνε λοιπόν καί τούς δίνουν τό μήνυμα, τά Σόδομα θά καταστραφοῦν, ἐλᾶτε νά φύγουμε. Τί κάνουν αὐτοί; «Ἔδοξε δέ γελοιάζειν»[11]. Ἀστειεύεται ὁ Λώτ… τί εἶναι αὐτά πού λέει;… θά καταστραφοῦν;.. τί θά καταστραφοῦν;.. Ὅλα εἶναι νορμάλ, ὅλα εἶναι φυσιολογικά, τίποτα δέν θά γίνει. Δέν κουνήθηκαν καθόλου. Ὁπότε ἔμειναν ἐκεῖ. -Βλέπετε, ὅταν δέν ὑπάρχει πίστη στόν Θεό; Νομίζει ὁ ἄπιστος, δέν πάει νά λέει τό Εὐαγγέλιο, οἱ παπάδες, οἱ ἀπόστολοι.. τίποτα δέν θά γίνει.. ὅλα θά συνεχιστοῦν κανονικά. Ἡ ἱστορία ἐπαναλαμβάνεται. Κάνει κύκλους… Εἶναι ἡ λεγόμενη κυκλική ἀντίληψη τῆς ἱστορίας καί θά συνεχίζεται ἐπ’ ἄπειρον ἔτσι ἡ κατάσταση.. ἔτσι νομίζουν. Ἀλλά ὁ Κύριος δέν εἶπε ἔτσι. Ὁ Κύριος εἶπε ὅτι ἡ ἱστορία ἔχει τέλος καί ἡ πορεία τῆς ἱστορίας δέν εἶναι κυκλική, ἀλλά εἶναι εὐθύγραμμη καί ἔχει τέλος. Κάποια στιγμή θά τελειώσουν ὅλα. Θά ἔρθει ὁ Ἀντίχριστος καί μετά ἀμέσως ἡ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου. Ὁπότε φεύγει μόνο ὁ Λώτ, ἡ γυναίκα του, πού δέν μνημονεύεται τό ὄνομά της. Προσέξτε κι αὐτό ἔχει σημασία. -Γιατί δέν μνημονεύεται; Γιατί χάθηκε, δέν σώθηκε. Ἀποδείχθηκε παρήκοος. Δέν ὑπήκουσε στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Θυμάστε στή Θεία Λειτουργία τί λέμε; «Πάντων ὑμῶν μνησθείη Κύριος ὁ 57

Θεός». Ποιούς θυμᾶται ὁ Θεός; Αὐτούς πού παραμένουν πιστοί καί αὐτοί καί μνημονεύονται. Γι’ αὐτό βλέπετε, στήν Ἁγία Πρόθεση δέν μνημονεύουμε τούς ἄπιστους. Δέν μπορεῖ νά βγάλει ὁ ἱερέας μερίδα γιά ἕναν ὁ ὁποῖος εἶναι ἄθεος, εἶναι δηλωμένος ἄθεος δηλαδή, γιά ἕνας πού εἶναι αἱρετικός, γιά ἕναν πού ἀναίσχυντα καταπατᾶ τόν νόμο τοῦ Θεοῦ, πορνεύει, μοιχεύει κ.λ.π. καί τό δηλώνει καί δέν ντρέπεται. Γιατί ἐκεῖ πάνω μνημονεύουμε αὐτούς πού μνημονεύει ὁ Θεός, αὐτούς πού εἶναι ἀληθινά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, πού εἶναι ζωντανά κύτταρα. Ὄχι αὐτούς πού εἶναι ἄπιστοι, πού δέν μένουν δηλαδή πιστοί στόν γάμο τους μέ τόν Νυμφίο Χριστό. Ἡ πίστις καί ἡ ἀπιστία εἶναι ὁρολογία τοῦ γάμου. Ἄν δέν μείνει πιστός ὁ σύζυγος στή σύζυγο ἤ ἡ σύζυγος στόν σύζυγο, ὁ γάμος διαλύεται. Δέν ὑπάρχει γάμος οὐσιαστικά. Ἔτσι καί ὁ Κύριος τήν ἴδια ὁρολογία χρησιμοποιεῖ γιά τόν πνευματικό γάμο πού ἔχουμε κάνει ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί μέ τόν Νυμφίο μας, πού εἶναι ὁ ἴδιος, ὁ Χριστός. Ἔτσι λοιπόν, μόνο τέσσερις ἄνθρωποι, ὁ Λώτ, ἡ γυναίκα του καί οἱ δύο κόρες του, μαζί μέ τούς Ἀγγέλους, φεύγουνε ἀπό τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Καί μάλιστα ἐπειδή τά ’χουνε χάσει, λέει ἔτσι πολύ ὡραῖα ὁ π. Ἀθανάσιος ὁ Μυτιληναῖος -πολλά ἀπό αὐτά πού σᾶς λέω εἶναι ἀπό αὐτόν- εἶναι ἡ ἀδράνεια τῆς σαστισμάρας. Ἐκείνη τήν ὥρα τά χάνεις. Πῶς ὅταν γίνεται ἕνας σεισμός καί πέφτουνε τά πάντα γύρω σου; Καί λές, τί νά κάνω; Ποῦ νά πάω; Δέν ξέρεις ποῦ νά πᾶς, καθηλώνεσαι. Ἔτσι καί αὐτοί, τά χάσανε. Ὁπότε οἱ Ἄγγελοι τούς παίρνουνε ἀπ’ τό χέρι. Ἔρχεται καί ἡ ἀνθρώπινη ἄς τό ποῦμε βοήθεια, συμπαράσταση τοῦ Θεοῦ. Πόσο στοργικός εἶναι ὁ Θεός! Τούς παίρνουνε ἀπό τό χέρι καί τούς τραβᾶνε ἔξω ἀπό τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Καί τί γίνεται τότε; Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ γυρίζει πίσω. Καί τό σημαντικό εἶναι, γιατί γύρισε πίσω; Γιατί ἤτανε προσκολλημένη στά ἐπίγεια. Ναί μέν τό σῶμα της τό κουβαλοῦσε μαζί της, ἔφευγε άπ’ τά Σόδομα, ἡ καρδιά της ὅμως ἦταν στά Σόδομα. Ἡ καρδιά της ἦταν στό σπίτι της, τήν περιουσία της, τά χρήματά της, τά χρυσαφικά της, τά φορέματά της… δέν ξέρω τί ἄλλο εἶχε. Ὁπότε, ὅταν ἄρχισε ὁ χαλασμός, λέει, γιά νά δῶ τό σπίτι μου.. τί γίνεται τό σπίτι μου;.. Δέν τήρησε τόν πρῶτο ὅρο καί ὁ Θεός τήν ἔκανε στήλη ἅλατος. Ἀπολιθώθηκε, αὐτό σημαίνει στήλη ἅλατος. Δηλαδή ἔγινε πέτρα, πέτρωσε. Κοιτάξτε καί κάτι ἄλλο σημαντικό. Ὁ Λώτ βαδίζει μαζί μέ τή γυναίκα του, ἔτσι δέν εἶναι; Καί τίς κόρες του. Κάποια στιγμή ἡ γυναίκα του δέν εἶναι δίπλα του, ἔγινε στήλη ἅλατος, πέτρωσε. Ὁ Λώτ δέν γυρίζει νά δεῖ τί ἔγινε ἡ γυναίκα του. Δέν γυρίζει! Γιατί ἄν γύριζε, θά γινόταν κι αὐτός πέτρα. Βλέπετε; Αὐτό κάτι σημαίνει. -Ξεκινᾶς ἐσύ, ὁ σύζυγος, μέ τή σύζυγο τή χριστιανική ζωή; Ἄν κάποια στιγμή ἡ σύζυγος ἀφήσει τή χριστιανική ζωή, ἐσύ μή σταματᾶς. Ἐσύ προχώρα μπροστά, μή γυρνᾶς πίσω. Καί ἀντίθετα, ἔ; Ἄν ἐσύ ἡ σύζυγος ἔχεις ἕναν 58

σύζυγο, ὁ ὁποῖος κάποια στιγμή ἐγκαταλείπει, ἐσύ συνέχισε, μή σταματᾶς. Γιατί ἀλλιῶς θά πετρώσεις κι ἐσύ. Θά γίνεις κι ἐσύ στήλη ἅλατος. Μνημονεύετε λοιπόν τῆς γυναικός Λώτ. Ἀλλά προηγουμένως λέει καί κάτι ἄλλο ὁ Κύριος. «Ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ὅς ἔσται ἐπί τοῦ δώματος», δῶμα… στά σπίτια τῶν Ἑβραίων τότε ἦταν ἡ ταράτσα, πού οἱ γυναῖκες ἀνέβαιναν ἅπλωναν τά ροῦχα τους κ.λ.π. ἅπλωναν τούς καρπούς γιά νά ξεραθοῦν, πῶς κάνουμε κι ἐμεῖς μέ τά κηπουρικά μας κ.λ.π. γιά νά στεγνώσουν. Ἐκείνη τήν ἡμέρα λοιπόν, τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου, «ὅς ἔσται ἐπί τοῦ δώματος», αὐτός πού θά εἶναι πάνω στό δῶμα, στήν ταράτσα.. μιά γυναίκα ἄς ποῦμε ἁπλώνει τά ροῦχα.. «καί τά σκεύη αὐτοῦ ἐν τῇ οἰκίᾳ», καί τά περιουσιακά του στοιχεῖα, ὅ,τι ἔχει ὁ ἄνθρωπος εἶναι στό σπίτι, «μή καταβάτω ἆραι αὐτά», μή κατέβει ἀπό τό δῶμα στό σπίτι νά πάρει αὐτά, «καί ὁ ἐν τῷ ἀγρῷ ὁμοίως μή ἐπιστρεψάτω εἰς τά ὀπίσω»[12]. Καί αὐτός πού εἶναι στόν ἀγρό, στό χωράφι, ἐργάζεται, μή γυρίσει πίσω. Τί σημαίνει αὐτό τώρα; Ἐκείνη τήν ἡμέρα, λέει ὁ μακαριστός Τρεμπέλας στήν ἑρμηνεία του, πού θά ἔρθει ἡ Δευτέρα Παρουσία, οἱ φρόνιμοι καί εὐσεβεῖς ἄς ἔχουν νεκρωμένο κάθε ἐνδιαφέρον γιά τά ἐγκόσμια. Ἀλλά αὐτό πρέπει νά γίνει ἀπό πρίν, ὄχι ἐκείνη τή στιγμή. Δέν θά σοῦ ἔρθει ξαφνικά ἡ νέκρωση γιά τήν ὕλη, γιά τά ἀργύρια, γιά τά χρήματα. Πρέπει νά ἔχεις ἐργαστεῖ, νά ἔχεις κάνει τήν ἔξοδό σου τήν τροπική, ἀπό τά πάθη. Μπορεῖ νά ἔχεις χρήματα, ἀλλά ἡ καρδιά σου, τροπικά, δέν πρέπει νά εἶναι κολλημένη σ’ αὐτά. Θά πρέπει νά ἔχεις βγεῖ ἀπό αὐτό. Ὁ μοναχός κάνει ἔξοδο καί τοπική καί τροπική. Φεύγει καί ἀπό τά χρήματα, φεύγει καί ἀπό τίς ἡδονές, φεύγει καί ἀπ’ ὅλα, φεύγει καί ἀπό τό σῶμα του, πάει στό μοναστήρι, πάει στήν ἔρημο. Ὁ χριστιανός μέσα στόν κόσμο πρέπει πάλι νά κάνει ἔξοδο ἀλλά μένοντας στόν κόσμο. Μπορεῖ νά ἔχει κάποια πράγματα, ἔτσι νά μαγειρεύει… τά ἀναγκαῖα, ἀλλά ἡ καρδιά του νά ἔχει φύγει, νά ἔχει βγεῖ ἀπό αὐτά, ἄν θέλει νά συγκαταλεχθεῖ μέ τούς σεσωσμένους. Γιατί ἐκείνη τήν ἡμέρα θά ἔρθει ξαφνικά ὁ Κύριος «ὡς κλέπτης ἐν νυκτί»[13]. Γιά ποιούς ὅμως; Γι’ αὐτούς οἱ ὁποῖοι δέν θά ἔχουν κάνει αὐτή τήν ἔξοδο ἀπ’ τά πάθη, δέν θά ἔχουνε βγεῖ ἀπό τόν κακό ἑαυτό τους. Ὁπότε δέν θά θυμηθοῦν ἤ δέν θά γνωρίζουν αὐτή τήν ἐντολή. Ποιά εἶναι ἡ ἐντολή; -Εἶσαι πάνω στό δῶμα; Μήν κατέβεις νά πάρεις τά πράγματά σου. -Εἶσαι στούς ἀγρούς; Μή γυρίσεις στό σπίτι σου, μή γυρίσεις εἰς τά ὀπίσω. Τά ἴδια λόγια -προσέξτε- τά λέει ὁ Κύριος, τά ἀναφέρουν ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος καί ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος καί γιά τήν καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ, ἡ ὁποία καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ ἔγινε, ὅπως γνωρίζετε, τό 70 μ.Χ. ἀπό τόν Τίτο, τόν στρατηγό Τίτο. Ὁ Κύριος προειδοποίησε τούς Χριστιανούς καί σώθηκαν οἱ Χριστιανοί. Ὅσοι ἦταν ζωντανοί Χριστιανοί, γνώριζαν αὐτή τήν προφητεία τοῦ Κυρίου. Τί ἔγινε τότε; Ὁ Κύριος εἶχε 59

πεῖ σαφῶς, ὅταν δεῖτε τήν πόλη, τήν Ἱερουσαλήμ, νά κυκλώνεται ἀπό στρατεύματα, τότε αὐτοί πού εἶναι στά χωράφια, μή μποῦνε στήν πόλη, νά φύγουνε κατευθείαν. Αὐτοί πού εἶναι στό δῶμα, νά μή μποῦνε στό σπίτι τους, νά κατέβουν κατευθείαν νά πᾶνε στίς πύλες γιά νά βγοῦνε ἔξω, γιατί δέν θά προλάβουν. Θά κλείσουν οἱ πύλες καί θά μείνουν μέσα. Καί ὅσοι μείνουν μέσα, θά χαθοῦν. Οἱ Χριστιανοί τό ἤξεραν αὐτό καί σώθηκαν. Οἱ Ἰουδαῖοι ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, τό 70, τήν πάθανε. Γιατί; Νόμιζαν ὅτι μέσα στήν Ἱερουσαλήμ, ἐπειδή ὑπῆρχε τό τεῖχος θά ἦταν ἀσφαλεῖς. Ὁπότε ὅλοι μαζεύτηκαν μέσα στήν πόλη. Ποιοί ἦταν αὐτοί; Ἦταν αὐτοί πού σταύρωσαν τόν Χριστό μέ τά παιδιά τους. Ὁ Χριστός δηλαδή τούς μαζεύει ὅλους μέσα. Ὄχι γιατί εἶναι ὁ Ἴδιος ἐκδικητικός καί αἱμοχαρής, ἀλλά εἶναι ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ πού λειτουργεῖ. Τί εἴπανε στόν πιλάτο; Τό αἷμα Αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾶς καί ἐπί τά τέκνα ἡμῶν»[14]. Τό ζήτησαν οἱ ἴδιοι! Νά πού γίνεται αὐτό. Λένε μερικοί, νά πού δέν ὑπάρχει Θεός.. τί μοῦ λές τώρα;.. ἐγώ κάνω τά πάντα καί δέν μέ τιμωρεῖ… Δέν τιμωρεῖσαι ἄμεσα. Κάποια στιγμή θά τιμωρηθεῖς. Ὁ Θεός τιμωρεῖ. Μέ ποιά ἔννοια τιμωρεῖ; Ὅταν ἁμαρτάνεις, δίνεις δικαιώματα στόν διάβολο καί ὁ διάβολος τά ζητάει τά δικαιώματά του καί τά παίρνει ἀπό τόν Θεό. Ὅταν προσκυνᾶς τόν διάβολο, μετά σέ ἀναλαμβάνει ὁ διάβολος καί σέ περιποιεῖται ὅπως ξέρει ἐκεῖνος.. Αὐτό εἶναι ἡ τιμωρία τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἴδιος ὁ Θεός πάντοτε ἀγαπάει, ἀλλά σέβεται καί τά δικαιώματα τοῦ διαβόλου. Λοιπόν, τί ἔγινε; Μαζεύτηκαν ὅλοι οἱ Ἰουδαῖοι μέσα. Οἱ Χριστιανοί τό ἤξεραν, ἔφυγαν. Σώθηκαν οἱ Χριστιανοί τό 70. Καί ὁ Τίτος τούς κατέσφαξε. Καί ὄχι μόνο τούς κατέσφαξε, τούς σταύρωσε. Βλέπετε τή δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ. Ἔκοψε ὅλα τά δέντρα. Δέν ὑπῆρχε δέντρο στήν Ἱερουσαλήμ, γιατί τά ἔκοψε γιά νά φτιάξει σταυρούς! Ἀκριβῶς μέ τόν ἴδιο θάνατο, πού θανάτωσαν τόν Χριστό μας, θανατώθηκαν καί αὐτοί. Βλέπετε πῶς λειτουργεῖ ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ; Λοιπόν, τά ἴδια λόγια πού λέει ἐδῶ γιά τή Δευτέρα Παρουσία, τά λέει ὁ Κύριος καί γιά τήν καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ. Γιατί; Γιατί ἡ καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ εἶναι τύπος τῆς τελικῆς ἐξόδου τῶν Χριστιανῶν λίγο πρίν τήν Δευτέρα Παρουσία, ὅπου πλέον θά λειτουργήσει ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ. Τί εἴπαμε; Οἱ Χριστιανοί ἤξεραν τήν προφητεία αὐτή τοῦ Κυρίου καί σώθηκαν. Βγῆκαν. Ὅσοι ἦταν στά χωράφια, δέν μπῆκαν κἄν μέσα στά Ἱεροσόλυμα. Ὅσοι ἦταν μέσα, ἀμέσως βγήκανε καί πίσω τους κλείσανε οἱ πόρτες. Ἦρθε ὁ Τίτος καί ὅσοι ἦταν μέσα, χάθηκαν ὅλοι. Ἔξοδος. Προσέξτε, ἔχουμε ἔξοδο τοπική τῶν χριστιανῶν τό 70. Ἔξοδο ἔχουμε καί τοῦ Λώτ. Φεύγει ἀπ’ τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Ἔξοδο θά ἔχουμε καί στά ἔσχατα. Λέει στήν Ἀποκάλυψη, ὅτι «ἡ γυνή», ἡ Ἐκκλησία, στά ἔσχατα «ἔφυγεν εἰς τήν ἔρημον»[15]. Πῆγε στήν ἔρημο ἡ Ἐκκλησία. Αὐτό τί σημαίνει τώρα; Ὅτι οἱ Χριστιανοί, οἱ πραγματικοί Χριστιανοί, τά γνήσια μέλη τῆς Ἐκκλησίας, στά ἔσχατα, καί τώρα ἔχουμε ἔσχατα -τό ξαναθυμίζω- μή πάει ὁ νοῦς 60

σας ὅτι θά γίνει μόνο τότε. Θά γίνει… Ὄχι, τώρα πρέπει νά γίνει, γιατί τώρα εἶναι τά ἔσχατα. Θά πρέπει νά φύγουμε στήν ἔρημο. Καί ποιά εἶναι ἡ ἔρημος; Ἡ ἔρημος εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἀπάθεια. Εἶναι αὐτό πού εἶπε στόν Λώτ, τό ὄρος. Εἶναι ὁ Χριστός. Ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχει ἁμαρτία, δέν ὑπάρχει κόσμος. Ἡ ἔξοδος ἀπό τόν κόσμο. Τί λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος; «Ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καί ἀφορίσθητε»[16]. Σέ μᾶς τό λέει, στούς Χριστιανούς. Ἐξέλθετε… Ποῦ νά βγοῦμε; Ποῦ νά πᾶμε νά βγοῦμε; Ἐννοεῖ τροπικά. Βγεῖτε ἔξω καί ξεχωριστεῖτε. Ἀπό ποιούς; Ἀπό τούς εἰδωλολάτρες; Ὄχι, μόνο. Καί ἀπό τούς ἐκκοσμικευμένους χριστιανούς, πού δέν θέλουν νά ζήσουν τήν χριστιανική ζωή ὅπως πρέπει. Ναί μέν φεύγουνε κάπως ἀπό τά Σόδομα, ἀλλά -προσέξτε- μένουν στά περίχωρα! Ναί μέν δέν κάνω μοιχεία καί πορνεία, νά τό ποῦμε ὠμά ἔ; Ἀλλά στήνομαι ἀπ’ τό πρωί ἕως τό βράδυ στό διαδίκτυο καί βλέπω ὅλα τά βρώμικα βίντεο. Αὐτό τί εἶναι; Δέν εἶναι πάλι πορνεία; Εἶναι. Ὁ Κύριος δέν εἶπε «πᾶς ὁ ἐµβλέψας πρός τό ἐπιθυµῆσαι, ἤδη ἐμοίχευσε»[17]; Δέν εἶναι μόνο στό σῶμα. Δέν εἶναι σωματική ἡ ἁμαρτία. Γίνεται καί μέ τόν νοῦ καί μέ τά μάτια καί μέ τά αὐτιά, συζητήσεις πονηρές, λόγια βρώμικα πονηρά, σόκιν ἀνέκδοτα κ.λ.π. Τά ξέρετε πολύ καλά… Γίνεται καί μέ τή σκέψη καί μέ τή φαντασία καί μέ τίς ἐπιθυμίες. Λοιπόν, αὐτά εἶναι τά περίχωρα τῆς ἁμαρτίας. Ἄν μείνεις στά περίχωρα, δέν σώζεσαι! Προσέξτε, εἶναι ὁ δεύτερος ὅρος σωτηρίας πού ἔβαλε ὁ Θεός στόν Λώτ. Πρῶτος ὅρος, νά μή γυρίσεις πίσω. Ἄφησες τήν ἁμαρτία; Δέν πρέπει νά γυρίσεις πίσω. Καί δεύτερος ὅρος, μή μείνεις στά περίχωρα. Στά περί τήν ἁμαρτία. -Μένεις στά περίχωρα; Δέν σώζεσαι. Θά κατακαεῖς. Καί ἀκόμα, μή διανοηθεῖς νοσταλγικά νά θυμηθεῖς τό παρελθόν σου. Μᾶς τό λέει πολύ ὡραῖα ὁ π. Ἀθανάσιος: ὤ, κάποτε!... ἔπινα κρασάκι! Γιατί νά μή γυρίσω πάλι σ’ αὐτό; Ὤ, κάποτε, κάπνιζα τσιγάρο κ.λ.π. Γιατί νά μή γυρίσω; Ὤ, κάποτε, χόρευα.. ἔκανα τά γλέντια μου… Ὤ, κάποτε, εἶχα τίς φίλες μου καί τούς φίλους μου. Γιατί νά μή ξαναπάω πάλι νά τούς συναντήσω; Αὐτή ἡ ἀναπόληση ἡ νοσταλγική τοῦ παρελθόντος σέ κάνει ἀνάξιο γιά τή σωτηρία. Τί εἶπε ὁ Κύριος; «Οὐδείς βαλῶν τήν χεῖρα ἐπ' ἄροτρον καί στραφείς εις τά ὀπίσω, εὔθετος ἐστίν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν»[18]. Κανένας πού βάζει τό χέρι του στό ἄροτρο νά ὀργώσει καί βλέπει πρός τά πίσω, κανένας ἀπ’ αὐτούς δέν εἶναι κατάλληλος γιά τή σωτηρία. Δέν ἐπιτρέπεται νά γυρίσεις πίσω. Ὑπάρχει ἕνα περιστατικό στόν βίο τοῦ στάρετς Νεκτάριου. Αὐτός ἦταν ὁ τελευταῖος ἀπό τούς στάρετς τῆς Ὄπτινα. Περίφημη ρωσική Μονή μέ πολύ ὡραία παράδοση Ἁγίων, τό λεγόμενο στάρτσεβο, δηλαδή Γέροντες. Ὁ ἕνας Γέροντας ἔδινε τή σκυτάλη στόν ἄλλον. Ὁ τελευταῖος, πρίν κλείσει ἀπό τούς κομμουνιστές ἡ Ὄπτινα, ἦταν ὁ στάρετς Νεκτάριος. Αὐτό εἶχε διορατικό καί προορατικό. Λέει λοιπόν σέ ἕνα πνευματικό του παιδί, κοίταξε, ἐκεῖ πού θά πᾶς, μή συναντήσεις τούς παλιούς σου φίλους. Δέν τό ἔκανε.. πῆγε καί τούς βρῆκε. Καί τί ἔγινε; Ἔπεσε θανάσιμα, σέ θανάσιμη ἁμαρτία. 61

Μή γυρνᾶς πίσω! Τί λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος; «Τά μέν ὀπίσω ἐπιλανθανόμενος, τοῖς δέ ἔμπροσθεν ἐπεκτεινόμενος»[19]. Τά πίσω τά ξεχνᾶμε. Ἀλλιῶς τί θά πάθουμε; Ὅ,τι ἔπαθε ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ. Πρέπει νά ξεκολλήσει ἡ καρδιά πλήρως καί τελείως. Μή θυμᾶσαι καθόλου τό παρελθόν, τήν ἁμαρτία. Μήν ἀναπολεῖς νοσταλγικά τά κοσμικά. Πολλοί Χριστιανοί σήμερα ζοῦνε ἔτσι, δυστυχῶς. Καί γι’ αὐτό δέν προχωροῦν καί κινδυνεύουν νά χαθοῦν. Γιατί ξαναλέω, ἡ σωτηρία δέν εἶναι δυνατή, οὔτε γι΄ αὐτούς πού γυρνᾶνε πίσω οὔτε γι’ αὐτούς πού μένουν στά περίχωρα τῆς ἁμαρτίας. -Ποῦ εἶναι ἡ σωτηρία; Στόν τρίτο ὅρο λέει ὁ Θεός στόν Λώτ, «εἰς τό ὄρος». Ἐκεῖ θά σωθεῖς. -Ποιό εἶναι «τό ὄρος»[20]; Ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτά μᾶς λένε οἱ ἅγιοι ἑρμηνευτές. Τό ὄρος στό ὁποῖο θά σωθοῦμε εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Καλούμαστε νά ἑνωθοῦμε μέ Αὐτόν. Μνημονεύετε λοιπόν τῆς γυναικός Λώτ. Νά θυμάστε τή γυναίκα τοῦ Λώτ, ἡ ὁποία, ἁπλῶς καί μόνο ἐπειδή γύρισε πίσω γιά νά δεῖ τί γινόταν, μετεβλήθη σέ στήλη ἅλατος. Μᾶς χρειάζεται λοιπόν αὐτή ἡ μνήμη. Γιατί μᾶς χρειάζεται; Γιά τή δική μας ἔξοδο. Τήν τροπική, ἡ ὁποία ὅμως προσέξτε, μπορεῖ νά εἶναι καί τοπική. Στά ἔσχατα, λέει, ἡ γυνή ἔφυγε στήν ἔρημο. Αὐτό σημαίνει νά φύγουμε ἀπό τό κακό, ἀπό τήν ἁμαρτία, ἀπ’ τίς προσκολλήσεις στήν ὕλη, στίς ἡδονές, στή δόξα τοῦ κόσμου, στό τί θά πεῖ ὁ κόσμος, στή μόδα.. πού μᾶς ἔχει φάει, τί κάνουν οἱ πολλοί, ἄν εἴμαστε ἀποδεκτοί κ.λ.π. Πρέπει νά φύγεις ἀπ’ ὅλα αὐτά. Ἀλλά μπορεῖ νά εἶναι καί τοπική, δέν ξέρουμε. Ὅπως ἔγινε μέ τούς Ἱεροσολυμίτες Χριστιανούς. Ἦταν ἡ ἔξοδός τους καί τοπική. Τούς τό εἶχε προείπει ὁ Κύριος. Τό εἶχαν στόν νοῦ τους καί σώθηκαν. Μπορεῖ καί στά ἔσχατα, δέν ξέρουμε… κάποια στιγμή θά δώσει ὁ Κύριος σημάδι, πού λέει καί ὁ π. Ἀθανάσιος, ἄν χρειαστεῖ νά φύγουμε καί τοπικά. Κάπου ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ὅτι θά ἔρθει τέτοια ἀθλιότητα στόν κόσμο, πού πλέον δέν θά μπορεῖ νά ζήσει ὁ Χριστιανός στόν κόσμο. Δέν θά μποροῦμε. Δέν θά ἀντέχουμε. Γι’ αὐτό ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, νά κάνετε ὁμάδες, νά εἶστε συνδεδεμένοι οἱ Χριστιανοί, νά γνωρίζεστε, νά ἔχετε ἐν Χριστῷ ἀγάπη καί μικρές-μικρές ὁμάδες νά ἀντιμετωπίσουμε τόν Ἀντίχριστο καί τούς ἀντιχρίστους. Γιατί «καί τώρα πολλοί ἀντίχριστοι ὑπάρχουν»[21]. Ποιός τό λέει; Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος τό λέει. Μέχρι νά ἔρθει ὁ τελικός Ἀντίχριστος, ὁ ὁποῖος θά εἶναι τό κατοικητήριο τοῦ ἑωσφόρου. Θά μᾶς χρειαστεῖ λοιπόν ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ γιά τήν ἔξοδό μας τήν τοπική καί τήν τροπική. Ἡ τοπική μπορεῖ νά γίνει, μπορεῖ καί νά μή γίνει. Ἡ τροπική ὅμως πρέπει νά γίνει ὁπωσδήποτε καί ὄχι αὔριο, τώρα. Καθημερινά, κάθε στιγμή, πρέπει νά βγαίνουμε ἀπό τόν κόσμο, ἀπό τό κοσμικό φρόνημα, ἀπό τό κοσμικό πνεῦμα. «Ἐξέλθετε καί ἀκαθάρτου μή ἅπτεσθε»[22]. Μήν ἀκουμπᾶτε τήν ἀκαθαρσία καί ἔτσι 62

θά μᾶς προσλάβει ὁ Κύριος, «κἀγώ εἰσδέξομαι ὑμᾶς»[23]. Πόσο ὡραῖα τό λέει ὁ Ἀπόστολος στήν πρός Κορινθίους! Ἕκτο κεφάλαιο, δέκατος ἕβδομος στίχος. Θά μᾶς χρειαστεῖ ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ, γιά νά τήν κάνουμε τήν ἔξοδό μας σωστή καί ὁλοκληρωμένη. Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ τήν ἔκανε μισή. Βγῆκε σωματικά, δέν βγῆκε καρδιακά. -Ἄραγε σήμερα πῶς ζοῦμε; Δέν εἶναι οἱ μέρες μας, ὅπως οἱ μέρες τοῦ Λώτ; Ὅπως οἱ ἡμέρες τοῦ κατακλυσμοῦ; Ἀκριβῶς ἔτσι εἶναι, γιά νά μήν πῶς ὅτι τά ἔχουμε ξεπεράσει ἐμεῖς αὐτά τά μέτρα τῆς ἀκολασίας καί τῆς ἀνηθικότητος τῶν Σοδόμων καί τῶν Γομόρρων. Λέει ὁ Ἱερός Θεοφύλακτος, ὁ Κύριος χρησιμοποιεῖ αὐτά τά δύο ὑποδείγματα, τοῦ χρόνου πρίν ἀπ’ τόν κατακλυσμό, τήν κατάσταση τῶν ἀνθρώπων πρίν ἀπό τόν κατακλυσμό καί τήν κατάσταση πού ὑπῆρχε στά Σόδομα καί τά Γόμορρα, γιά νά μᾶς δώσει νά καταλάβουμε ὅτι καί στά ἔσχατα, πού εἶναι τώρα, «τά τῶν ἀτόπων ἡδονῶν ἐπιθήσονται τοῖς ἀνθρώποις». Δηλαδή, οἱ ἄτοπες ἡδονές, λέει, θά καλύψουν τούς ἀνθρώπους, θά βουλιάξουν οἱ ἄνθρωποι μέσα στίς ἄτοπες ἡδονές, στίς διαστροφές, στά αἴσχη. Αὐτό ἀκριβῶς λέει ὁ Ἱερός Θεοφύλακτος. Γι’ αὐτό, λέει, ὁ Κύριος χρησιμοποιεῖ αὐτές τίς δύο ἐποχές καί τήν κατάσταση πού ὑπῆρχε ἐκεῖ. Καί τό λέει πάλι καί ὁ Ἀπόστολος «ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἔσονται οἱ ἄνθρωποι φιλήδονοι μᾶλλον ἤ φιλόθεοι»[24]. Θά ἀγαπᾶνε τίς ἡδονές καί ὄχι τόν Θεό. Καί θά ἔχουν ἀφροντισιά. Ἀκηδία, ὅπως λέει ὁ π. Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ. Τό πλεῖστον τῆς ἀνθρωπότητας σήμερα, οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι σήμερα, ζοῦνε σέ κατάσταση ἀκηδίας, ἀφροντισιᾶς, δέν νοιάζονται γιά τή σωτηρία. Δέ βαριέσαι… θά ’ρθεῖ ὁ Χριστός;.. καί ποῦ τό ξέρω;.. μήπως εἶναι μύθος;.. μήπως εἶναι μύθος ὁ Χριστός;.. Νά πρόσφατα, μοῦ τό εἶπαν, βγῆκε ἕνα ἔργο, λέει, στόν κινηματογράφο, πού εἶχε τόν τίτλο «Ὁ ἄνθρωπος πού ἐφεῦρε τά Χριστούγεννα». Ξέρετε ποιός εἶναι αὐτός; Ὁ Κάρολος Ντίκενς. Αὐτά μᾶς βγάζουνε οἱ προοδευμένοι τοῦ Χόλυγουντ. Ἐφεύρεση τά Χριστούγεννα! Δηλαδή; Ὁ Χριστός μύθος! Ὁ Κάρολος Ντίκενς ἔφτιαξε αὐτά τά ὡραῖα χριστουγεννιάτικα διηγήματα καί ἀπό ἐκεῖ βρήκαμε τά Χριστούγεννα... Αὐτοί εἶναι οἱ ἄθεοι. Αὐτοί εἶναι οἱ ἀντίχριστοι τῆς ἐποχῆς μας. -Γιατί ποιός εἶναι ὁ ἀντίχριστος; Τό λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος. Αὐτός πού δέν πιστεύει ὅτι ἦρθε ὁ Χριστός στή γῆ[25]. Μύθος ὁ Χριστός… ἔτσι λένε. Μύθος τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Ναί… γι’ αὐτό θά ἔρθει ξαφνικά. Γι’ αὐτό θά ἔρθει «ὡς κλέπτης ἐν νυκτί»[26]. Προσοχή λοιπόν, νά θυμόμαστε τή γυναίκα τοῦ Λώτ. Δηλαδή; Τό πάθημά της. «Τοῦ Θεοῦ γάρ τῷ Λώτ μηνύσαντος», ἐνῶ ὁ Θεός ἔδωσε μήνυμα στόν Λώτ νά φύγει, ἡ γυναίκα του στράφηκε πίσω καί ἔγινε στήλη ἅλατος, «ἐκ πόθου τῶν πραγμάτων», ἐπειδή ποθοῦσε τά πράγματα, τίς ὕλες. Γι’ αὐτό τό ἔπαθε. Προσοχή, ἀδελφοί μου, μή 63

κολλήσει ἡ καρδιά μας στήν ὕλη, στά πράγματά μας, στά χρήματά μας… θά χαθοῦμε. Ὁ Θεός νά φυλάξει! Ἰδίως οἱ ἡλικιωμένοι. Γιατί ξέρετε, ὁ πειρασμός τῆς σάρκας εἶναι πιό πολύ στούς νέους. Ὁ πειρασμός τῆς κενοδοξίας εἶναι στούς ὥριμους. Ὁ πειρασμός τῆς φιλαργυρίας εἶναι στούς ἡλικιωμένους. Τά λέφτά μου, τά χρήματά μου… Ἄκουγα, μία γυναίκα, λέει, εἶχε ὅλα τά χρυσαφικά της κάτω ἀπ’ τό μαξιλάρι της. Πέθανε καί τά εἶχε κάτω ἀπ’ τό μαξιλάρι της. Καί τί ἔγινε; Ποῦ τά ἄφησε; Ποῦ εἶναι ἡ καρδιά μας; Πρέπει νά γίνει αὐτή ἡ ἔξοδος. Νά φύγουμε ἀπ’ ὅλα αὐτά. Γι’ αὐτό λέει ὁ Κύριος καί τό τονίζουμε συνεχῶς, «μνημονεύετε τῆς γυναικός Λώτ»[27]. «Οἱ Ἄγγελοι», λέει ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, «ἅρπαξαν τόν Λώτ ὡς κρίνον ἐξ ἀκανθῶν». Ὅπως παίρνεις ἕναν κρίνο μέσα ἀπό τά ἀγκάθια, ἔτσι οἱ Ἄγγελοι πιάνουν τόν Λώτ καί τόν σώζουν μέσα ἀπό τά ἀγκάθια, μέσα ἀπό τούς Σοδομίτες. Ἔτσι ἀδελφοί μου, νά παρακαλέσουμε τόν Θεό νά πιάσει καί μᾶς, νά μᾶς βοηθήσει. Γιατί εἶναι δύσκολο, δυσκολευόμαστε, ἔχουμε σαστίσει.. σάν ναρκωμένοι εἴμαστε οἱ Χριστιανοί. Καί λέμε καλά, τί γίνεται τώρα; Ὅλα πέφτουν.. ὅλα πέφτουν. Ὁ ἕνας ἀντίχριστος νόμος πίσω ἀπό τόν ἄλλον. Τώρα ἑτοιμάζουνε νά διαλύσουνε τό Σύνταγμα, νά ἀλλάξουνε τό Σύνταγμα. Ξέρετε τί σημαντικό εἶναι αὐτό; Νά γίνει ἡ Ἑλλάδα οὐδετερόθρησκο κράτος. Ξέρετε τί σημαίνει αὐτό; Δέν θά μπορεῖς νά κάνεις τόν σταυρό σου δημόσια… στή δουλειά σου… Θά ἀπαγορεύεται. Νά κάνεις τόν σταυρό σου πρίν φᾶς; Δημόσια; Δέν θά μπορεῖς, θά ἀπαγορεύεται. Αὐτά νά τά ξεχάσουμε. Νά ὑπάρχουν εἰκόνες στά Δικαστήρια; Στά σχολεῖα; Τελειώσανε αὐτά! Αὐτό σημαίνει οὐδετερόθρησκο κράτος. Αὐτό μᾶς ἑτοιμάζουν. Νά λές δημόσια ὅτι εἶσαι Χριστιανός; Τελείωσε αὐτό. Δέν θά ἔχεις δουλειά.. τό πρῶτο. Δέν θά ἔχεις νά κινηθεῖς, χρήματα.. Ἔχουμε σαστίσει. Ἔχουμε ναρκωθεῖ. Νά παρακαλοῦμε τόν Θεό νά μᾶς δώσει δύναμη, νά κάνουμε αὐτή τήν ἔξοδο. Νά φύγουμε ἀπό τά πάθη μας. Γιατί αὐτό εἶναι τό μέγα ἐμπόδιο. Ὅλα αὐτά μᾶς ἔρχονται, γιατί ἀκριβῶς ἐμεῖς δέν ἀντιστεκόμαστε στήν ἁμαρτία καί ὅλο καί περισσότερο φεύγουμε ἀπό τόν Χριστό. Ὅλο καί περισσότεροι Ἕλληνες ὑποκύπτουν στήν ἀθεΐα. -Γιά ρωτῆστε νέα παιδιά, πόσοι πιστεύουν στόν Θεό; Πόσοι ζοῦν κατά Θεόν; Νά μήν ποῦμε γιά ἁγνότητα. Δέν βρίσκεις ἁγνό παιδί. Πολύ δύσκολο.. Γιατί ὅμως; Προσέξτε γιατί. Γιατί καί οἱ μεγάλοι ἔχουμε ὑποκύψει καί λέμε, δέν εἶναι δυνατόν σήμερα νά εἶσαι ἁγνός!.. πῶς εἶναι δυνατόν;.. δέν ὑπάρχει περίπτωση.. Ὑπάρχει περίπτωση! Ὅταν κάνεις αὐτή τήν ἔξοδο καί πεῖς ὄχι στό κακό. Ὄχι μόνο στό κακό τῆς ἀνηθικότητας. Ἄν πεῖς μόνο στό κακό τῆς ἀνηθικότητας, δέν θά μπορέσεις. Στό ὅλο κακό. Στή φιλαργυρία, στό πνεῦμα τῆς καλοπέρασης, στό πνεῦμα τῆς ἄνεσης, στή φιλοδοξία, στό τί θά πεῖ ὁ κόσμος, ἄν μ’ ἀγαπᾶνε ἤ δέν μ’ ἀγαπᾶνε.. Ἄν δέν πεῖς ὄχι σ’ ὅλα αὐτά, φυσικά μετά δέν μπορεῖς νά εἶσαι ἁγνός μέ τή στενή ἔννοια, νά εἶσαι ἠθικός ἄνθρωπος. Σᾶς πληροφορῶ ὅτι καί σήμερα ὑπάρχουν νέοι καί νέες πού 64

εἶναι ἁγνοί καί καθαροί. Πολύ λίγοι, ἀλλά ὑπάρχουν καί εἶναι ἀπάντηση σ’ αὐτούς πού λένε ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά εἶσαι ἁγνός καί καθαρός. Μνημονεύετε λοιπόν τῆς γυναικός Λώτ. Αὐτό θά μᾶς χρειαστεῖ καί ἄν ζήσουμε στά χρόνια τοῦ Ἀντιχρίστου, πού ἴσως κληθοῦμε καί τοπικά νά βγοῦμε ἔξω, ἀλλά καί τώρα καί κάθε στιγμή. «Ἡ γυνή ἔφυγεν εἰς τήν ἔρημον»[28]. Ἡ χριστιανική Ἐκκλησία κάποια στιγμή θά φύγει στήν ἔρημο. Βλέπετε, τώρα ἔχουμε χριστιανικό κράτος. Σιγά-σιγά δέν θά ὑπάρχει κράτος χριστιανικό. Ἀποχριστιανίζεται τό κράτος μας. Δέν θά ὑπάρχει αὐτή ἡ στήριξη τοῦ κράτους. Τό κράτος θά εἶναι ἀντίθετο στήν Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία θά πάει στό περιθώριο. Καί αὐτά ὅλα, ξέρετε, εἶναι σχέδια τῶν Ἑβραιο-Σιωνιστῶν. Εἶναι γραμμένα. Ἄν διαβάσετε τά Πρωτόκολλα τῶν Σοφῶν τῆς Σιών, αὐτά γράφουν. Θά πρέπει ἡ Ἐκκλησία νά μπεῖ στό περιθώριο. Οἱ ἱερεῖς καί οἱ ἀρχιερεῖς νά μήν ἔχουν ἐπιρροή στόν λαό. Καί νά πού ἔρχεται αὐτό. Σιγά-σιγά γίνεται. Μέ ὅλη αὐτή τήν κατασυκοφάντηση μέσα ἀπό τά ΜΜΕ τῶν ἱερέων, τῶν ἀρχιερέων, ἀλλά καί τοῦ Εὐαγγελίου καί τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ μας. Αὐτά ἤθελα νά πῶ ἔτσι στήν ἀγάπη σας σήμερα, νά μή σᾶς κουράσω περισσότερο. Ἄς κρατήσουμε αὐτόν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ «μνημονεύετε τῆς γυναικός Λώτ»[29]. Καί νά θυμόμαστε τόν πρῶτο ὅρο σωτηρίας, μή στραφεῖς πίσω. Μή γυρίσεις πίσω. Θά γίνεις πέτρα ὅπως ἔγινε ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ. Τόν δεύτερο ὅρο τῆς σωτηρίας, μή μείνεις στά περίχωρα τῆς ἁμαρτίας. Οὔτε ἐκεῖ μπορεῖς νά σωθεῖς. Λένε μερικοί, μήν κάνεις τήν ὁλοκληρωμένη πράξη τῆς ἁμαρτίας, τή σαρκική... Ὅλα τά ἄλλα δέν πειράζουν.. Ποιός σοῦ τό εἶπε, ὅτι δέν πειράζουν; Εἶναι τά περίχωρα τῆς ἁμαρτίας. Δέν σώζεσαι. Καί ὁ τρίτος ὅρος, πρέπει νά ἀνέβεις εἰς τό ὄρος. Ἐκεῖ θά σωθεῖς. Τό ὄρος εἶναι ὁ Χριστός, ἡ ἕνωσή μας μέ τόν Χριστό. Μή χαϊδεύουμε τά πάθη μας. Μή γυρνᾶμε πίσω. Προσέξτε καί μία σύγχρονη ἀκόμα πλάνη. Ὑπάρχουν πνευματικοί, ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, ἄν ζοῦσε σήμερα, θά τούς ἔλεγε, πνευματικούς χωρίς Ἅγιο Πνεῦμα, οἱ ὁποῖοι τί κάνουν; Τί λένε; Χριστούγεννα εἶναι… Ἐλᾶτε ὅλοι νά κοινωνήσετε, δέν ὑπάρχει πρόβλημα.. Συζεῖς; Πορνεύεις;.. Δέν πειράζει.. Ὁ Χριστός εἶναι ἀγάπη.. γι’ αὐτό γίνεται ἡ Θεία Λειτουργία, γιά νά κοινωνήσουν ὅλοι… Ποιοί ὅλοι; Αὐτοί οἱ ὁποῖοι εἶναι ἁγνοί μέ τή γενικότερη ἔννοια, εἶναι καθαροί, ἔχουν κάνει αὐτή τήν ἔξοδο ἀπό τά πάθη. Στήν πρώτη Ἐκκλησία, ναί, κοινωνοῦσαν ὅλοι. Γιατί ὅμως; Γιατί ὅσοι ἦταν ἀνάξιοι μετά τό «τάς θύρας, τάς θύρας» βγαίνανε ἔξω. Ὅσοι εἴχανε ἐπιτίμιο ἀπό τόν πνευματικό, ἔξω. Ὅσοι ἦταν κατηχούμενοι κ.λ.π. ἔξω. Τώρα οἱ πόρτες δέν κλείνουν. Εἶναι ἀνοιχτές. Μποροῦν ὅλοι νά κοινωνήσουν; Ὄχι. Αὐτοί πού ἔχουν κάνει τήν ἔξοδο, τήν τροπική ἔξοδο ἀπό τά πάθη. Αὐτοί πού μνημονεύουν τῆς γυναικός Λώτ. 65

-Ἡ σύγχρονη ποιμαντική κάποιων ψευδοποιμένων ξέρετε ποιά εἶναι; Παιδάκι μου, ὅλα αὐτά εἶναι φυσιολογικά.. δέ γίνεται, νέος ἄνθρωπος τώρα νά μήν ἔχεις κοπέλα.. ἤ ἡ κοπέλα νά μήν ἔχει ἕναν φίλο!.. δέν γίνονται αὐτά… εἶναι φυσιολογικά… Δηλαδή τί; Δίνουνε μία ψυχολογική ἀνακούφιση. Καί ἀπό πίσω βέβαια τσούρμο τά παιδιά.. τρέχουνε! Γιατί αὐτός ὁ πνευματικός «ἀναπαύει»! Δέν εἶναι σκληρός καί ἄτεγκτος.. μέ τούς κανόνες στό χέρι! Θεραπεύει ὅμως; Δέν θεραπεύει. Νά τά ψυχοφάρμακα ἀπό δίπλα. Ἔ, πήγαινε καί στόν ψυχολόγο.. ὁ ἴδιος ὁ πνευματικός τούς στέλνει. Καί στόν ψυχίατρο νά πάρουν τά χαπάκια τους. Γιατί δέν γίνεται νά ἔχεις καί πάθη νά τά ἀποενοχοποιεῖς καί νά ἔχεις καί ὑγεία. Δέν θά ἔχεις ὑγεία. Ἄγχος θά ἔχεις, κατάθλιψη θά ἔχεις, μελαγχολία θά ἔχεις καί θά ψάχνεις μέ τά χάπια νά βρεῖς κάποια ἰσορροπία. Λοιπόν, προσοχή καί σ’ αὐτή τήν ἀπάτη, γιατί καί αὐτοί οἱ ψευτοπνευματικοί μᾶς κρατᾶνε ἤ μέσα στά Σόδομα ἤ στά περίχωρα. Δέν ὑπάρχει σωτηρία καί μαζί μέ τά πνευματικά τους παιδιά χάνονται κι αὐτοί. Προσέξτε το αὐτό, εἶναι ἡ σύγχρονη πλάνη τῆς ἐποχῆς μας καί βλέπω ὅτι μπαίνει σιγά-σιγά καί σέ μᾶς, στήν ἑλληνική Ἐκκλησία. Στήν Ἀμερική ὑπάρχει πρό πολλοῦ αὐτό τό πνεῦμα τῆς ἐκκοσμίκευσης. Μπαίνει καί σέ μᾶς. Δέν πρέπει νά τό δεχτοῦμε. Προσέξτε! Οὔτε στά περίχωρα θά σωθοῦμε, ἀλλά μόνο στό ὄρος. Ἄς παρακαλοῦμε τόν Κύριο, αὐτή τήν ἐντολή νά μήν τήν ξεχάσουμε ποτέ. Νά μήν ξεχάσουμε ποτέ τή γυναίκα τοῦ Λώτ, γιά νά μήν καταστραφοῦμε καί νά μήν ἀπωλεσθοῦμε, ἀδελφοί μου, μαζί μέ τή γυναίκα τοῦ Λώτ, ἡ ὁποία ἔγινε νεκρή, ἁλάτι. Νέκρωσε. Στό ἁλάτι μπορεῖς νά καλλιεργήσεις τίποτα; Δέν φυτρώνει τίποτα στό ἁλάτι. Νέκρα. Καί αἰώνιο παράδειγμα τιμωρίας τῆς ἁμαρτίας καί τῆς ἀμετανοησίας εἶναι ἡ Νεκρά Θάλασσα. Ἄν σᾶς ἀξιώσει ὁ Θεός νά πᾶτε καί στά Ἱεροσόλυμα καί στό Σινά, θά περάσετε ἀπό τήν Νεκρά Θάλασσα καί θά δεῖτε ἐκεῖ τό φοβερό τοῦ πράγματος. Ὁ Θεός λοιπόν νά δώσει νά μείνουμε πιστοί, νά φύγουμε ἀπό τά Σόδομα καί τά Γόμορρα, νά φύγουμε καί ἀπ’ τά περίχωρα καί νά σωθοῦμε στό ὄρος μαζί μέ τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης https://hristospanagia3.blogspot.com [1] Ρωμ. 12, 5. [2] Λουκ. 17, 32. [3] Λουκ. 17, 26. [4] Λουκ. 17, 27. [5] Ὅ.π. [6] Α΄Ἰω. 2, 18. [7] Λουκ. 17, 32. 66

[8] Λουκ. 17, 28. [9] Λουκ. 17, 29. [10] Γεν. 19, 11. [11] Γεν. 19, 14. [12] Λουκ. 17, 31. [13] Α΄Θεσ. 5, 2. [14] Ματθ. 27, 25. [15] Ἀποκ. 12, 6. [16] Β΄Κορ. 6, 17. [17] Ματθ. 5, 28. [18] Λουκ. 9, 62. [19] Φιλ. 3, 14. [20] Γέν. 19, 17. [21] Α΄Ἰω. 2, 18. [22] Β΄Κορ. 6, 17. [23] Ὅ.π. [24] Β΄Τιμ. 3, 1-4. [25] Πρβλ. Α΄Ἰω. 2, 22. [26] Α΄Θεσ. 5, 2. [27] Λουκ. 17, 32. [28] Ἀποκ. 12, 6. [29] Λουκ. 17, 32. 67

Μή λυπεῖτε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον «Ὁ κλέπτων μηκέτι κλεπτέτω», λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Ἐφεσίους ἐπιστολή του, στό 4ο κεφάλαιο, 28ο στίχο, καί συνεχίζει «μᾶλλον δέ κοπιάτω ἐργαζόμενος τό ἀγαθόν ταῖς χερσίν, ἵνα ἔχῃ μεταδιδόναι τῷ χρείαν ἔχοντι»[1]. Δηλαδή αὐτός πού κλέπτει, ἄς πάψει πλέον νά κλέβει. Ἀντίθετα, νά κοπιάζει ἐργαζόμενος τό ἀγαθό, τό καλό, μέ τά χέρια του, ἔτσι ὥστε νά ἔχει νά δίδει καί σ’ αὐτούς πού ἔχουν ἀνάγκη. Προηγουμένως, μᾶς εἶχε πεῖ ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος, «μή δίδοτε τόπον τῷ διαβόλῳ», νά μή δίνουμε τόπο στόν διάβολο. Αὐτό τό εἴχαμε ἑρμηνεύσει τήν προηγούμενη φορά καί τώρα εἰδικότερα προχωρεῖ σέ ὑποδείξεις, σέ ἐντολές, πού ἀφοροῦν τήν χριστιανική ζωή, πῶς μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ζεῖ μέσα στόν Χριστό, μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τήν Ἐκκλησία, νά εἶναι κύτταρο τῆς Ἐκκλησίας. Ἑρμηνεύει ὁ Ἅγιος Νικόδημος[2] καί λέει, βλέπεις, ὤ ἀναγνώστα, ποία εἶναι τά μέλη τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου, τοῦ κακοῦ ἀνθρώπου, τοῦ ἀνθρώπου τοῦ μή ἀναγεννημένου, ποιά εἶναι τά μέλη, τά μέρη, τά συστατικά; Ψεῦδος, θυμός, μνησικακία, κλεψία (κλοπή), γιά τά ὁποῖα εἶπε καί προηγουμένως ὁ Ἀπόστολος καί λέγει καί ἐδῶ. Δέν εἶπε δέ ἐκεῖνος πού κλέπτει, ἄς παιδεύεται, ἄς τιμωρεῖται δηλαδή, ἀλλά ἄς παύσει τό κακό, γιατί ἡ παιδεία καί ἡ τιμωρία τῶν κλεπτῶν, αὐτή εἶναι ἔργο τῶν ἐξωτερικῶν κριτῶν, εἶναι ἔργο τῆς Ἀστυνομίας, τοῦ Κράτους, τό δέ νά παύει ὁ κλέπτης ἀπό τήν κλεψία, αὐτό εἶναι ἔργο τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστός δέν θέλει ἁπλῶς νά τιμωρούμαστε, ἀλλά νά διορθωνόμαστε. Ἐνῶ τό Κράτος δέν τό ἐνδιαφέρει τόσο ἡ διόρθωση, ὅσο νά ἐπιβάλλει τήν ποινή καί μετά ἐγκαταλείπει τόν ἄνθρωπο. Ποῦ εἶναι τώρα, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, οἱ Ναβατιανοί, οἱ λεγόμενοι «Καθαροί», οἱ γεμάτοι ὄντες ἀπό κάθε ἀκαθαρσία, οἱ ὁποῖοι ἀναιροῦν τήν μετάνοια; Ἄς ἀκούσουν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, πῶς εἶναι δυνατόν νά ἀποπλύνει κάποιος τήν ἁμαρτία του; Ὄχι μόνο μέ τό νά κάμνει ἀποχήν αὐτῆς, ἀλλά καί μέ τό νά ἐργάζεται τό ἀγαθόν. Δέν εἶναι ἀρκετό τό νά σταματήσεις τό κακό, ἀλλά πρέπει καί νά κάνεις τό ἀντίθετο καλό. Γι’ αὐτό λέει στή συνέχεια, μᾶλλον δέ κοπιάτω ἐργαζόμενος τό ἀγαθόν ταῖς χερσίν. Ὄχι μόνο νά μήν κλέβεις, ἀλλά καί νά κάνεις τό καλό ἐργαζόμενος καί μάλιστα χειρωνακτικά, γιά νά ἔχεις νά δίδεις σ’ αὐτόν πού ἔχει ἀνάγκη. Δέν εἶναι ἀρκετό λοιπόν, νά ἀφήσει κάποιος τίς ἁμαρτίες, ἀλλά καί νά ἐργαστεῖ τίς ἀντίθετες ἀρετές. Αὐτό θέλει ὁ Θεός. Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἐδῶ, ὁ κλέπτης πού ἔκλεπτε προηγουμένως καί ἔκαμε τήν κακία τῆς κλεψίας, τώρα ἄς κάμει τήν ἀρετή τῆς ἐλεημοσύνης. Ὄχι ἁπλῶς νά παύει νά παίρνει τά ξένα, ἀλλά νά ἀρχίσει νά δίδει καί στούς πτωχούς. Καί ὄχι ἁπλῶς ἄς κάμει αὐτήν, ἀλλά μέ κόπο καί μόχθο νά κάμει τήν ἐλεημοσύνη, δηλαδή μέ τέχνη καί ἐργόχειρο. Προσέξτε ἕνα ὡραῖο νόημα πού δέν τό συλλαμβάνει κανείς ἴσως μέ τήν πρώτη ἀνάγνωση. 68

-Λέει ὁ Ἀπόστολος «νά ἐργάζεσαι τό ἀγαθόν ταῖς χερσίν». Γιά ποιόν σκοπό; «Ἵνα ἔχῃ μεταδιδόναι τῷ χρείαν ἔχοντι»[3]. Νά ἐργάζεσαι, νά κοπιάζεις, νά ἱδρώνεις, νά δίδεις χρόνο καί δυνάμεις, γιά νά μπορεῖς νά δίδεις σ’ αὐτόν πού ἔχει ἀνάγκη. Ὄχι ἔτσι... ἅμα μοῦ περισσέψει, ἅμα μπορέσω, θά δώσω καί κάτι.. ἀλλά ἐπί τούτου, νά ἐργάζεσαι γι’ αὐτόν τόν σκοπό. Νά ἐργάζεται πρέπει λοιπόν ὁ ἄνθρωπος, ὁ χριστιανός, μέ κόπο, μέ μόχθο, πρῶτον, γιά νά ταπεινώσει καί νά συντρίψει διά τοῦ ἐργοχείρου τό σῶμα του, τό ὁποῖο, μέ τήν ἀργία πού εἶχε προηγουμένως, ἔμαθε νά κλέβει τά πράγματα τῶν ἄλλων καί νά τρέφεται ἀπ’ αὐτά. Καί δεύτερον, νά ἐργάζεται γιά νά ἔχει πλούσιο τόν τρόπο καί τόν πόρο τῆς ζωῆς, άπό τήν τέχνη καί τό ἐργόχειρό του, καί ἔτσι ἔχοντας τόν τρόπο νά ἐλεεῖ καί τούς ἄλλους πού δέν ἔχουν. Βλέπετε; Ὁ σκοπός τῆς ἐργασίας. Ἀφενός μέν νά ταπεινώνεται ὁ ἄνθρωπος μέ τόν κόπο πού ἔχει ἡ ἐργασία καί νά μή γίνεται βάρος στούς ἄλλους, τρεφόμενος ἀπό τούς ἄλλους ἤ κλέπτοντας τούς ἄλλους, νά μή μένει ἀργός, πού εἶναι κι αὐτό ἁμαρτία, καί νά ἔχει νά δίδει καί σ’ αὐτούς πού ἔχουν ἀνάγκη. Καί ἀντί γιά ἐκεῖνα πού ἔκλεβε προηγουμένως ἀπ’ τούς ἄλλους, τώρα νά εὐεργετεῖ καί νά δίδει στούς ἄλλους. Ὤ τοῦ θαύματος! Εἶναι κατάλληλη περίσταση ἐδῶ νά ἐκφωνήσω, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, πῶς ἡ ζωή τοῦ ἁγίου εὐαγγελίου κάμνει καθαρούς καί ἀγγέλους ἐκείνους πού ἦταν προηγουμένως ἁμαρτωλοί καί δαίμονες. Καί ὁ ἑρμηνευτής Θεοδώρητος, ἑρμηνεύοντας αὐτό τό ρητό, λέει: «ἐπειδή ἡ ἀργία ταύτην διαφερόντως τήν ἁμαρτίαν, ἤτοι τήν κλεψίαν γεννᾷ, εἰκότως αὐτῇ τήν ἀγαθήν ἐργασίαν ἀντέταξε». Ἐπειδή, λέει, ἡ ἀργία, τό νά μήν ἐργάζεται κανείς, τό νά τεμπελιάζει, ὁδηγεῖ στήν ἁμαρτία αὐτή γιά τήν ὁποία μιλάει ὁ Ἀπόστολος, δηλαδή στήν κλεψιά, γι’ αὐτό καί ἀντέταξε ὡς φάρμακο τήν ἀγαθή ἐργασία στήν κλεψία. -Βλέπετε πῶς τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μᾶς δίνει τό φάρμακο γιά κάθε μας ἀσθένεια, γιά κάθε ἁμαρτία; «Παρεγγυᾷ δέ μή μόνης ἕνεκεν τῆς γαστρός μετιέναι τήν ἐργασίαν, ἀλλά καί διά τήν χρείαν τῶν δεομένων». Καί τί ἀκόμα λέει ὁ Ἀπόστολος; Ὄχι μόνο νά ἐργάζεσαι γιά νά τρέφεις τό σῶμα, τήν γαστέρα, ἀλλά καί γιά τήν ἀνάγκη νά ἐπαρκεῖς, νά ἐλεεῖς αὐτούς πού ἔχουν ἀνάγκη. Ἄς δοῦμε πῶς τό ἑρμηνεύει καί ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς[4]. Ὁ χριστιανός πρέπει νά ἀπορρίψει, λέει ὁ Ἅγιος, ὅ,τι ἀνήκει στόν παλαιό ἄνθρωπο, καί νά ἀγκαλιάσει τή ζωή τοῦ καινοῦ ἀνθρώπου, τοῦ καινούριου, τή ζωή κατά Θεόν, πού ὑπάρχει στήν δικαιοσύνη καί στήν ὁσιότητα. Δικαιοσύνη εἶναι ἡ σύνολη ἀρετή. Ὁσιότητα ἡ εὐσέβεια, ἡ ἁγιότητα. Ἔτσι πρέπει νά γίνει κάθε χριστιανός, δίκαιος καί ὅσιος. Ὅποιος εἶναι στόν Χριστό, ὅποιος εἶναι τοῦ Χριστοῦ, εἶναι καινή κτίση, καινούρια δημιουργία, νέα κτίση. «Τά ἀρχαῖα παρῆλθεν, ἰδού γέγονε καινά τά πάντα»[5], λέει πάλι ὁ Ἀπόστολος στήν β΄ πρός Κορινθίους καί ἔτσι πρέπει νά ζοῦμε 69

«ἐν καινότητι ζωῆς»[6], νά ζοῦμε τήν καινούρια ζωή, τήν ἐν Χριστῷ ζωή. Τά ἀρχαῖα, τά παλιά πρέπει νά φύγουν. Φύγανε, τά ἀφήσαμε πίσω μας, βαφτιστήκαμε, μυρωθήκαμε, πήραμε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Ὁ ἄλλοτε κλέπτης, ἐάν γίνει χριστιανός, πρέπει νά σταματήσει τήν ἁμαρτία αὐτή καί νά ἀνανεωθεῖ μέ ἀγῶνα καί κόπο. Πρέπει νά ἀναπτυχθεῖ μέσα του ἡ φιλανθρωπία καί ἡ ἀδελφοσύνη, γιά νά μπορέσει ὁδηγούμενος ἀπό αὐτές νά ἐργαστεῖ καί νά κερδίσει μέ τά χέρια του ὅσα περισσότερα μπορεῖ, γιά νά δύναται νά δώσει ἀπ’ αὐτά καί σέ ἐκείνους πού ἔχουν ἀνάγκη. Νά ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ἐργασίας. Δέν εἶναι ἁπλῶς μιά φίλαυτη ἱκανοποίηση τῶν προσωπικῶν μας ἀναγκῶν, «δικά μου εἶναι, ἐγώ θά τά φάω μόνος μου», ὅπως λέει ὁ κοσμικός ἄνθρωπος, ἀλλά ἐργαζόμαστε γιά νά εὐεργετοῦμε καί τό σύνολο, τούς ἀδελφούς μας. Ἔτσι, στόν τόπο τῆς ἀναισθησίας τοῦ νά κλέβει κάποιος... Εἶναι ἀναισθησία νά κλέβεις. -Τί θά πεῖ ἀναισθησία μέ τήν πνευματική ἔννοια; Δέν ἔχεις αἴσθηση τοῦ Θεοῦ, δέν ἔχεις φόβο Θεοῦ, δέν ἔχεις κοινωνία μέ τόν Θεό, εἶσαι νεκρός πνευματικά, δέν ἔχεις πνευματικές αἰσθήσεις. Στόν τόπο λοιπόν αὐτῆς τῆς ἀναισθησίας, ὅταν ὁ ἄνθρωπος μετανοήσει καί ἀναγεννηθεῖ πνευματικά, ἐμφανίζεται ὁ κόσμος τῶν νέων αἰσθήσεων. Ἐμφανίζονται στήν ψυχή οἱ εὐαγγελικές αἰσθήσεις, τῆς εὐσπλαχνίας, τῆς ἀδελφότητας, τῆς αἰσθηματικότητας καί τῆς συναισθηματικότητας. Μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ ὁ ἀναγεννημένος ἄνθρωπος γίνεται εὐαίσθητος στόν πόνο τοῦ ἄλλου, στή θλίψη τοῦ ἄλλου, στήν ἀνάγκη τοῦ ἄλλου, ἐνῶ ὁ κλέφτης εἶναι ἀναίσθητος γιά τόν πόνο τοῦ ἄλλου. Ἴσα-ἴσα τό ἀντίθετο, κάνει τόν ἄλλο νά πονέσει παίρνοντάς του αὐτά πού ἔχει. Τά πάθη, τά ἐλαττώματα θεραπεύονται μέ τίς ἀντίστοιχες ἀρετές. -Θέλεις νά κόψεις τά πάθη σου; Ἐντόπισέ τα καί κάνε ἀκριβῶς τίς ἀντίθετες ἀρετές. -Εἶσαι μέχρι τώρα ἀκόλαστος, ἀνήθικος, πόρνος...; Θά πρέπει νά γίνεις ἁγνός, νά γίνεις σώφρων, νά γίνεις προσεκτικός στά θεάματα, στά ἀκροάματα, στίς συναναστροφές, νά ἀσκήσεις τήν ἁγνότητα, τήν παρθενικότητα τῆς ὕπαρξής σου. Ἔτσι κόβεις τό πάθος τό σατανικό τῆς ἀνηθικότητας. -Ἤσουν κλέπτης; Ἤσουν καταχραστής; Ἤσουν τοκογλύφος; Τώρα θά πρέπει νά γίνεις ἐλεήμων, νά γίνεις δοτικός, νά μοιράζεσαι αὐτά πού ἔχεις, νά δίνεις καί ἀπό τό ὑστέρημά σου ἀκόμα καί ἔτσι πολεμᾶς καί ἐξαλείφεις τό πάθος αὐτό τῆς ἁρπαγῆς καί τῆς κλεψίας. Τό μίσος τό θεραπεύεις μέ τήν ἀγάπη. Τήν ὑπερηφάνεια μέ τήν ταπείνωση. Δέν εἶναι λοιπόν βλέπετε ἁπλῶς ἕνα «μή» ἡ χριστιανική ζωή. Μήν κάνεις αὐτό, μήν κάνεις τό 70

ἄλλο, ἀλλά εἶναι μία θέση. Ἐκεῖ πού ἔκανες τό κακό, τώρα νά κάνεις τό ἀντίθετο καλό. Δέν μᾶς καλεῖ λοιπόν ὁ Χριστός σέ μία παθητικότητα, σέ μία ἀνενεργησία, σέ μία ἀπραξία, ἀλλά σέ μία ἐνεργητική ζωή, σέ μία θέση. Ἐκεῖ πού προηγουμένως ὑπῆρχε ἡ ἄρνηση τοῦ Θεοῦ, τώρα βάζουμε τήν ἐργασία γιά τόν Θεό καί τά πάντα τά κάνουμε γιά τόν Θεό. Ἡ ἀναισθησία πολεμᾶται μέ τήν εὐασθησία. Ἡ ἀκηδία καί ἡ ἀδράνεια μέ τήν δραστηριότητα καί τή φιλοπονία. Ἔτσι κόβονται τά πάθη. -Βλέπεις μιά τεμπελιά; Μιά νωθρότητα; Θά τήν πολεμήσεις μέ τήν ἑκούσια δραστηριότητα, μέ βία στόν ἑαυτό σου, μέ φιλεργία, δηλαδή μέ ἀγάπη γιά ἐργασία, μέ φιλοπονία, μέ τήν ἀγάπη γιά τόν πόνο, γιά τόν κόπο, τόν πόνο γιά τόν ἄλλον, νά πονᾶς, νά κοπιάζεις γιά τόν ἄλλον. Ὁ κανόνας τῆς εὐαγγελικῆς συνευαισθησίας εἶναι «πάντα ὑπέδειξα ὑμῖν ὅτι οὕτω κοπιῶντας δεῖ ἀντιλαμβάνεσθαι τῶν ἀσθενούντων, μνημονεύειν τε τῶν λόγων τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ὅτι αὐτός εἶπε· μακάριόν ἐστι μᾶλλον διδόναι ἤ λαμβάνειν»[7], διαβάζουμε στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. Αὐτός εἶναι ὁ κανόνας μας. Μᾶς ὑπέδειξε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ὅτι ἔτσι πρέπει νά ζοῦμε, βοηθώντας τούς ἀσθενεῖς, καί νά θυμόμαστε τά λόγια τοῦ Κυρίου πού εἶπε, εἶναι μακάριο περισσότερο τό νά δίδεις παρά νά λαμβάνεις. Ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός Ἅγιος Παΐσιος, ὅταν παίρνεις κάτι ἀπό κάποιον, ἕνα δῶρο, δέχεσαι - νιώθεις μία ἀνθρώπινη εὐχαρίστηση, ἀνθρώπινη χαρά. Ὅταν δίνεις στόν ἄλλον, παίρνεις μία θεϊκή χαρά καί εὐχαρίστηση. Πολύ ἀνώτερο! Γι’ αὐτό, ἄν θέλει πραγματικά κανείς νά γλεντάει τή ζωή του, πρέπει νά μάθει νά δίνει! Μπορεῖ νά μήν ἔχεις νά δώσεις χρήματα ἄν εἶσαι φτωχός. Μπορεῖς ὅμως νά δώσεις προσευχή γιά τόν ἄλλον. Μπορεῖς νά δώσεις χρόνο, ν’ ἀκούσεις μιά δυσκολία τοῦ ἄλλου. Μπορεῖς νά τοῦ δώσεις ἕνα χαμόγελο, μία συμπαράσταση, κι αὐτό μετράει πολύ περισσότερο καί ἀπό τά χρήματα. Ἡ φωτεινή καί ἁγία ψυχή τοῦ θεομακάριστου Θεοφυλάκτου εὐαγγελίζεται -ὁ Ἅγιος Θεοφύλακτος Βουλγαρίας ἔχει ἑρμηνεία μέ βάση τόν ἱερό Χρυσόστομο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου καί ἀπό αὐτόν δανείζεται τώρα καί ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς. Βλέπετε; Ὁ ἕνας Πατέρας ἀκολουθεῖ τόν ἄλλο Πατέρα. Αὐτό εἶναι ἡ Ἐκκλησία καί ἔτσι εἴμαστε σίγουροι ὅτι εἴμαστε μέσα στήν Ἐκκλησία, ὅταν ἀκολουθοῦμε τούς ἁγίους Πατέρες, τούς προηγούμενους ἀπό μᾶς. Λέει ὁ Ἅγιος Θεοφύλακτος: δέν εἶναι ἀρκετό τό νά ἀποστεῖ κανείς ἀπό τήν ἁμαρτία, νά ἀπομακρυνθεῖ ἀπό τήν ἁμαρτία, ἀλλά νά κάνει καί κάτι καλό. Γι’ αὐτό λέει καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μέ τό στόμα τοῦ Προφήτη Δαβίδ, ὅτι πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά ἐκκλίνει ἀπό τό κακό καί νά κάνει τό καλό. «Ἔκκλινον ἀπό κακοῦ καί ποίησον ἀγαθόν»[8]. Ὄχι ἁπλῶς νά φύγεις ἀπό τό κακό, ἀλλά νά κάνεις καί τό ἀντίθετο καλό. Δέν εἶναι ἀρκετό νά σταματήσει κανείς ἀπό τήν ἁμαρτία, λέει ὁ Ἅγιος Θεοφύλακτος, ἀλλά πρέπει νά κινηθεῖ καί σέ δρόμο ἀντίθετο τῆς ἁμαρτίας. Ἀλλιῶς πάλι θά πέσει στήν 71

ἁμαρτία. Βλέπετε πολλοί ἄνθρωποι λένε, προσπαθῶ νά τό κόψω αὐτό τό πάθος καί δέν μπορῶ. -Πῶς τό ἐννοεῖς νά τό κόψεις; Γιά νά κόψεις τό πάθος, δέν εἶναι ἁπλῶς νά πεῖς νά μήν τό κάνω αὐτό, πρέπει νά κάνεις τό ἀντίθετο καλό. Ἔτσι κόβεται τό πάθος. Ἀλλιῶς, ἄν πέσεις σέ μιά ἀπραξία, ἡ κακή συνήθεια θά σέ ρίξει πάλι στό ἴδιο πάθος καί θά δεῖς ὅτι δέν μπορεῖς νά τό κόψεις. Θά πρέπει νά κάνεις τό ἀντίθετο καλό καί φυσικά νά κάνεις καί προσευχή, νά ζητήσεις τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ὄχι νά προσπαθήσεις μόνος σου. -Γινόταν πρίν τό κακό; Τώρα ἄς γίνεται τό καλό, κι αὐτό μέ ἀγῶνα καί κόπο. Ἀπ’ τή μιά μεριά νά γίνεται τό καλό γιά νά «ἠρεμήσει» τό σῶμα, τό ὁποῖο προηγουμένως ἀπό τήν πνευματική ἀδράνεια ἦταν γρήγορο στά κακά ἔργα. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὑποταγμένος στά πάθη του εἶναι ἀδρανής πνευματικά, τεμπελιάζει πνευματικά, κοιμᾶται πνευματικά καί ἡ ψυχή καί τό σῶμα. Τώρα λοιπόν πού μετανόησες, πρέπει νά κινητοποιήσεις καί τήν ψυχή καί τό σῶμα στά καλά ἔργα καί ἔτσι θά κοποῦν τά πάθη. Θά πρέπει λοιπόν τό σῶμα, τό ὁποῖο ἦταν γρήγορο στά κακά ἔργα καί ἀδρανές στά καλά ἔργα, νά κινητοποιηθεῖ, καί ἀπ’ τήν ἄλλη μεριά νά ὑπάρχουν σέ ἱκανοποιητική ποσότητα τά μέσα καί γιά τή ζωή αὐτοῦ πού κοπιάζει, ἀλλά καί γιά τήν ἐλεημοσύνη πρός τούς ἄλλους. Ἐργαζόμενος λοιπόν, κοινητοποιεῖς τήν ὕπαρξή σου στό καλό καί συγχρόνως ἔχεις καί μέσα γιά νά βοηθήσεις καί τούς ἄλλους. Γιά νά μπορέσει αὐτός πού νωρίτερα ἔκλεβε τούς ἄλλους, τώρα νά γίνει ἀγαθοποιός πρός τούς ἄλλους. Πρῶτα τούς λήστευε, τώρα πρέπει νά τούς εὐεργετεῖ. Ὤ, θαυμαστέ Θεέ, πῶς τό εὐαγγέλιό Σου κάνει ἀγγέλους αὐτούς πού ἦσαν πρῶτα σχεδόν διάβολοι! Λέει καί ἕνας Ἅγιος, αὐτή εἶναι ἡ ἀπόδειξη ὅτι ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος καί ὅτι ὁ Χριστός ἀναστήθηκε, τό ὅτι ὁ κλέπτης ἔπαψε νά κλέβει καί τώρα γίνεται ἐλεήμων. Ὁ ἀνήθικος γίνεται τώρα σώφρων. Ὁ ἄδικος, ὁ λοίδορος, ὁ συκοφάντης τώρα γίνεται κήρυκας τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, γίνεται ἐκεῖνος πού τώρα κηρύττει τήν συγχώρηση, γίνεται αὐτός ὁ ὁποῖος ἀγαπᾶ καί πλέον παύει νά φθονεῖ, παύει νά ζηλεύει, παύει νά ἔχει τήν καρδιά του γεμάτη κακία. Αὐτό ἀκριβῶς εἶναι ἀπόδειξη ὅτι ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος, γιατί δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος ἀπό μόνος του νά τά καταφέρει αὐτά. Μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ γίνονται καί διά τοῦ ἁγίου εὐαγγελίου, διά τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας. Λέγει στή συνέχεια ὁ Ἀπόστολος, στόν 29ο στίχο, «πᾶς λόγος σαπρός», κάθε λόγος σάπιος, «ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν μή ἐκπορευέσθω»[9]. Συνεχίζει λοιπόν τώρα τίς προτροπές, πῶς θά ἀφήσουμε τόν παλαιό ἄνθρωπο. Μᾶς εἶπε γιά τήν κλεψία καί τώρα μᾶς μιλάει γιά τή σαπρολογία θά λέγαμε, γιά τά σάπια λόγια, τά βρώμικα λόγια. 72

Ποιός εἶναι ὁ σαπρός καί βρώμικος λόγος; Εἶναι ὁ ἀργός, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, ὁ ἄκαιρος καί ὁ μάταιος. Ἀργός λόγος πού δέν ἔχει ἔννοια, πού δέν ἔχει λόγο, λογική, δέν χρειάζεται.. Ἀργός λόγος... περί ἀνέμων καί ὑδάτων. Ἄκαιρος λόγος, δέν εἶναι τῆς παρούσης περιστάσεως, τοῦ παρόντος χρόνου, δέν εἶναι ἡ κατάλληλη στιγμή νά πεῖς αὐτόν τόν λόγο. Μάταιος λόγος, δέν ἔχει σκοπό, δέν ἀποσκοπεῖ, δέν βοηθάει στή σωτηρία. Αὐτός εἶναι ὁ μάταιος λόγος. Ρώτησαν κάποτε ἕναν Γέροντα: «Τί ἐστί ματαιότης;», καί εἶπε «ὅσα ὑπό τόν οὐρανόν αὐτά ὅλα εἶναι ματαιότης». Ὅσα εἶναι κάτω ἀπό τόν οὐρανό. -Γιατί τά λές αὐτά τά λόγια; Βοηθᾶνε τήν ὕπαρξή σου νά ἀνέβει στόν οὐρανό; Καί τήν ὕπαρξη τοῦ πλησίον σου; Δέν βοηθᾶνε. Μήν τά λές καλύτερα, εἶναι μάταια λόγια. Ὅπως π.χ. λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, εἶναι ἡ μωρολογία, τό νά λές μωρά, ἠλιθιότητες νά τό ποῦμε ἔτσι, ἀνοησίες. Ἡ εὐτραπελία, τό νά λές εὐτράπελα, χαζά, ἀνέκδοτα κ.λ.π. Οἱ ἀστειότητες, οἱ χωρατάδες καί ἄλλα ὅμοια. Αὐτά δίνουν καί παίρνουν στά κοσμικά συμπόσια, στίς καρναβαλικές ἐκδηλώσεις, πού λέγαμε προηγουμένως, καί γενικά σέ καθετί κοσμικό, σέ κάθε κοσμική συγκέντρωση. Χειρότερος ἀκόμα καί βρωμερότερος λόγος ἀπό τόν σαπρό εἶναι ἡ αἰσχρολογία, ὅταν λές αἰσχρά, ἡ λοιδορία, ὅταν λοιδορεῖς τόν ἄλλον, δηλαδή τόν ἐμπαίζεις, τόν κοροϊδεύεις, τόν ἐξουθενώνεις καί ἡ καταλαλιά. Ὅταν κουτσομπολεύεις, κατακρίνεις τόν ἄλλον. Αὐτά εἶναι ἀκόμα χειρότερα λόγια, βρωμερότερα, ἀχρειότερα ἀπό τήν μωρολογία, τήν εὐτραπελία, τόν ἄκαιρο λόγο, καί τόν μάταιο λόγο. Ἡ μωρολογία καί ἡ εὐτραπελία, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος σέ μία ὑποσημείωσή του, διαλύουν τό σύντονο καί τό σταθερό τῆς διάνοιας. Ὁ ἄνθρωπος πέφτει σέ μιά κατάσταση χαλάρωσης-χαύνωσης, χάνει τόν ἑαυτό του, τή συγκρότησή του. Διαλύεται κατά κάποιο τρόπο ψυχικά καί αὐτή ἡ μωρολογία καί ἡ εὐτραπελία παρακινοῦν τούς ἀκούοντες σέ γέλωτες, σέ γέλια, σέ μία ἀνεμελιά, σέ μία λήθη τοῦ Θεοῦ, τῆς κρίσης, τοῦ θανάτου, τῆς αἰώνιας κόλασης, πού πρέπει νά τά ἔχουμε πάντα στόν νοῦ μας γιά νά μήν ἁμαρτάνουμε. Ὅταν λοιπόν ἀρχίζεις καί λές τέτοια ἀνέκδοτα, κουτσοκέφαλα καί μωρολογίες, προφανῶς ἁμαρτάνεις. Λέγεται γιά τόν Κύριο ὅτι ποτέ δέν Τόν εἶδαν νά γελάει, ἀλλά νά δακρύζει πολλές φορές. Τί λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος; Ὅταν ρωτήθηκε, ἀπό ποία ρήματα ἡ ἀργολογία κρίνεται; Πῶς μποροῦμε νά ὁρίσουμε τήν ἀργολογία; ἀπήντησε: «Καθόλου πᾶν ρῆμα τό μή συντελοῦν πρός τήν προκειμένην ἐν Κυρίῳ χρείαν ἀργόν ἐστι». Καθολικά, συνολικά, κάθε λόγος ὁ ὁποῖος δέ συντελεῖ στήν ἀνάγκη πού ἔχουμε ὅλοι νά εἴμαστε μέ τόν Κύριο, εἶναι ἀργό. Ὁτιδήποτε δέν συμβάλλει στό νά ἀγαπήσουμε τόν Χριστό εἶναι ἀργός λόγος. «Καί τοσοῦτός ἐστι τοῦ τοιούτου ρήματος ὀ κίνδυνος, ὅτι, κἄν ἀγαθόν ᾖ τό λεγόμενον, μή πρός οἰκοδομήν δέ τῆς πίστεως οἰκονομῆται, οὐκ ἐν τῇ ἀγαθότητι τοῦ ῥήματος ὁ λαλήσας ἔχει τό ἀκίνδυνον, ἀλλ' ἐν τῷ μή πρός οἰκοδομήν 73

οἰκονομῆσαι τό ῥηθέν, λυπεῖ τό Πνεῦμα τό Ἅγιον τοῦ Θεοῦ». Τί λέει ἐδῶ ὁ Ἅγιος Βασίλειος; Ὁ κίνδυνος τοῦ ἀργοῦ ρήματος εἶναι πολύ μεγάλος, ἀκόμα κι ἄν αὐτό πού λές εἶναι ἀγαθό ἀλλά δέν λέγεται πρός οἰκοδομήν τῆς πίστεως. Γιατί τί μᾶς λέει ὁ Ἀπόστολος; Νά μή βγαίνει σαπρός λόγος, λέει, ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν «ἀλλά εἴ τις ἀγαθός πρός οἰκοδομήν τῆς χρείας ἵνα δῷ χάριν τοῖς ἀκούουσι»[10]. Νά μή βγαίνει σάπιος λόγος ἀπό τό στόμα σας, ἀλλά ἄν ὑπάρχει κάποιος ἀγαθός λόγος, ὄχι ὁποιοσδήποτε ἀγαθός λόγος, ἀλλά αὐτός ὁ ὁποῖος εἶναι κατάλληλος γιά τήν πνευματική οἰκοδομή, ὑπηρετεῖ τήν ἀνάγκη μας γιά τήν ἕνωση μέ τόν Κύριο καί δίνει χάρη στούς ἀκούοντας. Αὐτός ὁ λόγος πρέπει νά λέγεται, ὄχι ἁπλῶς ἕνας καλός λόγος. Μπορεῖ νά εἶναι καλός λόγος ἀλλά νά μήν οἰκοδομεῖ πνευματικά τόν ἄλλον. Κι αὐτός ὁ λόγος εἶναι ἐπικίνδυνος, εἶναι ἁμαρτωλός. Κάθε ρῆμα λοιπόν, λέει, πού δέν συντελεῖ στήν ἀναγκαία χρεία, στήν ἀνάγκη πού ἔχει ὁ κάθε ἄνθρωπος ν’ ἀγαπήσει τόν Χριστό, νά ἑνωθεῖ μέ τόν Χριστό, αὐτό εἶναι ἀργό ρῆμα. Ἀκόμα κι ἄν εἶναι ἀγαθό αὐτό πού λέγεται ἀλλά δέν εἶναι πρός οἰκοδομή τῆς πίστεως, αὐτός πού τό λέει, δέν ἔχει τό ἀκίνδυνο. Κινδυνεύει, γιατί αὐτό πού λέει, δέν τό λέει πρός οἰκοδομήν πνευματική, καί γι’ αὐτό, αὐτό πού λέει λυπεῖ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο τοῦ Θεοῦ. Καί αὐτό σαφῶς μᾶς τό δίδαξε ὁ Ἀπόστολος λέγοντας, ὅτι κάθε λόγος σαπρός νά μή βγαίνει ἀπό τό στόμα σας, ἀλλά μόνο ὅποιος εἶναι ἀγαθός γιά οἰκοδομή τῆς πίστεως, γιά νά δίνει Χάρη σ’ αὐτούς πού ἀκοῦνε. Καί στή συνέχεια συμπλήρωσε «καί μή λυπεῖτε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον τοῦ Θεοῦ, ἐν ᾧ ἐσφραγίσθητε»[11], μέ τό Ὁποῖο σφραγιστήκατε ὅταν βαφτιστήκατε εἰς ἡμέραν ἀπολυτρώσεως. «Τό δέ λυπῆσαι τό Πνεῦμα τό Ἅγιον τοῦ Θεοῦ, ὅσον ἐστί κακόν, τί δεῖ καί λέγειν;». Τό νά λυπήσουμε δέ τό Ἅγιο Πνεῦμα πόσο μεγάλο κακό εἶναι δέν χρειάζεται νά τό ποῦμε. Ὥστε, κατά τόν Ἅγιο Βασίλειο, ὁ ἀργός λόγος μπορεῖ μερικές φορές νά εἶναι καί ἀγαθός. Ἡ μωρολογία καί ἡ εὐτραπελία πάντως εἶναι πάντοτε κακή καί ἁμαρτώδης, ὁδηγεῖ στήν ἁμαρτία. Ἑπομένως, προσοχή πάρα πολλή στά λόγια μας. Ἀκόμα καί στά καλά λόγια. Πολύ περισσότερο στή μωρολογία καί ἀκόμα περισσότερο στήν αἰσχρολογία, στή λοιδορία, στήν καταλαλιά. Βλέπετε, πῶς οἱ Ἅγιοι μᾶς περιφρουροῦν μέ τή διδασκαλία τους καί μᾶς βάζουνε φραγμό. Βλέπετε καί τό στόμα μας, ἡ γλώσσα μας ἔχει διπλό φραγμό. Ἔχει τά δόντια, ἔχει καί τά χείλη. Γιά νά μᾶς διδάξει ὁ Κύριος ὅτι πρέπει νά προσέχουμε πολύ τί λέμε. Καί ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος λέει, ὅτι αὐτός πού μπορεῖ καί χαλιναγωγεῖ τή γλώσσα του, εἶναι τέλειος[12]. Τέλειος χριστιανός. Ἔχει καλή κυβέρνηση ὅλης τῆς ὕπαρξής του, τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς του, αὐτός πού ἐλέγχει τή γλώσσα του. Καί ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος λέει «ὑπέρ πάντα τήν σιωπήν ἀγάπησον». Νά ἀγαπήσεις τήν σιωπή. Καί ἄλλοι Ἅγιοι μᾶς λένε… Πολλές φορές -ἔλεγε ἕνας Ἅγιος- μετάνιωσα γι’ αὐτά πού εἶπα, ποτέ δέν μετάνιωσα γι’ αὐτά πού δέν εἶπα. Ὁπότε εἶναι πολλές φορές καλύτερο νά σιωπήσεις παρά νά μιλήσεις. Ἐπειδή πρόκειται νά κατακριθοῦμε, ὄχι μόνο γιά τά πονηρά ἔργα πού πράττουμε, ἀλλά καί γιά τά ἀργά λόγια πού λαλοῦμε, ὅπως εἶπε ὁ Κύριος «πᾶν ῥῆμα ἀργόν ὅ ἐάν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περί αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρα 74

κρίσεως»[13]. Δέν θά δώσουμε λόγο μόνο γιά τά ἔργα μας, ἀλλά καί γιά τά λόγια μας. Ποῦ εἶναι αὐτοί πού λένε, δέν θέλω νά ἐξομολογηθῶ, δέν ἔχω κάνει τίποτα, δέν σκότωσα, δέν ἔκλεψα.. Μόνο αὐτά εἶναι; Δέν ἔχεις πεῖ λόγο ἀργό; Καί αὐτό εἶναι ἁμαρτία, καί γι’ αὐτό θά δώσεις λόγο. Σημείωσε, λέγει πάλι ὁ Ἅγιος Νικόδημος, ὅτι κατά τόν Μέγα Βασίλειο, τόν ἀκριβῆ νομογράφο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί αὐτές οἱ ἔννοιες καί τά λόγια τῆς καρδιᾶς μας λέγονται ἔργα μέ τήν πλατύτερη σημασία τοῦ ἔργου λαμβανόμενα. Ὁ Ἅγιος Βασίλειος ἑρμηνεύοντας αὐτό τό ψαλμικό χωρίο «ὁ πλάσας κατά μόνας τάς καρδίας αὐτῶν, ὁ συνιείς πάντα τά ἔργα αὐτῶν»[14], τόν 32ο Ψαλμό, λέει: «ἔργα λέμε καί τούς λόγους καί τίς ἔννοιες καί κάθε κίνηση τοῦ ἀνθρώπου». Μπορεῖ νά εἶναι ἀνεπαίσθητη, ἐσωτερική, καρδιακή. Ὁ Θεός, πού ἔπλασε κατά μόνας τίς καρδιές μας, γνωρίζει καθενός τήν καρδιά. Τήν ἔπλασε καί τή γνωρίζει. Ὁ συνιείς πάντα τά ἔργα αὐτῶν. Αὐτός πού ἔχει αἴσθηση καί γνώση ὅλων τῶν ἔργων μας καί τῶν λόγων μας καί τῶν σκέψεών μας καί τῶν ἐπιθυμιῶν μας καί τῶν κινημάτων μας, τῶν κινημάτων τῆς καρδιᾶς μας, Αὐτός λοιπόν γνωρίζει τά πάντα, καί μέ βάση αὐτά θά κριθοῦμε. «Ποία γάρ διαθέσει καί τίνι προθέσει κινούμεθα;» Γιατί κάνεις αὐτό πού κάνεις; Ποιά εἶναι ἡ πρόθεσή σου; «Πότερον εἰς ἀνθρώπων ἀρέσκειαν ἤ εἰς ὑπουργίαν τῶν δεδομένων ἡμῖν προσταγμάτων παρά Θεοῦ;» Ἄραγε γιατί τά κάνεις αὐτά πού κάνεις; Γιά νά ἀρέσεις στούς ἀνθρώπους ἤ γιά νά ἐκπληρώσεις τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ; Αὐτά ὅλα «μόνος οἶδεν ὁ συνιείς πάντα τά ἔργα ἡμῶν». Μόνο ὁ Θεός τά γνωρίζει πραγματικά ὅλα αὐτά τά ἔργα μας. «Διά τοῦτο καί περί παντός ρήματος ἀργοῦ δίδωμεν λόγον. Καί ἕως ποτηρίου ὕδατος ψυχροῦ τόν μισθόν οὐκ ἀπόλλυμεν, διά τό εἰς πάντα ἡμῶν τά ἔργα συνιέναι τόν Κύριον». Καί δέν χάνουμε τόν μισθό μας, ἀκόμα κι ἄν δώσουμε ἕνα ποτήρι κρύο νερό. Γιατί ὁ Κύριος γνωρίζει ὅλα τά ἔργα μας. «Λόγος σαπρός», λοιπόν, «μή ἐκπορευέσθω ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν»[15]. Καί λέει στή συνέχεια «εἴ τις ἀγαθός πρός οἰκοδομήν τῆς χρείας, ἵνα δῷ χάριν τοῖς ἀκούουσι»[16]. Τί ὡραῖα! -Ἔχεις λόγο νά πεῖς; Νά εἶναι πρός οἰκοδομή τῆς πίστεως, γιά νά δώσει Χάρη σ’ αὐτόν πού θά τό ἀκούσει. Ἐμεῖς οἱ χριστιανοί ἐκεῖνο μόνο τόν λόγο πρέπει νά λαλοῦμε, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀναγκαῖος στήν ὑπόθεσή μας καί στή χρεία πού ἔχουμε. -Καί ποιά εἶναι ἡ ὑπόθεση καί ἡ χρεία; Ἡ σωτηρία μας, ἡ πίστις μας. Κάθε λόγος πού δέν εἶναι ἀναγκαῖος στήν ὑπόθεσή μας, αὐτόν δέν πρέπει νά λαλοῦμε ἀκαίρως καί ἀχρήστως, ἵνα οἱ ἀκούοντες τῶν καιρίων καί χρησίμων μας λόγων, μᾶς γνωρίζουν χάρη. Ὅταν λαλοῦμε λόγια ψυχοφελῆ καί σωτήρια, θά μᾶς εὐχαριστήσουν αὐτοί πού τά ἀκοῦνε, γιατί ὠφελήθηκαν ἀπ’ αὐτά. Ὁ καλός καί ψυχοφελής λόγος θά δώσει Χάρη σέ ἐκείνους 75

πού τόν ἀκοῦνε. Γιατί ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ αὐτός καθεαυτός ὅταν λαλεῖται, ὅταν ἀκούγεται, δίνει Χάρη σ’ αὐτόν πού τόν ἀκούει, ἀλλά καί σ’ αὐτόν πού τόν λέει. Καθώς τό μύρο δίνει χάρη καί εὐωδία σ’ ἐκείνους πού τό ἀλείφονται, πού βάζουνε ἀρώματα πάνω τους, τοιουτοτρόπως καί ὁ θεϊκός καί ὠφέλιμος λόγος δίνει Χάρη καί εὐωδία πνευματική σ’ αὐτούς πού τόν ἀκοῦνε. Αὐτό λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Καθάπερ γάρ τό μύρον χάριν δίδωσι τοῖς μεταλαμβάνουσιν, οὕτω καί λόγος ἀγαθός». Διά τοῦτο καί τίς ἔλεγε «μῦρον ἐκκενωθέν ὄνομά σου»[17], στό Ἄσμα Ἀσμάτων. Τό ὄνομά Σου Θεέ μου, Χριστέ μου, εἶναι μῦρο ἐκκενωθέν, εἶναι ἄρωμα. Εἶναι εὐωδία τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐτό, ξέρετε, καί αὐτοί πού λένε τήν εὐχή, τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, ὅταν ἐπιμένουν πολύ, εὐωδιάζει τό στόμα τους. Βγάζει μιά εὐωδία τό στόμα τους, γιατί ἀκριβῶς τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ εἶναι μία εὐωδία. Δέν εἶναι παραμύθια ἤ σχήματα λόγου αὐτά πού μᾶς λέει ἡ Ἁγία Γραφή, εἶναι πραγματικότητα. Κι αὐτή ἡ εὐωδία δέν εἶναι ὑλική βέβαια, δέν εἶναι ἄρωμα κτιστό, ἀλλά εἶναι εὐωδία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος λέει: «Ὥσπερ ὁ ἀρώματα βαστάζων, καί μή θέλων ἐκ τῆς ὀσμῆς ἐλέγχεται· οὕτως ὁ πνεῦμα Κυρίου ἔχων, ἐκ τῶν ἑαυτοῦ λόγων γνωρίζεται καί τῆς ταπεινώσεως». Τί ὡραῖο εἶναι αὐτό! Νά τό ἑρμηνεύσουμε: ὅπως, λέει, αὐτός πού βαστάζει ἀρώματα, πού ἔχει πάνω του ἀρώματα καί χωρίς νά θέλει ἐλέγχεται, δηλαδή τόν καταλαβαίνεις.. ἀφοῦ εὐωδιάζουν τά ἀρώματα πού ἔχει βάλει πάνω του, ἐλέγχεται ἀπό τήν ὀσμή, ἔτσι, λέει, κι αὐτός πού ἔχει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού εἶναι εὐωδία πνευματική, εὐωδία Χριστοῦ, ἀπό τά λόγια του ἐλέγχεται. Τόν καταλαβαίνεις ἀπό τά λόγια του, πού εὐωδιάζουν, πού εἶναι λόγια ἀρωματισμένα μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Καί λές τί ὡραῖα πού εἶναι αὐτά.. Πῶς εἶχε ὁ Κύριος αὐτή τή Χάρη! Κατεξοχήν ὁ Κύριος… καί κρεμόντουσαν ἀπό τό στόμα Του καί λέγανε «ποτέ δέν λάλησε ἄνθρωπος, ὅπως Αὐτός ὁ ἄνθρωπος»[18]. Ἡ εὐωδία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἦταν στό στόμα τοῦ Χριστοῦ μας. Καί ἔτσι καί στά στόματα τῶν Ἁγίων. Ἔτσι, ἕνας πού ἔχει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, τόν καταλαβαίνεις ἀπό τά λόγια του καί ἀπό τήν ταπείνωσή του. Προσπαθοῦν οἱ Ἅγιοι νά κρυφτοῦνε. Δέν μποροῦν νά κρυφτοῦν, τούς προδίδει ἡ εὐωδία τῶν λόγων τους καί ἡ ταπείνωσή τους. Καί ἀντίστροφα -καί τραγικό αὐτό- καί ὁ κακός ἄνθρωπος ὅσο καί νά ἀρωματίζεται μέ τά κτιστά ἀρώματα, ὅσο κι ἄν μπογιατίζεται κ.λ.π. δέν μπορεῖ νά ξεφύγει, προδίδεται. Ἀπό τί; Ἀπό τά λόγια του πάλι, τά ὁποῖα εἶναι βρωμερά καί τρισάθλια. Καί ἀπό τήν ὑπερηφάνειά του. Προδίδεται καί ὁ κακός, ὁ παλαιός ἄνθρωπος, ὁ ἄνθρωπος ὁ μή ἀναγεννημένος πνευματικά. Καί δυστυχῶς σήμερα, ἔχουν περισσέψει αὐτοί οἱ ἄνθρωποι. Βλέπετε, ἡ αἰσχρολογία, ἡ βλασφημία, ἔχει περισσέψει στούς ἀνθρώπους. Αὐτό δέν εἶναι κάτι ἐξωτερικό. Προδίδει τήν ἐσωτερική κατάσταση πού ἔχουν. Ἐγώ τό λέω; Ὄχι, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ὁ Κύριος τό λέει: «ἐκ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας λαλεῖ τό στόμα»[19]. Σήμερα οἱ ἄνθρωποι αἰσχρολογοῦν, βωμολοχοῦν.. ἀντί νά ποῦν «βρέ, φίλε», λένε ὅ,τι βρωμερότερο. 76

-Λοιπόν, αὐτό εἶναι κάτι ἐξωτερικό; Ἕνα σχῆμα λόγου; Ὄχι! Δυστυχῶς προδίδει μιά μολυσμένη καρδιά, ἕναν μή ἀναγεννημένο ἄνθρωπο καί θά πρέπει νά κάνουμε πολλή προσευχή γιά τή διόρθωσή του. Γι’ αὐτό εἶπε καί ὁ Κύριος «ἀπό τούς καρπούς θά καταλάβεις τό δέντρο»[20]. -Πῶς θά καταλάβεις ἄν ἕνας ἄνθρωπος εἶναι καλός ἤ ὄχι; Νά τό λέει ἐδῶ, προδίδεται ἀπό τά λόγια του καί ἀπό τήν ταπείνωσή του ὁ καλός ἄνθρωπος. Εὐωδιάζουν τά λόγια του. Καί ὁ κακός πάλι ἀπ’ τά λόγια του καί ἀπό τό ἀντίθετο τῆς ταπείνωσης, ἀπό τήν ὑπερηφάνεια, ἀπό τό ὑψηλό φρόνημα, ἀπό τό ἀγέρωχο, τό ἀλαζονικό, τό ὕφος τό ὑπεροπτικό, τόν θυμό, τήν ὀργή, ὅλα αὐτά πού εἶναι χαρακτηριστικά τοῦ διαβόλου. Βλέπεις ἀγαπητέ, πῶς ὁ Παῦλος ἐκεῖνο πού συμβουλεύει πάντοτε στούς χριστιανούς, αὐτό τώρα τό διδάσκει μέ τά λόγια αὐτά. Παρακινεῖ ἐμᾶς νά οἰκοδομοῦμε καί νά ὠφελοῦμε τόν ἀδελφό μας. Μήν περιμένεις ὅλα νά τά κάνει ὁ παπάς ἤ ὁ δεσπότης.. κι ἐσύ νά οἰκοδομεῖς τόν ἀδελφό σου. «Οἰκοδομεῖτε εἷς τόν ἕνα»[21], λέει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Δέν εἶναι ὑπερηφάνεια αὐτό. Βέβαια μπορεῖ νά μπεῖ ἡ ὑπερηφάνεια, ἀλλά θά φροντίσεις νά τό κάνεις μέ προσευχή καί μέ ταπεινό φρόνημα. Οἰκοδομεῖτε ὁ ἕνας τόν ἄλλο πνευματικά. Καί ὁ πνευματικός θά μᾶς οἰκοδομήσει, ἀλλά πόσο χρόνο ἔχει καί ὁ πνευματικός; Μερικοί ἔρχονται στήν ἐξομολόγηση καί περιμένουν κατήχηση. Τί νά προλάβει καί ὁ καημένος ὁ πνευματικός, ὅταν περιμένουν ἄλλοι 30 ἀπ’ ἔξω, νά σοῦ πεῖ; Θά πρέπει καί οἱ λαϊκοί ὁ ἕνας τόν ἄλλον νά νοιάζεται πνευματικά καί νά τόν οἰκοδομεῖ. Λέμε, λέμε, λέμε… λόγια, λόγια, λόγια.. -Γιατί νά μήν εἶναι τά λόγια μας ὅλα πρός οἰκοδομήν τῆς πίστεως; Ἀλλά χανόμαστε στά μάταια. Ὁ Ἀπόστολος λοιπόν μᾶς λέει, νά οἰκοδομοῦμε, νά ὠφελοῦμε τόν ἀδελφό μας, πού σημαίνει τί; Προσέξτε, εἶναι συγκλονιστικό αὐτό. Νά ὠφελοῦμε τόν ἑαυτό μας, γιατί ὁ ἄλλος εἴμαστε ἐμεῖς! Εἴμαστε ἕνα μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν λοιπόν νοιάζεσαι γιά τήν πνευματική οἰκοδομή τοῦ ἄλλου, τόν ἑαυτό σου οἰκοδομεῖς, τόν ἑαυτό σου ὠφελεῖς. Ἐκεῖνος πού συμβουλεύει στούς ἄλλους τά ψυχοφελῆ καί σωτήρια, αὐτός πρωτύτερα ἀπό ἐκείνους συμβουλεύει τόν ἑαυτό του καί ὠφελεῖ. Δυστυχῶς σήμερα ἔχει πάψει αὐτό σέ πολύ μεγάλο βαθμό. Καί οἱ γονεῖς πολλές φορές δέν συμβουλεύουν τά παιδιά τους. Κι ἄν τά συμβουλεύσουν, τά συμβουλεύουν στό κακό, στήν ἁμαρτία. Τραγικό αὐτό, νά ἔχεις γονεῖς πού νά παρακινοῦν τά παιδιά τους νά κάνουν σχέσεις, νά κάνουν ἁμαρτία πρίν τόν γάμο, ἔξω ἀπό τόν γάμο. Ἤ οἱ φίλοι τούς φίλους κ.λ.π. Νά ξαναφτιάξεις τή ζωή σου, λέει. Νά χωρίσεις.. νά κάνεις ἔκτρωση.. Τέτοιες συμβουλές! Φοβερά λόγια αὐτά! Ἀντί νά οἰκοδομοῦμε, γκρεμίζουμε τίς ψυχές τῶν ἄλλων. Ἄν λοιπόν ζοῦμε σωστά μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί νοιαζόμαστε, καί πρέπει νά νοιαζόμαστε, καί θά νοιαζόμαστε, ἄν εἴμαστε ζωντανά κύτταρα, γιά τόν ἄλλον, τότε 77

οἰκοδομοῦμε καί τόν ἑαυτό μας. Γιατί, ξαναλέω, ὁ ἄλλος εἶμαι ἐγώ καί ὅλοι εἴμαστε ἕνα μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν ἡ μητέρα καί ὁ πατέρας συμβουλεύουν τό παιδί νά φυλάξει τήν ἁγνότητά του, τήν παρθενικότητά του, ὠφελοῦνται καί οἱ ἴδιοι. Δυστυχῶς ἔχουμε γονεῖς πού δέν τά λένε αὐτά στά παιδιά τους. Τούς λέω, εἶναι τό παιδί σου καλά; Ναί, λέει, μέχρι τώρα πάτερ καλά εἶναι, δέν ἔχει κάνει τίποτε, σχέση. Ποῦ τό ξέρεις; Μπορεῖ καί νά ἔχει κάνει καί νά μήν στό ἔχει πεῖ. Τοῦ τό εἶπες; Ὄχι, δέν τοῦ τό εἶπα, λέει, πάτερ. Πές του το ἐσύ. Ἐντάξει, ἐγώ θά τοῦ τό πῶ, ἀλλά ἐγώ πρέπει νά τοῦ τό πῶ; Ἐσύ δέν πρέπει νά τοῦ τό πεῖς; Δέν πρέπει νά νοιαστεῖς γιά τό παιδί σου, γιά τήν ἁγνότητα τοῦ παιδιοῦ σου; «Καί μή λυπεῖτε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον τοῦ Θεοῦ»[22], λέει στή συνέχεια. Ἀλλά ἄς δοῦμε καί τήν ἑρμηνεία πού κάνει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος στό «πᾶς λόγος σαπρός ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν μή ἐκπορευέσθω»[23]. Ἰδού ἀκόμα μιά εὐαγγελική ἰδιαιτερότητα τοῦ καινοῦ ἀνθρώπου. Κάθε λέξη του, κάθε λόγος ἅγιας πίστης, κεχαριτωμένος. Αὐτό φτάνεται, πετυχαίνεται, μέ τή χερουβική ἀγρυπνία τοῦ ἑαυτοῦ του, μέ τή χερουβική ἀγρυπνία τῆς ψυχῆς του. Δηλαδή, θά πρέπει ὁ καινός ἄνθρωπος, ὁ καινούριος ἄνθρωπος, πού εἶναι ὁ κάθε πιστός χριστιανός, νά ζεῖ μέ ἀγρυπνία χερουβική. Πῶς εἶναι τά Χερουβίμ πού ἀγρυπνοῦν; Ἔτσι κι αὐτός νά νήφει, νά εἶναι σέ ἐγρήγορση πνευματική, νά προσέχει κάθε του λέξη. Καί κάθε ἐσωτερική του λέξη, κάθε ἐσωτερική του σκέψη. Κάθε κίνηση στήν ψυχή του, κάθε αἴσθημα, κάθε ἐπιθυμία, καθετί πού πάει νά γίνει μέσα του. Καθετί πού εἶναι κακό ἀπό τήν ἀρχή τό ἐξοστρακίζει, τό διώχνει, τό καταστρέφει. Καί καθετί πού εἶναι καλό, τό περιποιεῖται καί τό διατηρεῖ. Αὐτός -ὁ χριστιανός- γνωρίζει ὅτι «πᾶν ὅ οὐκ ἐκ πίστεως, ἁμαρτία ἐστίν»[24]. Προσέξτε, εἶναι πολύ φοβερός αὐτός ὁ λόγος. Τί σημαίνει αὐτό; Καθετί, λέει, πού δέν εἶναι ἐκ πίστεως, πού δέν ξεκινάει ἀπό τήν πίστη, πού δέν οἰκοδομεῖ στήν πίστη, πού δέν εἶναι ἀπό τήν πίστη, δέν ξεκινάει ἀπό τήν πίστη, εἶναι ἁμαρτία. Φοβερός λόγος! Καθετί δηλαδή πού δέν ξεκινάει ἀπό τόν Χριστό, ἀπό τήν πίστη στόν Χριστό, πού δέν βλέπει στόν Χριστό, πού δέν ἀποσκοπεῖ στό νά ἀρέσει ὁ ἄνθρωπος στόν Χριστό, πού δέν γίνεται μέ τόν Χριστό καί πού δέν ἔχει τελικό σκοπό τή δόξα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἁμαρτία. -Γιατί τό κάνεις τό καθετί; Εἶναι ἐκ πίστεως; Ἔχει ἀφορμή δηλαδή τήν πίστη; Βοηθάει στήν πίστη; Στοχεύει στό νά δοξαστεῖ ἡ πίστη τοῦ Χριστοῦ; Νά δοξαστεῖ ὁ Χριστός; Τότε κάντο, εἶναι καλό. Ἄν δέν εἶναι, μήν τό κάνεις, εἶναι ἁμαρτία. Εἶναι ἁμαρτία. Εἶναι κακός, εἶναι σαπρός καί ρυπαρός κάθε λόγος, ὁ ὁποῖος δέν εἶναι ἀπό τήν πίστη, δέν ὁδηγεῖ στήν πίστη, δέν ἐπιφέρει τήν πρόοδο στήν πίστη. Αὐτός εἶναι ἁμαρτωλός λόγος. Κατά τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως ὁ ἄνθρωπος θά δώσει ἀπολογία γιά κάθε κενό, ἄδειο δηλαδή, περιττό καί μάταιο λόγο. Πολύ περισσότερο 78

ὅμως θά δώσει λόγο γιά κάθε λόγο σαπρό, ρυπαρό καί αἰσχρό. Κάθε λόγο στόν ὁποῖο δέν ὑπάρχει τό καλό τοῦ Χριστοῦ, ἡ Χάρη τοῦ Χριστοῦ, τό πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι λόγος κακός, σαπισμένος, ἀκάθαρτος. Κάθε τέτοιος λόγος εἶναι μικρό πτῶμα, στό ὁποῖο δέν ὑπάρχει ζωντανή ψυχή καί γι’ αὐτό καί σήπεται, ὅπως τό πτῶμα, σαπίζει, ἀναδίδει ὀσμή δυσάρεστη, μυρίζει ἄσχημα, «ἐκ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας λαλεῖ τό στόμα»[25]. -Ἕνας λοιπόν πού αἰσχρολογεῖ τί προδίδει; Ὅτι ἔχει μέσα του ἕνα πτῶμα, αὐτό φανερώνει. Προδίδεται, φανερώνεται ἀπό τά λόγια του. Καί ὅσο τά λέει αὐτά τά βρώμικα λόγια, τόσο σαπίζει περισσότερο καί τό μέσα του καί τό ἔξω του, ὁ ὅλος ἄνθρωπος σαπίζει. Γιατί ὁ βρώμικος λόγος εἶναι ἕνα πτῶμα πού βάζεις στήν ὕπαρξή σου. -Ποιά εἶναι ἡ καρδιά; Τέτοιο θά εἶναι καί τό στόμα, τέτοια θά εἶναι καί τά λόγια. Ἡ καρδιά εἶναι τό θαυματουργικό ἐργαστήριο καί τῶν καλῶν, ἀλλά καί τῶν κακῶν. Γι’ αὐτό πάλι λέει ὁ Κύριος «ὁ ἀγαθός ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ τῆς καρδίας αὐτοῦ προφέρει τό ἀγαθόν»[26]. Δέν εἶναι τυχαῖο νά εἶσαι καλός ἄνθρωπος. Πρέπει νά ἔχεις ἀγαθό θησαυρό μέσα σου, νά ἔχεις ἀγαθή καρδία, ἀγαθή συνείδηση, καθαρή καρδία. -Καί ὁ πονηρός ἄνθρωπος; «Ἐκ τοῦ πονηροῦ θησαυροῦ τῆς καρδίας αὐτοῦ προφέρει τό πονηρόν»[27]. Μήν ψάχνεις νά διορθώσεις τά ἐξωτερικά, ψάξε βαθιά στήν καρδιά σου. Ἐκεῖνο νά καθαρίσεις, ὁπότε καί τό ἐξωτερικό θά εἶναι καθαρό μετά. Τά λόγια εἶναι καθρέφτης, μέσω τοῦ ὁποίου φαίνεται τό ἐσωτερικό τῆς καρδιᾶς τοῦ ἀνθρώπου. «Πολλά γάρ πταίομεν ἅπαντες», λέγει ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος στήν καθολική ἐπιστολή του, «εἴ τις ἐν λόγῳ οὐ πταίει, οὗτος τέλειος ἀνήρ, δυνατός χαλιναγωγῆσαι καί ὅλον τό σῶμα»[28]. Ὅποιος δέν φταίει στά λόγια, αὐτός εἶναι τέλειος ἀνήρ καί μπορεῖ νά χαλιναγωγήσει ὅλο τό σῶμα. Καί συνεχίζει ὁ Ἅγιος καί λέει, «μή λυπεῖτε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον τοῦ Θεοῦ, ἐν ᾧ ἐσφραγίσθητε εἰς ἡμέραν ἀπολυτρώσεως»[29]. Μή λυπεῖτε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, μέ τό Ὁποῖο σφραγιστήκατε τήν ἡμέρα ἐκείνη πού πήρατε τήν ἀπολύτρωση, τό Ἅγιο Βάφτισμα, ἀλλά καί τήν ἡμέρα ἐκείνη πού θά δώσετε τόν τελικό λόγο στήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου, ἄν ἔχετε φυλάξει αὐτή τήν σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτή ἡ σφραγίδα εἶναι πού θά μαρτυρήσει καί θά σᾶς ὁδηγήσει στή σωτηρία, στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἄν ἴσως, λέει, κι ἐσύ χριστιανέ εἰπεῖς κανένα λόγο βρωμερό καί ἀνάξιο τοῦ χριστιανικοῦ στόματος -ὁ Θεός νά φυλάξει- δέν λυπεῖς ἄνθρωπο, ἀλλά λυπεῖς αὐτό τό ἴδιο τό Ἅγιο Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἀπό τό Ὁποῖο εὐεργετήθηκες καί ἀπό τό Ὁποῖο ἁγιάστηκε τό στόμα σου. Ὅταν μᾶς βαφτίζει καί μᾶς μυρώνει ὁ ἱερέας, μᾶς σφραγίζει μέ τό ἅγιο μύρο καί τά κυριότερα μέρη μας τά σφραγίζει, βάζει πάνω τό 79

σημεῖο τοῦ Τιμίου Σταυροῦ μέ τό ἅγιο μύρο. Καί τό στόμα μας τό σφραγίζει μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο τοῦ Θεοῦ. Ἑπομένως, τό στόμα σου πρέπει νά εἶναι ἅγιο. Ἡ λύπη, πού ἐσύ προξενεῖς στό Πνεῦμα τό Ἅγιο, εἶναι ἁμάρτημα πολύ φοβερό καί πολύ τρομερό. Γι’ αὐτό καί σέ ἄλλη περίπτωση λέει ὁ ἴδιος Ἀπόστολος (Παῦλος) «ὁ ἀθετῶν οὐκ ἄνθρωπον ἀθετεῖ, ἀλλά τόν Θεόν»[30]. Αὐτός πού δέν τηρεῖ τίς ἐντολές, δέν παρανομεῖ ἀπέναντι σ’ ἕναν ἄνθρωπο, ἀλλά ἀπέναντι στόν Θεό. Καί στή συνέχεια λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ποιά εἶναι ἡ εὐεργεσία πού πήραμε ἐμεῖς οἱ χριστιανοί ἀπό τό Πνεῦμα τό Ἅγιο «ἐν ᾧ ἐσφραγίσθητε εἰς ἡμέραν ἀπολυτρώσεως»; Αὐτό τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι, πού μᾶς σφράγισε μέ τή Χάρη του σάν μέ σφραγίδα καί βούλα βασιλική καί μᾶς ἔδειξε πώς εἴμαστε καί ἐμεῖς πρόβατα τῆς θεϊκῆς Του ποίμνης καί μάντρας. Πῶς ὁ βοσκός σφραγίζει τά ζῶα του. Τώρα βάζουν καί κάτι ἐτικετάκια στό αὐτί τοῦ προβάτου καί ξέρει ὁ βοσκός ποιά εἶναι τά δικά του πρόβατα. Ἔτσι καί ὁ Χριστός μας, ὁ καλός Ποιμένας, μᾶς ἔχει σφραγισμένους μέ τή βούλα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐμᾶς πού εἴμαστε τά πρόβατα τῆς θεϊκῆς Του ποίμνης. Τό Πνεῦμα τό Ἅγιο δέν μᾶς ἄφησε νά στεκόμαστε μαζί μέ τούς κατάδικους καί ὑπεύθυνους στήν ὀργή τοῦ Θεοῦ. Καί ὅλοι πού γεννιόμαστε στή γῆ, γεννιόμαστε ὑπόδικοι, κατάδικοι, ὑποχείρια τοῦ πονηροῦ, τοῦ κακοῦ, τοῦ διαβόλου. Ἔρχεται ὅμως ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία καί μᾶς ἐλευθερώνει ἀπό τά χέρια τοῦ διαβόλου μέ τό ἅγιο Βάφτισμα καί τό ἅγιο Χρίσμα καί ὁ Χριστός μας μᾶς σφραγίζει μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί λέει στόν διάβολο, αὐτοί δέν εἶναι δικοί σου, εἶναι δικοί Μου, εἶναι σφραγισμένοι μέ τό Πνεῦμα Μου. Μᾶς ξεχώρισε λοιπόν τό Πνεῦμα τό Ἅγιο εἰς τό νά εἴμαστε ἐλεύθεροι ἀπό τήν θεϊκή ὀργή αὐτή. Ὥστε τό «εἰς ἡμέρα ἀπολυτρώσεως», λέει ὁ ἱερός Θεοφύλακτος, εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς Κρίσεως, ἀπό τήν ὁποία ἔχουμε νά λυτρωθοῦμε μέ τήν σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Στήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως αὐτοί πού ἔχουνε ἐνεργό τή σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θά περάσουν καί δέν θά τούς πάρουνε οἱ πονηροί δαίμονες. Θά περάσουν στήν αἰώνια ζωή. Ὁ Οἰκουμένιος, ἡμέρα ἀπολυτρώσεως λέγει, τήν ἡμέρα κατά τήν ὁποία πήραμε τό ἅγιο Βάφτισμα. Ὅταν σφραγιστήκαμε μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ τή χρίση τοῦ ἁγίου μύρου. -Δέν ντρεπόμαστε λοιπόν νά λυποῦμε Αὐτόν τόν τόσο μεγάλο εὐεργέτη μας, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο; Σφραγίστηκε καί βουλώθηκε τό στόμα σου, χριστιανέ, μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ὥστε πλέον νά μή λαλεῖ κανένα λόγο ἀνάξιο τῆς Χάρης τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Λοιπόν, μή λύσεις τή σφραγίδα αὐτή καί θεϊκή βούλα, ἀλλά λέγε κι ἐσύ μαζί μέ τόν Δαβίδ: «Θοῦ, Κύριε, φυλακήν τῷ στόµατί µου καί θύραν περιοχῆς περί τά χείλη μου»[31]. Πρόσεξε λοιπόν κι ἐσύ, αὐτή τή σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μή τή λύσεις, μή τήν διαλύσεις, μή τήν χάσεις, γιατί μετά δέν θά μπορέσεις νά περάσεις τήν ἡμέρα τῆς 80

Κρίσεως στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἡ θεϊκή σφραγίδα. Γι’ αὐτό νά λές κι ἐσύ μαζί μέ τόν Δαβίδ: «Θοῦ, φυλακήν τῷ στόµατί µου»[32]. Κύριε, φύλαξέ με, φύλαξε τό στόμα μου, βάλε θύρα περιοχῆς περί τά χείλη μου. Περιφρούρησε τά χείλη μου. Νά μήν πῶ κάτι πού θά λυπήσει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, θά λύσει τή σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι’ αὐτό καί λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «ἄν πεῖς ὑβριστικό ρῆμα..». Ὅπως πολλοί σήμερα λένε, ἔβρισα… σάν νά μήν ἔκανε τίποτα. Πῶς χύνεις ἕνα ποτήρι νερό.. τόν ἔβρισα, λέει, ἔτσι ἁπλά. «Ἄν πεῖς», λέει «ὑβριστικό ρῆμα, ἄν πλήξεις τόν ἀδελφό σου», μέ τά λόγια ἔστω, «οὐκ ἐκεῖνον ἔπληξας, ἀλλά τό Πνεῦμα ἐλύπησας». Δέν ἔπληξες τόν ἀδελφό, ἀλλά τό Πνεῦμα τό Ἅγιο λύπησες. Βλέπετε πόσο σημαντικό πράγμα εἶναι αὐτό. Πλήττουμε τούς ἄλλους μέ τά λόγια μας, βρίζουμε, βγάζουμε κακίες. Τό κεντρί, πού βγάζεις γιά νά πληγώσεις τόν ἄλλον, ἐσένα πληγώνει. Ἐσύ πληγώνεσαι καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο λυπεῖς. Προσοχή λοιπόν. Ἄς δοῦμε καί τήν ἑρμηνεία πού λέει ὁ Ἅγιος καί νά κλείσουμε. «Μή λυπεῖτε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον τοῦ Θεοῦ, ἐν ᾧ ἐσφραγίσθητε εἰς ἡμέραν ἀπολυτρώσεως»[33]. -Μέ τί μποροῦν οἱ ἄνθρωποι νά λυπήσουν τό Πνεῦμα τό Ἅγιο τοῦ Θεοῦ; λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος Πόποβιτς. Κάνοντας αὐτό πού εἶναι ἀκάθαρτο, μή ἅγιο, κακό, δαιμονικό. Ὅταν κάνεις αὐτό, λυπεῖς τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Μέ μιά λέξη, μέ τίς ἁμαρτίες. Οἱ χριστιανοί στό ἅγιο μυστήριο τοῦ Βαφτίσματος καί τοῦ Χρίσματος ἔχουν σφραγιστεῖ μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ἔτσι ὥστε κατά τήν ἡμέρα ἐκείνη νά μή βρεθεῖ σ’ αὐτούς τίποτε, πού δέν εἶναι ἀρεστό στό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἡ σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι στήν ψυχή τους, στήν καρδιά τους, στά ἀκούσματά τους, σάν σημάδι σωτηρίας καί ἀπολυτρώσεως. Γι’ αὐτό, βλέπετε, ὁ ἱερέας ὅταν μᾶς χρίει, χρίει τό στόμα μας, μᾶς χρίει τή μύτη, μᾶς χρίει τά αὐτιά μας, τά χέρια μας, τά πόδια μας, τά κυριότερα μέλη μας, ὥστε ὅλα νά εἶναι ἁγιασμένα μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Ὅλη αὐτή ἡ σφραγίδα πρέπει νά μείνει στήν ψυχή τοῦ κάθε χριστιανοῦ μέχρι τό φοβερό Κριτήριο, μέχρι τή Δευτέρα Παρουσία, μέχρι τήν τελική ἐκείνη ἡμέρα τῆς τελικῆς καί πλήρους ἀπολυτρώσεως. Μέχρι τότε, πρέπει αὐτή ἡ σφραγίδα νά διατηρηθεῖ, νά περιφρουρηθεῖ μέ τίς θεϊκές δυνάμεις τῶν ἁγίων ἀρετῶν, ἔτσι ὥστε οἱ ἁμαρτίες καί τά πάθη νά μήν τήν τεμαχίσουν, νά μήν τήν ἀμαυρώσουν, νά μήν τήν καταστρέψουν αὐτή τή σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πῶς καταστρέφεται; Μέ τίς ἁμαρτίες. Πῶς περιφρουρεῖται; Μέ τίς ἅγιες ἀρετές, μέ τήν ταπείνωση, μέ τήν προσευχή, μέ τήν ἐξομολόγηση, μέ τή Θεία Κοινωνία, μέ τή νηστεία, μέ τήν κατά Χριστόν ἄσκηση. Κεχαριτωμένα, μαζί μέ τήν πανχριστιανική ψυχή τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Παύλου ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει, μή λυπεῖτε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον. Αὐτό εἶναι τό 81

φρικωδέστατο καί φοβερότερο. Κάτι πού λέγει ἀκριβῶς καί στήν ἐπιστολή του πρός τούς Θεσσαλονικεῖς. «Ἐκεῖνος πού γίνεται παραβάτης δέν ἀθετεῖ ἀνθρώπινες ἐντολές, ἀλλά ἀθετεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ»[34], λέει στήν Α΄ πρός Θεσσαλονικεῖς ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Ἔτσι κι ἐδῶ, ἄν πεῖς ὑβριστικά λόγια, ἄν τραυματίσεις τόν ἀδελφό σου, δέν τραυμάτισες ἐκεῖνον, ἀλλά τό Πνεῦμα τό Ἅγιο λύπησες, καί στή συνέχεια ἀκολουθεῖ καί ἡ προσθήκη τῆς εὐεργεσίας γιά νά γίνει μεγαλύτερη ἡ κατηγορία. Μή λυπεῖτε, λέγει, μέ τά βρωμερά σας λόγια τό Πνεῦμα, μέ τό ὁποῖο σφραγιστήκατε γιά τήν ἡμέρα τῆς Δευτέρας Παρουσίας, ὁπότε θά πετύχουμε τήν τέλεια ἀπολύτρωση. Μᾶς δίνει τόν ἀρραβῶνα ὁ Κύριός μας στό ἅγιο Χρίσμα. Ὁ ἀρραβώνας εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα, καί μᾶς λέει φυλάξτε τόν ἀρραβῶνα μέχρι τήν ἡμέρα τοῦ γάμου. Ἡ ἡμέρα τοῦ γάμου εἶναι ἡ Δευτέρα Παρουσία. Ἄν φυλάξεις τόν ἀρραβῶνα μέχρι τότε, δέν τόν διαλύσεις μέ τίς ἁμαρτίες σου, θά γίνεις νυμφίος. Θά γίνει νύμφη τοῦ Χριστοῦ ἡ ψυχή σου καί θά γίνει νυμφίος σου ὁ Χριστός. Μή λυπεῖτε λοιπόν τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Τό Ἅγιο Πνεῦμα μᾶς κατέστησε ἀγέλη βασιλική. Ποίμνη, κοπάδι τοῦ Χριστοῦ. Αὐτό μᾶς ξεχώρισε πρώτους ἀπ’ ὅλους. Αὐτό δέν ἐπέτρεψε νά βρισκόμαστε μαζί μέ τούς ὑπεύθυνους τῆς ὀργῆς τοῦ Θεοῦ καί σύ λυπεῖς Αὐτό; Πρόσεχε πῶς Ἐκεῖνο μιλάει μέ φοβερά λόγια. «Ἐκεῖνος», λέει, «πού γίνεται παραβάτης, δέν ἀθετεῖ ἀνθρώπινες ἐντολές, ἀλλά ἀθετεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ»[35]. Γιά νά προκαλέσει ντροπή λοιπόν, ἐδῶ μᾶς λέει, μή λυπεῖτε τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ τό Ὁποῖο σφραγιστήκατε. Ἡ σφραγίδα αὐτή νά βρίσκεται στό στόμα. Νά μή καταστρέψεις τά σημάδια της. Τό πνευματικό στόμα δέν λέει κάτι τέτοιο, βρώμικο καί αἰσχρό. Μήν πεῖς, τίποτα δέν εἶναι ἄν πῶ κάτι αἰσχρό, ἄν βρίσω τόν τάδε. Γι’ αὐτό ἀκριβῶς εἶναι μεγάλο κακό, ἐπειδή φαίνεται ὅτι δέν εἶναι τίποτε. Τά μικρά δέν εἶναι μικρά. Ἀπό τά μικρά φτάνεις καί στά πολύ μεγάλα. Ἐκεῖνα πού φαίνονται ὅτι δέν εἶναι τίποτα, εὔκολα καί περιφρονοῦνται. Κι αὐτά πού περιφρονοῦνται αὐξάνουν, καί ὅταν αὐξηθοῦν, γίνονται καί ἀθεράπευτα. Ἔχεις στόμα πνευματικό; Σκέψου ποιόν λόγο εἶπες ἀμέσως ὅταν γεννήθηκες; Ποιά εἶναι ἡ ἀξία τοῦ στόματός σου; Ὀνομάζεις πατέρα τόν Θεό κι ἀμέσως βρίζεις τόν ἀδελφό σου; Λές τό Πάτερ ἡμῶν. Πόσες φορές τό λέμε καθημερινά; Ἀφοῦ λές ὅτι ἔχεις πατέρα τόν Θεό, δέν εἶναι καί οἱ ἄλλοι χριστιανοί ἀδέλφια σου; Πῶς μπορεῖς καί τά βρίζεις; Σκέψου ἀπό ποῦ ὀνομάζεις πατέρα τόν Θεό; Ἀπό τή φύση σου; Ὄχι, βέβαια. Δέν ἔχεις τήν ἴδια φύση μέ τόν Θεό. Ἐσύ εἶσαι ἄνθρωπος. Πῶς λοιπόν ὀνομάζεις πατέρα τόν Θεό; Ἀπό τήν ἀρετή; Οὔτε αὐτό μπορεῖς νά τό πεῖς. Ἀλλά ἀπό ποῦ; Μόνο ἀπό φιλανθρωπία, ἀπό εὐσπλαχνία, ἀπό πολλή ἀγάπη, σοῦ δίνει ὁ Θεός τό δικαίωμα νά Τόν πεῖς Πατέρα. Ὅταν λοιπόν ὀνομάζεις πατέρα τόν Θεό, νά μήν σκέφτεσαι μόνο, ὅτι ὅταν βρίζεις, πράττεις ἀνάξια τῆς εὐγενικῆς ἐκείνης καταγωγῆς, ἀλλά ὅτι ἔχεις αὐτή τήν εὐγενική καταγωγή ἀπό φιλανθρωπία. Δέν τήν ἀξίζεις. Μή λοιπόν καταντροπιάζεις αὐτή μέ τή σκληρότητα πού δείχνεις πρός τούς ἀδελφούς σου, τή στιγμή πού τήν ἔλαβες ἀπό φιλανθρωπία. 82

Ὀνομάζεις πατέρα τόν Θεό καί βρίζεις; Ἀλλά αὐτό δέν εἶναι ἀπό τά ἔργα τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Ἔργο τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ εἶναι νά συγχωρεῖ τούς ἐχθρούς, νά προσεύχεται γι΄ αὐτούς πού τόν σταυρώνουν, νά χύνει τό αἷμα του γιά ἐκείνους πού τόν μισοῦν. Καί ἐννοεῖ ἐδῶ τόν καθένα ἀπό μᾶς, γιατί ὁ καθένας ἀπό μᾶς εἶναι υἱός τοῦ Θεοῦ, κατά χάριν βέβαια. Πρέπει νά μιμούμαστε τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ κατά φύση, πού ἀγαποῦσε τούς ἐχθρούς Του καί σταυρωνότανε γι’ αὐτούς. Αὐτά εἶναι ἄξια γιά τόν υἱό τοῦ Θεοῦ, νά κάνει τούς ἐχθρούς, τούς ἀγνώμονες, τούς κλέφτες, τούς ἀναίσχυντους, τούς ἐπιβουλεύοντες, ὅλους αὐτούς νά τούς κάνει ἀδελφούς καί κληρονόμους. Ὄχι νά βρίζει σάν δούλους αὐτούς πού ἔγιναν ἀδελφοί του. Σκέψου ποιά λόγια εἶπε τό δικό σου στόμα, γιά ποιά τράπεζα, εἶναι ἄξια; Σκέψου ποιά εἶναι ἐκεῖνα πού ἐγγίζει καί γεύεται; Ποιά τροφή ἀπολαμβάνει τό στόμα σου; Τή Θεία Κοινωνία. -Παίρνεις τόν Θεό μέσα σου καί μέ τό ἴδιο στόμα βρίζεις τόν ἀδελφό σου; Νομίζεις ὅτι δέν κάνεις κανένα κακό πού κατηγορεῖς τόν ἀδελφό σου; Πῶς λοιπόν τόν ὀνομάζεις ἀδελφό; Ἐάν δέν εἶναι ἀδελφός, πῶς λέγεις Πάτερ ἡμῶν; Γιατί τό ἡμῶν δηλώνει πολλά πρόσωπα. Δέν εἶπε νά λέμε, Πατέρα μου. «Πάτερ ἡμῶν», Πατέρα μας. Σκέψου μέ ποιούς παραστέκεις τήν ὥρα τῶν Μυστηρίων, τήν ὥρα τῆς Θείας Λειτουργίας. Μέ ποιούς εἶσαι μαζί; Εἶσαι μαζί μέ τά Χερουβίμ; Μέ τά Σεραφίμ; Τά Σεραφίμ δέν βρίζουν. Τό στόμα τους γεμίζει μία μόνο ἀνάγκη νά δοξολογοῦν καί νά δοξάζουν τόν Θεό. Μέ τήν δοξολογία τοῦ Θεοῦ εἶναι γεμάτο τό στόμα τῶν Χερουβίμ καί τῶν Σεραφίμ. Πῶς λοιπόν θά μπορέσεις νά λές κι ἐσύ μαζί μέ ἐκεῖνα «Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος», ὅταν χρησιμοποιεῖς τό στόμα σου γιά νά βρίζεις; Πές μου λοιπόν, ἐάν εἶναι ἕνα ἐκλεκτό σκεῦος καί εἶναι γεμάτο πάντοτε μέ ἐκλεκτά ἐδέσματα καί γιά τόν σκοπό αὐτό ἔχει ὁριστεῖ, ἔπειτα κάποιος ὑπηρέτης χρησιμοποίησε αὐτό στήν κοπριά, θά τολμήσει νά ἀποθέσει πάλι αὐτό πού εἶναι γεμάτο ἀπό κοπριά μαζί μέ τά σκεύη ἐκεῖνα πού ἔχουν ὁριστεῖ γιά τά ἐκλεκτά ἐδέσματα; Ἀσφαλῶς ὄχι. Κάτι τέτοιο εἶναι ἡ κακολογία. Κάτι τέτοιο εἶναι ἡ βρισιά. Βρωμίζεις τό σκεῦος πού εἶναι μόνο γιά τόν Θεό, τό στόμα, τή γλώσσα. Καί τί; Μόνον αὐτό; Ἄκουε καί τά ἑπόμενα. Τί λέμε; «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς», πού κατοικεῖς στούς οὐρανούς. Εἶπες Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς καί σέ ἀνέστησε ὁ λόγος, σοῦ ἔδωσε φτερά στή διάνοια. Σοῦ ἔδειξε ὅτι ἔχεις Πατέρα στούς οὐρανούς. Νά μήν κάνεις τίποτε, νά μή λές τίποτε ἀπό τά γήινα. Σέ τοποθέτησε σέ ἐκείνη τήν τάξη πού βρίσκεται στόν οὐρανό. Σέ ἔκρινε ἄξιο τοῦ χοροῦ ἐκείνου. Γιατί κατεβάζεις κάτω τόν ἑαυτό σου; Εἶσαι μαζί μέ τόν Πατέρα σου πού εἶναι στούς οὐρανούς. Πρέπει κι ἐσύ νά εἶσαι οὐράνιος. Καί τό στόμα σου καί τά λόγια σου καί τό σῶμα σου ὁλόκληρο νά εἶναι οὐράνιο, καί ἡ ψυχή σου. Στέκεσαι κοντά στόν θρόνο τοῦ Βασιλέως καί βρίζεις; Δέν φοβᾶσαι μήπως αὐτό τό θεωρήσει βρισιά ὁ Βασιλέας; Ἄν κάποιος ὑπηρέτης κτυπάει μπροστά μας ἤ βρίζει τόν ὁμόδουλό του, κι ἄν ἀκόμα αὐτό τό κάνει δίκαια, ἀμέσως τόν ἐπιτιμοῦμε, γιατί 83

αὐτό τό θεωροῦμε βρισιά. Ἐσύ ὅμως, ἄν καί στέκεσαι μαζί μέ τά Χερουβίμ κοντά στόν Βασιλέα, βρίζεις τόν ἀδελφό σου; Δέν βλέπεις αὐτά τά ἅγια σκεύη; Δέν χρησιμοποιοῦνται αὐτά πάντοτε γιά ἕναν μόνο σκοπό; Μήπως τολμάει κανείς νά τά χρησιμοποιήσει γιά κάτι ἄλλο; Ὄχι, τά ἅγια σκεύη δέν ἐπιτρέπεται νά χρησιμοποιηθοῦν γιά τίποτα ἄλλο, εἶναι βεβήλωση. Ἔτσι καί τό στόμα μας, ἔτσι καί ὅλο μας τό σῶμα καί ἡ ψυχή εἶναι σάν τά ἅγια σκεύη, δέν ἐπιτρέπεται νά τά χρησιμοποιήσεις γιά βέβηλο σκοπό. Καί μάλιστα ἐσύ, λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, εἶσαι ἁγιότερος ἀπό τά ἅγια σκεύη πού χρησιμοποιοῦμε στή Θεία Λειτουργία. Κατά πολύ ἁγιότερος. Γιατί λοιπόν ρυπαίνεις καί μολύνεις τόν ἑαυτό σου; Στέκεσαι στούς οὐρανούς καί βρίζεις; Πολιτεύεσαι μαζί μέ Ἀγγέλους καί βρίζεις; Ἔχεις ἀξιωθεῖ τό φίλημα τοῦ Δεσπότου, σέ ἀσπάζεται ὁ Δεσπότης, καταδέχεται νά μπεῖ μέσα στό στόμα σου καί ἐσύ βρίζεις; Ἐκόσμησε ὁ Θεός τό στόμα σου μέ τόσους ἀγγελικούς ὕμνους, μέ τροφή ὄχι πλέον ἀγγελική, ἀλλά ἀνώτερη ἀπό τήν ἀγγελική, μέ τό δικό Του φίλημα, μέ ἐναγκαλισμούς πρός Αὐτόν, καί βρίζεις; Μή, σέ παρακαλῶ. Τό πράγμα εἶναι αἰτία μεγάλων κακῶν, ξένο στήν χριστιανική ψυχή. Λέγοντας αὐτά δέν σέ κάνουμε νά πεισθεῖς; Δέν σέ πείθω; λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Δέν σέ κάνω νά ντραπεῖς; Λοιπόν, εἶναι ἄξιο. Ἄκουε τόν Χριστό, πού λέει «ἐκεῖνος πού θά ἀποκαλέσει τόν ἀδελφό του μωρέ», ἀνόητο δηλαδή, «θά εἶναι ἔνοχος γιά νά τιμωρηθεῖ στή γέεννα τοῦ πυρός»[36]. Ἐάν τό ἐλαφρότερο ἀπ’ ὅλα προξενεῖ τή γέεννα.. μωρέ λέμε, βλάκα, αὐτό θά πεῖ μωρέ, ἀνόητε. Αὐτό λέει ὁ Χριστός, ἄν τό πεῖς ἔτσι στόν ἀδελφό σου, γίνεσαι ἔνοχος γιά τή γέεννα τοῦ πυρός. Ἄν αὐτό λοιπόν προξενεῖ τή γέεννα, ποιά τιμωρία θά εἶναι ἄξιος ἐκεῖνος πού λέει τά τολμηρά; Τά βρώμικα, τά αἰσχρά; Ἄς ἐκπαιδεύσουμε τό στόμα μας νά λέει καλά λόγια. Εἶναι πολύ μεγάλο τό κέρδος ἀπό αὐτό. Ἐνῶ πολύ μεγάλη εἶναι ἡ βλάβη ἀπό τήν ὕβρη. Αὐτά λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Κι ἐμεῖς σταματοῦμε ἐδῶ τόν λόγο, συμπληρώθηκε καί ἡ ὥρα μας. Ἄν θέλετε κάτι πάνω σ’ αὐτά, γιά λίγη ὥρα μποροῦμε. Πάντως ἄς δοξάσουμε τόν Θεό καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί τούς Ἁγίους μας, οἱ ὁποῖοι ἐμπνέονται ἀπ’ Αὐτό καί μᾶς δίνουν τόσο ὡραῖα πράγματα ὡς τροφή στήν ψυχή μας καί ὡς ἕνα μέσο ἀφυπνίσεως. Γιατί βλέπετε, πόσο ἔχει κυριαρχήσει στόν κόσμο αὐτή ἡ ἁμαρτία τῆς αἰσχρολογίας, τῆς βωμολοχίας. Ἀλλά καί οἱ ἄλλες ἁμαρτίες, καί ἡ κλεψία καί ἡ λοιδορία τοῦ πλησίον καί δυστυχῶς καί ἄλλα πολύ αἰσχρότερα πάθη, πολύ πολύ αἰσχρότερα, ἀκατανόμαστα, τά ὁποῖα βρωμίζουν ἀκόμα περισσότερο τόν ἄνθρωπο, καί τό στόμα καί τό σῶμα ὁλόκληρο τοῦ ἀνθρώπου. Γι’ αὐτό καί ὁ ἄνθρωπος μετά γίνεται ἀνάξιος τῆς Θείας Κοινωνίας. Γιατί ἀκριβῶς ρυπαίνει τό ἅγιο σκεῦος. Εἴδατε πῶς λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος; Εἴμαστε ἁγιότεροι ἀπό τά ἅγια σκεύη πού ἔχουμε στόν ναό. Γιατί ὁ Θεός μᾶς ἔκανε ἔτσι, μᾶς σφράγισε μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί δέν ἐπιτρέπεται νά βεβηλώνουμε τό σῶμα μας μέ ἁμαρτίες. Τρέμουμε μή τυχόν καί γίνει μία βεβήλωση στά ἅγια σκεύη. Προσέχουμε πάρα πολύ νά μήν πάει κάτι ἀκάθαρτο, ἕνα ζωύφιο, ἕνα ποντίκι, ὁτιδήποτε. Προσέχει πάρα πολύ ὁ ἱερέας, ὁποιοσδήποτε 84

εἶναι ὑπεύθυνος. Καί ὅλοι πρέπει νά προσέχουμε. Πολύ περισσότερο πρέπει νά προσέχουμε τόν ναό τοῦ σώματός μας, τό στόμα μας καί τά μέλη μας ὅλα. Νά μήν πεῖ τίποτε ἀκάθαρτο, νά μή βγεῖ τίποτε ἀκάθαρτο ἀπό μέσα ἀπό τήν καρδιά μας. Καί κατεξοχήν νά φροντίζουμε γιά τήν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς μας. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ἐρ. : Εὐλογεῖτε. Γι’ αὐτή τή σφραγίδα πού εἴπατε, πού παίρνουμε μέ τή Βάφτιση καί τό Χρίσμα, ἐφόσον διατηρηθεῖ ἐνεργός, αὐτή εἶναι καί ἡ σφραγίδα πού μιλάει ἡ Ἀποκάλυψη; Ἀπ. : Ναί, αὐτή εἶναι. Εἶναι ἡ σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί μέ αὐτή τή σφραγίδα θά περάσουμε. Βλέπετε καί ὁ διάβολος ἔχει τή δική του σφραγίδα, τήν ἑτοιμάζει. Τό χάραγμα, τό 666. Ποτέ δέν θά τήν πάρουμε καί δέν πρέπει νά τήν πάρουμε. Ἀλλά δέν εἶναι μόνο αὐτό. Κάθε στιγμή πού ἁμαρτάνεις, ἐπιβουλεύεσαι, γιά νά μή πῶ διαλύεις, αὐτή τή σφραγίδα. Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης, πρόσεξε, λέει, νά τή φυλάξεις μέχρι τέλους, μέχρι τή Δευτέρα Παρουσία. Μή τή διαλύσεις τήν σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιατί μετά δέν θά σέ ἀναγνωρίσει ὁ Θεός γιά δικό Του. Θά σοῦ πεῖ, φίλε, ποῦ εἶναι ἡ σφραγίδα σου; Ποῦ εἶναι τό σημεῖο Μου; Τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, αὐτό εἶναι τό σημεῖο πού ἔχουμε πάνω μας ὅλοι οἱ χριστιανοί καί πρέπει νά τό φυλάγουμε ἐνεργό, καθαρό. Κι ἄν παρ’ ἐλπίδα σφάλλουμε, ἀμέσως νά τρέξουμε, νά μετανοήσουμε, νά ἀνακαινίσουμε τή σφραγίδα. Νά τήν ἀνανεώσουμε. Ἐρ. : Γνωρίζουμε ὅτι ἡ βλασφημία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἁμαρτία ἀσυγχώρητη. Ἐδῶ τώρα, ὅπως ἀκοῦμε, ὅλες οἱ ἁμαρτίες ἔχουν σχέση μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὑβρίζεται καθημερινῶς. Δηλαδή ποιά εἶναι αὐτή ἡ ἁμαρτία πού δέν συγχωρεῖται μέ τήν ὕβρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; Μόνον ἡ αἵρεσις; Ἀπ. : Λυποῦμε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μέ τίς ἁμαρτίες. Εἴδατε πῶς τό εἶπε ὀ Ἀπόστολος; Λυποῦμε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μέ τίς ἁμαρτίες μας. Ὑβρίζεται τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ὅταν ἀποδίδουμε τά ἔργα Του στόν διάβολο καί ὅταν δέν μετανοοῦμε. Ἡ ὕβρις κατά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού δέν συγχωρεῖται, εἶναι ἡ ἀμετανοησία, ὅταν δέν μετανοοῦμε. Λάθη κάνουμε. Δυστυχῶς, ὅλοι ἁμαρτάνουμε. Ἀλλά τουλάχιστον νά μετανοοῦμε, νά τό ἀναγνωρίζουμε καί νά ζητᾶμε συγχώρηση ἀπό τό Πνεῦμα τό Ἅγιο πού τό λυποῦμε συνεχῶς. Αὐτό δέν εἶναι ὕβρις. Δηλαδή ἡ ἁμαρτία ἀπό μόνη της δέν εἶναι ὕβρις. Ὕβρις εἶναι τό νά μήν τήν παραδέχεσαι καί νά μήν μετανοεῖς. Νά μή ζητᾶς συγχώρηση, αὐτό εἶναι ὕβρις. Ὅταν, ἄς ποῦμε, λέει κάποιος, νά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα, ἔ.. τί εἶναι αὐτά τώρα πού λέει ὁ παπα-Σάββας.. αὐτά δέν γίνονται. Στήν ἐποχή μας; Σήμερα; Νά φυλαχτεῖ ὁ νέος καί ἡ νέα καθαρή; Νά μήν κάνει προγαμιαῖες σχέσεις; Δέν γίνονται αὐτά τά πράγματα. Αὐτό εἶναι ὕβρις κατά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Εἶναι σάν νά λές στό Πνεῦμα τό Ἅγιο, δέν ξέρεις τί λές Ἐσύ, Θεέ μου τώρα… πού μᾶς ζητᾶς τέτοια 85

πράγματα.. Ἀφοῦ δέν βλέπεις; Δέν μποροῦμε νά τά κάνουμε.. μᾶς ζητᾶς πράγματα πού δέν μποροῦμε.. ἄρα εἶσαι κακός! Καί μετά θά μᾶς κολάσεις κιόλας, γι’ αὐτά πού δέν μποροῦμε νά κάνουμε! Αὐτό εἶναι βλασφημία κατά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καταλάβατε; Ἀμφισβητεῖς δηλαδή τή δυνατότητα νά εἶσαι χριστιανός, ὅταν λές αὐτά τά λόγια. Αὐτό εἶναι ὕβρις. Γιατί ἕνας πού τά λέει αὐτά, δέν θά μετανοήσει ποτέ. Ἀντίθετα, θά πεῖ στό παιδί του, νά τά κάνεις, ὅπως κάνουν ὅλα τά παιδιά. Νά κάνεις κι ἐσύ προγαμιαῖες σχέσεις. Αὐτό εἶναι βλασφημία κατά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτό δέν συγχωρεῖται. Γιατί αὐτός πού τό λέει, δέν θά ζητήσει συγχώρηση γι’ αὐτό πού εἶπε. Ἀφοῦ τό πιστεύει. Σοῦ λέει τί; Δέν γίνονται αὐτά.. αὐτά εἶναι γιά τούς καλογήρους μόνο. Καταλάβατε; Αὐτό εἶναι βλασφημία κατά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γιατί αὐτός ὁ ἄνθρωπος ποτέ δέν θά μετανοήσει, δέν θά ζητήσει συγγνώμη γι’ αὐτό. Καί ὄχι μόνο τά λέει, τά κάνει κιόλας. Γι’ αὐτό τά λέει, γιατί τά κάνει. Τά ἔχει κάνει καί τά κάνει καί θά τά ξανακάνει. Καί μπορεῖ νά μήν τό κάνει μέ τό σῶμα του, ἄν εἶναι μεγάλης ἡλικίας, τό κάνει μέ τό μυαλό του. Συνεχῶς λυπεῖ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί δέν μετανοεῖ. Αὐτή εἶναι βλασφημία. Αὐτό δέν συγχωρεῖται. Σᾶς εἶπα ἕνα παράδειγμα. Ἐρ. : Λέτε ὅτι ὁ Χριστός δέν γελοῦσε. Ἐμεῖς πού ἔχουμε αὐτή τή φύση, ἀπό ποῦ τήν πήραμε; Ἀπ. : Δέν εἶπα ὅτι δέν γελοῦσε, ἀλλά ὅτι δέν Τόν εἶδαν ποτέ νά γελάει. Ναί… καί οἱ Ἅγιοι τί μᾶς λένε; Μποροῦμε νά χαμογελᾶμε. Δηλαδή ἕνα ἁπλό μειδίαμα. Ἀλλά δέν ἐπιτρέπουνε αὐτό τόν λεγόμενο βρασματώδη γέλωτα. Βρασματώδης, πού βράζει ὁ ἄνθρωπος.. συγκλονίζεται ὁλόκληρος καί ἀκοῦς ἕνα χάχανο δυνατό. Αὐτό δέν τό ἐπιτρέπουν οἱ Ἅγιοι. Δέν εἶναι ὡραῖο πράγμα ἔ; Αὐτό δείχνει ἄνθρωπο ὁ ὁποῖος ἔχει διαλυθεῖ ἐσωτερικά, ἔχει χάσει τήν ὥρα τῆς Κρίσεως, τῆς κολάσεως. Εἶναι ἕνας διαλυμένος ἐσωτερικά ἄνθρωπος. Διαλυμένος ὡς πρός τήν νήψη, ὡς πρός τήν ἐγρήγορση τήν πνευματική. Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει ἐγρήγορση πνευματική εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὁ συγκεντρωμένος στόν ἑαυτό του. Ἐδῶ ἔχουμε φοβερούς ἐχθρούς. Ἔχουμε τόν διάβολο ὡς λέοντα πῦρ πνέοντα, ὡς «λιοντάρι πού περπατεῖ», λέει, «ζητῶν τίνα καταπίῃ» [37]. Γιά σκεφτεῖτε τώρα ἐδῶ, νά βλέπαμε ἕνα λιοντάρι νά ἔχει μπεῖ μέσα ἐδῶ καί νά ὠρύεται. Δέν θά ἤμαστε ὅλοι σέ προσοχή; Θά λέγαμε, τώρα ποιόν θά ἁρπάξει..; Νά φυλαχτῶ. Ἔτσι εἶναι ὁ διάβολος. Μή λέτε ὅτι δέν τόν βλέπουμε. Ἔτσι εἶναι. Κοιτάει κάθε στιγμή νά μᾶς ἁρπάξει, ὅ,τι μπορεῖ.. καί δέν θά εἴμαστε σέ ἐγρήγορση; Τί, θά λέμε χαζοκέφαλα; Θά χαλαρώνουμε;.. Ἕνας λοιπόν πού ἔχει ἕναν τέτοιο γέλωτα, τρανταχτό, βρασματώδη, σημαίνει ἀκριβῶς ὅτι δέν ξέρει τί τοῦ γίνεται. Ἔχει χάσει τήν νήψη, τήν ἐγρήγορση τήν πνευματική. Μέ αὐτή τήν ἔννοια τό εἶπαν οἱ Ἅγιοι καί τό παίρνουν βέβαια ἀπό τόν Χριστό μας. Ἐνῶ ὁ Χριστός μας ἐδάκρυσε τουλάχιστον τέσσερις φορές. Ἔτσι ἀναφέρεται στά 86

ἱερά κείμενα, ἀλλά καί πολλές περισσότερες μέ τίς τόσες ἁμαρτίες πού κάνουμε καί Τόν λυποῦμε. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης https://hristospanagia3.blogspot.com [1] Ἐφεσ. 4, 28. [2] Ἑρμηνεία εἰς τάς ΙΔ΄ Ἐπιστολάς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, Ὁσίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου, ἐκδ. Ὀρθόδοξος Κυψέλη, Θεσ/νικη. [3] Ὅ.π. [4] Πρός Ἐφεσίους Ἐπιστολή Ἀποστόλου Παύλου, ἀρχ. Ἰουστίνου Πόποβιτς, ἐκδ. Ρηγοπούλου. [5] Β΄Κορ. 5, 17. [6] Ρωμ. 6, 4. [7] Πράξ. 20, 35. [8] Ψαλμ. 33, 15. [9] Ἐφεσ. 4, 29. [10] Ἐφ. 4, 29. [11] Ἐφ. 4, 30. [12] Ἰακ. 3, 2. [13] Ματθ. 12, 36. [14] Ψαλμ. 32, 15. [15] Ἐφεσ. 4, 29. [16] Ὅ.π. [17] Ἄσμα 1, 3. [18] Ἰω. 7, 46. [19] Ματθ. 12, 35. [20] Ματθ. 7, 16. [21] Α΄Θεσ. 5, 11. [22] Ἐφεσ. 4, 30. [23] Ἐφεσ. 4, 29. [24] Ρωμ. 14, 23. [25] Ὅ.π. [26] Λουκ. 6, 45. [27] Ὅ.π. [28] Ἰακ. 3, 2. [29] Ἐφεσ. 4, 30. [30] Α΄Θεσ. 4, 8. [31] Ψαλμ. 140, 3. [32] Ὅ.π. [33] Ἐφεσ. 4, 30. [34] Α΄Θεσ. 4, 8. [35] Ὅ.π. [36] Ματθ. 5, 22. [37] Α΄Πέτρ. 5, 8. 87

Ἡ ἀναγκαιότητα τῆς ὑπακοῆς Συνεχίζουμε σήμερα, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, τίς ὁμιλίες μας στή νέα χρονιά. Σήμερα εἶναι ἡ 19η Ὑπόθεσις ἀπό τό βιβλίο τοῦ Εὐεργετινοῦ, ἡ ὁποία ἔχει τόν ἑξῆς τίτλο: «Περί τοῦ ὅτι εἶναι ἀναγκαία ἡ ὑποταγή. Ποιά ὠφέλεια προέρχεται ἀπό αὐτή καί πῶς τήν κατορθώνει ὁ ἄνθρωπος»[1]. Θά πεῖτε, σήμερα ὁ ἄνθρωπος ἔχει μάθει νά ἀκούει γιά ἐλευθερία καί ὄχι γιά ὑποταγή. Βέβαια ἡ ἐλευθερία ἡ ἀληθινή ἔρχεται ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὅπως μᾶς λέει πάλι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ «οὗ τό Πνεῦμα Κυρίου, ἐλευθερία»[2]. Ἐκεῖ πού εἶναι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ἐκεῖ εἶναι καί ἡ ἀληθινή ἐλευθερία. Καί βλέπουμε ἀπό τήν ἱστορία τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, τήν ἱστορία τῶν Ἑβραίων, ὅτι ὅταν οἱ Ἑβραῖοι ἔχαναν τήν ἐν Χριστῷ, τήν ἐν Θεῷ, τήν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, τήν ἐλευθερία δηλαδή πού ἔρχεται μέσα ἀπό τήν καταπάτηση, τήν κατανίκηση τῶν παθῶν, τότε σκλαβωνόντουσαν καί σέ βάρβαρους λαούς εἰδωλολατρικούς. Ὅταν μετανοοῦσαν, τότε ἀπήλαυναν τήν ἐλευθερία τήν ἐθνική, ἀφοῦ προηγουμένως εἶχαν τήν ἐλευθερία τήν ἠθική, τήν ἐλευθερία ἀπό τήν ἁμαρτία. Τήν ὀρθόδοξη πίστη, τήν ἐλευθερία ἀπό τήν πλάνη, ἀπό τά εἴδωλα καί ἀπό τήν εἰδωλολατρία. Σήμερα βλέπουμε, καί εἶναι ἐπίκαιρο τό θέμα βέβαια τώρα μέ τή Μακεδονία, ὅτι κινδυνεύουμε πάλι νά σκλαβωθοῦμε. Καί ὄχι μόνο νά χάσουμε ἐδάφη, τή Μακεδονία μας καί ὄχι μόνο.. οἱ Τοῦρκοι ἀπειλοῦνε ἐξ ἀνατολῶν, οἱ Ἀλβανοί θέλουν κι αὐτοί νά ἐπεκταθοῦν στήν Ἤπειρο, τή Θράκη μας ἐπίσης τήν ἀπειλοῦν.. ἄλλοι μάλιστα μιλᾶνε γιά αὐτονομία τῆς Κρήτης.. Ἔχουμε δηλαδή κινδύνους ἀπό παντοῦ, ἐθνικούς κινδύνους, καί τελικά κινδυνεύει νά μήν ὑπάρχει ἡ Ἑλλάδα ὡς κράτος. Θά πεῖτε, πρέπει νά ἀντιδράσουμε. Φυσικά πρέπει, καί νά ὑπερασπιστοῦμε τά δίκαια τῆς πατρίδας μας, ἀλλά ὄχι μέ τρόπο πού δέν θέλει ὁ Θεός. Ὁ ἀληθινός τρόπος, ἡ ἀληθινή ὑπεράσπιση εἶναι αὐτό πού ὑπαινιχθήκαμε, δηλαδή ἡ ἀπόκτηση τῆς ἐν Χριστῷ, τῆς ἐν Θεῷ, τῆς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἐλευθερίας. Καί τότε ὁ Θεός χαρίζει -γιατί ὁ Θεός εἶναι πού τά ρυθμίζει ὅλα- καί τήν ἐθνική ἐλευθερία, ἐφόσον κρίνει ὅτι αὐτό εἶναι γιά τό καλό μας. Κι ἄν σήμερα φωνάζουμε γιά τή Μακεδονία, καί καλά κάνουμε καί φωνάζουμε, θά πρέπει ὅμως νά ξεκαθαρίσουμε μέσα μας ὅτι τό πρώτιστο δέν εἶναι τά χωράφια, δέν εἶναι ὁ χῶρος δηλαδή, δέν εἶναι τό ἔδαφος. Τό πρῶτο εἶναι τό ὅτι ἡ πατρίδα μας ὡς χῶρος φυλάει τήν Ὀρθοδοξία. Μέ ποιά ἔννοια; Φιλοξενεῖ πιό σωστά. Γιά νά μήν ποῦμε φιλοξενεῖται, γιατί ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι πάνω ἀπ’ τήν Ἑλλάδα, ἀλλά δίνει ἔτσι μία προστασία ἀνθρώπινη καί μία ἄνεση σέ μᾶς νά ἔχουμε ἡσύχιο βίο καί ἐν ἡσύχῳ βίῳ νά λατρεύουμε τόν Θεό. Γιά σκεφτεῖτε νά ἔχουμε μία Τουρκοκρατία, μία κυριαρχία ξένων ἐδῶ πέρα, οἱ ὁποῖοι θά μᾶς ἐμποδίζουν νά κάνουμε Θεία Λειτουργία καθημερινά, νά λατρεύουμε τόν Θεό, νά κοινωνοῦμε, νά κάνουμε τόν σταυρό μας.. καί νά εἴμαστε ὑπό διωγμό ὅταν τά κάνουμε αὐτά, πόσο πιό δύσκολα 88

θά εἶναι τά πράγματα.. Λέει ἡ Ἁγία Γραφή «ἐλασσονοῦσι ἔθνη ἁμαρτίαι»[3]. Τά ἔθνη τά ἐλαττώνουν, τά λιγοστεύουν, τά μικραίνουν καί τά ἐξαλείφουν τελικά οἱ ἁμαρτίες. Ἑπομένως, τήν ἱστορία θά πρέπει νά τή δοῦμε στήν ἀληθινή της βάση. -Ποιός καθορίζει τήν ἱστορία; Τήν καθορίζουν οἱ ἰσορροπίες τῶν ὁπλικῶν συστημάτων; Τήν καθορίζει ἡ πολιτική καί πόσο ἱκανοί εἶναι οἱ πολιτικοί μας ἤ πόσο ἀνίκανοι εἶναι; Πόσο καλά χειρίζονται τά θέματα τῆς ἐθνικῆς ἀσφάλειας κ.λ.π.; Τελικά, πίσω ἀπ’ ὅλα εἶναι ὁ Θεός καί ὁ Θεός εἶναι πού γράφει τήν ἱστορία. Ἔχει λεχθεῖ πολύ ἐπιτυχημένα «ἄλλοι γράφουν τήν ἱστορία καί γιά ἄλλους γράφει ἡ ἱστορία». Ἡ ἱστορία γράφει πολλές φορές ἐξωτερικά... αὐτοί πού φαίνονται.. ὁ Μέγας Ναπολέων κ.λ.π. Ἀλλά τελικά ἄλλοι γράφουν τήν ἱστορία. -Ξέρετε ποιοί τήν γράφουν; Ὁ Θεός καί οἱ Ἅγιοι γράφουν πραγματικά τήν ἀληθινή ἱστορία. Καί πίσω ἀπ’ ὅλα εἶναι ὁ Θεός καί οἱ Ἅγιοι. Καί παραχωρεῖ ὁ Θεός, ὅταν ἐμεῖς παρεκτρεπόμαστε, καί οἱ ὅποιοι λαοί, σᾶς εἶπα τό παράδειγμα τοῦ ἑβραϊκοῦ λαοῦ, νά σκλαβωνόμαστε καί νά χάνουμε τήν ἀληθινή ἐλευθερία. Γιατί; Γιατί -γιά νά ξαναγυρίσουμε καί στό θέμα μας- δέν ἔχουμε μάθει τήν ὑποταγή. Ἡ ἀληθινή ἐλευθερία ἐξασφαλίζεται διά τῆς ὑποταγῆς στόν Θεό, διά τῆς ὑπακοῆς στόν Θεό. Ἔρχεται ὁ διάβολος καί λέει, ἔλα σέ μένα.. θά γίνεις ἐλεύθερος.. θά κάνεις ὅ,τι θέλεις... καί μᾶς κοροϊδεύει! Γιατί; Ὅταν κανείς ἀφεθεῖ στά πάθη του καί κάνει τίς ἁμαρτίες πού τοῦ ὑποβάλλει ὁ διάβολος, γίνεται σκλάβος μετά στόν διάβολο καί στά πάθη. -Πῶς λοιπόν θά ὁδηγηθοῦμε στήν ἀληθινή ἐλευθερία; Διά τῆς ὑπακοῆς. Γι’ αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό τό θέμα μας σήμερα καί γιά τή ζωή μας τήν προσωπική καί γιά τή γενικότερη ζωή τήν κοινωνική καί τή ζωή, ἄν θέλετε, τοῦ ἔθνους μας, ἀλλά καί ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος. Ἄν πᾶμε πίσω στήν ἱστορία μας, ὡς ἀνθρωπότης, θά δοῦμε ὅτι χάσαμε τήν ἐλευθερία μας στόν παράδεισο μέ τήν παρακοή πού κάναμε στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός μᾶς εἶχε προειδοποιήσει, ὅτι ἄν θά φᾶτε ἀπ’ τόν καρπό αὐτοῦ τοῦ δέντρου, θά πεθάνετε. Κι ἐμεῖς τό κάναμε. Ὁπότε, ὑποταχθήκαμε στόν διάβολο, στή φθορά καί στόν θάνατο καί γίναμε τριπλά δοῦλοι. Ἐνῶ ἤμαστε ἀληθινά ἐλεύθεροι, κάνοντας ὑπακοή μέχρι τότε στόν Χριστό, στόν Θεό, γίναμε σκλάβοι τριπλά, στήν ἁμαρτία, στόν διάβολο καί στόν θάνατο, ὁ ὁποῖος ἦρθε ὡς τελικό ἀποτέλεσμα τῆς φθορᾶς. Ἡ φθορά, ἡ γήρανση καί τελικά ὁ θάνατος τῆς ὕπαρξής μας. Ἡ γήρανση φαίνεται στό βιολογικό ἐπίπεδο, ἀλλά ἡ ἁμαρτία ἀπ’ τήν πρώτη στιγμή πού θά διαπραχθεῖ νεκρώνει τόν ἄνθρωπο στό πνευματικό ἐπίπεδο. Ἔτσι, οἱ Πρωτόπλαστοι πέθαναν πνευματικά ἀμέσως, μέ τό πού ἁμάρτησαν, καί βιολογικά ἔπειτα ἀπό ἐννιακόσια περίπου χρόνια - πέθανε ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα. Ἔρχεται τώρα ὁ Χριστός μας καί μᾶς δείχνει τόν δρόμο τῆς θεραπείας, τόν τρόπο τῆς θεραπείας, τόν δρόμο πού πρέπει νά πάρουμε, καί εἶναι ἡ ἀντίστροφη πορεία. Παρακοή; Τώρα ὑπακοή. Ἀνυποταξία; Τώρα ὑποταγή. Σέ ποιόν ὅμως; Στόν Χριστό. 89

Καί διά τοῦ Χριστοῦ ὁ κάθε χριστιανός ὀρθόδοξος μέσα στήν Ἐκκλησία ὑποταγή - ὑπακοή στόν πνευματικό του ὁδηγό, στούς ἱερούς Κανόνες, στίς ἅγιες ἐντολές τοῦ Χριστοῦ καί ἔτσι θά βρεῖ τήν ἀποκατάσταση καί τήν ἀληθινή ἐλευθερία. Θά ἀποκτήσει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐνεργό μέσα του, ὁπότε «οὗ τό Πνεῦμα Κυρίου»[4], ἐκεῖ πού εἶναι τό Πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ θά βρεῖ καί τήν ἀληθινή ἐλευθερία. Ἑπομένως, ἕνα πρῶτο πού πρέπει νά ξεκαθαρίσουμε εἶναι ὅτι ἡ ὑπακοή δέν σκλαβώνει, ἡ ὑπακοή στόν Χριστό, ἡ ὑπακοή στίς ἅγιες ἐντολές καί στούς ἱερούς Κανόνες. Ἀντίθετα εἶναι ὁ δρόμος γιά τήν ἀληθινή ἐλευθερία. Ἡ ὑπακοή στόν διάβολο εἶναι αὐτή πού σκλαβώνει. Ἐνῶ ὁ διάβολος μᾶς ἐξαπατᾶ ὅτι θά μποροῦμε νά κάνουμε ὅ,τι θέλουμε, μᾶς κάνει ὑποχειρίους του, ὅταν ὑπακούσουμε σ’ αὐτόν. Ὑποχειρίους στά πάθη, στίς ἄνομες ἐπιθυμίες καί ὁ ἄνθρωπος πραγματικά γίνεται σκλάβος. Νά σᾶς πῶ μιά μορφή σκλαβιᾶς, γιά νά μήν εἴμαστε ἀφηρημένοι. Ἡ μόδα. -Ὅποιος ἀκολουθεῖ τή μόδα εἶναι ἐλεύθερος; Ὄχι, εἶναι σκλάβος. - Γιατί ντύνεσαι ἔτσι, παιδί μου; - Ἔτσι λέει ἡ μόδα. - Μά αὐτό εἶναι ἀντίθετο μέ αὐτό πού λέει ὁ Θεός. - Τί νά κάνουμε;... Ἔτσι λέει ἡ μόδα! Δέν κάνει αὐτό πού θέλει. Κάνει αὐτό πού τοῦ ἐπιβάλλει ἡ μόδα. Σήμερα εἶναι τῆς μόδας ἡ ἀσέβεια καί πολλοί ἄνθρωποι, ἐνῶ θέλουν νά ζήσουν χριστιανικά, ὑποτάσσονται σ’ αὐτή τή μόδα καί ἐμφανίζονται ὡς ἀσεβεῖς. Ἐνῶ προσπαθοῦν νά νηστέψουνε, ὅταν βρεθοῦν σ’ ἕνα περιβάλλον πού ὅλοι καταλύουν, καταλύουν κι αὐτοί, ἐνῶ εἶναι νηστεία. Ὑποκρίνονται τόν ἀσεβῆ. Γιατί; Γιατί, σοῦ λέει, ἄν δέν τό κάνω, θά μέ κοροϊδέψουν, θά μέ εἰρωνευτοῦν, θά μέ ἀπομονώσουν. Θά μείνω μόνος.. καί δέν τό ἀντέχω. -Εἶναι ἐλεύθερος αὐτός ὁ ἄνθρωπος; Ὄχι, εἶναι σκλάβος στό τί θά ποῦνε οἱ ἄλλοι. Ἐνῶ ἀληθινή ἐλευθερία εἶναι νά κάνεις πραγματικά αὐτό πού θέλεις, πού βλέπεις ὅτι εἶναι τό σωστό. Γι’ αὐτό ἡ ἀληθινή ἐλευθερία βγαίνει μέσα ἀπ’ τήν ὑπακοή καί τήν ὑποταγή στόν Θεό. Νά ποῦμε καί μιά ἱστορία γιά νά ξεκουραστοῦμε, ὅπως μᾶς τή λέει ἐδῶ ὁ Εὐεργετινός. «Στόν βίο τοῦ Ἁγίου Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου»[5]. Θά δεῖτε ἐδῶ τώρα, ἐπειδή αὐτό τό βιβλίο ἀπευθύνεται καί σέ μοναχούς καί σέ χριστιανούς πού ζοῦν στόν κόσμο, ὅτι ὑπάρχει ἕνα δίπολο -ἄς τό ποῦμε ἔτσι ἁπλά- ὑπακοῆς καί ἡσυχίας. Γιά τόν μοναχό ὑπάρχουνε δύο τρόποι ζωῆς. Νά ζεῖ σ’ ἕνα κοινόβιο, ὁπότε ἔχει συνέχεια μπροστά του ἕναν Γέροντα, στόν ὁποῖο θά πρέπει νά κάνει ὑπακοή. Καί ὑπάρχει κι ἕνας ἄλλος τρόπος, γιά τόν μοναχό, νά ζεῖ μόνος του, σάν ἡσυχαστής. Ὁπότε ὑπάρχει αὐτό τό δίπολο -θά δεῖτε ἐδῶ στόν Εὐεργετινό- καί ἀντιδιαστέλλονται αὐτοί οἱ δύο τρόποι. Καί σοῦ λέει: -Τί εἶναι καλύτερα; Νά εἶσαι σ’ ἕνα κοινόβιο πού συνέχεια θά ἔχεις ἕναν Γέροντα πού νά σοῦ λέει, κάνε αὐτό, κάνε ἐκεῖνο.. ἤ νά εἶσαι μόνος σου.. ἐντάξει θά ἔχεις καί 90

τόν πνευματικό σου, ἀλλά δέν θά ἔχεις τόσο αὐστηρή ἐπιτήρηση καί κάθε στιγμή νά ἔχεις νά ρωτᾶς, ἔχει εὐλογία νά τό κάνω αὐτό;.. δέν ἔχει εὐλογία νά τό κάνω αὐτό; -Αὐτό θά πεῖτε εἶναι γιά τούς μοναχούς. Ἐμεῖς, γιατί νά τό ξέρουμε καί νά τό μάθουμε αὐτό; Ἔχει σημασία καί γιά μᾶς, γιατί ἡ οἰκογένεια, ἄς ποῦμε ἕνα παράδειγμα, εἶναι ἕνα μικρό κοινόβιο, ὅπου καλεῖται ὁ ἕνας νά κάνει ὑπακοή στόν ἄλλον. Νά κόβει τό θέλημά του ὁ σύζυγος στή σύζυγο, καί ἀντίστροφα, ἡ σύζυγος στόν σύζυγο. Εἶναι αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος «ὑπακούετε ἀλλήλοις». Ὁπότε βλέπετε, αὐτό πού γίνεται στούς μοναχούς, ἄν τό ἀξιοποιήσουμε, λειτουργεῖ καί σέ μᾶς θεραπευτικά. Θά δεῖτε, ὅτι ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες τό λένε αὐτό, ἡ ὑπακοή, ἡ ζωή δηλαδή στό κοινόβιο, εἶναι ἀνώτερη ἀπό τό νά ζεῖς μόνος σου. Σήμερα πάρα πολλοί ἄνθρωποι δέν ἀντέχουν τήν ὑπακοή. Καί τί κάνουν; Διαζύγιο (στήν οἰκογένεια). Σοῦ λέει, χωρίζουμε. -Γιατί χωρίζετε; Γιατί οὐσιαστικά δέν θέλει νά κάνει ὑπακοή ὁ ἕνας στόν άλλον. Θέλει νά ζεῖ ὁ καθένας ὅπως θέλει. Ὅπως θέλει... χωρίς νά δίνει λογαριασμό σέ κανέναν. -Συμφέρει ὅμως αὐτό; Δέν συμφέρει πνευματικά, γιατί ἔτσι μένεις ἀθεράπευτος. «Ὁ Ἅγιος Θεοδόσιος, ὅταν πλησίαζε στήν ἀνδρική ἡλικία, κατελήφθη ἀπό τόν ἔρωτα τῆς φιλοσόφου ζωῆς»[6]. Γιά τούς Πατέρες ἡ φιλόσοφος ζωή, φιλοσοφημένη ζωή, εἶναι ἡ ἐν Χριστῷ ζωή. Ἡ ἀληθινή φιλοσοφία εἶναι ἡ κατά Χριστόν ζωή, τό νά ζεῖς σύμφωνα μέ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀληθινή σοφία εἶναι ὁ Χριστός, ἡ τοῦ Θεοῦ Σοφία. Γι’ αὐτό ἔχουμε καί τόν ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας στήν Κωνσταντινούπολη. Εἶναι ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ, δηλαδή εἶναι ὁ ναός τοῦ Χριστοῦ. Αὐτός εἶναι ὁ ναός τῆς Ἁγίας Σοφίας. Ἕνας λοιπόν πού ἀγαπάει τή σοφία, εἶναι ἀληθινά φιλόσοφος, εἶναι αὐτός πού ἀγαπάει τόν Χριστό. Βλέπετε, τί ὡραῖα τό λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες! -Θέλεις νά εἶσαι ἀληθινά φίλος τῆς σοφίας; Ἡ Σοφία εἶναι ὁ Χριστός. Πρέπει νά εἶσαι ἀληθινός χριστιανός, τότε εἶσαι καί ἀληθινός φιλόσοφος καί κάνεις ἀληθινά φιλοσοφημένη ζωή. Ὁ Ἅγιος, λοιπόν, κατελήφθη ἀπό τόν ἔρωτα αὐτό «τῆς φιλοσόφου ζωῆς καί ἐγκατέλειψε τήν πατρίδα του καί ἦλθε στά Ἱεροσόλυμα. Προσκύνησε μέ ἁγιότητα ψυχῆς τά Ἅγια προσκυνήματα καί ἄρχισε πλέον νά τόν ἀπασχολεῖ μόνιμα ἡ σκέψη πῶς νά ἀρχίσει τήν ἔμπρακτη φιλοσοφία», πῶς νά ζήσει αὐτή τήν ἀληθινά φιλοσοφημένη ζωή, τήν χριστιανική ζωή δηλαδή «καί ποιόν ἀπό τούς δυό δρόμους ν’ ἀκολουθήσει, τήν τέλεια ἀπομόνωση καί τόν αὐστηρό ἀναχωρητισμό;», νά πάει τελείως μόνος του;.. «ἤ τήν κοινοβιακή ζωή, μαζί μέ τούς ἄλλους καί νά ἔχουν ὅλοι τόν ἴδιο σκοπό; Ἀλλά 91

τήν κατά μόνας ἡσυχαστική ζωή, ἐπί τοῦ παρόντος τουλάχιστον, δέν ἀποφάσιζε νά δοκιμάσει, γιατί δέν τήν ἔκρινε ἀσφαλῆ, ἐπειδή θεωροῦσε τόν ἑαυτό του τελείως ἄπειρο, γιά νά ἀντιπαλαίει μόνος του πρός τά πνεύματα τῆς πονηρίας»[7]. Καί πολύ σωστά... «Ἔλεγε, ἐάν ἀπό τούς στρατιῶτες τοῦ κόσμου δέν εὑρίσκεται κανένας τόσο πολύ θρασύς καί τόσο πολύ ἀνόητος, ὁ ὁποῖος, ἄν καί τελείως ἀπειροπόλεμος καί χωρίς καθόλου νά ἔχει ἀσκηθεῖ στά πολεμικά ἔργα, νά τολμήσει ἀμέσως, ἀπό τό στρατόπεδό του, νά ριφθεῖ στό μέσο τῶν ἐχθρῶν, πῶς θά ἦταν δυνατόν ἐγώ, ὁ ὁποῖος ἀκόμη δέν ἔχω γυμνάσει «τά χέρια μου εἰς παράταξιν καί τά δάκτυλά μου εἰς πόλεμον»[8], ὁ ὁποῖος ἀκόμη δέν ἔχω ζωσθεῖ μέ τήν ἐξ ὕψους δύναμη, νά μπορέσω νά ἀντιπαραταχθῶ, κατά μία τοιαύτη συμπλοκή πολύ περισσότερο ἐπικίνδυνη καί γεμάτη θανάσιμες παγίδες, ἐναντίον τῶν ἀρχῶν, τῶν ἐξουσιῶν τοῦ κοσμοκράτορος τοῦ κόσμου τοῦ αἰῶνος τούτου, ἐναντίον τῶν πνευματικῶν τῆς πονηρίας;»[9]. -Βλέπετε τί ὡραῖο συλλογισμό κάνει; Λέει ἕνας, στά πράγματα τοῦ κόσμου, πού εἶναι στρατιώτης, πάει ἀμέσως στό κέντρο τῆς μάχης νά πολεμήσει χωρίς προηγουμένως νά ἀσκηθεῖ στό κέντρο βασικῆς ἐκπαιδεύσεως; Χωρίς νά μάθει νά χειρίζεται τά ὅπλα τολμάει κανένας νά πάει στήν πρώτη γραμμή; Ὄχι, βέβαια. Ἔτσι καί ἐγώ, λέει. Θά πρέπει πρῶτα νά μάθω νά πολεμάω τόν ἐχθρό μαζί μέ τούς ἄλλους, νά ἐκπαιδευτῶ κάνοντας ὑπακοή, νά μάθω τόν τρόπο νά ἀντιμετωπίζω τούς πονηρούς ἐχθρούς, τούς δαίμονες, τούς λογισμούς, τά πάθη, καί μετά θά βγῶ στόν πόλεμο, στήν πρώτη γραμμή, στήν ἡσυχία, ὅπου ἐκεῖ κανείς βεβαίως ἔχει νά ἀντιμετωπίσει τόν διάβολο -θά λέγαμε- πρόσωπο πρός πρόσωπο. Κι ἄν δέν ἔχει ἀσκηθεῖ, μπορεῖ καί νά τρελαθεῖ, νά χάσει καί τό μυαλό του, νά καταληστευθεῖ καί νά φονευθεῖ τελικά πνευματικά. «Ἀπομένει λοιπόν», λέει ὁ Ἅγιος, «νά γίνω πρῶτον μαθητής ἁγίων Πατέρων, οἱ ὁποιοι ἔχουν καλῶς ἀσκηθεῖ ἀπό πρίν στούς ἀγῶνες τούς πνευματικούς καί ἀφοῦ γυμνασθῶ ἀπ’ αὐτούς καλά στόν πόλεμο κατά τῶν νοητῶν ἐχθρῶν, τότε νά προσπαθήσω νά δρέψω τούς καρπούς τῆς ἡσυχίας»[10], οἱ ὁποῖοι βέβαια εἶναι γλυκύτατοι, ὅταν κανείς ὅμως ἔχει μάθει νά πολεμάει τόν διάβολο στό κοινόβιο μαζί μέ τούς ἄλλους κάνοντας ὑπακοή σέ Γέροντα. Πρίν λοιπόν γίνεις καθηγητής καί δάσκαλος, πρέπει νά γίνεις μαθητής, νά ταπεινωθεῖς, νά κάνεις ὑπακοή, γιά νά μάθεις τήν τέχνη τοῦ πολέμου. «Ἀφοῦ μετά πολλῆς σοφίας ἐσκέφθη ὅλα αὐτά (γιατί μεταξύ τῶν ἄλλων προσόντων -πού εἶχε ὁ Ἅγιος Θεοδόσιος- εἶχε καί βαθύτατη σύνεση), ἄρχισε ἀμέσως νά ἀναζητεῖ ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι μέ πολλούς κόπους μελέτησαν τό ἀγαθό, γνωρίζοντας ὅτι ἡ ἀσφαλέστερη μάθηση καί διδασκαλία εἶναι ἐκείνη πού ἀποκτᾶται ἀπό τήν πεῖρα»[11]. Προσπάθησε λοιπόν νά βρεῖ καθηγητή, νά βρεῖ πνευματικό ὁδηγό, ὁ ὁποῖος εἶχε μάθει, ὄχι θεωρητικά ἀπό τά βιβλία, ἀλλά στήν πράξη, ἀπό τήν κατά 92

Χριστόν ἄσκηση καί ζωή, τό ἀγαθό, τό καλό, καί τόν τρόπο νά πολεμάει τό κακό, τόν πονηρό. «Προσέρχεται λοιπόν καί ἐμπιστεύεται τόν ἑαυτό του στόν μακάριο Γέροντα Λογγίνο, ὁ ὁποῖος διέφερε πολύ ἀπό τούς πατέρες, πού κατοικοῦσαν μαζί του». Ἦταν πολύ πνευματικός.«Γίνεται ὁμοτράπεζος καί συγκάτοικός του καί εὐχαριστήθηκε πάρα πολύ ἀπό τούς τρόπους του καί τή συμπεριφορά του· τόσο ἑνώθηκε ψυχικά μέ τόν ὅσιο Λογγίνο, ὥστε θά μπορούσαμε νά ποῦμε τό ρητό τοῦ Δαβίδ, προσκολλήθηκε ἡ ψυχή του ὀπίσω αὐτοῦ[12]. Ἐπειδή, ὅπως πολύ ὀρθά λέγουν οἱ παλαιοί, μέ ἐκεῖνον πού συναναστρέφεται καί εὐχαριστεῖται κανείς, πιστεύεται ὅτι εἶναι καί ὅμοιός του»[13] καί σιγά-σιγά μιμεῖται τούς τρόπους του. Γι’ αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία μέ ποιούς συναναστρεφόμαστε. Ἄς δοῦμε καί στό Γεροντικό σχετικά μέ τό θέμα τῆς ὑποταγῆς καί τῆς ὑπακοῆς. «Ὁ ἀββᾶς Ἀντώνιος εἶπε, ὅτι ἡ ὑπακοή μέ τήν ἐγκράτεια ἔχει τή δύναμη νά ὑποτάσσει καί τά θηρία ἀκόμα». Ἕνας ἄνθρωπος πού κόβει τό θέλημά του, γιατί αὐτό σημαίνει ὑπακοή, νά κόψεις τό θέλημά σου στό θέλημα τοῦ ἄλλου, ἀλλά καί τό φρόνημά σου, τή μεγάλη ἰδέα, πού συνήθως ὅλοι ἔχουμε γιά τόν ἑαυτό μας. Μαζί μέ τήν ἐγκράτεια ἡ ὑπακοή κάνει θαύματα. Καί ἄγρια θηρία ὑποτάσσονται. Ἔχουμε τέτοιες ἱστορίες πάρα πολλές στόν βίο τῶν Ἁγίων. Γιατί ἡ ὑπακοή εἶναι ἐφαρμοσμένη ταπείνωση καί εἶναι μίμηση Χριστοῦ. Ἄς θυμηθοῦμε αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γιά τόν Χριστό μας. Λέει, «ὅς», ὁ ὁποῖος, «ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων»[14], ἐνῶ ἦταν καί εἶναι Θεός, «οὐχ ἁρπαγμόν ἡγήσατο τό εἶναι ἴσα Θεῷ», δέν θεώρησε ὅτι ἔχει αὐτή τήν ἐξουσία, αὐτή τή θέση ἀπό ἁρπαγή, ὅτι τό ἅρπαξε. Ὄχι, εἶναι Θεός κατά φύσιν. Ἦταν καί εἶναι πάντοτε Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ μαζί μέ τόν Θεό Πατέρα, συνάναρχος, συναιώνιος, ὁμότιμος μέ τόν Θεό Πατέρα. «Οὐχ ἁρπαγμόν ἡγήσατο τό εἶναι ἴσα Θεῷ», ἀλλά τί ἔκανε ἀπό ἀγάπη; «Ἐκένωσε ἑαυτόν μορφήν δούλου λαβών»[15]. Ἄδειασε τόν ἑαυτό Του φαινομενικά, κάλυψε τή δόξα τή θεϊκή πού εἶχε, φόρεσε τήν ἀνθρώπινη φύση καί μᾶς παρουσιάστηκε σάν ἄνθρωπος, σάν ἕνας ἁπλός κοινός ἄνθρωπος, ὅπως ὅλοι μας. Γι’ αὐτό καί πάρα πολλοί Τόν παρεξηγοῦσαν, γιατί δέν πίστευαν καί δέν ἤθελαν νά πιστέψουν καί Τόν ἔβλεπαν σάν ἕναν κοινό ἄνθρωπο. «Μορφήν δούλου λαβών ἐκκένωσε ἑαυτόν»[16] καί ἔγινε σάν ἕνας ἀπό μᾶς. Καί ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά καί σταυρώθηκε καί πέθανε. Πῶς πέθανε; «Γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ»[17]. Κάνοντας ὑπακοή, ὡς ἄνθρωπος τώρα, στόν Θεό Πατέρα. -Ποιός κάνει ὑπακοή; Ὁ Θεός! Ὁ Χριστός ὡς ἄνθρωπος κάνει ὑπακοή στόν Θεό Πατέρα. Γιατί; Γιά νά μᾶς διδάξει καί μᾶς ἀκριβῶς αὐτό τό ἴδιο, ὅτι διά τῆς ὑπακοῆς -πού δέν κάναμε στόν παράδεισο- θά κερδίσουμε τόν παράδεισο. Κι αὐτό πού δέν ἔκανε ὁ Ἀδάμ, τό κάνει τώρα ὁ Χριστός, ὁ νέος Ἀδάμ, καί ὅποιος ἑνώνεται μέ τόν Χριστό, διά τῆς ὑπακοῆς, νικάει τόν θάνατο, νικάει τή φθορά, νικάει τήν ἁμαρτία, νικάει τόν διάβολο καί ὄχι ἁπλῶς γυρίζει - ἐπιστρέφει στήν κατάσταση πού ἦταν ὁ Ἀδάμ πρίν τήν πτώση, ἀλλά 93

πηγαίνει στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ, δηλαδή ἐκεῖ πού θά ἔφτανε ὁ Ἀδάμ ἄν ἔκανε ὑπακοή. Χάσαμε διά τῆς παρακοῆς; Διά τῆς ὑπακοῆς ξανακερδίζουμε, καί ὄχι μόνο, προχωρᾶμε καί φτάνουμε ἐκεῖ πού θά φτάναμε, ἐάν δέν κάναμε παρακοή. Διά τοῦ Χριστοῦ τώρα. «Ὁ ἀββᾶς Ποιμήν εἶπε, ὅτι κάποτε κάποιος ρώτησε τόν ἀββᾶ Παΐσιο: τί νά κάνω, πού ἡ ψυχή μου εἶναι ἀναίσθητη καί δέν φοβεῖται τόν Θεό;». Δέν ἔχω φόβο Θεοῦ μέσα μου. Εἶναι αὐτό πού λέει ὁ λαός, εἶναι ἀθεόφοβος αὐτός. «Ὁ ἀββᾶς Παΐσιος τοῦ ἀπάντησε: πήγαινε, προσκολλήσου σ’ ἕναν ἄνθρωπο, πού φοβεῖται τόν Θεό. Μέ τήν συναναστροφή σου μέ ἐκεῖνον θά μάθεις κι ἐσύ ἀπό αὐτόν νά φοβᾶσαι τόν Θεό»[18]. Πολύ σημαντικό αὐτό! Νά συναναστραφεῖς μέ ἄνθρωπο πού φοβᾶται τόν Θεό. Κάνεις γάμο, θέλεις νά κάνεις οἰκογένεια. -Ποιόν θά ἐπιλέξεις; Ποιά θά ἐπιλέξεις; Θά πρέπει νά βρεῖς ἄνθρωπο πού νά φοβᾶται τόν Θεό, ὥστε κι ἐσύ κοντά σ’ αὐτόν νά κολλήσεις, νά μάθεις κι ἐσύ νά φοβᾶσαι τόν Θεό. Μέ τήν καλή ἔννοια ἐννοεῖται.. δηλαδή νά Τόν σέβεσαι, νά κάνεις ὑπακοή στίς ἐντολές Του. «Ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐας ἔλεγε πρός τούς ἀρχαρίους, πού ἦταν ὑποτακτικοί ἁγίων Πατέρων, ὅτι ἡ πρώτη βαφή δέν ξεθωριάζει ὅπως συμβαίνει μέ τήν πορφύρα καί ὅπως ἀκριβῶς τά τρυφερά κλαδιά μέ εὐκολία λυγίζουν καί γέρνουν, τοιουτοτρόπως καί οἱ ἀρχάριοι πού βρίσκονται σέ ὑποταγή»[19]. Θά πρέπει δηλαδή κανείς, ξεκινώντας τήν πνευματική ζωή, νά κάνει ὑποταγή, νά κάνει ὑπακοή σέ πνευματικό ὁδηγό καί ὄχι ἁπλῶς νά διαβάζει βιβλία. Καί αὐτό, λέει, δέν ξεθωριάζει ποτέ. Ὅταν στήν ἀρχή ξεκινήσεις σωστά τήν πνευματική ζωή, αὐτό θά τό ἔχεις πάντα, ὅπως ἡ πρώτη βαφή καί ὅπως τά τρυφερά κλαδιά, τά ὁποῖα λυγίζουν - γέρνουν μέ εὐκολία καί παίρνει μετά τό κλαδί τήν κατεύθυνση πού θέλουμε νά πάρει. Ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος θά πρέπει νά προσέξει πολύ, νά βάλει γερά θεμέλια στήν πνευματική του ζωή καί ν’ ἀρχίσει μέ ἀκρίβεια τήν ὑπακοή σέ πνευματικό ὁδηγό. «Ὁ ἀββᾶς Μωυσῆς εἶπε σέ κάποιον ἀδελφό: ἔλα, ἀδελφέ μου, στήν ὑπακοή τῆς ἀληθείας ὅπου ὑπάρχει ταπείνωσις, ὅπου ὑπάρχει δύναμις, ὅπου ὑπάρχει χαρά, ὅπου ὑπάρχει ὑπομονή, ὅπου ὑπάρχει μακροθυμία, ὅπου ὑπάρχει φιλαδελφία, ὅπου ὑπάρχει κατάνυξις, ὅπου ὑπάρχει ἀγάπη· γιατί ἐκεῖνος πού ἔχει τέλεια ὑπακοή ἔχει ἐφαρμόσει ὅλες τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ»[20]. Ἄν κάνεις ὑπακοή δηλαδή, ἀποκτᾶς σύν τῷ χρόνῳ ὅλες τίς ἀρετές. Γιατί; Γιατί διά τῆς ὑπακοῆς, πού εἶναι ἐφαρμοσμένη ταπείνωση, δεσμεύεται ὁ Θεός, εἶναι «ὑποχρεωμένος» ὁ Θεός νά σέ βοηθήσει, ἀφοῦ ὁ Ἴδιος ἔχει ὑποσχεθεῖ «στούς ταπεινούς δίνω χάρη»[21]. Ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος κάνοντας ὑπακοή, ταπεινώνεται. Εἶναι ἡ πιό μεγάλη ταπείνωση. -Ποιά εἶναι ἡ πιό μεγάλη ταπείνωση γιά τόν ἄνθρωπο; Νά μήν κάνει αὐτό πού θέλει, νά ρωτήσει. Ὁ σύζυγος τή σύζυγο, τώρα τί λές νά κάνουμε; Ἐνῶ ὁ νοῦς του τοῦ λέει, αὐτό νά κάνεις. Ὄχι, τό κόβει τό θέλημά του καί 94

λέει νά ρωτήσω, νά δῶ τί θά μοῦ πεῖ ἡ σύζυγος. Αὐτό εἶναι ἡ μέγιστη ταπείνωση κι αὐτό ἑλκύει τή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός μετά σοῦ δίνει πάρα πολλή Χάρη καί σοῦ δίνει καί ὅλες τίς ἄλλες ἀρετές. Ἐπειδή ἀκριβῶς δέν ἐμπιστεύεσαι τή φρόνησή σου, δέν θεωρεῖς τόν ἑαυτό σου σοφό, σπουδαῖο, ἀλλά ρωτᾶς. Τό ἴδιο καί ἡ σύζυγος τόν σύζυγο κ.λ.π. Ἤ στήν πνευματική ζωή πάλι, σοῦ λέει ὁ λογισμός νά κάνεις αὐτό. Ὄχι, θά ρωτήσω τόν πνευματικό, νά πάρω εὐλογία. -Ξέρετε τί σημαντικό πράγμα εἶναι αὐτό; Καί ὁ Θεός, ἐπειδή βλέπει τή δική σου ταπείνωση, δίνει τή φώτιση στόν πνευματικό νά σοῦ πεῖ ἀκριβῶς αὐτό πού πρέπει νά κάνεις. Μπορεῖ ὁ πνευματικός νά μήν εἶναι καί τόσο διακριτικός καί τόσο σοφός κ.λ.π. Δέν ἔχει σημασία. Ἐπειδή ἐσύ ταπεινώνεσαι, ὁ πνευματικός θά σοῦ πεῖ τό σωστό. Θά πάρεις τήν ἀπάντηση. Γιατί ὁ Θεός βλέπει τήν ταπείνωσή σου καί τόν φωτίζει. «Κάποτε τέσσερις ἀδελφοί ἀπό κάποια σκήτη ἦλθαν πρός τόν Μεγάλο Παμβώ, φοροῦντες ὡς ἐνδύματα δέρματα ζώων». Ἦταν δηλαδή πολύ ἐνάρετοι, ἀσκητικοί, ὅπως καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος. Φοροῦσαν γιά ἐνδύματα δέρματα ζώων. «Καί ὁ καθένας ἀπό αὐτούς φανέρωσε στόν Παμβώ -τόν μεγάλο αὐτόν γέροντα- τήν ἀρετή τοῦ ἄλλου», ὄχι τή δική του. «Ὁ ἕνας νήστευε πολύ». Ἦταν ἡ πιό μεγάλη του ἀρετή. «Ὁ ἄλλος ἦταν τελείως ἀκτήμων». Δέν εἶχε τίποτε. «Ὁ τρίτος ἀπέκτησε πολλή ἀγάπη καί ὁ τέταρτος γιά εἴκοσι δύο συνεχῆ χρόνια βρισκόταν στήν ὑπακοή ἑνός Γέροντος. Ἀφοῦ λοιπόν τούς ἄκουσε ὁ ἀββᾶς Παμβώ τούς εἶπε: - Σάς διαβεβαιώνω, ὅτι ἡ ἀρετή τοῦ τέταρτου εἶναι μεγαλύτερη ἀπό τίς ἀρετές τῶν ἄλλων», αὐτοῦ δηλαδή πού εἶχε ὑπακοή. «Γιατί ὁ καθένας ἀπό σᾶς τήν ὁποιαδήποτε ἀρετή ἀπέκτησε, ἀλλά εἶχε καί τό θέλημά του. Αὐτός ὅμως -ὁ τέταρτος- ἔκοψε τό θέλημά του καί ἐκτελεῖ τό θέλημα τοῦ ἄλλου καί διά τοῦτο εἶναι ἀνώτερος ἀπό σᾶς. Αὐτοί οἱ ὁποῖοι ὑπακούουν εἶναι ὁμολογηταί, ἐφόσον φυλάξουν τήν ὑπακοή μέχρι τέλους»[22]. Βλέπετε πόσο σημαντικό πράγμα εἶναι ἡ ὑπακοή! Γι’ αὐτό καί ὁ γάμος εἶναι δρόμος γιά τήν τελειότητα. Ὅταν λειτουργεῖ σωστά καί ὁ ἕνας κάνει ὑπακοή στόν ἄλλον, εἶναι ὁμολογητής. Βλέπετε πῶς λέει ἐδῶ; Κορυφαῖος δηλαδή ἅγιος ἀναδεικνύεσαι, ὅταν ζεῖς σωστά τό μυστήριο τοῦ γάμου, τό ὁποῖο ἔχει ἀναφορά στόν Χριστό καί στήν Ἐκκλησία[23], ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Ὅπως ἡ Ἐκκλησία ὑποτάσσεται πάντα στόν Χριστό, ἔτσι καί ἡ γυναίκα στόν ἄνδρα -φυσικά καί ὁ ἄνδρας στή γυναίκα, γιατί ἰσχύει τό «ὑπακούετε ἀλλήλοις»- καί ὅταν καί οἱ δυό ζοῦνε μέσα στό μυστήριο αὐτό τῆς ὑπακοῆς, τελειοποιοῦνται μέσα σ’ αὐτόν τόν τρόπο ζωῆς. «Ὁ ἀββᾶς Ροῦφος εἶπε, ὅτι αὐτός ὁ ὁποῖος κάθεται στήν ὑπακοή τοῦ πνευματικοῦ πατρός ἔχει περισσότερο μισθό ἀπό ἐκεῖνον, πού μόνος του παραμένει ὡς ἀναχωρητής στήν ἔρημο»[24]. Βλέπετε, οἱ Ἅγιοι Πατέρες δίνουν τά πρωτεῖα στό κοινόβιο, στήν κοινοβιακή ζωή καί ὄχι στόν μονήρη βίο, ὁ ὁποῖος εἶναι καί ἐπικίνδυνος. Γι’ αὐτό λέει ἡ Γραφή «οὐαί τῷ ἑνί»[25], ἀλλοίμονο στόν ἕνα... Καί χρειάζεται νά ἔχεις κάποιες προϋποθέσεις. Νά ἔχεις περάσει ἀπ’ τήν ὑπακοή, νά ἔχεις 95

ἀσκηθεῖ στή νοερά προσευχή, νά τήν ἔχεις κτῆμα σου τή νοερά προσευχή καί μετά μέ εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ σου καί χωρίς -ἐννοεῖται- νά τόν ἐγκαταλείψεις, ἀλλά θά τόν ἐπισκέπτεσαι καί θά ἐξομολογεῖσαι κάθε τόσο, ὅσο θά σοῦ ὁρίσει ἐκεῖνος. Ὁπωσδήποτε ὅμως εἶναι ἀνώτερος ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος κόβει κάθε στιγμή τό θέλημά του. «Ὁ ἴδιος ἀββᾶς», ὁ ἀββᾶς Ροῦφος, «ἔλεγε στούς μαθητές του ὅσα τοῦ διηγήθηκε ἕνας ἀπό τούς Πατέρες. Ἀνηρπάγην -ἐξιστορεῖ ὁ Πατήρ πρός τόν ἀββᾶ- εἰς τόν οὐρανό καί εἶδα τέσσερις κατηγορίες ἀνθρώπων. Ἡ πρώτη κατηγορία ἦταν ἕνας ἄρρωστος, ὁ ὁποῖος ὅμως εὐαρεστοῦσε στόν Θεό». Μιά κατηγορία ἀνθρώπων, τό νά εἶσαι ἄρρωστος καί νά κάνεις ὑπομονή, νά μή γογγύζεις, νά μήν τά βάζεις μέ τόν Θεό, νά λές «δόξα σοι ὁ Θεός». «Ἡ δεύτερη κατηγορία ἦταν ἐκεῖνος πού φιλοξενεῖ τούς ἀδελφούς, τούς ὑποδέχεται μετά προθυμίας καί τούς περιποιεῖται». Εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῆς φιλοξενίας, τῆς ἀγάπης. «Ἡ τρίτη κατηγορία ἦταν ἐκεῖνος πού ζεῖ εἰς τήν ἔρημο μόνος του καί δέν βλέπει κανέναν ἄνθρωπο». Γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ ἀπομονώνεται καί προσεύχεται συνέχεια. «Καί ἡ τέταρτη κατηγορία ἦταν ἐκεῖνος πού ὑπακούει θεληματικά σέ πνευματικό πατέρα καί ὑποτάσσεται σ’ αὐτόν σέ ὅλα χάριν τοῦ Κυρίου»[26]. Κάνει ὑπακοή. «Ἀπό τίς τέσσερις αὐτές κατηγορίες ἀνθρώπων ὁ τέταρτος, δηλαδή ὁ ἄνθρωπος τῆς ὑπακοῆς, φοροῦσε χρυσό περιδέραιο καί εἶχε περισσότερη δόξα ἀπό τούς ἄλλους. Μόλις εἶδα ἐγώ τή δόξα αὐτή -συνέχισε ὁ ἀββᾶς- ρώτησα τόν ὁδηγό μου: - Πῶς αὐτός ὁ μικρότερος ἔχει τήν περισσότερη ἀπό τούς ἄλλους δόξα;». Καί ἀπό αὐτόν πού κάνει ὑπομονή στήν ἀρρώστια του καί ἀπό αὐτόν πού εἶναι φιλόξενος καί ἀπ’ αὐτόν πού ζεῖ μόνος του καί εἶναι ἡσυχαστής καί ἀσκητής κ.λ.π.; «Καί ὁ ὁδηγός μου μοῦ ἀπάντησε: - Ἐπειδή αὐτός πού ἀσκεῖ τή φιλοξενία καί ὁ ἀναχωρητής στήν ἔρημο μέ τήν θέλησή τους ἐξέλεξαν αὐτές τίς ἀρετές. Ὁ ὑποτακτικός ὅμως ἐγκατέλειψε ὅλα τά θελήματά του καί ἐξαρτᾶται πλήρως ἀπό τόν Θεό καί τόν πνευματικό του πατέρα. Γι’ αὐτή λοιπόν τήν αὐταπάρνηση ἔχει δοξασθεῖ αὐτός περισσότερο ἀπό τούς ἄλλους»[27]. Βλέπετε, πῶς ὁ ὑποτακτικός ἐφαρμόζει ἀκριβῶς τήν προτροπή τοῦ Κυρίου: «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν»[28]. Βλέπετε; Ἡ προϋπόθεση πού θέτει ὁ Θεός εἶναι ἡ αὐταπάρνηση. -Καί τί σημαίνει νά ἀρνηθῶ τόν ἑαυτό μου; Νά κάνω ὑπακοή. Γιατί κυρίως ἑαυτός μας εἶναι οἱ ἐπιθυμίες μας, τά θελήματά μας. Θέλω νά κάνω αὐτό! Καί τό μικρό παιδί, θέλω, θέλω.. σοῦ λέει, ἀφοῦ τό θέλω.. καί φωνάζει. Καί ἀλλοίμονο ἄν δέν τοῦ τό κάνεις. Ἄν ἔχει μάθει δηλαδή νά τοῦ τό κάνεις μέχρι τότε τό θέλημα, ἐξανίσταται καί μπορεῖ νά χαλάσει τόν κόσμο μέ τίς φωνές. Λοιπόν, ἀκριβῶς αὐτό εἶναι ἡ μεγάλη μας ἀρρώστια καί τό μέγα μας ἐμπόδιο γιά νά κοινωνήσουμε μέ τόν Θεό, τό θέλημά μας. Καί ἀκριβῶς αὐτό πρέπει νά πέσει. Αὐτό εἶπε ὁ Χριστός, νά πάψετε δηλαδή νά ζεῖτε μέ τά θελήματά σας, μέ τίς ἐπιθυμίες σας. Ἐνῶ βλέπετε ὁ κόσμος, ἡ κοσμική μόρφωση, ἡ κοσμική παιδεία, ὅλα σέ σπρώχνουν στό νά ὀνειρεύεσαι. 96

-Ποιό εἶναι τό ὄνειρό σου;.. Τί θέλεις παιδί μου νά γίνεις;.. Καλλιεργοῦμε συστηματικά δηλαδή στά παιδιά μας -ἐμᾶς μᾶς τά καλλιέργησαν οἱ προηγούμενοι- τί; Τά θελήματα! Καί μαθαίνουμε νά θέλουμε. Ἐνῶ ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς μας εἶναι νά μάθουμε νά μή θέλουμε, νά ἔχουμε αὐταπάρνηση. Βλέπετε πόσο λάθος τά κάνουμε τά πράγματα… Κι ἔτσι γινόμαστε δυστυχισμένοι ἀπό πολύ μικροί, γιατί μαθαίνουμε νά θέλουμε, καί ἐκεῖνα πού θέλουμε 99% εἶναι ἀντίθετα μέ αὐτά πού θέλει ὁ Θεός, νά μήν ποῦμε 100%! Γιατί εἴμαστε ἄρρωστοι. Γεννιόμαστε ἄρρωστοι, μέ πάθη πολλά, καί τί θέλουμε; Θέλουμε αὐτά πού μᾶς λένε τά πάθη μας, αὐτά πού μᾶς λέει ὁ διάβολος, αὐτά πού εἶναι γιά τήν καταστροφή μας. Θέλουμε τελικά τήν αὐτοκτονία μας… Καί ἐπειδή ὁ Χριστός -εὐτυχῶς- δέν μᾶς κάνει αὐτά τά ἄρρωστα θελήματά μας, μετά λυπούμαστε στενοχωριόμαστε καί λέμε, εἶμαι δυστυχισμένος.. τίποτα δέν μοῦ πάει καλά.. Βλέπετε; Ἐνῶ ἡ αἰτία εἶναι σέ μᾶς, γιατί δέν ἀκοῦμε τήν προτροπή τοῦ Χριστοῦ πού λέει «ἀπαρνήσου τά θελήματά σου», γιατί αὐτό σημαίνει τό «ἀπαρνήσου τόν ἑαυτό σου». Ἀπαρνήσου αὐτά πού θέλεις, αὐτά πού ἀγαπᾶς, αὐτά πού ὀνειρεύεσαι καί πές: τί θέλει ὁ Χριστός. Νά βρῶ, νά μάθω, τί θέλει ὁ Χριστός ἀπό μένα, ὄχι τί θέλω ἐγώ. Ἐγώ δέν θέλω τίποτα. Ἐξάλλου στό Πάτερ ἡμῶν τό λέω, ἀλλά δέν καταλαβαίνω τί λέω. Λέω στόν Χριστό νά γίνει τό θέλημά Του. Ποῦ; Στή ζωή μου. Στήν πράξη ὅμως; Στενοχωριέμαι. Γιατί; Γιατί δέν γίνεται τό θέλημα τό δικό μου καί ὄχι τοῦ Χριστοῦ. Αὐτός λοιπόν πού κάνει ὑπακοή, ἔχει αὐταπάρνηση καί γι’ αὐτό ἀκριβῶς ἀρέσει στόν Χριστό. Καί γι’ αὐτό δοξάζεται καί περισσότερο ἀπ’ ὅλους. Καί βλέπετε ὅτι αὐτή τήν ἀποκάλυψη τήν ἔκανε ὁ Θεός στόν ἀββᾶ Ροῦφο. Αὐτό ὅλο πού διαβάσαμε εἶναι μιά ἀποκάλυψη. Αὐτό, θά πεῖτε, ἔγινε σέ ἐκεῖνον. Καί διά ἐκείνου σέ ὅλη τήν Ἐκκλησία. Δείχνει δηλαδή ὁ Χριστός μας καί μέσα ἀπό τή διδασκαλία τῶν Ἁγίων τί σημαίνουν τά λόγια Του. Γιατί κανείς ὅταν πάρει τό Εὐαγγέλιο, δέν θά τά καταλάβει ὅλα ὅσα λέει ὁ Χριστός. Νά, ἀκοῦμε αὐτόν τόν λόγο «ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν». Τί σημαίνει αὐτό; Δέν μπορεῖς νά τό καταλάβεις. Νά ἐδῶ πάλι, ὁ Χριστός τό ἐξήγησε σ’ αὐτόν τόν Ἅγιο. Καί τοῦ εἶπε, ἀπάρνηση τοῦ ἑαυτοῦ σου εἶναι νά ἀπαρνηθεῖς τά θελήματά σου. Αὐτό θέλω ἀπό τούς ἀνθρώπους, νά μήν ἔχουν δικά τους θελήματα. Μά θά πεῖς: -Τότε γιατί μᾶς ἔδωσε τή θέληση καί τή βούληση καί μετά μᾶς λέει νά μήν ἔχουμε κανένα θέλημα; Μᾶς τήν ἔδωσε τή θέληση καί τή βούληση, γιά νά θέλουμε Ἐκεῖνον. Γιά νά ἔχουμε ὅλα τά θελήματά μας συνοψισμένα σέ ἕνα, στόν Θεό, στήν ἀγάπη μας γιά τόν Θεό. Θεέ μου, Χριστέ μου, Ἐσένα θέλω καί ὅ,τι Ἐσύ θέλεις. Τό ἴδιο καί τίς ἄλλες δυνάμεις τῆς ψυχῆς μας. -Γιατί μᾶς ἔδωσε τόν νοῦ; Γιά νά χανόμαστε μέσα σέ περιπλανήσεις, σκέψεις, λογισμούς κ.λ.π.; 97

Ὄχι. Γιά νά τόν κατευθύνουμε στόν Θεό καί νά τόν ἑνώνουμε μέ τόν Θεό καί νά σκεφτόμαστε Ἐκεῖνον καί μόνο Ἐκεῖνον. -Γιατί μᾶς ἔδωσε καί τό αὐτεξούσιο καί τήν ἐλευθερία; Γιά νά κάνουμε ὅ,τι θέλουμε -συγγνώμη- ὅ,τι μᾶς κατεβάζει τό μυαλό μας; Ὄχι. Γιά νά πηγαίνουμε τήν ἐλεύθερη βούλησή μας σ’ Αὐτόν. Γιατί δέν ἤθελε ὁ Θεός νά μᾶς ἐξαναγκάσει. Μᾶς δίνει τή δυνατότητα νά Τοῦ ποῦμε ὄχι. Δέν μᾶς συμφέρει ὅμως. Θέλει ἐλεύθερα καί ἀγαπητικά, αὐτοπροαίρετα νά Τόν πλησιάζουμε καί νά Τόν λατρεύουμε καί νά Τόν ἀγαπᾶμε. Ἄν ἤμαστε ἀναγκασμένοι νά εἴμαστε καλοί, δέν θά ἤμαστε εἰκόνες Του. Θά ἤμαστε ρομποτάκια, ἕν δυό, ὅλοι στόν παράδεισο.. Δέν θέλει ἔτσι ὁ Θεός. Μᾶς θέλει νά εἴμαστε μαζί Του καί ἡ χαρά Του εἶναι νά εἶναι μαζί μας, ἀλλά θέλει νά τό κάνουμε ἐλεύθερα. Νά πηγαίνουμε κοντά Του καί νά Τόν ἀγαπᾶμε ἐλεύθερα. Ὅλες λοιπόν τίς δυνάμεις, πού μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός, δέν μᾶς τίς ἔδωσε γιά νά τίς σπαταλᾶμε στά δικά μας θελήματα, ἀλλά νά τίς δίνουμε στόν Χριστό. Τότε λειτουργοῦμε σωστά καί τότε χαιρόμαστε ἀληθινά καί γινόμαστε μακάριοι. «Ὁ ἀββᾶς Ὑπερέχιος εἶπε», εἶναι ὅλα ἀπό τό Γεροντικό αὐτά πού διαβάζουμε καί ξέρουμε στό Γεροντικό ἔχουν ἀποθησαυριστεῖ οἱ διδασκαλίες τῶν Πατέρων, κυρίως τῆς ἐρήμου, οἱ ὁποῖοι σάρκωσαν - ἐφάρμοσαν τήν Ἁγία Γραφή στή ζωή τους καί μᾶς καταθέτουν τήν ἐμπειρία τους. Εἶπε λοιπόν ὁ ἀββᾶς Ὑπερέχιος: «ἡ ὑπακοή εἶναι ὁ πολύτιμος θησαυρός τοῦ μοναχοῦ» καί τοῦ κάθε χριστιανοῦ. «Ὁ μοναχός, πού ἔχει ἀποκτήσει τήν ὑπακοή, θά εἰσακουσθεῖ ἀπό τόν Θεό καί μέ παρρησία θά σταθεῖ κοντά στόν Ἐσταυρωμένο, γιατί καί ὁ Ἐσταυρωμένος Κύριος ὑπήκουσε μέχρι θανάτου»[29], ὡς ἄνθρωπος. -Γιατί ἀνέβηκε στόν σταυρό ὁ Χριστός; Ἀπό ὑπακοή. Θυμηθεῖτε στή Γεθσημανῆ, τί ἔλεγε στόν Θεό Πατέρα; «Ἄν εἶναι δυνατόν νά μήν πιῶ τό πικρό αὐτό ποτήρι»[30]. -Ἀλλά στό τέλος τί εἶπε; «Οὐχ ὡς ἐγώ θέλω, ἀλλ’ ὡς σύ»[31]. Ἔτσι κι ἐμεῖς, ὡς ἄνθρωποι, μπορεῖ λίγο νά δειλιάζουμε μπροστά στόν κόπο, στόν πόνο, στόν θάνατο. Ἀλλά νά πεῖς στό τέλος, Θεέ μου, δέν μοῦ ἀρέσει αὐτό, ἀλλά ἄν θέλεις Ἐσύ θά τό πιῶ κι αὐτό τό πικρό ποτήρι, γιατί σίγουρα εἶναι γιά τό καλό μου. «Δύο σαρκικοί ἀδελφοί ἦλθαν κάποτε νά κατοικήσουν σ’ ἕνα Μοναστήρι. Ὁ ἕνας ἦταν ἀσκητής», προτίμησε νά ζεῖ μόνος του. «Ὁ ἄλλος προτίμησε τήν ὑπακοή. Μέ τόση προθυμία ὑπήκουε στόν πνευματικό του Πατέρα, ὥστε ὅσα τοῦ ἔλεγε τά ἐκτελοῦσε ἀδιάκριτα. Πολλές φορές τοῦ ἔλεγε τό πρωί· φάε, καί ἔτρωγε»[32]. Ἐνῶ οἰ μοναχοί προσπαθοῦν νά μήν τρῶνε τό πρωί, ὅταν εἶναι μάλιστα ἡμέρα νηστείας, 98

νά κάνουν τή λεγόμενη ἐνάτη, νά φᾶνε μετά τίς τρεῖς τό μεσημέρι. Ὁ Γέροντας, γιά νά τόν δοκιμάσει, τοῦ ἔλεγε, νά φᾶς τό πρωί, γιά νά δεῖ ἄν εἶχε ὑπακοή. Κι ἐκεῖνος ἔτρωγε. «Ἄλλοτε πάλι, μή φᾶς μέχρι τό βράδυ· καί δέν ἔτρωγε. Καί, ἐν γένει, ὅ,τι διετάσσετο, τό ἐκτελοῦσε μέ χαρά. Γι’ αὐτή του τήν ὑπακοή δοξαζόταν ἀπό ὅλους τούς μοναχούς τοῦ Μοναστηριοῦ»[33]. Προσέξτε τώρα μιά διευκρίνηση. Ἀδιάκριτη ὑπακοή δέν σημαίνει νά σοῦ πεῖ μιά ἁμαρτία καί νά τήν κάνεις. Αὐτό πού τοῦ ἔλεγε, νά φάει τό πρωί, δέν ἦταν ἁμαρτία ἤ νά μή φάει μέχρι τό βράδυ. Ὑπακοή εἶναι στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ διά τοῦ πνευματικοῦ μας. Ὅταν λοιπόν ὑπάρχει μία ἐντολή, ἡ ὁποία εἶναι ἀντίθετη μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ φυσικά δέν πρέπει νά κάνεις ὑπακοή. Καί ὑπάρχουν καί δύο βαριές καταστάσεις πού φεύγεις καί χωρίς νά πάρεις εὐλογία. Ὅταν ὁ γέροντάς σου εἶναι ἀνήθικος καί σέ προτρέπει σέ ἀνηθικότητα μέ τή στενή ἔννοια τοῦ ὅρου, ἤ εἶναι αἱρετικός καί σέ προτρέπει κι ἐσένα νά γίνεις αἱρετικός. Τότε σηκώνεσαι καί φεύγεις χωρίς εὐλογία. Γιά νά μήν παρεξηγήσουμε τήν ἔννοια τῆς ἀδιάκριτης ὑπακοῆς. Ὅταν ὅμως εἶναι κάτι πού εἶναι θέμα ἄσκησης, εἶναι κάτι καθημερινό, ἐκεῖ ὀφείλεις νά κάνεις ὑπακοή καί δέν βλάπτεσαι. Ἦρθε λοιπόν ὁ ἀδελφός αὐτός σέ μία πολύ καλή κατάσταση, ἐπειδή ἔκανε αὐτή τήν ἀδιάκριτη ὑπακοή στά πλαίσια πού εἴπαμε. «Καί δοξαζόταν γι’ αὐτό ἀπό ὅλους τούς μοναχούς τοῦ Μοναστηριοῦ», γιατί δέν εἶναι καί εὔκολο πράγμα. «Βλέποντας αὐτά ὁ σαρκικός ἀδελφός του, ὁ ἀσκητής, φθόνησε καί εἶπε μέσα του, θά τόν δοκιμάσω ἐάν ἔχει πραγματική ὑπακοή. Ἦλθε λοιπόν στόν Ἡγούμενο καί τοῦ λέει: στείλε τόν ἀδελφό μου μαζί μου, νά πᾶμε κάπου, πού εἶναι ἀνάγκη. Ὁ Ἡγούμενος ἐπέτρεψε στόν ὑποτακτικό του νά φύγει. Μόλις λοιπόν οἱ δύο ἀδελφοί ἔφθασαν στόν ποταμό, πού ἦταν γεμάτος κροκοδείλους, λέει ὁ ἀσκητής στόν ἀδελφό του, κατέβα στό ποτάμι καί πέρασε»[34], πού ἦταν θανάσιμος κίνδυνος, ἀφοῦ τό ποτάμι ἦταν γεμάτο κροκοδείλους. «Ὁ ὑπήκοος κατέβηκε. Καί ἦλθαν οἱ κροκόδειλοι καί ἔγλειφαν τό σῶμα του χωρίς καθόλου νά τόν πειράξουν». Εἶναι αὐτό πού εἶπε προηγουμένως ὁ ἄλλος ἀββᾶς, ἡ ὑπακοή μαζί μέ τήν ἐγκράτεια ὑποτάσσει καί τά ἄγρια θηρία. Ξέρετε, τά θηρία δέν ἦταν ἄγρια. Ἔγιναν ἄγρια, μετά τήν πτώση τοῦ ἀνθρώπου. Γι’ αὐτό στόν παράδεισο ὁ Ἀδάμ κυριαρχοῦσε ἐπάνω σ’ ὅλα τά ζῶα καί τούς ἔδινε ὀνόματα. Τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή, περνοῦσαν ὅλα μπροστά του καί τούς ἔδινε ὀνόματα[35]. -Πότε ἀγρίεψαν τά ζῶα; Ὅταν ἐπιτέθηκε ὁ ἄνθρωπος μέ τήν παρακοή στόν Δημιουργό του, στόν Κύριό του, ὁπότε καί τά ζῶα στόν κύριό τους, στόν ἄνθρωπο. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος μετανοήσει καί ἀποκαταστήσει τή σχέση του μέ τόν Κύριό του, δηλαδή ἐπανέλθει στήν ὑπακοή μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου του καί τά ζῶα τότε ἐπανέρχονται στήν ὑπακοή τους στόν ἄνθρωπο. 99

Γι’ αὐτό οἱ κροκόδειλοι δέν τόν πείραζαν. Γιατί αὐτός ἔκανε ὑπακοή στόν Κύριό του, στόν Χριστό. Ἄν ἦταν κανένας ἀνυπάκουος, θά τόν εἶχαν κάνει ἕναν πολύ ὡραῖο μεζέ! Θά εἶχαν κάνει πολύ ὡραῖο φαγητό οἱ κροκόδειλοι! «Ὅταν -λοιπόν- εἶδε αὐτό ὁ ἀσκητής», ὁ προκομμένος ὁ ἀδελφός του, ὁ φθονερός, ἐθαύμασε φυσικά καί «τοῦ εἶπε· ἀνέβα ἀπό τό ποτάμι. Καί ἀνέβηκε χωρίς νά πάθει τίποτε. Βαδίζοντες μετά, βρίσκουν στόν δρόμο πεσμένο ἕνα νεκρό γυμνό καί εἶπε ὁ ἀσκητής· νά εἴχαμε κανένα παλαιό ροῦχο νά τόν σκεπάσουμε -τόν ἄνθρωπο- τόν νεκρό. Καί ἀπάντησε ὁ ἀδελφός· ἄς προσευχηθοῦμε καλύτερα, μήπως μᾶς ἀκούσει ὁ Θεός καί ἀναστηθεῖ». Βλέπετε τήν ἁπλότητα τοῦ ὑποτακτικοῦ! «Καί ἄρχισαν νά προσεύχονται. Μετά τήν προσευχή, ἀναστήθηκε ὁ νεκρός. Ὁ ἀσκητής ἐκαυχᾶτο καί ἔλεγε ὅτι χάρη στήν ἄσκησή μου ἀναστήθηκε ὁ νεκρός. Ὁ Θεός ἐφανέρωσε ὅλα αὐτά τά γεγονότα στόν Ἡγούμενο τοῦ Μοναστηριοῦ. Ὅταν λοιπόν ἐπέστρεψαν στό Μοναστήρι, λέει ὁ Ἡγούμενος πρός τόν ἀσκητή: Γιατί μέ τόσο ἐπικίνδυνο τρόπο ἐπεδίωξες νά δοκιμάσεις τόν ἀδελφό σου στόν ποταμό;», τόν ἔριξες σέ τόσο μεγάλο κίνδυνο; Δέν ἦταν σωστό αὐτό πού ἔκανε, νά ρίξει τόν ἀδελφό του, μέ τήν προτροπή του, σέ θανάσιμο κίνδυνο, γιά νά δεῖ ἄν ἔχει ὑπακοή. «Μάθε λοιπόν, ὅτι γιά τήν ὑπακοή του ἀναστήθηκε ὁ νεκρός»[36]. Τοῦ δίνει ἀπάντηση καί στά δυό γεγονότα. Τόν ἐλέγχει, γιατί ἔβαλε τόν ἀδελφό του σέ κίνδυνο, καί τοῦ λέει, κοιμᾶσαι.. δέν εἶσαι ἐσύ πού τόν ἀνέστησες.. ὁ ἀδελφός σου γιά τήν ὑπακοή του, ἡ ὁποία εἵλκυσε καί ἑλκύει τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἄκουσε τήν προσευχή του ὁ Θεός καί ἀνέστησε τόν νεκρό. Βλέπετε πόσο σπουδαῖο πράγμα εἶναι ἡ ὑπακοή! «Ὁ ἀββᾶς Ποιμένας εἶπε· «μή μετρᾶς τά κατορθώματά σου - προσκολλήσου καλύτερα σ’ αὐτόν πού ζεῖ ἐνάρετα καί εἶναι παράδειγμα γιά τούς ἄλλους»[37], παράδειγμα ὑπακοῆς. Κι ἐσύ προσκολλήσου μαζί μ’ αὐτόν καί μή μετρᾶς πόσες μέρες νηστεία ἔκανες, πόσες ἀγρυπνίες κ.λ.π., γιατί πάνω ἀπ’ ὅλα ὁ Θεός θέλει νά κόβουμε τό θέλημά μας. Αὐτό δέ σημαίνει ὅτι ἀπαξιώνεται ἡ κατά Χριστόν ἄσκηση καί ἡ ἡσυχία. Ὄχι κι αὐτά χρειάζονται. Ἀλλά τό πιό εὐάρεστο εἶναι ἡ γνήσια ταπείνωση πού ἐξασφαλίζεται μέ τήν ὑπακοή. Ἐκεῖ φαίνεται, ἄν εἶναι ταπεινός ὁ ἄνθρωπος, ὅταν δέν κάνει τό δικό του θέλημα. Μπορεῖ εὔκολα νά κάνεις νηστεῖες, ἀγρυπνίες, ἐξωτερικές θυσίες, ἀλλά δέν εἶναι καθόλου εὔκολο νά κόψεις τό θέλημά σου. «Τοῦ ἀββᾶ Μάρκου. Ἐκεῖνος πού ζεῖ στόν ζυγό τῆς ἁμαρτίας, δέν εἶναι δυνατό μόνος του νά κατανικήσει τό σαρκικό θέλημα, διότι ἔχει μέσα του ἀκατάπαυστο τόν ἐρεθισμό πρός τά πάθη. Ἐφόσον λοιπόν εἴμαστε ἐπιρρεπεῖς στά πάθη, πρέπει νά προσευχόμαστε καί νά ὑποτασσόμαστε. Γιατί δύσκολα μπορεῖ κανείς νά πολεμήσει χωρίς βοήθεια τίς ριζωμένες μέσα μας συνήθειες. Ὁ ἀγωνιζόμενος μέ ὑποταγή καί προσευχή ἐναντίον τοῦ θελήματός του εἶναι ἐπιτήδειος ἀθλητής», εἶναι ἱκανός, εἶναι 100