วิทยาศาสตร์ พว31001 ระดับ ม.ปลาย

96 2) ประเภททเี่ กดิ การเปล่ียนแปลง (Mutable) เน่ืองจากการใชประโยชนอยางผิด วธิ ี เชน การใชท ด่ี ิน โดยวิธีการทไ่ี มถ ูกตอ ง ทาํ ใหเกดิ การเปล่ียนแปลงท้ังทางดานกายภาพ และดา นคุณภาพ 2. ทรพั ยากรธรรมชาติทีใ่ ชแลวทดแทนได (renewable natural resources) เปน ทรัพยากรธรรมชาติท่ีใชไปแลวสามารถเกิดข้ึนทดแทนได ซึ่งอาจจะเร็วหรือ ชา ข้ึนอยกู ับชนดิ ของทรพั ยากรธรรมชาติประเภทน้ัน เชน ปา ไม สตั วปา ความสมบูรณของ ดิน และคณุ ภาพของนํ้า เปนตน 3. ทรัพยากรธรรมชาตสิ ามารถนาํ มาใชใ หมไ ด (Recyclables natural resources) เปนทรัพยากรธรรมชาติจําพวกแรธาตุท่ีนํามาใชแลวสามารถนําไปแปรรูปให กลับไปสูส ภาพเดิมได แลวนํากลับมาใชใหมอ ีก เชน แรอโลหะ ไดแก เหล็ก อะลูมิเนียม แกว ฯลฯ 4. ทรพั ยากรธรรมชาตทิ ่ใี ชแ ลว หมดสนิ้ ไป (Exhausting natural resources) เปน ทรัพยากรธรรมชาติที่นาํ มาใชแ ลวจะหมดไปจากโลกนี้ หรือสามารถเกิดข้ึน ทดแทนได แตตองใชเวลายาวนานมาก นํ้ามันปโตรเลียม แกสธรรมชาติและถานหิน เปน ตน

97 1.การดาํ รงชีวิต เปน 2. การพฒั นาทาง ปจจยั 4 คอื เศรษฐกจิ จาํ เปน ตอง อาหาร ใชท รัพยากรธรรมชาติ เคร่ืองนุงหม ทอ่ี ยู 3. การตง้ั ถิ่นฐาน และการ ประกอบอาชพี ทรพั ยากรธรรมชาติ สาํ คัญตอ มนษุ ย อยางไรบา ง 4. ความกาวหนา ทาง 5. เปน ปจจัยในการ เทคโนโลยี การประดษิ ฐ รกั ษาสมดลุ เคร่อื งมือ เคร่อื งใช เปนตน ธรรมชาติ

98 เร่ืองที่ 3 ผลกระทบตอระบบนิเวศและส่ิงแวดลอมที่เกิดจากการใชทรัพยากรธรรมชาติและ แนวทางปองกันแกไ ข ระบบนิเวศและส่ิงแวดลอมไดถูกเปลี่ยนแปลงไปเนื่องจากความเจริญกาวหนาของมนุษย ในขณะทีก่ ารบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติยงั ไมมปี ระสิทธิภาพมากนัก อีกท้ังยังขาดความ จรงิ จงั ในทางปฏบิ ตั ิ สภาพปญ หาการใชทรพั ยากรธรรมชาตทิ ส่ี ง ผลกระทบตอ สง่ิ แวดลอ มไดแกอะไรบา ง 1. การเพมิ่ ของประชากร การเพ่มิ มากขึน้ ของ ทม่ี า www.c4learn.com ประชากรโลกก็จะนํามาซงึ่ ความตองการ ทม่ี า Wikipedia-Makoko ในการใชทรพั ยากรธรรมชาติเพอ่ื การดาํ รงชีวิต ท่ีมา Career Addict 2. การขยายตัวของชุมชนเมือง โดยขาดการวาง แผนผังการใชพ ้ืนทลี่ วงหนา หรือไมเปน ไปตาม ท่กี าํ หนดไว จะทําใหเกิดปญ หาขนึ้ มากมาย เชน ปญ หาการกําจัดของเสีย ฯลฯ 3. เทคโนโลยสี มัยใหม ทน่ี าํ มาใชเ พอื่ เพ่ิม ผลผลติ ทางการเกษตร การใชส ารเคมตี า ง ๆ 4. การสรางสง่ิ กอสรา ง การสรางถนน อา งเกบ็ นํา้ เข่ือน เปน สาเหตกุ ารทาํ ลายถ่นิ ท่ีอยูข องสตั วปา ได ที่มา กระทรวงพลงั งาน

5. การกฬี า ในดานการกีฬาสว นใหญ 99 เปนปญ หาที่เกดิ กบั ทรัพยากรสัตวปา ทมี่ า SiamFishing เชน การยิงนก การตกปลา และการลาสตั ว 6. การสงคราม จะกอ ใหเ กดิ การกระตนุ ใหนาํ ทรพั ยากรธรรมชาติท่ีมีอยมู าใชม ากขึ้น 7. ความไมร หู รอื รเู ทาไมถ ึงการณ ควรพิจารณา ท่มี า HBO.com ใหรอบคอบ ตระหนกั ถึงผลกระทบในดา นลบ ตอสิ่งแวดลอ มและทรัพยากรธรรมชาติ ในระยะยาวนัน้ มากนอ ยเพียงใด ที่มา Kingofwallpapers สภาพปญ หาระบบนิเวศของเมอื งในประเทศไทย เกดิ จากสาเหตุใดบา ง สภาพปญหาความออนแอของระบบนิเวศของเมืองตางๆ ในประเทศไทย สาเหตุหนึ่ง เกิดจากการเติบโตของเมืองที่ขาดการวางแผนอยางรอบคอบ และอีกดานหนึ่งเกิดจากการ พัฒนาเศรษฐกิจในอดีตที่นําเทคโนโลยีสมัยใหมมาใชในการจัดหาและใชทรัพยากรใน กระบวนการผลิต และรูปแบบของการบริโภคที่ไมเหมาะสม ทําใหทรัพยากรอันจํากัดของ ประเทศและส่ิงแวดลอ มธรรมชาติถกู ใชสอย และทําลายจนเสือ่ มทง้ั สภาพ ปริมาณและคุณภาพ จนเกอื บหมดศักยภาพและยากที่จะฟนฟขู ้ึนมาใหม ซํ้ายงั กอ ใหเกดิ มลพิษหลายๆ ดานพรอมกัน การแพรกระจายของมลพิษไมวาจะเปนมลพิษทางน้ํา ทางอากาศ ทางเสียง หรือจากของเสีย สารเคมตี า งๆ ยอมสง ผลตอ สุขภาพอนามยั ของประชาชน

100 แนวทางการแกไ ขปญ หาทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ มในชมุ ชน กรอบกลยทุ ธเ พอื่ นําไปสคู วามเปน เมืองทนี่ าอยอู ยางยั่งยืน 1. มุงสงเสริมการพัฒนาเมอื งและชมุ ชนใหเปน ฐานของการพฒั นาอยา งยั่งยนื 2. พื้นที่เมืองและชุมชนจะตองเปนสถานท่ีๆ คํานึงถึงความเช่ือมโยงระหวางส่ิงแวดลอม (ระบบนเิ วศของเมอื ง) กับสุขภาพของประชาชน 3. ใชกลยุทธการพัฒนาแบบพหุภาคี ที่เปดโอกาสใหกับการมีสวนรวมของประชาชนมาก ทีส่ ดุ งานหลกั 3 ประการ เพอ่ื การจดั การดา นส่ิงแวดลอ มของเมือง 1. การสงวนรกั ษาไวซ ึ่งทรัพยากรหลกั โดยเฉพาะอยางยิง่ การจัดการดา นน้ํา 2. การขนถายของเสีย ขยะ ท่ไี ดจากกิจกรรมของเมืองอยางมีประสทิ ธภิ าพ 3. ไมโ ยนภาระดานสิ่งแวดลอมทเ่ี กิดจากตนเอง(บคุ คลหรอื ธรุ กิจ) ใหก บั ผูอืน่ วธิ กี ารจัดการทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม วิธีการสําคัญที่ใชในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม ไดแก การออก กฎหมายควบคุมการจัดตั้งองคกรเพ่ือบริหารงาน การวางแผนพัฒนาส่ิงแวดลอม การกําหนด มาตรฐานคุณภาพสง่ิ แวดลอ ม การศึกษาและจัดทํารายงานการประเมินผลกระทบส่ิงแวดลอม จากโครงการพัฒนา ทั้งของภาครัฐและภาคเอกชนและการประชาสัมพันธและส่ิงแวดลอม ศกึ ษา การจดั องคก รเพื่อ การบรหิ ารงานดา นการกําหนดนโยบายแผน การจดั การ การวางแผน งาน โครงการเปนวิธีการหนึ่งของการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมในระดับ หนว ยงานปฏบิ ตั ิ การวางแผนเพ่ือแกไขปญหาและพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดลอมระบุไวใน แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ จะสงผลใหเกิดการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม สอดคลอ งกับการพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมของประเทศน้ัน

101 วิธีการพฒั นาการใชท รพั ยากรธรรมชาติใหเ กดิ ประสทิ ธภิ าพ 1. สรางจิตสํานกึ ใหกับประชาชนเกีย่ วกบั การอนุรักษท รัพยากรธรรมชาติอยางถกู วิธี 2. สนบั สนนุ การพฒั นาและฟน ฟกู ารนาํ ทรัพยากรธรรมชาตกิ ลับมาใชใหมใ หเกิด ประโยชนสงู สุด 3. ประชาชนและชุมชนตลอดจนหนว ยงานตาง ๆ มีสว นสวมในการพัฒนา ทรพั ยากรธรรมชาตริ ว มกัน เร่ืองท่ี 4 การอนุรักษแ ละพฒั นาทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม การอนรุ กั ษ หมายถึงอะไร การอนรุ ักษ หมายถึง การรูจกั ใชทรพั ยากรธรรมชาติอยางชาญฉลาดเพ่ือใหมีประโยชน ตอมหาชนมากที่สุด และใชไดเปนเวลานานที่สุด ท้ังน้ีตองใหมีการสูญเสียทรัพยากรนอยท่ีสุด และจะตอ งมีการกระจายการใชทรพั ยากรใหเ ปน ไปโดยท่ัวถึงกันดวย การพัฒนา หมายถงึ อะไร การพัฒนา หมายถึง การทําใหเจริญ การปรับปรุงเปลี่ยนไปในทางท่ีทําใหเจริญข้ึน ซึ่งการท่ีจะทําใหเกิดการพัฒนาข้ึนไดน้ัน จะตองมีการวางแผน ตองอาศัยวิชาความรูและเทคโนโลยี เขา มาชวย จึงจะทําใหการพัฒนานั้นบรรลตุ ามวัตถปุ ระสงค

102 หลักการอนุรกั ษท รพั ยากรธรรมชาติไดแกอะไรบาง 1. ตองคาํ นึงถึงทรัพยากรธรรมชาตอิ ่นื ควบคูก นั ไป เพราะทรพั ยากรธรรมชาติตางก็มี ความเก่ยี วของสมั พนั ธแ ละสง ผลตอ กนั อยางแยกไมไ ด 2. ตองเช่ือมโยงกับการพัฒนา สังคม เศรษฐกิจ การเมือง และคุณภาพชีวิต ตลอดจนรกั ษาไวซ่ึงความสมดลุ ของระบบนิเวศควบคูกนั ไป 3. ตองรวมมือกันทุกฝาย ทุกคนควรตระหนักถึงความสําคัญของทรัพยากรและ สิง่ แวดลอม 4. ตองชว ยกันปองกนั การแสวงหาผลประโยชนข องประเทศมหาอาํ นาจ 5. การนาํ เทคโนโลยีตางๆ มาชวยในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ ควรคํานึงถึง ผลดที างดา นจิตใจดวย 6. ตอ งคํานึงถึงทง้ั ขอดีและขอ เสีย การสญู เปลาอนั เกิดจากการใชทรพั ยากรธรรมชาติ 7. รกั ษาและใชท รัพยากรธรรมชาตทิ ี่จําเปน และหายากดว ยความระมดั ระวัง 8. ตอ งรักษาทรัพยากรที่ทดแทนได โดยใหมีอตั ราการผลิตเทากับอัตราการใชหรือ อตั ราการเกดิ เทากับอตั ราการตายเปน อยา งนอย 9. หาทางปรับปรุงวิธีการใหมๆ ในการผลิต อีกทั้งพยายามคนควาส่ิงใหมมาใช ทดแทน 10. ใหก ารศึกษาแกประชาชนถึงความสาํ คญั ในการรักษาทรัพยากรธรรมชาติ

103 “การสญู เสียความอุดมสมบรู ณข องทรัพยากรดิน” ที่มา http://pitloknews.com/main/wp-content/uploads/2014/09/781.jpg สาเหตทุ รัพยากรดนิ สญู เสยี ความอดุ มสมบรู ณ 1. การกัดเซาะและพังทลายโดยนํ้า น้ําจํานวนมากท่ีกระทบผิวดินโดยตรงจะกัดเซาะ ผวิ ดิน ใหหลุดลอยไปตามน้ํา การสูญเสียบริเวณผิวดินจะเปนพ้ืนท่ีกวาง หรือถูก กัดเซาะเปน รองเลก็ ๆ ก็ขนึ้ อยูก ับความแรง และบริเวณของนาํ้ ท่ไี หลบาลงมา 2. การตัดไมทําลายปา การเผาปา ถางปาทําใหหนาดินเปด และถูกชะลางไดงาย โดยน้ําและลมเม่ือฝนตกลงมา นํ้าก็ชะลางเอาหนาดินที่อุดมสมบูรณไปกับน้ํา ทําใหดินมี คณุ ภาพเสอ่ื มลง 3. การเพาะปลูกและเตรียมดินอยางไมถูกวิธี การเตรียมที่ดินทําการเพาะปลูกน้ันถา ไมถ กู วิธีกจ็ ะกอความเสยี หายกับดินไดมาก ตวั อยา ง เชน การไถพรวนขณะดนิ แหงทาํ ใหหนาดิน ท่ีสมบูรณห ลุดลอยไปกับลมได หรือการปลกู พืชบางชนดิ จะทาํ ใหด ินเส่ือมเรว็ การเผาปาไม หรือ ตอขา วในนา จะทําใหฮวิ มัสในดินเสอ่ื มสลายเกิดผลเสียกับดนิ มาก การอนุรกั ษทรพั ยากรดนิ 1. การใชท่ีดินอยางถูกตองเหมาะสม การปลูกพืชควรตองคํานึงถึงชนิดของพืชที่ เหมาะสมกับคุณสมบัติของดิน การปลูกพืชและการไถพรวนตามแนวระดับเพื่อปองกันการ ชะลางพงั ทลายของหนาดนิ 2. การปรับปรุงบํารุงดิน การเพิ่มธาตุอาหารใหแกดิน เชน การใสปุยพืชสด ปุยคอก การปลูกพืชตระกลู ถั่ว เปน ตน 3. การปอ งกนั การเสอ่ื มโทรมของดิน ไดแ ก การไถพรวนตามแนวระดับ การทําคันดิน ปอ งกนั การไหลชะลา งหนา ดิน รวมท้งั การไมเ ผาปาหรือการทําไรเ ลื่อนลอย

104 4. การใหความชุมชื้นแกดิน เชน หญาหรือฟางคลุมหนาดินจะชวยใหดินมีความอุดม สมบรู ณ “มลภาวะทางนํ้า” สาเหตุของมลภาวะทางนา้ํ 1. นํ้าเสยี จากบา น รา นคา และอาคารที่ทาํ การกอใหเกิดมลพิษทางน้ําเปนแหลงสะสม เชอ้ื โรค เปน อนั ตรายตอ ผใู ชน าํ้ และสัตวน้าํ 2. นาํ้ เสยี จากโรงงานอตุ สาหกรรม ไดแก น้ําทิ้งจากระบบการผลิต ระบบการหลอเย็น ปะปนมาอาจจะเปนสารอินทรีย และส่ิงปฏิกูลอ่ืน ๆ ซ่ึงเปนพิษกับสิ่งมีชีวิตในน้ํา เกิดการเนา เหม็น เกดิ สี กลิ่น และความไมนาดู 3. ปุยที่ใชในการเกษตร สารไนโตรเจนและฟอสฟอรัส เมื่อฝนตกนํ้าฝนจะชะเอา ไนโตรเจนไหล ลงสแู มน ํ้าลําคลอง ทําใหส าหรายเจรญิ เตบิ โตไดด ีเปนจาํ นวนมาก ทําให น้ําเกิด สี กลนิ่ และรส เม่อื สาหรา ยเหลา น้ตี ายลง กจ็ ะทาํ ใหน ํ้าเนา เหมน็ และมีฟนอลสูงข้ึน เกิดฝาขาว ลอยอยตู ามผิวนา้ํ 4. ผิวดินที่พังทลายในพ้ืนท่ีรับนํ้าบางแหง เชน อางเก็บน้ําที่เส่ือมสภาพและมีการ พงั ทลายของหนาดิน จะทําใหน ํ้ามคี วามขนุ สูง เกดิ สี กลิน่ และรสได 5. การเลย้ี งปศสุ ัตว ถาสตั วเ ลี้ยงกินหญาท่ีคลุมหนาดินมากเกินไปจะทําใหหนาดินถูก น้ํากดั เซาะเม่ือฝนตก และเมื่อไหลลงในแหลงรบั นาํ้ ก็จะเกิดปญ หาเชนเดียวกับขอ 4 นอกจากนี้ มูลสัตวก็จะไหลลงไปในลํานํ้าทําใหมีสารอินทรีย ไนโตรเจน และฟอสฟอรัสสูง เกิดปญหา เชนเดียวกบั ขอ 1 และ 3 6. ยาฆาแมลงและยากําจัดวัชพืช สวนมากเปนสารเคมีที่มีพิษ เม่ือถูกชะลางลงไป ในน้ํา ก็จะเปนพษิ แกพชื และสัตวทอี่ ยูในนํา้ 7. ไฟปา ถาเกดิ ไฟปา ในบริเวณพน้ื ทที่ ีเ่ ปน แหลงตนกําเนิดนํ้าจะทําใหมีขยะ เถาถาน ตะกอนทราย รวมท้งั สารมลพิษตา งๆ ไหลลงไปในแหลง น้ําเปน จาํ นวนมาก จะทําใหอางเก็บน้ํา หรือแมน ้าํ ตน้ื เขิน

105 การอนุรกั ษท รพั ยากรนํ้า 1. การปลูกปา โดยเฉพาะการปลูกปาบริเวณพื้นที่ตนน้ํา หรือบริเวณพ้ืนที่ภูเขา เพื่อใหตน ไมเปน ตัวกักเก็บน้ําตามธรรมชาติ ทัง้ บนดินและใตด นิ 2. การพัฒนาแหลงน้ํา เน่ืองจากปจจุบันแหลงนํ้าธรรมชาติตางๆ เกิดสภาพ ตื้นเขิน เปนสวนใหญ ทําใหปริมาณนํ้าท่ีจะกักขังไวมีปริมาณลดลง จึงจําเปนตองทําการขุดลอกแหลง นํ้าใหกวา งและลกึ ตลอดจนจัดหาแหลง นํา้ 3. การสงวนนํ้าไวใช เปนการวางแผนการใชนํ้าเพื่อใหมีปริมาณน้ําท่ีมีคุณภาพ มาใชป ระโยชนตลอดทั้งป โดยเฉพาะในชว งฤดแู ลง 4. การใชน า้ํ อยา งประหยดั เปนการนําน้ํามาใชประโยชนหลายอยาง อยางตอเนื่องและ เกิดประโยชนส งู สุด 5. การปองกันการเกิดมลพิษของน้ํา ปญหาสวนใหญจะเกิดข้ึนในเมืองใหญๆ ซ่ึงมีประชากรอาศัยอยอู ยางหนาแนน หรือยานอตุ สาหกรรม บงั คับใหมีการบําบัด น้ําเสียกอน ท้ิงหรือปลอยลงสูแหลงน้ํา สําหรับประชาชนทั่วไปไมท้ิงขยะหรือสิ่งปฏิกูล หรือสารพิษลงสู แหลงนา้ํ 6. การนําน้ําท่ีใชแลวกลับไปใชใหม เชน นํ้าจากการลางภาชนะอาหาร สามารถ นาํ ไปใชรดนาํ้ ตนไม สาํ หรับโรงงานอตุ สาหกรรม นํ้าท่ีเกิดจากกระบวนการผลิตซึ่งมีอุณหภูมิสูง เมอ่ื ปลอ ยทิง้ ไวใ หเ ย็น สามารถนําไปใชใหมได “การทําลายทรพั ยากรปา ไม” สาเหตขุ องการทําลายทรพั ยากรปาไม 1. ความตองการไมเ พ่อื ทาํ กจิ การตา ง ๆ เชน ทําอตุ สาหกรรม สรา งท่อี ยูอาศัย 2. การเพมิ่ จาํ นวนประชากรของประเทศ ทําใหความตองการจากภาคเกษตรกรรม มากขึ้น ความจาํ เปน ท่ีตองการขยายพ้นื ทเ่ี พาะปลกู เพมิ่ ขนึ้

106 3. การสงเสรมิ การปลูกพืชหรอื เล้ยี งสัตวเศรษฐกจิ เพื่อการสง ออก เชน มนั สาํ ปะหลัง ฯลฯ โดยไมสง เสรมิ การใชท ีด่ ินอยา งเต็มประสทิ ธิภาพ 4. การกําหนดแนวเขตพ้ืนท่ีปา กระทําไมชัดเจนหรือไมกระทําเลยในหลายๆ แหง ทาํ ใหราษฎรเกิดความสบั สนท้ังโดยเจตนาและไมเจตนา 5. การจัดสรา งสาธารณปู โภคของรฐั อาทิ เขื่อน อางเก็บนา้ํ เสนทางคมนาคม 6. ไฟไหมปา ไฟไหมว ชั พชื และตนไมใ บไมจากการผลดั ใบในฤดูแลงท่ีติดไฟงา ย 7. การทําเหมืองแร แหลงแรท่ีพบในบริเวณที่มีปาไมปกคลุมอยู มีความจําเปนที่ จะตองเปด หนาดนิ กอ น 8. การทําลายของเชอ้ื โรคและแมลง ตนไมใ นปาเปนจํานวนมากท่ีถูกทําลายโดยเชื้อ โรคและแมลง จะเกดิ การเหย่ี วเฉาแคระแกร็นไมเจรญิ เตบิ โต บางชนิดตองสูญพนั ธุ 9. ความตระหนกั และความรวมมอื ของประชาชนตอการอนรุ กั ษย ังมนี อย การอนรุ กั ษทรพั ยากรปาไม 1. การกาํ หนดเขตการใชประโยชนทีด่ ินปา ไม 2. การอนุรักษท รพั ยากรปา ไมเ ก่ียวกับงานปอ งกันรักษาปา การอนุรักษส ง่ิ แวดลอ ม 3. การจดั การท่ดี นิ ทาํ กนิ ใหแกราษฎรผยู ากไรในทองถิ่น 4. การพัฒนาปาไม เชน การทําไม การเก็บหาของปา การปลูกปา การบํารุงปาไม การ คน ควาวิจัย และอุตสาหกรรม 5. การบริหารทั่วไป รีบเรงปลกู สรา งสวนปา ในพื้นท่ีที่ถูกทําลาย หรือ เปนปาเสื่อม โทรม แนวทางการอนรุ ักษและพัฒนาสภาพแวดลอ มในระดบั บคุ คล ระดับบุคคล ประชาชนทกุ คนควรมีจิตสํานึกท่ีดีตอแนวทางการอนุรักษและพัฒนา สภาพแวดลอ มซึ่งมีวธิ ีการงา ยๆ ดงั ตอไปน้ี 1) ตอ งรจู กั ประหยดั 2) ตอ งรูจักรักษา

107 3) ตองรูจกั ฟนฟูทรพั ยากรใหฟ นตวั และรจู ักปรับปรุงใหด ขี ้ึน 4) ชว ยกนั สงเสริมการผลติ และการใชท รพั ยากรอยางมปี ระสิทธภิ าพ 5) ตองรจู ักนําทรพั ยากรทใี่ ชแลวมาผลติ ใหม 6) ตอ งรูจักนาํ ทรพั ยากรอ่ืน ๆ มาใชแ ทนทรพั ยากรท่มี ีราคาแพงหรือกาํ ลังจะลดนอย หมดสูญไป 7) ตองชวยกันคนควาสํารวจหาแหล งทรัพยากรใหม เพ่ือนํามาใชแทน ทรัพยากรธรรมชาติท่ีหายาก 8) ตองไมท าํ ลายทรัพยากรธรรมชาติ 9) ตอ งเตม็ ใจเขา รบั การอบรมศกึ ษา ใหเ ขาใจถึงปญหาและวิธีการอนุรกั ษ ทรัพยากรธรรมชาติ 10) แนวทางการอนรุ กั ษและพฒั นาสภาพแวดลอ มในระดบั ชุมชน เนื่องจากประชาชนแตละคนเปน สมาชกิ ของชุมชนที่ตนอาศัยอยู ซึ่งลักษณะและสภาพ ของชมุ ชน จะมีผลกระทบมาถึงประชาชนในชุมชนน้ัน ๆ ดวย ทั้งท่ีเปนส่ิงที่ดีและ ไมดี ในการ อนุรักษควรรว มมือรวมใจกัน ดงั นี้ 1) ประชาชนในชุมชนจะตอ งตระหนกั ถึงการเขาไปมีสวนรวมในการอนุรักษและพัฒนา สภาพแวดลอ มในชุมชนของตน 2) ประชาชนในชุมชนจะตองมีความรู ความเขาใจในเร่ืองระบบของการจัดการ และ สามารถแกไขปรบั ปรุงและเปลี่ยนแปลงสภาพแวดลอมทเ่ี ส่ือมโทรมใหดขี ึ้น 3) จัดระบบวิธีการอนุรักษ และพัฒนาสภาพแวดลอมในชุมชนของตนใหประสานงาน กบั หนวยของรฐั และเอกชน แนวทางการอนรุ ักษและพัฒนาสภาพแวดลอ มในระดบั รัฐบาล 1) รฐั บาลควรกําหนดนโยบาย และวางแนวทางการอนุรักษและพัฒนาสภาพแวดลอม ท้งั ในระยะสน้ั และระยะยาว เพ่ือเปนหลักการใหหนวยงานและเจาหนาท่ีของรัฐที่เก่ียวของได ยึดถือปฏบิ ัติตอ ไป

108 2) ในฐานะที่เปน พลเมอื งดีของชุมชนและของประเทศ ประชาชนไทยทุกคนควรปฏิบัติ ตนใหถ ูกตอ งตามกฎขอบงั คบั หรือตามกฎหมายเกี่ยวกบั สงิ่ แวดลอ มทีส่ าํ คญั 3) หนว ยงานของรัฐทงั้ ในทองถ่ินและภูมิภาค จะตองเปนผูนําและเปนแบบอยางท่ีดีใน การอนุรักษและพัฒนาสภาพแวดลอม รวมทั้งจะตองใหความสนับสนุนและรวมมือกับ ภาคเอกชนและประชาชนไปดวย 4) เผยแพรข า วสารขอมูลกฎหมายทองถิ่น และความรูทางดานการอนุรักษและพัฒนา สภาพแวดลอมทั้งทางตรงและทางออ ม 5) หนวยงานท่ีรับผิดชอบในทองถิ่น ภูมิภาค ตองรีบเรงดําเนินการแกไขฟนฟู สภาพแวดลอมทเี่ สือ่ มโทรมไปใหกลบั สสู ภาพเชนเดิม และหาทางปองกันไมใหเกิดสภาพการณ เชนนั้นขนึ้ มาอีก เรือ่ งท่ี 5 ปรากฏการณท างธรณีวทิ ยาทีม่ ผี ลกระทบตอชวี ิตและส่ิงแวดลอม “ละล”ุ ทม่ี า สมาคม รกั ษ ปาง สี ดา ละลุ เกิดจากน้ําฝนกดั เซาะ ยบุ ตัวหรอื พงั ทลายของดิน เนื่องจากสภาพ ดินแข็ง จะคงอยูไมยุบตัวเม่ือถูกลมกัดกรอน จึงมีลักษณะเปนรูปตาง ๆ สวยงาม แปลกตา แตกตาง กันไป เปนปรากฏการณธรรมชาติท่ีเกิดจากการเปลี่ยนแปลงจากการถลมของหนาดิน สวนท่ี แขง็ กวา จะคงตวั อยดู า นบน คุมกันชั้นกรวด ทรายทอ่ี อ นกวาดา นลา ง

109 “แผนดนิ ถลม (Land slides)” แผนดินถลมเปนปรากฏการณธรรมชาติของการสึกกรอนชนิดหนึ่ง ที่กอใหเกิดความ เสียหายตอบริเวณพน้ื ที่ที่เปนเนนิ สงู หรอื ภูเขาทม่ี ีความลาดชนั มาก เนอ่ื งจากขาดความสมดุลใน การทรงตัวบริเวณดังกลาว ทําใหเกิดการปรับตัวของพื้นดินตอแรงดึงดูดของโลกและเกิดการ เคล่ือนตัวขององคประกอบธรณีวทิ ยาบรเิ วณน้ัน จากท่สี ูงลงสทู ่ีตา่ํ แผน ดินถลม มักเกิดในกรณีที่ มีฝนตกหนกั มากบริเวณภูเขาและภเู ขานั้นอุมนาํ้ ไวจ นเกดิ การอ่มิ ตวั จนทําใหเกดิ การพงั ทลาย  สาเหตุของการเกดิ ดินถลม ท่เี กดิ จากการกระทําของมนุษยไ ดแ ก 1) การขดุ ดินบรเิ วณไหลเ ขา ลาดเขาหรือเชงิ เขา เพ่อื การเกษตร การสรางถนน การ ขยายท่ีราบในการพฒั นาท่ดี ิน การทาํ เหมอื ง เปนตน 2) การดดู ทรายจากแมน าํ้ หรือบนแผนดิน 3) การขดุ ดินลกึ ๆ เพอื่ การกอสรางหองใตด ินของอาคาร 4) การบดอัดทด่ี ิน เพ่อื การกอ สราง ทําใหเ กดิ การเคล่ือนของดนิ ในบริเวณใกลเ คียง 5) การสูบน้าํ ใตด ิน นํา้ บาดาล ท่มี ากเกินไป หรือการอัดนาํ้ ลงใตดิน 6) การถมดิน เพื่อการกอ สราง ทําใหเ พิม่ นํ้าหนักบนภเู ขา หรือสนั เขา 7) การตดั ไมทําลายปา เพื่อขยายพ้นื ที่การเพาะปลูก 8) การทาํ อา งเกบ็ นาํ้ ซ่งึ เปน การเพม่ิ น้าํ หนักบนภเู ขา และทําใหนาํ้ ซึมลงใตดินมากจนเกิน สมดุล 9) การเปลย่ี นแปลงทางน้ําธรรมชาติ ทําใหร ะบบน้าํ ใตดินเสียสมดุล 10) การกระเทอื นตางๆ เชน การระเบิดหนิ  ปจจัยสาํ คัญของการเกดิ แผน ดนิ ถลม ไดแ ก 1.ลกั ษณะของดนิ ท่เี กิดจากการผพุ ังของหินบนลาดเขา 2.ลาดเขาท่ีมีความลาดชนั มาก (มากกวา 30 เปอรเ ซ็นต) 3.มกี ารเปล่ียนแปลงสภาพปา

110  ปจจยั ท่ีสงเสริมความรนุ แรงของการเกดิ แผน ดนิ ถลม ไดแก 1.ปริมาณฝนทตี่ กบนภูเขา 2.ความลาดชนั ของภูเขา 3.ความสมบรู ณข องปาไม 4.ลกั ษณะทางธรณีวิทยาของภเู ขา  ลาํ ดบั เหตกุ ารณก ารเกิดแผน ดนิ ถลม ที่มา http://www.chaoprayanews.com/tag/ดนิ ถลม/page/3/ 1. เมอ่ื ฝนตกหนกั น้ําซึมลงไปในดนิ อยา งรวดเรว็ ดินอม่ิ น้ํา 2. แรงยึดเกาะระหวา งมวลดนิ จะลดลง 3. ระดบั น้าํ ใตผิวดนิ สงู ขึ้นทาํ ใหแ รงตานทานการเลือ่ นไหลลดลง 4. นํา้ ใตผวิ ดนิ ไหลภายในชองวา งของดนิ ลงตามความชันของลาดเขา 5. เม่อื มีการเปล่ยี นความชันก็จะเกดิ เปนน้ําผดุ 6. เกิดการเล่ือนไหลของดินและจะเกดิ ตอเน่อื งตอ ไปตามลาดเขา

111 “แผนดินไหว” ท่มี า http://www.ipesp.ac.th/learning/supitcha/img/feat_eq1.jpg ผลกระทบจากแผนดนิ ไหว แผนดินไหวสามารถสรางความเสียหายไดอยางมาก กอใหเกิดสึนามิ สัตวนํ้าตาย และ ระบบนิเวศทางนํ้าเปล่ยี นแปลง หากเกดิ ขึน้ บริเวณทีม่ ชี ุมชน มีประชาชนอยูอาศัยหนาแนน จะ ทาํ ใหเ กิดความสูญเสียมากมาย ความสน่ั สะเทือนทําใหอาคารถลมลงมาทับผูคนท่ีอยูอาศัย ทํา ใหเสนทางคมนาคมเสียหายระบบสาธารณูปโภคเสียหาย และสงผลตอสุขภาพอนามัยและ เศรษฐกิจ ดังนี้ 1. ผลกระทบตอสขุ ภาพอนามยั 1.1 ประชาชนไดรบั บาดเจบ็ หรอื เสียชีวิตจากเศษสง่ิ ปรกั หกั พังและการลม ทับของ สิ่งกอ สรา งตาง ๆ 1.2 ท่ีอยอู าศัยพงั เสียหายไมสามารถเขา ไปอยูอาศยั ได ทําใหไ รท่ีอยอู าศัย 1.3 ระบบสาธารณูปโภคไดร บั ความเสยี หาย อาจเกิดการระบาดของโรคตางๆ 1.4 เกดิ เหตอุ ัคคีภัยหรอื ไฟฟาลัดวงจร ทาํ ใหป ระชาชนบาดเจบ็ หรอื เสียชีวติ 1.5 สุขภาพจติ ของผปู ระสบภยั เสอ่ื มลง 2. ผลกระทบตอ เศรษฐกิจ 2.1 ระบบธุรกิจหยุดชะงักเนื่องจากระบบการคมนาคมส่ือสารถูกทําลายไมมีการ ประกอบหรือดําเนนิ ธรุ กรรม หรอื การผลติ ใดๆ

112 2.2 รัฐตองใชงบประมาณในการดูแลสุขภาพการรักษาพยาบาลผูประสบภัยการ ฟนฟูระบบสาธารณูปโภคและบริการสาธารณะตาง ๆ ตลอดจนการกอสรางท่ีอยูอาศัยของ ประชาชนและหนวยงานราชการตางๆสง ผลถงึ งบประมาณที่ขาดหายไปในการพฒั นาประเทศ 2.3 พืชผลทางการเกษตรเสยี หาย “ภเู ขาไฟระเบดิ ” ท่ีมา http://weknowyourdreams.com/ ที่มา http://www.zoomschool.com/subjects/ image.php?pic=/images/volcano/volcano- volcano/gifs/volcanodiagram.GIF01.jpg 01.jpg ผลกระทบจากภเู ขาไฟระเบดิ 1.การระเบิดของภูเขาไฟทําใหเกิดแกสพิษบางชนิด เชน แกสซัลเฟอรไดออกไซด แกส คารบ อนมอนอกไซด ซ่งึ เปน อนั ตรายตอ สง่ิ มีชวี ติ 2. ลาวา ลาวาท่ีไหลออกจากปลองภูเขาไฟมีความเร็วในการเคลื่อนที่สูงประมาณ 50 กิโลเมตร/ชั่วโมง ประชาชนบริเวณใกลเคียงอาจหนีภัยไมทันอาจเปนอันตรายตอชีวิตและ ทรพั ยส นิ 3.คล่ืนสึนามิ ในกรณีที่เกิดการระเบิดของภูเขาไฟใตนํ้า จะทําใหเกิดการถายโอน พลงั งานสนู ้ําในทะเล หรือมหาสมุทรเกดิ เปนคลื่นสึนามิ ท่ีเปนอันตรายตอผูที่อยูบริเวณชายฝง ทะเลในแนวการเคล่อื นท่ขี องคลื่น

113 4.โคลนไหล การระเบิดของภูเขาไฟจะทําใหอากาศแปรปรวน มีฝนตกหนัก นํ้าฝน จะชะลางเถาฝุน เศษหินจากการระเบิดมีลักษณะคลายโคลน ไหลลงสูที่ตํ่าดวยความเร็วสูง โคลนไหลนีท้ าํ ใหเ กดิ ความเสยี หายตอส่งิ กอสรา ง ทอ่ี ยอู าศยั และชวี ิตของมนุษย 5. เถาฝุนภูเขาไฟ การระเบิดของภูเขาไฟมักเกิดเถาฝุนภูเขาไฟ ครอบคลุมอาณา บรเิ วณใกลภ เู ขาไฟ กระแสลมสามารถพัดพาเถาฝุนเหลาน้ันไปไกลเปนพันกิโลเมตร ทําใหเกิด มลภาวะทางอากาศและแหลงน้ําของมนุษย เถาฝุนภูเขาไฟสามารถลอยขึ้นไปในบรรยากาศ และคงอยนู านหลายปก วาจะตกลงบนพนื้ โลกจนหมด เร่ืองท่ี 6 ปรากฎการณภ าวะโลกรอนและผลกระทบจากตอ ชวี ิตและสง่ิ แวดลอ ม “สภาวะโลกรอน (Global warming)” ภาวะโลกรอนเกดิ จาก การเพ่มิ ขนึ้ อยา งตอ เนื่องของ CO2 ทอี่ อกมาจาก โรงงานอตุ สาหกรรม รถยนต หรือการ กระทําใดๆท่ีเผา เช้ือเพลิงฟอสซิล (เชน ถานหิน น้ํามัน กาซธรรมชาติ หรือ สารประกอบ ไฮโดรคารบอน ) สงผลใหระดับปริมาณ CO2 ในปจจุบันสูงเกิน 300 ppm (300 สวนในลาน สวน) เปนครั้งแรกในรอบกวา 6 แสนป ซึ่งคารบอนไดออกไซด ที่มากข้ึนไดเพิ่มการกักเก็บ ความรอ นไวในโลกของเรามากข้นึ เร่อื ยๆ จนเกิดเปน ภาวะโลกรอ น

114 ทมี่ า http://mindworld.circlecamp.com/upload/greenhouse_effect_1_1380807280.jpg “ปรากฏการณเรือนกระจกคอื อะไร?” สาเหตขุ องปรากฏการณเ รอื นกระจก \"ปรากฏการณเรือนกระจก\" (greenhouse effect) คือ ปรากฏการณท่ีโลก มอี ุณหภูมิสูงข้นึ เน่อื งจากพลงั งานแสงอาทติ ยใ นชว งความยาวคลืน่ อนิ ฟราเรดท่ีสะทอนกลับถูก ดูดกลืน โดยโมเลกุลของ ไอน้ํา คารบอนไดออกไซด (CO2) มีเทน (CH4) คลอโรฟลูออโร คารบ อน (CFCs) และไนตรสั ออกไซด (N2O) ในบรรยากาศทาํ ใหโมเลกุลเหลาน้ีมีพลังงานสูงข้ึน มกี ารถายเทพลังงานซึง่ กันและกนั ทาํ ใหอ ณุ หภมู ใิ นช้ันบรรยากาศสงู ขึน้ การถา ยเทพลังงานและ ความยาวคล่ืนของโมเลกุลเหลานี้ตอๆกันไป ในบรรยากาศ ทําใหโมเลกุลเกิดการส่ันการ เคลื่อนไหวตลอดเวลาและมาชนถกู ผิวหนงั ของเรา ทําใหเรารสู ึกรอ น ประเทศในเขตหนาวมีการ เพาะปลกู พืชโดยอาศัยการควบคุมอุณหภูมิความรอนโดยใชหลักการท่ีพลังงานความรอนจาก แสงอาทิตยสองผานกระจก แตความรอนที่อยูภายในเรือนกระจกไมสามารถสะทอนกลับ ออกมา ทาํ ใหอ ุณหภูมิภายในสงู ขึ้นเหมาะแกการเพาะปลูกของพืช จึงเปนที่มาของคําวาภาวะ เรอื นกระจก (greenhouse effect) กาซที่กอ ใหเ กดิ ปรากฏการณเ รอื นกระจก ไดแ ก • คารบอนไดออกไซด (CO2) เกิดจากการเผาไหมตางๆ เปนกาซที่สะสมพลังงาน ความรอนในบรรยากาศโลกไวม ากที่สุด • มีเทน (CH4) ซึ่งสวนใหญเกิดจากการสลายตัวของอินทรียวัตถุ เชน ขยะมูลฝอย ท่ยี อยสลายได ของเสีย อจุ จาระ

115 • คลอโรฟลูออโรคารบอน(CFCs) เปนสารประกอบสําหรับทาํ ความเย็น พบในเคร่ือง ทาํ ความเย็นตางๆ เปนส่งิ ทอ่ี ยรู วมกับฟรีออน และยังพบไดในสเปรยต า ง ๆ อกี ดว ย • Nitrous Oxide (N2O) เปน กาซมีพิษท่ีเกิดจากเครื่องยนต การเผาถานหิน และใช ประกอบในรถยนตเพือ่ เพิ่มกาํ ลังเครื่อง ตารางแสดงกา ซเรือนกระจกและแหลง ทมี่ า แกสเรือนกระจก แหลง ที่มา สงผลใหโ ลกรอ นขนึ้ (%) 1) จากแหลง ธรรมชาติ เชน กระบวนการ กาซ หายใจของสง่ิ มีชีวติ 57 คารบอนไดออกไซด 2) จากมนุษย เชน การเผาไหมเ ชอื้ เพลงิ (CO2) จากโรงงานอุตสาหกรรมตา งๆ , การตดั ไมทาํ ลายปา (ลดการดดู ซับ CO2) 1) จากแหลงธรรมชาติ เชน จากการยอย สลายของสิ่งมชี ีวิต, การเผาไหมท่เี กิด 12 จากธรรมชาติ กาซมเี ทน (CH4) 2) จากมนุษย เชน จากนาขา ว, แหลง น้ําทวม, จากการเผาไหมเชือ้ เพลงิ ประเภท ถานหิน น้ํามัน และแกส ธรรมชาติ 1) จากมนษุ ย เชน อุตสาหกรรมท่ีใชกรด ไนตรกิ ในขบวนการผลติ , อตุ สาหกรรม กาซไนตรสั ออกไซด พลาสติก, อตุ สาหกรรมไนลอน, 6 (N2O) อุตสาหกรรมเคมี, การเผาไหมเชอื้ เพลงิ จากซากพชื และสัตว, ปุย , การเผาปา 2) จากแหลง ธรรมชาติ - อยูใ นภาวะท่ี สมดุล กา ซทม่ี สี วนประกอบ จากมนุษย เชน อุตสาหกรรมตางๆ และ 25 คลอโรฟลูออโร อุปกรณเครื่องใชใ นชีวติ ประจาํ วัน เชน โฟม, คารบ อน (CFCs) กระปองสเปรย, เครื่องทําความเย็น ;

116 แกส เรอื นกระจก แหลง ทม่ี า สงผลใหโลกรอ นขนึ้ (%) ตเู ยน็ แอร , ตวั ทําลาย (แกสนจ้ี ะรวมตัวทาง เคมีไดดีกับโ อโซนทําให โอโซนในชั้ น บรรยากาศลดลงหรือเกิดรรู ว่ั ในช้นั โอโซน) ผลกระทบจากสภาวะโลกรอน ดานนิเวศวิทยา แถบข้ัวโลกไดรับผลกระทบมากที่สุด โดยเฉพาะอยางย่ิงภูเขา นํ้าแข็ง กอนนํ้าแข็งละลายอยางรวดเร็วทําใหระดับน้ําทะเลทางข้ัวโลกเพ่ิมข้ึนและไหลลงสู ท่ัวโลก ทําใหเกิดน้ําทวมไดทุกทวีป นักวิจัยไดคาดการณไววาในอีก 100 ปขางหนา อุณหภูมิ จะสงู ขนึ้ จากปจ จุบนั 4.5 องศาเซลเซยี ส ดานเศรษฐกิจ ปลาทะเลจะประสบปญหาเน่ืองจากความแปรปรวนของสภาพ อากาศ ท่สี งผลตอแนวปะการัง ซึ่งเปนท่ีอยูและที่เพาะพันธุของปลา ทําใหปริมาณปลาลดลง สงผลกระทบโดยตรงตอ การทําประมง เปนตน ดานสุขภาพ ภาวะของโลกท่ีรอนขึ้น ทําใหเหมาะแกการเจริญเติบโตและ แพรกระจายของเชอ้ื โรคบางอยา ง เชื้อโรคบางชนิดท่ีเคยถูกควบคุมใหหมดไปแลวอาจกลับมา อีกครัง้ รวมถึงศัตรพู ชื ทท่ี าํ ลายพืชอาหารของมนุษยอีกดวย วธิ กี ารแกปญหาโลกรอนมดี ังนี้ 1) เปลี่ยนหลอดไฟ การเปลี่ยนหลอดไฟจากหลอดไส เปนฟลูออเรสเซนตหน่ึงดวง จะชวยลดคารบ อนไดออกไซดได 150 ปอนดต อป 2) ขับรถใหนอยลง หากเปนระยะทางใกล ๆ สามารถเดิน หรือขี่จักรยานแทนได การขบั รถยนตเ ปนระยะทาง 1 ไมล จะปลอ ยคารบ อนไดออกไซด 1 ปอนด 3) รไี ซเคลิ ใหม ากข้นึ ลดขยะของบานคุณใหไดครงึ่ หนึ่ง จะชวยลดคารบอนไดออกไซด ไดถึง 2,400 ปอนดต อ ป

117 4) เช็คลมยาง การขับรถโดยที่ยางมีลมนอย อาจทําใหเปลืองน้ํามันขึ้นไดถึง 3% จาก ปกติ น้ํามนั ทกุ ๆ แกลลอนทปี่ ระหยดั ได จะลดคารบ อนไดออกไซดไ ด 20 ปอนด 5) ใชน้าํ รอนใหน อยลง ในการทาํ นํา้ รอ นใชพ ลงั งานในการตมสงู มาก การปรบั เครอ่ื งทํา นํ้าอุนใหมีอุณหภูมิ และแรงน้ําใหนอยลง จะลดคารบอนไดออกไซดได 350 ปอนดตอป หรือ การซักผาในนํา้ เยน็ จะลดคารบ อนไดออกไซดไดป ละ 500 ปอนด 6) หลีกเล่ียงผลิตภัณฑที่มีบรรจุภัณฑเยอะ เพียงแคลดขยะของคุณเอง 10% จะลด คารบอนไดออกไซดได 1,200 ปอนดตอ ป 7) ปรบั อณุ หภูมิหองของคณุ (สาํ หรบั เมอื งนอก) ในฤดูหนาว ปรบั อณุ หภูมิของ heater ใหตํ่าลง 2 องศา และในฤดูรอน ปรับใหสูงข้ึน 2 องศา จะลดคารบอนไดออกไซดได 2,000 ปอนดตอป 8) ปลูกตนไม การปลูกตนไมหนึ่งตน จะดูดซับคารบอนไดออกไซดได 1 ตัน ตลอดอายุ ของมนั 9) ปดเคร่ืองใชไฟฟาที่ไมใช ปดทีวี คอมพิวเตอร เครื่องเสียง และเคร่ืองใชไฟฟา ตาง ๆ เมื่อไมใช จะลดคารบอนไดออกไซดไ ดน บั พันปอนดตอป

118 กิจกรรมทา ยบทที่ 6 จงเลือกคําตอบทถ่ี ูกทีส่ ดุ 1. ขอใดคอื ความแตกตางระหวางการเปลี่ยนแปลงแทนทแ่ี บบข้ันบกุ เบกิ (Primary succession) และการเปลีย่ นแปลงแทนที่แบบข้นั ทดแทน (Secondary succession) ก. เร่มิ จากพื้นที่วางเปลา ข. แบบข้ันทดแทน (Secondary succession) เกดิ ข้นึ จากฝมอื มนุษย ค. มีข้นั ชมุ ชนสมบรู ณ (Climax stage) ท่ีแตกตางกัน ง. แบบขนั้ ทดแทน (Secondary succession) พ้นื ทเ่ี คยเปน ปา ทสี่ มบูรณม ากอ นแลว ถกู ทาํ ลายจนเปนพื้นท่ีวางเปลา 2. ขอ ใดคือตัวอยา งของทรพั ยากรธรรมชาติทส่ี ามารถนํากลับมาใชไ ดทั้งหมด ก. เหล็ก อะลูมิเนียม แกว ข. ทองแดง ทอ นไม ปลา ค. ลม แสงอาทิตย เมฆ ง. ถา นหนิ นาํ้ มนั LPG 3. เพราะเหตใุ ดจงึ มีประชาชนบางกลมุ ที่ตอตา นการสรางอางเกบ็ นํา้ หรอื เขอื่ น ก. ไมม ีความจําเปน ข. ขัดผลประโยชนท อ งถ่นิ ค. ตอ งการพน้ื ทไ่ี วท ําการเกษตรมากกวา ง. ทาํ ลายพนื้ ที่ปาซึง่ เปน แหลง อาหารและถิ่นทอ่ี ยขู องสตั วป า 4. กิจกรรมใดมีผลโดยตรงในการทาํ ลายสตั วปา ก. การทาํ สงคราม ข. การเลนกฬี าลา นก ค. การเพม่ิ ขนึ้ ของประชากร ง. การขยายตัวของชมุ ชนเมือง

119 5. ในการปรับปรุงบํารุงดนิ ที่ถกู ตอง เพ่ือการแกป ญหาดินขาดธาตุอาหารเราควรทําอยา งไร ก. ปลอยน้าํ ใหทวมพืน้ ท่ี ข. โรยปุยเคมแี ลวไถกลบ ค. ปลูกพชื ตระกูลถัว่ แลว ไถกลบ ง. ปลอยใหห ญาขึ้นเองตามธรรมชาติ 6. เพื่อเปนการใชประโยชนจ ากน้ําใหไ ดประโยชนสงู สดุ ผูเรยี นควรปฏิบตั ติ ามขอใด ก. นาํ น้ําท่ใี ชล างจานแลวไปรดน้าํ ตน ไมไดทนั ที ข. นําน้ําที่ใชลางจานแลว ไปกรองแลวนํากลับไปลา งรถ ค. นํานา้ํ ทใี่ ชลางจานแลว ไปกรอง 3 ครงั้ แลว นาํ กลบั ไปซกั ผา ง. นํานา้ํ ทใี่ ชลา งจานแลวไปกรองแลวนํากลับไปลา งจานใหม 7. เพราะเหตใุ ดการเกดิ แผน ดินไหวจึงสง ผลกระทบตอ เศรษฐกิจ ก. การคมนาคม การสื่อสารหยดุ ชะงักหรอื ถกู ทาํ ลาย ข. เกิดโรคระบาด ค. สขุ ภาพจิตเสยี ง. ผคู นบาดเจ็บ 8. เพราะเหตุใดการระเบิดของภเู ขาไฟใตนา้ํ จึงสง ผลใหเ กดิ คลนื่ สนึ ามิ ก. เกิดการถา ยโอนพลงั งานสนู ้ําในทะเล ข. กระแสลมเหนือภูเขาไฟใตท ะเลพดั แรงมาก ค. ลาวาท่ีไหลออกจากปลองภเู ขาไฟมีความเร็วมาก ง. การระเบดิ ของภเู ขาไฟจะทาํ ใหอากาศแปรปรวน

120 9. ขอ ใดเปน ตัวอยา งของภยั ธรรมชาตทิ เ่ี กดิ จากภาวะโลกรอนทีเ่ ห็นไดช ัดเจนท่สี ุด ก. เกดิ พายุนอยลง ข. ระดบั น้าํ ทะเลสูงขนึ้ ค. คลื่นความรอ นมากข้นึ ง. นาํ้ ทวมทุกปแ ละมากขน้ึ ทกุ ป 10. ใครมพี ฤตกิ รรมทส่ี ง เสรมิ ใหเกดิ ภาวะโลกรอน ก. นายขํา เผานาขาวเพื่อเตรยี มการปลกู ขาวรอบตอไป ข. นองล่ี ชอบปลูกตน ไมด อกเล็กๆ ในกระถางพลาสตกิ ค. นายชา เตรยี มบอเลี้ยงไสเดือนเพอื่ การกาํ จัดขยะสด ง. นายไม ชอบปลกู ตนยูคาลปิ ตสั เพอ่ื สงขายโรงงานทํากระดาษ

121 บทท่ี 7 ธาตุ สมบัตขิ องธาตแุ ละธาตกุ มั มันตภาพรังสี สาระสําคญั ทฤษฎี โครงสรา ง และการจดั เรยี งอิเล็กตรอนในอะตอม สมบัติของธาตุตามตารางธาตุ ประโยชนของตารางธาตุ สมบัติธาตุกัมมันตภาพรังสีและกัมมันตภาพรังสี ประโยชนและ ผลกระทบจากกัมมันตภาพรังสี ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวัง อธิบายเก่ียวกับโครงสรางอะตอม ตารางธาตุ สมการและปฏิกิริยาเคมีท่ีพบใน ชวี ิตประจําวนั ขอบขายเนื้อหา เรือ่ งที่ 1 โครงสรา งและการจดั เรียงอเิ ลก็ ตรอนในอะตอม เร่ืองที่ 2 ธาตแุ ละตารางธาตุ เรอื่ งท่ี 3 ธาตกุ มั มันตภาพรงั สี

122 บทที่ 7 ธาตุ สมบัติของธาตุและธาตกุ ัมมันตภาพรังสี เร่ืองที่ 1 โครงสรางและการจดั เรียงอเิ ลก็ ตรอนในอะตอม ความหมายของอะตอม ดีโมครีตัส (นักปราชญชาวกรีก) ไดกลาววาทุกสิ่งทุกอยางประกอบข้ึนจาก อนุภาค ท่ีเล็กมาก จนไมสามารถมองเห็นได อนุภาคเล็กๆ เหลาน้ีจะรวมพวกเขาดวยกันโดยวิธีการ ตา งๆ สาํ หรับอนุภาคเองนั้นไมม กี ารเปลย่ี นแปลงและไมส ามารถแตกแยกออกเปนช้ินสวนที่เล็ก ลงไปอีกได ดีโมครี- ตัสต้ังช่ืออนุภาคนี้วา อะตอม (Atom) จากภาษากรีกที่วา atoms ซึ่งมี ความหมายวา ไมสามารถแบงแยกไดอีก ตามความคิดเห็นของเขา อะตอมเปนชิ้นสวนที่เล็ก ที่สุดของสสารทีส่ ามารถจะคงอยไู ด ภาพการแปรียบเทียบขนาดของอะตอม ประโยชนจ ากการเรียนเรอ่ื งโครงสรางอะตอม 1. ทราบสมบตั ทิ างเคมีและสมบตั ิการเปลง แสงของธาตุ 2. เราสามารถศกึ ษาแกแลก็ ซ่ี (galaxy) ดวงดาวและดาวเคราะหตา งๆ โดยพิจารณา จากการศึกษาสเปกตรัมท่ไี ดจ ากดวงดาว

123 แบบจําลองอะตอม เปนทย่ี อมรับกันแลว วาสารตา ง ๆ น้นั ประกอบดว ยอะตอม แตอยางไรก็ตามยังไมมีผูใด เคยเหน็ รูปรา งท่ีแทจริงของอะตอม รูปรางหรือโครงสรางของอะตอม จึงเปนเพียงจินตนาการ หรือมโนภาพที่สรางข้ึนเพ่ือใหสอดคลองกับการทดลอง เรียกวา “แบบจําลองอะตอม” ซ่งึ จัดเปน ทฤษฎีประเภทหนึ่ง แบบจําลองอะตอมอาจเปล่ียนแปลงไปได ตามผลการทดลองหรือ ขอ มูลใหม ๆ เมือ่ แบบจาํ ลองอะตอมเดิมอธิบายไมได ดังนนั้ แบบจําลองอะตอม จึงไดมีการแกไข พัฒนาหลายคร้ังเพ่ือใหสอดคลองกับการทดลอง นักวิทยาศาสตรไดใชกลองจุลทรรศน อเิ ลก็ ตรอนทมี่ ีกําลังขยายสูงมากรวมกับคอมพิวเตอร และถายภาพที่เชื่อวาเปนภาพภายนอก ของอะตอม แบบจําลองอะตอมของจอหนดอลตนั จอหน ดอลตัน นกั วทิ ยาศาสตรช าวอังกฤษไดเสนอทฤษฎีอะตอมโดยอาศัยขอมูลจาก การทดลองที่พอจะศึกษาไดและนับวาเปนทฤษฎีแรกท่ีเก่ียวกับอะตอมที่พอจะเช่ือถือได ซ่ึงมี ใจความ ดังน้ี  สารทกุ ชนดิ ประกอบดวยอนุภาคขนาดเลก็ ท่ีสุด เรียกวา “อะตอม”  อะตอมจะไมสามารถแบง แยกได และไมสามารถ สรางขึ้นใหมไ ด  อะตอมของธาตุชนิดเดียวกันจะมสี มบัติเหมอื นกัน ทกุ ประการ  อะตอมของธาตุตา งกนั จะมีสมบตั ติ างกนั  ธาตตุ ั้งแตส องชนดิ ข้ึนไปสามารถรวมตวั กันเกิดเปนสารประกอบ โดยมี อตั ราสว นการรวมตัวเปนตัวเลขอยา งงา ย เชน CO CO2 จากทฤษฎีอะตอมของดาลตัน แบบจําลองอะตอมมลี กั ษณะดงั รปู

124 ลกั ษณะแบบจําลองอะตอมของดอลตัน ตามทฤษฎอี ะตอมของดอลตัน อะตอมในแนวคดิ ปจจุบนั ขอ 1, 3, 4 ใชไมไดในปจ จุบัน ขอ 1. อะตอมไมใชส ่ิงท่ีเล็กท่สี ดุ อะตอมยังประกอบดวยอนุภาคอิเล็กตรอน,โปรตอน, นิวตรอน เปนตน ขอ 3 - 4 อะตอมของธาตชุ นิดเดียวกันมีคุณสมบัตทิ างกายภาพไมเ หมือนกัน กลาวคือ มมี วลไมเทา กัน ซึ่งจะไดก ลาวตอไป ในเร่ือง \" ไอโซโทรป\" แบบจําลองอะตอมของทอมสัน เซอร โจเซฟ จอหน ทอมสัน (J.J Thomson) นักวิทยาศาสตรชาวอังกฤษไดสนใจ ปรากฏการณที่เกิดข้ึนในหลอดรังสีแคโทด จึงทําการทดลอง เก่ียวกับการนําไฟฟาของแกสขึ้นในป พ.ศ.2440 (ค.ศ. 1897) และไดสรปุ สมบตั ขิ องรงั สีไวห ลายประการ ดงั น้ี 1. รังสีแคโทดเดินทางเปนเสนตรงจากขั้วแคโทดไปยัง ขัว้ แอโนดเนอื่ งจากรังสแี คโทดทําใหเกิดเงาดาํ ของวตั ถไุ ด ถานําวตั ถุไปขวางทางเดนิ ของรงั สี 2. รงั สแี คโทดเปน อนภุ าคท่ีมมี วล เนอ่ื งจากรังสที ําใหใ บพัดท่ีขวางทางเดินของรังสีหมุน ไดเหมอื นถูกลมพัด 3. รังสีแคโทดประกอบดวยอนุภาคที่มีประจุลบ เน่ืองจากเบี่ยงเบนเขาหาข้ัวบวกของ สนามไฟฟา

125 หลอดรังสีแคโทด รังสีแคโทดเบยี่ งเบนเขาหาข้ัวบวกของสนามไฟฟา จากผลการทดลองนี้ ทอมสันอธิบายไดวา อะตอมของโลหะท่ีข้ัวแคโทดเมื่อไดรับ กระแสไฟฟาทม่ี คี วามตางศกั ยสงู จะปลอ ยอเิ ลก็ ตรอนออกมาจากอะตอม อิเล็กตรอนมีพลังงาน สูง และเคลื่อนท่ภี ายในหลอด ถา เคล่ือนทชี่ นอะตอมของแกสจะทาํ ใหอ ิเล็กตรอนในอะตอมของ แกสหลดุ ออกจากอะตอม อเิ ล็กตรอนจากขว้ั แคโทดและจากแกส ซึ่งเปน ประจุลบจะเคลื่อนท่ีไป ยังขัว้ แอโนด ขณะเคลอื่ นทถ่ี า กระทบฉากที่ฉาบสารเรืองแสง เชน ZnS ทําใหฉากเกิดการเรือง แสง ซ่ึงทอมสันสรปุ วารังสีแคโทดประกอบดวยอนภุ าคที่มปี ระจุลบเรียกวา “อิเล็กตรอน” และ ยงั ไดห าคาอตั ราสว นประจตุ อมวล (e/m) ของอิเลก็ ตรอนโดยใชสนามแมเหล็กและสนามไฟฟา ชวยในการหา ซึ่งไดคาประจุตอมวลของอิเล็กตรอนเทากับ 1.76 x 10 8 C/g คาอัตราสวน e/m น้ีจะมคี า คงท่ี ไมข้นึ อยูกบั ชนิดของโลหะท่ีเปนขั้วแคโทด และไมข้ึนอยูกับชนิดของแกสที่ บรรจุอยูในหลอดรังสีแคโทด แสดงวาในรังสีแคโทดประกอบดวยอนุภาคไฟฟาท่ีมีประจุลบ เหมือนกันหมดคือ อิเล็กตรอน น่ันเอง ทอมสันจึงสรุปวา “อิเล็กตรอนเปนสวนประกอบสวน หน่ึงของอะตอม และอิเล็กตรอนของทุกอะตอมจะมสี มบัติเหมอื นกนั ”

126 การคนพบโปรตอน การคนพบโปรตอน ในป พ.ศ. 2409 (ค.ศ.1866) ออยเกน โกลดชไตน นักวิทยาศาสตร ชาวเยอรมัน ไดทําการทดลองโดยเจาะรูท่ีข้ัวแคโทดในหลอดรังสีแคโทด พบวาเมื่อผาน กระแสไฟฟาเขา ไปในหลอดรังสีแคโทดจะมีอนุภาคชนิดหนึ่งเคลื่อนที่เปนเสนตรงไปในทิศทาง ตรงกันขามกับการเคลื่อนที่ของรังสีแคโทดผานรูของข้ัวแคโทด และทําใหฉากดานหลังขั้ว แคโทดเรืองแสงได โกลดชไตนไดตั้งชื่อวา “รังสีแคแนล” (canal ray) หรือ “รังสีบวก” (positive ray) สมบัตขิ องรงั สีบวกมีดงั น้ี 1. เดนิ ทางเปนเสนตรงไปยังขว้ั แคโทด 2. เมอ่ื ผา นรังสนี ้ีไปยงั สนามแมเ หล็กและสนามไฟฟา รงั สนี ้ีจะเบีย่ งเบนไปในทิศทางตรง ขา มกับรังสแี คโทด แสดงวา รงั สนี ีป้ ระกอบดวยอนุภาคทมี่ ีประจุไฟฟา เปน บวก 3. มีอัตราสวนประจุตอมวลไมคงท่ี ข้ึนอยูกับชนิดของแกสในหลอด และถาเปนแกส ไฮโดรเจนรงั สนี ี้จะมีอตั ราสวนประจุตอ มวลสูงสุด เรยี กอนภุ าคบวกในรงั สีแคแนลของไฮโดรเจน วา “โปรตอน” 4. มีมวลมากกวารังสีแคโทด เนื่องจากความเร็วในการเคลื่อนท่ีตํ่ากวารังสีแคโทด ทอมสันไดวิเคราะหการทดลองของโกลด ชไตน และการทดลองของทอมสัน จึงเสนอ แบบจําลองอะตอมวา “อะตอมเปนรปู ทรงกลมประกอบดว ยเนอื้ อะตอมซ่ึงมีประจบุ วกและ มอี เิ ลก็ ตรอนซึ่งมีประจุลบกระจายอยูทั่วไป อะตอมในสภาพท่ีเปนกลางทางไฟฟาจะมีจํานวน ประจบุ วกเทา กับจาํ นวนประจุลบ”

127 แบบจาํ ลองอะตอมของรทั เทอรฟอรด ในป พ.ศ.2453 (ค.ศ.1910) เซอร เออรเนสต รัทเทอรฟอรด (Sir Ernest Rutherford) ไดศึกษาแบบจําลองอะตอมของทอมสัน และเกิดความสงสัยวาอะตอมจะมีโครงสราง ตามแบบจําลองของทอมสันจริงหรือไม โดยตั้งสมมติฐานวา “ถาอะตอมมีโครงสราง ตามแบบจําลองของทอมสันจริง ดังนั้นเม่ือยิงอนุภาคแอลฟาซึ่งมีประจุไฟฟาเปนบวกเขาไป ในอะตอม แอลฟาทกุ อนุภาคจะทะลผุ า นเปนเสน ตรงท้ังหมดเนื่องจากอะตอมมีความหนาแนน สมํ่าเสมอเหมือนกันหมดทั้งอะตอม” เพ่ือพสิ ูจนสมมติฐานน้ี รทั เทอรฟอรด ไดท ําการทดลอง ยงิ อนุภาคแอลฟาไปยังแผนทองคําบาง ๆ โดยมีความหนาไมเกิน 10–4 cm โดยมีฉากสารเรือง แสงรองรับ ปรากฏผลการทดลอง ดังนี้ 1. อนุภาคสว นมากเคลือ่ นทีท่ ะลุผานแผน ทองคาํ เปน เสน ตรง 2. อนุภาคสว นนอยเบี่ยงเบนไปจากเสน ตรง 3. อนุภาคสวนนอ ยมากสะทอนกลับมาดา นหนาของแผน ทองคํา ถา แบบจาํ ลองอะตอมของทอมสันถูกตอง เม่ือยิงอนุภาคแอลฟาไปยงั แผนทองคําบาง ๆ น้ี อนุภาคแอลฟาควรพงุ ทะลุผา นเปน เสนตรงท้ังหมดหรอื เบยี่ งเบนเพยี งเลก็ นอย เพราะอนุภาค แอลฟามปี ระจบุ วกจะเบี่ยงเบนเมื่อกระทบกับประจุบวกทีก่ ระจายอยใู นอะตอม แตแบบจําลอง อะตอมของทอมสันอธิบายผลการทดลองของรัทเทอรฟอรดไมได รัทเทอรฟอรดจึงเสนอ แบบจาํ ลองอะตอมขึ้นมาใหม ดังนี้

128 แบบจาํ ลองอะตอมของรทั เทอรฟ อรท “อะตอมประกอบดวยนิวเคลียสท่ีมีโปรตอนรวมกันอยูตรงกลาง นิวเคลียส มีขนาดเล็กแตมีมวลมาก และมีประจุบวก สวนอิเล็กตรอนซึ่งมีประจุลบและมีมวลนอย มากว่ิงอยูรอบ ๆนิวเคลียส” แบบจาํ ลองอะตอมของโบร จากแบบจําลองอะตอมของรัทเทอรฟอรดทําใหทราบถึงการจัดโครงสรางของอนุภาค ตา งๆในนวิ เคลยี สแตไ มไดอธบิ ายวาอเิ ลก็ ตรอนรอบนิวเคลียสอยูในลักษณะใด นักวิทยาศาสตร ในลําดับตอมาไดหาวิธีทดลองเพื่อรวบรวมขอมูลเกี่ยวกับตําแหนงของอิเล็กตรอนที่อยูรอบ นวิ เคลียส วธิ หี นงึ่ ก็คอื การศึกษาสมบัติและปรากฏการณของคล่ืนและแสง แลวนํามาสรางเปน

129 แบบจาํ ลอง คล่นื ชนดิ ตาง ๆ เชน คลืน่ แสง คล่ืนเสียง มีสมบัติสําคัญ 2 ประการ คือ ความยาว คลน่ื และความถี่ แบบจาํ ลองอะตอมแบบกลุม หมอก อิ เ ล็ ก ต ร อ น เ ค ลื่ อ น ท่ี ร อ บ นิ ว เ ค ลี ย ส อ ย า ง ร ว ด เ ร็ ว ด ว ย รั ศ มี ไ ม แนนอนจึงไมสามารถบอกตําแหนงท่ี แนนอนของอิเล็กตรอนไดบอกไดแต เ พี ย ง โ อ ก า ส ท่ี จ ะ พ บ อิ เ ล็ ก ต ร อ น ใ น บรเิ วณตางๆปรากฏการณแ บบน้ีเรียกวา กลุมหมอกของอิเล็กตรอน บริเวณท่ีมี กลมุ หมอกอเิ ลก็ ตรอนหนาแนนจะมีโอกาสพบอิเล็กตรอนมากกวาบริเวณท่ีเปนหมอกจาง การ เคล่ือนที่ของอิเล็กตรอนรอบนิวเคลียสอาจเปนรูปทรงกลมหรือรูปอ่ืน ๆ ข้ึนอยูกับระดับ พลงั งานของอิเล็กตรอน แตผลรวมของกลมุ หมอกของอเิ ลก็ ตรอนทุกระดบั พลงั งาน การจดั เรียงอิเล็กตรอนในอะตอม 1. อิเล็กตรอนท่ีว่ิงอยูรอบๆนิวเคลียสนั้น จะอยูกันเปนชั้นๆตามระดับพลังงาน ระดับ พลังงานทีอ่ ยใู กลน วิ เคลียสท่ีสุด (ชั้น K) จะมีพลงั งานตํ่าท่ีสุด และอิเล็กตรอนในระดับพลังงาน ชัน้ ถัดออกมาจะมพี ลงั งานสูงข้ึนตามลําดับ พลังงานของอิเล็กตรอนของระดับช้ันพลังงาน K < L < M < N < O < P < Q หรอื ชั้นที่ 1< 2 < 3 <4 < 5 < 6 < 7

130 2. ในแตละช้ันของระดับพลังงาน จะมีจํานวนอเิ ล็กตรอนได ไมเกิน 2 2 เม่ือ n = เลข ชั้น เลขช้ันของช้ัน K=1, L=2,M=3,N=4,O=5,P=6 และ Q=7 ตวั อยา ง จาํ นวน e- ในระดับพลังงานชั้น K มไี ด ไมเกิน 2n2 = 2 x 12 = 2x1 = 2 จํานวน e- ในระดบั พลังงานชนั้ N มีได ไมเ กนิ 2n2 = 2 x 42 = 2x16 = 32 3. ในแตละระดับชั้นพลังงาน จะมีระดับพลังงานชั้นยอยได ไมเกิน 4 ชั้นยอย และมีชื่อ เ รี ย ก ชั้ นย อ ย ดั ง นี้ s,p,d,f,ใ น แ ต ล ะ ชั้ นย อ ย จ ะ มี จํ า น ว น e- ไ ด ไ ม เ กิ นดั ง นี้ ระดับพลังงานช้ันยอย s มี e- ได ไมเกิน 2 ตัว ระดับพลังงานช้ันยอย p มี e- ได ไมเกิน 6 ตัว ระดับพลังงานช้ันยอย d มี e-ได ไมเกิน 10 ตัว ระดับพลังงานช้ันยอย f มี e-ได ไมเกิน 14 ตัว เขียนเปน s2 p6 d10 f14

131 การจดั เรียงอิเลก็ ตรอน ใหจ ดั เรียง e- ในระดบั พลงั งานชั้นยอยโดยจัดเรยี งลําดับตามลูกศร การจัดเรยี งอเิ ลก็ ตรอนในอะตอม ตวั อยาง จงจัดเรียงอิเลก็ ตรอนของธาตุ คลั เซยี ม ( Ca ) ธาตุ Ca มเี ลขอะตอม = 20 แสดงวามี p = 20 และมี e- = 20 ตัว (ดูเลขอะตอม จากตารางธาต)ุ แลวจดั เรียง e- ดังนี้ การจัดเรยี ง e- ของธาตุ Ca = 2 , 8 , 8 , 2

132 มีแผนผังการจัดเรียง e- ดังนี้ Ca มีจานวน e- ในระดับพลังงานชั้นนอกสุด = 2 ตัว จํานวนอิเล็กตรอนในระดับพลังงานช้ันนอกสุด เรียกวา เวเลนซอิเล็กตรอน (Valence electron) ดังน้นั Ca มเี วเลนซอ เิ ล็กตรอน = 2 ตารางธาตุ (Periodic table of elements) เร่อื งที่ 2 ธาตุและตารางธาตุ ความหมายของธาตุ ธาตุ (element) สารเปนสารบริสุทธ์ิท่ีมีโมเลกุลประกอบดวยอะตอมชนิดเดียวกัน มี ธาตุที่คนพบแลว 118 ธาตุ เปนธาตุท่ีอยูในธรรมชาติ 94 ธาตุ เชน โซเดียม (Na) แมกนีเซียม (Mg) คารบ อน (C) ออกซเิ จน (O) เปนตน

133 แผนผงั การจดั ธาตุ 20 ธาตุแรกออกเปนหมวดหมู ตารางแสดงสมบัติบางประการของธาตุ เรียงตามมวลอะตอม

134 จากตารางแสดงสมบัติของธาตุ ถาจัดธาตุเหลานี้มาจัดเปนพวกโดยอาศัยเกณฑตาง ๆ ตามตาราง จะแบง ธาตุออกเปน 3 กลุม ดงั น้ี 1. โลหะ (metal) เปนกลุมธาตุท่ีมีสมบัติเปนตัวนําไฟฟาได นําความรอนท่ีดี เหนียว มจี ุดเดือดสูงปกตเิ ปน ของแข็งท่ีอุณหภมู หิ อง (ยกเวน ปรอท) เชน แคลเซียม อะลูมิเนียม เหล็ก เปนตน 2. อโลหะ (non-metal) เปนกลุมธาตุท่ีมีสมบัติไมนําไฟฟา มีจุดหลอมเหลวและจุด เดอื ดตา่ํ เปราะบาง และมีการแปรผันทางดา นคณุ สมบัติทางกายภาพมากกวาโลหะ 3. ก่ึงโลหะ (metalloid) เปนกลุมธาตุที่มีสมบัติกํ้าก่ึงระหวางโลหะและอโลหะ เชน ธาตุซิลิคอน และเจอเมเนียม มีสมบัติบางประการคลายโลหะ เชน นําไฟฟาไดบางที่อุณหภูมิ ปกติ และ นําไฟฟาไดมากขึ้น เมื่ออุณหภูมิเพ่ิมข้ึน เปนของแข็ง เปนมันวาวสีเงิน จุดเดือดสูง แตเ ปราะแตกงาย คลายอโลหะ เชน ออกซเิ จน กํามะถนั ฟอสฟอรัส เปนตน ตารางธาตุ (Periodic table of elements) คือ ตารางท่ีนักวิทยาศาสตรไดรวบรวมธาตุตางๆ ไวเปนหมวดหมูตามลักษณะ และ คุณสมบัติท่ีเหมือนกัน เพ่ือเปนประโยชนในการศึกษาในแตละสวนของตารางธาตุ โดยคาบ ( Period ) เปนการจัดแถวของธาตุแนวราบ สวนหมู ( Group ) เปนการจัดแถวของธาตุใน แนวด่ิง ซงึ่ มรี ายละเอียดดังตอไปน้ี

135 ภาพตารางธาตปุ จจบุ ัน 1. ธาตุหมูหลัก มีท้ังหมด 8 หมู (Group) 7 คาบ (Period) โดยธาตุที่อยูดานซายของ เสนข้ันบันได จะเปนโลหะ (Metal) สวนทางดานขวาเปนอโลหะ (Non metal) สวนธาตุท่ีอยู ตดิ กบั เสนขน้ั บันไดน้นั จะเปนก่งึ โลหะ (Metalloid) 2. ธาตุทรานซชิ นั มที ้ังหมด 8 หมู แตหมู 8 มีทั้งหมด 3 หมยู อย จึงมีธาตุตางๆ รวม 10 หมู และมีท้ังหมด 4 คาบ ธาตอุ ินเนอรท รานซชิ ัน มี 2 คาบโดยมชี ื่อเฉพาะเรียกคาบแรกวาคาบ แลนทาไนด 3. (Lanthanide series) และเรียกคาบท่ีสองวา คาบแอกทิไนด (Actinide series) เพราะเปนคาบที่อยูตอมาจาก 57La (Lanthanum) และ 89Ac (Actinium) ตามลําดับ คาบละ 14 ตวั รวมเปน 28 ตัว

136 การจัดเรียงธาตุลงในตารางธาตุ เมอื่ ทราบการจดั เรียงอิเล็กตรอนของธาตุตา งๆ แลวจะเหน็ วา สามารถจัดกลมุ ธาตุไดงาย ข้ึน โดยธาตุท่ีมีระดับพลังงานเทากัน ก็จะถูกจัดอยูในคาบเดียวกัน สวนธาตุท่ีมีจํานวน อิเลก็ ตรอนในระดับพลงั งานนอกสดุ เทากัน ก็จะถกู จัดอยใู นหมูเดียวกัน ดังภาพ ภาพการจัดเรยี งธาตลุ งในตารางธาตุ ประเภทของธาตใุ นตารางธาตุ ธาตุโลหะ (metal) โลหะทรานซิชนั เปนตนฉบับของโลหะ ธาตโุ ลหะเปนธาตุที่มีสถานะ เปนของแข็ง ( ยกเวนปรอท ที่เปนของเหลว) มีผิวท่ีมันวาว นําความรอน และ นําไฟฟา ไดดี มีจุดเดือดและจดุ หลอมเหลวสูง ( ชวงอุณหภูมิระหวางจุดหลอมเหลวกับจุดเดือด จะตางกันมาก) ไดแก โซเดียม (Na) เหล็ก (Fe) แคลเซียม (Ca) ปรอท (Hg) อะลูมิเนียม (Al) แมกนเี ซียม (Mg) สังกะสี (Zn) ดีบุก (Sn) เปน ตน ธาตุอโลหะ ( Non metal ) มีไดทั้งสามสถานะ สมบัติสวนใหญจะตรงขามกับโลหะ เชน ผิวไมมันวาว ไมนําไฟฟา ไมนําความรอน จุดเดือดและจุดหลอมเหลวตํ่า เปนตน ไดแก คารบอน (C) ฟอสฟอรัส (P) กามะถัน (S) โบรมีน (Br) ออกซิเจน (O2) คลอรีน (Cl2) ฟลูออรีน (F2) เปน ตน ธาตุก่ึงโลหะ (metalloid) เปนธาตุก่ึงตัวนํา คือ มันจะสามารถนําไฟฟาไดเฉพาะใน ภาวะหน่งึ เทา นัน้ ธาตกุ ่ึงโลหะเหลาน้ีจะอยูบริเวณเสนข้ันบันได ไดแก โบรอน (B) ซิลิคอน ( Si) เปน ตน

137 ธาตุกัมมนั ตภาพรงั สี เปนธาตุทมี่ ีสวนประกอบของ นิวตรอน กับโปรตอน ไมเหมาะสม (>1.5) ธาตทุ ี่ 83 ขนึ้ ไปเปน ธาตกุ ัมมนั ตภาพรงั สีทกุ ไอโซโทปมคี ร่ึงชวี ติ สมบตั ิของธาตุตามตารางธาตุ สมบตั ขิ องธาตใุ นแตละหมู ธาตหุ มู I A หรอื โลหะอลั คาไล (alkaline metal) โลหะอลั คาไล ไดแก ลเิ ทยี ม โซเดียม โพแทสเซยี ม รูบิเดยี ม ซเี ซียม และแฟรนเซยี ม มสี มบตั ิดงั น้ี คือ เปนโลหะออน ใชมีดตัดได เปน หมูโลหะมีความวองไวตอการเกิดปฏิกิรยิ ามากที่สดุ สามารถทําปฏิกริ ยิ ากับออกซิเจนในอากาศ จงึ ตอ งเก็บไวในนํ้ามัน ออกไซดแ ละไฮดรอกไซดของโลหะอัลคาไลละลายนํ้า ไดสารละลายเบส แก เม่ือเปนไอออน จะมีประจุบวก มีจุดเดือดและจุดหลอมเหลวต่ํา มีความหนาแนนต่ําเม่ือ เทยี บกับโลหะอ่ืนๆ มเี วเลนซอเิ ลก็ ตรอน = 1 ธาตุหมู II A หรือโลหะอัลคาไลนเอิรธ (alkaline earth) โลหะอัลคาไลนเอิรธ ไดแก เบรลิ เลียม แมกนีเซียม แคลเซียม สตรอนเชียม แบเรียม เรเดียม มีสมบัติดังนี้ คือ มีความวองไว ตอการเกิดปฏิกิริยามาก แตนอยกวาโลหะ อัลคาไล ทําปฏิกิริยากับน้ําไดสารละลายเบส สารประกอบโลหะอัลคาไลนเอิรธพบมากในธรรมชาติ โลหะอัลคาไลนเอิรธมีความวองไวแตยัง นอยกวาโลหะอลั คาไล โลหะอลั คาไลนเ อิรธ มีเวเลนซอ เิ ลก็ ตรอน = 2 ธาตุหมู III - ธาตหุ มู III ไดแก B Al Ga In Tl มสี มบตั ิดังน้ี คอื - มีเวเลนซอ เิ ล็กตรอน = 3 ธาตหุ มู IV - ธาตุหมู IV ไดแ ก C Si Ge Sn Pb มีสมบัติดังน้ี คอื - มีเวเลนซอ เิ ลก็ ตรอน = 4 ธาตุหมู V - ธาตุหมู V ไดแก N P As Sb Bi มีสมบัติดังนี้ คอื - มีเวเลนซอ เิ ลก็ ตรอน = 5 ธาตุหมู VI - ธาตหุ มู VI ไดแ ก O S Se Te Po - มีเวเลนซอ ิเลก็ ตรอน = 6 ธาตุหมู VII หรือหมูแฮโลเจน (Halogen group) หมูธาตุแฮโลเจน ไดแก ฟลูออรีน คลอรีน โบรมีน ไอโอดีน และแอสทาทีน เปนหมูอโลหะที่วองไวตอการเกิดปฏิกิริยามากท่ีสุด (F วอ งไวตอการเกิดปฏิกิรยิ ามากทส่ี ดุ ) เปนธาตุท่ีมีพิษทุกธาตุและมีกล่ินแรง โมเลกุลของธาตุ

138 แฮโลเจนประกอบดวย 2 อะตอม (Cl2 Br2 I2) แฮโลเจนไอออนมีประจุบลบหนึ่ง (F - C - Br - I - At -) ธาตุหมู VIII หรือกาซเฉ่อื ยหรือกาซมีตระกูล(Inert gas) กาซมีตระกูล ไดแก ฮีเลียม นีออน อารก อน คริปทอน ซนี อน และเรดอน มีเวเลนซอิเล็กตรอนเต็ม 8 อิเล็กตรอน จึงทําให เปน กาซที่ไมวองไวตอ การเกิดปฏกิ ิริยา กาซมีตระกูลอยูเปนอะตอมเดี่ยว แตยกเวน Kr กับ Xe ที่สามารถสรา งพันธะได ขนาดอะตอมของธาตุ หนว ยพิโกเมตร ขนาดอะตอมของธาตตุ า งๆ ขนาดของอะตอมนั้นถา จะพิจารณาถงึ ปจจยั ตางๆ ทสี่ งผลกระทบตอ ขนาดของอะตอม นน้ั อาจแบง แยกออกไดเปนขอ เรยี งตามลาํ ดับความสาํ คญั ได ดงั นี้ 1. จํานวนระดบั พลังงาน 2. จาํ นวนโปรตอน 3. จํานวนอเิ ล็กตรอน

139 ขนาดไอออนของธาตุ หนวยพิโกเมตร ประโยชนข องตารางธาตุ 1. การจัดธาตเุ ปน หมูและคาบ ทาํ ใหทราบสมบตั ิของธาตุในหมเู ดียวกันได 2. สามารถทจ่ี ะทราบสมบัตติ า ง ๆ จากธาตใุ นหมเู ดียวกัน จากธาตุท่ที ราบสมบตั ติ า ง ๆ แลว 3. นําไปทาํ นายสมบตั ขิ องธาตุตาง ๆ ท่ียงั ไมท ราบในปจจุบนั ไวลว งหนาได 4. ทําใหการศึกษาเรอื่ งสมบตั ขิ องธาตุ เปน ไปอยางรวดเร็ว

140

141 รายชื่อของธาตตุ ามหมายเลข เลข สัญลักษณ ชื่อธาตุ ชือ่ ธาตภุ าษาองั กฤษ ชื่อธาตุภาษา หมายเหตุ อะตอม ละตนิ 1H ไฮโดรเจน Hydrogen Hydrogenium 2 He ฮีเลียม Helium 3 Li ลิเทยี ม Lithium 4 Be เบรลิ เลียม Beryllium 5B โบรอน Boron 6C คารบอน Carbon 7N ไนโตรเจน Nitrogen 8O ออกซเิ จน Oxygen 9F ฟลอู อรนี Fluorine 10 Ne นีออน Neon 11 Na โซเดยี ม Sodium Natrium 12 Mg แมกนเี ซยี ม Magnesium 13 Al อะลมู ิเนียม Aluminium หรือ Aluminum 14 Si ซลิ ิคอน Silicon 15 P ฟอสฟอรัส กํามะถนั หรอื Phosphorus 16 S ซัลเฟอร Sulfur หรอื Sulphur

142 เลข สัญลกั ษณ ชื่อธาตุ ช่อื ธาตุภาษาองั กฤษ ชือ่ ธาตุภาษา หมายเหตุ อะตอม ละตนิ 17 Cl คลอรนี Chlorine 18 Ar อารก อน Argon 19 K โพแทสเซยี ม Potassium Kalium 20 Ca แคลเซียม Calcium 21 Sc สแกนเดยี ม Scandium 22 Ti ไทเทเนียม Titanium 23 V วาเนเดยี ม Vanadium 24 Cr โครเมียม Chromium 25 Mn แมงกานีส Manganese 26 Fe เหล็ก Iron Ferrum 27 Co โคบอลต Cobalt 28 Ni นิกเกิล Nickel 29 Cu ทองแดง Copper Cuprum 30 Zn สังกะสี Zinc 31 Ga แกลเลียม Gallium 32 Ge เจอรเ มเนียม Germanium 33 As สารหนู Arsenic 34 Se ซลี ีเนียม Selenium

143 เลข สญั ลักษณ ชื่อธาตุ ชอื่ ธาตภุ าษาอังกฤษ ช่ือธาตภุ าษา หมายเหตุ อะตอม ละตนิ 35 Br โบรมนี Bromine 36 Kr คริปทอน Krypton 37 Rb รูบิเดยี ม Rubidium 38 Sr สตรอนเชยี ม Strontium 39 Y อติ เตรยี ม Yttrium 40 Zr เซอรโคเนยี ม Zirconium 41 Nb ไนโอเบียม Niobium 42 Mo โมลิบดีนมั Molybdenum 43 Tc เทคนเิ ซยี ม Technetium 44 Ru รทู เี นยี ม Ruthenium 45 Rh โรเดยี ม Rhodium 46 Pd แพลเลเดยี ม Palladium 47 Ag เงิน Silver Argentum 48 Cd แคดเมียม Cadmium 49 In อนิ เดยี ม Indium 50 Sn ดีบกุ Tin Stannum 51 Sb พลวง Antimony Stibium 52 Te เทลลเู รยี ม Tellurium

144 เลข สัญลกั ษณ ช่ือธาตุ ชอื่ ธาตภุ าษาองั กฤษ ช่อื ธาตุภาษา หมายเหตุ อะตอม ละตนิ 53 I ไอโอดนี Iodine 54 Xe ซีนอน Xenon 55 Cs ซีเซียม Caesium 56 Ba แบเรียม Barium 57 La แลนทานัม Lanthanum 58 Ce ซเี รยี ม Cerium 59 Pr เพรซีโอดิเมียม Praseodymium 60 Nd นีโอดเิ มยี ม Neodymium 61 Pm โพรมเี ทียม Promethium 62 Sm ซามาเรยี ม Samarium 63 Eu ยโู รเปยม Europium 64 Gd กาโดลินเนยี ม Gadolinium 65 Tb เทอรเบยี ม Terbium 66 Dy ดสิ โพรเซียม Dysprosium 67 Ho โฮลมเมยี ม Holmium 68 Er เออรเบียม Erbium 69 Tm ทเู ลียม Thulium 70 Yb อติ เตอรเบยี ม Ytterbium

145 เลข สัญลกั ษณ ชื่อธาตุ ช่ือธาตุภาษาองั กฤษ ช่ือธาตภุ าษา หมายเหตุ อะตอม ละตนิ 71 Lu ลูทีเชียม Lutetium 72 Hf ฮาฟเนยี ม Hafnium 73 Ta แทนทาลมั Tantalum 74 W ทังสเตน Tungsten Wolfram 75 Re รเี นียม Rhenium 76 Os ออสเมียม Osmium 77 Ir อิรเิ ดียม Iridium 78 Pt ท อ ง คํ า ข า ว ห รื อ Platinum แพลตินัม 79 Au ทอง Gold Aurum 80 Hg ปรอท Mercury Hydragerum 81 Tl ทาลเลียม Thallium 82 Pb ตะกวั่ Lead Plumbum 83 Bi บิสมทั Bismuth 84 Po โปโลเนียม Polonium 85 At แอสทาทนี Astatine 86 Rn เรดอน Radon 87 Fr แฟรนเซียม Francium 88 Ra เรเดียม Radium