(19o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

Συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών Άρχ.Σάββα Αγιορείτου 19ο Μέρος Σειρά pdf σε συνέχειες - 2019 Μια δωρεάν διαδυκτιακή συλλογή,απομαγνητοφωνημένων ομιλιών, του π.Σάββα Αγιορείτη,που έχουν αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα: (hristospanagia3.blogspot.gr) Κατεβάστε τις συνέχειες της σειράς,όπως και μελλοντικά pdf με νέες απομαγνητοφωνημένες ομιλίες που θα αναρτούνται ανα διαστήματα,στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθηνση,στην επίσημη ιστοσελίδα,στην στήλη του blog (πάνω-δεξιά). 1

Για περισσότερες ψυχοφελείς ομιλίες για πλήθος θέματων,καθώς και για μελέτη πλήθους κειμένων Λόγων και Διδαχών Αγίων Πατέρων,επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες.Καθημερινή Ενημέρωση & Αναρτήσεις. (Επίσημες Ιστοσελίδες) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Παλαιότερες Αναρτήσεις] hristospanagia3.blogspot.gr agiapsychanalysi.blogspot.gr Η παρούσα συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών,αποτελεί ένα πάρα πολύ μικρό μέρος,απο το σύνολο ομιλιών του π.Σάββα.Ακούστε τις ομιλίες της παρούσας συλλογής καθώς και τις συνεχειές τους (ανα θεματική κατηγορία) καθώς και πλήθος άλλων ομιλιών πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα,στις παρακάτω ιστοσελίδες με καθημερινή & εβδομαδιαία ενημέρωση: (Συλλογή ομιλιών - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/videos (Playlists Ομιλιών ανα θεματική Κατηγορία - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/playlists (Θεματικές Ενότητες Blog – Ετικέτες ανα κατηγορία) http://hristospanagia3.blogspot.gr/p/blog-page_25.html Γιά ενημέρωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τις καθημερινές λίστες θεμάτων που αναρτούνται καθημερινά στην ιστοσελίδα - στείλτε τό e-mail σας στό:[email protected] 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 19ο Μέρος (Ψυχοφελείς ομιλίες πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα) 1)Ἡ ἁμαρτία καί οἱ ὀδυνηρές συνέπειές της [Σελ 4 εώς 18] 2)Ἡ μνήμη τῶν ἁμαρτημάτων μας καί ἡ ἀποφυγή τῶν αἰτίων [Σελ 19 εώς 32] 3)Μή δίδετε τόπον τῷ διαβόλω [Σελ 33 εώς 53] 4)Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ [Σελ 54 εώς 67] 5)Μή λυπεῖτε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον [Σελ 68 εώς 87] 6)Ἡ ἀναγκαιότητα τῆς ὑπακοῆς [Σελ 88 εώς 108] 7)Ἐνδυναμοῦσθε ἐν Κυρίω [Σελ 109 εώς 128] 8)Προσευχόμενοι ἐν παντί καιρῷ ἐν πνεύματι [Σελ 129 εώς 147] 9)Ἀπό ποῦ ἀρχίζουμε τήν ἄσκηση - Α Μέρος [Σελ 148 εώς 162] 10)Οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρός αἷμα καί σάρκα - Α Μέρος [Σελ 163 εώς 184] 11)Οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρός αἷμα καί σάρκα - Β Μέρος [Σελ 185 εώς 206] 3

Ἡ ἁμαρτία καί οἱ ὀδυνηρές συνέπειές της Μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, τήν εὐχή τοῦ Σεβασμιωτάτου καί τίς εὐχές τῶν ἁγίων πατέρων πού εἶναι ἐδῶ, σήμερα θά ἀσχοληθοῦμε μέ τό θέμα «τί εἶναι ἡ ἁμαρτία καί ποιά εἶναι τά ὀδυνηρά ἀποτελέσματά της». Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἔχει ἕνα ὡραιότατο βιβλίο, πού λέγεται Ἐξομολογητάριο, τό ἔχω φέρει ἐδῶ νά σᾶς τό δείξω, καί ἐκεῖ μέσα ἔχει συμβουλή καί πρός τόν Πνευματικό καί πρός τόν μετανοοῦντα, δηλαδή στόν κάθε χριστιανό. Καί ἀφοῦ μᾶς δίνει τίς συμβουλές του, μέ βάση τούς ἁγίους Πατέρες καί τήν Ἁγία Γραφή, πῶς πρέπει νά ἐξομολογούμαστε, στό τέλος ἀπευθυνόμενος στόν μετανοοῦντα, ὁ ὁποῖος μπορεῖ νά εἶναι κληρικός, μπορεῖ νά εἶναι καί λαϊκός, ὅλοι πρέπει καί ὀφείλουμε νά μετανοοῦμε, μᾶς δίνει κάποια φάρμακα, γιά νά μήν ἐπαναλάβουμε τίς ἁμαρτίες, τίς ὁποῖες ἐξομολογηθήκαμε. Γιατί πολλές φορές, δυστυχῶς, ναί μέν ἐξομολογούμαστε, ἀλλά πάλι πέφτουμε στά ἴδια. Καί ἀνάμεσα στά ἄλλα φάρμακα, μᾶς δίνει καί ἕνα, τό ὁποῖο τό ὀνομάζει «ἡ γνῶσις τῆς ἁμαρτίας». Δηλαδή, ὅταν κανείς γνωρίσει τί εἶναι ἡ ἁμαρτία καί ποιά τά ὀδυνηρά ἀποτελέσματά της, αὐτό εἶναι ἕνας ἀνασταλτικός παράγοντας στήν ἁμαρτία τήν ἴδια, στό νά μήν ἁμαρτήσει ξανά ὁ ἄνθρωπος. Καί αὐτό εἶναι τό πέμπτο κατά σειρά ἀπό τά φάρμακα πού δίνει ὡς προφυλακτικό ἀπό τήν ἁμαρτία. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι κάνουν τήν ἁμαρτία, ἐπειδή δέν γνωρίζουν πόσο μεγάλο κακό εἶναι. Γι’ αὐτό καί στήν Ἁγία Γραφή ὀνομάζονται οἱ ἁμαρτωλοί ἄφρονες καί ἄγνωστοι, μέ τήν ἔννοια ὅτι δέν ἔχουν γνώση πνευματική. Λέει στίς Παροιμίες, «ἐν γέλωτι ἄφρων πράττει κακά»[1]. Μέ γέλια, δηλαδή, ὁ ἀνότητος πράττει πονηρά ἔργα. Και, δυστυχῶς, πολλές φορές μέ γέλιο ἐξομολογεῖται κιόλας, πού σημαίνει ὅτι δέν μετανοεῖ. Καί ὁ σοφός Σειράχ λέει «ἀνήρ ἄφρων καί πλανώμενος διανοεῖται μωρά»[2]. Ὁ ἀσύνετος ἄνθρωπος σκέπτεται ἀνόητα. Πάλι μιλάει γιά ἀφροσύνη, γιά ἔλλειψη σύνεσης. Καί ὁ Δαβίδ ὀνομάζει ἀφροσύνη τήν ἁμαρτία καί λέει «ἐσάπησαν οἱ μώλωπές μου ἀπό προσώπου τῆς ἀφροσύνης μου»[3], δηλαδή σάπισαν τά τραύματά μου ἐξαιτίας τῆς ἀφροσύνης μου, τῆς ἀνοησίας μου, τῆς ἔλλειψης συνέσεώς μου. Ἑπομένως, αὐτός πού ἁμαρτάνει ὀνομάζεται ἄφρων ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἀνόητος. Φοβερά ἀνόητος! Γι’ αὐτό, θά πρέπει νά γνωρίσουμε βαθιά τί εἶναι ἡ ἁμαρτία, τί μεγάλο κακό εἶναι καί ποιά εἶναι τά φοβερά ἀποτελέσματά της. Βέβαια σ’ ἕναν βαθμό, γιατί κανένας νοῦς δέν μπορεῖ νά τήν καταλάβει τελείως. Καί τό ἀποδεικνύει πάλι ἁγιογραφικά ὁ Ἅγιος Νικόδημος. Λέει στόν 18ο Ψαλμό: Ποιός μπορεῖ νά γνωρίσει τά παραπτώματα; Τί εἶναι ἡ ἁμαρτία, τί μεγάλο κακό εἶναι καί ποιά εἶναι τά φοβερά ἀποτελέσματά της; «Παραπτώματα τίς συνήσει;»[4]. 4

Μποροῦμε ὅμως νά καταλάβουμε πόσο μεγάλο κακό εἶναι ἡ ἁμαρτία πρῶτον ἀπ΄ αὐτή τήν ἴδια τήν ἁμαρτία (καί θά ποῦμε τί εἶναι αὐτό) καί ἀπό τήν τιμωρία πού πῆρε ἡ ἁμαρτία ἀπό τόν Θεό. Πρῶτα νά δοῦμε τήν ἁμαρτία ἀπό τήν ἴδα τήν ἁμαρτία, ἀπ’ τόν ἑαυτό της. Ἡ ἁμαρτία αὐτή καθεαυτήν εἶναι ἕνα κακό ἄπειρο, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, γιατί εἶναι μία προσβολή στόν ἄπειρο Θεό καί μιά καταφρόνηση τῆς ἄπειρης μεγαλειότητάς Του. Ἐπειδή, ὅταν, ἄς ὑποθέσουμε, ἐσύ θέλεις νά κάνεις φόνο ἤ πορνεία ἤ κλοπή ἤ κάποια ἄλλη ἁμαρτία, σκέψου, ὅτι ὁ Θεός στέκεται ἀπό τό ἕνα σου μέρος καί ὁ διάβολος ἀπό τό ἄλλο. Καί ὁ Θεός σοῦ λέει· «Ἄνθρωπε, μή κάνεις τήν ἁμαρτία αὐτή, εἶναι πράγμα ἀντίθετο στόν νόμο Μου· ἐάν δέν τήν κάνεις, θά κερδίσεις ἕναν αἰώνιο Παράδεισο· ἐάν τήν κάνεις, μία αἰώνια κόλαση». Ὁ διάβολος πάλι σοῦ λέει· «Κάνε τήν ἁμαρτία αὐτή καί μή σκέπτεσαι οὔτε τήν προσβολή, πού προξενεῖ στόν Θεό, οὔτε τήν τιμωρία, πού θά πάρεις ἀργότερα». Ἐσύ τώρα, ἐάν ἀκούσεις τόν διάβολο καί διαπράξεις αὐτή τήν ἁμαρτία, τί κάνεις; Περιφρονεῖς τόν Θεό, καταφρονεῖς τόν νόμο Του, ἐξευτελίζεις τή μεγαλειότητά Του καί, ἐάν ὄχι μέ τόν λόγο, ὅμως μέ τό ἔργο φαίνεται, ὅτι Τοῦ λές αὐτά τά ἴδια λόγια πού εἶπε καί ὁ Ἰώβ· Λέει στόν Κύριο ὁ ἁμαρτωλός· «ἀπόστα ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὁδούς σου εἰδέναι οὐ βούλομαι»[5]. Φύγε ἀπό μένα· δέν θέλω νά γνωρίζω τά θελήματά Σου καί τίς ἐντολές Σου»· ἐγώ δέν φροντίζω γιά Ἐσένα, ἐγώ δέν θέλω τόν Παράδεισό Σου, δέν ὑπολογίζω τήν κόλασή Σου, δέν φοβᾶμαι τήν ὀργή Σου, δέν Σέ ξέρω γιά δικό μου αὐθέντη· γι’ αὐτό καί δέν θέλω νά ἀκούσω τήν φωνή καί τήν προσταγή Σου· μοιάζοντας ἔτσι καί ἐσύ μέ τόν σκληροτράχηλο Φαραώ, ὁ ὁποῖος ἔλεγε· Ποιός εἶναι αὐτός, τού ὁποίου τήν φωνή θά ἀκούσω; Δέν γνωρίζω τόν Κύριο.. Ὅταν τοῦ ἔδιναν τό μήνυμα ὅτι ὁ Θεός θέλει ν’ ἀφήσεις τόν λαό Του. «Τίς ἐστιν οὗ εἰσακούσομαι τῆς φωνῆς αὐτοῦ, ὥστε ἐξαποστεῖλαι τούς υἱούς Ἰσραήλ; Οὐκ οἶδα τόν Κύριον»[6]. Ἔτσι κι ἐσύ, βρίζοντας καί καταφρονώντας τόν Θεό, ἁμαρτάνεις σέ ὅλα, ὅπως εἶναι γραμμένο στήν αἴνεση τῶν τριῶν Παίδων ἐν τῇ καμίνῳ· «Ἁμαρτήσαμε σέ ὅλα»[7], λέγανε οἱ τρεῖς Παῖδες. Κι ἐσύ λοιπόν, ὅταν ἁμαρτάνεις, καταφρονεῖς τόν Θεό ὡς Νομοθέτη. Δέν λογαριάζεις τόν νόμο Του. Δεύτερον, ὡς Δεσπότη. Δέν ὑποτάσσεσαι στήν ἐξουσία Του· τρίτο, ὡς Δημιουργό, γυρίζοντας ἐπάνω Του τό εἶναι σου. Αὐτός πού σέ ἔφτιαξε καί σοῦ ἔδωσε τήν ὕπαρξη, ἐσύ τήν ὕπαρξή σου τή στρέφεις ἐναντίον Του, τόν νοῦ σου, τό αὐτεξούσιό σου καί ὅλα ὅσα πῆρες ἀπό Αὐτόν ὡς ἐπιθετικά ὅπλα ἐναντίον Του. Ἁμαρτάνεις σέ ὅλα. Τέταρτον, γιατί Τόν καταφρονεῖς ὡς τό ἔσχατο τέλος, μή φροντίζοντας γιά τήν μακαριότητα, πού σοῦ ὑποσχέθηκε. Διαβάζουμε στήν Ἀποκάλυψη: «ἐγώ εἰμί τό Α καί τό Ω, ἡ ἀρχή καί τό τέλος, ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος»[8]. 5

-Θέλεις τήν χαρά καί τήν μακαριότητα; «Ἐγώ εἶμαι», λέει ὁ Χριστός. Τό ἔσχατο τέλος στό ὁποῖο πρέπει νά προσβλέπει κάθε ἄνθρωπος. Κι ἐσύ αὐτή τήν ἄπειρη μακαριότητα, πού σοῦ ἔχει ἑτοιμάσει ὁ Θεός, τήν καταφρονεῖς. Καταφρονεῖς, πέμπτο, τόν Θεό ὡς Λυτρωτή. Δέν σκέπτεσαι τό αἷμα πού ἔχυσε καί τόν ἐπώδυνο θάνατο πού δοκίμασε γιά σένα· Τόν καταφρονεῖς ὡς Κριτή, χωρίς νά φοβᾶσαι τήν φρικτή Του ἀπόφαση, τόν θυμό Του, τίς κολάσεις Του. Τόν καταφρονεῖς καί ὡς Φίλο, χωρίς νά θέλεις τή φιλία Του. Δέν ἀποδέχεσαι τή φιλία Του, δέν ἀποδέχεσαι καί τήν Χάρη Του· καί τέλος Τόν καταφρονεῖς καί ὡς Πατέρα ἀποστρεφόμενος τήν κληρονομία καί τήν υἱοθεσία πού σοῦ χαρίζει. Ἁμαρτάνεις σέ ὅλα, καταφρονώντας τήν εὐσπλαγχνία Του. Τήν χρησιμοποεῖς τήν εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ σάν ἕνα ὄργανο, γιά νά ἁμαρτάνεις ἀχαλίνωτα. Ὁ Θεός σοῦ δίνει χρόνο γιά νά μετανοήσεις, σέ σπλαχνίζεται καί δέν σέ κατακαίει ἀμέσως ἐνῶ ἁμαρτάνεις, κι ἐσύ αὐτή τήν μακροθυμία, αὐτή τήν εὐσπλαχνία, τή χρησιμοποιεῖς γιά νά παρατείνεις τήν ἁμαρτία. Καταφρονεῖς τήν ἀγαθότητά Του, κάνοντάς την νά ὑποφέρει ἐσένα τόν ἀποστάτη καί νά σέ ὑπηρετεῖ στίς πράξεις ἐκεῖνες, πού αὐτή ἐμποδίζει· καταφρονεῖς τή δικαιοσύνη Του, μή σκεπτόμενος τίς οἰκουμενικές παιδεῖες, πού αὐτή ἔδωσε σέ τόσους καί τόσους παράνομους σάν καί ἐσένα· καταφρονεῖς καί τήν πρόνοιά Του, χαλώντας τήν τάξη καί τό τέλος, γιά τό ὁποῖο αὐτή σέ διέταξε. Καταφρονεῖς καί τήν αἰωνιότητά Του, κάνοντας τήν ἁμαρτία, ἡ ὁποία, ἐάν ὑπῆρχε τρόπος νά φθαρεῖ τό εἶναι τοῦ Θεοῦ καί ὅλο τό μεγαλεῖο καί ἡ δόξα καί ἡ ζωή καί ἡ βασιλεία, θά μποροῦσε νά τά διαφθείρει ὅλα αὐτά αὐτή ἡ ἁμαρτία σου. Καί γιά νά μιλήσω μέ συντομία, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, ἁμαρτάνεις σέ ὅλα· καταφρονεῖς ὅλα τά ἄλλα τελειότατα, παγκάλλιστα καί ἄπειρα ἰδιώματα τοῦ Θεοῦ καί χρησιμοποιεῖς ὅλα τά καλά τῆς φύσεως, ὅλα τά καλά τῆς θείας Του χάριτος, σάν ἅρματα, σάν ὅπλα γιά νά Τόν πολεμήσεις, Αὐτόν τόν ἴδιο πού σοῦ τά ἔδωσε· Πόσο μεγάλη εἶναι ἡ ὕβρις σου καί πόσο ἄπειρη ἡ καταφρόνησή σου! Ὥστε, ὅσο ἄπειρες εἶναι οἱ τελειότητες καί τά ἰδιώματα τοῦ Θεοῦ καί ὅσα εἶναι τά χαρίσματα τά φυσικά, τά ὑπερφυσικά, ὅπως εἶναι ἡ Θεία Χάρις, τά κοινά, τά μερικά, τά κρυφά, τά φανερά, τά ὁποῖα χάρισε ὁ Θεός σέ ἐσένα τόν ἄνθρωπο, τόσο ἄπειρη εἶναι ἡ κακία τῆς ἁμαρτίας σου, ἄνθρωπε, ἡ ὁποια καταφρονεῖ καί βρίζει ὅλα αὐτά. Τό ὅτι ὅμως αὐτά δέν εἶναι ἁπλοί στοχασμοί, ἀλλά ἀλήθειες ἀναντίρρητες, τό μαρτυρεῖ ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος παραπονεῖται καί λέει στούς ἁμαρτωλούς ὅτι παρέβηκαν τόν νόμο Του καί τόν καταφρόνησαν· Αὐτοί, ὡς ἄνθρωπος ἁμαρτωλός καταπατώντας τήν διαθήκη μου· ἐκεῖ μέ καταφρόνησε, λέει ὁ Προφήτης Ὠσηέ στό ἕκτο κεφάλαιο, στόν ἕβδομο στίχο. «Αὐτοί δέ εἰσιν ὡς ἄνθρωπος παραβαίνων 6

διαθήκην· ἐκεῖ κατεφρόνησέ μου»[9]. Παραπονεῖται ὁ Θεός γιά τήν καταφρόνηση πού Τοῦ δείχνουμε. Ἄλλοτε πάλι λέει, ἐγέννησε καί ἀνέθρεψε τούς ὑβριστές Του, στόν Προφήτη Ἡσαΐα. «Υἱούς ἐγέννησα καί ἐδόξασα, αὐτοί δέ με ἠθέτησαν»[10], Μέ ἀρνήθηκαν. Ἐγώ ἔκανα υἱούς - παιδιά καί αὐτοί Μέ ἀρνήθηκαν. Ἄλλοτε πάλι λέει ὁ ἴδιος ὁ Θεός ὅτι μᾶς ἀγαπᾶ. Ἀγαπᾶ τούς ἁμαρτωλούς. Ἀγαπᾶ ὅλους τούς ἀνθρώπους σάν ἕνας ἐραστής, ἐνῶ αὐτοί Τόν καταφρονοῦν καί Τόν ἀποστρέφονται, «ὅπως μία γυναίκα φαίνεται ἄπιστη στόν ἄνδρα της, ἔτσι καί ὁ Ἰσραηλιτικός λαός φάνηκε ἄπιστος σέ Ἐμένα»[11]· καί ἄλλοτε λέγει, ὅτι ὁ θυμός τους καί ἡ ὑπερηφάνειά τους ἀντιστέκεται σέ Αὐτόν· «ὁ θυμός σου, ἀπό τόν ὁποῖον κυριεύθηκες ἐναντίον μου», λέει ὁ Θεός, «καί ἡ πικρία τῆς ψυχῆς σου ἀνέβηκαν πρός Ἐμένα»[12]. Πόσοι ἄνθρωποι, ἀδελφοί μου, δέν τά βάζουν μέ τόν Θεό; Καί σήμερα μάλιστα πού ἔχουμε αὐτή τήν κρίση πόσοι ἄνθρωποι βρίζουν τόν Θεό! Πόσοι ἄνθρωποι, ὅταν τούς ἔρθει μιά δυσκολία, γογγύζουν κατά τοῦ Κυρίου καί ἁμαρτάνουν δυστυχῶς ἀσύστολα καί ἀναίσχυντα. Τά μαρτυρεῖ καί ὁ θεῖος Παῦλος φωνάζοντας, ὅτι οἱ ἁμαρτωλοί καταφρονοῦν τήν ἀγαθότητα καί τή μακροθυμία τοῦ Θεοῦ. Λέγει στήν πρός Ρωμαίους, στό δεύτερο κεφάλαιο, στόν τέταρτο στίχο, «τοῦ πλούτου τῆς χρηστότητος αὐτοῦ καί τῆς ἀνοχῆς καί τῆς μακροθυμίας καταφρονεῖς»[13]. Περιφρονεῖς δηλαδή τήν ἄπειρη καλοσύνη καί τήν ἀνεκτικότητα καί τήν μακροθυμία τοῦ Θεοῦ; Αὐτοί πού ἁμαρτάνουν, καταπατοῦν τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, βεβηλώνουν τό αἷμα Του καί περιφρονοῦν τή χάρη Του· «Ἐκεῖνος πού ἐξευτέλισε τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ καί τό αἷμα τῆς νέας διαθήκης τό θεώρησε χωρίς ἀξία καί πού ἐξύβρισε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, τό Ὁποῖο τοῦ δώρισε τή χάρη»[14], πόση τιμωρία τοῦ ἀξίζει; λέει στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή. Ὅταν κάποιος ἀθετοῦσε τόν νόμο τοῦ Μωυσέως, λέει στόν προηγούμενο στίχο ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, «χωρίς οἰκτιρμῶν ἐπί δυσίν μάρτυσιν ἀποθνήσκει»[15]. Ὅταν ἦταν δύο μάρτυρες καί ἔδιναν μαρτυρία καταδικαστική γιά κάποιον πού παράβηκε τόν νόμο, αὐτός καταδικαζόταν σέ θάνατο. Καί λέει ὁ Ἀπόστολος τώρα, «πόσῳ δοκεῖτε χείρονος ἀξιωθήσεται τιμωρίας»[16]. Πόσο νομίζετε χειρότερη τιμωρία ἀξίζει «ὁ τόν υἱόν τοῦ Θεοῦ καταπατήσας καί τό αἷμα τῆς διαθήκης κοινόν ἡγησάμενος», καί θεωρεῖ κάτι κοινό τό αἷμα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ; «Ἐν ᾧ ἡγιάσθη καί τό Πνεῦμα τῆς χάριτος ἐνυβρίσας;»[17] καί ὕβρισε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο; Ὅλα αὐτά εἶναι λόγια ζωντανά, μέ τά ὁποῖα ἀποδεικνύεται πόσο ὁ Θεός βλάπτεται καί περιφρονεῖται ἀπό τήν ἁμαρτία καί πόσο ἀληθέστατο εἶναι ἐκεῖνο τό ἀπόφθεγμα, πού εἶπε μία παρθένος, δηλαδή ὅτι, ἐάν ὑποθέσουμε, ὅτι μπροστά της ἦταν ἕνα πέλαγος ἀπό φωτιά καί στό λιμάνι του βρισκόταν μία ἁμαρτία θανάσιμη, θά προτιμοῦσε νά πέσει αὐτή σέ ἐκεῖνο τό πύρινο πέλαγος, παρά νά πέσει στά χέρια τῆς ἁμαρτίας. 7

Ἕνας Ἐπίσκοπος ἔλεγε, ὅτι ἐάν ἔβλεπε ἀπό τό ἕνα μέρος ἀνοικτή τήν πόρτα τῆς κολάσεως καί ἀπό τό ἄλλο μία θανάσιμη ἁμαρτία, θά προτιμοῦσε νά ριχθεῖ στήν κόλαση, παρά νά πέσει σ’ αὐτή τήν ἁμαρτία. Καί ἡ Ἁγία Μαρία ἡ Μαγδαληνή, λέγουν, ὅτι ὅταν ἄκουγε μόνο τό ὄνομα τῆς θανάσιμης ἁμαρτίας, ἔτρεμε ὁλόκληρη ἀπό τήν κεφαλή μέχρι τά πόδια καί ἔπεφτε στή γῆ σάν νεκρή, καί ἔλεγε ὅτι δέν μπόρεσε ποτέ νά καταλάβει πῶς τολμᾶ ὁ ἄνθρωπος νά ἁμαρτήσει θανάσιμα καί νά παραπικράνει τόν Θεό. Ἐσύ λοιπόν ἀδελφέ, θαυμάζεις ἀκούγοντας ὅλα αὐτά; Ἐγώ ὅμως θαυμάζω περισσότερο ἐσένα, πῶς τολμᾶς καί ἁμαρτάνεις ἐσύ ὁ Χριστιανός, πού πιστεύεις αὐτές τίς ἀλήθειες· πού πρέπει ἤ νά ζεῖς χριστιανική ζωή ἤ νά μήν ὀνομάζεσαι Χριστιανός. -Πῶς λεγόμαστε, ἀδελφοί μου, Χριστιανοί καί δέν τηροῦμε αὐτά πού λέει ὁ Χριστός καί δέν μιμούμαστε τόν Χριστό; «Ὁ Χριστιανός», λέει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, «εἶναι ἀληθινός οἶκος Χριστοῦ, λογικός, πού ἀποτελεῖται ἀπό ἀγαθά ἔργα καί ὀρθά δόγματα». Βλέπετε αὐτή τή συμφυΐα. Ἡ πίστη δέν εἶναι αὐτονομημένη. Εἶναι ἡ ἄλλη ὄψη τῆς ζωῆς. Δέν μπορεῖς νά ξεχωρίσεις τήν πίστη ἀπό τά ἔργα, τό δόγμα ἀπό τήν ἀγάπη. Σήμερα, ὅμως, ὑπάρχουν πολλοί ἄνθρωποι πού τό ξεχωρίζουν καί λένε ναί.. ἐγώ πιστεύω.. καί μάλιστα περισσότερο ἀπό σένα πού κάνεις τούς μεγάλους σταυρούς.. μή κοιτᾶς πού δέν πηγαίνω στήν ἐκκλησία.. Καί κάνει ὅλες τίς ἁμαρτίες! Ἀλλά παρόλα αὐτά λέει ὅτι πιστεύει καί νομίζει ὅτι θά σωθεῖ ἐπειδή πιστεύει. Αὐτό εἶναι τό πνεῦμα τό προτεσταντικό, τό αἱρετικό. Ὄχι, ὁ Χριστιανός εἶναι πού ἔχει καί ὀρθή πίστη καί ὀρθή ζωή. Σήμερα ὑπάρχει μία αἵρεση πού λέγεται «μεταπατερική θεολογία», ἡ ὁποία λέει, ὅτι ἡ ἁμαρτία δέν εἶναι κάτι σπουδαῖο, εἶναι μία ἀστοχία. Πῶς πετοῦσες ἄς ποῦμε, σ’ ἕνα παιδικό παιχνίδι, πού εἴχαμε παλιά, κάτι βέλη καί προσπαθούσαμε νά βροῦμε τόν στόχο καί δέν τόν πετυχαίναμε. Πήγαινε παραέξω τό βέλος.. Ἔ, κάπως ἔτσι εἶναι καί ἡ ἁμαρτία.. ἔπαιξες καί ἔχασες. Ὄχι, δέν εἶναι ἔτσι! Ἡ ἁμαρτία εἶναι ἕνα ἄπειρο κακό, καί εἴπαμε λίγα γιά νά καταλάβουμε αὐτή καθεαυτή τή μεγάλη προσβολή ἀπέναντι στόν Θεό, στήν ἀγαθότητά Του. Ἕνας πού ἁμαρτάνει δέν μπορεῖ νά ὀνομάζεται Χριστιανός καί μάλιστα, ὅταν ἐπιμένει νά ἁμαρτάνει καί νά μή μετανοεῖ. Λέει ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, ἑρμηνεύοντας ἕνα ρητό τοῦ Προφήτου Ἡσαΐου, τό ὁποῖο ρητό λέγει τά ἑξῆς· Σέ ἐκείνους, πού Μέ ὑπηρετοῦν θά δοθεῖ νέο ὄνομα, τό ὁποῖο θά εἶναι εὐλογημένο σέ ὅλη τήν οἰκουμένη· διότι θά δοξάσουν τόν ἀληθινό Θεό. «Τοῖς δέ δουλεύουσί μοι κληθήσεται ὄνομα καινόν»[18]. Καινούριο ὄνομα. Ποιό εἶναι αὐτό; Τό ὄνομα Χριστιανός, «Ὅ εὐλογηθήσεται», θά εἶναι εὐλογημένο, «ἐπί τῆς γῆς· εὐλογήσουσι γάρ τόν Θεόν τόν ἀληθινόν». Καί αὐτοί πού θά φέρουν αὐτό τό ὄνομα θά δοξάσουν τόν ἀληθινό Θεό. 8

-Ἀλλά πότε δοξάζεται ὁ Θεός; Ὅταν πιστεύουμε σωστά γι’ Αὐτόν, ἀλλά καί ζοῦμε σύμφωνα μέ τίς ἐντολές Του. Λέει λοιπόν, ἑρμηνεύοντας αὐτό τό ρητό ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, «Προσερχόμαστε», λέει, «στόν Χριστό μέ νέα ζωή εὐαγγελική», ἀλλάζει ἡ ζωή μας ὅλη, «καί τήν ἀπό Αὐτόν κλήση, ἔχοντάς την ὡς στεφάνη χρηματίζουμε Χριστιανοί». Παίρνουμε τήν ὀνομασία μας ἀπό τόν Ἴδιο καί ὀνομαζόμαστε Χριστιανοί καί φορᾶμε τό ὄνομά μας σάν στεφάνι. «Αὐτό λοιπόν εἶναι τό περιβόητο καί εὐλογημένο ὄνομα σέ ὅλη τήν οἰκουμένη». Καί ὁ Θεοδώρητος ὁ ἑρμηνευτής τό ἴδιο ρητό τό ἑρμηνεύει καί λέει: «Μετά τήν ἐπιφάνεια», τή φανέρωση, «τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, Χριστιανοί ὀνομάσθηκαν αὐτοί πού Τόν πίστεψαν καί οἱ ἄνθρωποι τό προφέρουν αὐτό ἀντί γιά κάθε εὐφημία». Δέν ὑπάρχει πιό μεγάλη εὐφημία, δηλαδή δόξα, ἀπό αὐτό τό ὄνομα. «Διότι, ὅταν θέλουν νά ἐπαινεθοῦν, μετά τούς πολλούς ἐπαίνους συνηθίζουν νά συμπληρώνουν· ὄντως Χριστιανός εἶναι αὐτός, κάνει ὅσα πρέπουν σέ Χριστιανό· τόσο γεμάτη εἶναι ἡ ὀνομασία ἀπό εὐλογία καί ἔπαινο». Ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος στήν γ' ἐπιστολή πρός Μαγνησίους γράφει· «ἄς γίνουμε ἄξιοι τῆς ὀνομασίας, πού δεχθήκαμε». Ἄξιοι τοῦ ὀνόματος Χριστιανός. «Κι αὐτό ἔγινε ἀρχικά», λέει, «στή Συρία». Ὅπως λέει στίς Πράξεις, «πρῶτα στήν Ἀντιόχεια οἱ μαθητές ὀνομάσθηκαν Χριστιανοί»[19]. Καί πάλι στήν ιβ' πρός Ρωμαίους ἐπιστολή λέει: «Δέν θέλω μόνο νά λέγομαι Χριστιανός, ἀλλά καί νά βρεθῶ», δηλαδή νά ἀποδειχθῶ στά πράγματα. «Γιατί, ἐάν βρεθῶ, καί νά λέγομαι μπορῶ». Ἄν πράγματι ἀποδειχθεῖ ὅτι εἶμαι Χριστιανός, τότε μπορῶ καί νά λέγομαι Χριστιανός. Ἀλλιῶς μάταια ἀποκαλοῦμαι Χριστιανός. Καί ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης στήν πρός Ἁρμόνιο ἐπιστολή λέει: Τί εἶναι ὁ Χριστιανισμός; «Χριστιανισμός εἶναι τῆς θείας φύσεως μίμηση», μίμηση τοῦ Θεοῦ. Καί στήν πρός Ὀλύμπιο Μοναχό ἐπιστολή του λέει τά ἑξῆς· «Τρία εἶναι τά χαρακτηριστικά τοῦ Χριστιανοῦ στή ζωή του· ἡ πράξη, ὁ λόγος καί ἡ ἐνθύμηση», ἡ σκέψη. Ὅλα ξεκινοῦν ἀπό τή σκέψη, τόν λογισμό. Ὅταν εἶναι ὀρθή ἡ σκέψη, σύμφωνη μέ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ (καί ὁ λογισμός), τότε ἔχουμε καί ὀρθό λόγο, μιλᾶμε καί σωστά. Καί μετά ἔχουμε καί ὀρθές πράξεις. Γιατί ἀρχή τοῦ λόγου εἶναι οἱ σκέψεις καί ἀρχή τῆς πράξης εἶναι ὁ λόγος. Καί λέει κάτι πάρα πολύ ὡραῖο ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης: «πᾶν, ὅ μή εἰς Χριστόν βλέπει», καθετί πού δέν βλέπει στόν Χριστό, «ἤ ρῆμα», ἤ εἶναι ρῆμα, λόγος δηλαδή, «ἤ ἔργον ἤ νόημα», ἤ εἶναι μία σκέψη, «εἰς τό ἀντικείμενον τῷ Χριστῷ πάντως ὁρᾷ». Βλέπει τό ἀντίθετο τοῦ Χριστοῦ. Βλέπει τόν πονηρό δηλαδή, τόν διάβολο. «Ὅλα τά δικά μας», λέει πάλι ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, «οἱ σκέψεις, τά λόγια, οἱ πράξεις, πρέπει νά βλέπουν στόν Χριστό». Εἴδατε πάλι πού καί ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μας τό λέει, «ὁ μή συνάγων μετ' ἐμοῦ σκορπίζει»[20]. Αὐτός πού δέν μαζεύει μαζί Μου, σκορπίζει. Καί «ὁ μή ὤν μετ' ἐμοῦ κατ' ἐμοῦ ἐστι»[21]. Καί αὐτός πού δέν εἶναι μαζί Μου, εἶναι ἐναντίον Μου. 9

-Καί ποιός εἶναι μαζί μέ τόν Χριστό; Αὐτός τοῦ ὁποίου ὅλα τά δικά του, οἱ πράξεις του, οἱ σκέψεις του, τά λόγια του, ὅλα αὐτά, βλέπουν στόν Χριστό, ἀποσκοποῦν στή δόξα τοῦ Χριστοῦ. Ἔχουν αἰτία τόν Χριστό καί σκοπό νά εὐαρεστήσει ὁ ἄνθρωπος πού τά ἔχει στόν Χριστό. Αὐτός εἶναι ὁ πραγματικός Χριστιανός καί αὐτή εἶναι ἡ χριστιανική ζωή. Ἄς δοῦμε καί τήν ἁμαρτία ἀπό τίς περιστάσεις. Καί θά ἐξηγήσουμε τί ἐννοοῦμε. -Γιατί εἶναι τόσο βαρύ πράγμα ἡ ἁμαρτία; Πρῶτα, διότι ἐσύ ὁ ἴδιος πού τήν κάνεις, ἐσύ πού ἀντιστέκεσαι σέ τόση ἄπειρη μεγαλειότητα τοῦ Δημιουργοῦ σου, ποιός εἶσαι; Ἕνα τιποτένιο σκουλήκι τῆς γῆς, ἕνας λίγος πηλός, ὅπως λέει ὁ Προφήτης Ἡσαΐας· «Πατήρ ἡμῶν σύ εἶ, ἡμεῖς δέ πηλός»[22]. Πατέρας μας εἶσαι ἐσύ Θεέ μας, ἐνῶ ἐμεῖς χῶμα. Σκώληξ τόσο τετιμημένος, ὥστε νά γίνεις υἱός Θεοῦ κατά χάριν! Αὐτός εἶσαι! Ἀλλά εἶσαι σκώληξ. Καί ὁ Θεός σοῦ δίνει τόση Χάρη, νά μπορέσεις νά γίνεις υἱός τοῦ Θεοῦ. Ἐσύ οὔτε ὅτι εἶσαι σκώληξ σκέφτεσαι, ἀλλά καταφρονεῖς κι αὐτή τή μεγάλη δωρεά νά μπορέσεις νά γίνεις υἱός τοῦ Θεοῦ. Τό καταφρονεῖς καί δέν τό ἐνεργοποιεῖς αὐτό τό δῶρο τοῦ Θεοῦ. Δέν τό παίρνεις. Ἕνας ἄνθρωπος, πού ὄχι μόνο ἔχεις τήν προέλευσή σου ἀπό τό χῶμα καί στό χῶμα θά διαλυθεῖς· ἀλλά καί ἕνας ἄνθρωπος ἀπόλυτα εὐεργετημένος ἀπό τόν Θεό, δημιουργημένος μέ τήν ἄπειρη δύναμη καί σοφία Του, διαφυλαγμένος μέ τήν ἄπειρη πρόνοια τοῦ Χριστοῦ, ἐξαγορασμένος μέ τά ἀναρίθμητα βάσανα τοῦ Χριστοῦ καί τούς πόνους Του, υἱοθετημένος στό βάπτισμα τοῦ Χριστοῦ, κοινωνός τῶν Μυστηρίων τοῦ Χριστοῦ, θρεμμένος μέ τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ καί μέ τό σῶμα Του· ἔνας τέτοιος ἄνθρωπος ἁμαρτάνεις; Ὤ φρικωδεστάτου θεάματος! Καλά νά ἁμαρτάνει ἔνας Σκύθης, ἕνας Ἀγαρηνός, ἕνας εἰδωλολάτρης, κάπως ἀνεκτό ἀκούγεται· Ἐάν ὁ ἐχθρός μου μέ ἔβριζε, θά τό ἀνεχόμουνα. «Εἰ ὁ ἐχθρός ὠνείδισέ με, ὑπήνεγκα ἄν»[23]· Ἀλλά νά ἁμαρτάνει ἕνας Χριστιανός, πού ἔγινε μέτοχος στό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πού στρατεύεται κάτω ἀπό τή σημαία καί τή σκέπη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι οἰκεῖος Του, πού ἀπόλαυσε τόσες φορές τίς χάρες Του, πού Τοῦ ὀφείλει ὅλο τόν ἑαυτό του, αὐτό δέ μπορεῖ νά γίνει ἀνεκτό· «Σύ δέ, ἄνθρωπε ἰσόψυχε, ἡγεμών μου καί γνωστέ μου, ὅς ἐπί τό αὐτό ἐγλύκανάς μοι ἐδέσματα»[24]. Ἐσύ ὅμως ἄνθρωπέ μου, λέει ὁ Θεός, πού σέ θεωροῦσα σάν τόν ἑαυτό Μου καί σέ ἀγαποῦσα, πού μέ τήν παρουσία σου γλύκανες τά φαγητά Μου, ἐσύ Μέ καταφρονεῖς ἔτσι; Γι’ αὐτό εἶχε δίκαιο καί ὁ ἱερός Αὐγουστίνος νά λέει, ὅτι ὅταν ἁμαρτήσει ἕνας ἄπιστος, εἶναι ἄξιος τῆς κολάσεως· ὅταν ὅμως ἁμαρτήσει ἕνας Χριστιανός, δέν εἶναι ἄξιος μόνο τῆς τοῦ ἅδου κολάσεως, ἀλλά χρειάζεται νά γίνει ἐπίτηδες γι’ αὐτόν ἕνας δεύτερος ἅδης· καί ἡ μεγάλη ἐκείνη κάμινος τοῦ πυρός, πού θά τόν δεχθεῖ χρειάζεται 10

νά ἔχει, ὅπως ἡ Βαβυλώνια, φλόγες ἑπταπλασιώτερες καί δαίμονες ἑπτά φορές σκληρότερους καί βασανιστήρια ἄλλα διαβολικά, ἑπτά φορές φοβερότερα καί περισσότερα ἀπό τά βασανιστήρια τῶν ἁπίστων. Ἕνας Διδάσκαλος, συμπεραίνοντας ἀπό τήν πλάση καί ἀπό τήν ἀνάπλαση τοῦ ἀνθρώπσυ τό χρέος πού πρέπει νά ἔχει ὁ ἄνθρωπος στόν Θεό, συνήθισε νά λέει τά ἑξῆς· «Ἐάν», λέει, «Θεέ μου, σοῦ ὀφείλω ὁλόκληρο τόν ἑαυτό μου, ἀφοῦ Ἐσύ μέ δημιούργησες, ἄραγε πόσο σοῦ ὀφείλω, πού καί μέ ἀνέπλασες;», μἐ ἀνακαίνισες; Μέ ἔκανες πάλι καινούριο; Ἡ δεύτερη περίσταση τῆς ἁμαρτίας ἀπό τήν ὁποία μποροῦμε νά καταλάβουμε πόσο βαρύ πράγμα εἶναι, εἶναι ἡ αἰτία γιά τήν ὁποία ἐσύ ἁμαρτάνεις. Τολμᾶς ἐσύ νά κάνεις τήν ἁμαρτία, γιατί ὑπάρχει κάποια μεγάλη ἀνάγκη; Γιά νά φυλάξεις τή ζωή σου; Γιά νά ἀποκτήσεις δόξα ἤ πλοῦτο καί βασιλεία; Ὄχι· τήν κάνεις γιά λίγη φακή, ὅπως ὁ Ἡσαῦ· γιά νά φᾶς λίγο μέλι, ὅπως ὁ Ἰωνάθαν· γιά νά ἀποκτήσεις λίγο κριθάρι ἤ ἕνα κομμάτι ψωμί «Ἐβεβήλουν με πρός τόν λαόν μου ἕνεκεν δρακός κριθῶν καί ἕνεκεν κλασμάτων ἄρτων»[25]. Ἐσύ ἀπορρίπτεις τή Χάρη τοῦ Θεοῦ πολλές φορές, καταπατεῖς τόν νόμο Του, καταφρονεῖς τίς εὐεργεσίες Του, γιατί; Γιά μία σιχαμερή ἡδονή, γιά ἕνα τιποτένιο κέρδος, τό ὁποῖο μάλιστα εἶναι καί πολύ πολύ προσωρινό, γιά μία μόνη μάταια φαντασία σου, γιά ἕνα.. γιά ἕνα μηδέν. Νά σέ ποιά ὑπερβολή φθάνει ἡ κακία τῆς καρδιᾶς σου, ἄνθρωπε, γιά τήν ὁποία παραπονετικά φωνάζει ὁ Ἰησοῦς: «Ἐμίσησάν με δωρεάν»[26], δηλαδή χωρίς οὐσιαστικό λόγο. Μέ μίσησαν τά πλάσματά Μου, ἀλλοίμονο! Γιά μία τέτοια σου καταφρόνηση δέν ἔπρεπε ὁ οὐρανός νά βρέξει πάλι ἐπάνω σου τή φωτιά καί τό θειάφι τῶν Σοδόμων γιά νά σέ κατακάψει; λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος. Καί τρίτη περίσταση τῆς ἁμαρτίας εἶναι ὁ τόπος στόν ὁποῖο ἁμαρτάνεις. Ποῦ ἁμαρτάνεις ἀδελφέ; Ἄχ! καί ἄν ἔβριζες τόν Θεό σέ κάποιον τόπο πού νά μή βλέπει Αὐτός τήν ὕβρη, κάπως θά ἦταν ἀνεκτό· ἀλλά ἐφόσον ὁ Θεός εἶναι ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν, δέν ὑπάρχει τόπος πού νά μπορεῖς νά κρυφτεῖς καί νά μή σέ βλέπει. Ἁμαρτάνεις μπροστά στόν Θεό, μπροστά στό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, μπροστά στούς ὀφθαλμούς Του καί εἶναι σάν νά Τοῦ λές· «Μολονότι Ἐσύ εἶσαι παρών καί μέ βλέπεις καί μέ ἀκοῦς, καί γνωρίζεις κάθε μου λογισμό καί λόγο καί ἔργο, μολονότι οἱ φωτεινότατοι ὀφθαλμοί Σου βλέπουν μέ μίσος τήν κακία, ὅμως ἐγώ θέλω νά τήν κάνω. Ἐάν τή βλέπεις καί ἐάν δέν Σοῦ ἀρέσει, λίγο μέ ἐνδιαφέρει ἐμένα αὐτό· φθάνει νά μή μέ δοῦν τά μάτια τῶν ἀνθρώπων, καί τά δικά Σου ἐάν μέ δοῦν, δέν συγχίζομαι», δέν μέ νοιάζει· Ὤ τόλμη ἀνήκουστη! Αὐθάδεια ἀνεκδιήγητη! Βέβαια, ὅταν ὁ ἄνθρωπος διαστραφεῖ πάρα πολύ, δέν τόν νοιάζει νά τόν βλέπουν καί τά μάτια τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι ἡ ἔσχατη βαθμίδα κακίας, νά ἁμαρτάνεις δημόσια καί μάλιστα νά ἀπαιτεῖς καί χειροκρότημα. Καί ποιός φταίχτης ἀποτολμᾶ ποτέ νά σφάλλει μπροστά στόν δικό του κριτή; Ποιός ἀποστάτης ἐπιβουλεύεται τόν αὐθέντη του μπροστά στά ἴδια του τά μάτια; Μόνος, 11

μόνος ἐσύ, ἄθλιε ἁμαρτωλέ, κάνεις αὐτό τό τόλμημα· μόνος ἐσύ, πού συγκρινόμενος μέ τήν ἀπειρία τοῦ Θεοῦ, εἶσαι ἀπείρως μικρότερος ἀπό τό παραμικρότατο σκουλήκι τῆς γῆς. Αὐθαδιάζεις νά σηκώνεις τόν τράχηλό σου ἐναντίον στήν ὑψηλότατη μεγαλειότητα καί ζητᾶς νά Τῆς πάρεις τόν στέφανο ἀπό τήν κεφαλή καί νά τή διαφθείρεις· πράγμα, πού εἶναι τολμηρότερο, παρά ἐάν ἕνας μύρμηγκας μποροῦσε νά σηκωθεῖ ἐνάντια στόν ἥλιο καί νά ζητᾶ νά τόν σβήσει. Λέει στόν Ἰώβ «ἔναντι δέ Κυρίου παντοκράτορος ἐτραχηλίασεν»[27]. Δηλαδή, ὕψωσε αὐθάδη καί ἀλαζονικό τόν τράχηλό του ἐνάντια Κυρίου τοῦ Παντοκράτορα· «ἔδραμε δέ ἐναντίον αὐτοῦ ὕβρει»[28]. Μέ ὑπερηφάνεια ἔτρεξε ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. Ποιός; Αὐτός ὁ φτωχός μύρμηγκας, ὁ ἄνθρωπος. Τέταρτη περίσταση τῆς ἁμαρτίας ὁ καιρός, ὁ χρόνος. Πότε τήν κάνεις τήν ἁμαρτία; Ὅταν εἶσαι κάτω ἀπό τίς τιμωρίες τοῦ Θεοῦ ἤ ὅταν εἶσαι κάτω ἀπό τίς εὐλογίες τοῦ Θεοῦ; Τήν κάνεις πάντοτε. Ὄχι μόνο ὅταν ὁ Θεός σέ παιδαγωγεῖ καί σέ τιμωρεῖ, ἀλλά καί ὅταν σέ εὐλογεῖ καί σέ εὐεργετεῖ, καί ἴσως τότε ἀκόμα πιό ἀσύστολα καί ἀνετότερα τήν κάνεις. Γι’ αὐτό παραπονεῖται ὁ ἴδιος ὁ Θεός· «Ὁ λαός αὐτός ὁ παροξύνων με ἐναντίον ἐμοῦ διαπαντός»[29]. Αὐτός ὀ λαός φέρεται πάντοτε προκλητικά ἐναντίον Μου καί Μέ παροργίζει. Πάντοτε. Γιά πάντα, καί ὅταν σοῦ δίνει τό συμφέρον σου καί ὅταν σοῦ διαφυλάττει τήν ὕπαρξή σου καί ὅταν σοῦ χαρίζει τή ζωοτροφία καί ἐνδυμασία σου. Γιά πάντα, καί ὅταν σέ σκεπάζει ἀπό χίλιους κινδύνους φοβερούς, καί ὅταν σοῦ δίνει τή δύναμη, τήν ὑγεία, τήν ὀμορφιά, τούς φίλους, τήν περιουσία καί ὅλα τά ἄλλα ἀγαθά, ὅσα καί ἄν ἔχεις, κι ἐσύ ἐπιμένεις καί τότε νά ἁμαρτάνεις. Καί τό μεγαλύτερο, ὅτι στόν ἴδιο καιρό πού δέχεσαι αὐτά ἀπό τόν Θεό, ὅλα αὐτά τά δῶρα, ἐσύ τά χρησιμοποιεῖς, ὄχι γιά νά εὐχαριστήσεις, ὄχι γιά νά εὐγνωμονήσεις, ἀλλά ὡς ὅπλα, γιά νά Τόν πολεμήσεις. Νά Τόν πολεμήσεις ἀκατάπαυσα, Αὐτόν τόν ἴδιο πού σοῦ τά έδωσε· πράγμα, πού ἄν τό ἔκανες ἐναντίον ἑνός ἐπίγειου ἄρχοντα, ἑνός ἐπίγειου Βασιλέως, θά ἤσουν ἕνα τέρας παρανομίας καί ἀχαριστίας. Θά μιλοῦσαν γιά τήν ἀχαριστία σου αὐτή ὅλες οἱ Ἱστορίες τοῦ κόσμου καί θά ντρέπονταν οἱ ἄνθρωποι ὅλοι πού ἔχουν κοινή τή φύση μέ σένα. Πέμπτη περίσταση τῆς ἁμαρτίας εἶναι τά φοβερά καί ὀδυνηρά ἀποτελέσματά της, τά ὁποῖα, λέει ὁ Ἅγιος, εἶναι ἑπτά, ὅπως οἱ ἑπτά κεφαλές τοῦ φαρμακεροῦ δράκοντα. -Ποιά εἶναι τά κακά τῆς ἁμαρτίας, τά ὀδυνηρά ἀποτελέσματα; Πρῶτο, ἡ στέρηση τῆς Χάρης τοῦ Θεοῦ, καί τῆς προκαταρκτικῆς καί τῆς δραστικῆς καί δικαιούσης, πού λαμβάνουμε μέ τό ἅγιο Βάπτισμα καί ἀκόμα ἀκριβέστερα μέ τό ἅγιο Χρίσμα. Γενικῶς ἡ στέρηση τῆς Χάριτος τοῦ Χριστοῦ, πού ἀποκτᾶται μέ τήν πίστη, ἡ ὁποία εἶναι ἕνα μαργαριτάρι τόσο πολύτιμο, πού γι’ αὐτό ξόδευσε ὁ Χριστός μας ὅλο Του τό αἷμα, γιά νά σοῦ τόν ἐξαγοράσει αὐτό τόν μαργαρίτη, τόν ὁποῖο ἐσύ, ταλαίπωρε, τόν ἀλλάζεις μέ ἕνα τίποτε καί κάνεις πιό ἀνόητα ἀπό ἕνα νήπιο, πού ἀλλάζει ἕνα διαμάντι μέ ἕνα μόνο καρύδι. 12

Χωρίς αὐτή τή Χάρη, ἡ ψυχή σου, ἀδελφέ, μένει τόσο ἄσχημη, πού δέν μπορεῖ κανείς νά τή δεῖ ὅπως εἶναι καί νά μή πεθάνει. Καί σήμερα, δυστυχῶς, πλήθυνε αὐτή ἡ ἀσχήμια στόν κόσμο. Δέν βλέπεις ὄμορφα πρόσωπα. Βλέπεις πρόσωπα ἄσχημα, ἄγρια, καταθλιμμένα, πρόσωπα πού μοιάζουν μέ τόν πονηρό. Γιατί ἡ Χάρις λείπει. Εἶναι στερημένοι τῆς Χάριτος οἱ ἄνθρωποι σήμερα. Καί ἡ αἰτία; Ἡ ἁμαρτία. Φαίνεται στίς Ἐκκλησιαστικές Ἱστορίες -ὑπάρχει αὐτό τό περιστατικό- μία παρθένος εἶδε ἕναν δαίμονα πού εἶχε τόση ἀσχήμια, πού αὐτή ἡ καημένη τόσο τρόμαξε πού ὑποσχέθηκε νά προτιμήσει καλύτερα νά βαδίσει ἕναν δρόμο γεμάτο ἀπό ἀναμμένα κάρβουνα καί πυρακτωμένα σίδερα καί νά τόν βαδίζει μέ γυμνά πόδια μέχρι τή συντέλεια τοῦ κόσμου αὐτόν τόν δρόμο, παρά νά δεῖ ἄλλη φορά ἕνα τέτοιο ἀνυπόφορο θέαμα. Ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Παΐσιος σέ μερικούς πού θέλανε νά δοῦν τόν διάβολο. Τί θέλεις νά τόν δεῖς; λέει. Εἶναι ἀπαίσιος! Καί ὁ Θεός τῆς εἶπε ἐκείνης τῆς παρθένου, ὅτι δέν εἶδε ὅλη τήν ἀσχήμια τοῦ δαίμονα, ἀλλά μιά εἰκόνα. Μία μόνο θανάσιμη ἁμαρτία προξένησε στόν δαίμονα μία τέτοια τερατώδη ἀσχήμια! Καί μή ξεχνᾶμε καί ὁ δαίμονας ἦταν ἄγγελος. Ὁ Ἑωσφόρος ἦταν ὡραιότατος ἀρχάγγελος καί ἡ ἁμαρτία, ἡ μία ἁμαρτία, ἡ ὑπερηφάνεια, τόν ἔκανε τόσο ἀπαίσιο. Ἐάν λοιπόν μία μόνο ἁμαρτία ἔκανε τόσο ἄσχημο τόν πρώην ἄγγελο, πόση ἄραγε ἀσχήμια ἀπέκτησε, ἀδελφέ, ἡ δική σου ψυχή, γιά τίς τόσες καί τόσες ἁμαρτίες; Ποιός μπορεῖ νά καταλάβει πόσο σιχαμερή εἶναι αὐτή ἡ ἁμαρτία μπροστά στά μάτια τοῦ Θεοῦ; Καί πόση βρωμιά βγάζουν οἱ πληγές της; Καί ἐάν ἡ ἴδια παρθένος αἰσθανόταν τή βρωμιά τῶν ἁμαρτωλῶν καί δέν μποροῦσε νά ὑποφέρει, πόσο τάχα βρωμερός εἶσαι ἐσύ ὁ καταφαγωμένος ἀπό τίς ἁμαρτίες μπροστά στόν Θεό; Βεβαιότατα, κανένα ἑρπετό, κανένας δράκοντας, κανένα θηρίο δέν εἶναι τόσο μισητό μπροστά σέ σένα, ἁμαρτωλέ, ὅσο εἶσαι ἐσύ μισητός στόν Θεό μέ τήν ἁμαρτία. Καί παρόλα αὐτά ἐσύ ὁ ταλαίπωρος δέν βλέπεις τήν βρωμισμένη σου ψυχή καί δέν λυπᾶσαι. Ἀλλά τί; Σάν τό παγώνι χαίρεσαι γιά τά ὄμορφα ροῦχα πού φορᾶς, γιά τό ὡραῖο σου πρόσωπο ἤ γιά τίς ἄλλες ἐξωτερικές σου ἐπιφάνειες. Γι’ αὐτό καί ὁ Κύριος μέ κάθε δίκαιο ὀνόμασε ἐσένα καί τούς ὁμοίους σου τάφους κεκονιαμένους, πού ἀπό ἔξω μέν εἶναι ἕνα ὡραῖο μάρμαρο, μία ὄμορφη ἐπιγραφή, μέσα ὅμως εἶναι γεμάτοι ἀπό κόκκαλα βρώμικα. «Οὐαί ὑμῖν, ὅτι παρομοιάζετε τάφοις κεκονιαμένοις, οἵτινες ἔξωθεν μέν φαίνονται ὡραῖοι, ἔσωθεν δέ γέμουσιν ὀστέων νεκρῶν καί πάσης ἀκαθαρσίας»[30]. -Μήπως, ἀδελφοί μου, ἔτσι δέν εἶναι σήμερα οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι; Βάφονται, φτιάχνονται.. γιά νά φαίνονται ὡραῖοι, ἀλλά ἡ ψυχή εἶναι πολύ ἄσχημη λόγω τῆς ἁμαρτίας. Μήπως κι ἐμεῖς εἴμαστε ἀνάμεσά τους; 13

Δεύτερο κακό τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἡ στέρηση τῆς υἱοθεσίας. Ἡ ἁμαρτία στερεῖ τήν ψυχή σου, ἁμαρτωλέ, ἀπό τή θεία υἱοθεσία, ἡ ὁποια εἶναι μία εἰδική καί ξεχωριστή δωρεά, πού δίνεται στούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς. Εἶναι ἔνα πολύ ὑψηλό χάρισμα, πού δίνει τό Ἅγιο Πνεῦμα πού θέλει νά κατοικήσει μέσα σου. Ἡ ἐνέργεια αὐτή τοῦ Θεοῦ σέ κάνει υἱό τοῦ Θεοῦ καί κληρονόμο τῆς βασιλείας. Υἱό τοῦ Θεοῦ, ἀδελφό τοῦ Χριστοῦ καί συγκληρονόμο τοῦ Θεοῦ μαζί μέ τόν Χριστό καί αὐτή κάνει τά ἔργα σου ἄξια τόσο μεγάλου μισθοῦ, ὥστε καί ἡ πιό μικρή μικρή σου πράξη εἶναι τόσης πολλῆς τιμῆς ἄξια, ὅσο εἶναι καί ὅλος ὁ Παράδεισος· ἀλλά ἐσύ, μέ τήν ἁμαρτία πού κάνεις, τήν χάνεις αὐτή τή δωρεά. Καί ἀπό υἱός Θεοῦ, ἀλλοίμονο.. γίνεσαι υἱός διαβόλου, παρόμοιος μέ ἐκεῖνον ἐξαιτίας τῆς ἁμαρτίας, γιατί ἡ ἁμαρτία σέ κάνει νά μοιάζεις μέ αὐτόν, νά ἔχεις αὐτόν πατέρα σου, ὅπως εἶπε ὁ Κύριος στούς Φαρισαίους· «ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρός τοῦ διαβόλου ἐστέ»[31]. Δέν ἔχετε πατέρα τόν Θεό. Τρίτο κακό τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἡ στέρηση τοῦ Παραδείσου. Στερεῖς, ἀδελφέ μου, ἀπό τόν ἑαυτό σου, ὅταν ἁμαρτάνεις καί δέν μετανοεῖς, τήν αἰώνια κληρονομιά τοῦ Παραδείσου, τήν ὁποία ἔχει ἑτοιμασμένη νά σοῦ δώσει ὁ ἐπουράνιος Πατέρας. Καί ποιός μπορεῖ νά πεῖ, πόσο ἀπό ὅλους τιμᾶται ἕνας πρωτότοκος υἱός καί κληρονόμος ἑνός Βασιλιά; Πόσο ἀπό ὅλους φθονεῖται; Πόσο μακαρίζεται; Κανένας δέ μπορεῖ νά τό πεῖ αὐτό. Ἔτσι, ἀντίθετα, δέν μπορεῖ κανείς νά πεῖ πόσο εἶναι ἀνόητος, πόσο χλευάζεται ἀπό ὅλους, ἕνας πού θά πουλήσει τά πρωτοτόκιά του αὐτά καί τήν κληρονομιά του γιά κάτι ἀσήμαντο, ὅπως ὁ Ἡσαῦ τά πούλησε γιά λίγη φακή. Σύγκρινε τώρα ἐσύ, ἁμαρτωλέ, τόν οὐρανό μέ τή γῆ, τήν κληρονομιά τῆς ἄφθαρτης βασιλείας πού ἔχασες, μέ τά πρωτοτόκια τοῦ Ἡσαῦ καί μέ τήν ἐπίγεια κληρονομιά τῆς φθαρτῆς βασιλείας καί θά καταλάβεις πόσο περισσότερο ἄξιος γιά γέλια εἶσαι καί πόσο περισσότερο ἀνόητος. Γι’ αὐτό ἔγραφε ὁ Ἀπόστολος στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή· «Μή τις πόρνος ἤ βέβηλος ὡς Ἡσαῦ, ὅς ἀντί βρώσεως μιᾶς», ἀντί γιά μιά βρώση, γιά ἕνα φαγητό, «ἀπέδοτο τά πρωτοτόκια αὐτοῦ»[32], ἔδωσε τά πρωτοτόκιά του. «Ἴστε γάρ ὅτι καί μετέπειτα, θέλων κληρονομῆσαι τήν εὐλογίαν ἀπεδοκιμάσθη». Τό ξέρετε πολύ καλά, ὅταν μετά προσπάθησε νά πάρει τήν εὐλογία ἀπό τόν πατέρα του, ἀποδοκιμάστηκε. «Μετανοίας γάρ τόπον οὐχ εὗρε». Δέν μπόρεσε μετά νά βρεῖ τόπο μετάνοιας. «Καίπερ μετά δακρύων ἐκζητήσας αὐτήν» [33], ἄν καί ζήτησε μέ δάκρυα αὐτή. Τέταρτο κακό, πού προξενεῖ ἡ ἁμαρτία, εἶναι ὅτι σοῦ στερεῖ ὅλους τούς μισθούς τῶν καλῶν σου ἔργων πού ἔκανες πρίν ἀπό τήν ἁμαρτία. Πόσες σκληραγωγίες, πόσες ἀσκήσεις, πόσους κόπους, πόσες νηστεῖες, ὅλα αὐτά πᾶνε χαμένα, ἐφόσον πέσεις σέ μία ἁμαρτία καί δέ μετανοήσεις. Λέει στόν Προφήτη Ἰεζεκιήλ: Ὅλες οἱ δικαιοσύνες σου δέν θά ληφθοῦν ὑπ’ ὄψιν, ἐφόσον μετά ἀπ’ ὅλα αὐτά πέσεις στήν ἁμαρτία. «Πᾶσαι αἱ δικαιοσύναι αὐτοῦ οὐ μή ἀναμνησθῶσιν»[34]. Γιατί ὅπως λέει καί ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης· «Ὁ θεϊκός ὀφθαλμός πάντοτε βλέπει τό ἐνεστώς», δηλαδή τό παρόν, δέν σκέπτεται τό παρελθόν, «τό παρῳχηκός οὐ λογίζεται». 14

Γι’ αὐτό λέει καί ὁ Μέγας Βασίλειος· «Αὐτός πού σημείωσε κάποια πρόοδο στά ἀγαθά ἔργα», ἔκανε κάποια πνευματικά πράγματα καί πρόκοψε λίγο, «καί κατόπιν ἐπέστρεψε στήν ἀρχαία συνήθεια», στόν ἴδιο τόν ἐμετό του, δηλαδή στήν ἁμαρτία, «αὐτός ὄχι μόνο ἔχασε τόν μισθό τῶν ἀγαθῶν ἔργων πού ἔχει κάνει, ἀλλά θά πάρει καί μεγαλύτερη καταδίκη, γιατί μολονότι γεύθηκε τό ἀποτέλεσμα τῶν καλῶν λόγων τοῦ Θεοῦ καί ἀξιώθηκε καί γνώρισε τά Μυστήρια, ὅλα τά πρόδωσε, ἀφοῦ δελέασθηκε ἀπό μιά μικρή ἡδονή». Σ’ αὐτόν πού δόθηκε πολύ, θά ζητηθεῖ καί πολύ[35]. Καί ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Θεολόγος εἶπε· «Ὀνομάζουμε κακούς ὄχι αὐτούς πού εἶναι πεσμένοι κάτω, ἀλλά αὐτούς πού, ὅταν ὑψωθοῦν, πέφτουν πολύ χαμηλά». Καί ὁ σοφός Σολομῶντας εἶπε· Τρομερή πάντοτε καί ξαφνική εἶναι ἡ τιμωρία τῶν παράνομων ἀρχόντων. «Κρίσις ἀπότομος ἐν τοῖς ὑπερέχουσι γίνεται»[36]. Σ’ αὐτούς, πού ἔχουν προκόψει στήν ἀρετή καί ἔχουν ἀνέβει κάπως ψηλά καί δέν προσέξουν καί πέσουν, ἔρχεται ἀπότομη ἡ κρίση καί ἡ τιμωρία τοῦ Θεοῦ. «Ὁ γάρ ἐλάχιστος συγγνωστός ἐστιν ἐλέους, δυνατοί δέ δυνατῶς ἐτασθήσονται»[37]. Αὐτοί πού εἶναι δυνατοί, ἔχουνε προκόψει, θά ἐξεταστοῦν καί αὐστηρά. Θά πρέπει πολύ λοιπόν νά προσέχουμε ἐμεῖς πού προσπαθοῦμε νά ζοῦμε πνευματικά νά μήν πέσουμε. Γιατί ὅσο πιό ψηλά κανείς ἀνεβαίνει, τόσο καί πιό πολύ, ἐάν πέσει, ἡ πτώση του θά εἶναι φοβερότερη. Καί μπορεῖ νά βρεθεῖ στόν κόσμο κάποια ἄλλη μεγαλύτερη ζημιά ἀπό αὐτή; Βεβαιότατα, ἀδελφέ, στήν τόσο μεγάλη καταστροφή σου ἀπορεῖ κανείς καί δέν ξέρει τί νά πεῖ· ὅπως ἐκεῖνοι οἱ φίλοι τοῦ Ἰώβ, βλέποντας τήν τόσο μεγάλη συμφορά πού ἔπαθε, ἑπτά ὁλόκληρες ἡμέρες καθισμένοι μπροστά του, σιωποῦσαν καί δέν μποροῦσαν νά ποῦν οὔτε ἕναν λόγο. Πέμπτο κακό τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἡ στέρηση τῆς θείας βοήθειας, γιατί ὅταν κανείς ἁμαρτάνει, αὐτό κάνει τόν Θεό νά συστέλλει κάπως τή βοήθειά Του. «Ὅπως ἡ μητέρα παρηγορεῖ τό παιδί της, ἔτσι καί Ἐγώ θά σᾶς παρηγορήσω»[38], λέει ὁ Θεός μέ τό στόμα τοῦ Προφήτη Ἡσαΐα. Αὐτός τή βοηθεῖ, τήν κυβερνᾶ, τήν κρατεῖ στήν ἀγκαλιά Του τήν ψυχή σου ὅταν δέν ἁμαρτάνει, τῆς γλυκαίνει τήν καρδιά, τῆς φωτίζει τόν νοῦ, τῆς θερμαίνει τή θέληση καί τῆς δίνει μία δραστική δύναμη, γιά νά ἐργάζεται εὔκολα τή σωτηρία της. Ὅταν ὅμως ἐσύ ἁμαρτήσεις θανάσιμα καί δέν μετανοεῖς, ἄν καί ὁ Θεός δέν σέ ἐγκαταλείπει -ποτέ δέν μᾶς ἀφήνει ὁ Θεός- ὅμως δέ γίνεται δεκτική πλέον ἡ ψυχή σου στή θεία βοήθεια. Καί ὁ Θεός φαίνεται σάν νά συστέλλει τή βοήθειά Του. Στήν πραγματικότητα ἡ αἰτία εἴμαστε ἐμεῖς, γιατί κάθε ἁμαρτία ὑψώνει ἕνα τεῖχος πού μᾶς χωρίζει ἀπό τόν Θεό καί ἐμποδίζει τή θεία βοήθεια. 15

Ἕκτο κακό τῆς ἁμαρτίας ἡ αἰώνια κόλαση. Καί γι’ αὐτό δέν ὑπάρχει καμία ἀμφιβολία. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μᾶς τό εἶπε ὅτι ὑπάρχει αὐτή ἡ αἰώνια κόλαση «καί ἀπελεύσονται οἱ ἄνομοι εἰς κόλασιν αἰώνιον»[39]. Ἕβδομο κακό τῆς ἁμαρτίας καί τελευταῖο ὁ Ἅδης, ὁ τόπος πού θά παραμείνει ἡ ψυχή τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί ἀμετανόητου μέχρι τή Δευτέρα Παρουσία. Σέ ἐκεῖνες τίς φοβερές φυλακές, σ΄ ἐκεῖνον τόν ὀδυνηρό τόπο. Βλέπουμε λοιπόν καί ἀπό αὐτές τίς περιστάσεις πόσο κακό εἶναι ἡ ἁμαρτία. Καί τρίτο καί τελευταῖο, μποροῦμε νά καταλάβουμε πόσο μεγάλο κακό εἶναι ἡ ἁμαρτία ἀπό τίς παιδεῖες, ἀπό τίς παιδαγωγίες δηλαδή, πού ἔλαβε ἡ ἁμαρτία ἀπό τόν Θεό. Ἡ ἁμαρτία εἶναι κακία. Ἡ ἁμαρτία ἀπό μόνη της ὀνομάζεται κακία καί γίνεται ἀπό τή μοχθηρή καί κακότροπη προαίρεση. Καταχρηστικά ὅμως, καί ἡ ποινή καί ἡ παίδευση τῆς ἁμαρτίας λέγεται κακία, λέγει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, γιατί κάνει κακούς τούς ἁμαρτάνοντες ἡ ἁμαρτία πού γίνεται πρός τό συμφέρον, σύμφωνα μέ τό ἑπόμενο θέλημα τοῦ Θεοῦ, γιά τήν ὁποία λέει καί ὁ Προφήτης Ἀμώς· «Εἰ ἔσται κακία ἐν πόλει, ἥν Κύριος οὐκ ἐποίησε»[40]. Ἡ ἁμαρτία αὐτή καθεαυτή φέρνει πίσω της τήν παιδαγωγία, φέρνει καί «τά ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας»[41], φέρνει τόν θάνατο. Γι’ αὐτό εἶναι κακό ἡ ἁμαρτία. Ἀλλά καί τά ἀποτελέσματά της πάλι, καί ἡ παιδαγωγία πού ὁ Κύριος παραχωρεῖ, πάλι κι αὐτό τό ὀνομάζουμε κακό. Μποροῦμε λοιπόν νά δοῦμε πόσο κακό εἶναι ἡ ἁμαρτία ἀπό τήν παιδαγωγία, ἀπό τήν τιμωρία πού ἀκολουθεῖ μετά ἀπό αὐτή. Ὁ Θεός παίδευσε τήν ἁμαρτία στούς Ἀγγέλους, στούς ἀνθρώπους καί στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Στούς Ἀγγέλους, πρῶτο, παίδευσε ὁ Θεός τήν ἁμαρτία καί τό βλέπουμε αὐτό στήν περίπτωση τοῦ διαβόλου. Λέει στήν ἐπιστολή τοῦ Ἰούδα: «Ἀγγέλους πού δέν ἔμειναν πιστοί στό ἀξίωμά τους, ἀλλά ἐγκατέλειψαν τήν οὐράνια κατοικία τους, ὁ Κύριος τούς ἔχει φυλακίσει στό σκοτάδι μέ αἰώνια δεσμά, γιά νά δικασθοῦν τή μεγάλη ἡμέρα τῆς κρίσεως»[42]. «Ἀγγέλων ἁμαρτησάντων οὐκ ἐφείσατο, ἀλλά σειραῖς ζόφου ταρταρώσας παρέδωκεν εἰς κρίσιν τηρουμένους»[43], λέγει πάλι καί ὁ Ἀπόστολος Πέτρος στή δευτέρα του καθολική ἐπιστολή. Δέν λυπήθηκε ὁ Θεός τούς Ἀγγέλους ὅταν ἁμάρτησαν. Τούς ἔριξε στά τάρταρα, ὅπου φυλάγονται δέσμιοι στό σκοτάδι περιμένοντας τήν τελική κρίση. Οἰ ἁμαρτάνοντες, οἱ ἴδιοι τελικά αὐτοβασανίζονται, αὐτοταλαιπωροῦνται καί ταλαιπωροῦν καί τόν πλησίον. Μεγάλο κακό ἡ ἁμαρτία καί φαίνεται στήν παιδεία τῶν Ἀγγέλων πού ἁμάρτησαν. Φαίνεται καί στήν παιδεία τῶν ἀνθρώπων, ὅταν ἁμαρτάνουν. Ὁ Θεός παίδευσε τήν ἁμαρτία στούς ἀνθρώπους καί αὐτό τό βλέπουμε κατ’ ἀρχάς στούς Πρωτόπλαστους, πού μόλις παρήκουσαν τόν Θεό, ἐξορίστηκαν. Καταδικάστηκαν νά ζοῦν σ’ αὐτή τή γῆ μέ φτώχεια, μέ ἀσθένειες, μέ πόνους, μέ ἀναστεναγμούς, μέ δυστυχίες καί τελικά μέ ἕναν ἀφύσικο καί ὀδυνηρό θάνατο νά τελειώνουν αὐτή τή ζωή. 16

Παίδευσε τήν ἁμαρτία, στήν ἐποχή τοῦ Νῶε μέ τόν κατακλυσμό τόν ὁποῖο ἔφερε στή γῆ. Παίδευσε τήν ἁμαρτία στά Σόδομα καί τά Γόμορρα, ὅταν μέ ἕναν καινούριο κατακλυσμό, ἀπό θειάφι καί φωτιά αὐτή τή φορά, κατέστρεψε τίς πέντε αὐτές πόλεις πού εἶχαν φτάσει στόν κολοφῶνα τῆς ἁμαρτίας. Καί τελευταῖα, κατεδίκασε τούς ἀμετανόητους ἁμαρτωλούς νά κατακαίγονται αἰώνια μέσα στό πῦρ τῆς κολάσεως, ὅπως ἀκοῦμε καί στή σχετική περικοπή κατά τήν ὁποία μᾶς μιλάει ὁ Κύριος γιά τήν κρίση. Σοῦ φαίνονται, ἀδελφέ μου, μεγάλες αὐτές οἱ παιδεῖες τῆς ἁμαρτίας; Ἀλλά νά γνωρίζεις ὅτι κάθε ἁμαρτία δέν παιδεύεται ποτέ ἀπό τόν Θεό, ὅσο ἀξίζει, ἀλλά πάντοτε μέ εὐσπλαγχνία· καί ἕνας ἁμαρτωλός, μολονότι κολάζεται αἰώνια, ὅμως κολάζεται λιγότερο ἀπό ὅ,τι τοῦ πρέπει. Καί μπορεῖ κι αὐτός νά πεῖ ἐκεῖνο τοῦ Ἰώβ· «Πόσα ἔργα ἄξια κατακρίσεως δέν διέπραξα καί ὁ Κύριος μέ εὐσπλαχνίστηκε, δέν μέ τιμώρησε ὅσο μοῦ ἔπρεπε»[44]. Καί τέλος, γιά νά καταλάβουμε πόσο κακό εἶναι ἡ ἁμαρτία, θά δοῦμε πῶς στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ τιμωρήθηκε ἡ ἁμαρτία. Ὁ Χριστός μας βεβαίως δέν ἁμάρτησε, ἀλλά ὑπέφερε γιά τίς δικές μας ἁμαρτίες. Καί μία ἀγκίδα ἀπό τά ἀγκάθια τοῦ Χριστοῦ, μία μόνο μαστίγωσή Του εἶναι μεγαλύτερη παιδεία, ἀπό τό ἄν ὁ Θεός κατέστρεφε ὅλο τόν κόσμο καί γκρέμιζε ἀνθρώπους, Ἀγγέλους, Ἀρχαγγέλους καί κάθε ἄλλο κτίσμα μέσα στό πῦρ τῆς κολάσεως. Γι’ αὐτό κι ἐμεῖς, ἀδελφοί μου, ἄς προσέξουμε πάρα πολύ ἀπό ἐδῶ καί ἐμπρός νά πάψουμε νά ἁμαρτάνουμε. Θά πεῖτε: Εἶναι δυνατόν; Βεβαιότατα! Μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ βεβαίως καί ὄχι μέ τή δική μας ἱκανότητα. Ἡ ἁμαρτία εἶναι φοβερό καί ἄπειρο κακό. Ἡ ἁμαρτία εἶναι τό παρά φύσιν, δέν εἶναι τό φυσικό μας. Ἡ ἁμαρτία εἶναι τό κεντρί τοῦ θανάτου. Τό θανατηφόρο αὐτό κεντρί, τό κεντρί πού σκοτώνει, πού θανατώνει, πού μᾶς νεκροποιεῖ, μᾶς κάνει νεκρούς. Ἡ ἁμαρτία εἶναι ἡ αἰτία τῆς ταλαιπωρίας μας. Ἡ ἁμαρτία μᾶς καταστρέφει, μᾶς διαλύει τήν προσωπικότητα. Μᾶς κολάζει καί τώρα καί μετά θάνατον. Ἡ ἁμαρτία ἐρημώνει τήν ψυχή μας. Ἄς παρακαλοῦμε τόν Θεό, ἄς παρακαλοῦμε τούς ἅγιους Πατέρες, καί τόν Ἅγιο Νικόδημο καί ὅλους τούς ἁγίους Ἀγγέλους νά μᾶς φυλάγουν ἀπό αὐτό τό φοβερό κακό, τό ὁποῖο ἔχοντας κάποια γνώση μέ βάση τούς ἅγιους Πατέρες, ὅπως εἴπαμε, ἄς φυλάγουμε κι ἐμεῖς τόν ἑαυτό μας γιά νά μή θρηνήσουμε σέ κόλαση αἰώνια, ἀλλά νά ἀγαλλόμεθα στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης https://hristospanagia3.blogspot.com [1] Παρ. 10, 23. [2] Σοφ.Σειρ. 16, 23. 17

[3] Ψαλμ. 37, 6. [4] Ψαλμ. 18, 13. [5] Ἰώβ 21, 14. [6] Ἐξ. 5, 2. [7] Δαν. 3, 29. [8] Ἀποκ. 22, 13 . [9] Ὠσηέ 6, 7. [10] Ἡσ. 1, 2. [11] Ἱερ. 3, 20. [12] Ἡσ. 37, 29. [13] Ρωμ. 2, 4. [14] Ἑβρ. 10, 29. [15] Ἑβρ. 10, 28. [16] Ἑβρ. 10, 29. [17] Ὅ.π. [18] Ἡσ. 65, 15. [19] Πράξ. 11, 26. [20] Ματθ. 12, 30. [21] Ὅ.π. [22] Ἡσ. 64, 8. [23] Ψαλμ. 54, 13. [24] Ψαλμ. 54, 14. [25] Ἰεζ. 13, 19. [26] Ἰων. 15, 25. [27] Ἰώβ 15, 25. [28] Ἰώβ 15, 26. [29] Ἡσ. 65, 3. [30] Ματθ. 23, 27. [31] Ἰω. 8, 44. [32] Ἑβρ. 12, 16. [33] Ἑβρ. 12, 17. [34] Ἰεζ. 33, 13. [35] Λουκ. 12, 48. [36] Σοφ.Σολ. 6, 5. [37] Σοφ.Σολ. 6, 6. [38] Ἡσ. 66, 13. [39] Ματθ. 25, 46. [40] Ἀμως 3, 6. [41] Ρωμ. 6, 23. [42] Ἰούδ. 6. [43] Β΄Πέτρ. 2, 4. [44] Ἰώβ. 33, 27. 18

Ἡ μνήμη τῶν ἁμαρτημάτων μας καί ἡ ἀποφυγή τῶν αἰτίων Καλή χρονιά καί εὐλογημένη ἀπό τόν Κύριο. Μετά ἀπό αὐτά πού εἴπαμε μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ γιά τήν ἐξομολόγηση τίς προηγούμενες φορές, σήμερα σκέφτηκα νά ποῦμε -μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ- τί θά κάνουμε μετά τήν ἐξομολόγηση. Γιατί παίρνουμε τή συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν μας, ἀλλά τό τελικό ζητούμενο εἶναι νά μήν ξανακάνουμε τίς ἁμαρτίες πού ἐξομολογηθήκαμε. Τό πρῶτο βέβαια πού πρέπει νά κάνουμε εἶναι νά δοξολογήσουμε καί νά εὐχαριστήσουμε τόν Θεό πού συγχώρεσε τίς ἁμαρτίες μας καί νά πάρουμε ἀπόφαση νά μήν τίς ξανακάνουμε, ἀκόμα κι ἄν χρειαστεῖ νά δώσουμε καί τή ζωή μας. Τέτοια ἀπόφαση πρέπει νά ἔχουμε καί αὐτό βεβαίως θά τό ἐκφράσουμε καί μέ μία προσευχή. Ἀφοῦ εὐχαριστήσουμε καί δοξολογήσουμε, θά παρακαλέσουμε τόν Θεό νά μᾶς βοηθήσει νά μήν ξαναπέσουμε στά ἴδια σφάλματα. Τό πρῶτο λοιπόν εἶναι αὐτό. Τό δεύτερο εἶναι νά προσέξουμε νά μήν ἔχουμε κάποια ὀλιγοπιστία ἤ ἀπιστία στό μυστήριο καί δεχτοῦμε κάποιον λογισμό ὅτι δῆθεν δέν συγχωρεθήκαμε. Πολλοί τό παθαίνουν αὐτό καί ἐξομολογοῦνται ξανά καί ξανά τήν ἴδια ἁμαρτία. Δέν θά πρέπει νά δεχτοῦμε τέτοιους λογισμούς. Ἐφόσον τά εἴπαμε, ζητήσαμε συγχώρεση, ὁ ἱερέας μᾶς διάβασε τή συγχωρητική εὐχή, εἴμαστε συγχωρημένοι. Ἀπό ’κεῖ καί μετά βεβαίως θά πρέπει νά προσέξουμε, νά πάρουμε τά μέτρα μας, γιά νά μήν ἐπαναλάβουμε τήν ἁμαρτία. Τό τρίτο πού πρέπει νά κάνουμε, εἶναι νά τηρήσουμε μέ χαρά τόν κανόνα πού μᾶς ἔβαλε ὁ πνευματικός μας καί νά ἀκολουθήσουμε ἀκριβῶς τίς συμβουλές του, ὅ,τι μᾶς εἶπε, ἔτσι ὥστε νά μήν ξαναπέσουμε στά ἴδια σφάλματα. Ἕνα τέταρτο εἶναι νά προσέξουμε νά τηρήσουμε τό ἀπόρρητο τῆς ἐξομολόγησης, τό ὁποῖο ἀπόρρητο ἰσχύει γιά τόν ἱερέα, ἀλλά ἰσχύει καί γιά τόν ἐξομολογούμενο. Δέν μπορεῖ ὁ ἱερέας νά ἀνακοινώσει αὐτά πού εἴπαμε στήν ἐξομολόγησή μας, ἀλλά καί ἐμεῖς δέν πρέπει νά κοινοποιοῦμε, νά λέμε στούς ἄλλους, αὐτά πού μᾶς ἔδωσε ὁ ἱερέας ὡς προσωπικές ὁδηγίες. Ἄλλο ἄν μᾶς πεῖ κάτι γενικό, ὅτι λ.χ. ἡ παραμονή τῶν Φώτων εἶναι νηστεία ἀλάδωτη. Αὐτό, μπορεῖ κάποια νά μήν τό ξέρει, νά σᾶς ρωτήσει, νά τό πεῖς ὅτι ἔτσι εἶναι. Ἀλλά κάτι προσωπικό δέν πρέπει νά τό λέμε, γιατί εἶναι ἕνα φάρμακο πού τό δίνει ὁ πνευματικός σέ μᾶς καί δέν εἴμαστε βέβαιοι, ἄν αὐτό τό φάρμακο λειτουργήσει θεραπευτικά καί γιά τόν ἄλλον. Ὅπως στόν γιατρό πού πηγαίνουμε. Δίνει φάρμακο γιά μᾶς. Δέν ἐπιτρέπεται αὐτό τό φάρμακο πού μᾶς ἔδωσε νά τό δώσουμε καί σέ κάποιον ἄλλο, ἀκόμα κι ἄν μᾶς φαίνεται ὅτι ἔχει παρόμοια ἀρρώστια μέ τή δική μας. Μπορεῖ στόν ἄλλο νά ἐνεργήσει βλαπτικά, γιατί 19

ὁ ὀργανισμός του εἶναι διαφορετικός ἀπό τόν δικό μας. Ἔτσι καί ἡ ψυχή τοῦ καθενός εἶναι διαφορετική καί γιά τόν καθένα χρειάζεται καί ἄλλο φάρμακο. Ἕνα ἄλλο πού πρέπει νά προσέξουμε εἶναι νά μήν ξεχαστοῦμε καί ἀφήσουμε γιά πολύ χρόνο τήν ἑπόμενη ἐξομολόγηση. Πολύ βοηθάει, στό νά μήν πέσουμε στά ἁμαρτήματα τά ἴδια, ἡ συχνή ἐξομολόγηση. Ὅπως ἕνα φυτό πού τό μεταφυτεύεις δέν κάνει καρπούς, ἔτσι καί ἡ ἁμαρτία πού τήν ξεριζώνεις καί πάει νά ξαναφυτρώσει καί πάλι τήν ξεριζώνεις καί πάει πάλι νά ξαναφυτρώσει... Ὅσο πιό συχνά τό κάνεις αὐτό, στό τέλος θά νεκρωθεῖ ἡ ἁμαρτία πού σέ ταλαιπωρεῖ καί τό πάθος. Ἄν τό ἀφήνεις γιά πολύ καιρό ὅμως ἀνεξομολόγητο, αὐτό πετάει βαθιές ρίζες καί δυσκολότερα μετά ἐξολοθρεύεται. Ἐπίσης κάτι ἀκόμα, πού εἶναι πολύ βοηθητικό, εἶναι νά μήν ἔχουμε μνησικακία. Γιατί ναί μέν πήραμε συγχώρεση ἀπό τόν Θεό, ἀλλά θά πρέπει νά ἔχουμε συγχωρήσει ἀπό τήν καρδιά μας καί ὅλους. Μή τυχόν καί μετά τήν ἐξομολόγηση φουντώσει πάλι μέσα μας κάποια ἀντιπάθεια γιά ὁποιονδήποτε. Γιατί ἄν συμβεῖ αὐτό, τότε βεβαίως καί οἱ ἁμαρτίες πού ἐξομολογηθήκαμε καί συγχωρεθήκαμε γι’ αὐτές, μένουν ἀσυγχώρητες, ὅπως μᾶς λέει ὁ Κύριος στήν παραβολή τοῦ χρεώστου τῶν μυρίων ταλάντων, ὁ ὁποῖος πῆρε ἄφεση, τοῦ ἀφέθηκε τό χρέος, μετά ὅμως, ἐπειδή θυμήθηκε ἕνα ἐλάχιστο χρέος πού εἶχε ἕνας σύνδουλός του καί τόν ἔπνιγε καί τόν ἔβαλε καί στή φυλακή γιά νά τοῦ ἀποσπάσει τό μικρότατο αὐτό χρέος, τότε ἐξοργίστηκε ὁ ἄρχοντας, καί τοῦ εἶπε παίρνω πίσω αὐτό πού σοῦ εἶπα καί στά ζητάω πάλι ὅλα πίσω. Ὅπως ἐσύ φάνηκες ἄσπλαχνος, ἐνῶ θά ἔπρεπε νά συγχωρέσεις καί νά ἀφήσεις τό μικρότατο χρέος στόν σύνδουλό σου, ἔτσι λοιπόν κι ἐγώ δέν σέ συγχωρῶ γι’ αὐτά πού μοῦ ζήτησες νά σέ συγχωρήσω καί νά στά ἀφήσω. Προσοχή λοιπόν καί στή μνησικακία. Αὐτά εἶναι τά γενικά. Θά σᾶς πῶ ἀκόμα μερικά πράγματα γιά τό τί πρέπει νά κάνουμε, ὥστε νά μήν ξαναπέσουμε στά ἴδια ἁμαρτήματα καί θά ἑστιάσουμε τήν προσοχή μας σέ ἕνα πρῶτο, ὅτι θά πρέπει γενικῶς νά θυμόμαστε τίς ἁμαρτίες μας. Ναί μέν τίς ἐξομολογηθήκαμε, ἀλλά θά πρέπει νά συμβαίνει καί σέ μᾶς αὐτό πού λέει ὁ Δαβίδ· «ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μού ἐστιν διά παντός»[1]. Δέν πρέπει λοιπόν νά ξεχάσουμε τίς ἁμαρτίες μας, ὅπως λέει καί ὁ Προφήτης Ἡσαΐας, νά μήν ξεχάσουμε ὅτι εἴμαστε ἁμαρτωλοί. Λέει ὁ Θεός μέ τό στόμα τοῦ Προφήτη Ἡσαΐα· «Ἐγώ εἶμαι ἐκεῖνος πού ἐξαλείφει τίς ἁμαρτίες σου ἐξαιτίας τῆς ἀγαθότητός Μου καί δέν θά τίς θυμηθῶ πλέον τίς ἁμαρτίες σου»[2]. Ἐσύ ὅμως νά τίς θυμᾶσαι. «Σύ δέ μνήσθητι καί κριθῶμεν»[3], καί ἔλα νά δικαστοῦμε. Καί τότε ἡ δίκη καί ἡ κρίση, θά εἶναι εὐμενής γιά σένα. Ὅταν θυμᾶσαι τίς ἁμαρτίες σου καί ἔχεις συντριβή καί κατάνυξη, τότε ὁ Θεός διάκειται εὐμενῶς ἀπέναντί σου. Λέει λοιπόν καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὅτι θά πρέπει νά τό κάνεις αὐτό, νά θυμᾶσαι τίς ἁμαρτίες σου, ὄχι βέβαια μέ τήν ἔννοια ὅτι δέν συγχωρέθηκαν. Συγχωρέθηκαν. Ἀλλά θά πρέπει νά τίς θυμᾶσαι, ὄχι γιά νά βασανίζεις τόν λογισμό σου, λέει ὁ ἱερός 20

Χρυσόστομος, ἀλλά πρῶτον, «γιά νά παιδαγωγεῖς τή ψυχή σου, ὥστε νά μήν σκιρτᾶ στά πάθη καί νά μήν πέφτει πάλι στά ἴδια». Σάν ἕνα χαλινάρι τῆς ψυχῆς, νά θυμᾶσαι ὅτι εἶσαι ἁμαρτωλός, καί ὄχι ἕνας ἁπλός ἁμαρτωλός, ἀλλά ὁ ἁμαρτωλός ὅλων τῶν ἁμαρτωλῶν. Ὅπως λέμε καί στήν εὐχή τῆς Μεταλήψεως «ὧν πρῶτός εἰμι ἐγώ». Ὅλων τῶν ἁμαρτωλῶν πρῶτος εἶμαι ἐγώ. Νά θυμᾶσαι τίς ἁμαρτίες σου, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Δεύτερον καί «γιά νά γνωρίζεις μέ τήν ἐνθύμηση τή μεγάλη χάρη πού πῆρες ἀπό τόν Θεό τό νά σοῦ συγχωρέσει τίς ἁμαρτίες». Καί ἔτσι ἔχεις μιά διαρκῆ εὐγνωμοσύνη ἀπέναντι στόν Θεό. Καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος θυμόταν πάντοτε ὅτι κατεδίωξε τήν Ἐκκλησία καί ἔτσι φανέρωνε τή μεγάλη χάρη πού τοῦ ἔκανε ὁ Χριστός καί τόν συγχώρεσε. Ἀκόμα νά θυμᾶσαι τίς ἁμαρτίες σου γιά νά συντρίβεις τήν καρδιά σου καί νά κατανύγεις τή ψυχή σου, σύμφωνα μέ τόν ἱερό Χρυσόστομο πού λέει· «θυμήσου ἀναλυτικά τά ἁμαρτήματά σου· δέν εἶναι αὐτό μικρό μαρτύριο τῆς ψυχῆς· ἐάν κάποιος ἦλθε σέ κατάνυξη, γνωρίζει ὅτι περισσότερο ἀπό ὅλα μέ αὐτό παιδαγωγεῖται ἡ ψυχή· ἐάν σέ κάποιον συνέβη μνήμη ἁμαρτημάτων, γνωρίζει τήν ὀδύνη πού προέρχεται ἀπό αὐτό». Πονᾶς, ἀλλά αὐτός ὁ πόνος φέρνει κατάνυξη, φέρνει δάκρυα, φέρνει τήν κατά Θεόν λύπη. Καί τέταρτο καί τελευταῖο, νά θυμᾶσαι τίς ἁμαρτίες σου γιά νά ταπεινώνεσαι καί νά θεωρεῖς τόν ἑαυτό σου ἀνάξιο καί αὐτῆς τῆς ζωῆς. Λέει πάλι ὁ ἱερός Χρυσόστομος· «δέν εἶναι μικρό πράγμα γιά διόρθωση τό νά συγκεντρώσει κανείς ὅλα τά ἁμαρτήματα καί νά τά μνημονεύει συνέχεια καί νά τά συλλογίζεται· ἐκεῖνος πού κάνει αὐτό, τόσο πολύ θά κατανυγεῖ, ὥστε θά κρίνει τόν ἑαυτό του ἀνάξιο καί αὐτῆς τῆς ζωῆς· καί ἐκεῖνος, πού νομίζει αὐτό, θά γίνει μαλακότερος ἀπό τό κερί». Θά γίνει ἄνθρωπος εἰρηνικός, πρᾶος, ἡσύχιος, γλυκός, εὐπροσήγορος. -Ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος δέ θυμᾶται τίς ἁμαρτίες του τί γίνεται; Ὑπερήφανος, σκληρός, ἀναιδής, κατακρίνει συνέχεια τούς ἄλλους, ἀπρόσιτος καί ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος εἶναι ἀπεχθής σέ ὅλους καί στόν Θεό. Ἕνας, πού θά γλιτώσει ἀπό ἕναν μεγάλο κίνδυνο, λέγει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στό Ἐξομολογητάριό του, τό ὁποῖο εἶναι ἕνα πολύ ὡραῖο βιβλίο καί τό συνιστῶ σέ ὅλους σας νά τό ἔχετε, καί ἔχει συμβουλές καί πρός τόν πνευματικό, ἀλλά καί πρός τόν ἐξομολογούμενο, τόν μετανοοῦντα. Λέει λοιπόν ὁ Ἅγιος, ἄν ἕνας πού θά γλιτώσει ἀπό ἕναν μεγάλο κίνδυνο, ὅταν τόν θυμᾶται, τρέμει καί φοβᾶται καί ὁ φόβος αὐτός τόν κάνει νά μή πέσει πάλι στόν ἴδιο κίνδυνο, ἔτσι κι ἐμεῖς θά πρέπει νά θυμόμαστε τούς κινδύνους πού περάσαμε καί τήν ἁμαρτία πού διαπράξαμε καί ἀπό τί μᾶς γλίτωσε ὁ Θεός. Γιατί, ἄν δέν μετανοούσαμε καί δέν συγχωροῦνταν οἱ ἁμαρτίες μας, ὁπωσδήποτε ἡ κόλαση θά ἦταν βέβαιη. Ἔτσι καί ὁ Δαβίδ καί μετά τήν συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν του, θυμόταν πάντοτε καί τίς εἶχε πρό ὀφθαλμῶν του· γι’ αὐτό καί ἔλεγε καί τό λέμε κι ἐμεῖς κάθε φορά πού λέμε τόν 50ο Ψαλμό· «ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μού ἐστι διά παντός»[4]. Εἶναι πάντοτε μπροστά στά μάτια μου ἡ 21

ἁμαρτία μου. Ὄχι ὅτι δέν ἔχει συγχωρεθεῖ. Ἔχει συγχωρεθεῖ, ἀλλά δέν τήν ξεχνάω γιά νά μή ραθυμήσω, νά μήν τήν ξανακάνω. Δέν θυμᾶμαι καί καταθλίβομαι καί ἀπελπίζομαι. Δέν τή θυμᾶμαι ἐγωιστικά καί λέω, πῶς ἐγώ ἔπαθα αὐτό τό πράγμα;.. ἀλλά τή θυμᾶμαι ταπεινά καί θυμᾶμαι καί τή χάρη πού μοῦ ἔκανε ὁ Θεός καί μέ συγχώρεσε, γιά νά μήν ξαναπέσω στά ἴδια. Ἐάν θέλεις, λέει ὁ ἱερός Αὐγουστίνος, νά ἀποστρέψει ὁ Θεός τό πρόσωπό Του ἀπό τίς ἁμαρτίες σου, ἐσύ πρέπει νά τίς ἔχεις μπροστά σου νά τίς βλέπεις καί νά τίς θρηνεῖς. Ὅσο ἐσύ τίς βλέπεις, τόσο ὁ Θεός δέν τίς βλέπει. Ἐάν ἐσύ γράφεις καί θυμᾶσαι τίς ἁμαρτίες σου, σέ διαβεβαιώνει ὁ θεῖος Χρυσόστομος, ὅτι ὁ Θεός θά τίς ἐξαλείψει καί θά τίς λησμονήσει. Ἐάν ὅμως ἐσύ τίς ξεγράψεις καί τίς λησμονήσεις, ὁ Θεός θά τίς γράψει καί θά τίς θυμᾶται· «Συγκέντρωσε ὅλα (τά ἁμαρτήματα δηλαδή), καί γράψε τα σάν σέ κάποιο βιβλίο· διότι, ἐάν ἐσύ τά γράψεις, ὁ Θεός τά ἐξαλείφει· ἐνῶ ἐάν ἐσύ δέν τά γράψεις, ὁ Θεός καί τά γράφει καί τιμωρεῖ. Πολύ καλύτερο λοιπόν εἶναι νά γραφοῦν αὐτά ἀπό ἐμᾶς καί νά ἐξαλειφθοῦν ἀπό τόν Θεό, παρά νά τά ξεχάσουμε ἐμεῖς καί ὁ Θεός κατά τήν ἡμέρα ἐκείνη, τῆς Κρίσεως, νά τά παρουσιάσει πρό τῶν ὀφθαλμῶν μας». Καί πάλι λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος· «Διότι δέν ὑπάρχει, δέν ὑπάρχει ἄλλο φάρμακο τόσο δυνατό γιά τήν ἐξάλειψη τῶν ἁμαρτημάτων, ὅσο ἡ συνεχής τους ἀνάμνησις καί ἡ συνεχής κατηγορία τους», δηλαδή ἡ συνεχής καταδίκη τους καί καταδίκη τοῦ ἑαυτοῦ μας πού τά διαπράξαμε. Γι’ αὐτό, βλέπετε, οἱ Ἅγιοι ἁμάρτησαν κάποια φορά ἐνδεχομένως στή ζωή τους καί τό θυμόντουσαν συνεχῶς καί κλαίγανε σ’ ὅλη τους τή ζωή γιά ἐκείνη τήν ἁμαρτία πού κάνανε, ἐνδεχομένως στή νεότητά τους, ἀκόμα καί στήν παιδική τους ἡλικία. Καί αὐτό τούς συγκρατοῦσε καί δέν κάνανε ἄλλες ἁμαρτίες. Σέ συμβουλεύει ὅμως καί ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀσκητής, ὅτι «ὅταν ἐξομολογεῖσαι στόν Θεό τίς ἁμαρτίες σου, νά τίς θυμᾶσαι ὄχι ἀναλυτικά, φανταζόμενος τούς τρόπους καί τά πρόσωπα μέ τά ὁποῖα ἁμάρτησες, ἤ διότι, ὄντας ἀκόμα ἐμπαθής καί φιλήδονος, πάλι τίς ἐπιθυμεῖς καί σκοτίζεσαι». Ἐδῶ θέλει μία διάκριση. Δέν θά θυμᾶσαι λεπτομέρειες, μέ ποιά πρόσωπα καί πῶς κ.λ.π. ἔκανες τήν κάθε ἁμαρτία, γιατί ἐάν εἶσαι ἀκόμα ἐμπαθής καί ἀγαπᾶς τίς ἡδονές, ἐπιστρέφει αὐτή ἡ φιληδονία καί ὁ σκοτισμός. Ἤ ἐπειδή τίς θυμᾶσαι αὐτές μέ λύπη, ἀναλυτικά, πέφτεις σέ ἀπόγνωση. Τό ἐκμεταλλεύεται ὁ διάβολος γιά νά σέ ρίξει στήν ἀπελπισία. Καί ἰδιαίτερα αὐτό πρέπει νά τό προσέξεις στίς σαρκικές ἁμαρτίες πού διέπραξες, τό νά μή τίς θυμᾶσαι ἀναλυτικά. Οὔτε τούς τρόπους οὔτε τά πρόσωπα, μέ τά ὁποῖα ἁμάρτησες· διότι τότε μολύνεσαι κατά διάνοια. Γενικά μόνο νά θυμᾶσαι πώς εἶσαι ἁμαρτωλός καί ὅτι ἔκανες πολλές ἁμαρτίες, μέ τίς ὁποῖες παρόργισες τόν Θεό. Αὐτά μᾶς τά λέει ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀσκητής. Θά πεῖτε τώρα: -Οἱ δυό Ἅγιοι λένε ἀντίθετα πράγματα; Ὄχι, δέν λένε ἀντίθετα. Θά δεῖτε τί λένε καί ἄλλοι Ἅγιοι Πατέρες. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος λέει σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Μᾶρκο, τά ἴδια πράγματα. Δηλαδή λέει, νά μή μελετᾶ κανείς κατ’ εἶδος τά σαρκικά καί αἰσχρά ἁμαρτήματα. Καί στόν κζ' Λόγο 22

του «Περί Προσευχῆς» λέει ἐπί λέξει· «Μή θέλεις νά ἐξαγορεύεις τίς σωματικές πράξεις κατά μέρος (στόν Θεό δηλαδή), ὅπως ἀκριβῶς ἔγιναν, γιά νά μή γίνεις πολέμιος τοῦ ἑαυτοῦ σου», μή γίνεις ἐχθρός τῆς ψυχῆς σου, γιατί θυμούμενος ἀκριβῶς καί μέ λεπτομέρειες στήν προσευχή σου -καί ἀκόμα καί στόν πνευματικό σου δέν χρειάζονται πολλές λεπτομέρειες- ὑπάρχει πιθανότητα νά ξανακινηθοῦν αὐτά τά σαρκικά πάθη. Ὅλα ὅμως τά ἄλλα πρέπει νά τά μελετᾶ κανείς μέ τόν νοῦ του νύκτα καί ἡμέρα κάθε ἕνα ξεχωριστά. Ὅλα τά ἄλλα. Δηλαδή ἐκτός ἀπό τά σαρκικά, τά ἄλλα νά τά θυμᾶσαι. Καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει· «Δέν εἶναι ἀρκετό τό νά πεῖ κάποιος, ὅτι εἶμαι ἁμαρτωλός, ἀλλά πρέπει νά θυμηθεῖ καί κάθε ἕνα ἁμάρτημα ξεχωριστά». Γιατί χρειάζεται καί βοηθάει πολύ στήν συντριβή καί στήν κατάνυξη. Ἔρχονται πολλοί στήν ἐξομολόγηση καί λένε, πάτερ, τά ἔχω κάνει ὅλα. Ναί, τά ἔχεις κάνει ὅλα.. Ναί, λέει, εἶμαι ἁμαρτωλός.. δέν ὑπάρχει κάτι πού δέν ἔχω κάνει.. Ὡραῖα, ἀλλά πρέπει νά πεῖς συγκεκριμένα τί ἔκανες, γιατί αὐτό θά σέ βοηθήσει νά μήν τά ξανακάνεις. Ἐκτός ἀπό τά σαρκικά, τά ὁποῖα εἴπαμε δέν χρειάζεται νά τά πεῖς μέ λεπτομέρειες. Ἀλλά κι ἐκεῖνα κατά κατηγορία πρέπει νά τά πεῖς. -Τί ἔκανες μοιχεία, πορνεία; Ἔχει διαφορά. Ὑπάρχουν διαφόρων εἰδῶν καί βαρύτητας σαρκικά ἁμαρτήματα. Καί φέρνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὡς παράδειγμα τόν Ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος μετά τό Βάπτισμα ὁμολογοῦσε ὅτι ἦταν πρίν ἀπό τό Βάπτισμα βλάσφημος καί διώκτης. Θυμότανε κατά εἶδος τά ἁμαρτήματά του. Καί λέγει τά ἑξῆς· «Ἐάν ἐκεῖνος μνημόνευε τά ἁμαρτήματα πού ἐξαφανίσθηκαν μετά τό Βάπττσμα, πολύ περισσότερο ἐμεῖς πρέπει νά θυμούμαστε τά ἁμαρτήματα πρίν τό Βάπτισμα». Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος θυμόταν τά ἁμαρτήματα πού ἔκανε πρίν. Καί στόν ιβ' Λόγο στούς Ἀνδριάντες, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Ἐάν παραμένει ἡ μνήμη τῶν δεινῶν», τῶν ἁμαρτιῶν τῶν φοβερῶν πού κάναμε, «ἡ πεῖρα τῶν δεινῶν ποτέ δέν θά παρουσιαστεῖ». Δέν θά μᾶς πιάσουν οἱ συνέπειες καί δέν θά ξαναπέσουμε στίς ἴδιες ἁμαρτίες. Ποτέ δέν θά παρουσιαστεῖ ἡ πεῖρα τῶν δεινῶν! «Τί μᾶς χρειάζεται ἡ πεῖρα; Ἀφοῦ μπορεῖ ἡ μνήμη νά μᾶς σωφρονίσει;» Γιατί ἄν δέν ἔχεις τή μνήμη τῶν κακῶν πού ἔκανες, θά ἔρθει ἡ πεῖρα. Θά ξανακάνεις ἁμαρτίες καί θά ἔχεις πάλι ἐμπειρία τοῦ κακοῦ πού ἔκανες τήν πρώτη φορά καί τό ξέχασες. Γι’ αὐτό λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, μή ξεχνᾶς, ἔτσι ὥστε νά ἀποφύγεις τήν ἐπανάληψη τοῦ λάθους. Βλέπετε, αὐτό συμβαίνει καί σέ ἀνθρώπους καί σέ λαούς ὁλόκληρους. Ξεχνᾶμε τήν ἱστορία μας, δέν θυμόμαστε τά λάθη τοῦ παρελθόντος καί ἐπαναλαμβάνουμε συνεχῶς τά ἴδια λάθη. Καί ὁ Ἰσραήλ αὐτό πάθαινε, ξεχνοῦσε τό γεγονός ὅτι σκλαβωνόταν κάθε φορά πού ἔφευγε ἀπό τόν Θεό καί ἔπεφτε συνέχεια στό ἴδιο λάθος. Ὅταν σκλαβωνόταν, θυμότανε.. ἄ, βλέπεις, τά ἴδια πάθαμε.. τά εἴχαμε ξαναπάθει… καί κλαίγανε πάλι καί μετανοοῦσαν. Καί τότε ἐλευθερονόντουσαν. 23

Περνοῦσαν μερικά χρόνια, ξεχνιόντουσαν.. πάλι τά ἴδια. Πάλι ἁμάρταναν, πάλι σκλαβωνόντουσαν. Καί φοβᾶμαι ὅτι αὐτό γίνεται καί μέ μᾶς τούς Ἕλληνες. Ξεχνιόμαστε. Δέ θυμόμαστε τήν ἱστορία μας καί τά λάθη μας καί τίς πτώσεις μας. Γι’ αὐτό κινδυνεύουμε τώρα, βλέπετε, νά σκλαβωθοῦμε πάλι. Νά πέσουμε πάλι σέ μιά νέα Τουρκοκρατία, Φραγκοκρατία, δέν ξέρω τί θά μᾶς ἔρθει.. Γιατί ἁμαρτάνουμε ἀσύστολα, ἀδιάντροπα, ἀναίσχυντα μπροστά στόν Θεό καί φεύγουμε ὅλο καί περισσότερο μακριά ἀπό τήν ἁγία μας Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Νά θυμᾶσαι λοιπόν τίς ἁμαρτίες. Ἐάν ὅμως ἀπορήσει κάποιος, γιατί ὁ μέν Χρυσόστομος λέει νά θυμᾶται κανείς κάθε μία ἁμαρτία ξεχωριστά, ὁ δέ ἀναφερθείς Μᾶρκος ὁ Ἀσκητής λέει νά μή τίς θυμᾶται κανείς μέ τόν τρόπο αὐτόν, ἄς λύσει τήν ἀπορία ὁ Λόγος τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος, πού ἀναφέρθηκε. Διότι ὁ μέν Μᾶρκος λέει γιά τά σαρκικά ἁμαρτήματα, ἐνῶ ὁ Χρυσόστομος γιά τά ἄλλα, τά ὁποῖα καί ὅταν τά θυμᾶται κανείς κάθε ἕνα ξεχωριστά δέν βλάπτεται. Ἑπομένως νά πού βρήκαμε τή λύση. Δέν εἶναι ἀντίθετοι οἱ Πατέρες, ὁ ἕνας διευκρινίζει τόν ἄλλον. Τά μέν σαρκικά δέν πρέπει νά τά θυμᾶσαι μέ λεπτομέρειες, τά ἄλλα ὅμως νά τά θυμᾶσαι. Σημείωσε ὅμως, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος τώρα, ὅτι ὅταν κάποιος πολεμεῖται ἀπό τούς λογισμούς τῆς ὑπερηφάνειας -σημειῶστε ὅτι ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι φοβερή ἀκαθαρσία μπροστά στόν Θεό, «Ἀκάθαρτος παρά Κυρίῳ πᾶς ὑψηλοκάρδιος»[5]. Κάθε ὑπερήφανος εἶναι ἀκάθαρτος, βρωμερός μπροστά στόν Θεό καί ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι χειρότερη ἁμαρτία καί ἀπό τά σαρκικά, παρόλο πού πολλές φορές οὔτε κἄν τήν ἐξομολογούμαστε. Τί λέει λοιπόν ὁ Ἅγιος Νικόδημος; Ἐάν, λέει, βλέπεις ὅτι πολεμεῖσαι ἀπό τούς λογισμούς τῆς ὑπερηφάνειας, τότε εἶναι χρήσιμη καί ἡ ἐνθύμηση τῶν σαρκικῶν ἁμαρτημάτων κάθε ἑνός ξεχωριστά καί ἡ ἐξομολόγηση, γιατί προξενεῖ ταπείνωση. Ὄχι βέβαια, ξαναλέω πάλι, μέ λεπτομέρειες. Ποτέ λεπτομέρειες. Ἀλλά κατά εἶδος νά τά θυμᾶσαι καί νά τά ἐξομολογεῖσαι. Γι’ αὐτό καί ὁ πολύπειρος ἐκεῖνος Γέρων, πού ἀναφέρεται στόν ἀββᾶ Ἰσαάκ -τά Ἀσκητικά τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ πού εἶναι ὡραιότατο βιβλίο κι αὐτό, νά τό ἔχετε νά τό διαβάζετε- λέει· «Ὅταν σοῦ ἔλθει ὁ λογισμός τῆς ὑπερηφάνειας, λέγοντάς σου· Θυμήσου τίς ἀρετές σου», θέλει νά σέ ρίξει ὁ διάβολος στήν ὑπερηφάνεια καί σοῦ θυμίζει τίς ἀρετές σου, τίς ὑποτιθέμενες ἀρετές σου! Τί νά ἀπαντᾶς ἐσύ; Πές: «Γέρων, βλέπε τήν πορνεία σου»! Βλέπε τά χάλια σου, τά σαρκικά σου ἁμαρτήματα, ξαναλέω χωρίς φαντασίες καί εἰκόνες καί λεπτομέρειες. Ἀλλά καί ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Μεταφραστής αὐτές τίς ἁμαρτίες τίς μνημονεύει κάθε μία ξεχωριστά στήν Εὐχή τῆς ἱερᾶς Μεταλήψεως, τῆς ὁποίας ἡ ἀρχή εἶναι «Ὡς ἐπί τοῦ φοβεροῦ σου», γιά μεγαλύτερη συντριβή καί ταπείνωση τῆς καρδιᾶς. Ἀλλά καί τότε δέν εἶναι ἀνάγκη νά θυμᾶται κανείς τούς τρόπους καί τά πρόσωπα μέ τά ὁποῖα ἁμάρτησε. Δέν πρέπει. Ἀλλά μόνο τίς ἁμαρτίες κάθε μία ξεχωριστά, δηλαδή πορνεῖες, μοιχεῖες καί τίς ὑπόλοιπες· δέν προξενεῖ ὅμως μικρή ταπείνωση καί ἡ 24

ἐνθύμηση τοῦ ἀριθμοῦ, πόσες φορές δηλαδή διέπραξες κάθε ἁμαρτία. Αὐτό μπορεῖς νά τό θυμᾶσαι. Καί τί ἁμαρτία ἦταν. Ἀλλά τίποτα ἄλλο. Αὐτά, λοιπόν, ὡς πρός τό ὅτι θά πρέπει νά θυμόμαστε τίς ἁμαρτίες μας. Αὐτό εἶναι ἕνα φάρμακο πού μᾶς δίνει ὁ Ἅγιος Νικόδημος στό Ἐξομολογητάριό του γιά μετά τήν ἐξομολόγηση, ὥστε νά μήν πέσουμε στά ἴδια σφάλματα. Ἀλλά καί γιά νά φυλαχτοῦμε καί ἀπό ἄλλα σφάλματα, γιατί ὅταν κανείς θυμᾶται ὅτι εἶναι «Ὁ Ἁμαρτωλός», ὁ κατεξοχήν ἁμαρτωλός καί ὅτι ἔχει κάνει τόσα καί τόσα πράγματα, συγκρατεῖται, ταπεινώνεται καί χαριτώνεται. Καί αὐτή ἡ Χάρις, πού ἔρχεται ἀπό τόν Θεό, δέν τόν ἀφήνει νά πέσει καί σέ ἄλλα ἁμαρτήματα. Ὅταν κανείς ξεχνάει αὐτά πού ἤδη ἔχει κάνει, θά τά ξανακάνει καί θά κάνει καί ἄλλα χειρότερα. Ἕνα δεύτερο Προφυλακτικό κατά τῶν ἁμαρτιῶν, τῆς ἐπανάληψης τῶν ἁμαρτιῶν, εἶναι τό νά ἀποφεύγουμε τά αἴτια τῆς ἁμαρτίας. Κάθε ἁμαρτία ἔχει κάποια προστάδια. Ὅπως ἔχουμε ἕνα κείμενο. Ἔχουμε τό κύριο θέμα, ἔχουμε τήν εἰσαγωγή. Ἔτσι καί ἡ ἁμαρτία ἔχει μία προπαρασκευή. Πρίν φτάσεις στόν γάμο, κάνεις ἀρραβῶνα. Πῆγε κάποτε ἕνας μοναχός σέ ἕναν σπουδαῖο διακριτικό Γέροντα, τόν ἀββᾶ Ποιμένα, καί τόν ρώτησε: -Γέροντα γιατί δέν φεύγουν τά πάθη; Καί τί τοῦ εἶπε ὁ Γέροντας ὁ σοφός, ὁ Ἅγιος Ποιμήν; «Δώσ’ τους τόν ἀρραβῶνα καί ἀναχωροῦσι». Δηλαδή, πάψε νά κάνεις τά προκαταρκτικά, τά ἀρραβωνιάσματα μέ τόν διάβολο καί δέν θά φτάσεις ποτέ στόν γάμο, δηλαδή στήν ἁμαρτία. Ἕνα λοιπόν πολύ σημαντικό, ἀποτελεσματικότατο μέσο εἶναι νά κόψεις τά αἴτια. Κάθε ἁμαρτία ἔχει κάποια αἴτια, τά ὁποῖα προδιαθέτουν καί ὁδοποιοῦν, φτιάχνουν τόν δρόμο γιά τήν ἁμαρτία. Σύμφωνα, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, μέ τούς φιλοσοφικούς κανόνες, τά ἴδια αἴτια προκαλοῦν πάντοτε καί τά ἴδια αἰτιατά καί τά ἴδια ἀποτελέσματα· γι’ αὐτό λέει ὁ Μέγας Βασίλειος· «Ἐκεῖνος πού μετανόησε μία φορά καί κάνει πάλι τήν ἴδια ἁμαρτία, ἀποδεικνύει, ὅτι δέν καθάρισε τό πρῶτο αἴτιο ἐκείνης τῆς ἁμαρτίας· ἀπό αὐτό, σάν ἀπό κάποια ρίζα, πάλι φυτρώνουν τά ἴδια». Βλέπετε καί στόν κῆπο μας ὅταν ξεχορταριάζουμε, ὑπάρχει ἕνα φυτό πού λέγεται ἀγριάδα. Ἄν κόψεις μόνο τήν ἐπιφάνεια, αὐτό ἀπό κάτω ἔχει πολύ βαθιές ρίζες, θά ξαναφυτρώσει. Δέν κόβεις τήν αἰτία, κόβεις μόνο ἐπιφανειακά τόν βλαστό. Ἔτσι καί στήν κάθε ἁμαρτία, θά πρέπει νά κόψεις καί τή ρίζα γιά νά μήν ξαναφυτρώσει. Ἀπόφευγε λοιπόν, ἀδελφέ, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, τίς κακές θεωρίες, δηλαδή τά κακά βλέμματα, τίς κακές εἰκόνες. Σήμερα θά λέγαμε τό διαδίκτυο, τό ἴντερνετ, τήν τηλεόραση, τά βίντεο, αὐτά ὅλα τά βρώμικα πού ὑπάρχουν ἄφθονα. Ἀπόφευγε τίς κακές συνομιλίες καί συναναστροφές τῶν ἀτάκτων καί μάλιστα ἀπόφευγε τίς συνομιλίες καί φιλίες τῶν προσώπων ἐκείνων, μέ τά ὁποῖα ἁμάρτησες σαρκικά. Δέν πρέπει νά συνεχίζεται ἡ συναναστροφή μ’ αὐτά τά πρόσωπα, μέ τά ὁποῖα ἔπεσες, 25

ἁμάρτησες σαρκικά. Μπορεῖ κι ἐκεῖνο τό πρόσωπο νά φαίνεται ὅτι μετανόησε καί ὄντως νά μετανόησε, ὅμως ὁ διάβολος καιροφυλακτεῖ καί ἀπό τή συναναστροφή ξαναρίχνει πάλι στήν ἴδια ἁμαρτία καί τούς δύο. Ἕνα ἀπό τά δύο θά συμβεῖ: ἤ ἐσύ πρέπει νά φύγεις ἀπό αὐτά ἤ αὐτά πρέπει νά τά ἀπομακρύνεις ἀπό κοντά σου καί νά τά διώξεις, ἐάν τά ἔχεις στό σπίτι σου. Εἴτε δούλη εἶναι εἴτε δοῦλος καί γενικά καί ἄν ἀκόμη εἶναι δικός σου καί φίλος. Διότι γι’ αὐτά εἶπε ὁ Κύριος· «Ἐάν ὁ ὀφθαλμός σου ὁ δεξιός σέ σκανδαλίζει, βγάλτον καί πέταξέ τον· σέ συμφέρει νά χάσεις ἕνα μέλος σου», ἕνα κομμάτι τοῦ σώματός σου πού τό θεωρεῖς πολύτιμο ὅπως εἶναι τό μάτι σου, καί πολύ ἀγαπητό, «παρά ὅλο σου τό σῶμα νά ριχθεῖ στήν κόλαση»[6]. -Ὅπως ὁ γιατρός, ὅταν διαπιστώσει ὅτι ἕνα μέλος μας ἔχει γάγγραινα, τί κάνει; Τό ἀφαιρεῖ. Κάνει ἐγχείρηση καί σοῦ ἀφαιρεῖ τό χέρι, τό πόδι, πού ἔχει ἀρχίσει νά σαπίζει. Ἄν δέν τό κάνει, ἡ σῆψις, ἡ μόλυνσις θά προχωρήσει σ’ ὅλο τό σῶμα καί θά πεθάνεις. Συμφέρει λοιπόν νά χάσεις ἕνα μέλος σου καί νά σωθεῖς, παρά νά ἀφήσεις αὐτό τό μέλος καί νά χαθεῖς ὁλόκληρος. Δύο εἶναι οἱ αἰτίες, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, γιά νά ἁμαρτάνει κάποιος· ἤ μία ὀνομάζεται αἰτία μακρύτερη καί ἡ ἄλλη αἰτία πλησιέστερη. Προσέξτε λίγο ἐδῶ, νά τό καταλάβετε τί θέλει νά πεῖ. Ἁπλό εἶναι. Παραδείγματος χάριν, ἕνας συναναστρέφεται μέ μία γυναίκα ἤ μέ ἄλλο πρόσωπο γιά ἕναν χρόνο ὁλόκληρο, γιά ἕνα ἔτος, καί στό διάστημα αὐτό τυχαίνει μιά φορά μόνο καί πέφτει μέ τό πρόσωπο αὐτό σέ ἁμαρτία. Τώρα, αὐτή ἡ ἐνιαύσια -ἡ ἐτήσια- συναναστροφή λέγεται αἰτία μακρύτερη σέ αὐτόν πού ἁμάρτησε, γιατί σέ τόσο χρονικό διάστημα ἔπεσε μόνο μία φορά. Ἀλλά ἔπεσε καί αἰτία ἦταν αὐτή ἡ μακρά συναναστροφή. Ἐάν τώρα αὐτός, ὅσες φορές συναναστροφεῖ μέ αὐτά τά πρόσωπα, πέφτει στήν ἁμαρτία, ἡ συναναστροφή αὐτή λέγεται σ’ αὐτόν αἰτία τῆς ἁμαρτίας πλησιέστερη. Κάθε φορά πού συναναστρέφεται κάνει καί ἁμαρτία. Τότε αὐτή ἡ συναναστροφή εἶναι αἰτία πλησιέστερη. Εἴτε τό ἕνα εἴτε τό ἄλλο βεβαίως, εἶναι πολύ κακό. Καί ὁ ἕνας πού σέ ἕναν χρόνο ἔπεσε μία φορά, ἁμάρτησε θανάσιμα, καί ὁ ἄλλος κάθε φορά πάλι ἁμαρτάνει θανάσιμα. Γι’ αὐτό ἐσύ, πού ἀποφάσισες νά μή ξαναπέσεις στήν ἁμαρτία, πρέπει νά ἀποφεύγεις καί τίς δύο αἰτίες, καί τή μακρύτερη καί τήν πλησιέστερη. Δέν εἶναι σωστό νά πεῖς, μιά φορά ἔπεσα, ἄς μή τό κόψω αὐτό τό πρόσωπο.. μόνο μιά φορά.. Ὄχι, πρέπει νά τό κόψεις. Γιατί, ἀφοῦ ἁμαρτήσεις μία φορά, ἕλκεσαι πάλι στό νά ξαναπέσεις, καί ἡ μακρύτερη αἰτία σοῦ γίνεται πλησιέστερη. Ἐκεῖ πού τόν πρῶτο χρόνο ἔπεσες μιά φορά, τό δεύτερο χρόνο θά πέσεις δύο, τρεῖς καί περισσότερες. Θά γίνει πιό συχνή ἡ πτώση σου. Καί τό βλέπουμε αὐτό καθημερινά. Γι’ αὐτό, ὅταν ὁ Πνευματικός σοῦ πεῖ ἐκεῖνο πού εἶπε ἡ Σάρα στόν Ἀβραάμ, ἀπομάκρυνε ἀπό τό σπίτι σου καί διῶξε μόνος σου τή γυναίκα ἐκείνη ἤ τό πρόσωπο 26

ἐκεῖνο, ὅπως εἶπε ἡ Σάρα στόν Ἀβραάμ, «διῶξε τή δούλη καί τό παιδί της»[7], δέν πρέπει νά σοῦ κακοφανεῖ καί νά πεῖς, τί εἶναι αὐτός;.. πολύ αὐστηρός εἶναι αὐτός ὁ Πνευματικός... θά φύγω.. ὅπως λένε μερικοί. Δέν εἶναι αὐστηρός, εἶναι καλός γιατρός. «Μή θεωρεῖς σκληρό τόν λόγο τῆς Σάρας γιά τό παιδί καί τή δούλη· ὅσα σοῦ πεῖ ἡ Σάρρα, νά τά ἀκούσεις»[8], αὐτό εἶπε ὁ Θεός στόν Ἀβραάμ. Τό ἴδιο λέει καί σέ σένα, μή θεωρεῖς σκληρό τόν Πνευματικό πού σοῦ λέει νά κοπεῖς ἀπ’ αὐτό τό πρόσωπο. Νά ὑπακούσεις μέ χαρά στήν προσταγή του, γιατί δέν προέρχεται ἀπό τόν ἑαυτό του, ἀλλά ἀπό τόν Θεό. Ἀλλά ἐσύ τί ἀπαντᾶς; Τή γυναίκα ἐκείνη, τό πρόσωπο αὐτό, ἐγώ τό χρειάζομαι στό σπίτι μου, εἶναι πρόσωπο πιστό, φρόνιμο, προκομμένο, μέ βοηθάει στίς ἀνάγκες μου. Ἄχ ἀδελφέ, προφάσεις εἶναι ὅλα αὐτά, κάτω ἀπό τίς ὁποῖες, σάν ἀπό κάτω σέ ἁπαλά χόρτα ζητεῖς νά κρύβεις τό πάθος σάν ὀχιά. Πές μου, ἐάν τά πρόσωπα αὐτά ἦταν κλέφτες, δέν θά τά ἔδιωχνες ἀμέσως καί θά ἔβρισκες ἄλλους δούλους νά σέ ὑπηρετοῦν; Ἄχ! καί τώρα πού εἶναι κλέφτες ὄχι τοῦ σπιτιοῦ σου, ἀλλά τῆς ψυχῆς σου, ἀκόμη περιμένεις καί δέν τά διώχνεις μία ὥρα νωρίτερα; Ἐσύ ἀποφάσισες νά μήν ξαναπέσεις πλέον στήν ἁμαρτία καί πῶς δέν φεύγεις τά αἴτια, πού εὔκολα μποροῦν νά σέ ρίξουν πάλι σ’ αὐτή; Λοιπόν, ἐάν θέλεις νά μένει ἡ ἀπόφασή σου σταθερή, πρέπει νά ἀποφεύγεις τά αἴτια, πού σέ παρακινοῦν νά κάνεις πάλι τήν ἴδια ἁμαρτία· διότι νά γνωρίζεις καλά ὅτι, ὅσο ἔχεις φανερά στό σπίτι σου τήν πόρνη γυναίκα ἤ ὁποιοδήποτε πρόσωπο, ὄχι μόνο δέν εἶναι δυνατό νά συγχωρηθεῖς ἀπό κάποιον Πνευματικό, ἀλλά οὔτε οἱ προσφορές σου εἶναι δεκτές στόν Θεό. Ἕνας πού πορνεύει, αὐτοαφορίζεται. Οὔτε πρόσφορο μπορεῖ νά πηγαίνει στήν ἐκκλησία οὔτε ἀντίδωρο δέν κάνει νά παίρνει.. γιατί εἶναι ξεκομμένος πλέον ἀπό τή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Βλέπε καί τούς Κανόνες τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Νηστευτοῦ γιά νά βεβαιωθεῖς. Ἐάν ὅμως δέν εἶναι στό δικό σου χέρι νά διώξεις τά πρόσωπα αὐτά, δέν ἔχεις τέτοια ἐξουσία, τουλάχιστον ἐσύ νά ἀπομακρυνθεῖς ἀπό αὐτά. Τό λιγότερο λιγότερο, ἄν δέν μπορεῖς κι αὐτό νά τό κάνεις, νά μή σταθεῖς ποτέ μόνος σου μέ αὐτά τά πρόσωπα· νά μή ρίξεις τά μάτια σου ἐπάνω τους, οὔτε ν’ ἀφήσεις τόν λογισμό σου νά γλυκαίνεται στήν ἐνθύμησή τους. Καί νά παρακαλεῖς τόν Θεό πάρα πολύ θερμά νά σέ βοηθήσει, καί ἄλλα παρόμοια νά χρησιμοποιεῖς, γιά νά ξεκολλήσεις τόν ἔρωτά τους ἀπό τήν καρδιά σου. Βλέπετε, πόσο ὡραῖα καί σοφά μᾶς συμβουλεύει ὁ Ἅγιος. Ποτέ νά μή μένεις μόνος σου μέ πρόσωπα ἰδίως τοῦ ἄλλου φύλου καί μάλιστα μέ πρόσωπα πού ξέρεις ὅτι ἡ καρδιά σου κλίνει πρός αὐτά. Ἀλλά γενικῶς, ποτέ νά μή μένεις μόνος σου μέ τέτοια πρόσωπα. Γιατί μπορεῖ νά μήν κλίνει ἡ καρδιά σου μέχρι τότε, κι ἐκείνη τήν ὥρα νά δημιουργηθεῖ ὁ πειρασμός. Νά κρατᾶμε πάντοτε σέ ἀσφάλεια πρέπει, οὔτε σέ δωμάτια οὔτε σέ αὐτοκίνητα, πουθενά νά μή μένουμε μόνοι μας μέ πρόσωπα τά ὁποῖα μποροῦν νά κινδυνέψουν, νά κινδυνέψουμε κι ἐμεῖς ἐξαιτίας αὐτῶν καί ἐξαιτίας τοῦ σατανᾶ. Βλέπετε πόσο προσεκτικοί πρέπει νά εἴμαστε καί νά ἀποφεύγουμε τά αἴτια τῆς ἁμαρτίας. 27

Καί συνεχίζει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, μήν ἔχεις ποτέ ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό σου, λέγοντας· ἐγώ μπορῶ νά συναναστρέφομαι μέ τά πρόσωπα πού μέ βλάπτουν, καί νά μή βλάπτομαι. Πλανεμένος λογισμός εἶναι αὐτός, ἐπειδή εἶναι γραμμένο· «Μή δείξεις ποτέ ἐμπιστοσύνη στόν ἐχθρό σου»[9]. Στή Σοφία Σειράχ τό λέει αὐτό. Καί ὁ πρῶτος ἐχθρός μας, ξέρετε, δέν εἶναι ὁ διάβολος οὔτε ὁ κόσμος, τό κοσμικό φρόνημα. Ὁ πρῶτος ἐχθρός εἶναι ὁ ἑαυτός μας, ὁ κακός ἑαυτός μας. Μήν ἐμπιστεύεσαι λοιπόν τόν ἑαυτό σου, μή ξεθαρεύεσαι. Κόψε τά αἴτια. Καί τά αἴτια τῶν ἁμαρτιῶν ἔρχονται καί μέσα ἀπό τίς αἰσθήσεις. Προσοχή πάρα πολλή στίς αἰσθήσεις, τί βλέπεις, τί ἀκοῦς, μέ ποιούς συνομιλεῖς, τί λές, τί πιάνεις.. μέ ὅλες τίς αἰσθήσεις μπορεῖ νά ἁμαρτήσει ὁ ἄνθρωπος καί νά δεχθεῖ ἀφορμές νά ἁμαρτήσει πολύ βαριά. Τό δεύτερο αἴτιο ἔρχεται μέσα ἀπό τή μνήμη καί τή φαντασία. Μήν ἀφήνεις τή μνήμη σου νά σκαλίζει πράγματα ἁμαρτωλά. Μήν ἀφήνεις τή φαντασία σου νά φτιάχνει εἰκόνες πονηρές, βρώμικες. Ἀκόμα ἀκόμα καθόλου μήν ἐνεργοποιεῖς τή φαντασία σου, γιατί μπορεῖ νά φανταστεῖς κάτι καλό, μιά εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ λ.χ. καί μετά ὁ διάβολος νά ἐκμεταλλευτεῖ αὐτή τήν ἐνεργοποίηση τῆς φαντασίας καί νά σοῦ φέρει καί ἄσχημες εἰκόνες καί βρωμερές κ.λ.π. Καί νά προσέχεις πάρα πολύ καί τό τρίτο αἴτιο πού εἶναι οἱ συναναστροφές. Θυμόμαστε λοιπόν, αἰσθήσεις, μνήμη, φαντασία καί συναναστροφές. Ἀπό ’κεῖ βλαστάνουν πάρα πολλές ἀφορμές γιά ἁμαρτία. Γι’ αὐτό, βλέπετε, ἡ Ἁγία Γραφή ἀπαγορεύει νά συναναστρέφεται ὁ χριστιανός μέ ἀνθρώπους ἀνήθικους. «Μή συναναμίγνυσθαι πόρνοις»[10] λέει. Δέν μπορεῖς νά συναναστρέφεσαι μέ πόρνους. Δέ λέει νά μήν πᾶς στόν μπακάλη, πού ξέρεις ὅτι πορνεύει, νά ψωνίσεις. Θά πᾶς. Τί θά κάνεις, ἄν δέν ὑπάρχει ἄλλος; Ἀλλά δέν θά τόν πάρεις στό σπίτι σου. Δέν θά τόν πάρεις παρέα νά βγεῖτε μαζί. Ὄχι, γιατί μετά θά βλαφτεῖς κι ἐσύ, καί ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, τά πνευματικά μικρόβιά του θά πηδήσουν καί σέ σένα. Θά γίνεις κι ἐσύ πόρνος σιγά-σιγά χωρίς νά τό καταλάβεις. Ἀκόμα λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, νά μή συναναμίγνυσθαι, νά μή συναναστρέφεστε καί μέ ἕναν πού εἶναι λοίδορος, πού εἶναι πλεονέκτης, πού εἶναι ὑπερήφανος, ἀλαζόνας κ.λ.π.[11]. Ἄν λοιπόν τά ἐφαρμόσουμε, καί πρέπει νά τά ἐφαρμόσουμε αὐτά, θά δεῖτε μετά μέ πόσους λίγους πρέπει νά συναναστρεφόμαστε. Σχεδόν μέ κανέναν.. ἔτσι ὅπως ἔχει γίνει σήμερα ἡ κατάσταση. Θά πεῖς, μόνος μου θά μείνω; Ναί, μόνος σου θά μείνεις, ἄν θέλεις νά ὑπάρξεις ὡς χριστιανός καί νά φέρεις ἐπάξια τό ὄνομα τοῦ χριστιανοῦ, δηλαδή τοῦ μιμητοῦ τοῦ Χριστοῦ. Γιατί χριστιανός εἶναι αὐτός πού μιμεῖται τόν Χριστό καί μοιάζει στόν Χριστό. Καί γιά νά μοιάσεις στόν Χριστό, πρέπει νά τηρεῖς αὐτά πού λέει ὁ Χριστός. Μή λοιπόν ξεθαρεύεις, μή δείξεις ποτέ ἐμπιστοσύνη στόν ἐχθρό σου. Καί εἶναι γνώμη μερικῶν Διδασκάλων, ὅτι ὁ σωφρονέστατος ἐκεῖνος Ἰωσήφ, ἐάν δέν ἔφευγε ἀπό τό δωμάτιο τῆς κυρίας του, σίγουρα θά ἔπεφτε στήν ἁμαρτία. Ὁ πάγκαλος Ἰωσήφ!.. πού εἶχε τόσο φόβο Θεοῦ, κινδύνεψε πάρα πολύ. Βρέθηκε μόνος μέ τό ἀφεντικό του, τήν κυρία του, καί αὐτή τοῦ ἐπιτέθηκε μέ ἀνήθικες διαθέσεις καί ὁ Ἰωσήφ ἔφυγε. Καί λένε κάποιοι, ἄν δέν ἔφευγε, ὑπῆρχε φόβος νά ἁμαρτήσει. Δέν 28

ξεθαρεύτηκε, νά πεῖ, ἐγώ δέν θά πάθω τίποτα.. θά ἀντισταθῶ κλ.π. δέν θά συγκατατεθῶ.. Ὄχι! Γιατί εἶναι ἐντολή τοῦ Θεοῦ: «φεύγετε τήν πορνεία»[12]. Δέν λέει νά κάθεσαι καί νά μαλώνεις μέ τόν πειρασμό τῆς πορνείας καί νά ἀντιστέκεσαι, νά τόν γροθοκοπεῖς. Νά τό βάζεις στά πόδια! Εἰδικά σ’ αὐτόν τόν πειρασμό τόν σαρκικό. Πρέπει νά φεύγεις. Καί αὐτό εἶναι ἀνδρεία, δέν εἶναι δειλία. Ὅποιος φοβᾶται τόν κίνδυνο, δέν θά πέσει σέ αὐτόν· ἀλλά ὅποιος τόν ἀγαπᾶ, ἐκεῖνος θά πέσει. Δέν εἶναι σωστό νά ρίχνουμε σέ κινδύνους τή ψυχή μας. Πάρα πολλοί ἄνθρωποι σήμερα ριψοκινδυνεύουν τήν ὑγεία τους, τή ζωή τους, γιά μιά μάταιη δόξα τοῦ κόσμου. Οὔτε αὐτό εἶναι σωστό, προκαλεῖς τόν Θεό. Δέν ἐπιτρέπεται νά βάζεις τόν ἑαυτό σου σέ πειρασμό. Πολύ περισσότερο δέν πρέπει νά βάζεις τόν ἑαυτό σου σέ ἠθικούς πειρασμούς. -Γιατί νά πᾶς στό τάδε κλάμπ καί στήν τάδε καφετέρια καί στήν τάδε ταβέρνα; Ἀφοῦ ἐκεῖ ξέρεις ὅτι θά ἔχεις πειρασμούς. Μά δέν θά πάθω τίποτα... Αὐτό εἶναι ὑπερηφάνεια. Δέν πρέπει νά τό λές ποτέ αὐτό. «Ὅποιος ἀγαπᾶ τόν κίνδυνο, θά πέσει σέ αὐτόν»[13], λέει στή Σοφία Σειράχ. Γι’ αὐτό καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει· «Ὅποιος δέν ἀποφεύγει ἀπό μακριά τίς ἁμαρτίες, ἀλλά βαδίζει κοντά σέ αὐτές», πηγαίνει, ὅπως λέμε λαϊκά φιρί-φιρί, στήν κόψη τοῦ ξυραφιοῦ, θά πέσει στήν ἁμαρτία. Δέν θά γλιτώσει τελικά. «Ὅποιος δέν ἀποφεύγει ἀπό μακριά τίς ἁμαρτίες, ἀλλά βαδίζει κοντά σέ αὐτές, μέ φόβο θά ζήσει καί πολλές φορές θά πέσει σέ αὐτές», λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος στόν λόγο του στούς Ἀδριάντες. Ἄς σοῦ προξενήσει φόβο, ἀδελφέ, λέει σέ μιά ὡραία ὑποσημείωση ὁ Ἅγιος Νικόδημος, στό νά ἀποφεύγεις τά αἴτια τῆς ἁμαρτίας αὐτό τό φοβερό παράδειγμα, πού ἀναφέρει ὁ Ἅγιος Μακάριος. Κοιτάξτε! Σέ καιρό διωγμοῦ, ἕνας εὐσεβής χριστιανός βρισκόμενος στά μαρτύρια, ἀφοῦ κρεμάστηκε ἀπό τούς τυράννους καί καταπληγώθηκε σέ ὅλο τό σῶμα, ρίχθηκε στή φυλακή. Δέν τό φόνευσαν, τόν βασάνισαν, ὅπως ἔκαναν οἱ εἰδωλολάτρες. Τούς ἔξυναν, τούς ἔκαιγαν, τούς ἔβαζαν ἁλάτι στίς πληγές πάνω γιά νά πονᾶνε πιό πολύ... Ἄντεξε, δέν ἀρνήθηκε τόν Χριστό. Ὁμολογητής δηλαδή. Καί μετά τόν πετάξανε στή φυλακή. Ἐκεῖ τώρα στή φυλακή τόν ὑπηρετοῦσε μία μοναχή· ἀλλά ἐπειδή συνήθισε νά συναναστρέφεται μέ αὐτήν, ἔπεσε μέ αὐτήν σέ πορνεία, ἐκεῖ μέσα στή φυλακή! Ποιός; Αὐτός ὁ ὁμολογητής πού τό στεφάνι ἦταν πάνω στό κεφάλι του σχεδόν!.. ἕτοιμο.. νά γίνει μάρτυρας! Ἔπεσε σέ πορνεία! Ὤ πτῶμα ἐλεεινό καί ἀξιοδάκρυτο! Καί λοιπόν, ἐάν οὔτε τό αἷμα αὐτοῦ τοῦ Μάρτυρα, πού χύθηκε γιά τόν Χριστό, οὔτε οἱ πληγές, οὔτε ἡ φυλακή, ἀλλά οὔτε καί ἡ εὐλάβεια τῆς Μοναχῆς, γιατί καί αὐτή ἀπό εὐλάβεια εἶχε πάει ἐκεῖ, δέν εἶχε πάει μέ σκοπό πονηρό, δέν μπόρεσαν νά τούς βοηθήσουν νά μή πέσουν στήν ἁμαρτία, ἐπειδή δέν ἀπέφυγαν τήν αἰτία, πῶς ἡ δική σου ἀνδρεία ἤ ἡ ἀπόφασις θά σέ βοηθήσουν νά μή πέσεις, ἐάν δέν ἀποφύγεις τά αἴτια τῆς ἁμαρτίας; 29

Γνώριζα ἕναν μοναχό, τώρα μακαρίτης, καί ἦταν σχεδόν παράλυτος. Σχεδόν.. στό νοσοκομεῖο, σέ κέντρο ἀποκατάστασης. Καί πῆγε μία νοσοκόμα νά τόν κάνει λουτρό, καί λέει, τί λές; Δέ γίνεται αὐτό τό πράγμα! Καί πολύ καλά ἔκανε. Θά πεῖς, ἄρρωστος, σχεδόν παράλυτος;.. Κι ὅμως δέν τό δέχτηκε. Γιατί ἀκριβῶς ἔτσι πρέπει νά κάνουμε. Νά ἀποφεύγουμε τά αἴτια καί τούς πειρασμούς. Αὐτοί οἱ δυό γιά νά μήν προσέξουν, βλέπετε ποῦ τούς ἔριξε ὁ διάβολος. -Πῶς ἡ δική σου ἀνδρεία ἤ ἡ ἀπόφασις θά σέ βοηθήσουν νά μή πέσεις, ἐάν δέν ἀποφύγεις τά αἴτια τῆς ἁμαρτίας; Γι’ αὐτό καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, μιλώντας γιά σαρκικές ἁμαρτίες, δέν εἶπε, στέκεσθε καί πολεμεῖτε, ἀλλά εἶπε· «φεύγετε τήν πορνεία»[14]. Τρέχετε μακριά δηλαδή, φεύγετε ἀπό τό ἁμάρτημα αὐτό. Αὐτό λοιπόν εἶναι ἕνα πολύ σημαντικό μέτρο πού πρέπει νά ἔχουμε πάντα στόν νοῦ μας, νά ἀποφεύγουμε τά αἴτια τῆς ἁμαρτίας γιά νά μήν ξαναπέσουμε στήν ἁμαρτία. Θά σᾶς πῶ καί μερικά ἀκόμα ἐπιγραμματικά, γιατί δέν προλαβαίνουμε νά τά ποῦμε. Ἕνα ἐπίσης πολύ σπουδαῖο μέτρο, γιά νά μήν ξαναπέσουμε στήν ἁμαρτία εἶναι ἡ συνεχής καί συχνή ἐξομολόγηση. Ἕνα ἀκόμα μέτρο, πού τό ἀναλύει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, εἶναι νά θυμόμαστε τά ὑστερνά μας, τά τέλη μας, τόν θάνατό μας. Ὅσο θυμᾶσαι τόν θάνατό σου, δέν ἁμαρτάνεις. Συνέχεια τό λένε αὐτό οἱ Ἅγιοι Πατέρες, μνήμη θανάτου. Πρέπει συνεχῶς νά θυμᾶσαι τόν θάνατο. Ἡ ἐποχή μας δέν θέλει νά θυμᾶται τόν θάνατο ὁ ἄνθρωπος. Καί προσπαθοῦν οἱ ἄνθρωποι οἱ καημένοι, καί οἱ γυναῖκες οἱ καημένες νά φαίνονται νέες. Λές καί ἔτσι θά διώξουν τόν θάνατο. Δέν φεύγει ὁ θάνατος. Εἶναι τό μόνο βέβαιο γεγονός τῆς ζωῆς μας. Ὅλα τά ἄλλα δέν ξέρουμε ἄν θά συμβοῦν, ἄν θά μᾶς προλάβει ὁ Ἀντίχριστος ἤ θά μᾶς προλάβει ὁ θάνατος. Ὁ θάνατος θά ἔρθει σίγουρα. Ἤ ἄν θά γίνει πόλεμος ἤ δέν θά γίνει. Δέν τά ξέρουμε αὐτά. Ἄν θά γίνουμε πλούσιοι ἤ ὄχι. Κι αὐτό δέν τό ξέρουμε. Ἀλλά ὁ θάνατος πού θά ἔρθει εἶναι σίγουρο, εἶναι βέβαιο. Καί αὐτό πρέπει νά τό θυμόμαστε συνέχεια, καί μάλιστα, λένε οἱ Ἅγιοι, νά ζεῖς κάθε μέρα σάν νά εἶναι ἡ τελευταία ἡμέρα τῆς ζωῆς σου καί νά κοιμᾶσαι σάν νά μήν πρόκειται νά ξυπνήσεις. -Ὁπότε, θά λές, εἶμαι ἕτοιμος; Ἅμα μέ πάρει ὁ θάνατος ἐνῶ κοιμᾶμαι; Πόσοι ἄνθρωποι κοιμήθηκαν καί δέν ξύπνησαν; Εἶμαι ἐξομολογημένος; Εἶμαι μετανοημένος; Εἶμαι συγχωρημένος μέ ὅλους; Νά ἕνα ἀκόμη λοιπόν σπουδαῖο μέσο γιά νά μήν ἐπαναλάβουμε τίς ἁμαρτίες, ἡ μνήμη τοῦ θανάτου. Ἕνα ἀκόμα μέσον εἶναι νά καταλάβεις τί θά πεῖ ἁμαρτία. Μερικοί νομίζουν ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι μιά παρονυχίδα.. δέν εἶναι καί τίποτα. Πῶς χύνεις ἕνα ποτήρι γάλα.. Δέν εἶναι καθόλου ἔτσι. Ἡ ἁμαρτία εἶναι ἕνα μεγάλο τεράστιο ἄπειρο κακό, τό ὁποῖο πρῶτα-πρῶτα προσβάλλει τήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ. Σέ δείχνει ἀγνώμων μπροστά στόν Θεό. Μετά, δημιουργεῖ μέσα σου ἕνα κακό πολύ 30

μεγάλο, ὀντολογικό κακό, καταστροφή μεγίστη στήν ψυχή σου, θάνατο. Ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος «τά ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος»[15]. Σοῦ στερεῖ τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί φυσικά σέ ὁδηγεῖ στήν αἰώνια κόλαση. Νά θυμᾶσαι λοιπόν, νά φιλοσοφεῖς πάνω στό τί εἶναι ἡ ἁμαρτία, πόσο μεγάλο κακό εἶναι καί πόσο θά πρέπει νά τήν τρέμουμε, νά τήν ἀποφεύγουμε, νά τή φοβόμαστε, γιατί θέλουμε νά εἴμαστε μέ τόν Κύριο καί ὄχι μακριά ἀπό τόν Κύριο. Ἀκόμα σπουδαῖο μέσο βέβαια εἶναι νά ζητᾶμε μέ τήν προσευχή μας νά μᾶς βοηθάει ὁ Θεός νά μήν ξαναπέσουμε στά ἴδια ἁμαρτήματα. Αὐτά ἤθελα νά σᾶς πῶ σήμερα, γενικά γιά τό τί πρέπει νά κάνουμε μετά τήν ἐξομολόγηση καί εἰδικότερα γιά δύο φάρμακα πολύ ἀποτελεσματικά, ὥστε νά μήν ξαναμαρτήσουμε. Τά ξαναλέω: τό ἕνα φάρμακο εἶναι νά θυμόμαστε τίς ἁμαρτίες μας, νά θυμόμαστε ὅτι εἴμαστε «Οἱ Ἁμαρτωλοί» καί κατά εἶδος τίς ἁμαρτίες καί ἄς ποῦμε μέ κάποια λεπτομέρεια, ἐκτός ἀπό τίς σαρκικές. Καί τό δεύτερο φάρμακο εἶναι νά ἀγωνιζόμαστε ἔτσι, ὥστε πάντοτε νά ἀποφεύγουμε τά αἴτια. Πρέπει νά ἐντοπίσεις τά αἴτια. Ἔχεις κάποιες ἁμαρτίες, ἔχεις κάποια πάθη. Νά δεῖς τί σέ σπρώχνει, τί σέ ὁδηγεῖ σ΄ αὐτά. Ἄν δέν κόψεις τά αἴτια -μέ ἀσφάλεια καί λίγο εἰρωνικά- θά ξαναπέσεις στά ἴδια πράγματα. Πολλοί προσπαθοῦν νά κόψουν τά σαρκικά ἁμαρτήματα, τά ὁποῖα ἔχουν κυριαρχήσει στήν ἐποχή μας, ἀλλά δέν κόβουν τά αἴτια. Ἔ, μάταια ἀγωνίζεσαι! -Ἄν δέν κόψεις τό κακό θέαμα, τά κακά ἀκούσματα, τίς κακές συναναστροφές, πῶς θέλεις νά κόψεις τά σαρκικά ἁμαρτήματα; Δέν κόβονται. Μέ μαθηματική ἀκρίβεια ὁδηγεῖσαι πάλι καί πάλι καί πάλι στά ἴδια λάθη. Αὐτά ἤθελα νά πῶ στήν ἀγάπη σας. Θέλετε κάτι νά ρωτήσετε, νά συζητήσουμε πάνω σ’ αὐτά; ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ἐρ. : ...................... Ἀπ. : Ναί, βοηθάει. Νά τά γράφουμε καί νά ὀνειδίζουμε τόν ἑαυτό μας καί νά θρηνοῦμε. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἔχει μία ὡραιότατη προσευχή, τήν ὁποία τήν ἔκανε κάθε μέρα καί ἐκεῖ μέσα ἀπαριθμεῖ τά ἁμαρτήματά του κατά εἶδος. Εἶναι πολύ ὡραία νά τήν ἔχετε κι ἐσεῖς, νά τή βρεῖτε νά τή διαβάζετε. Κατά εἶδος μνημονεύει τά ἁμαρτήματά του κάθε βράδυ, κάθε μέρα. Ἀκριβῶς γιά νά θυμᾶται ὅτι εἶναι ἁμαρτωλός καί νά συγκρατεῖται. Καί ὁ Θεός, ἐφόσον ἐξομολογούμαστε, δέν μᾶς κρατάει κατάστιχα. Σβήνεται ἡ ἐνοχή. Ἡ ἁμαρτία καί τό πάθος, ἐφόσον ἐμεῖς δέν θρηνοῦμε, δέν προσέχουμε, ἐπαναλαμβάνεται. Ἐνεργοποιεῖται πάλι τό πάθος καί 31

θέλουμε πάλι ἐξομολόγηση. Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἅγιος, νά ἀγωνίζεσαι, νά θρηνεῖς, γιά νά μήν τό ἐπαναλάβεις. Σιγά-σιγά νά ἀπενεργοποιηθεῖ καί, εἰ δυνατόν, νά ξεριζωθεῖ τελείως ἀπό τήν ψυχή σου αὐτό τό πάθος. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης https://hristospanagia3.blogspot.com [1] Ψαλμ. 50, 4. [2] Ἡσ. 43, 25. [3] Ἡσ. 43, 26. [4] Ψαλμ. 50, 5. [5] Παρ. 16, 5. [6] Ματθ. 5, 29. [7] Γέν. 21, 10. [8] Γέν. 21, 12. [9] Σειρ. 12, 10. [10] Α΄Κορ. 5, 9. [11] Α΄Κορ. 5, 11. [12] Α΄Κορ. 6, 18. [13] Σοφ.Σειρ 3, 26. [14] Α΄Κορ. 6, 18. [15] Ρωμ. 6, 23. 32

Μή δίδετε τόπον τῷ διαβόλω «Μηδέ δίδοτε τόπον τῷ διαβόλῳ»[1], λέγει ὁ εἰκοστός ἕβδομος στίχος τοῦ τετάρτου κεφαλαίου τῆς πρός Ἐφεσίους ἐπιστολῆς, τήν ὁποία ἐξετάζουμε μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Νά μή δίδετε τόπο εἰς τόν διάβολο δηλαδή. Προηγουμένως μᾶς εἶπε ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος «ὀργίζεσθε καί μή ἁμαρτάνετε», στόν εἰκοστό ἕκτο στίχο, «ὁ ἥλιος μή ἐπιδυέτω ἐπί τῷ παροργισμῷ ὑμῶν»[2]. Νά μή δύει ὁ ἥλιος καί παραμένετε ἀσυμφιλίωτοι καί ὅταν ὀργίζεστε νά μήν ἁμαρτάνετε. Δηλαδή σύντομα, ἀμέσως νά καταπαύει αὐτή ἡ κίνηση τοῦ θυμικοῦ σας καί, ἄν ὀργίζεστε, νά ὀργίζεστε μόνο ἐναντίον τοῦ διαβόλου, ἐναντίον τῶν παθῶν σας καί ὅταν πρόκειται νά ὑπερασπιστεῖτε εἴτε τόν Θεό εἴτε τόν πλησίον πού ἀδικεῖται. Τόν Θεό ὅταν βλασφημεῖται καί τόν πλησίον ὅταν ἀδικεῖται, τότε πρέπει νά τόν ὑπερασπιζόμαστε. Νά ἀντιδροῦμε καί νά διαμαρτυρόμαστε γιά τήν βλασφημία κατά τοῦ Θεοῦ καί γιά τήν ἀδικία κατά τοῦ πλησίον. «Μηδέ δίδοτε τόπον τῷ διαβόλῳ»[3] λοιπόν. Καί λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης[4], τό νά πολεμοῦμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον καί νά θυμώνουμε μεταξύ μας, αὐτό εἶναι πού δίνει τόπο στόν διάβολο. Τοῦ δίνει δηλαδή τό δικαίωμα νά παρεισφρήσει, νά μπεῖ μέσα σέ μᾶς καί ἀνάμεσά μας. Γιατί, ὅσο εἴμαστε ἑνωμένοι καί πεπυκνωμένοι -εἶναι μιά ὡραία λέξη, δηλαδή πυκνά, κοντά ὁ ἕνας στόν ἄλλον- ἑνωμένοι ὁ ἕνας μέ τόν ἄλλον διά τῆς ἀγάπης, δέν μπορεῖ ὁ διάβολος νά ἐμβάσει, νά βάλει ἀνάμεσά μας καμιά του ἐπιβουλή καί κακία, μέ τό νά μήν εὑρίσκει τόπο καί εἴσοδο. Εἶναι γνωστή ἡ πολύ ὡραία εἰκόνα τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου, τοῦ κύκλου, στόν ὁποῖο εἶναι ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα, καί τοῦ κέντρου, τό ὁποῖο εἶναι ὁ Θεός. Ὅσο πιό κοντά πλησιάζουμε στό κέντρο, τόσο καί πυκνώνουμε μεταξύ μας, ἐρχόμαστε πλέον κοντά. Καί ὅταν πέσουμε στό κέντρο, ταυτιστοῦμε μέ τόν Χριστό, τότε ἑνωνόμαστε καί μεταξύ μας καί τότε δέν μπορεῖ νά μᾶς πειράξει ὁ διάβολος. Ὅσο ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τό κέντρο, τόσο ἀραιώνουμε καί τόσο ὑπάρχουν μεταξύ μας κενά καί μπορεῖ ὁ διάβολος νά μπεῖ ἀνάμεσά μας, ἀλλά καί νά μᾶς ἐπηρεάσει, νά μπεῖ καί μέσα μας. Ὅταν βρεῖ κάποιο χωρισμό καί κάποιο διαχώρισμα καί κάποια εὐκαιρία, κάποιο χῶρο εὔκαιρο ἀνάμεσά μας, τότε βάζει ἀνάμεσά μας τήν κεφαλή του, ὅπως τό φίδι. Καί ἀφοῦ βάλει τό κεφάλι του, μᾶς τραβάει σιγά-σιγά καί ὁλόκληρους, ὅλο τό σῶμα μας καί μᾶς κυριεύει. Λέει κάπου ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος, μή λέτε, λέει, ὅτι πειράζεστε ἀπό τόν Θεό. Ὁ Θεός δέν πειράζει κανέναν. «Ἕκαστος δέ πειράζεται ὑπό τῆς ἰδίας ἐπιθυμίας ἐξελκόμενος καί δελεαζόμενος»[5]. Ἐκεῖνος πού μᾶς πειράζει εἶναι ὁ ἑαυτός μας, οἱ ἄνομες ἐπιθυμίες πού ἔχουμε, μέσω τῶν ὁποίων ὁ ἄνθρωπος ἐξέλκεται. Αὐτή εἶναι μία λέξη, ἡ ὁποία ἔχει σχέση μέ τό κυνήγι. Ὅπως τά κυνηγητικά σκυλιά, ὅταν βροῦνε ἕναν λαγό, τή φωλιά ἑνός λαγοῦ, λέει ὁ π. Ἀθανάσιος Μυτιληναῖος, πηγαίνουν ἀπ’ ἔξω καί γαυγίζουν. Εἶναι γνωστό αὐτό τό 33

πράγμα. Καί τελικά ἀναγκάζουν τόν λαγό νά βγεῖ ἀπό τήν τρύπα του. Ὁπότε μετά ὁ κυνηγός τόν σκοτώνει. Ἔτσι κάνει καί ὁ διάβολος. Μᾶς τραβάει ἔξω ἀπό τή φωλιά, μᾶς ἕλκει μέσω τῶν ἐπιθυμιῶν καί μᾶς δελεάζει καί ἔτσι πέφτουμε στήν ἁμαρτία. Γι’ αὐτό δέν πρέπει νά τοῦ δίνουμε καθόλου τόπο, νά μήν μπεῖ καθόλου μέσα μας. Καί πῶς μπαίνει; Μέσω τῶν ἐπιθυμιῶν καί μέσω φυσικά τῶν λογισμῶν, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἡ ἀρχή τῆς ἐπιθυμίας. Γιατί αὐτό πού σκέφτεται κανείς, αὐτό καί ἀγαπάει σιγά-σιγά, αὐτό καί ἐπιθυμεῖ. Μερικοί δέ Πατέρες, αὐτό τό ρητό τοῦ Ἀποστόλου, τό ἑρμηνεύουν ὡς ἑξῆς (τό μή δίδετε τόπο τῷ διαβόλῳ). Ὅταν ὁ διάβολος μᾶς προσβάλλει μέ κάποιον λογισμό αἰσχρό ἤ πονηρό, θά πρέπει νά τόν μισοῦμε καί νά ἀντιστεκόμαστε καί ἀμέσως μέ τήν πρώτη προσβολή νά τόν ἀποκρούουμε καί νά τόν διώχνουμε. Ὅπως μᾶς λέει καί ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος πάλι στήν ἐπιστολή του αὐτή τήν ὡραιότατη, στό 4ο κεφάλαιο, στόν ἕβδομο στίχο, «ἀντίστητε τῷ διαβόλῳ καί φεύξεται ἀφʼ ὑμῶν»[6]. Ὀφείλουμε νά ἀντιστεκόμαστε στόν διάβολο καί θά φύγει. Νά μή συνομιλοῦμε γλυκέως καί νά συνδυάζουμε μέ τόν κακό λογισμό ἐκεῖνο. Μήν κάνουμε συνδυασμούς μ’ ἐκεῖνο τόν λογισμό πού μᾶς ἔβαλε ὁ διάβολος καί ἀρχίζουμε νά φτιάχνουμε ἄλλους λογισμούς καί εἰκόνες καί φαντασίες καί φτάνουμε στή συγκατάθεση πρῶτα στόν λογισμό καί μετά καί ἔμπρακτα, νά τήν κάνουμε καί ἔργο. Πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι εἶναι τέσσερα τά στάδια τῆς δαιμονικῆς κυριαρχίας. -Πῶς φτάνει ὁ διάβολος νά κυριαρχήσει σέ ἕναν ἄνθρωπο καί νά τόν ὁδηγήσει στήν πτώση, στήν ἁμαρτία; Τό πρῶτο στάδιο λέγεται συνύπαρξη. Ἀφήνουμε τόν διάβολο νά συνυπάρχει, νά βάλει λίγο τόν ἑαυτό του μέσα μας. Τό δεύτερο στάδιο εἶναι ὁ διάλογος. Πιάνουμε συζήτηση μαζί του. Βλέπετε, αὐτό φαίνεται καθαρά στήν πτώση τῶν Πρωτοπλάστων, στόν Παράδεισο. Ἡ Εὔα δέχτηκε, λέει, κατ’ ἀρχάς τήν συνύπαρξη, νά εἶναι δίπλα στό φίδι, πού μέσα του ἦταν κρυμμένος ὁ διάβολος. Καί μετά ἀρχίζει καί διάλογο μαζί του, πού εἶναι τό δεύτερο στάδιο, πολύ χειρότερο ἀπ’ τό πρῶτο. Καί ἀφοῦ ἔπιασε κουβέντα, μετά ὁ διάβολος ἄρχισε νά διεισδύει περισσότερο μέσω τῶν λόγων πού ἔλεγε στήν Εὔα. Καί τέλος κατάφερε νά τήν ἀνατρέψει, νά τήν κάνει ν’ ἁμαρτήσει, ἀφοῦ προηγουμένως τή δελέασε μέ τό νά τῆς πεῖ, κοίταξε τί ὡραῖος καρπός εἶναι αὐτός καί ἐπίσης μέ τήν ὑπόσχεση, μέ τήν ἐλπίδα πού τῆς ἔβαλε, τῆς ἰσοθεΐας, ὅτι ἄν θά φᾶς ἀπό αὐτόν τόν καρπό τόν ἀπαγορευμένο, θά γίνεις θεός! Εἶναι πολύ μεγάλος μάστορας ὁ διάβολος δυστυχῶς.. Ἐμεῖς δέν τό συνειδητοποιοῦμε αὐτό, πιάνουμε κουβέντα μαζί του, ὁπότε μετά ἀπό τόν διάλογο τό δεύτερο στάδιο, ἔχουμε τό τρίτο στάδιο τήν διείσδυση, καί στό τέλος τήν ἀνατροπή, τό τέταρτο στάδιο. Ἔτσι ἐργάζεται ὁ διάβολος πάντοτε. Γι’ αὐτό μᾶς λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες, καί μέσα στήν Ἁγία Γραφή πολλές φορές, δέν πρέπει νά συνυπάρχεις, ὄχι φυσικά μέ τόν διάβολο μόνο, ἀλλά καί μέ ἀνθρώπους πού ὑπηρετοῦν τόν διάβολο, μέ ἀνθρώπους πού εἶναι ἀμετανόητοι, πού εἶναι βλάσφημοι, πού εἶναι λοίδοροι, πού εἶναι πλεονέκτες, πού εἶναι πόρνοι κ.λ.π. πού ξεκάθαρα ὑπηρετοῦν τόν διάβολο. Δέν 34

πρέπει νά κάνεις παρέα καί νά συναναστρέφεσαι καί πολύ περισσότερο νά ἀνοίγεις διάλογο μαζί τους, ὁπότε ἀρχίζει ἡ διείσδυση καί φτάνει, στό τέλος, ἡ ἀνατροπή. Νά μή συνομιλοῦμε λοιπόν καί νά μή φτάνουμε στό συνδυασμό μέ τόν κακό λογισμό οὔτε νά κάνουμε συγκατάθεση, γιατί ἄν ἔτσι κάνουμε, τότε δίνουμε τόπο στόν διάβολο. -Καί ποιός εἶναι ὁ τόπος; Ποῦ τοῦ δίνουμε τόπο; Στήν καρδιά μας. Ἡ καρδιά μας εἶναι ὁ τόπος, στήν ὁποία εἰσέρχεται ὁ διάβολος, ὅταν ἐμεῖς δεχθοῦμε τήν προσβολή τοῦ λογισμοῦ καί συγκατατεθοῦμε στήν καρδιά μας. Αὐτό τό ἴδιο μᾶς τό παραγγέλει καί ὁ Ἐκκλησιαστής, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ἀκόμα. Λέει «ἐάν πνεῦμα», δηλαδή λογισμός, «τοῦ ἐξουσιάζοντος», αὐτοῦ πού ἔχει ἐξουσία, δηλαδή τοῦ διαβόλου, «ἀναβῇ ἐπί σέ», σοῦ ἐπιτεθεῖ, σοῦ ἔρθει λογισμός τοῦ πονηροῦ, «τόπον σου μή ἀφῇς»[7], τόπο, δηλαδή τήν καρδιά σου, μήν ἀφήσεις. Μήν τόν ἀφήσεις τόν τόπο αὐτό κενό, ὥστε νά μπεῖ μέσα ἐκεῖ τό πνεῦμα τοῦ πονηροῦ, ὁ λογισμός ὁ κακός. Μήν ἀφήνεις ἄδειο χῶρο στήν καρδιά σου, γιά νά μήν μποῦν μέσα ἐκεῖ οἱ κακοί λογισμοί. Ἔλεγε πολύ ὡραῖα ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ὅτι ἡ ψυχή μας, ἡ καρδιά μας εἶναι σάν ἕνα δωμάτιο. Ὅταν αὐτό τό δωμάτιο εἶναι γεμάτο, πλῆρες μέ Χριστό, μέ τόν Θεό, μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα, μέ τή Θεία Χάρη, δέν ὑπάρχει χῶρος γιά τόν διάβολο, γιά τό κακό, γιά τήν ἁμαρτία, γιά τό σκοτάδι. Ὅταν ἀφήσουμε ὅμως τόν Θεό, δημιουργεῖται κενό καί ἀμέσως ὁ διάβολος προσπαθεῖ νά ἐκμεταλλευτεῖ αὐτό τό κενό καί νά μπεῖ αὐτός. Γι’ αὐτό, ἄν κανείς φεύγει ἀπό τό φῶς, φεύγει ἀπό τήν ἀλήθεια, φεύγει ἀπό τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, φεύγει ἀπό τόν Θεό, μετά γίνεται κυριαρχούμενος καί καθοδηγούμενος ἀπό τόν πονηρό. Δέν ὑπάρχει κάτι οὐδέτερο, νά ποῦμε, θά εἴμαστε καλοί ἄνθρωποι ἀλλά χωρίς τόν Θεό καί χωρίς τόν πονηρό. Δέν γίνεται αὐτό. Κάθε στιγμή θά εἶσαι ἤ δοχεῖο τοῦ φωτός ἤ δοχεῖο τοῦ σκότους, ὅπως ἔλεγε καί ἡ Γερόντισσα Γαβριηλία. Ἔτσι εἶναι ἡ ἀλήθεια. Πρέπει πολύ-πολύ νά ἀγωνιζόμαστε νά εἴμαστε πάντα γεμάτοι καί πλήρεις μέ τόν Θεό. Γι’ αὐτό κάθε στιγμή, νά μή χάνουμε δευτερόλεπτο, νά γεμίζουμε τήν ψυχή μας μέ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Νά ἀκούσεις μία ὁμιλία, νά διαβάζεις ὅταν μπορεῖς -γιατί δέν μποροῦμε πάντα νά ἔχουμε ἕνα βιβλίο στά χέρια- ἀλλά μποροῦμε κάθε στιγμή νά ἔχουμε τόν νοῦ μας στόν Χριστό, νά θυμόμαστε αὐτά πού διαβάσαμε, αὐτά πού ἀκούσαμε στό κήρυγμα, νά τά ἀναμηρυκάζουμε κατά κάποιο τρόπο, ὥστε νά γλυκαίνεται ὁ νοῦς μας καί νά βαθαίνει μέσα στήν καρδιά μας ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. Νά κρύβεται βαθιά μέσα στήν καρδιά μας καί νά ἀρχίζει νά ριζώνει καί νά καρποφορεῖ σιγά-σιγά. Ὅταν λοιπόν ἀνεβεῖ τό πνεῦμα τοῦ ἐξουσιάζοντος «μή ἀφῇς τόπον», μή δώσεις τόπο. Μήν τόν ἀφήσεις νά μπεῖ μέσα καί νά ριζώσει. Γι’ αὐτό καί ὁ Ἅγιος Κύριλλος ὁ Ἀλεξανδρείας ἑρμηνεύοντας ἐκεῖνο πού λέει στό Εὐαγγέλιο, «τότε εἰσῆλθε σ’ ἐκεῖνον», δηλαδή στόν Ἰούδα, «ὁ σατανᾶς». Ἀφοῦ ὁ Ἰούδας πῆρε τήν ἀπόφαση νά προδώσει, μπῆκε, λέει, μέσα στήν καρδιά του ὁ διάβολος. Τοῦ εἶπε ὁ Κύριος, «ὅ ποιεῖς, ποίησον τάχιον»[8]. Ἦταν ἀμετανόητος ὁ 35

Ἰούδας. «Εἰσῆλθεν», λοιπόν, «ὁ σατανᾶς», λέει ὁ Ἅγιος Κύριλλος, «καθάπερ τινά πύλην τῆς τοῦ φυλάττοντος ἐρήμην νήψεως ἀναπετασθεῖσαν αὐτοῦ τήν καρδίαν εὑρών». Ποῦ μπῆκε; Πῶς μπῆκε; Βρῆκε τήν καρδιά τοῦ Ἰούδα, τήν πύλη της ἀνοιχτή, ἐρήμην νήψεως, δέν ὑπῆρχε νήψη. Δέν ἔνηφε ὁ Ἰούδας, εἶχε χάσει τήν ἐγρήγορση τήν πνευματική. Δέν ὑπῆρχε φύλακας στήν καρδιά του. «Καί ἀθύρωτον ὄντα θεωρήσας τόν νοῦν θερμόν τε ἤδη πρός τό βούλεσθαι δρᾷν, ἅπερ ἄν ἐθέλῃ καί διασκέψηται». Καί βλέποντας νά εἶναι ἀθύρωτος ὁ νοῦς του, χωρίς θύρα ὁ νοῦς του, ὁ διάβολος μπῆκε μέσα καί ἔκανε αὐτά πού ἤθελε. «Πρόεισι μέν γάρ ἐν ἀρχαῖς τήν τῶν σεβομένων τόν Θεόν δοκιμάζων καρδίαν». Ὁ διάβολος ἔχει μέθοδο. Στήν ἀρχή, ἐξετάζει - δοκιμάζει τήν καρδιά, γιά νά δεῖ, σεβόμαστε τόν Θεό; Φοβόμαστε τόν Θεό; «Καί ἐν πρώτοις πονηρούς κατασπείρει λογισμούς». Στήν ἀρχή μᾶς σπέρνει πονηρούς λογισμούς. «Καί ταῖς εἰς τό φαῦλον ἡδοναῖς πρός πᾶν εἶδος ἡμᾶς ἐρεθίζει πταισμάτων». Καί μέ τίς ἡδονές, πού ὁδηγοῦν στή φαυλότητα, στήν ἀθλιότητα τήν πνευματική, τήν ἠθική, καί σέ κάθε τέτοιου εἴδους ἁμαρτίας μᾶς ἐρεθίζει καί μᾶς σπρώχνει στίς πτώσεις, στά πταίσματα. «Μάλιστα δέ, πρός ἐκεῖνο πίπτει βαρύς πρός ὅπερ ἄν βλέπῃ προσπεπονθότας ἤδη». Καί μάλιστα πιό πολύ ρίχνει τό βάρος του, τό βάρος τῆς ἐπίθεσης, σ’ ἐκεῖνο τό σημεῖο πού γνωρίζει ὅτι ἀπό πρίν ἤδη ἔχουμε πέσει. Ἔχουμε μία «προσπάθεια» καί ἔχουμε προηττηθεῖ, ἔχουμε νικηθεῖ στό παρελθόν. Κρατάει ἀρχεῖο, θά λέγαμε, ἱστορικό, ὁ διάβολος καί ξέρει ποῦ εἴμαστε ἀδύναμοι. Ἐκεῖ λοιπόν πού ξέρει ὅτι ἔχουμε ξαναπέσει, ἐκεῖ ρίχνει τό κύριο βάρος τῆς ἐπίθεσης. Καί στή συνέχεια λέγει ὁ Ἅγιος Κύριλλος, «καί πάθοιμεν ἄν τοιοῦτον ὁποῖον ὁ ψάλλων φησί «πρό τοῦ με ταπεινωθῆναι ἐγώ ἐπλημμέλησα»[9]». Καί τότε παθαίνουμε αὐτό πού λέει καί ὁ ψαλμωδός στόν 118ο Ψαλμό, πρίν ταπεινωθῶ, ἐπλημμέλησα. Ὄχι μέ τήν ἔννοια τῆς ἀρετῆς, ἀλλά μέ τήν ἔννοια τῆς πτώσης εἶναι ἐδῶ τό «ταπεινωθῶ». Ἕνας πού ἁμαρτάνει, ταπεινώνεται. Ἐξαχριώνεται δηλαδή, πέφτει. Μ’ αὐτή τήν ἔννοια τό λέει. Πρίν πέσω λοιπόν, πρίν φτάσω νά γίνω ἐλεεινός καί τρισάθλιος, ἐπλημμέλησα, ἔκανα συγκατάθεση στούς λογισμούς. Ὑποχώρησα στόν διάβολο. «Πρό γάρ τοῦ παθεῖν τελείως τήν ἁμαρτία», ἤτοι πρό τοῦ νά πράξουμε τελεία τήν ἁμαρτία, «προπλημμελοῦμεν ἡμεῖς τῇ συνέσει τῶν λογισμῶν». Πρίν φτάσουμε στήν ἔμπρακτη ἁμαρτία, στήν πλήρη ἁμαρτία, τήν ὁλοκληρωμένη, προπλημμελοῦμε. Κάνουμε κάποια προκαταρκτικά πλημμελήματα πού ἀφοροῦν στή σύνεση τῶν λογισμῶν. Χάνουμε τή σύνεση στούς λογισμούς «τιμῶντες αὐτήν, καί καταδεχόμενοι, τόπον εἰσόδου διδόντες διά τούτου τῷ σατανᾷ». Τιμᾶμε τήν ἁμαρτία, τήν καταδεχόμαστε καί δίνουμε τόπο εἰσόδου καί πύλη εἰσόδου στόν διάβολο. Δέν θέλεις νά πέσεις στά σαρκικά ἁμαρτήματα. Τί ἀσχολεῖσαι συνέχεια μ’ αὐτά; Τί κουβεντιάζεις γι’ αὐτά; Τί κοιτᾶς αὐτά τά πράγματα πού δέν πρέπει νά κοιτᾶς; Προπλημμελοῦμε ἔ; Ὁπότε μετά ἔρχεται καί τό πτῶμα τό πλῆρες, ἡ τέλεια ἁμαρτία. Δίνεις τιμή στήν ἁμαρτία, ὅταν ἀσχολεῖσαι μαζί της. 36

«Ἔσται δέ τύπος καί εἰκών τοῦ πράγματος τοῦ προδότου τό πάθος». Ἀπό τό τί ἔπαθε ὁ Ἰούδας, μπορεῖς κι ἐσύ νά καταλάβεις πῶς γίνεται ἡ κάθε πτώση. Καί ὁ Ἰούδας ἔδωσε τόπο στόν διάβολο. Δέν ἔφτασε ἔτσι ξαφνικά στήν προδοσία. Λέει τό Εὐαγγέλιο, «εἶχε τό γλωσσόκομον καί τά βαλλόμενα ἐβάσταζε»[10]. Ἔκλεβε γιά πολύ καιρό ἀπό τό ταμεῖο τῆς ἀδελφότητας. Καί ἔφτασε, διά φιλαργυρία, νά προδώσει τόν Διδάσκαλο τελικά. Εἶχε προπλημμελήσει πολλές φορές καί βλέπουμε τό κατάντημά του. Καί ὁ ἴδιος πάλι, ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, ἑρμηνεύοντας τό ρητό αὐτό πού εἴπαμε προηγουμένως τοῦ Ἐκκλησιαστοῦ, «ἐάν πνεῦμα τοῦ ἐξουσιάζοντος ἀναβῇ ἐπί σέ, τόπον σου μή ἀφῇς»[11], μή δώσεις τόπο, μήν ἀφήσεις τήν καρδιά σου ἄφραχτη, ἀνεπίσκοπη, ἀφύλακτη καί μπεῖ μέσα ὁ διάβολος καί στή συνέχεια λέει «ὅτι ἴαμα καταπαύσει ἁμαρτίας μεγάλας»[12], λέει ὁ Ἅγιος Κύριλλος, «ἐπιτιμώμενα γάρ ἐν ἀρχαῖς τά πάθη παύονταί τι καί ἀνακόπτονται». Ὅταν τά πάθη τά ἐπιτιμᾶς στήν ἀρχή, τά καταδικάζεις δηλαδή, τά ἀπαξιώνεις, τότε παύουν καί ἀνακόπτονται. «Πλατεῖαν δέ ὥσπερ καί ἀνουθέτητον εἰ λάβῃ τήν εἰς τά χείρω πρόοδον, ὅλης δι’ ὅλου καταδράττονται τῆς ψυχῆς, καί λογισμοῦ τοῦ κολάζοντος οὐκ ἀνέχεται». Ὅταν ὅμως βροῦνε πλατεῖα καί εὐρύχωρο τήν εἴσοδο στήν ψυχή, τότε καταδράττονται, καταληστεύουν καί κατα-αἰχμαλωτίζουν, αἰχμαλωτίζουν πλήρως ὁλόκληρη τήν ψυχή καί δέν ἀνέχονται πλέον λογισμό πού νά τά κολάζει, πού νά τά τιμωρεῖ. Γίνονται κύριοι πλέον τῆς ψυχῆς καί δέ σέ ἀφήνουν νά τά τιμωρήσεις, νά τά διώξεις μετά. Καί λοιπόν; Τό ἴαμα καταπαύσει ἁμαρτίες μεγάλες. Τί θέλει νά πεῖ αὐτό; Ὅτι ἡ ἰατρεία πού θά κάνει κάποιος στήν ἀρχή τῆς ἁμαρτίας, δηλαδή τό νά μή δεχθεῖ στήν καρδιά του τήν προσβολή τῶν κακῶν λογισμῶν, ἀλλά νά τή μισήσει καί νά τήν ἀποστραφεῖ, αὐτό τό μίσος καταπαύει τίς μεγάλες ἁμαρτίες. Κι ἔτσι γλιτώνεις τίς μεγάλες ἁμαρτίες, ὅταν ἀπό τήν ἀρχή προβάλλεις τό ἴαμα, τήν θεραπεία, δηλαδή σταματήσεις στήν ἀρχή τόν κακό λογισμό. Γιατί δέν ἀφήνει αὐτό τό σταμάτημα νά ἔρχονται στήν πράξη καί στό ἔργο οἱ μεγάλες ἁμαρτίες πού πηγάζουν ἀπό τή συγκατάθεση στόν λογισμό, καί ἔτσι νά γίνονται οἱ ἁμαρτίες θανάσιμες καί πολύ μεγάλες. Καί πάλι μᾶς λέει ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος, «ἡ σάρξ ἐπιθυμεῖ κατά τοῦ Πνεύματος, τό δέ Πνεῦμα κατά τῆς σαρκός»[13]. Καί ἑρμηνεύει ὁ Κορέσιος ὅτι ἡ σάρκα ἐπιθυμεῖ κατά τοῦ Πνεύματος κατά τή φυσική καί αἰσθητική δύναμη. Δηλαδή ἡ σάρκα ἐπιθυμεῖ κατά τοῦ Πνεύματος μέ τά σαρκικά πάθη, πορνεῖες, μοιχεῖες, φιληδονίες καί ἄλλα πράγματα. Ὄχι τό σῶμα, ἡ ὕλη δηλαδή, ἀλλά εἶναι ὁ σαρκικός ἄνθρωπος, τό σαρκικό φρόνημα, ὁ κοσμικός ἄνθρωπος. Ἡ δέ ψυχή ἐπιθυμεῖ κατά τῆς σαρκός μέ τίς ἀρετές. Ἡ σάρκα μέ τήν κακία, καί μάλιστα μέ τίς σαρκικές ἁμαρτίες, τή φιληδονία κ.λ.π. πολεμάει τήν ψυχή καί ἡ ψυχή πολεμάει τήν σάρκα, δηλαδή τό σαρκικό φρόνημα, μέ τίς ἀρετές. Αὐτό σημαίνει ἡ σάρξ ἐπιθυμεῖ κατά τοῦ Πνεύματος καί τό Πνεῦμα κατά τῆς σαρκός. 37

Καί γι’ αὐτό ἔλεγε ὁ ἀββᾶς Ἀχιλλᾶς, ὅτι ἡ κακή ἐπιθυμία εἶναι στόν ἄνθρωπο ἕνας δαίμων πολεμικός, ἕνας διάβολος πολεμικός, ἤ ἔνα ὄργανο τοῦ δαίμονος καί δέν θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος φυσικά ποτέ νά δίνει τόπο στόν διάβολο. Κι ἀκόμα πάλι μᾶς λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, «ὑποδησάμενοι τούς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης»[14]. Κι αὐτό ἔχει μιά ὡραία σημασία καί ὡραία ἑρμηνεία πού σχετίζεται μέ τό θέμα μας, ὅτι δέν πρέπει νά δίνουμε τόπο στόν διάβολο. Καί τί λέγει λοιπόν ἐκεῖ; Ὑπάρχει στίς Παροιμίες τό ἑξῆς ρητό, «ἑτοίμαζε εἰς τήν ἔξοδον τά ἔργα σου»[15]. Εἶναι στό εἰκοστό τέταρτο κεφάλαιο, στόν εἰκοστό ἕβδομο στίχο. Καί τί θά πεῖ ἐδῶ νά ἑτοιμάζεις εἰς τήν ἔξοδο τά ἔργα σου; Ἔξοδος ἴσως, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, εἶναι ὄχι μόνο ἡ ἔξοδος ἀπό τόν παρόντα βίο, δηλαδή τά τελευταῖα μας, ἡ ὥρα τοῦ θανάτου σου, ὁπότε ἐννοεῖ νά ἑτοιμάζεσαι γιά τά τελευταῖα σου καί νά φροντίζεις νά ’χεις τά κατάλληλα ἔργα γιά τήν ἔξοδό σου, ἀλλά καί ἡ ἔξοδος ἐκ τῆς ἁμαρτίας. Νά εἴμαστε πάντοτε ἔξω ἀπ’ τήν ἁμαρτία μέ τά σωστά ἔργα, μέ τά ἀνάλογα ἔργα. Καί γιά νά βγοῦμε ἔξω ἀπ΄ τήν ἁμαρτία, θά πρέπει νά φοροῦμε ὑποδήματα εἰς τούς πόδας. Τί σημαίνει αὐτό, «ὑποδησάμενοι τούς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης»[16]; Ὅπως οἱ Ἑβραῖοι, ὅταν βγῆκαν ἀπό τήν Αἴγυπτο, ἀπό τή δουλεία τοῦ Φαραώ, ἐπροστάχθηκαν νά φοροῦν ὑποδήματα. Λέει στήν Ἔξοδο, στό 12ο κεφάλαιο, «καί τά ὑποδήματα ἐν τοῖς ποσίν ὑμῶν»[17]. Καί ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος τό ἑρμηνεύει καί λέει, «τά δέ ὑποδήματα, ὁ μέν τῆς ἁγίας γῆς καί θεοστιβοῦς ψαύειν μέλλων, ὑπολυέσθω, καθά καί Μωϋσῆς ἐκεῖνος ἐπί τοῦ ὄρους». Αὐτός πού εἶναι στήν ἁγία γῆ, λέει, θά πρέπει νά βγάζει τά ὑποδήματά του, ὅπως ὁ Μωϋσῆς, πού ἦταν μπροστά στήν βάτο, στό ἅγιο ὄρος, στό ὄρος Χωρήβ, ἄκουσε τή φωνή τοῦ Θεοῦ πού τοῦ εἶπε «λῦσαι τό ὑπόδημά σου»[18]. Γιατί; «Ἵνα μηδέν νεκρόν φέρῃ, μηδέ μέσον Θεοῦ καί ἀνθρώπων». Γιά νά μήν ὑπάρχει τίποτε νεκρό. Τό δέρμα συμβολίζει τή νεκρότητα. Ἡ ἁμαρτία φέρνει τή νεκρότητα. Ὁ ἄνθρωπος γιά νά πλησιάσει τόν Θεό θά πρέπει νά ἀποβάλλει τή νεκρότητα, νά ἀποβάλλει τήν ἁμαρτία, νά ἀποβάλλει τά πάθη. Γι’ αὐτό, συμβολικά ἑρμηνευόμενη αὐτή ἡ ἐντολή «λῦσαι τό ὑπόδημά σου»[19], βγάλε τή νέκρωση δηλαδή, γιά νά μπορέσεις νά πλησιάσεις τόν Θεό, βγάλε τήν ἁμαρτία. Νά μήν ὑπάρχει τίποτα ἀνάμεσα στόν Θεό καί στόν ἄνθρωπο νεκρό. Ἄν ὑπάρχει κάτι νεκρό, δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἔρθει σέ ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό. Καί νεκρό εἶναι ἡ ἁμαρτία. «Ὁ δέ φεύγων Αἴγυπτόν τε καί τά Αἰγύπτια, ὑποδεδέσθω». Αὐτός ὅμως πού φεύγει ἀπό τήν Αἴγυπτο, πού εἶναι ὁ τόπος τῆς νεκρώσεως, ὁ τόπος τῆς ἁμαρτίας καί τῶν δαιμόνων καί τῶν παθῶν, αὐτός πρέπει νά φοράει ὑποδήματα. «Τῆς τε ἄλλης ἀσφαλείας ἕνεκα καί τῆς πρός τούς σκορπίους καί τούς ὄφεις, οὕς καί πολλούς Αἴγυπτος τρέφει, ὥστε μή βλάπτεσθαι παρά τῶν τηρούντων τήν πτέρναν, οὕς πατεῖν ἐκελεύσθημεν». 38

-Γιατί πρέπει νά φοροῦν ὑποδήματα αὐτοί πού φεύγουν ἀπό τήν Αἴγυπτο, ἀπό τή χώρα τῶν παθῶν; Καί γιά τή γενικότερη ἀσφάλεια, ἀλλά καί γιά τούς σκορπιούς καί τούς ὄφεις, τούς ὁποίους πολλούς τρέφει ἡ Αἴγυπτος, ὥστε νά μή βλαπτόμαστε ἀπ’ αὐτούς πού τηροῦν τήν πτέρνα, κι αὐτός εἶναι ὁ διάβολος, οἱ δαίμονες, τούς ὁποίους πατεῖν ἐκελεύσθημεν, τούς ὁποίους διατάχθημεν νά πατᾶμε. Καί σχολιάζοντας αὐτά ὁ σοφός σχολιαστής Νικήτας τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, λέει: «τά ὑποδήματα ἄλλοτε μέν ἐννοοῦνται στήν κατηγορουμένη νέκρωση», δηλαδή συμβολίζουν τή νεκρότητα ἐπειδή εἶναι ἀπό νεκρό δέρμα, «ἄλλοτε δέ τήν ἐπαινουμένη φυλακή καί ἀσφάλεια». Καί ἄλλοτε συμβολίζουν τήν ἀσφάλεια, τή φυλακή, τήν ἐγρήγορση τήν πνευματική, πού πρέπει νά ἔχουμε, τήν προσοχή πού πρέπει νά ἔχουμε, γιά νά μή μᾶς δαγκώσει ὁ σκορπιός, ὁ διάβολος δηλαδή, ὁ νοητός ὄφης. Ὁ Μωυσῆς λοιπόν ἐπάνω στό ὄρος Σινᾶ διατάχθηκε νά λύσει τό ὑπόδημα ἀπό τά πόδια του, ἐπειδή ὁ τόπος ὅπου στεκόταν ἦταν ἁγία γῆ. Δηλώνει δέ αὐτό, ὅτι ὅποιος θέλει νά ἀνεβεῖ στή θεωρία τοῦ Θεοῦ, νά δεῖ τόν Θεό, νά δεῖ τήν καιομένη καί μή καταφλεγομένη βάτο -δηλαδή τό ἄκτιστο φῶς τοῦ Θεοῦ- ἡ ὁποία εἶναι γῆ ἁγία πάνω στήν ὁποία ὁ Θεός φανερώνεται, αὐτός πρέπει νά ἀποβάλλει τίς κοσμικές φροντίδες ὡς νεκρές καί ἀνωφελεῖς πού χωρίζουν τόν νοῦ ἀπό τόν Θεό. Ὅποιος φεύγει ἀπό τήν Αἴγυπτο καί τά αἰγύπτια, δηλαδή ἀπό τήν ἁμαρτία καί τά γεννήματα τῆς ἁμαρτίας, αὐτός πρέπει νά φοράει ὑποδήματα, γιά νά μήν πληγωθεῖ στά πόδια καί βλαβεῖ πατώντας πάνω στίς ἄκανθες τοῦ βίου, δηλαδή στίς μέριμνες καί στίς ἁμαρτίες μέ γυμνά καί ἀφύλακτα πόδια. Καί ποιά εἶναι τώρα τά ὑποδήματα - σ’ αὐτή τήν περίπτωση; Εἶναι πολύ ὡραῖο! Εἶναι ὁ ἐγκρατής καί ἀσκητικός βίος, ὁ ὁποῖος κατατσακίζει τά κέντρα, τά κεντριά δηλαδή, τά ἀγκάθια, καί ἐμποδίζει νά μήν μποῦν στά πόδια του καί ἀπό μιά ὀλίγη καί ἀφανῆ ἀρχή νά ἐμπηχθοῦν στό βάθος οἱ ἁμαρτίες, ἤ καί οἱ μέριμνες τοῦ βίου, πού εἶναι σάν τά ἀγκάθια, τά ὁποῖα τρυποῦν ἐκεῖνον πού ἀσχολεῖται καί πέφτει σ’ αὐτά. Πάρε λοιπόν ὑποδήματα, πάρε τόν ἀσκητικό, τόν ἐγκρατῆ βίο, ἔτσι ὥστε νά μή μπορεῖ νά σέ πληγώσει ὁ διάβολος. Βλέπετε, πῶς μᾶς ταλαιπωρεῖ ὁ διάβολος μέσα ἀπό τά πράγματα πού ἔχουμε. Κι ὅσο πιό πολλά πράγματα ἔχει κάποιος, καί χρήματα καί ὑλικά πράγματα, τόσες περισσότερες ἔννοιες ἔχει, τόσο περισσότερη ἀγωνία ἔχει, τόσο περισσότερο ἄγχος ἔχει. Ξέρετε, μερικές φορές μακαρίζουμε τούς πλούσιους, ἀλλά τό Εὐαγγέλιο μακαρίζει τούς πτωχούς, ὄχι τούς πλούσιους. Γιατί; Γιατί οἱ πλούσιοι τελικά ζοῦνε μιά πολύ βασανισμένη ζωή. Κάθε πράγμα πού ἔχεις, σοῦ προσθέτει καί βάρος καί μέριμνα καί ἄγχος καί ἀγωνία. Εἶναι αὐτά τά ἀγκάθια πού μπαίνουν μέσα καί σιγά- σιγά σοῦ ἀφαιροῦν τή ζωή. Νά λοιπόν τί σημαίνει τό ὑπόδημα. Τό ὑπόδημα εἶναι νά τά ἀποβάλλεις ὅλα αὐτά, νά ἐγκολπωθεῖς τήν ἐγκράτεια καί τόν ἀσκητικό βίο, τήν ἁπλότητα, γιά νά μή μπορεῖ ὁ διάβολος νά σέ πληγώσει. Ἕνας ἄνθρωπος πού ἔχει πολύ λίγα πράγματα, δέν βρίσκει εὔκολα τρόπο ὁ διάβολος νά τόν πληγώσει. Ἕνας 39

πού μπαίνει στίς πολλές μέριμνες καί δέν προσέχει καί δέν νήφει, εἶναι σάν αὐτόν πού δέν φοράει ὑποδήματα καί προχωράει πάνω στά ἀγκάθια. Πρέπει κανείς νά φοράει ὑποδήματα καί γιά τούς ὄφεις καί γιά τούς σκορπιούς, τούς ὁποίους τρέφει ἡ ἁμαρτία. Δηλαδή γιά τούς δαίμονες τούς πανούργους, πού κρυφά ἐπιβουλεύονται, καί γι’ αὐτούς εἶπε ὁ Κύριος, «ἰδού δίδωμι ὑμῖν τήν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καί σκορπίων»[20]. Καί ὄφεις μέν μποροῦν νά ἐννοηθοῦν οἱ μεγάλες καί φανερές ἁμαρτίες. Σκορπιοί δέ οἱ μικρές, πού δέν φαίνονται. Εἶναι ὅμως κι αὐτές φοβερές, γιατί πληγώνουν μέ τό κεντρί τοῦ θανάτου καί θανατώνουν. Καί εἶπε μάλιστα γιά τόν ὄφη χωριστά ὁ Θεός ὅτι «αὐτός θά σοῦ τηρήσει τήν κεφαλή καί σύ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν»[21], ὅταν ἔδινε τά ἐπιτίμια μετά τήν πτώση στόν Παράδεισο. Αὐτά εἶπε στόν ὄφη. Γιατί ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά παρατηρεῖ τήν κεφαλή τοῦ νοητοῦ ὄφεως, τοῦ διαβόλου, δηλαδή τήν πρώτη προσβολή τοῦ κακοῦ λογισμοῦ. Νά μήν ἀφήσει νά προχωρήσει ὁ λογισμός, μήπως βάζοντας στήν ψυχή ὁ διάβολος τήν κεφαλή του, μπαίνοντας μέσα στήν ψυχή μας μέ τό κεφάλι του, τραβήξει σιγά- σιγά καί βάλει καί τό ὑπόλοιπο σῶμα του καί μᾶς κυριεύσει. Ὁ δέ ὄφης πάλι, παρατηρεῖ ὡς πτέρνα τό τέλος τῆς τοῦ ἀνθρώπου πράξεως καί τῆς ἁμαρτίας. Ὁμοίως καί τό τέλος τῆς τοῦ ἀνθρώπου ζωῆς. Δηλαδή, παρατηρεῖ νά τόν πολεμήσει στό τέλος τοῦ θανάτου του. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος φτάνει στό τέλος τῆς ζωῆς του, τότε δέχεται τίς φοβερότερες δαιμονικές ἐπιθέσεις. Καί μάλιστα ὁ Ἅγιος Νικόδημος τίς κατονομάζει. Οἱ κυριότερες εἶναι τέσσερις. Εἶναι ὁ λογσιμός τῆς ἀπιστίας. Προσπαθεῖ νά μᾶς κλονίσει ὡς πρός τήν πίστη. Εἶναι μετά ὁ λογισμός τῆς ἀπογνώσεως, ὅτι δέν ὑπάρχει πιά σωτηρία γιά μᾶς, μέ τόσες ἁμαρτίες καί μεγάλες πού ἔχουμε κάνει. Εἶναι ὁ λογισμός τῆς κενοδοξίας, ὅτι πλέον ἐμεῖς ἔχουμε κάνει σπουδαῖα καί ἅγια πράγματα.. εἴμαστε ἅγιοι καί δικαιούμαστε τή σωτηρία μας. Μᾶς βάζει δηλαδή τόν λογισμό αὐτό γιά νά πέσουμε σέ καύχηση καί νά χάσουμε τόν μισθό μας καί νά χωριστοῦμε ἀπό τόν Θεό. Καί μετά βάζει καί πειρασμούς μέσω φαντασμάτων, φαντασιῶν, μεταμορφώνεται καί σέ ἄγγελο φωτός καί αὐτούς τούς λογισμούς καί τούς πειρασμούς τούς κάνει πάντοτε ὁ διάβολος βέβαια στόν ἄνθρωπο, ἀλλά κατεξοχήν εἰς τήν πτέρνα τῆς ζωῆς μας, στό τέλος τῆς ζωῆς μας δηλαδή. Ὅπως ἡ πτέρνα εἶναι τό ἀκρότατο τοῦ σώματος, ἔτσι καί στό ἄκρον, στό τέλος τῆς ζωῆς μας, ἐκεῖ μᾶς ἐπιτίθεται. Γι’ αὐτό λέει «καί σύ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν»[22]. Ἀλλά καί σέ κάθε πράξη μας ὁ διάβολος κοιτάει τό τέλος, θέλει νά μᾶς φτάσει μέχρι τό τέλος. Νά φτάσει στήν ὁλοκλήρωση τῆς ἁμαρτίας, νά μπεῖ ὁλόκληρος μέσα μας, νά μᾶς κυριεύσει τελείως. Γι’ αὐτό βλέπετε ὅτι δέν ἡσυχάζει. Καί ὁ λογισμός τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ ἀμελοῦς, τοῦ ράθυμου, πού ἄφησε λίγο νά μπεῖ μέσα ὁ διάβολος στήν ψυχή του, δέν ἡσυχάζει μέχρι νά κάνει τήν ἁμαρτία πλήρη. Γι’ αὐτό πρόσεξε, λέει, νά τηρεῖς τήν κεφαλή του. Νά προσέχεις νά μή βάλει τό κεφάλι του μέσα σου, γιατί μετά θά μπεῖ ὁλόκληρος. 40

«Ὁ γάρ καθόλου πρός τήν ἡδονήν πολεμίως διατεθείς, οὐκ ἄν ταῖς μερικαῖς προσβολαῖς τοῦ πάθους ὑπενεχθείη». Αὐτός ὁ ὁποῖος μισήσει ὁλοκληρωτικά τήν ἡδονή καί δέν παίζει.. ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ἐσύ, παίζεις τήν καραμέλα τοῦ διαβόλου, τή γλείφεις λίγο καί μετά τή φτύνεις. Δέν εἶναι σωστό αὐτό. Καθόλου νά μή δέχεσαι τίς ἡδονές τοῦ διαβόλου. Νά εἶσαι ἐχθρός, πολεμίως νά διατίθεσαι. Ἑάν εἶσαι ἔτσι, τότε δέν θά εἶσαι ὑποχείριο τοῦ διαβόλου καί δέν θά δέχεσαι καί τίς μερικές προσβολές. «Ὁ δέ τήν ἀρχή τοῦ πάθους ὑποδεξάμενος, ἅπαν ἐν ἑαυτῷ τό θηρίο συμπαρεδέξατο». Αὐτός ὅμως πού δέχθηκε τήν ἀρχή, τό κεφάλι τοῦ διαβόλου, αὐτός μετά θά παραδεχτεῖ, θά δεχτεῖ μέσα του καί ὅλο τό θηρίο. Γι’ αὐτό τονίζει ὁ Ἀπόστολος καί λέει, «μή δίδοτε τόπον τῷ διαβόλῳ»[23]. Προσέχετε πάρα πολύ καί μήν ἀφήνετε καθόλου τόπο στήν ψυχή σας πού νά μπορέσει νά μπεῖ ὁ διάβολος. Καί ὁ Οἰκουμένιος λέει, ὅτι τό «μή δίδοτε τόπον τῷ διαβόλῳ»[24] ἐξαρτᾶται ἀπό τό προηγούμενο, πού μᾶς εἶπε ὁ Ἀπόστολος, δηλαδή ἀπό τό «μή ἐπιδυέτω ὁ ἥλιος ἐπί τῷ παροργισμῷ ὑμῶν»[25]. Νά μή δύει ὁ ἥλιος καί εἶστε ἀκόμα παροργισμένοι, μεταξύ σας θυμωμένοι. Ἡ μή συμφιλίωση δηλαδή δίνει τόπο στόν διάβολο. Διότι τήν νύχτα δουλεύουν οἱ λογισμοί καί καιγόμαστε σέ περισσότερη ἔχθρα. Ἀνάβει περισσότερη ἔχθρα στήν ψυχή μας κατά τῶν ἀδελφῶν ἐκείνων μέ τούς ὁποίους συγχυστήκαμε στή διάρκεια τῆς ἡμέρας. Γι’ αὐτό φρόντιζε, πρίν δύσει ὁ ἥλιος, νά συμφιλιωθεῖς καί νά μήν ἀφήσεις τέτοιους λογισμούς νά δουλεύουν μέσα σου. Χρωστοῦν λοιπόν οἱ Χριστιανοί, νά ἐναντιώνονται καί νά πολεμοῦν τούς λογισμούς καί νά συμφιλιώνονται μέ ὅλους καί νά εἰρηνεύουν, εἰ δυνατόν, μέ ὅλους, ὅπως λέει πάλι ὁ Ἀπόστολος. Ἐμεῖς πρέπει νά κάνουμε ὅ,τι ἐξαρτᾶται ἀπό μᾶς. Τώρα, μερικοί δέν θέλουν νά συμφιλιωθοῦν.. ἐμεῖς θά κάνουμε ὅ,τι ἐξαρτᾶται ἀπό μᾶς, τουλάχιστον νά εἴμαστε ἐντάξει ἀπέναντι στόν Θεό. Καί ἀπό ἐκεῖ καί μετά βέβαια ὑπεύθυνος εἶναι ὁ ἄλλος πού δέν θέλει νά συμφιλιωθεῖ. Ἐμεῖς ὅμως δέν θά τόν μισήσουμε, δέν θά τόν ἀποστραφοῦμε, δέν θά σταματήσουμε νά τοῦ λέμε «χαίρετε, καλημέρα σας», καί θά προσευχόμαστε γι’ αὐτόν. Καί προσοχή, σ’ αὐτό πού λέμε πάλι καί πολλάκις σήμερα, νά ἐναντιωνόμαστε καί νά πολεμοῦμε τούς αἰσχρούς καί βλάσφημους καί πονηρούς λογισμούς στήν ἀρχή τους. Ὅπως τά πονηρά ἔργα καί τίς πράξεις. Καί ὅπως ἀσφαλιζόμαστε εἰς τά ἔξω, ἔτσι νά ἀσφαλιζόμαστε καί εἰς τά ἔσω, λέει ὁ μέγας Μακάριος. «Εἰσί τινές τοῦτο λέγοντες, ὅτι ὁ Κύριος μόνο φανερούς καρπούς ἀπαιτεῖ ἀπό τῶν ἀνθρώπων. Τά δέ κρυπτά ὁ Θεός κατορθώνει». Εἶναι μερικοί πού λένε ὅτι ὁ Θεός μόνο φανερά ἔργα θέλει, τά κρυφά τά κάνει ὁ Ἴδιος. Δέν εἶναι ἔτσι τά πράγματα, ἀλλά ὅπως ἀκριβῶς τόν ἔξω ἄνθρωπο πρέπει κάποιος νά ἀσφαλίζει, γιά νά μήν ἁμαρτάνει φανερά καί ἐξωτερικά, ἔτσι ὀφείλει καί στούς λογισμούς νά κάνει ἀγῶνα καί πόλεμο. Νά εἶναι καί τό μέσα καθαρό καί ἄμεμπτο, ὄχι μόνο τό ἔξω. 41

«Ἀπαιτεῖς σε γάρ ὁ Κύριος ἵνα ὀργισθῆς σεαυτῷ». Νά θυμώσεις μέ τόν ἑαυτό σου, αὐτό θέλει, ἀπαιτεῖ ὁ Κύριος ἀπό σένα. «Καί μάχην ποιήσῃς μετά τοῦ νοός σου». Καί νά κάνεις μάχη μέ τόν νοῦ σου. «Καί μή συμφωνήσῃς, μήτε συνηδυνθῇς τοίς λογισμοῖς τῆς κακίας». Οὔτε νά συμφωνήσεις οὔτε νά συνευχαριστηθεῖς, νά ἔρθει αὐτή ἡ ἡδύτητα, ἡ γλύκα ἡ ἁμαρτωλή τῆς συγκαταθέσεως μέ τούς λογισμούς τῆς κακίας. Λέγει δέ καί ὁ Θεῖος Χρυσόστομος, ὅτι ὅποιος νικάει τούς κακούς λογισμούς, αὐτός γίνεται βασιλέας. «Βασιλεῖς γινόμεθα, ἐάν βουληθῶμεν κρατεῖν τῶν ἀτόπων λογισμῶν. Ὅτι γάρ ὁ τοιοῦτος βασιλεύει, καί μᾶλλον ἤ ὁ τό διάδημα περικείμενος, αὐτό», λέγει θά σᾶς τό πῶ στή συνέχεια. Ἄν θέλεις νά εἶσαι πραγματικά βασιλιάς, δέν πρέπει νά φορᾶς στέμμα. Δέν σέ κάνει αὐτό βασιλιά, ἀλλά τό νά κυριαρχεῖς στούς λογισμούς τούς ἄτοπους, στούς αἰσχρούς, στούς πονηρούς, στούς βλάσφημους. Αὐτός εἶναι ὁ πραγματικός βασιλέας. «Μή δίδετε», λοιπόν, «τόπον τῷ διαβόλῳ»[26]. Καί ἄς δοῦμε πῶς τό ἐξηγεῖ καί ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος Πόποβιτς[27] καί μ’ αὐτό νά κλείσουμε. Οἱ ἄνθρωποι, λέει, δίνουν τόπο στόν διάβολο, ὅταν δίνουν τόπο στήν ἁμαρτία, ἡ ὁποία εἶναι τό κεντρί τοῦ θανάτου. Ἡ ἁμαρτία εἶναι τόσο ἐπικίνδυνη, ὥστε ὅταν ὑπεισέρχεται στόν ἄνθρωπο, ἀμέσως ἑτοιμάζει καί τόν τόπο γιά τόν διάβολο. Καί ἡ πιό μικρή ἁμαρτία, ἐάν μπεῖ στήν ψυχή, ἤδη ἀνοίγει εἴσοδο διαμέσου τῆς ὁποίας μπορεῖ νά εἰσέλθει ἐκεῖ καί ὁ διάβολος. Γι’ αὐτό, ὅταν κανείς ἁμαρτάνει, ἔστω καί στήν ἀρχή, ἀνοίγει πόρτα στόν πονηρό καί φυσικά μετά κακό θά πάθει. Καλό δέν θά πάθει ποτέ. Ἡ ἁμαρτία ποτέ δέν κάνει καλό στόν ἄνθρωπο, γιατί ὁ διάβολος εἶναι κακός, εἶναι ἀνθρωποκτόνος. Καί ὅταν τοῦ δίνεις εἴσοδο μέσα σου, τοῦ δίνεις τόπο, δέν ξέρεις τί θά πάθεις στό τέλος. Εἶναι ἀνεξέλεγκτη ἡ κατάσταση. Καί γίνεται αὐτό μόνο ἐάν ἡ ἁμαρτία κρατηθεῖ γιά πολύ στήν ψυχή καί ἐμεῖς δέν τή διώξουμε μέ ἀποφασιστική καί εἰλικρινή μετάνοια. Πρέπει ἀμέσως νά διώξεις τήν ἁμαρτία πού πάει νά μπεῖ μέσα σου. Καμιά εἴσοδο, οὔτε τήν ἐλάχιστη ἄδεια νά μή δώσεις στήν ἁμαρτία νά μπεῖ μέσα σου. Ἄν κρατηθεῖ γιά μεγάλο χρονικό διάστημα ἡ ἁμαρτία στήν ψυχή μας, χρονίσει μέσα μας, τήν κάνεις καί τήν ξανακάνεις, μετατρέπεται σταδιακά σέ πάθος, καί τό πάθος εἶναι τό πιό ἀγαπητό καί τό πιό σίγουρο καταφύγιο καί κατοικητήριο τοῦ διαβόλου. Ἄν τό πάθος, λ.χ. τῆς φιλαργυρίας, καταλάβει τήν ψυχή σου, τήν κυβερνᾶ πλέον χωρίς καμιά ἀμφιβολία καί ὁ διάβολος ἤδη βρῆκε σ’ αὐτή τό μέρος του. Ἄν οἱ ἡδονές καί τά βρωμερά πάθη, ἡ φιληδονία, βασιλεύσουν στήν ψυχή σου, ἰδού τό παλάτι τοῦ διαβόλου. Χτίζεις στόν διάβολο σπίτι μέσα σου. Μοῦ λένε μερικοί ἔτσι πανικόβλητοι, μήπως μᾶς ἔχουν κάνει μάγια; Καί λέω, δέν χρειάζεται νά κάνουν μάγια. Οἱ ἁμαρτίες εἶναι στή θέση αὐτῶν ὅλων τῶν πραγμάτων. Ἐσύ μόνος σου, θά λέγαμε, κάνεις μάγια στόν ἑαυτό σου. Ἀνοίγεις πόρτα στόν διάβολο. Ὅταν ἁμαρτάνεις, ἀφήνεις τόν διάβολο νά μπεῖ μέσα σου. Ἔτσι, κάθε πάθος στήν ψυχή γίνεται παλάτι τοῦ διαβόλου, πού κτίζει μέσα στόν ἑαυτό του ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος. 42

Κάποτε ὁ διάβολος διαμαρτυρήθηκε καί λέει, τί τά βάζουνε οἱ ἄνθρωποι μέ μένα;… καί μοῦ λένε, φύγε, φύγε, φύγε.. κι ἀπ’ τήν ἄλλη μέ κρατᾶνε σφιχτά στόν κόρφο τους καί μέ ζεσταίνουνε! Δέν μπορῶ νά καταλάβω, λέει, μ’ αὐτούς τούς ἀνθρώπους… Τά ἔλεγε ὁ ἴδιος ὁ διάβολος. Εἴμαστε ἀλλοπρόσαλοι, σχιζοφρενεῖς πνευματικά. Ναί μέν λέμε δέν θέλουμε τόν διάβολο, ἀλλά ἀπ’ τήν ἄλλη τόν κρατᾶμε σφιχτά καί τοῦ φτιάχνουμε καί παλάτι μέσα μας. Κάθε ἁμαρτία, δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία, ὅτι εἶναι πρόδρομος τοῦ διαβόλου, παρατηρητήριο τοῦ διαβόλου, «στρατόπεδο» τοῦ διαβόλου. Γιατί ὅπου μπῆκε -ἐνδιατρίβει- ἡ ἁμαρτία, ἐκεῖ εἶναι ὁ τόπος πού ἑτοιμάστηκε γιά τόν διάβολο. Πραγματικά ἐκεῖ ἤδη εἶναι καί αὐτός ὁ διάβολος. Γιατί ἡ ἁμαρτία εἶναι ὁ τόπος στόν ὁποῖο κατοικεῖ ὁ διάβολος. Γι’ αὐτό καί οἱ ἄνθρωποι πού δέν ἐξομολογοῦνται, δέχονται πολύ εὔκολα δαιμονικές ἐνέργειες. Λόγου χάρη, ματιάζονται. Τό μάτιασμα εἶναι δαιμονική ἐνέργεια. -Ἀλλά ποιοί ματιάζονται; Αὐτοί πού δίνουν τόπο στόν διάβολο, ἔχουν ἀνοιχτή τήν ψυχή τους, τήν καρδιά τους στήν ἁμαρτία. Εἶναι ἀνεξομολόγητοι καί ἀφύλακτοι. Ἡ καρδιά τους εἶναι χωρίς πόρτες καί παράθυρα, ὁπότε μπαίνει μέσα ὁ πονηρός καί τούς ταράζει. Κι αὐτοί βέβαια γιά νά γλιτώσουν, κάνουν ἕνα ἐπιπλέον λάθος καί πᾶνε στίς ξεματιάστρες καί σ’ αὐτούς πού ξεματιάζουν καί νομίζουν ὅτι ἐλευθερώνονται καί τούς κοροϊδεύει ὁ διάβολος. Λίγο σταματάει, γιά νά φανεῖ ὅτι κάτι ἔγινε καί μετά ξανά τά ἴδια. Ἐνῶ ἡ λύση εἶναι νά πᾶς νά ἐξομολογηθεῖς, νά μετανοήσεις καί νά βάλεις φύλακα στήν καρδιά σου τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τήν πνευματική ζωή. Νά κάνεις πνευματική ζωή, ὁπότε δέν θά σέ ματιάζει κανένας καί καμιά δαιμονική ἐνέργεια δέν θά μπαίνει μέσα σου. Ἐκεῖ λοιπόν πού ἐνδιατρίβει ἡ ἁμαρτία, ἐκεῖ ἤδη εἶναι παρών καί ὁ διάβολος, γιατί ὁ τόπος πού κατοικεῖ ὁ διάβολος εἶναι ἡ ἁμαρτία. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος γεμίσει μέ τόν Θεό, τότε σ’ αὐτόν δέν ἔχει τόπο ὁ διάβολος. Δέν τολμάει νά μπεῖ ὁ διάβολος ἐκεῖ ὅπου βρίσκεται ὁ Κύριος καί Θεός. Γεμίζοντας τόν ἑαυτό τους μέ τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό οἱ χριστιανοί, πληρώνοντας τόν ἑαυτό τους μέ τό πλήρωμα τῆς Θεότητος, σιγουρεύουν καί φυλάγουν τόν ἑαυτό τους ἀπό τόν διάβολο καί τά στρατεύματά του. -Ὅταν ὁ «χριστιανός» -ἐντός εἰσαγωγικῶν ἡ λέξη πλέον- δέν ἐκκλησιάζεται, δέν προσεύχεται, δέν ἐξομολογεῖται, δέν κοινωνεῖ, πῶς εἶναι δυνατό νά εἶναι γεμάτος μέ Χριστό; Εἶναι ἄδειος ἀπό Χριστό, ὁπότε μπαίνει μέσα του τό πονηρό πνεῦμα. Κι ὅμως ὑπάρχουν πάρα πολλοί τέτοιοι ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι καυχῶνται ὅτι πιστεύουν καί πολλές φορές σοῦ λένε, ξέρεις, ἐγώ δέν πάω ἐκκλησία, ἀλλά πιστεύω πιό πολύ ἀπό σένα.. Εἶναι ἀνόητα πράγματα, δαιμονικά πράγματα. Δέν μπορεῖς νά πιστεύεις, ἄν 43

δέν ἐφαρμόζεις αὐτά πού λέει ὁ Χριστός. Κοροϊδεύεις τόν ἑαυτό σου καί σέ κοροϊδεύει ὁ διάβολος. Ἀπό μᾶς ἐξαρτᾶται ἄν θά δώσουμε τόπο καί εὐκαιρία στόν διάβολο ἤ ὄχι. Ἡ ἐντολή τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου λέει ὅτι, ἄν θέλουμε, μποροῦμε νά μή δώσουμε τόπο στόν διάβολο. Μποροῦμε! Ἔχουμε ἐξουσία. Ἔχουμε πάρει ἐξουσία ἀπό τόν Χριστό μας νά πατᾶμε «ἐπί ὄφεων καί σκορπίων καί ἐπί πᾶσαν τήν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ»[28]. Καί δέν ἐννοεῖ, ὅπως ἕνα ἁπλός μοναχός ἔλεγε.. νά.. δέ μᾶς εἶπε ὁ Χριστός νά πατᾶμε τά φίδια καί τούς σκορπιούς; Καί τούς πατοῦσε ὅπου ἔβρισκε! Ἐννοεῖ νά πατᾶμε τόν διάβολο καί τήν ἁμαρτία. Μποροῦμε νά τό κάνουμε. Δέν εἶναι ἀνίκητη ἡ ἁμαρτία οὔτε ὁ διάβολος. Εἶναι πολύ εὔκολο. Ἀλλά ὄχι μόνοι μας, μέ τή Χάρη τοῦ Χριστοῦ τό κάνουμε. Εἶναι ἐντολή εὐαγγελική νά ἀντιστεκόμαστε στόν διάβολο. «Ἀντίστητε στερεοί τῇ πίστει»[29] τῷ διαβόλῳ. Ἀμυνθεῖτε κατά τοῦ διαβόλου. Μέ τή στέρεη πίστη μπορεῖς νά ἀντισταθεῖς. Ἡ πίστη σου πρός τόν Κύριο εἶναι, λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, κατά τοῦ διαβόλου φρούριο ἀδιαπέραστο, ἀπροσπέλαστο καί ἀπόρθητο. Ἡ στερεότητα τῆς πίστης κλείνει ὅλες τίς πόρτες τῆς ψυχῆς καί εἶναι ὁ πιό σίγουρος φύλακάς της, πού δέν ἐπιτρέπει στόν διάβολο νά εἰσέλθει σ’ αὐτήν οὔτε ἀπό τή θύρα τῶν ἀκουσμάτων μας οὔτε ἀπό τά παράθυρα τῶν σκέψεών μας οὔτε ἀπό τίς ρωγμές τοῦ νοῦ μας. Ὁ διάβολος εἶναι πάντοτε πιό ἀδύνατος ἀπό τήν πίστη μας στόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, τόν νικητή, τόν μοναδικό νικητή τοῦ διαβόλου σέ ὅλα τά ἀνθρώπινα πράγματα. Ἡ πίστη μας εἶναι ἡ νίκη μας, ἡ ὁποία νικάει τόν διάβολο καί καθετί τοῦ διαβόλου στόν γήινο κόσμο μας. «Αὕτη ἐστίν ἡ νίκη ἡ νικήσασα τόν κόσμον» καί τόν κοσμοκράτορα, τόν διάβολο δηλαδή, «ἡ πίστις ἡμῶν»[30]. Ἡ νίκη μας κατά τοῦ διαβόλου εἶναι σίγουρη, ἐάν καταφέρουμε σ’ αὐτόν ἰσχυρά κτυπήματα καί μαστιγώματα καί τοῦ δημιουργήσουμε μεγάλες πληγές, μεγάλα πλήγματα, πρῶτον, μέ τήν ἰσχυρή μας πίστη, δεύτερον, μέ τήν ἰσχυρή μας ἀγάπη, τρίτον, μέ τήν ἰσχυρή μας προσευχή, τέταρτον μέ τήν ἰσχυρή νηστεία, καί πέμπτον, μέ τήν ἰσχυρή δύναμη κάθε εὐαγγελικῆς ἀρετῆς, πραότητα, ἀνεξικακία, συγχωρητικότητα, εἰρήνη, ἐλπίδα καί ὅλες τίς εὐαγγελικές ἀρετές. Καί ὁ διάβολος ἐκμηδενισμένος πλέον φεύγει ἀπό ἐμᾶς. Γι’ αὐτό μᾶς λέγει ἡ εὐαγγελική ἐντολή, «ὑποτάγητε οὖν τῷ Θεῷ, ἀντίστητε τῷ διαβόλῳ καί φεύξεται ἀφ' ὑμῶν»[31]. Καί ἐμεῖς εἴμαστε ἐναντίον τοῦ διαβόλου καί ἀντιστεκόμαστε σέ αὐτόν, ὅταν εἴμαστε ἐναντίον τῶν ἁμαρτιῶν καί δέν ἐπιτρέπουμε σ’ αὐτές νά ἐνδιατρίβουν σέ μᾶς. Γι’ αὐτό, ἀδελφοί μου, καμιά ὑποχώρηση στήν ἁμαρτία, οὔτε στήν πιό μικρή ἁμαρτία. Λένε μερικοί, ἔ καλά τώρα.. ἕνα ψέμα.. Ἕνα ψέμα τί εἶναι;.. Εἶναι μεγίστη καταστροφή νά πεῖς ἕνα ψέμα. Γιατί νά τό πεῖς; Γιά νά δώσεις τόπο στόν διάβολο καί νά σέ κάνει ἄνω κάτω; Σέ κάθε ἁμαρτία ὑπάρχει ἀόρατα αὐτός ὁ διάβολος, πού ἔντεχνα καί μέ πονηριά, κρύβει τήν ἀπαίσια μορφή του. Αὐτή εἶναι ἡ παμπάλαιη τακτική του, ἡ πολεμική τακτική του ἐναντίον μας. Τό δηλητήριο τῆς ἁμαρτίας πάντα προσφέρεται στό χρυσό 44

ποτήρι τῆς περιέργειας. Προσέξτε το κι αὐτό πού λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος. Εἶναι πολύ σημαντικό. -Ἀπό ποῦ ξεκινάει ἡ ἁμαρτία; Ἀπό τήν περιέργεια. Λέει κάπου ὁ Ἀπόστολος «μή ἐργαζόμενοι, ἀλλά περιεργαζόμενοι»[32], γιά κάποιους Θεσσαλονικεῖς οἱ ὁποῖοι λέγανε, θά ἔρθει ἡ Δευτέρα Παρουσία, δέν χρειάζεται νά ἐργαστοῦμε. Ἀλλά ἔχει καί πνευματική ἔννοια. Ἐργασία κατεξοχήν, πού πρέπει νά κάνουμε ὅλοι μας, δέν εἶναι μόνο αὐτά τά βιοτικά, ἀλλά ἡ πνευματική ἐργασία, ἡ μετάνοια, ἡ ἐργασία τῶν ἀρετῶν. Ὅταν λοιπόν δέν ἐργάζεσαι αὐτή τήν ἐργασία, περιεργάζεσαι. Καί τί κάνεις; Ἀσχολεῖσαι μέ τά τοῦ κόσμου, μέ τό τί κάνει ὁ ἕνας, τί κάνει ὁ ἄλλος καί μέ τούς ἀπαγορευμένους καρπούς. Ὅπως ἡ Εὔα, περιεργάστηκε τό δέντρο, εἶδε τόν καρπό, περιεργάστηκε τόν καρπό, εἶδε ὅτι ἦταν ὡραῖος, μετά τό δοκίμασε κιόλας.. περιέργεια.. ὅραση -γεύση. Καί μετά πτώση, πλήρης καί τελεία. Τό δηλητήριο λοιπόν τῆς ἁμαρτίας μᾶς προσφέρεται στό χρυσό ποτήρι τῆς περιέργειας. Σοῦ λέει, τί πειράζει; Νά τό μάθουμε κι αὐτό.. νά τό δοῦμε κι αὐτό.. Γιατί νά τό δεῖς; Γιατί νά ἀσχοληθεῖς; Δέ σέ ἀφορᾶ, δέ συμβάλλει στή σωτηρία σου. Καί ἀκόμα πιό κάτω ἀπό τό δηλητήριο τῆς ἁμαρτίας εἶναι χυμένη ἀφρώδης καί ἀθέατη, ἀλλά πολύ ἑλκυστική, ἡ ἐξωτερική περιτύλιξη τοῦ πάθους τῆς ἡδονῆς. Ἔχει καί τό δέλεαρ, τό ἀγκίστρι, πού εἶναι ἡ ἡδονή, ὁ διάβολος. Πίνεις τό ποτήρι καί ἰδού στήν ψυχή ἐκχύνεται τό πικρό δηλητήριο. Ὁ Χερουβικά ἀτρόμητος καί Σεραφικά πανικητής στούς πολέμους κατά τοῦ διαβόλου, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, λέει: «Μηδέ δίδοτε τόπον τω̨̃ω διαβόλωω. Ὥστε τό νά πολεμᾶτε μεταξύ σας, σημαίνει νά δίνετε τόπο στόν διάβολο». Ὅταν παύει ἡ ἀγάπη ἀνάμεσά μας, τότε δίνουμε τόπο στόν πονηρό. «Πρέπει λοιπόν ὅλοι νά ἔχουμε σχηματισμένη πυκνή παράταξη ἐναντίον τοῦ διαβόλου, ἀφοῦ καταπαύσουμε τήν ἔχθρα μας πρός ἐκεῖνον, προτρέπουμε νά στρεφόσαστε ὁ ἕνας ἐναντίον τοῦ ἄλλου». Αὐτό κάνουμε ἐμεῖς, δυστυχῶς. Δέν ἀσχολούμαστε μέ τόν διάβολο, πρός τόν ὁποῖο πρέπει νά ἔχουμε ἔχθρα συνεχῆ καί πόλεμο συνεχῆ, τόν ἀφήνουμε τόν διάβολο, κατά κάποιο τρόπο σχεδόν συμφιλιωνόμαστε, καί ἀρχίζουμε νά μαχόμαστε ὁ ἕνας μέ τόν ἄλλον, νά τσακωνόμαστε μεταξύ μας. Ποτέ δέν ἔχει εὐκαιρία ὁ διάβολος νά μᾶς πληγώσει, ὅσο ὅταν ὑπάρχουν ἐχθρότητες. Ἡ χρυσή εὐκαιρία τοῦ διαβόλου εἶναι οἱ μεταξύ μας ἐχθρότητες καί ρωγμές, οἱ διάφορες ψυχρότητες. Εἴδατε πού τό λέμε πολλές φορές; Μέ τόν ἄλλον κάτι ἔσπασε μέσα μου, μιά ρωγμή δημιουργήθηκε καί ἀρχίζει νά μπαίνει ἀπό ’κεῖ ὁ πονηρός. Ἀπό αὐτό προέρχονται τά ἀμέτρητα κακά καί ὅπως ἀκριβῶς μέχρις ὅτου οἱ πέτρες εἶναι κατάλληλα προσαρμοσμένες καί χωρίς νά ἔχουν κανένα κενό, ὁ τοῖχος στέκεται ἀράγιστος, ἄν ὅμως μέ βελόνα μόνο γίνει ἀπό τή μιά ἄκρη ἕως τήν ἄλλη μιά τρύπα ἤ συμβεῖ μιά λεπτή ρωγμή, πού δίνει τήν ἀφορμή, αὐτό διαλύει καί καταστρέφει τά πάντα, ἔτσι συμβαίνει καί μέ τόν διάβολο. Ὅσο εἴμαστε πυκνά παρατεταγμένοι καί ἑνωμένοι, δέν βάζει τίποτα μέσα καί ἀνάμεσα. Τίποτε δέν μπορεῖ νά μπεῖ ἀπ’ τά δικά 45

του ἀνάμεσά μας. Ὅταν ὅμως μᾶς χαλαρώσει λίγο, ὁρμᾶ σάν κάποιος χείμαρρος. Διότι παντοῦ, αὐτός ἔχει ἀνάγκη μόνο ἀπ’ τήν ἀρχή. Λίγο νά τοῦ δώσεις τόπο στήν ἀρχή, δέν θέλει πολύ.. λίγο, σοῦ λέει.. Ξέρετε, μοιάζει λίγο, νά μέ συγχωρέσουνε οἱ ἔμποροι, μέ αὐτό πού γίνεται ὅμως μέ αὐτούς πού ἔχουν τά καταστήματα. Βλέπετε ὁ ἔμπορος κάθεται στήν πόρτα καί ἐσύ περνᾶς ἀπ’ ἔξω καί σέ βλέπει. Καί μπορεῖ νά κοίταξες λίγο τήν βιτρίνα καί σοῦ λέει, περάστε, περάστε μέσα.. Ὄχι, λές, δέν θέλω νά πάρω τίποτα. Καλά, δέν πειράζει, μόνο νά δεῖτε.. περάστε μέσα.. Καί ξέρει μέ τό πού θά περάσεις μέσα, θά γίνει λίγο ἡ ἀρχή, δέν θά βγεῖς μέ ἄδεια χέρια. Κάτι θά πάρεις τελικά... Θά σέ καταφέρει. Ἔτσι καί ὁ διάβολος. Σοῦ λέει, λίγο.. δῶσ’ μου λίγο τόπο.. ἔλα λίγο, μόνο νά δεῖς.. δέν θέλω τίποτα... κοίταξε λίγο ἐκεῖ... ἄκουσε λίγο αὐτό.. δέν εἶναι κακό. Λίγο νά τό ξέρεις κι αὐτό... Ἀρχίζει μέ τήν περιέργεια. Εἶναι ὡραῖο... Σοῦ βάζει καί τήν ἡδονή. Καί αὐτή εἶναι ἡ ἀρχή κι ἀπό ἐκεῖ καί μετά ὁρμᾶ σάν χείμαρρος καί σέ κατακλύζει. Παντοῦ αὐτός ἔχει ἀνάγκη μόνο ἀπ’ τήν ἀρχή. Προσέξτε πῶς τό λέει ὡραῖα ὁ ἱερός Χρυσόστομος «κι αὐτό εἶναι τό δυσκολοκατόρθωτο» γι’ αὐτόν, νά καταφέρει νά μπεῖ μέσα μας, νά άρχίσει νά μπαίνει μέσα μας. Ὅταν ὅμως γίνει αὐτό, αὐτός πλαταίνει γιά τόν ἑαυτό του τά πάντα. Μετά γίνεται κυρίαρχος. Μέ τίς διαβολές του ἔχει πλέον ἀνοίξει τά αὐτιά, καί αὐτοί πού λένε ψέματα, γίνονται πιό πιστευτοί, γιατί ἔχουν τό μίσος πού καταδικάζει, ὄχι τήν ἀλήθεια πού κρίνει. Καί καθώς ὅταν ὑπάρχει φιλία καί τά ἀληθινά ἀπό τά κακά φαίνονται ψεύτικα, ἔτσι, ὅταν ὑπάρχει ἔχθρα, καί τά ψεύτικα φαίνονται ἀληθινά. Ἄν δηλαδή, λέει ἐδῶ ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ἀφήσεις νά μπεῖ μιά ἀντιπάθεια μέσα σου, τότε καί τά ψέματα πού θά ἀκούσεις γι’ αὐτόν πού ἀντιπαθεῖς, θά τά πιστέψεις. Ὅταν ὅμως δέν ἀφήσεις νά μπεῖ τίποτε κακό, κακός λογισμός γιά τόν ἄλλον, ὑπάρχει φιλία καί ἀγάπη, τότε καί αὐτό πού θά εἶναι ἀλήθεια, πού θά σοῦ ποῦνε εἰς βάρος τοῦ ἄλλου, ἐσύ δέν θά τό δεχτεῖς. Δέν θά τό πιστέψεις εὔκολα, θά προσπαθήσεις νά τόν δικαιολογήσεις, θά ἔχεις ἕνα ἐργοστάσιο καλῶν λογισμῶν. Ὅταν ὅμως μπεῖ μέσα ἡ ἔχθρα, τότε δημιουργεῖται ἕνα ἐργοστάσιο κακῶν λογισμῶν καί ὅλα τά διαστρέφεις καί τά ἑρμηνεύεις κακῶς. Ἄλλος νοῦς, ἄλλο δικαστήριο, τό ὁποῖο δέν ἀκούει δίκαια, ἀλλά μέ πολύ μεροληψία καί συμπάθεια γιά κάποιον. Ὅπως τό μολύβι πού προστίθεται στή ζυγαριά, σηκώνει ψηλά τό πᾶν, ἔτσι συμβαίνει κι ἐδῶ, ἐπειδή τό βάρος τοῦ μίσους εἶναι πιό φοβερό καί ἀπό τό μολύβι. Γι’ αὐτό, παρακαλῶ, ἄς κάνουμε τά πάντα γιά νά διαλύονται τά μίση προτοῦ νά δύσει ὁ ἥλιος. Μή διατηρεῖτε ἔχθρες μεταξύ σας. Μέ τή δύση τοῦ ἡλίου νά ἔχουν λυθεῖ ὅλες οἱ παρεξηγήσεις. Γιατί ἄν δέν νικήσεις κατά τήν πρώτη καί τήν ἑπόμενη μέρα τό μίσος, πολλές φορές ἔχεις ἐπεκτείνει αὐτό καί σέ ὁλόκληρο τό ἔτος. Καί αὐτό μεγαλώνει πλέον μόνο του καί δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό κανέναν. Δουλεύει ἀπό μόνο του τό κακό καί ἐπεκτείνεται. Καί λόγια πού λέγονται διαφορετικά, τά κάνει καί τά ἐννοοῦν διαφορετικά. Καί τά προσχήματα καί ὁτιδήποτε ἄλλο, τά κάνει σάν θηρία καί ἐξαγριώνει καί προδιαθέτει πολύ χειρότερα ἀπό αὐτούς πού κάνουν σάν 46

τρελοί. Καί δέν ἀνέχεται οὔτε τό ὄνομα νά πεῖ οὔτε νά ἀκούσει, ἀλλά ξεστομίζει ὅλες τίς βρισιές. -Πῶς λοιπόν θά καταπραΰνουμε τόν θυμό; Πῶς θά σβήσουμε τή φλόγα; Ἄν κατανοήσουμε τά ἁμαρτήματά μας καί πόσο εἴμαστε ὑπεύθυνοι ἀπέναντι στόν Θεό. Ἄν κατανοήσουμε ὅτι δέν ὑπερασπιζόμαστε τόν ἐχθρό, ἀλλά τόν ἴδιο τόν ἑαυτό μας. Ἄν κατανοήσουμε ὅτι εὐφραίνουμε τόν διάβολο, ὅτι εὐφραίνουμε τόν δικό μας ἐχθρό, τόν πραγματικό ἐχθρό, γιά τόν ὁποῖο ἀδικοῦμε τό δικό μας μέλος. Ὅταν δηλαδή ἀνέχεσαι τήν ἔχθρα καί δέν τήν ἐξαλείφεις, τόν ἑαυτό σου πολεμᾶς. Γιατί ὁ ἄλλος, ὁ πλησιόν σου, τόν ὁποῖο ἐχθρεύεσαι, εἶσαι ἐσύ. Εἴμαστε ὁ ἕνας μέλος τοῦ ἄλλου, «ἀλλήλων μέλη»[33]. Ὅταν λοιπόν ἐσύ πολεμᾶς τόν ἀδελφό σου, τόν ἑαυτό σου πολεμᾶς καί δίνεις χαρά, ὄχι φυσικά στόν Θεό, ἀλλά στόν διάβολο. -Θέλεις νά εἶσαι μνησίκακος καί ἐχθρός; Σοῦ ἀρέσουν οἱ ἔχθρες καί ἡ μνησικακία; Νά εἶσαι ἐχθρός ὄχι τοῦ δικοῦ σου μέλους, ἀλλά τοῦ διαβόλου. Ὅλη τή μνησικακία σου νά τή στρέψεις κατά τοῦ πονηροῦ. Γι’ αὐτό ὁ Θεός μᾶς ὅπλισε μέ θυμό. Γιά νά μήν στρέφουμε τό ξίφος ἐναντίον τῶν δικῶν μας σωμάτων, τῶν ἀδελφῶν μας δηλαδή, ἀλλά γιά νά βυθίζουμε ὁλόκληρο τό μαχαίρι στό στῆθος τοῦ διαβόλου. Ἐκεῖ μέσα βάλε τό ξίφος μέχρι τή λαβή. Ἄν θέλεις κι αὐτή τή λαβή.. καί ποτέ νά μήν τό βγάλεις, ἀλλά νά προσθέσεις κι ἄλλο. Καί τοῦτο θά συμβεῖ, ὅταν σπλαχνιζόμαστε τόν ἑαυτό μας, ὅταν συμπεριφερόμαστε εἰρηνικά μεταξύ μας, γιατί ὁ πλησίον μας, ὁ ἀδελφός μας, εἶναι ὁ ἑαυτός μας. Λυπήσου λοιπόν τόν ἑαυτό σου, μήν ἐπιτίθεσαι ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ σου. Μήν ἔχεις ἔχθρα κατά τοῦ πλησίον σου. Ἄς χαθοῦν τά χρήματα, ἄς χαθεῖ ἡ δόξα καί ἡ ὑπόληψη, τό δικό μου μέλος μοῦ εἶναι πιό τίμιο καί ἀκριβό ἀπό ὅλα αὐτά. Ἄς λέμε στούς ἑαυτούς μας αὐτά, γιά νά μήν ἀδικοῦμε τή φύση μας γιά νά ἀποκτήσουμε χρήματα καί νά πετύχουμε δόξα. Γιατί αὐτά εἶναι πού μᾶς χωρίζουν, τά χρήματα καί ἡ μάταιη δόξα τοῦ κόσμου. Καί μᾶς χωρίζουν ἀπό τόν ἑαυτό μας οὐσιαστικά, γιατί ὁ πλησίον μας εἴμαστε ἐμεῖς οἱ ἴδιοι. Ὅλοι εἴμαστε μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ἄς προσέχουμε λοιπόν νά μή δίνουμε τόπο στόν διάβολο μέ τίς ἔχθρες, μέ τήν ἀπουσία τῆς ἀγάπης καί μέ τό νά ἀφήνουμε τούς λογισμούς, τήν ἀρχή τῶν λογισμῶν νά μπαίνει μέσα μας. Τό κεφάλι τοῦ διαβόλου, νά μήν τοῦ ἐπιτρέπουμε νά μπεῖ μέσα στήν ψυχή μας, γιατί μετά θά μπεῖ καί ὁλόκληρος καί θά μᾶς ταλαιπωρεῖ. «Μή δίδετε τόπον τῷ διαβόλῳ». Αὐτά ἤθελα νά πῶ σήμερα στήν ἀγάπη σας. Ἄν θέλετε κάτι νά συζητήσουμε σ’ αὐτά, πολύ εὐχαρίστως. 47

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ἐρ. : Εἴπατε ὅτι ἡ ἀρχή τῶν πάντων εἶναι νά μήν ἀφήνουμε τόν λογισμό. Πῶς δηλαδή; Ἀπ. : Τήν ἀρχή νά μήν ἀφήνουμε. Μέ τήν νοερά προσευχή κυρίως, λένε οἱ Πατέρες, καί μέ τήν νήψη, τήν προσοχή. Προσευχή καί προσοχή. Αὐτά πᾶνε μαζί. Γιά νά κάνεις σωστή προσευχή, πρέπει νά ἔχεις νήψη, νά ἔχεις προσοχή δηλαδή. Μιά ἀπρόσεκτη προσευχή, λέμε, λέμε, λέμε... ἀλλά ὁ νοῦς μας εἶναι ἀλλοῦ, δέν εἶναι προσευχή. Προσοχή καί προσευχή φυλᾶνε τήν καρδιά μας ἀπό τούς λογισμούς. Κι ἄν, παρ’ ἐλπίδα, καταφέρει ὁ διάβολος καί χώσει λίγο τό κεφάλι του, ἀμέσως νά πεῖς πάλι τήν εὐχή γιά νά φύγει. Γιατί δέν μπορεῖ νά συνυπάρξει ὁ Χριστός μέ τόν διάβολο. Μόλις καταλάβει ὁ διάβολος ὅτι λές τήν εὐχή, ἐξαφανίζεται. Σᾶς εἶχα πεῖ ἕνα παράδειγμα μέ κάποιον μοναχό, πού ἦταν δαιμονισμένος ὁ καημένος, γιατί εἶχε δώσει τόπο στόν διάβολο καί παραχώρησε ὁ Θεός παιδαγωγικά νά δαιμονιστεῖ, δηλαδή νά κατοικήσει μέσα του ὁ διάβολος. Δέν συμβαίνει σέ ὅλους, μή νομίσετε ὅτι εἶστε δαιμονισμένοι.. ὅτι εἴμαστε ὅλοι δαιμονισμένοι μ’ αὐτή τήν ἔννοια.. Ὄχι, ἀλλά ἔχουμε δαιμονική ἐπήρεια. Αὐτός ὅμως ἤτανε. Καί ὑποστατικά δηλαδή, πραγματικά ὡς πρόσωπο ἔμενε μέσα του ὁ διάβολος. Καί ἔβλεπε τούς δαίμονες. Τούς ἔβλεπε.. καί ἔλεγε στόν Γέροντά του, νάτος, ἐκεῖ εἶναι, στόν νάρθηκα κάθεται. Τόν βλέπεις, Γέροντα; Δέν τόν βλέπω. Δέν τόν ἔβλεπε ὁ Γέροντας. Καί τί κάνει ἐκεῖ; Νά, λέει, κάθεται ἐκεῖ, κουνάει τά πόδια του. Ἅμα πῶ μιά φορά τήν εὐχή, γίνεται νευρικός. Ἀρχίζει καί ταράζεται. Ἅμα τήν πῶ δυό φορές, ἀρχίζει καί ἀφρίζει. Θυμώνει πάρα πολύ. Κι ἄν τήν πῶ τρεῖς φορές, ἔχει ἐξαφανιστεῖ! Καταλάβατε; Νά πῶς διώχνουμε τόν διάβολο καί ἀπ’ τό σπίτι μας καί ἀπό μέσα μας καί ἀπό παντοῦ. Μά τόσο γρήγορα θά πεῖς; Μέ τρεῖς εὐχές; Ναί, μέ τρεῖς εὐχές! Δέν ἀντέχει τόν Χριστό. Γι’ αὐτό δέν πρέπει νά ἀμελοῦμε. Νά προσευχόμαστε. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Κύριος «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε»[34]. Εἶναι πολύ πεζά τά πράγματα καί πολύ πραγματικά καί ρεαλιστικά. Δέν λέμε τήν εὐχή ἔτσι ἐπειδή μᾶς τό εἶπαν.. γιατί ἔχουμε νά κάνουμε πόλεμο. Ἄν μπορούσαμε νά βλέπαμε τί γίνεται γύρω μας, θά φρίτταμε! Πόσο λυσσοῦν οἱ δαίμονες νά μποῦν μέσα στήν ψυχή μας καί νά μᾶς ρίξουν στήν ἁμαρτία! Τό μίσος μας ὅλο καί τήν ἐχθρότητά μας καί τήν κακία μας ἐναντίον αὐτοῦ πρέπει νά τά στρέψουμε, ἐναντίον τοῦ διαβόλου καί ὄχι ἐναντίον τῶν ἀδελφῶν μας. Δέν φταίει κανένας, οὔτε ἡ γυναίκα μας οὔτε τά παιδιά μας οὔτε ὁ ἄντρας μας, ἀντίστοιχα γιά τίς γυναῖκες τό λέω. Καί πολλές φορές ἔρχονται στήν ἐξομολόγηση καί κατηγορεῖ ὁ ἄντρας τή γυναίκα καί ἡ γυναίκα τόν ἄντρα. Ἔτσι ὁ σύζυγος.. καί ἡ σύζυγος… Ἔρχεται νά ἐξομολογηθεῖ ἡ γυναίκα καί τό πρῶτο πού θά πεῖ, ἔχω πάρα πολλά προβλήματα μέ τόν ἄντρα μου. Μά ἦρθες νά ἐξομολογηθεῖς... Μέ τόν διάβολο ἔχεις 48

προβλήματα, δέν ἔχεις μέ τόν ἄντρα σου! Τοῦ ἔχεις δώσει τόπο. Αὐτή εἶναι ἡ ἀλήθεια. Τό ἴδιο καί μέ τούς ἄντρες ἀντιστοίχως. Ἐρ. : Ὅταν θέλουμε νά κάνουμε τήν εὐχή γιά κάποιο ἄλλο πρόσωπο, εἶναι καλά νά λέμε Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησε τόν δοῦλο σου ἤ νά λέμε Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με ἔχοντας στό μυαλό μας τόν ἄνθρωπο αὐτόν; Ἀπ. : Ρωτῆστε τόν πνευματικό. Καλύτερα ὁ καθένας νά ρωτάει τόν πνευματικό, γιατί δέν εἶναι γιά ὅλους ὅλα. Ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε νά λές, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με. Νά μή διακόπτεις τήν εὐχή, γιατί μπορεῖ νά διασπᾶσαι καί εὔκολα ὅταν θυμᾶσαι τό ὄνομα. Μερικοί ὅμως μπορεῖ νά βοηθιοῦνται ἀπ’ αὐτό. Ἐξαρτᾶται ἀπό τήν περίπτωση. Καί τό ἕνα καί τό ἄλλο. Δέν ἀποκλείεται. Ἀλλά τό καλύτερο εἶναι ὁ καθένας νά ρωτάει τόν πνευματικό του πῶς νά τό κάνει. Ἐρ. : Εὐλογεῖτε, Γέροντα. Ὅταν ἔκαναν τήν παρακοή ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα, ὁ Κύριος τούς ἔβγαλε ἀπό τόν Παράδεισο καί ἔφερε τόν θάνατο, ὥστε νά μή γίνει αἰώνια ἡ ἁμαρτία. Ἀπ’ τήν ἄλλη ὅμως οἱ Πατέρες μᾶς λένε γιά τήν αἰώνια κόλαση. Ἐκεῖ δέν θά εἶναι αἰώνια ἡ ἁμαρτία, πάτερ; Ἀπ. : Παύει ἡ ἁμαρτία. Στήν κόλαση δέν θά ἔχει ἁμαρτία. Ὁ κακός ὅ,τι ἔκανε ἔκανε σ’ αὐτή τή ζωή. Γι’ αὐτό εἶναι καλός ὁ θάνατος. Καί γιά τούς κακούς εἶναι καλός. Ὅ,τι κάνανε ἐκεῖ, μετά δέν συνεχίζεται ἡ ἁμαρτία. Μετά ὅλοι θά δοῦν τή δόξα τοῦ Θεοῦ. Καί οἱ κολασμένοι τή δόξα τοῦ Θεοῦ θά βλέπουνε, ἀλλά θά τήν βλέπουν ὡς φωτιά. Δέν θά μποροῦνε νά ἁμαρτήσουνε. Θά βασανίζονται ἀπό τίς ἐπιθυμίες τους. Βλέπετε; Ἄς ποῦμε τώρα ἕνας πού εἶναι ἐμπαθής, θέλει νά καπνίσει, πάει ἔξω καί καπνίζει. Μπορεῖ λίγο νά ζοριστεῖ.. σοῦ λέει.. πῶς νά βγῶ τώρα ἔξω, ἔχει ὁμιλία.. περιμένει λίγο.. ζορίζεται.. Βγαίνει ἔξω, ξεδίνει μετά. Αὐτοί πού πᾶνε ταξίδι, στό λεωφορεῖο σκᾶνε μέχρι νά κάνει στάση τό λεωφορεῖο.. ἤ μπορεῖ νά ἀνάψουν κρυφά ἐκεῖ.. ἀρχίζουν νά φωνάζουν οἱ ἄλλοι ἀπό μέσα.. Τί γίνεται; Βασανίζονται οἱ ἄνθρωποι. Εἶναι αὐτό τό πάθος. Ἔλα τώρα στήν ἄλλη ζωή πού δέν θά μποροῦνε νά τό ἀνάψουν τό τσιγάρο καθόλου! Ἐδῶ ἐντάξει, καθυστερεῖς λίγο, βγαίνεις ἔξω τό καπνίζεις. Στήν ἄλλη ζωή δέν θά μπορεῖς νά ἱκανοποιήσεις τά πάθη σου. Καταλάβατε; Αὐτό θά εἶναι τό μεγάλο βάσανο. Καί σᾶς εἶπα γιά ἕνα πάθος, τό τσιγάρο. Ποῦ νά βάλεις τά σαρκικά πάθη; Ποῦ νά βάλεις τίς ζήλειες, τίς κακίες; Ὅλα αὐτά τά φοβερά πάθη. Θά καίγονται. Ἀπό τά ἴδια τους τά πάθη θά καίγονται οἱ ἄνθρωποι. Αὐτή εἶναι ἡ κόλαση. Καί ἐπειδή δέν θά ἔχουν ἀγαπήσει τόν Χριστό, θά καίγονται καί ἀπό τή θέα τοῦ Χριστοῦ. Πῶς ὅταν βλέπεις ἕναν ἄνθρωπο πού δέν συμπαθεῖς; Κακό.. κάκιστο.. Δέν ἐπιτρέπεται γιά ἕναν χριστιανό νά μήν συμπαθεῖ ἕναν ἄνθρωπο. Ἀλλά λέμε πώς συμβαίνει αὐτό.. Τί παθαίνεις; Ὄχι ἐκεῖνος πού δέν συμπαθεῖς. Ἐσύ πού δέν συμπαθεῖς, δέν ταράζεσαι ὁλόκληρος; Καί λές, πώ, πώ.. πάλι αὐτός μπροστά μου.. καί ἀρχίζει καί θυμώνει καί κοκκινίζει καί ταράζεται ὁλόκληρος. Αὐτό τί εἶναι; Βάσανο δέν εἶναι; Ἔ, αὐτό θά γίνεται μέ τόν Χριστό, πού θά Τόν βλέπουνε συνεχῶς μπροστά τους. Καί θά λένε, δέν θέλω.. Ναί, ἀλλά μόνο ὁ 49

Χριστός ὑπάρχει, θά ὑπάρχει ἐκεῖ. Δέν θά ὑπάρχει τίποτα ἄλλο. Γι’ αὐτό ἡ θέα τοῦ Χριστοῦ γι’ αὐτούς θά εἶναι φωτιά. Δέν λέει ἡ Ἁγία Γραφή, ὁ δίκαιος γιά τούς κακούς, γιά τούς ἁμαρτωλούς, «βαρύς ἐστιν καί βλεπόμενος»[35]; Καί μόνο πού τόν βλέπουν τόν καλό ἄνθρωπο οἱ κακοί, τούς εἶναι βαρύς. Τούς κάθεται στό στομάχι. Δέν θέλουν νά τόν βλέπουνε, γιατί ἀπό πίσω εἶναι ὁ διάβολος. Πολύ περισσότερο τόν ἴδιο τόν Καλόν ὑπέρ πάντα καλό, πού εἶναι ὁ Χριστός. Αὐτή θά εἶναι ἡ κόλαση, ἔτσι; Δέν θά εἶναι ἡ ἁμαρτία πλέον. Θά εἶναι οἱ ἄνομες ἐπιθυμίες, οἱ κακές ἔξεις, πού δέν θά μποροῦν νά ἱκανοποιηθοῦν. Δέν θά μπορεῖ νά γίνει ἁμαρτία. Ἐδῶ ἔχουν αὐτή τήν ψευτοπαρηγοριά τῆς ἁμαρτίας. Ἐκεῖ δέν θά μποροῦν οὔτε αὐτό νά τό ἔχουν. Γι’ αὐτό εἶναι φοβερό πράγμα ἡ κόλαση. Φοβερότατο! Καί θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά πάρει τά μέτρα του νά ἐλευθερωθεῖ ἀπό τά πάθη του, ἀπό τίς ἐξαρτήσεις του. Αὐτό πού λέει πολύ ὄμορφα, ἡ ἁμαρτία χτίζει τό σπίτι τοῦ διαβόλου μέσα μας. Αὐτό εἶναι ἀκριβῶς. Τό σπίτι τοῦ διαβόλου, στό ὁποῖο θά κατοικήσεις μετά! Αὐτό τό σπίτι τό χτίζουμε κάθε στιγμή μέ τίς ἀρετές ἤ μέ τίς ἁμαρτίες. Καί εἶναι ἀναλόγως, τό σπίτι πού θά βασιλεύει ὁ Χριστός, ἤ τό σπίτι πού θά εἶναι ὁ διάβολος. Ἐρ. : .................. Ἀπ. : Παντοῦ, βέβαια. Μά δέν ὑπάρχει τίποτα ἄλλο. Ὅλα τά ἄλλα εἶναι κτίσματα. Ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν. Ὄχι θά εἶναι. Εἶναι. Καί τώρα εἶναι, ἁπλῶς τώρα δέν ἔχουμε μάτια καθαρά γιά νά Τόν βλέπουμε. Πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν! Ἐρ. : Γιά τόν πονηρό ὅμως τί θά εἶναι ἡ κόλαση; Γιά μᾶς εἶναι τά πάθη μας. Θά χαίρεται πού θά βλέπει ἐμᾶς νά βασανιζόμαστε; Ἀπ. : Ἡ κόλαση, πού λέει ὁ Κύριος, ἔχει ἑτοιμαστεῖ γιά τόν διάβολο. Καί ὁ διάβολος βασανίζεται. Καί βασανίζεται καί θά βασανίζεται κι αὐτός μέ τή δόξα τοῦ Θεοῦ. Γιατί κατεξοχήν αὐτός δέν ἀγάπησε καί δέν ἀγαπάει τόν Θεό. Καί ἡ θέα τοῦ Θεοῦ καί ἡ καλοσύνη τοῦ Θεοῦ εἶναι γι’ αὐτόν φωτιά. Κολάζεται ὁ διάβολος, καίγεται. Ἐδῶ βλέπετε καίγεται ἀπό τούς Ἁγίους! Πόσο μᾶλλον ἀπό τή θέα τοῦ Χριστοῦ! Καί θά ἀναγκαστεῖ καί ὁ διάβολος νά προσκυνήσει τόν Χριστό. Ὅλοι θά προσκυνήσουν, «καί τά ἐπουράνια καί τά ἐπίγεια καί τά καταχθόνια»[36], λέει. Ὅλοι θά ἀναγκαστοῦν. Καί οἱ δαίμονες δηλαδή θά προσκυνήσουν τόν Χριστό. Γιατί καί οἱ δαίμονες κτίσματα εἶναι, ἀλλά ἐπειδή μισοῦν τόν Χριστό, δέν θέλουν τόν Χριστό, δέν θά δεχθοῦν τόν Χριστό ὡς φῶς, ἀλλά ὡς φωτιά. Κατεξοχήν οἱ δαίμονες... καί θά βασανίζονται αἰώνια ἀπό αὐτό τό πῦρ τῆς κολάσεως. Ἐρ. : Ἕνας ἄνθρωπος πού κινεῖται ὑπερβολικά μέ τόν ἐγωισμό, αὐτόν τόν ἄνθρωπο πῶς μποροῦμε νά τόν ἀντιμετωπίσουμε; Δηλαδή ξέρουμε ὅτι αὐτό πού κάνει εἶναι λάθος καί πρέπει ἐμεῖς νά ὑποκύπτουμε στό θέλημά του. Πρέπει πάντα νά λέμε ναί, 50