ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ : ฉ บั บ ป รั บ ป รุ ง สภุ รี ์ ทมุ ทอง The WayOut new.indd 1 4/25/09 12:22 PM
ทางพน้ ทกุ ข์ : ฉบับปรับปรงุ สุภีร์ ทมุ ทอง พิมพค์ รงั้ ที่ ๑ : มนี าคม ๒๕๕๒ จำ�นวน ๕,๐๐๐ เลม่ สงวนลขิ สิทธิ์การพิมพ์เพื่อจ�ำ หนา่ ย บรรณาธกิ าร : อรวรรณ ศิลปกิจ ออกแบบปก/จัดรปู เลม่ : ชุลกี ร เกยี รตศิ ริ ิ พสิ จู น์อักษร : เอมวดี เกียรติศริ ิ พิมพ์ท่ี : โรงพมิ พ์ ทรปิ เป้ิล เอส พริน้ ท์ต้ิง จ�ำ กัด ๓๓/ ๑๓ หมทู่ ี่ ๕ ซอยพุทธบูชา แขวงบางมด เขตจอมทอง กรุงเทพฯ ๑๐๑๕๐ โทรศพั ท์ ๐๒-๘๗๔-๑๑๐๓-๕ โทรสาร ๐๒-๘๗๔-๑๑๐๖ e-mail : [email protected] ISBN : 978-974-660-693-6 The WayOut new.indd 2 4/25/09 12:22 PM
.................................................................... .................................................................... .................................................................... The WayOut new.indd 3 4/25/09 12:22 PM
คํ า อ นุ โ ม ท น า หนงั สอื “ทางพ้นทุกข์ ฉบบั ปรับปรงุ ” น้ี เรยี บเรยี ง จากคำ�บรรยายในการจัดปฏิบัติธรรมที่วัดพระธาตุโกฏิแก้ว อำ�เภอเมือง จงั หวัดเชยี งราย เมื่อวนั ท่ี ๒๐ – ๒๕ ตุลาคม ๒๕๔๙ ซ่ึงเคยพมิ พ์แจกเป็นธรรมทานมาแล้วหลายครง้ั คุณหมออรวรรณ ศิลปกจิ พจิ ารณาเหน็ ว่าหนงั สอื มเี นื้อหา มาก จึงขออนุญาตนำ�มาปรบั ปรงุ เนื้อหาใหก้ ระชับขน้ึ ทำ�ให้ จำ�นวนหน้าหนังสือลดลงแต่ก็ยังมีเนื้อหาครบถ้วนตามเดิม เหมาะสำ�หรบั พิมพ์แจกจ่ายสำ�หรบั ผสู้ นใจ ขออนุโมทนาในกุศลเจตนาของทุกท่านที่มีส่วนร่วม ในการจัดท�ำ หนงั สือเลม่ น้ี ขอใหท้ กุ ท่านเจรญิ กา้ วหนา้ ใน ธรรมย่งิ ๆ ขึ้นไป และมโี อกาสเขา้ ถงึ พระนพิ พานในปจั จุบัน ชาตนิ ้ี ดว้ ยกนั ทุกทา่ นเทอญ สภุ รี ์ ทุมทอง The WayOut new.indd 4 4/25/09 12:22 PM
คํ า นํ า “ทางพน้ ทุกข์” มีเนอื้ หาทีต่ อบข้อสงสยั ในการปฏิบตั ิไดถ้ งึ ใจ โดยการบรรยายง่ายๆ ซึ่งผู้สนใจสามารถฟังในรูปแบบ mp3 โดย download ไดท้ ี่ www.ajsupee.com ผู้จดั ท�ำ ได้ขออนุญาตอาจารยส์ ภุ รี ์ ทมุ ทอง เพ่ือยอ่ ใหก้ ระชบั สำ�หรับคนทีต่ อ้ งการอ่านธรรมะแบบตรงประเดน็ ดังน้นั “ทางพน้ ทุกข์ ฉบบั ปรับปรงุ ” จงึ เป็นเล่มทส่ี องของคณะผูจ้ ดั ทำ�ตอ่ จาก วิปัสสนาเบ้ือง ต้น (เรยี บเรียงจากเร่มิ ต้นภาวนา) จัดพิมพ์เนื่องในโอกาสวันเกดิ ของ คณุ แมช่ ลอจติ ศิลปกิจ ปีที่ ๗๗ วันที่ ๑๔ มีนาคม ๒๕๕๒ ขอขอบคณุ คณุ ชุลกี ร เกยี รตศิ ิริ ท่กี รณุ าจดั รปู เล่มและออกแบบ ปกโดยไม่คดิ มูลค่า และโรงพมิ พ์ทรปิ เปิ้ล เอส พรน้ิ ทต์ ง้ิ จ�ำ กัด ที่กรุณาจดั ทำ�ในราคามติ รภาพ ขออานิสงส์ให้ผู้มีส่วนรว่ มในการจดั ท�ำ หนังสอื เลม่ น้ี เขา้ ถงึ พระ นพิ พานในชาตปิ จั จุบนั เทอญ คณะผจู้ ัดทำ� ๒๓ กมุ ภาพันธ์ ๒๕๕๒ ผสู้ นใจขอรบั หนังสอื ได้ที่ : • นพ.ชชั วาลย์ ศลิ ปกจิ ภาควชิ าจติ เวชศาสตร์ รพ.รามาธบิ ดี มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล • พญ.ดวงตา ไกรภัสสร์พงษ์ สถาบนั กลั ยาณ์ราชนครินทร์ • นพ. พงศ์เกษม ไข่มกุ ด์ รพ.สวนสราญรมย์ สรุ าษฎรธ์ านี และ ชมรมจรยิ ธรรม รพ.ศรธี ัญญา (ตึกประสาทวิทยา) The WayOut new.indd 5 4/25/09 12:22 PM
ส า ร บั ญ บทที่ ๑ แนวทางปฏิบตั ิธรรม ๘ บทที่ ๒ ผู้รู้ ๒๖ บทท่ี ๓ ขยนั รู้สึกตวั ๔๐ บทท่ี ๔ ปฏิบตั ิอย่างไรเป็นวปิ สั สนา ๕๔ บทท่ี ๕ เป้าหมายชวี ิตสงู สดุ “พระนิพพาน” ๖๘ บทท่ี ๖ ล�ำ ดบั ญาณ ๘๒ บทที่ ๗ จติ อยู่บา้ น ปลอดภัย ๑๐๒ บทที่ ๘ เห็นความคิดดับความทุกข์ ๑๒๒ บทท่ี ๙ สามญั ญผลสตู ร ๑๓๖ The WayOut new.indd 6 4/25/09 12:22 PM
The WayOut new.indd 7 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ ๑ แนวทางปฏิบตั ธิ รรม การปฏบิ ตั ธิ รรมนน้ั เราไมไ่ ดป้ ฏบิ ตั เิ พอ่ื เอาอะไร เรา ปฏบิ ตั เิ พอ่ื ใหร้ วู้ า่ มแี ตท่ กุ ขแ์ ลว้ กว็ างมนั ลง แตท่ า่ นยดึ อยู่ เรอ่ื ย แมแ้ ตเ่ วลามาปฏบิ ตั ิ ทา่ นกจ็ ะยดึ การปฏบิ ตั อิ กี อยบู่ า้ น กท็ กุ ขแ์ บบอยบู่ า้ น อยวู่ ดั กท็ กุ ขแ์ บบอยวู่ ดั ทกุ ขแ์ บบนกั ปฏบิ ตั ิ เปน็ คนไมด่ กี ท็ กุ ขแ์ บบคนไมด่ ี พอเปน็ คนดกี ท็ กุ ขแ์ บบคนดอี กี เพราะวา่ ไมร่ ตู้ ามจรงิ เปน็ คนดกี เ็ ปน็ ไป แตอ่ ยา่ ยดึ เพราะวา่ เปน็ ทกุ ขท์ ง้ั นน้ั ตอ้ งวาง คำ�วา่ ทกุ ข์จริงๆ แล้ว โดยสภาวะมันติดอยกู่ ับรปู กับ ๘ The WayOut new.indd 8 4/25/09 12:22 PM
เ เ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม นามของทา่ นนั่นเอง ขอให้ทา่ น “ด”ู ทา่ นกจ็ ะเห็น นามและ รูปท่มี ันเป็นทกุ ข์ เปลยี่ นแปลงอยตู่ ลอดเวลา ตวั ทุกข์ ก็คอื สภาวะทีท่ นอยู่ในสภาพเดิมไมไ่ ด้ ชีวติ ของเรานีม่ แี ตร่ ปู กบั นาม รูปกม็ ีทกุ ขแ์ ปะอย่กู ับตัว นามกม็ ที กุ ข์แปะอย่กู ับตัว ขอเพยี งเรา “ด”ู “สังเกต” เป็น “คนเฝา้ ด”ู อยู่ กจ็ ะเห็น เฝา้ ดอู าการเปล่ียนแปลงของนาม ใจเด๋ียวก็คิดนัน่ นี่ เด๋ียวก็ รสู้ ึกดี เดยี๋ วกร็ ู้สึกไมด่ ี เดยี๋ วก็ชอบ เด๋ยี วก็ไม่ชอบ เดยี๋ วกเ็ ป็น นนั่ เปน็ น่ี ดูใหเ้ ขา้ ใจ... เราก็จะรวู้ า่ ทุกข์นัน้ มอี ยู่ เรารูแ้ จม่ แจง้ ก็จะคลายทกุ ข์ได้ แค่รเู้ พ่อื ที่จะไดว้ างทกุ ขล์ ง เพราะวา่ ขนั ธ์ ๕ นเี้ ปน็ ของหนัก แตค่ นท้งั หลายทย่ี งั ไมไ่ ด้รทู้ ุกข์ก็ แบกขนั ธ์ ๕ ไว้ท้ังนัน้ ทุกข์ของนามคือลักษณะของจิตท่ีกระเพ่ือมขึ้น กระเพอื่ มลง ภาษาธรรมะเรยี กวา่ อภชิ ฌาโทมนสั มันครอบงำ� คือจิตกระเพ่ือมขึ้นลง เปน็ อาการทุกข์ของจติ เดย๋ี วกส็ ุข ๙ The WayOut new.indd 9 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ เดยี๋ วก็ทุกข์ บางท่านก็บอกว่ากำ�ลังดีใจ ไม่มีทุกข์ กค็ วาม ดใี จนนั่ แหละคอื สภาวะของจติ ท่ีกระเพ่ือม เวลาท่ที ่านชอบ สงิ่ ใดสง่ิ หน่งึ ความคิดมนั ท�ำ ใหจ้ ติ กระเพื่อม แล้วกิเลสกเ็ กดิ ข้ึน พอเหน็ หน้าคนที่เคยว่าเราตงั้ แตส่ บิ ปีท่แี ล้ว จิตใจกห็ วั่น ไหว โกรธ ท้งั ๆ ท่ีเขาว่ามาตั้งนานแลว้ นคี่ อื ความคดิ พาไป ถ้าท่านอยูใ่ นโลกของความคดิ ท่านจะตายสนทิ อยา่ งนี้ตลอด เหน็ หน้าคนทเ่ี ราชอบ เขายังอยู่สบายดี เรามคี วามสขุ พอ จะตอ้ งพลดั พราก ทน่ี กี้ จ็ ะทกุ ข์หนกั กว่าเดมิ ชวี ิตเราก็มอี ยู่ แค่นี้ การปฏิบตั ิธรรมแทๆ้ ต้องเรม่ิ ต้นจากการมสี ติ ไม่ ต้องไปเคร่งเครยี ดหรอื วา่ ท�ำ ตัวเปน็ นักปฏิบตั ิ นัง่ เครง่ ครัด เปน็ ก้อนหนิ ไมต่ อ้ ง แคฝ่ ึกสตอิ ย่างเดยี วเท่าน้ันเอง ถา้ ง่วงก็ลกุ ไปเดิน อยา่ น่งั ต่อ ถา้ ปวดขากเ็ ปลย่ี นอริ ยิ าบถได้ แตใ่ ห้มคี วามรสู้ กึ ตัวเข้าไว้ รู้ว่ามกี ารเคล่อื นไหวอยู่ อย่าวาง ๑๐ The WayOut new.indd 10 4/25/09 12:22 PM
เ เ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม ฟอร์มเป็นนักปฏิบตั ธิ รรม ไมต่ อ้ งยดึ รูปแบบ ท�ำ ตัวตามสบาย ขอให้มคี วามรสู้ ึกตวั ไว้ว่ามีตวั เองอยู่ พื้นฐานของชวี ิตเรามี ๒ สายเท่านน้ั คอื สายของ สติคือความรสู้ กึ ตวั อย่างหนง่ึ กับสายของความหลง เปน็ สายของอวชิ ชา สายของความไมร่ ู้ สายเกิดทุกข์กค็ ือความ คิดของเรา ความคิดมาจากตน้ ตอคอื อวชิ ชา ความไม่รู้ เกดิ การปรุงแตง่ ของสงั ขารกเ็ กดิ ทกุ ข์ สว่ นสายความรสู้ ึกตัว เปน็ สายสติ เปน็ สายวิชชา เม่อื มวี ิชชา อวิชชากไ็ มม่ ี เหมอื นหอ้ ง ทมี่ ดื ถ้าเราจุดเทียนหอ้ งก็สวา่ ง แต่โดยสว่ นใหญแ่ ลว้ เราใช้ ชีวิตตามความเคยชนิ เปน็ สายอวิชชา ฉะนัน้ เราจงึ ทุกขไ์ ม่ หยดุ สงั เกตไหม บางทา่ นก็วา่ ไมเ่ ห็นมที ุกขอ์ ะไร เป็นสขุ ดี จริงๆ แลว้ มีแตท่ กุ ข์มากกบั ทุกข์นอ้ ย แต่ว่าบางทีทกุ ข์น้อย เรากเ็ ลยไม่ค่อยรสู้ กึ พอทุกขม์ ากๆ เราจึงจะตืน่ ตมู ขึ้นมา ทกุ ขท์ ั้งหลายในชวี ิต๑ปร๑ะจำ�วัน ต้องบำ�บดั กนั เยอะไป The WayOut new.indd 11 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ หมด ขณะทีน่ ั่ง ทา่ นเปล่ยี นท่านง่ั ไปกท่ี า่ แล้ว เพราะน่งั ท่า เดียวนานๆ ก็ไมไ่ ด้ ต้องเปล่ยี น แต่เนื่องจากท่านไม่รสู้ ึกตัว เวลากายเคลื่อนไหวก็ไมร่ ู้ อริ ิยาบถจึงปดิ บงั ทุกข์ ไวห้ มด ทุกขน์ แี้ ปะอยูก่ ับรา่ งกาย แตเ่ ราไม่เห็น ก็เพราะว่าเราไมร่ ู้สึก ตวั เลย เราอย่ใู นโลกของความฝัน โลกของจินตนาการท่สี ร้าง ขน้ึ มา ไมไ่ ด้ดูตวั เอง เลยไม่รู้ ถ้าเรามาเปน็ คนดูจรงิ ๆ เรากจ็ ะ เห็นทง้ั หมดท่ีกล่าวมา ถ้าจะถามว่า คนอายุมากกบั อายุน้อยใครจะเหน็ ทกุ ข์ มากกว่ากัน ตอบวา่ คนอายุมาก แตถ่ ้าถามวา่ ใครปฏบิ ตั ไิ ด้ ดีกวา่ กนั ตอบวา่ คนอายนุ ้อย คนแกม่ วั แตค่ ิดถึงอดตี ถ้า อายนุ อ้ ยๆ ฝกึ สตเิ ป็นกจ็ ะดมี ากทีเดียว คนแก่มคี วามเคยชิน ของจิตเยอะ จติ มนั กระเพ่ือมบ่อย การมาฝกึ สติจงึ จะยาก สักหน่อย แต่คนแกก่ จ็ ะเหน็ ทกุ ข์ได้ดี ในขณะทีค่ นหนุ่ม อายนุ ้อยๆ จะฝกึ สติไดด้ ี แตเ่ รามักเขา้ ใจผดิ คิดวา่ ธรรมะ ๑๒ The WayOut new.indd 12 4/25/09 12:22 PM
เ เ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม เป็นของคนแก่ คนแกจ่ รงิ ๆ ทำ�อะไรไมไ่ ด้มาก ทา่ นอย่าใส่ ทศั นคตแิ บบน้ีให้ลกู หลาน ชกั ชวนให้เขาฝกึ สติ ปฏิบัตไิ ด้เลย อยา่ รอให้อายมุ ากจะปฏิบตั ยิ าก การมคี วามร้สู ึกตวั ว่าเรากำ�ลังยนื อยู่ ก�ำ ลงั น่งั อยู่ กำ�ลงั ยน่ื มอื อยู่ ปากก�ำ ลงั ขมุบขมิบอยู่ ตากระพรบิ อยู่ ฯลฯ นคี่ ือ การรอู้ าการของรูป เพราะวา่ ทุกขน์ ี้ติดอยู่กับกาย มัน เปล่ียนแปลงไปมา ทนอยู่ในสภาวะเดมิ ของมันไม่ได้ ดงั น้ัน ทพ่ี ดู ถึงเรื่องของทุกข์นั้นไม่ใชใ่ หท้ ่านไปกลัวทกุ ข์ แต่พูดให้ รคู้ วามจรงิ เพราะคนทีจ่ ะพ้นจากทุกข์ได้ ก็คือคนท่ีรู้ทกุ ข์ หมดทุกขเ์ พราะรทู้ ุกข์ ถ้าไมร่ วู้ ่าเปน็ ทกุ ข์ทา่ นจะไม่หมด ทกุ ข์ ทา่ นกจ็ ะทกุ ข์วนเวียนตอ่ ไปเร่ือยๆ ๑๓ The WayOut new.indd 13 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ สายวิชชา ทีเ่ ป็นความรู้สึกตวั น่ีเป็นอย่างไร อย่าไป หาไกลนะครบั มนั ไมย่ ากอยา่ งนน้ั ทุกท่านลองหลับตาลง... ทา่ นรไู้ หมว่าตัวเองกำ�ลงั มีชีวติ อยู่ กำ�ลงั นัง่ อยู่ ไม่ตอ้ งคดิ อะไรทงั้ นน้ั นะครับ ... นั่น แหละคอื ความรู้สกึ ตวั แตพ่ อทา่ นลมื ตาขึ้น แลว้ ออกมาใช้ชวี ติ ประจำ�วัน ท่านรู้ไหมว่าทา่ นก�ำ ลงั นั่งอยู่ กำ�ลังมชี วี ิตอยู่ .... ส่วนใหญ่ แลว้ ท่านจะหลงไปตามความคิด หลงเขา้ ไปในโลกของความ คดิ พอเหน็ หน้า นาย “ก” กจ็ ำ�ไดว้ า่ คนนี้ญาติเรา ลืมตวั เองแล้ว ความรสู้ ึกทวี่ ่าตวั เองมีอยู่ ไม่มี มีแตน่ าย “ก” มี แต่ญาตขิ องเรา พอเห็นอีกคน เป็น นาย “ข” จ�ำ ไดว้ ่า นาย “ข” น่ีเป็นศัตรเู รา ตวั เราไมม่ ีแลว้ มีแตน่ าย “ข” ทเ่ี ป็น ศัตรู แล้วก็เรือ่ งตา่ งๆ ของนาย “ข” เชน่ นาย “ข” เคยมาวา่ เรา มาวา่ ลกู ของเรา ฯลฯ คือจะรู้ทกุ เร่ือง รแู้ บบอวิชชา แต่ ๑๔ The WayOut new.indd 14 4/25/09 12:22 PM
เ เ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม ไม่รูส้ ึกตวั ไมร่ วู้ ่าตวั เองกำ�ลังยนื อยู่ กำ�ลังมชี วี ติ อยู่ มีตากำ�ลงั กระพริบอยู่ ไม่รวู้ ่ามีหวั ใจกำ�ลังเตน้ อยู่ หรอื วา่ ทอ้ งก�ำ ลงั พอง กำ�ลังยบุ อยู่ ก็ไม่รู้ ไปรูแ้ ต่เร่อื งคนอ่ืน เรือ่ งข้างนอก น่นั เรยี ก วา่ สายอวิชชา เวลาทีท่ า่ นปฏิบตั ิ และรู้สึกว่ารเู้ ร่อื งเยอะไปหมด นน่ั แปลว่าไมร่ ู้อะไรเลย เวลาฟังก็เหมือนกัน ถ้าท่านฟังแลว้ รู้ เรอ่ื งหมด แตไ่ ม่ร้วู า่ ตัวเองนัง่ อยู่ กเ็ ป็นอวชิ ชาเชน่ กนั ถ้าท่านอยากพ้นทุกข์ต้องเริ่มจากตรงนี้คือรู้ว่าท่าน “มอี ย่”ู แบบทห่ี ลบั ตาเม่อื ครู่น้ี ทำ�อย่างนไ้ี ปเรอ่ื ย ใหม้ คี วาม รสู้ ึกตวั อยู่ แตใ่ นชวี ติ เรานัน้ เช้ามาอา่ นหนงั สอื พมิ พ์ จิตเรา กส็ ่งออกไปขา้ งนอกหมด ไปตามเรื่องในหนังสือพมิ พ์ แต่ตวั เองหายหมด ทา่ นจงึ ตอ้ งฝึก ถ้าไมฝ่ ึกท่านกจ็ ะหลงเขา้ ไปใน โลกของความคดิ ตลอด พอเห็นรูปดว้ ยตาแล้ว ก็เปน็ คนนนั้ คนน้ี รู้หมด ถ้าท่านรเู้ ร่ืองเยอะๆ อย่างน้ัน แสดงวา่ ทา่ น ๑๕ The WayOut new.indd 15 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ ไม่รู้ อุปมาเหมอื นรุ้งกนิ นา้ํ เราเห็นรุ้งกนิ นาํ้ กับตาเลยตอน เวลาฝนตกใหมๆ่ สวยงามมาก ถา่ ยรูปเก็บไวก้ ไ็ ด้ดว้ ย รุ้งกิน น้ํามีจรงิ ... แตพ่ อหมดเหตปุ จั จยั รงุ้ กินนํา้ กไ็ ม่อยู่ เหลือแต่ ท้องฟา้ ท่ีว่างเปล่า.... ส่ิงทเ่ี ราคิดวา่ มีจรงิ มันไมม่ ีจริง เปน็ เพียงมายาของทกุ ข์ ก็เหมือนกับรุง้ กนิ น้ําน่นั แหละ ถ้าเรา ไม่รู้ทันก็กลายเป็นเรานัน่ แหละทโี่ กรธ เหมอื นมจี รงิ จงั ถา้ เรา รทู้ ันวา่ ความโกรธนี้ เกดิ มาแลว้ ก็ต้องดับไป ทนอยู่ในสภาวะ เดมิ ไม่ได้ เพราะไม่เที่ยง ไมใ่ ชต่ วั ตน ทนี ้เี รากส็ บายมาก วาง ลงได้ การท่จี ะคดิ เอาว่าไมเ่ ท่ียงนนั้ ต้องเรียนมาเยอะๆ หลายทา่ นมขี อ้ มูลในสมองมากทา่ นกค็ ดิ ไดม้ าก คิดไปมากๆ ก็เปน็ คนดี แต่ทุกข์แบบคนดี คืออวชิ ชานเ้ี ขาพาทา่ นไปทำ� ดีกไ็ ด้ เรียกว่า พาไปทำ�ปุญญาภสิ งั ขาร บางคนก็ไปท�ำ ฌาน ไปพรหมโลกกม็ ี เปน็ พรหมก็ทกุ ข์แบบพรหม เป็นเทวดาก็ ๑๖ The WayOut new.indd 16 4/25/09 12:22 PM
เ เ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม ทุกขแ์ บบเทวดา ถึงท่านจะคดิ ดีขนาดไหนก็คอื ตัวทกุ ข์ ทุกข์ มนั ดี ทกุ ข์มนั งาม เพราะเปน็ สงั ขารขันธ์ ซ่งึ มที ัง้ ฝา่ ยดี ฝ่าย ไม่ดี เปน็ ทุกข์ พอเราคดิ ดกี ็เปน็ สังขารขนั ธฝ์ า่ ยดี เหมอื นทกุ ข์ โรยดว้ ยกลบี กุหลาบ แต่มนั กค็ ือทุกขน์ ัน่ แหละ การรูจ้ รงิ กบั การรูจ้ ากการคดิ ไม่เหมือนกัน นี่ เป็นการปฏบิ ัติ ที่ให้เรารู้ทุกข์ตามความเปน็ จรงิ เพื่อการไม่ยึด สิ่งเหล่านั้นโดยประการทั้งปวง ท่นี ี้เวลาท่านฟัง ท่านกค็ ดิ ว่า เขา้ ใจแล้ว อาจารยส์ ุภรี ส์ อนใหว้ างทัง้ หมด ศีลกไ็ ม่ตอ้ งรักษา เมตตากไ็ มต่ อ้ งเจริญ วางใหห้ มด อย่างน้เี ป็นความคดิ ถ้าไมร่ ู้ ทนั จติ ใจตัวเอง ยงั วางความคดิ ไม่ได้ กจ็ ะวางอยา่ งอื่นไมไ่ ด้ ใหเ้ ราเฝ้าดอู ยู่อย่างน้ี เพ่อื ใหร้ วู้ ่าเขาเปน็ ทกุ ข์ เปล่ยี นแปลง ตลอด ดงั น้ัน การท�ำ บญุ ไหวพ้ ระ สวดมนต์ ท่านกท็ ำ�ไป ตามปกติ บางทา่ นคดิ วา่ ทำ�๑ไม๗การปฏบิ ัติธรรมมนั ง่ายอย่างนี้ The WayOut new.indd 17 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ แตค่ วามจรงิ ตอ้ งอาศัยความเพยี รพยายาม ความต่อเน่ือง และความบากบน่ั ไมอ่ ยา่ งนน้ั ทา่ นจะหลงไปในโลกของ ความคดิ ตลอด พดู เหมือนท�ำ งา่ ย แต่เอาเขา้ จรงิ ไมง่ า่ ย บางท่านปฏิบัติธรรมใช้ท่านั่งอย่างเดียวก็ปวดหลัง ไม่ตอ้ งใชท้ ่าเดยี วอย่างน้นั หรอก ทา่ นจะเล่นโยคะก็ได้ แต่ ให้รสู้ กึ ตัววา่ กำ�ลงั เคล่ือนไหวอยู่ หายใจเข้าออกสั้นยาวก็รู้ ฝกึ ให้รสู้ กึ ตัวใหม้ ากๆ น่เี ป็นการฝกึ ทางกาย ใหท้ ำ�สบายๆ อยา่ เครียด พอหลงไปกห็ ายใจเข้าออก ใหท้ อ้ งพอง กม็ าดู ท้องทพ่ี องกไ็ ด้ ดสู บายๆ ถา้ เครยี ดแลว้ ไมถ่ กู ถา้ มนึ ศรี ษะ เพง่ จอ้ ง ไมถ่ กู ท�ำ ใหต้ อ่ เนอ่ื ง เดนิ นานๆ ลองดสู กั ๓ ชว่ั โมง จนกวา่ ใจจะรอู้ ยขู่ า้ งใน ตอนแรกๆ นจ่ี ะสงั เกตไดว้ า่ ถงึ จะเดนิ หรอื ท�ำ อยา่ งอน่ื กด็ ี ใจเราจะออกขา้ งนอกตลอดเวลา เหน็ ใบไม้ กไ็ ปกบั ใบไม้ กไ็ มเ่ ปน็ ไร อาจจงใจมาร้สู ึกทเี่ ท้าเวลาที่กระทบ ลงพ้นื พอคล่องแลว้ ก็ปลอ่ ยสบายๆ ขอใหร้ ูส้ ึกตวั วา่ มตี วั เอง ๑๘ The WayOut new.indd 18 4/25/09 12:22 PM
เ เ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม อยู่ จะร้สู กึ อยูต่ รงไหนก็ใชไ้ ด้ทงั้ นัน้ ดา้ นของความรสู้ กึ การดเู วทนา มคี วามรสู้ กึ อะไร มากด็ ู เวลาเดนิ รสู้ กึ เจบ็ เทา้ กร็ ู้ สบายกร็ ู้ บางคนทช่ี อบดลู ม หายใจเข้าออกจะสบายเพราะว่าลมหายใจเป็นกรรมฐานท่ี ท�ำ ใหส้ บาย พอดไู ป แลว้ ใจเบาสบาย โลง่ กใ็ หร้ ไู้ ปดว้ ยวา่ ใจเบา สบาย ถา้ สบายๆ อยแู่ ลว้ ความรตู้ วั หาย กใ็ หล้ กุ เดนิ อยา่ ท�ำ ตอ่ เดย๋ี วจะหลบั หรอื ไมก่ ไ็ ปหลงนมิ ติ อะไรไป บางคนชอบ ขนาดตวั เองหายกย็ งั ชอบอกี คอื ชอบทกุ ขแ์ บบเปน็ คนดี อยา่ ท�ำ ตอ่ เมอ่ื ความรสู้ กึ ตวั มมี ากขน้ึ คอ่ ยท�ำ ตอ่ เพราะถา้ มคี วาม รสู้ กึ ตวั อยู่ จะสงบแคไ่ หน เรากร็ สู้ กึ ตวั อยไู่ ด้ ถา้ ทา่ นท�ำ ไปแลว้ ความรสู้ กึ ตวั หายไป กอ็ ยา่ ท�ำ ตอ้ งไปฝกึ อยา่ งอน่ื มากอ่ น ไม่ ตอ้ งเครง่ เครยี ด โดยปกตทิ ั่วไป ความคดิ จะมอี ยู่สองอยา่ งคอื ความ คดิ ที่เราต้ังใจคดิ กับความคดิ๑ท๙ไ่ี มไ่ ดต้ ัง้ ใจคดิ ความคดิ ท่ี The WayOut new.indd 19 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ ตง้ั ใจคิด ท่านก็ใช้เท่าทจี่ ำ�เปน็ แล้วแต่หนา้ ที่การงานของท่าน เปน็ ครู ก็ตอ้ งเตรียมเรื่องที่จะสอนเป็นตน้ ฯลฯ ตามสมควร แกห่ นา้ ที่ของตนๆ ส่วนความคิดที่จะนำ�ทุกข์มาให้ท่านคือความคิดท่ี ไมไ่ ด้ต้งั ใจคดิ ความคดิ เหลา่ น้ี วันดคี นื ดีเขาก็มา ท่านไหน ทไ่ี ม่อยากคิด มนั กค็ ดิ ข้นึ มา เพราะวา่ ทา่ นไปขดั แย้งตวั เอง ถ้าทา่ นไมอ่ ยากจะทุกข์ มนั จะยงิ่ ทุกข์มาก เวลาทีไ่ มอ่ ยากจะ โกรธ มันกจ็ ะโกรธมาก แตถ่ ้าท่านดเู ฉยๆ อาการเหลา่ น้นั ก็ จะหายไป เป็นธรรมดา เวลาที่ท่านปฏบิ ัตไิ ปๆ มีความคดิ ก็ไมต่ อ้ งห้ามความคดิ ไม่ตอ้ งเข้าไปในเรือ่ งท่ีคิด ให้ดเู ฉยๆ ทา่ นจงึ ต้องฝึกทางกาย เช่น เดนิ ไปเดินมา เวลาความคดิ เข้า มา ก็อย่าหยุดเดิน คดิ กค็ ิดไป เรากเ็ ดนิ ไป ดูการเคลอ่ื นไหว ด้วย ดคู วามร้สู กึ ทางกาย ดไู ปเรื่อยๆ ดวู ่ามนั คดิ แล้วก็ปล่อย ไป เดนิ ไปเรอ่ื ยๆ ไมต่ ้องหยุด แรกๆ ทา่ นกฝ็ กึ ด้านกาย ๒๐ The WayOut new.indd 20 4/25/09 12:22 PM
เ เ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม เยอะๆ ความคิดนี้ไมต่ อ้ งไปห้ามมัน ท่ีปวดหัวไม่ใชค่ ิดมาก เพราะทา่ นไปหา้ มความคดิ ต่างหาก ปรารถนาส่ิงใดไมไ่ ด้สง่ิ นน้ั เลยปวดหัว สภาวธรรมเหลา่ นี้เปน็ มายาของทกุ ข์เทา่ น้นั ไมม่ ีอะไร ใหเ้ ราคอยศกึ ษาเขา เป็นคนดทู ุกข์ ไมใ่ ชค่ นเปน็ ทกุ ข์ ต้องจับประเด็นใหถ้ กู ทา่ นฝกึ ไปเรอ่ื ยๆ ในระหวา่ งนค้ี วามคดิ กจ็ ะเขา้ มา คดิ นน่ั คดิ น่ี คดิ วา่ เอะ๊ การปฏบิ ตั ธิ รรมนง่ี า่ ยอยา่ งนเ้ี ลยเหรอ... เดนิ ไปแลว้ จะไดอ้ ะไรหนอ... ความคิดต่างๆ กจ็ ะเขา้ มา ให้รู้ ตอนนี้คิดอยา่ งน้ี ต่อไปกค็ ดิ อยา่ งอน่ื กใ็ ห้รู้ อาการทจ่ี ิตคดิ เปลี่ยนไปเปลีย่ นมาน่นั แหละคอื อาการของทกุ ขท์ างจิต ไม่ ได้หมายความว่าทุกขม์ ากจนจิตเห่ียวแห้ง ทกุ ขม์ ากนัน้ กม็ า จากทกุ ขเ์ ลก็ ๆ น้อยๆ นีแ่ หละ ทกุ ขน์ อ้ ยๆ เป็นเหตทุ �ำ ใหเ้ กดิ ทุกข์ใหญ่ภายหลัง เราไม่ตอ้ งรอใหท้ ุกข์ใหญๆ่ มาถึงกอ่ น สามารถฝึกรู้ และวางตง้ั แต่ตอนนี้ได้เลย ทุกข์ใหญๆ่ ก็จะ ๒๑ The WayOut new.indd 21 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ ไมม่ า ตอ้ งไม่ประมาท รอให้ทกุ ข์ใหญ่ๆ มาแล้วค่อยปฏบิ ตั ิ อย่างนไ้ี มท่ ัน ต้องปฏิบตั ิไว้รอเลย ต่อไปอะไรมาก็สบายแลว้ กระทบไมไ่ ด้แล้ว การละกเิ ลสนน้ั ละไดด้ ว้ ยปญั ญา คอื การรวู้ า่ สภาวะ ทกุ อยา่ งนน้ั มเี หตปุ จั จยั เกดิ ขน้ึ ไมเ่ ทย่ี ง เปน็ ทกุ ข์ เปน็ อนตั ตา เปน็ ไปตามกฎไตรลกั ษณ์ เวลาเราเขา้ ใจแลว้ กจ็ ะปลอ่ ยวางได้ ถา้ เราดทู กุ ขไ์ มเ่ ปน็ เสยี ที แสดงวา่ ฝกึ ไมถ่ กู คอื อยา่ งไร... เชน่ บางคนตง้ั ใจมากเกนิ ไปกไ็ มไ่ ดผ้ ล จงึ แนะน�ำ เสยี แตแ่ รก วา่ เวลาเดนิ กไ็ มต่ อ้ งไปเพง่ จอ้ ง ไมต่ อ้ งไปท�ำ อะไรมาก ใหเ้ ดนิ เหมอื นเดนิ เลน่ ใครถนดั ยกมอื กย็ กเลน่ ๆ ... ใครจะออกก�ำ ลงั กายกอ็ อกเลน่ ๆ แตใ่ หใ้ จรสู้ กึ อยขู่ า้ งในเทา่ นน้ั พอ ถ้าท่านจอ้ ง หรือไปทำ�อย่างใดอย่างหนึ่งเพื่อท่ีจะให้เกิดความรู้ข้ึนมา มนั จะไปกดจติ ใจเอาไว้ เหมือนกบั ที่ทา่ นไปทำ�สมถะบาง ประการแล้วก็กดไม่ให้ความ๒คดิ ๒ขึน้ มา อย่างไปเพ่งสแี ดง The WayOut new.indd 22 4/25/09 12:22 PM
เ เ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม กเ็ พ่งสแี ดงๆๆ ใชค้ วามคดิ นเี้ พง่ เอาไว้ ความคิดไมข่ ้ึน ใจก็ จ่ออยู่กบั สี แบบนี้เป็นต้น นี่เป็นวิธกี ารของสมถะ การฝกึ สตทิ ่ถี ูกตอ้ งนน้ั เป็นการทำ�แบบสบายๆ เปน็ ความร้สู กึ ตวั ที่ สบายๆ แล้วการมสี ติ การเป็นผดู้ ู ก็จะเปน็ ไปเอง ขอให้เรา เดินสบายๆ มคี วามรสู้ กึ ตวั ในการเดนิ น่งั สบายๆ ดูลมหาย ใจสบายๆ แลว้ สติ สมาธิ กจ็ ะเกดิ มาเอง ท�ำ ใหจ้ ติ มคี วามสขุ สมาธิก็จะมา บางทา่ นไปคิดวา่ ท�ำ สมาธิแล้วจะมีความสขุ แต่จริงๆ ไมใ่ ช่ ตอ้ งมคี วามสุขกอ่ นจึงจะมสี มาธิ ... ปราโมทย์เปน็ ปจั จัยใหเ้ กดิ ปตี ิ ปตี ิเป็นปัจจยั ให้เกดิ ปัสสทั ธิ ปสั สัทธเิ ป็นปจั จัยให้เกิดสุข สุขเป็นปจั จยั ใหเ้ กิดสมาธิ การปฏิบัติธรรมจนถึงการพ้นทุกข์ไม่ใช่เป็นการทำ�ให้ ๒๓ The WayOut new.indd 23 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ จิตเทีย่ ง ใหม้ คี วามสุขตลอด ใหม้ คี วามรูส้ ึกตวั ตลอด ไม่ใช่ อย่างนน้ั บางทกี ร็ สู้ กึ ตวั บางทกี เ็ ผลอ เปน็ ธรรมชาตขิ อง จติ บางวนั กป็ ฏบิ ตั ไิ ดด้ ี บางวนั ก็ปฏิบตั ไิ ม่ไดด้ ี ก็ไม่ตอ้ งเสียใจ ควรจะดใี จ เพราะจิตแสดงอนจิ จังใหเ้ หน็ น่นั แหละดแี ล้ว บางคนปฏิบตั ไิ ดด้ ตี ลอดกไ็ ปหลงอกี ใหร้ ู้ ใหด้ ู เวลารู้สึกตวั มากขนึ้ ๆ ก็จะมสี ตทิ ีม่ ีกำ�ลงั เปน็ ผูด้ ู หลายคนจะสงสัยว่าทำ�ไมฝกึ มาตง้ั นานแลว้ จิตไป แช่อยู่ทุกที ก็เพราะวา่ ทา่ นไปจอ้ ง เวลาทกุ ขท์ างกายมากด็ ู เหมือนกนั แตด่ แู ลว้ อยากให้หาย โทสะมาก็ดูเหมอื นกัน แต่ ดูแล้วลุ้นอยากให้หาย ความสงบมาก็ดูเหมือนกัน แตด่ แู ล้ว อยากให้อย่นู านๆ เรยี กว่าดแู ลว้ ใส่ความคดิ ตัวเองเข้าไปดว้ ย อย่างนีเ้ ป็นการดูด้วยตัณหาและทฐิ ิ... ดงั นน้ั เวลาดกู ใ็ หร้ วู้ า่ มคี วามคดิ ใสเ่ ขา้ ไปดว้ ย ซอ้ นเขา้ ไปอกี ชน้ั หนง่ึ เวลาความโกรธ เกดิ ขน้ึ ทา่ นกค็ ดิ วา่ ความโกรธนไ้ี มด่ นี ะ ท�ำ ใหไ้ ปอบายได้ ฯลฯ ๒๔ The WayOut new.indd 24 4/25/09 12:22 PM
เ เ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ธ ร ร ม ก็ให้ดคู วามโกรธ แลว้ ก็ดูความคิดตัวเองทมี่ นั คอยพากยต์ าม มาดว้ ย โดยสรปุ ข้อปฏิบัตแิ ล้ว อยา่ งสั้นๆ เลย คอื ดทู กุ อย่าง ท่ขี วางหน้า เพราะวา่ ทุกอย่างท่ขี วางหนา้ ท่านคือทุกข์ มัน ไมม่ ีอยา่ งอนื่ เลย มแี ตท่ กุ ขเ์ ท่านนั้ ทีเ่ กดิ มแี ตท่ ุกขเ์ ทา่ นั้นท่ี ดบั ไป ไมม่ อี ยา่ งอื่น เม่อื ท่านเห็นทกุ ข์กจ็ ะวางทกุ ขไ์ ด้ แค่ นเี้ องการปฏบิ ตั ิ การปฏิบัติเปน็ ของเฉพาะตนๆ ไป อย่า พยายามเลียนแบบกัน ใหท้ กุ ทา่ นเป็นตัวของตวั เอง ใหม้ ี ความร้สู กึ ตวั ไว้เท่านนั้ ก็พอ รกู้ ารเคลื่อนไหวเปล่ียนแปลง ทางกาย รู้อาการเปลยี่ นแปลงทางใจ ดใี จ เสียใจ สขุ ทุกข์ โลภ โกรธ หลง ก็ใหร้ ู้ ๒๕ The WayOut new.indd 25 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ ๒ ผู้รู้ ทกุ ขอรยิ สจั น้นั เป็นปริญเญยยธรรม คือธรรมทตี่ อ้ ง รตู้ ามความเป็นจรงิ ให้มันแจม่ แจ้ง สภาวะทกุ อยา่ ง ทง้ั ดี และไมด่ ี ทัง้ สขุ และทกุ ข์ สมาธิ ความสงบของจิต ฯลฯ เปน็ ทุกขอริยสัจทั้งสิ้น ถ้าทา่ นไม่รทู้ กุ ข์ตามความเปน็ จรงิ กจ็ ะเกดิ สมุทัย สมทุ ยั คอื ความอยากทีจ่ ะใหไ้ ดด้ ังใจ เวลาความสงบ มาท่านกอ็ ยากใหอ้ ยนู่ านๆ ก็เปน็ สมุทยั พอไม่อยู่นานๆ ท่าน ก็จะทกุ ขห์ นกั กว่าเดิม ปรารถนาสง่ิ ใดไม่ได้ส่ิงน้ันก็เปน็ ทุกข์ สมุทยั ไม่ต้องการให้จติ ไมด่ เี ขา้ มา พอจติ ไม่ดีเข้ามาก็เปน็ ทุกข์ ๒๖ The WayOut new.indd 26 4/25/09 12:22 PM
ผู้ รู้ ทา่ นต้องท�ำ ใหถ้ กู ต้องตามกิจในอริยสจั ต้องจ�ำ ใหแ้ มน่ สงิ่ ท่ี เกดิ ดบั เปล่ียนแปลงตอ่ หนา้ ต่อตาทา่ น ทางตา หู ฯลฯ นน่ั แหละ เปน็ ทุกข์ มนั ไมเ่ ทย่ี ง เป็นทกุ ข์ เป็นอนัตตา ถา้ ท่าน ร้ทู ันอยา่ งน้ีสมุทัยกจ็ ะไมม่ ี ลักษณะของสมทุ ยั กค็ ืออาการ ทีจ่ ิตทะยานออกไปนอกจากการรู้นามรูป เวลาเราสง่ จิต ออกไปพูดเรื่องคนอ่นื ไม่ว่าจะพดู เรื่องดีหรือไม่ดกี ต็ าม เป็น ลกั ษณะของสมทุ ยั นีค่ อื ทุกขก์ บั สมทุ ัย ทุกขม์ ไี ว้รู้ใหแ้ จ่มแจง้ ตามทีม่ นั เป็นจริง มอี ะไรมาก็ใหร้ ู้ทัน เมื่อรู้ทุกข์ สมทุ ยั กจ็ ะไม่มี ถา้ สิง่ ไหนท่านไมร่ ู้ทนั สมุทัยก็จะเข้า ท่านกจ็ ะท�ำ ตามสมทุ ยั เมื่อท่านร้ทู กุ ขไ์ ปเร่อื ยๆ ลกั ษณะของความแจ่ม แจง้ ในนโิ รธะกจ็ ะปรากฏ มคี วามปลอ่ ยวางมากขึ้น การติด ขอ้ งในวัตถสุ ิง่ ของ ในอารมณต์ า่ งๆ ซง่ึ แตเ่ ดิมเคยตดิ มากก็ จะนอ้ ยลง การปรงุ แตง่ ตา่ งๆ๒ล๗ดลง นค่ี ืออาการของจติ ที่โน้ม The WayOut new.indd 27 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ ไปเพื่อการทำ�ให้แจ้งนิโรธะ แตว่ ่าก็ยังไมใ่ ช่ของจรงิ นิโรธะ ที่แทจ้ ริงนั้นคอื พระนพิ พาน เปน็ สภาวะทีป่ ราศจากการปรงุ แตง่ เป็นสิง่ ทมี่ รรคจติ ผลจติ ไปรู้เขา้ สามารถท�ำ ลายกิเลสได้ โดยสิน้ เชิง ซ่ึงจะรู้จักดว้ ยตวั ของเราเองเม่ือเราถงึ ถา้ ยงั ไม่ ถงึ กจ็ ะมสี ภาวะจิตใจท่เี ปน็ กลาง ไมห่ ลงปรุงแตง่ ใหเ้ รารวู้ ่า จติ ไดโ้ น้มเอียงไปสู่การท�ำ นพิ พานใหแ้ จ้งแล้ว นโิ รธะนเ้ี ปน็ สจั ฉกิ าตพั พธรรม คอื ธรรมทค่ี วรท�ำ ใหแ้ จง้ ท�ำ ใหแ้ จง้ ท�ำ ใหร้ จู้ กั เพราะพระนพิ พานเปน็ สภาวะทม่ี อี ยแู่ ลว้ เพยี งแตจ่ ติ เรายงั ไมพ่ รอ้ มเพราะมวั แตห่ ลงปรงุ แตง่ เมอ่ื ฝกึ รู้ ทกุ ขไ์ ปเรอ่ื ยๆ จนเขา้ ใจแจม่ แจง้ สมทุ ยั กถ็ กู ละ นโิ รธะกแ็ จม่ แจง้ ขน้ึ มา ส่วนตัวมรรคก็คือการฝึกสติสัมปชัญญะท่ีต้องทำ� แลว้ ๆ เลา่ ๆ ซา้ํ ๆ ซากๆ ไปเรอ่ื ยๆ การฝกึ ปฏบิ ตั ิ หรอื การ ฝกึ สตทิ พ่ี ฒั นาขน้ึ ไปเรอ่ื ยๆ ๒แ๘บบนีเ้ รยี กวา่ การฝกึ ไตรสิกขา The WayOut new.indd 28 4/25/09 12:22 PM
ผู้ รู้ เป็นการฝึกอธศิ ลี สิกขา อธิจิตตสกิ ขา และอธิปญั ญาสกิ ขา เวลาเรามีสติเพ่ิมข้ึนจนถึงระดับหน่ึงที่เราสามารถมองเห็น ความคดิ ของตัวเอง เหน็ ความรู้สึกของตวั เอง เหน็ เจตนา ในใจตวั เอง ตอ่ ไปเราจะไม่ใชค่ นรักษาศลี แตว่ ่าศลี จะรกั ษา เรา ตอนท่ีเรายังไม่ได้ฝกึ เราตอ้ งรกั ษาศลี การท่ตี ้องรกั ษา นี้แสดงว่าเราไมอ่ สิ ระ ตอ้ งเปน็ ขอ้ ๆ เยอะไปหมด ย่ิงถา้ เปน็ ของพระภกิ ษุยง่ิ เยอะใหญ่ แตเ่ มอ่ื เราฝกึ สติ จะเป็นการ รกั ษาทตี่ วั จติ ตอ่ ไปไมใ่ ช่เรารกั ษาศลี แล้ว แต่เป็นศีลท่รี กั ษา เรา ไมใ่ หเ้ ราท�ำ อะไรผดิ พลาดออกมาทางกายทางวาจา ต่อ ไปสติเห็นความคิดปบ๊ั ความคดิ นั้นก็หยุดลง เหน็ เจตนาที่ไม่ ดี กไ็ ม่หลงท�ำ ตามมนั ไม่นำ�เราไปทำ�ส่งิ ทผ่ี ดิ พลาด นีเ้ รยี กวา่ อธศิ ลี เป็นศีลท่รี กั ษาคนปฏิบัติ ในการปฏบิ ตั ิทา่ นอยา่ พดู มาก ใหฝ้ ึกดูความรู้สกึ ท่ี อยากจะพูดและความคิดปรุงแต่งที่เกิดต่อมาอีกมากมาย ๒๙ The WayOut new.indd 29 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ โดยเฉพาะทกุ วันน้ฝี กึ กนั ยากสักหนอ่ ย กค็ ือ พวกทีท่ �ำ งาน มีโทรศพั ท์ มเี คร่อื งมอื สื่อสาร ตอ้ งเตอื นตวั เองบอ่ ยๆ แลว้ ก็ ฝกึ เอา ถา้ ท่านพูดบอ่ ย จะท�ำ ให้เห็นความทกุ ข์ชา้ ดังน้นั จงึ ต้องพดู น้อยๆ พอฝกึ ไปจนเหน็ ความคดิ ความรสู้ กึ ไดต้ ลอด แลว้ ก็สามารถจะใช้ชวี ติ ไดต้ ามปกติ พดู ได้ตามปกตคิ อื ตาม ปกติของผปู้ ฏบิ ัติธรรม พระพุทธพจน์ก็บอกว่า การปฏิบตั ิ ธรรมเปน็ ไปเพอ่ื ความมกั น้อย สนั โดษ ไม่คลกุ คลี ฯลฯ ถา้ มีโอกาส อยูค่ นเดียวบา้ งก็จะดี ถ้ามีครูบาอาจารยท์ ่ที ่าน แนะน�ำ ได้ ฝึกไปพอสมควรแลว้ กไ็ ปขอค�ำ แนะนำ�เพ่ิมเตมิ ได้ เมื่อทา่ นปฏิบัตไิ ป อยากจะรู้วา่ ได้ผลหรือเปล่า จะ มสี ภาวะอยา่ งหนง่ึ เกดิ ขน้ึ เปน็ สภาวะ “ผรู้ ”ู้ กบั “สง่ิ ทถ่ี กู ร”ู้ แยกออกจากกนั เวลาเราฝกึ แล้วมคี วามร้สู กึ ตัว ดคู วามหลง ดีใจก็ดู ทุกข์ก็ดู สขุ กด็ ู โกรธก็ดู โลภก็ดู อยา่ งนไี้ ปเรือ่ ยๆ พอ ถึงช่วงหนงึ่ มสี ติมากขึน้ เปน็ สติท่เี กดิ เองและมสี มาธิ ก็จะมี ๓๐ The WayOut new.indd 30 4/25/09 12:22 PM
ผู้ รู้ การแยกระหวา่ ง ผูร้ ู้ กับส่ิงทีถ่ กู รู้ จะสงั เกตได้วา่ เมอื่ ไม่ไดฝ้ ึก น้นั สภาพจติ เหมือนกบั เช่อื มแปะอยู่กบั อารมณ์ เวลามใี คร มาดา่ กจ็ ะโกรธทนั ที ไม่พอใจทันที เวลาเห็นส่ิงทีส่ วยงาม กช็ อบทนั ที เพราะว่าใจกับอารมณ์ เหมอื นกับเชือ่ มกนั อยู่ เรยี กว่าจิตโดนอารมณค์ รอบงำ� ไมเ่ ปน็ อิสระจากอารมณ์ ผู้รู้ เป็นคนดูนามรูปตามความเปน็ จรงิ อารมณ์อะไร มาปรากฏกด็ ู เหน็ ความไม่เที่ยง เปน็ ทกุ ข์ เปน็ อนตั ตา ผรู้ ู้ เปน็ ลกั ษณะของจติ ทป่ี ระกอบดว้ ยสตสิ มั ปชญั ญะ เปน็ สมาธิ ... ถามว่าตอ้ งเห็นกคี่ รง้ั ... ตอบไมไ่ ด้ ตอ้ งเหน็ ซา้ํ ๆ อยู่อยา่ ง นัน้ แหละ .... จนกระทง่ั จิตยอมรับวา่ เปน็ อย่างอน่ื ไปไม่ได้ แลว้ จิตยอมรับ หลอกตัวเองไมไ่ ด้ พอหลอกไม่ได้กย็ อมรบั ความจรงิ นน่ั คอื ญาณปญั ญา เวลารู้สึกตัวไปเรอ่ื ยๆ กจ็ ะร้วู ่าอารมณต์ ่างๆ มนั ห่าง ออกไปเรื่อยๆ แต่เดิมเหตกุ ๓าร๑ณ์เดียวกนั เคยโกรธแรง จะ The WayOut new.indd 31 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ โกรธนอ้ ยลงหรอื โกรธสนั้ ลง เคยทุกขน์ านกท็ ุกข์สั้นลง น่ีคือ จิตเร่ิมแยกออกได้ ระหวา่ งส่ิงที่เปน็ อารมณภ์ ายนอก กบั ผู้รู้ภายใน เม่ือฝึกปฏิบัตไิ ปใหม้ ากกวา่ นน้ั นานกวา่ นัน้ กจ็ ะ แยกห่างจากกัน เปน็ อสิ ระจากอารมณ์ เปน็ คนดอู ารมณ์ เฉยๆ ถงึ สภาวะนน้ั จติ จะมีสภาวะเปน็ อุเบกขา ซง่ึ จะท�ำ ให้ สติสมั ปชัญญะบริสทุ ธิ์ การมองดูจะบริสทุ ธิ์กต็ ่อเม่ือจิตเปน็ อเุ บกขา เมือ่ น้ันจะเหน็ นามรูปตามความเป็นจรงิ แต่ตอนแรกๆ นี้ สังเกต วา่ อันไหนที่ดๆี เราก็ชอบ มันยังไมเ่ ปน็ อุเบกขา เวลาปฏบิ ตั ิ ดๆี ก็อยากให้อยู่นานๆ รเู้ หมือนกันว่าตอนนี้ปฏบิ ตั ิไดด้ ี แตม่ ี เยือ่ ใย อยากใหอ้ ยนู่ านๆ น่เี รียกวา่ สตสิ ัมปชญั ญะไมบ่ รสิ ทุ ธิ์ เพราะยังเจือด้วยความร้สู กึ ท่อี ยากให้อยนู่ านๆ สว่ นฝา่ ยไม่ดี เช่นโทสะ เวลาปฏบิ ตั ธิ รรม โทสะ เกดิ ท่านก็ไม่ชอบ ความง๓ว่ ง๒นอนเกดิ ท่านกห็ าวธิ ีทีจ่ ะหาย The WayOut new.indd 32 4/25/09 12:22 PM
ผู้ รู้ จากความง่วง ทำ�เหมือนกบั เปน็ ศตั รู ท้งั ๆ ท่เี ขาเปน็ สภาวะ ธรรมชาตธิ รรมดา ถา้ จะหนจี ากความงว่ ง กค็ อื หนจี ากตวั เอง นน่ั แหละ เพราะความงว่ งกบั ตวั เองกค็ อื คนเดยี วกนั เปน็ ความ ปน่ั ปว่ นภายในจติ เทา่ นน้ั เอง ความโกรธกเ็ ชน่ กนั ตอนแรกๆ กจ็ ะเปน็ เชน่ นเ้ี พราะจติ ยงั ไมเ่ ปน็ อเุ บกขา สตสิ มั ปชญั ญะไม่ บรสิ ทุ ธ์ิ สตสิ ัมปชญั ญะจะบรสิ ุทธเ์ิ พราะจติ เปน็ อเุ บกขา คอื มี ลกั ษณะทเี่ ปน็ กลางๆ อุเบกขานี่ไมใ่ ช่เฉยเมยนะ เป็นการ เฝ้าดอู ยูด่ ้วยจติ ท่ีเป็นกลาง ไม่ว่าอารมณ์อะไรมาก็รทู้ กุ อย่าง ในตอนเรมิ่ ฝึกใหมๆ่ ถ้าไม่รจู้ ะดตู รงไหน ทา่ นกจ็ งใจสร้าง ขึ้นมาก็ได้ เช่น เดิน บิดกาย ออกกำ�ลังกาย ยกมอื คลงึ น้ิวมอื ลูบแขน ดูลมหายใจ ดทู ้องพองยบุ อะไรกไ็ ด้ แตท่ ำ�แลว้ ไม่ตอ้ งเครียด ทำ�สบายๆ ทำ�เล่นๆ แต่เลน่ ๆ นที่ ำ�แบบขยนั ขนั แขง็ นะ ท�ำ เปน็ เดือนเป็นปี เล่นๆ ในทนี ้หี มายความว่าไม่ ๓๓ The WayOut new.indd 33 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ เครียด ไม่จอ้ ง ไม่เพง่ ไมห่ วังผล บางท่านอาจจะสงสัยว่า ถา้ ทำ�ขนึ้ มากเ็ ปน็ ตัวตนน่ะ ส.ิ .. ถ้าคิดอยา่ งนั้น การไมท่ �ำ ขนึ้ มา กเ็ ปน็ ตัวตนนน่ั แหละท่ี จะไม่ทำ� ความเป็นจรงิ แลว้ ไม่มีอะไรท่เี ป็นตัวตน มีแต่ความ เห็นผิดท่ีเข้าไปยึดขันธ์ห้าที่เปล่ียนแปลงอยู่ตลอดเวลาว่าเป็น ตัวเป็นตน เราไม่ได้ปฏบิ ตั ิเพือ่ ละตวั ตนอะไร เพราะไมม่ ี ตวั ตนทจ่ี ะให้ละ ปฏบิ ัตเิ พอ่ื ละความเห็นผดิ การท่เี ราจะหมดการยึดมนั่ ถอื มั่น ไม่ใชห่ มดเพราะว่า เราไปเรยี นมาตามหนังสอื ว่าไม่มีตัวตน สตั ว์ บุคคล เปน็ แต่ นามรูป หรือว่าฟังครูอาจารยพ์ ดู เล็กๆ นอ้ ยๆ แลว้ จะละได้ ต้องละได้จากการปฏบิ ัติดว้ ยตวั ของเราเอง เป็นญาณปญั ญา ของเราเองทเ่ี กิดขน้ึ ภายใน กระบวนการพฒั นาของจิตท่ีเพ่ิม ขึน้ คอื ตอนแรก เราเปน็ ทาสอารมณ์ อารมณท์ ี่ดีมาก็ชอบ ทำ�ให้ดใี จ อารมณท์ ไ่ี ม่ดีมาก๓ต็ ก๔ทรดุ เปน็ ทุกขม์ าก แตพ่ อ The WayOut new.indd 34 4/25/09 12:22 PM
ผู้ รู้ ฝกึ ไปไดส้ ักหน่อย ก็จะเริม่ ห่างออกไป จะมีความรสู้ กึ วา่ โดน กระทบบ้าง แต่นอ้ ยลง ต่อไปมสี ติสัมปชญั ญะมากกวา่ น้นั จติ กจ็ ะเป็นอุเบกขา หากทา่ นไมไ่ ดฝ้ ึกหรอื ฝึกมาเลก็ น้อย ใจของทา่ นก็มี ลกู เลน่ คอื หลอกไปหลอกมา ร้อู ยู่วา่ มันไมเ่ ทีย่ ง ก็จะทำ�ให้ มนั เทีย่ งอยเู่ รือ่ ย พอปฏิบัตธิ รรมกอ็ ยากให้มันดตี ลอด ทง้ั ๆ ท่รี มู้ าแล้ววา่ มนั ไมเ่ ท่ียง วันนป้ี ฏิบัตไิ ด้ดี วนั ตอ่ ไปปฏิบัติไม่ ไดด้ ี กไ็ ม่ชอบใจ ท้ังๆ ที่เขาแสดงความไมเ่ ที่ยงใหเ้ หน็ ใจ ยงั ไม่ยอมรับ ทัง้ ทไี่ ด้เรยี นได้ฟังมาหมดแลว้ บางท่านความ โกรธเกิดข้นึ จ้องความโกรธ ความโกรธก็หายจรงิ ๆ ด้วย พอ หายก็ดใี จ รู้สกึ วา่ ตัวเองทำ�ความโกรธให้หายได้ เวลาที่บอก วา่ ความคิดน�ำ ทุกข์มาให้ ท่านก็จอ้ งความคดิ ความคิดก็ไม่ ยอมเข้า ท่านพยายามบังคบั บญั ชาสิ่งใดสงิ่ หน่งึ กลายเป็น ตวั เองเกง่ ที่สามารถแปลงจิตได้ เดย๋ี วพอราคะมาก็จะเอา ๓๕ The WayOut new.indd 35 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ อสุภะมาสู้ น่เี รยี กว่านักแปลงจติ ไมใ่ ชก่ ารตามดู ถ้าแปลง จติ ได้เก่ง ตายไปกไ็ ปอยู่พรหมโลก ถ้ายงั เกง่ ไมถ่ งึ ทีส่ ุดก็ ไปอย่ถู ํ้า เพราะอยูก่ ับชาวบา้ นไมไ่ ด้ เบ่ือกามคณุ ต้องไป ปฏบิ ตั ิสมาธเิ หมอื นฤาษสี มัยกอ่ น พวกนี้เกง่ เรอื่ งแปลงจติ เราไมไ่ ด้ปฏบิ ัติเพื่อให้หยดุ คิด ปฏบิ ตั ิเพ่ือใหร้ ูว้ า่ ความ คดิ มันไมเ่ ทยี่ ง เป็นทุกข์ เปน็ อนตั ตา จิตมนั คิดไดเ้ องของมัน บังคับมนั ไมไ่ ด้ มนั เปน็ อย่างนี้มาแต่ไหนแตไ่ รแล้ว เพียงแต่ เราไม่รู้ หลายคนอาจจะสงสยั ว่า ร้แู คน่ ้ี รแู้ ล้วจะไดอ้ ะไร... รแู้ บบน้เี หมือนไมเ่ ยอะ เหมือนรไู้ มม่ าก โดยทัว่ ไป แลว้ ท่านอยากจะรู้ให้มากๆ การรูม้ ากๆ คอื การสรา้ งทุกข์ ใหก้ ับตวั เอง... รใู้ หน้ อ้ ยดีทีส่ ดุ ท่านลองสงั เกตดูวา่ รู้เรอ่ื งไหน มากๆ ก็มกั จะทกุ ขม์ าก สมมติมเี ด็กคนหนง่ึ เดนิ มา ถา้ เป็น เดก็ อนื่ ท่ที ่านไม่ร้จู ัก ทา่ นก็เฉยๆ แต่ถา้ เปน็ หลานเรา รกั มาก กลวั หลานจะหกลม้ ยิ่งรูล้ กึ เ๓ทา่ ๖ไรก็ยง่ิ ทกุ ขม์ ากเท่านัน้ The WayOut new.indd 36 4/25/09 12:22 PM
ผู้ รู้ ถ้ารู้น้อยแล้วจะบรรลไุ ดอ้ ยา่ งไร ... ความร้จู ริงที่เป็นปญั ญามคี วามเบาสบาย เพราะวา่ รู้ แลว้ เขาวางทุกอยา่ ง ความร้จู ากขอ้ มลู มันหนกั เพราะต้อง คอยแบกเอาไว้ ทา่ นร้วู ่าโทสะไมด่ ี โลภะไมด่ ี โมหะไมด่ ี กุศล ท้งั หลายดี ตามที่ทา่ นเรียนมา การรแู้ บบนเ้ี ป็นรู้แบบขอ้ มลู ขอ้ มลู จะมีประโยชน์ต่อเม่ือท่านใช้ถกู แต่ถา้ ใชไ้ ม่ถกู กจ็ ะเสีย เวลา เชน่ เวลาทที่ ่านปฏบิ ัติ ทา่ นรวู้ า่ ถนี มทิ ธะไมด่ ี เปน็ นวิ รณ์ เปน็ เครอ่ื งกน้ั การเจรญิ สมถะและวปิ สั สนา พอถนี มทิ ธะ เกดิ ขน้ึ ทา่ นกร็ สู้ กึ วา่ ศตั รมู าแลว้ จติ มอี คติ มนั จะหายชา้ ทช่ี า้ เพราะทา่ นหลงลมื ไปคดิ วา่ เขาไมด่ ี หลงไปในความคดิ เปน็ การ ตดั สนิ สภาวธรรม เปน็ การร้ดู ว้ ยอ�ำ นาจตณั หาและทิฐิ ไม่ได้ ร้สู ภาวธรรมตามความเปน็ จริง แตถ่ ้าทา่ นรธู้ รรมดา สตกิ ็ เกดิ ไปเรอ่ื ยๆ เกิดได้เร็ว เหมอื นกับราคะทเี่ กิดขึ้น ท่านก็ร้วู ่า ราคะไมด่ ี ท่านท่เี รยี นมากค็ ิดวา่ ราคะเกดิ ข้นึ กบั โลภมลู จติ ๓๗ The WayOut new.indd 37 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ ซง่ึ มีอยจู่ �ำ นวนเท่านน้ั เท่านี้ มีเจตสิกเกดิ ประกอบเทา่ น้นั เทา่ นี้ แยกแยะได้หมด นัน่ คือความหลง แตถ่ า้ ท่านรู้เฉยๆ รวู้ ่า ตอนนจี้ ิตมนั เปน็ อย่างน้ี ท่านก็ฝกึ สติไปเรื่อยๆ จะได้เรว็ บางทา่ นฝกึ ไปได้สักพกั จติ จะดขี ึน้ เพราะวา่ ไม่ค่อย ยดึ ทีน้ที ่านกเ็ อาจติ ท่ีดไี ปช่วยคดิ เพราะวา่ ทา่ นคิดไดล้ ึก ซ้ึงเป็นพระไตรปิฎกเคลือ่ นท่ี เปน็ คนเกง่ แตน่ ก่ี เ็ ปน็ อปุ กเิ ลส วปิ สั สนปู กเิ ลสเปน็ สง่ิ ดๆี แทบท้ังน้ัน ที่เปน็ วปิ สั สนปู กิเลส เคร่ืองเศรา้ หมองของวปิ สั สนา เพราะทำ�ให้หลง ทำ�ให้ไม่รู้ วา่ มันไมเ่ ทีย่ ง เปน็ ทุกข์ เป็นอนัตตา วิปสั สนาจริงต้องการร้แู คน่ ่แี หละ จะลึกแค่ไหน ก็ แค่ร้วู ่าไม่เท่ียง เป็นทกุ ข์ เป็นอนตั ตากพ็ อแล้ว เก่งไม่เก่งไม่ เก่ยี ว ความรู้มาก รู้นอ้ ยนไี่ ม่เกีย่ ว ขอใหร้ ู้วา่ ทุกอย่างอยู่ใน กฎไตรลกั ษณก์ ็พอ นี่เป็นวปิ สั สนา ทา่ นไหนท่ีชอบรเู้ ยอะๆ ก็เรียนได้ ศึกษาได้ แต่ให้รวู้ ๓่าล๘ักษณะของวิปสั สนาแท้ๆ เปน็ The WayOut new.indd 38 4/25/09 12:22 PM
ผู้ รู้ อยา่ งไร มฉิ ะน้นั จะหลงไปนาน การปฏบิ ัตนิ ้ีกเ็ พ่อื จะใหเ้ หน็ จิตตัวเอง เห็นความคดิ ของตัวเอง วธิ ีการที่จะท�ำ ให้ได้ผลเร็วคอื อยา่ พูดมาก ใหด้ จู ิต เพราะวา่ ค�ำ พดู น้นั ออกมาจากความคิด มันจะปรงุ แต่งก่อน แล้วกลายเปน็ ความคดิ ความคิดนี้ทำ�ใหอ้ อกมาเปน็ ค�ำ พูด เวลาอยากจะพูดให้ดคู วามอยากจะพูด ตอ้ งเตือนตนเอง อย่เู สมอ ท่านมกั จะพูดกันว่าส�ำ นกั นัน้ ส�ำ นกั น้ดี ี อาจารย์ ทา่ นพน้ ทุกข์ ไมใ่ ช่เราจะพน้ ทุกขไ์ ปกบั อาจารยด์ ้วย ฉะนนั้ เราตอ้ งดูตัวเองเป็นหลกั ๓๙ The WayOut new.indd 39 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ ๓ ขยันรูส้ ึกตวั เรายิ่งปฏบิ ตั ิธรรมมากขึ้นเทา่ ไร เรากจ็ ะยิ่งเปน็ คน ธรรมดามากขึน้ เท่านน้ั ตอ้ งบอกวา่ ...“ยนิ ดีต้อนรับสคู่ วาม เปน็ คนธรรมดา” แลว้ จะเห็นทุกส่งิ ทกุ อยา่ งเป็นธรรมดาๆ ชวี ติ ของเรากจ็ ะธรรมดาเพ่ิมขึ้นดว้ ย แต่เดมิ เราเคยเปน็ คน มีความสำ�คญั ถ้าปฏบิ ตั ธิ รรมไปคดิ วา่ ตวั เองสำ�คญั เพม่ิ ขน้ึ ไมถ่ กู เปน็ ความสำ�คญั ผดิ ในการปฏบิ ตั ติ อ้ งอยา่ คดิ ลกึ มาก... จนกระทง่ั ไมค่ ดิ เลย คอื ตน้ื ทส่ี ดุ นน่ั คอื ถกู ยง่ิ คดิ มากลกึ ซง้ึ กจ็ ดั เปน็ พวกวญิ ญาณ ๔๐ The WayOut new.indd 40 4/25/09 12:22 PM
ข ยั น รู้ สึ ก ตั ว พเนจร... ฉะนน้ั ลกึ ทส่ี ดุ กบั ตน้ื ทส่ี ดุ จงึ เปน็ สง่ิ เดยี วกนั ... หวั ขอ้ ธรรมะใหญๆ่ ทจ่ี ะน�ำ ไปใชใ้ นการฝกึ สติ คอื “อาตาปี สมั ปชาโน สตมิ า” ภาษาไทยแปลวา่ “ขยนั รสู้ กึ ตวั ” อาตาปี คอื ความขยนั การท�ำ ใหต้ อ่ เนอ่ื ง เปน็ ความ เพยี รท�ำ ใหก้ เิ ลสเรา่ รอ้ น สมั ปชาโน คอื ความรสู้ กึ ตวั สตมิ า คอื ความระลกึ ได้ ไมห่ ลงลมื ไมใ่ จลอย ไมเ่ ผลอไป การมีสติที่ถูกต้องจะมีลักษณะท่ีเป็นความรู้สึกตัว เฉยๆ โดยไม่เขา้ ไปรู้ลึกเกนิ ไป เชน่ ยกมือกร็ สู้ กึ ว่ายก เปลย่ี น จากเดมิ ไปอีกทห่ี นง่ึ ไม่ตอ้ งรวู้ ่าเปน็ แขนขวาหรอื ซ้าย อยา่ ง นั้นรู้เกนิ จำ�เปน็ เปน็ การเขา้ ไปในโลกของความคิด เวลาเดิน กเ็ ช่นกัน ให้รสู้ กึ ถงึ การเคล่อื นจากทหี่ นง่ึ ไปอีกทห่ี นง่ึ มกี าร เปล่ยี นแปลงไปจากเดมิ นค่ี อื ลกั ษณะของการมีความรู้สึกตวั พวกท่หี ลงลืมมากๆ๔น๑้ันควรหาวหิ ารธรรม ให้จติ อยู่ The WayOut new.indd 41 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ ซึง่ แล้วแตค่ วามสบายของแตล่ ะคน เชน่ อย่กู บั ลมหายใจ อยู่ กบั อริ ยิ าบถต่างๆ ยกมอื ลูบแขน คลึงนิ้วมอื เป็นตน้ ถา้ ทา่ นน่ังแลว้ หลบั อย่างนไี้ ม่ดี ให้ทา่ นทำ�เป็นคนธรรมดาๆ แต่ รสู้ กึ ตัว ร้สู ึกอย่ใู นกาย เวทนา จิต และ ธรรม ในกายกม็ ลี มหายใจเขา้ ออก อริ ยิ าบถนอ้ ยใหญต่ า่ งๆ ใครจะลองยกมือ พลกิ มือ อะไรกไ็ ด้ ใหท้ �ำ สบายๆ อย่า เครง่ เครียดหรอื ตงั้ ใจมากเกนิ ไป สมาธิจะเกดิ ก็ต่อเมือ่ หมด ความตง้ั ใจท่จี ะทำ� แตต่ อนแรกจะมลี ักษณะทมี่ ีความต้งั ใจ ที่จะทำ�บางสง่ิ บางอยา่ งอยู่ เมอ่ื ทา่ นฝกึ ไปเรอื่ ยๆ จนถงึ ช่วง หน่งึ กจ็ ะหมดความตง้ั ใจ การปฏิบัตกิ จ็ ะเป็นปกติในชวี ติ ประจ�ำ วนั ของท่าน และนนั่ คอื สมาธทิ ีม่ ีอยทู่ กุ หนทุกแห่ง ไม่จำ�กัดเวลา ไมจ่ ำ�กัดสถานท่ี ไมจ่ ำ�กัดอะไรท้ังสิ้น เปน็ จดุ เรมิ่ ตน้ ของการเฝ้าดนู ามรปู ตามทีม่ ันเป็นจริง เปน็ การศกึ ษา ป้อนขอ้ เท็จจริงให้กบั จิตวา่ รปู ไม่เที่ยง นามไมเ่ ที่ยง จนจติ ๔๒ The WayOut new.indd 42 4/25/09 12:22 PM
ข ยั น รู้ สึ ก ตั ว ยอมรบั ความจริง กจ็ ะเกดิ ญาณปัญญาขึ้น เวลาหลงคิดไป ก็ไมต่ อ้ งท�ำ อยา่ งอื่น ใหร้ ูว้ า่ หลงไป แลว้ ก็กลับมาอย่ทู วี่ ิหาร ธรรมตามเดมิ โดยปกติเวลาปฏบิ ัติตอนแรกๆ จติ มกั ติดกบั อดีตและ อนาคต ไมอ่ ยกู่ ับปจั จุบันจริงๆ เชน่ ไปรู้วา่ มอื ขวาเคลอื่ น ซ่งึ จรงิ ๆ ไม่มีมือ มแี ตก่ ารเคล่ือน เวลาท่านตัง้ ใจมากๆ ก็ เป็นลกั ษณะจิตตดิ อดีตกบั อนาคต ทา่ นก็ไมต่ ้องท�ำ อะไรเลย เพียงแต่ “ร”ู้ ว่าจติ เปน็ อย่างไร การรู้อย่างนเ้ี รยี กว่าอยกู่ บั ปจั จบุ ัน หมวดธรรมหมวดหนึ่งท่ีพระภิกษุสมัยพุทธกาลท่าน นยิ มใช้ เรียกอปัณณกปฏิปทา พระภิกษจุ ะรจู้ กั กันดี เวลา ท่ที ่านไปปฏิบตั ิตามที่ต่างๆ เรียบร้อยแลว้ กจ็ ะมาพบกนั วนั พระ สนทนากนั เรื่องอปัณณกปฏิปทากับอรยิ วงศ์ น้เี ปน็ หมวดธรรมทสี่ ำ�คญั ๔๓ The WayOut new.indd 43 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ อปัณณกปฏปิ ทา มี ๓ อย่าง คอื (๑) อนิ ทรยี สังวร (๒) โภชเน มตั ตัญญุตา (๓) ชาคริยานุโยคะ สามเรอื่ งนที้ ่านตอ้ งจำ�ดีๆ และน�ำ ไปปฏบิ ัติเพ่ือเสรมิ กบั การมีความรูส้ ึกตัวในชีวติ ประจ�ำ วันของทา่ น ข้อท่ี ๑ อนิ ทรียสังวร การฝึกอินทรียสังวรเป็นเบื้องต้นของการเจริญ วิปสั สนาทีค่ รบท้ัง ๖ ทวาร เพราะเปน็ การไมจ่ �ำ กดั อารมณ์ ขณะท่ีฝึกแรกๆ ท่านอาจจะจ�ำ กัดอารมณ์ ไปอยู่ในห้องคน เดยี ว เหมือนในสมัยพุทธกาล ทา่ นจะบอกใหไ้ ปอยู่เรือนว่าง กระท่อมปลายนา โคนไม้ ภเู ขา กองฟาง เปน็ ตน้ ก็จะได้ผล ดีเหมอื นกันในตอนแรกๆ จะช่วยท�ำ ใหร้ ู้จกั สภาวะของการมี สตไิ ด้ดี ๔๔ The WayOut new.indd 44 4/25/09 12:22 PM
ข ยั น รู้ สึ ก ตั ว ถ้าเราใช้ชวี ติ อยู่ตามปกติ จิตจะไหลไปตามอารมณ์ ต่างๆ มาก การฝกึ ก็จะท�ำ ไดล้ �ำ บาก แต่ถ้าเราขยนั ไมย่ ่อทอ้ ก็สามารถฝึกไดใ้ นชีวติ ประจ�ำ วันเหมือนกนั ไมต่ อ้ งไปสำ�นกั เลยก็ได้ เพราะทา้ ยท่สี ุดไม่ว่าจะไปฝึกท่ไี หนมา หรอื จะปิด ก้นั อารมณ์อยา่ งไร กต็ ้องมาสชู่ วี ิตจรงิ ให้ได้ ถ้าออกมาสู่ชวี ิต จรงิ ไม่ได้ ก็เรยี กว่านักแสดงละคร นักสรา้ งภาพ หรือ บางทีกต็ ดิ ความสงบ ในลักษณะของอินทรียสังวรนั้นเป็นต้นทางของการ เจริญวิปสั สนาอยา่ งถกู ต้อง คือ ตาดู หฟู งั จมกู ดมกลิ่น ลนิ้ ลม้ิ รส กายสมั ผสั สิง่ ทถ่ี ูกต้องกาย ใจคดิ นึกรู้สึก รบั ร้อู ารมณ์ ตา่ งๆ ไปตามปกติ การรู้เทา่ ทันกระบวนการทำ�งานของกาย ของใจ เม่อื มกี ารกระทบอารมณ์ เป็นวปิ สั สนาแท้ ไมม่ ีการ จำ�กัดอารมณ์ ไม่ได้หนอี ารมณ์ ไม่ขม่ กิเลส ไมข่ ม่ ความคิด ปล่อยใหก้ เิ ลส ใหค้ วามคดิ ปรงุ แต่งเกดิ ข้ึนมา เพ่ือที่จะได้ ๔๕ The WayOut new.indd 45 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ เข้าใจมนั ตามความเปน็ จรงิ เพือ่ ที่จะไดเ้ ห็นว่ามันเป็นของไม่ เที่ยง เป็นทกุ ข์ เป็นอนตั ตาทั้งหมด แลว้ ก็ปล่อยวาง จะเหน็ ความคิดความรู้สึกต่างๆ ออกมาเปน็ สาย จนบางท่านอาจ ตกใจว่า ทำ�ไมตนเองคิดไดเ้ ลวรา้ ยขนาดน้ี ซง่ึ ถ้าไม่ออกมา เปน็ การกระท�ำ ทางกายทางวาจาก็ไมเ่ ป็นไร ๔๖ The WayOut new.indd 46 4/25/09 12:22 PM
ข ยั น รู้ สึ ก ตั ว การฝึกสติแบบอินทรียสังวรจึงเป็นต้นทางของการ เจริญวิปัสสนาท่ีถกู ต้อง เป็นลักษณะอปณั ณกปฏปิ ทา เป็น ขอ้ ปฏบิ ตั ิทีไ่ ม่ผิดพลาด ถา้ ทา่ นไม่เข้าใจแบบนี้ ก็จะไปทำ� วปิ ัสสนาแบบกดข่มกเิ ลสเอาไว้เรอ่ื ย หรอื ไปห้ามความคดิ หนึ่งดว้ ยความคดิ อีกอย่างหนงึ่ อย่างน้นั ไมถ่ กู ตอ้ ง การ ละกิเลสไมไ่ ดล้ ะไดด้ ว้ ยการขม่ ไว้ แต่ละได้ดว้ ยปัญญาทเ่ี ห็น ไตรลกั ษณ์ เราไม่ได้ฝึกเพอ่ื ใหจ้ ติ ดี แต่ฝกึ เพ่ือใหร้ ู้ ดหี รือไม่ ดกี ไ็ มเ่ ทีย่ งท้งั สน้ิ ใหฝ้ กึ ดูเพ่ือใหเ้ หน็ กระแสของไตรลกั ษณ์ นี่ คอื อินทรยี สังวร เห็นรปู ดว้ ยตาแลว้ ฟังเสยี งดว้ ยหูแลว้ เปน็ ต้น ไมไ่ ด้ หา้ มไมใ่ ห้เห็น หา้ มไม่ให้ได้ยนิ หนา้ ทีข่ องเรากฝ็ ึกสติไปตาม ปกติ แล้วสังเกตปฏกิ ริ ิยาทางจติ วา่ เปน็ อยา่ งไร... รับประทานอาหาร กด็ ปู ฏิกิรยิ าทางใจ ปกติจะไม่ คอ่ ยไดด้ ู มกั จะคยุ กนั ๔๗ The WayOut new.indd 47 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ การถูกต้องทางกาย เย็น รอ้ น อ่อน แข็ง เปน็ อย่างไร มีปฏิกิรยิ าอยา่ งใด ก็คอยเฝา้ ดูไป จะเขา้ ใจตัวเองมากข้นึ มโี ทสะเกดิ ขน้ึ แลว้ มปี ฏกิ ริ ยิ าตอ่ ไปอยา่ งไรบา้ ง ... นเ่ี ปน็ การฝกึ อนิ ทรยี สงั วร ซง่ึ กค็ อื การฝกึ สตนิ น่ั เอง แตเ่ ปน็ การ ฝกึ แบบวปิ สั สนา ไมจ่ �ำ กดั อารมณ์ ถาม รู้จักตวั เองเป็นอยา่ งไร ตอบ ถา้ เราเข้าใจตวั เองอยา่ งถอ่ งแท้ คือ รู้วา่ ไม่มี ตัวเรา มีแตน่ ามกบั รปู ที่เปล่ียนแปลงเป็นไปตามเหตุปจั จยั เราจะร้จู ักลักษณะนิสยั พน้ื เพ จริต อธั ยาศัยของตวั เองวา่ มลี ักษณะเป็นอยา่ งไร แล้วก็จะรู้ถงึ ความเปน็ ธรรมดาของ ชวี ติ เรา จะเข้าสคู่ วามเรียบงา่ ยธรรมดาสามญั ท่ีสดุ ซ่ึงส่งิ นีไ้ ม่ สามารถพูดออกมาได้เปน็ คำ�พดู เพราะเวลาใชค้ ำ�พูดก็เปน็ ส่งิ ที่เกินธรรมดา คำ�พดู ต้องผ่านความคิดออกมา ๔๘ The WayOut new.indd 48 4/25/09 12:22 PM
ข ยั น รู้ สึ ก ตั ว ข้อที่ ๒ โภชเน มัตตญั ญุตา การฝกึ สตทิ เ่ี พม่ิ ขน้ึ จะท�ำ ใหเ้ ราสามารถรเู้ ทา่ ทนั ความ รสู้ กึ ความคดิ ปรงุ แตง่ เมอ่ื มกี ารรบั รอู้ ารมณท์ างตา หู จมกู ลน้ิ กาย และใจ ไดม้ ากขน้ึ ตอ่ ไปการใชส้ อยสง่ิ ตา่ งๆ ทง้ั เรอ่ื งการ กนิ อาหาร เสอ้ื ผา้ เครอ่ื งนงุ่ หม่ ทอ่ี ยอู่ าศยั และอปุ กรณอ์ �ำ นวย ความสะดวกตา่ งๆ เราตอ้ งหมน่ั สงั เกตปฏกิ ริ ยิ าทางจติ จะ เหน็ สว่ นทเ่ี กนิ จ�ำ เปน็ ท�ำ ใหเ้ ราตอ้ งคอยแสวงหาจนเปน็ ทกุ ข์ นค่ี อื การใชส้ อยปจั จยั สแ่ี ลว้ ฝกึ วปิ สั สนาไปดว้ ย ใหส้ งั เกตจติ ใจ ตนเอง ลกั ษณะ โภชเน มตั ตญั ญตุ า คอื การมญี าณปญั ญาใน การใชส้ อยโภชนะอยา่ งเหมาะสมถกู ตอ้ ง เทา่ ทจ่ี �ำ เปน็ เพราะ บางอยา่ งไมจ่ �ำ เปน็ ฆราวาสมสี ง่ิ ไมจ่ �ำ เปน็ เยอะมาก ในเรอ่ื งปัจจยั สนี่ ีก้ ร็ วมถึงเครื่องใช้สอยอ่ืนๆ ดว้ ย อย่างของพระภกิ ษุกม็ ีจีวรเป็นต้น สังเกตดวู ่าเวลารับจวี รเพ่ิม ปฏกิ ิรยิ าทางจิตเปน็ อยา่ งไร คดิ อยา่ งไรรสู้ กึ อย่างไรจึงไปรบั ๔๙ The WayOut new.indd 49 4/25/09 12:22 PM
ท า ง พ้ น ทุ ก ข์ เพม่ิ อาหารบิณฑบาต เสนาสนะ ยารกั ษาโรค และส่งิ อนื่ ๆ ท่ที ่านใช้อยู่ เช่น โทรศพั ท์มือถอื คอมพวิ เตอร์ ฯลฯ ก็คอย สังเกตดจู ะเห็นว่าใชเ้ พราะอะไร จติ คิดอยา่ งไร รสู้ กึ อย่างไร ตอ่ ไปมนั กจ็ ะปรับเอง ปัญญาจะรูว้ ่าจดุ สมควรอย่ตู รงไหน น้ีจะเปน็ การจ�ำ กัดใหพ้ อดี ขอ้ ที่ ๓ ชาครยิ านโุ ยคะ การประกอบความเพียรของผู้ตื่นเป็นลักษณะของ การขยันเฝ้าดู เปน็ ผมู้ ีจิตยนิ ดใี นการภาวนาตลอด คำ�วา่ ชาครยิ านโุ ยคะ แปลวา่ ประกอบความเพยี รตื่นอยู่เสมอ ต่นื จากโลกของความหลับใหลเป็นการเอาชีวิตคนื มา อย่างชาวกุรุ เขาจะไมถ่ ามกนั วา่ ไปไหนมา เพราะ เปน็ ค�ำ ถามทีต่ ิดอดีต หรือไมถ่ ามว่า จะไปไหน เพราะเปน็ ค�ำ ถามที่ติดอนาคต แต่เขาจะเตือนกนั ให้มสี ติอยู่เสมอ จะ ๕๐ The WayOut new.indd 50 4/25/09 12:22 PM
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200