ພາສາລາວ ປ.4 (Lao_4)

3 ອ່າ່ ນບົົດ ບຸຸນທາດຫຼວຼ ງ ການອ່າ່ ນ ຟັງ ແລະ ແຕມ້ ຮູບພາບໃນຂະນະອາ່ ນ ແມນ່ ເຮດັ ໃຫ້ເຮົາເຂົ້າໃຈເຖງິ ໃຈຄວາມສໍາຄັນຂອງ ບດົ ນັນ້ ໆ. ວທິ ີການນຈີ້ ະຊ່ວຍໃຫພ້ ວກເຮາົ ໄດ້ຄນ້ົ ຄດິ ກຽ່ ວກບັ ບດົ ທີ່ພວກເຮົາອ່ານ. ບນຸ ທາດຫຼວງ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 15 ສານສືບຄອງຄວນ ສບື ມານານແລວ້ ໂອນ ໍ ສິບສອງເພັງແມນ່ ມ ້ື ຊາວລາວໂຮມຮວ່ ມ ນັບໜງຶ່ ເປນັ ປາງບນຸ ມຂີ ້ນຶ ຊ່ປູ ີ ເດ່ີນທາດຫຼວງເປັນໝ້ອງ ຫາຼ ຍແບບໃນງານ ບນຸ ທາດຫຼວງມວ່ ນແມງ້ ເສບງນັ ລາໍ ຟ້ອນ ມີຮອດການຫາຼ ກຫ້ນິຼ ກາຍະສນິ ລາໍ ເລອື່ ງ ການສະແດງດີດ ີ ຍາມໄດ້ທຽ່ ວຊມົ ແທໄ້ ດ ທັງລະຄອນນາໍ ພອ້ ມ ທຽນແຫ່ເປັນວງົ ໃຈເບກີ ບານຊນ່ື ຊ້ອຍ ຂາບບູຊາພອ້ ມ ບາງຄນົ ຖດື ອກໄມ້ ຍາ່ ງອອ້ ມອົງເຈດີ ໑໔໖ 146 13/06/2022 15:06:33 LL-G4.indb 146

ໃຜກຈໍ ງິ ໃຈນ້ອມ ໃນທາໍ ທຽວເພິງ່ 15 ແຫນແຫ່ຜາສາດເຜງ້ິ ມາໄຫວ້ທາດຫຼວງ ຄັນວາ່ ຍາມຢາກເຂົ້າ ແນມຊອກແນວກິນ ເຂົ້າຫາຼ ມມີຄນົ ຂາຍ ໄກ່ແປງປງົ ປ້ີງ ແລວ້ ຈຶ່ງໄປຫາຊ້ ື ຂອງລາຄາຖກື ສິນຄາ້ ແນວຢາກໄດ ້ ມແີ ທຊ້ ແູ່ ນວ ງານບນຸ ເປັນບອ່ ນເຕ້ົາ ແພງເພ່ືອນພງົ ສາ ເຮັດໃຫ້ໃຈກມົ ກຽວ ຜູກພັນແພງຕຸ້ມ ມືເ້ ລີກບນຸ ເລຍີ ໄດ້ ຕຄີ ຂີ ັນແຂ່ງ ເປນັ ກິລາເກົ່າກີ ້ ບນຸ ນ້ີສບື ມາ ຄັນວ່າເຖິງຂວບມ້ ື ບຸນທາດຍາມໃດ ໃຈຊື່ນຊົມເບີຍບານ ມ່ວນໃນມະໂນແມ້ງ ເພາະວາ່ ບຸນປາງນ ້ີ ມຫີ ຼາຍແນວເບ່ິງ ທງັ ໄດ້ເຫັນພນ່ີ ອ້ ງ ຮຽງຫຸ້ມຮຫ່ໍ ອມ ແທ້ແລ້ວ 4 ອ່າ່ ນ ແລະ ຂຽນສິ່່�ງທີ່່�ຮູ້້�ຈາກບົດົ ກອນ ການຄິິດກ່ຽ່ ວກັັບບົດົ ພວກເຮົາໃຊກ້ ານສາ້ ງການເຊື່ອມໂຍງໃນຂະນະ ແລະ ຫຼັງການອ່ານໃນບດົ ກອນ ເພື່ອ ຄົ້ນຄດິ ກ່ຽວກບັ ສ່ິງທີ່ພວກເຮາົ ໄດຮ້ ຽນຮ.ູ້ ຊ່ວຍໃຫນ້ ກັ ຮຽນໄດບ້ ດົ ຮຽນຈາກບດົ ອາ່ ນຫຼາຍທສ່ີ ດຸ . ຈ່ງົ ຂຽນສງ່ິ ທຮີ່ ູຈ້ າກບດົ ກອນບຸນທາດຫຼວງໃສ່ຕາຕະລາງລຸ່ມນ້ີ: ຕວົ ຢາ່ ງ: ຫວົ ຂ້ໍ ແນວຄິດ ສິງ່ ທຮ່ີ ້ກູ ່ຽວກບັ ບດົ ກອນ ຢູ່ງານບນຸ ໄດເ້ ຫັນ ເພິ່ນແຂ່ງຂນັ ກັນຕຄີ ີ ບນຸ ປະເພນີ ບນຸ ທາດຫວຼ ງແມນ່ ບຸນປະເພນີທີ່ຂ້ອຍ ມັກທີ່ສດຸ ໑໔໗ 147 LL-G4.indb 147 13/06/2022 15:06:33

ຫົວຂໍ້ ແນວຄິດ ສ່ິງທີຮ່ ູ້ກ່ຽວກບັ ບດົ ກອນ 5 ຕິດິ ຕາມເວລານາຍຄູູອ່່ານ ແລະ ທ່່ອງບົດົ ກອນ ການອ່່ານ ເບິ່ງບດົ ກອນຢູ່ຂທ້ໍ ີ 3 ການເລົ່່�າບົົດຄືືນ ພວກເຮົາເບ່ງິ ໃກ້ໆເທາະ 6 ເລົ່່�າບົດົ ກອນຄືືນ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ເພິ່ນໄດເ້ ຮດັ ຫຍງັ ແດຢ່ ່ໃູ ນບົດກອນ ບນຸ ທາດຫຼວງ ໂດຍເລ່ົາໄປຕາມວຽກທຄີ່ ູກາໍ ນດົ ໃຫ້ແຕ່ລະກຸ່ມ ແລະ ຈະໄດເ້ ລາົ່ ບດົ ກອນແຕລ່ ະບາດທແ່ີ ຕກຕາ່ ງກັນ. ບາດທາໍ ອດິ ເປດີ ຫວົ ເລື່ອງ .................................... ບາດທີ 2, 3, 4, 5 ເນ້ືອເລອື່ ງ .................................... .................................... ບາດທີ 6 ສະຫບຸຼ ເລື່ອງ 15 ຄໍາໍ ສັບັ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ 7 ຈັັບຄູ່່�ຮູບູ ພາບໃສ່່ຄໍໍາສັັບ ແລະ ບອກຄວາມໝາຍຂອງຄໍາໍ ສັັບ ໍ ຄໍານາມ ແມນ່ ຄໍາທເ່ີ ປັນຊື່ຂອງຄນົ , ສດັ ແລະ ວັດຖສຸ ງ່ິ ຂອງຕາ່ ງໆ. ຕົວຢາ່ ງ: ຜາສາດເຜງິ້ , ເຈດ,ີ ຟ້ອນ, ຄ,ີ ກອງ. ຕວົ ຢ່າງ: ຄໍາສບັ : ຜາສາດເຜງ້ິ ຄວາມໝາຍ: ລາຊະວງັ ທເີ່ ຮັດດວ້ ຍເຜງ້ິ 148 ໑໔໘ LL-G4.indb 148 13/06/2022 15:06:34

1 4 ເຈດີ ຄີ ຟ້ອນ 3 2 ກອງ 8 ຕື່່�ມໄມ້້ເອກ (x່) ແລະ ໄມ້ໂ້ ທ (x)້ ໃສ່ບ່ ົດົ ກອນໃຫ້້ຖືກື ຕາມໂຄງຮ່າ່ ງຫຼັັ�ກຄໍໍາປະ ໄວຍາກອນ ຈໍໍາບ່່ອນ ຫກັຼ ຄາໍ ປະຈາໍ ບອ່ ນໃນກອນແມນ່ ຫັຼກການຂຽນກອນ ຊຶງ່ ຕອ້ ງໃຫມ້ ສີ ຽງເນອື ງກັນຄື: ສຽງ ກາງ, ສຽງເອກ ແລະ ສຽງໂທ ໂດຍວາງໃສ່ໃຫຖ້ ກື ບອ່ ນ ຊງຶ່ ບ່ນໍ ບັ ຄາໍ ບຸພະບດົ ແລະ ຄໍາສອ້ ຍ. ຈ່ົງຕ່ືມຄໍາເອກ ແລະ ຄໍາໂທໃສບ່ ົດກອນໃຫຖ້ ືກຕາມຫັຼກການຄາໍ ປະຈາໍ ບ່ອນໃນ 15 ບດົ ກອນຕາຕະລາງລມຸ່ ນ:ີ້ ໂຄງຮ່າງຫັກຼ ຄາໍ ປະຈາໍ ບ່ອນໃນບົດກອນ ບດົ ກອນ ວກັ ທີ 1 ກາງ ເອກ ໂທ ກາງ ເອກ ກາງ ກາງ ງານບນຸ ເປນັ ບອນເຕົາ ແພງເພອື ນພົງສາ ວກັ ທີ 2 ກາງ ກາງ ກາງ ເອກ ກາງ ກາງ ໂທ ເຮັດໃຫໃ້ ຈກມົ ກຽວ ຜກູ ພັນແພງຕຸມ ວກັ ທີ 3 ກາງ ກາງ ໂທ ກາງ ກາງ ກາງ ເອກ ມເື້ ລີກບນຸ ເລຍີ ໄດ ຕີຄີຂນັ ແຂງ ວັກທີ 4 ກາງ ເອກ ໂທ ກາງ ໂທ ເອກ ກາງ ເປັນກິລາເກົາກີ ບຸນນສີ ບື ມາ 9 ສົົນທະນາກ່ຽ່ ວກັັບຫຼັັ�ກຄໍໍາປະຈໍໍາບ່່ອນໃນບົດົ ກອນ ຫຼັັ�ກຄໍໍາປະຈໍາໍ ບ່ອ່ ນ ຫັຼກຄາໍ ປະຈາໍ ບ່ອນ ຫືຼ ຫຼັກການວາງຄາໍ ກາງ, ຄາໍ ເອກ ແລະ ຄໍາໂທໃນກອນ ແມນ່ ຫັຼກການ ຂຽນບດົ ກອນລາວ ຊ່ງຶ ຕ້ອງໃຫມ້ ີສຽງເນືອງກັນຄື: ຄາໍ ກາງ, ຄໍາເອກ ແລະ ຄໍາໂທ ໂດຍວາງໃສ່ ໃຫຖ້ ືກບອ່ ນ ແຕ່ບ່ໍນບັ ຄໍາບຸບພະບົດ ແລະ ຄາໍ ສ້ອຍ. ໑໔໙ 149 LL-G4.indb 149 13/06/2022 15:06:35

ບດົ ກອນໃນບດົ ທີ 15 ນີ້ ແມນ່ ກອນທີ່ມີ 9 ຄາໍ ໃນແຕລ່ ະວັກ ຂຽນໄວ້ໜາ້ 5 ຄໍາ, ຂຽນໄວຫ້ ຼງັ 4 ຄໍາ ສ່ວນ 2 ຄາໍ ຢູ່ຕໜ່ໍ ້າຂອງແຕລ່ ະວກັ ຈະບ່ຢໍ ໃູ່ ນຫຼັກຄາໍ ປະຈາໍ ບ່ອນ. ຈງົ່ ຕອບຄາໍ ຖາມກ່ຽວກັບຫຼັກການວາງຄາໍ ກາງ, ຄໍາເອກ ແລະ ຄາໍ ໂທລມຸ່ ນີ້: • ພວກເຮາົ ຕືມ່ ວນັ ນະຍຸດຫຍງັ ໃສ່ບດົ ກອນ? • ຄາໍ ທມ່ີ ີຕົວສະກດົ ຕາຍ ກ ດ ບ ສະຫຼະສຽງຍາວສາມາດແທນໃຫ້ຄໍາທມີ່ ີວນັ ນະຍຸດໃດໃນເວລາແຕງ່ ກອນ? ພວກເຮົາຂຽນເທາະ 10 ຮຽນກ່່ຽວກັັບໂຄງຮ່າ່ ງຂອງບົດົ ກອນສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດໂຄງຮ່າ່ ງຂອງປະເພດບົດົ ບົດກອນແມນ່ ບດົ ປະເພດໜ່ຶງທ່ມີ ີຖ້ອຍຄາໍ ເກາະກ່າຍກນັ , ຄ່ອງກນັ ໂດຍມກີ ານກໍານົດ ຄາໍ ເອກ ຄາໍ ໂທ ມກີ ານສາໍ ຜດັ ເນອື ງສຽງລະຫວ່າງຄໍາຕາ່ ງໆ, ເພນິ່ ໃຊ້ບດົ ກອນສາໍ ລັບອາ່ ນ, ຂບັ ລາໍ , ຫຼື ເວົ້າຕແໍ່ ຍກນັ ລະຫວ່າງບ່າວສາວ. ໂຄງຮ່າງຂອງບົດກອນ 15 ຫວົ ຂ:້ໍ ຂຽນວ່າບົດກອນເວົ້າກ່ຽວກັບຫຍງັ ? ບນຸ ທາດຫຼວງ ເປດີ ຫວົ ເລືອ່ ງ: ແນະນາໍ ບນຸ ປະເພນທີ ມ່ີ ັກທີສ່ ຸດໃຊພ້ າສາພັນລະນາ ກ. ບນຸ ເຮັດເດືອນໃດ? ເຮດັ ຢໃູ່ ສ? ກ) ຂ. ມີໃຜແດ່ເຂາ້ົ ຮ່ວມ? ຂ) ເນື້ອເລ່ືອງ: ອະທບິ າຍກດິ ຈະກໍາຕ່າງໆໃນງານບນຸ ໃຊພ້ າສາພັນລະນາ ຄ) ຄ. ການສະແດງຕ່າງໆ ງ) ງ. ກດິ ຈະກໍາທາງສາສະໜາ ຈ) ຈ. ອາຫານ ສ) ສ. ຕະຫາຼ ດນັດ ຊ) ຊ. ກິດຈະກາໍ ສະເພາະຂອງງານບນຸ ແມນ່ ຫຍັງ? ຍ) ຍ. ຄວາມສໍາຄນັ ດ) ສະຫບຸຼ ເລອ່ື ງ: ເຈາ້ົ ມຄີ ວາມຮສູ້ ກຶ ແນວໃດຕງ່ໍ ານບນຸ ?ໃຊພ້ າສາພນັ ລະນາ ຕ) ດ. ຄວາມຮູ້ສຶກ. ຕ. ເປັນຫຍັງຈງຶ່ ມກັ ບນຸ ດ່ງັ ກາ່ ວ? 150 ໑໕໐ LL-G4.indb 150 13/06/2022 15:06:35

11 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່່ຫັັດຂຽນງາມ ຂຽນທວາຍ ພະຍັນຊະນະ ແລະ ສະຫະຼ ໃນພາສາລາວບາງຕົວມີຫາງ ເຊນ່ັ : ງ ຊ ປ ຝ ຟ ຢ ຽ ໄ ໃ ໂ ເວລາຂຽນ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ຫັດຂຽນງາມໃຫ້ມຄີ ວາມຍາວຂອງຫາງທ່ລີ ່ືນຂນ້ຶ ເທງິ ຫືຼ ລງົ ລ່ມຸ ເທ່ົາກບັ ຕົວຂອງພະຍັນຊະນະ ຫືຼ ສະຫຼະ. ແຕເ່ ວລາໃຊຕ້ ວົ ພມິ ໃຫຫ້ າງຍາວຂຶ້ນເທງິ ຫຼື ລົງລມຸ່ ເທົ່າກບັ ເຄງິ່ ໜງຶ່ ຂອງຕວົ . ຕວົ ຢາ່ ງ: ຕວົ ຂຽນ ຕວົ ພມິ ໄປໂຮງຮຽນ ຈງົ່ ຂຽນທວາຍກັບນາຍຄູ ເລ່ີມແຕ່ ງານບຸນເປນັ ບ່ອນເຕ້າົ ຈົນເຖິງ ບຸນນ້ສີ ບື ມາ 12 ຕື່່�ມຄໍາໍ ເອກ ແລະ ຄໍໍາໂທໃສ່ບ່ ົດົ ກອນໃນຕາຕະລາງ ການຝຶຶກໄວຍາກອນ ໃນບົດກອນບາງຄາໍ ບອ່ ນທມີ່ ີສຽງເອກ ຈະມີຄາໍ ທີ່ມຕີ ວົ ສະກດົ ຕາຍແທນ ເຊ່ນັ : ກ ບ ດ 15 ເພາະວາ່ ມັນສາມາດແທນຄໍາທ່ີມສີ ຽງເອກ (x)່ ໄດ.້ ຕົວຢາ່ ງ: ການວາງຄໍາເອກ ແລະ ຄໍາໂທໃສ່ ຈ່ງົ ຕມື່ ໄມ້ເອກ ແລະ ໄມ້ໂທໃສ່ບດົ ກອນໃຫຖ້ ກື ກອນ 1 ບາດຕາມໂຄງຮາ່ ງຫກັຼ ຄາໍ ປະຈໍາບອ່ ນ ຕາມຫັກຼ ຄາໍ ປະຈາໍ ບ່ອນ ງາມເດດວງດອກໄມ ້ ບານຢໃູ່ ນສວນ ບາງຄົນຖດື ອກໄມ ທຽນແຫເປັນວງົ ບາງດອກເປນັ ສແີ ດງ ແບ່ງບານເທິງກ້ານ ຍ່າງອອມອົງເຈດີ ຂາບບູຊາພອມ ມີທັງສເີ ຫຼືອງພອ້ ມ ສີຂາວສແີ ສດ ໃຜກໍຈງິ ໃຈນອມ ໃນທໍາທຽວເພງິ ຍາມເມື່ອລົມລ່ວງຕອ້ ງ ຫອມກຸ້ມກອ່ ມດງັ ແຫນແຫ່ຜາສາດເຜງິ ມາໄຫວທາດຫຼວງ 13 ບອກຄວາມໝາຍຄໍໍາກໍໍາມະທີ່່�ໃຊ້້ໃນງານບຸຸນປະເພນີີ ການຝຶຶກຄຳຳ�ສັັບ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ເສບ, ງນັ , ຕີ, ໄຫວ,້ ຂາບ. ໑໕໑ 151 LL-G4.indb 151 13/06/2022 15:06:35

ຕົວຢາ່ ງ: ຟອ້ ນ ແມນ່ ການສະແດງທມີ່ ີການຍກົ ແຂນ, ຂາ ໄປມາທີ່ງາມ ແລະ ອອນຊອນ. ໃຫບ້ ອກຄວາມໝາຍຄາໍ ກາໍ ມະທີ່ໃຊໃ້ ນງານບຸນປະເພນໃີ ສ່ຕາຕະລາງລ່ມຸ ນີ້: ຄໍາສບັ ເສບ ງັນ ຕີ ໄຫວ້ ຂາບ ຄວາມໝາຍ ຈ່ົງຄດິ ຫາຄາໍ ກໍາມະທ່ໃີ ຊ້ໃນງານບຸນປະເພນີຈາກບດົ ກອນບນຸ ທາດຫຼວງ ຫືຼ ຄາໍ ກໍາມະທພີ່ ວົ ພນັ ກັບບຸນປະເພນີບາ້ ນຂອງເຈ້າົ ຂຽນໃສປ່ ຶ້ມຂຽນ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 14 ຕອບຄຳຳ�ຖາມ ເຈົ້້�າຄິິດວ່າ່ ແນວໃດ? ບນຸ ທາດຫຼວງແມນ່ ບນຸ ແນວໃດ? ຕວົ ຢາ່ ງ: ບນຸ ທາດຫວຼ ງແມນ່ ບນຸ ປະເພນທີ ເ່ີ ປນັ ຮດີ ຄອງອນັ ດງີ າມ ແລະ ເປນັ ທເ່ີ ຄາົ ລບົ ບູຊາທ່ີສດຸ ຂອງຂອ້ ຍ ແລະ ຊາວນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ . ຈົງ່ ເລອື ກບຸນປະເພນີໃດໜງຶ່ ທເີ່ ຈາົ້ ຄິດວ່າເປນັ ບນຸ ປະເພນອີ ນັ ດີງາມ ແລະ ມກັ 15 ທີສ່ ຸດທຢີ່ ໃູ່ ນທ້ອງຖ່ິນຂອງເຈາົ້ ແລະ ຕອບຄໍາຖາມຢຕູ່ າຕະລາງໃສ່ປຶມ້ ຂຽນ ຊບ່ື ນຸ ປະເພນທີ ເ່ີ ຈາ້ົ ມກັ ທີສ່ ດຸ ຢທູ່ ອ້ ງຖ່ິນ:........................................................................ ສງິ່ ທ່ໜີ າ້ ສນົ ໃຈ ແລະ ເປນັ ປະເພນອີ ັນດງີ າມ:................................................................. ຄາໍ ຖາມ 1. ບນຸ ນເ້ີ ປນັ ບນຸ ທຄ່ີ ນົ ໃນທອ້ ງຖນ່ິ ຂອງເຈາ້ົ ເຄາົ ລບົ ບຊູ າແນວໃດ? ແລະ ຈດັ ຂນ້ຶ ລະຫວາ່ ງເດອື ນໃດ? 2. ບນຸ ນ້ເີ ພ່ນິ ນຍິ ົມຊມົ ຊອບ ແລະ ມຊີ ່ືສຽງທວົ່ ປະເທດລາວບໍ?່ 3. ບນຸ ນ້ໄີ ດ້ມກີ ານຄບົ ງນັ ຄືແນວໃດ? ມີການສະແດງຫຍັງແດ່? 4. ໃນງານບຸນນີມ້ ີສງ່ິ ໃດທໜ່ີ ້າສນົ ໃຈຂອງຄນົ ມາທ່ຽວບຸນ? 5. ມື້ສດຸ ທາ້ ຍຂອງບນຸ ມກີ ິດຈະກໍາຫຍງັ ເປັນພິເສດ ຫືຼ ບໍ່? 6. ໃນງານບນຸ ນ້ີມຄີ າໍ ສັບໃດແດ່ທີ່ສາໍ ຄນັ , ຂາດບໍ່ໄດ້ ແລະ ມຄີ ວາມໝາຍແນວໃດ? 7. ບຸນນເີ້ ປນັ ຮີດຄອງປະເພນີກ່ຽວກັບຊນົ ເຜົາ່ ສະເພາະໃດໜ່ງຶ ບໍ?່ 152 ໑໕໒ LL-G4.indb 152 13/06/2022 15:06:35

ພວກເຮາົ ໂຮມທກຸ ຢາ່ ງເຂ້ົາກັນເທາະ ເຈົ້້�າຈະເຮັດັ ແນວໃດ? 15 ອ່່ານໜ້້າວຽກທີ່່�ຈະເຮັັດໃນບົດົ ຮຽນ ໜາ້ ວຽກ: ກະກຽມການຕມ່ື ບອ່ ນວ່າງໃສບ່ ົດກອນໃຫນ້ ັກຮຽນອ່ານ ແລະ ທໍາຄວາມເຂ້ົາໃຈຫັຼກ ຄໍາປະຈາໍ ບອ່ ນຢຂູ່ ້ໍທີ 8. 16 ອ່າ່ ນ ແລະ ເລືືອກເອົາົ ຕອນຕື່່�ມໃສ່່ບ່່ອນວ່່າງໃນບົດົ ກອນຮ່ວ່ ມກັບັ ນາຍຄູູ ຝຶກຶ ການຂຽນ ຈງ່ົ ອາ່ ນ ແລະ ເລອື ກເອາົ ຕອນຈາກບດົ ກອນ ບນຸ ທາດຫວຼ ງ ໃສບ່ ່ອນວ່າງໃນບົດ ກອນລມຸ່ ນ້:ີ ຕວົ ຢາ່ ງ: ໂອນໍ ສິບສອງເພັງແມນ່ ມື້ ........................ ................................. ສືບມານານແລ້ວ ເດີ່ນທາດຫຼວງເປັນໝ້ອງ ....................... ................................ ມີຂ້ນຶ ຊປູ່ ີ 17 ອ່່ານ ແລະ ເລືອື ກເອົາົ ຕອນຕື່່�ມໃສ່່ບ່ອ່ ນວ່່າງໃນບົົດກອນຮ່່ວມກັັບໝູ່່� ຝຶກຶ ການຂຽນ 15 ຈ່ົງອາ່ ນ ແລະ ເລືອກເອາົ ຕອນຈາກບົດກອນ ບຸນທາດຫວຼ ງ ໃສ່ບ່ອນວາ່ ງໃນ ບົດກອນລ່ມຸ ນີ:້ ມີຮອດການຫຼາກຫຼິ້ນ ....................... ....................... ....................... ທງັ ລະຄອນນໍາພອ້ ມ ....................... ....................... ຍາມໄດທ້ ່ຽວຊມົ ແທ້ໄດ ທຽນແຫ່ເປນັ ວົງ ................... ....................... ຍາ່ ງອ້ອມອງົ ເຈດີ ໃນທໍາທຽວເພ່ິງ ....................... ....................... ....................... ແນມຊອກແນວກິນ ....................... ຄັນວ່າຍາມຢາກເຂ້າົ ເຂ້ົາຫາຼ ມມຄີ ົນຂາຍ ໑໕໓ 153 LL-G4.indb 153 13/06/2022 15:06:35

....................... ຂອງລາຄາຖືກ ....................... ມີແທ້ຊແູ່ ນວ ແພງເພອ່ື ນພງົ ສາ ................... ....................... ເຮດັ ໃຫ້ໃຈກົມກຽວ ຕີຄີຂັນແຂ່ງ ....................... ....................... ເປນັ ກລິ າເກາ່ົ ກ້ີ ບຸນທາດຍາມໃດ ....................... ຄັນວາ່ ເຖິງຂວບມ້ື ມີຫາຼ ຍແນວເບິ່ງ ....................... ຮຽງຫມຸ້ ຮ່ໍຫອມ ແທແ້ ລ້ວ ....................... ....................... ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 18 ກ່່າຍບົດົ ກອນທີ່່�ຕື່່�ມໃສ່ບ່ ່ອ່ ນວ່າ່ ງໃສ່ປ່ ຶ້້�ມຂຽນ ຫັດັ ກ່່າຍ ຈົງ່ ກາ່ ຍບົດກອນທ່ີຕມ່ື ໃສບ່ ່ອນວ່າງໃນຂໍ້ 17 ໃສ່ປມ້ຶ ຂຽນ 19 ນໍາໍ ໃຊ້້ຄໍາໍ ຖາມລຸ່່�ມນີ້້� ເພື່່�ອກວດແກ້ຄ້ ໍາໍ ຜິດິ ຮ່່ວມກັັບໝູ່່� ກວດແກ້ກ້ ານຂຽນ ປຽ່ ນກນັ ກວດແກຄ້ າໍ ຜດິ ໃຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ ແລະ ສມົ ບນູ ໂດຍການນາໍ ໃຊຄ້ າໍ ຖາມລມຸ່ ນ:້ີ 15 ก ໄດຂ້ ຽນຕາມຫຼກັ ການປະສົມອັກສອນແລ້ວບ?່ໍ ก ມຕີ ົວອກັ ສອນໃດຂາດຫາຍໄປບໍ່? ก ໄດແ້ ນະນໍາໝໃູ່ ຫແ້ ປງບົດແລວ້ ບໍ?່ ก ການຕມື່ ວກັ ຫືຼ ຕອນຖືກຕາມຫັຼກຄໍາປະຈາໍ ບອ່ ນແລ້ວບ່ໍ? 20 ປັັບປຸຸງ ແລະ ກວດແກ້ຄ້ ໍໍາຜິດິ ຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ປັັບປຸຸງການຂຽນຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ກວດຄາໍ ຜິດຂນ້ັ ສຸດທາ້ ຍຂອງຕົນ ໂດຍອີງໃສ່ຄໍາຖາມລຸມ່ ນ້:ີ ก ຂ້ອຍໄດ້ຂຽນຖກື ຕ້ອງຕາມຫຼັກການສະກດົ ຄາໍ ແລ້ວບ່ໍ? ก ຫັງຼ ຈາກກາ່ ຍ ແລະ ປບັ ປງຸ ຄັ້ງສດຸ ທ້າຍຂ້ອຍໄດອ້ າ່ ນ ເພືອ່ ກວດເບ່ິງຄວາມ ຜດິ ພາດແລ້ວບ?່ໍ ก ຂ້ອຍໄດ້ເຮດັ ຕາມຄາໍ ຄດິ ເຫັນຂອງເພື່ອນຮວ່ ມຫອ້ ງຮຽນບ?ໍ່ ก ຂອ້ ຍຈະສົງ່ ບດົ ຂອງຂ້ອຍໃຫນ້ າຍຄໄູ ດແ້ ລວ້ ບ່?ໍ 154 ໑໕໔ LL-G4.indb 154 13/06/2022 15:06:35

ບົດທີ 16 ບນຸ ປະເພນີ (ຕໍ່) ເປນັ ຫຍງັ ບນຸ ປະເພນີຈ່ງຶ ມຄີ ວາມສາໍ ຄັນ? ພວກເຮົາເລ່ມີ ຕ້ນົ ເທາະ 1 ຕິິດຕາມການອ່່ານ ແລ້ວ້ ຂຽນຄໍໍາສັບັ ທີ່່�ອ່່ານບໍ່່�ໄດ້້ ແລະ ບໍ່່�ຮູ້້�ຄວາມໝາຍ ກ່ອ່ ນການອ່່ານ ການຕິດຕາມ ແລະ ບອກຄໍາສບັ ທີ່ຂອ້ ຍບໍ່ຮກູ້ ອ່ ນການອາ່ ນ ຊວ່ ຍໃຫພ້ ວກເຮາົ ກາຍເປນັ ຜອູ້ ່ານທີມ່ ຄີ ວາມຊໍານານ. ຈງົ່ ຂຽນຄາໍ ສັບທເ່ີ ຈາົ້ ອາ່ ນບໍ່ໄດ້ ແລະ ບໍ່ຮູຄ້ ວາມໝາຍໃສ່ຕາຕະລາງລຸມ່ ນ້ີ: ຄາໍ ສບັ ຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ສບັ 2 ຈັບັ ຄູ່່�ຄໍາໍ ສັບັ ໃສ່ຄ່ ວາມໝາຍ ຄໍໍາສັັບສໍາໍ ຄັັນ ຄາໍ ສບັ ເຮັດໃຫດ້ ຄີ ນື ຄເື ກົາ່ ບນຸ ສມງ່ິ າທເປປີ່ ັນະເພວດຶ ລປາະນຕາບິນັດ 16 ແບບຢ່າງ ຮີດ ຄອງ ຄວາມດີ ຖາ່ ຍທອດ ນໍາເລຫື່ອືຼ ປງະທຕີຮ່ ບິ ູ້ໄັດປຕເລໍ່ າົ່ ປວົ ແປງ ການອ່າ່ ນ 3 ອ່່ານບົົດ ຄວາມສໍາໍ ຄັັນຂອງບຸຸນປະເພນີີ ການຕດິ ຕາມໃນຂະນະການອ່ານ ເພອື່ ຄນ້ົ ຄິດວ່າ ພວກເຮົາເຂາ້ົ ໃຈສງ່ິ ທກ່ີ ໍາລັງອາ່ ນໄດດ້ ີ ປານໃດ ແລະ ຮູ້ວ່າ ຈະເຮດັ ແນວໃດຖ້າເຮາົ ບ່ໍເຂົ້າໃຈບາງຢາ່ ງ. ໑໕໕ 155 LL-G4.indb 155 13/06/2022 15:06:35

ຄວາມສໍາຄນັ ຂອງບນຸ ປະເພນີສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ອນັ ວາ່ ການເຮດັ ບນຸ ວ່ານ ້ີ ມແີ ຕ່ບູຮານ ເຮົາຫາກພາກນັ ສານ ສືບມານານລາໍ້ ພາກນັ ທາໍ ບຸນສ້າງ ຕາມຄອງເຄີຍຄ່ອງ ດຽວນຊີ້ າວພ່ນີ ້ອງ ສານສ້າງສບື ມາ ນັ້ນແລວ້ 16 ເພາະວາ່ ບນຸ ຊ່ວຍໃຫ ້ ໃຈຊືນ່ ເບີກບານ 156 ຊມຸ ລກູ ຫາຼ ນດີໃຈ ເມື່ອໄປບຸນບາ້ ນ LL-G4.indb 156 ຮດີ ເກາ່ົ ອນັ ດນີ ັ້ນ ປນັ ມາເຖິງລກູ ເປັນສາໍ ພັນຜກູ ໃຫ ້ ໃຈກ້ຽວກ່ຽວກັນ ລູກຫຼານສານສບື ສາ້ ງ ເອົາສິງ່ ດງີ າມ ນາໍ ເອາົ ໄປປວົ ແປງ ແຕງ່ ເຕມີ ເສມີ ໃຊ້ ຊມຸ ເຍົາໄວຮຽນຮູ້ ຫາຼ ຍອນັ ມາໃໝ່ ແຕກ່ ຍໍ ງັ ສືບໄວ ້ ອນັ ເຄົາ້ ຜາ່ ນມາ ສ່ົງເສມີ ໄປຕ່ໜໍ າ້ ເຕີມຄ່າຄວາມດີ ໃນວິຖີສັງຄົມ ບົ່ມສນິ ທາໍ ໄວ້ ອາໄສຮຽນນາໍ ຜ ູ້ ເຄີຍທໍາມາກ່ອນ ພ່ໍແມ່ສອນລູກເຕ້າົ ເຍົານ້ອຍໃຫຍລ່ ນຸ ໑໕໖ 13/06/2022 15:06:35

ບນຸ ໄດດ້ ງຶ ຈອ່ ງໃຫ ້ ໃຈຄອ່ ງກມົ ກຽວ ໄດ້ເລ່າົ ທຽວມາຢາມ ໄຖ່ຖາມລມົ ເວົ້າ ໄດນ້ ່ງັ ຮຽງກິນເຂົ້າ ກິນປາປັນຕ່ອນ ໄດຮ້ ່ວມລາໍ ຮ່ວມຟ້ອນ ພາໃຫ້ມວ່ ນໃຈ ບຸນເອີຍ ເຮດັ ໃຫຊ້ າວພີ່ນອ້ ງ ຫອມຮ່ປໍ ອງດອງ ຍ້ອນຮີດຄອງດີງາມ ສອດສານໃຈໄວ້ ຖ່າຍທອດອນັ ດໃີ ຫ ້ ເອາົ ໄປເສີມສົງ່ ໃຫຍ້ ນື ຍົງຄ່ບູ າ້ ນ ບານແຍ້ມຕໄໍ່ ປ ແທແ້ ລວ້ 4 ອ່າ່ ນ ແລະ ຂຽນສິ່່�ງທີ່່�ຮູ້້�ຈາກບົດົ ກອນ ການຄິດິ ກ່່ຽວກັບັ ບົດົ ການເຊ່ືອມໂຍງຫຼັງການອ່ານ ເພອ່ື ຄ້ົນຄິດກຽ່ ວກບັ ສງ່ິ ທພີ່ ວກເຮົາໄດຮ້ ຽນຮູ້ ຊ່ວຍໃຫໄ້ ດ້ ບດົ ຮຽນຈາກບດົ ອາ່ ນຫຼາຍຂ້ນຶ . ຈງ່ົ ຂຽນຂມໍ້ ູນຈາກບົດກອນຄວາມສາໍ ຄັນຂອງບຸນປະເພນີໃສຕ່ າຕະລາງ ຕວົ ຢາ່ ງ: ຫົວຂໍ້ ແນວຄິດ ສ່ິງທີ່ເຈ້າົ ຮູ້ກ່ຽວກບັ ບດົ ກອນ 16 ຄວາມສາໍ ຄັນຂອງບຸນປະເພນີ ສາ້ ງຄວາມສາມກັ ຄີໃຫລ້ ູກຫຼານ ການເຮດັ ບຸນມີມາແຕ່ບູຮານ ຫົວຂ້ໍ ແນວຄດິ ສງ່ິ ທ່ເີ ຈາ້ົ ຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ບົດກອນ 5 ຕິດິ ຕາມເວລານາຍຄູູອ່າ່ ນ ແລະ ທ່່ອງບົດົ ກອນ ການອ່າ່ ນ ເບ່ງິ ບດົ ອ່ານຢຂູ່ ທ້ໍ ີ 3 ພວກເຮາົ ເບິ່ງໃກໆ້ ເທາະ 6 ສົນົ ທະນາ ແລະ ເລົ່່�າບົົດກອນ ການເລົ່່�າບົົດຄືນື ຈງ່ົ ອາ່ ນຄາໍ ສບັ ແລະ ວະລີ ແລວ້ ຈດັ ລຽງໃຫຖ້ ກື ຕາມບດົ ກອນ ແລະ ຕອບຄາໍ ຖາມ ລຸ່ມນ້ີ: ໑໕໗ 157 LL-G4.indb 157 13/06/2022 15:06:35

ລ/ດ ບດັ ຄາໍ ສບັ ຄາໍ ຖາມ 1 ເຮັັດບຸຸນ ນານ ຄອງ ສືບື ມາ - ບົດກອນເວ້າົ ກຽ່ ວກບັ ຫຍັງ? - ການເຮັດບນຸ ໄດ້ປະຕບິ ດັ ມາດົນປານໃດ? 2 ບຸຸນ ບຸຸນບ້າ້ ນ ຮີີດ ໃຈ - ບນຸ ຊວ່ ຍໃຫ້ຈິດໃຈເຮາົ ເປັນແນວໃດ? - ການເຮັດບຸນສ້າງໃຫ້ລກູ ຫຼານເປັນແນວໃດ? 3 ສືືບສ້້າງ ປົວົ ແປງ ໃໝ່່ ເຄົ້້�າ - ລູກຫຼານໄດ້ສືບເອົາຫຍັງຈາກການເຮັດບຸນ? - ໄວໜຸ່ມໄດ້ຮຽນຮູ້ ແລະ ປົວແປງອັນໃດແດ່? ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ4 ຄວາມດີີ ສິິນທໍໍາ ສອນ- ວິຖສີ ງັ ຄມົ ຖກື ານເຮັດບຸນ ເພອ່ື ຫຍັງ? - ໄວໜຸມ່ ຈະຮຽນຮູ້ວຖິ ີສັງຄົມຈາກໃຜແດ່? 5 ບຸຸນ ມາຢາມ ຮຽງ ມ່່ວນໃຈ - ເປນັ ຫຍັງການເຮັດບນຸ ຈ່ງຶ ໃຫມ້ ີພາເຂົ້າ? - ໃນງານບນຸ ເພນ່ິ ມກັ ເຮດັ ຫຍງັ ເພອ່ື ໃຫມ້ ວ່ ນໃຈ? 6 ປອງ ຮີດີ ທອດ ຄູ່່�ບ້້ານ - ການເຮັດບນຸ ມຄີ ວາມສໍາຄນັ ແນວໃດຕໍ່ຊາວ ພີນ່ ອ້ ງ? 16 7 ຈໍາໍ ແນກຄໍໍານາມທີ່່�ເປັັນຮູູບປະທໍໍາ ແລະ ນາມມະທໍໍາໃນບົດົ ກອນ ຄໍໍາສັບັ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ຄາໍ ນາມແມນ່ ຄໍາທເ່ີ ປັນຊ່ຊື ອງຄົນ, ສັດ ຫືຼ ວັດຖຸສ່ິງຂອງຕ່າງໆ ຊງຶ່ ມຈີ ໍາພວກທ່ີໃຊ້ທົວ່ ໄປທີ່ ເປນັ ຮບູ ປະທໍາ ແລະ ນາມມະທໍາ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ລກູ ແມນ່ ຄາໍ ນາມທບ່ີ ອກໃຫເ້ ຫນັ ເປນັ ຮບູ ປະທາໍ . ວຖິ ີ ແມນ່ ຄາໍ ນາມທບ່ີ ອກໃຫຮ້ ເູ້ ຖງິ ນາມມະທາໍ . ຈົງ່ ໝາຍ  ໃສ່ຄາໍ ສບັ ທເ່ີ ປັນຮູບປະທາໍ ແລະ ນາມມະທາໍ ໃນຕາຕະລາງລມຸ່ ນີ້: ຄໍາສັບ ບຮູ ານ ຄອງ ຮດີ ໃຈ ບາ້ ນ ວິຖີ ລູກ ຟ້ອນ ຄໍານາມທີເ່ ປັນຮູບປະທໍາ  ຄໍານາມທີ່ເປນັ ນາມມະທໍາ  158 ໑໕໘ LL-G4.indb 158 13/06/2022 15:06:35

8 ຈໍໍາແນກຄໍາໍ ບຸຸບພະບົດົ ແລະ ຄໍໍາສ້້ອຍ ໄວຍາກອນ ໃນການແຕງ່ ກອນລາວນອກຈາກຈະມີຄາໍ ສໍາຜດັ ແລະ ຫຼັກຄາໍ ປະຈໍາບອ່ ນແລ້ວ ເພ່ິນຍັງ ຕືມ່ ຄໍາເວ້ົາໃສ່ທາງໜາ້ ແລະ ທາງຫຼງັ ຂອງບາງວັກ ຊ່ຶງເອນີ້ ວ່າ ຄາໍ ບຸບພະບດົ ແລະ ຄໍາສອ້ ຍ. • ຄາໍ ບຸບພະບດົ : ແມນ່ ຄາໍ ທຕີ່ ່ມື ໃສ່ທາງໜ້າຂອງວກັ ໃນບດົ ກອນ. ຕວົ ຢາ່ ງ ໂອນໍ. • ຄໍາສອ້ ຍ: ແມ່ນຄາໍ ທີຕ່ ື່ມໃສ່ທາງຫັຼງຂອງວັກໃນບົດກອນ. ຕົວຢາ່ ງ ແທໜ້ າ. ຈ່ງົ ຈໍາແນກຄາໍ ບບຸ ພະບດົ ແລະ ຄາໍ ສ້ອຍລຸມ່ ນ້:ີ ນນ້ັ ນາ, ແທເ້ ນ,ີ ໂອນ,ໍ ເມອ່ື ນນ້ັ , ຈກັ ກາ່ ວ, ຮຽມນ,້ີ ອນັ ວາ່ , ແທເ້ ດ, ເຖດີ ໜາ, ແລເ່ ຢ.ີ • ຄໍາບບຸ ພະບົດ.................................................................................... • ຄໍາສ້ອຍ........................................................................................... 9 ສົນົ ທະນາກ່ຽ່ ວກັັບຄໍາໍ ບຸຸພະບົົດ ແລະ ຄໍໍາສ້ອ້ ຍໃນບົດົ ກອນ ຄໍໍາບຸຸບພະບົດົ ແລະ ຄໍໍາສ້້ອຍ ຄໍາອະທິບາຍກ່ຽວກັບຄາໍ ບບຸ ພະ ໂຄງຮາ່ ງການວາງໃນບດົ ກອນ ບົດ ແລະ ຄາໍ ສອ້ ຍໃນບດົ ກອນ ໃຫ້ສງັ ເກດເບິງ່ 2 ຄາໍ ສັບທີ່ຢທູ່ າງ ອນັ ວ່າ ການເຮດັ ບນຸ ວ່ານີ້ ມີແຕບ່ ູຮານ 16 ໜ້າຂອງວັກທໍາອດິ ແລະ 2 ຄໍາສັບທີ່ຢູ່ ເຮາົ ຫາກພາກັນສານ ສບື ມານານລໍ້າ ທາງຫັຼງຂອງວັກສຸດທ້າຍຈະເຫັນວ່າ ພາກນັ ທາໍ ບຸນສາ້ ງ ຕາມຄອງເຄີຍຄ່ອງ ເປັນຄໍາເຫຼືອຈາກຄໍາໃນວັກຂອງການ ດຽວນຊ້ີ າວພີ່ນອ້ ງ ສານສ້າງສືບມາ ແທດ້ າຍ ແຕ່ງກອນ. ເວລາແຕ່ງກອນ, ເປັນຕນົ້ ແມ່ນກອນອາ່ ນ ເພ່ນິ ຕືມ່ ຄາໍ ເວາ້ົ ໃສ່ ທາງໜ້າ ຫຼື ທາງຫຼງັ ຂອງບາງວກັ ໃຫ້ ເປນັ ກອນຂະຫຍາຍກວາ້ ງ. ຄາໍ ທຕ່ີ ່ມື ໃສ່ທາງໜ້າຂອງວັກ ເພິ່ນເອີນ້ ວາ່ ຄໍາ ບຸບພະບົດ, ຄາໍ ທີຕ່ ມ່ື ໃສ່ທາງຫງັຼ ເພິ່ນ ເອີນ້ ວາ່ ຄໍາສ້ອຍ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ຄາໍ ບບຸ ພະບດົ : ອນັ ວາ່ , ໂອນໍ ແມນ່ ຕມ່ື ໃສທ່ າງໜາ້ ຂອງການແຕງ່ ກອນ. ຄໍາສອ້ ຍ: ພນຸ້ ເຢ,ີ ແທ້ດາຍ ແມນ່ ຕມ່ື ໃສ່ທາງຫງັຼ ຂອງການແຕງ່ ກອນ. ໑໕໙ 159 LL-G4.indb 159 13/06/2022 15:06:35

ຈງົ່ ຕອບຄາໍ ຖາມລ່ມຸ ນ:້ີ • ຄໍາສັບ: ຈັກກ່າວ, ແຕນ່ ້ັນ ແມ່ນຄໍາຫຍັງໃນບດົ ກອນ? ຕ່ມື ໃສບອ່ ນໃດຂອງການ ແຕງ່ ກອນ? • ຄາໍ ສັບ: ເຈ້າົ ເອີຍ, ແທ້ແລວ້ ແມນ່ ຄາໍ ຫຍງັ ໃນບດົ ກອນ? ຕື່ມໃສບ່ ່ອນໃດຂອງ ການແຕງ່ ກອນ? • ໃຫ້ນກັ ຮຽນຄິດຫາຄໍາບບຸ ພະບົດ ແລະ ຄາໍ ສອ້ ຍໃນບົດກອນຂໍ້ທີ 3 ຫຼື ບດົ ກອນ ອ່ືນທີໄ່ ດຮຽນຜ່ານມາ. ພວກເຮາົ ຂຽນເທາະ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 10 ຮຽນກ່່ຽວກັບັ ໂຄງຮ່່າງຂອງບົົດກອນ ໂຄງຮ່່າງຂອງປະເພດບົົດ ບດົ ກອນ ແມນ່ ບດົ ປະເພດໜງຶ່ ທມ່ີ ີຖ້ອຍຄໍາເກາະກາ່ ຍກັນ, ຄອ່ ງກັນ ໂດຍມີການກໍານດົ ຄໍາ ກາງ, ຄໍາເອກ ແລະ ຄາໍ ໂທ ທເ່ີ ປນັ ການສາໍ ຜັດເນືອ່ ງສຽງລະຫວາ່ ງຄໍາຕາ່ ງໆ ແລວ້ ຍັງມຄີ ໍາບຸບພະ ບດົ ແລະ ຄາໍ ສອ້ ຍ, ເພິ່ນໃຊ້ບດົ ກອນສາໍ ລບັ ອ່ານ, ຂບັ ລໍາ ຫືຼ ເວ້າົ ຕແ່ໍ ຍກັນລະຫວາ່ ງບ່າວສາວ. 16 ໂຄງຮາ່ ງຂອງບົດກອນ ບນຸ ປະເພນີ ຫວົ ຂ້ໍ: ບດົ ກອນເວ້ົາກ່ຽວກັບຫຍັງ? ກ) ຂ) ເປດີ ຫວົ ເລອ່ື ງ: ແນະນາໍ ວ່າບນຸ ປະເພນີມມີ າດນົ ປານໃດ? ໃຊພ້ າສາພນັ ລະນາ ກ. ບຸນປະເພນມີ ີມາດົນປານໃດແລວ້ ? ຄ) ຂ. ມີການສບື ທອດແນວໃດ? ງ) ຈ) ເນອື້ ເລ່ືອງ: ເວາ້ົ ເຖງິ ຄວາມມວ່ ນຊນ່ື ແລະ ການສືບທອດຂອງຄົນສະໄໝໃໝ່ ສ) ຊຶ່ງໃຊພ້ າສາພນັ ລະນາ ຊ) ຄ. ມຄີ ວາມມວ່ ນຊ່ືນແນວໃດ? ຍ) ງ. ເຮັດໃຫຄ້ ົນຮູ້ສກຶ ແນວໃດ? ຈ. ສ່ງົ ຕ່ໍໃຫ້ຄົນຮນຸ່ ໜຸ່ມສບື ທອດຄືແນວໃດ? ສ. ຄົນຮຸ່ນໃໝຮ່ ຽນຮູ້ເອາົ ແນວໃດ? ຊ. ຄົນຮຸ່ນໃໝ່ຈະສບື ທອດຄແື ນວໃດ? ຍ. ຄນົ ຮນຸ່ ໃໝ່ເຜີຍແຜ່ໂຄສະນາແນວໃດ? 160 ໑໖໐ LL-G4.indb 160 13/06/2022 15:06:35

ດ. ຄົນຮຸນ່ ໃໝຄ່ ວນສງ່ົ ຕແໍ່ ນວໃດ? ດ) ຕ. ບຸນປະເພນີມີຄວາມສໍາຄັນແນວໃດ? ຕ) ສະຫບຸຼ ເລອ່ື ງ: ເວາ້ົ ເຖງິ ຄວາມສາໍ ຄນັ ທສ່ີ ດຸ ຂອງງານບນຸ ປະເພນ.ີ ໃຊພ້ າສາພນັ ລະນາ ຖ. ເປັນໂອກາດທ່ພີ ນີ່ ້ອງ ເພືອ່ ນມິດໄດ້ໄປມາຫາສສູ່ າ້ ງຄວາມປອງດອງ. ຖ) ທ. ເປນັ ການຖ່າຍທອດວັດທະນະທໍາຈາກຄນົ ຮຸ່ນໜ່ຶງຫາຮຸ່ນໜ່ງຶ . ທ) 11 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່່ການປະສົົມອັັກສອນ ຂຽນທວາຍ ການປະສມົ ອກັ ສອນ ແມນ່ ການເອາົ ພະຍັນຊະນະ, ສະຫະຼ ແລະ ວັນນະຍດຸ ຫຼື ຕົວສະກດົ ປະກອບເຂາ້ົ ກນັ ໃຫເ້ ປນັ ພະຍາງ ຫືຼ ຄາໍ . ຕວົ ຢາ່ ງ: ນ + xີ + x້ = ນີ້ ຈົ່ງປະສົມອັກສອນຕາມຄໍາສັບຕໍ່ໄປນ:້ີ ມວ່ ນ, ຟ້ອນ ຈງົ່ ຂຽນທວາຍກັບນາຍຄູ ເລີ່ມແຕ່ ການເຮັດບຸນວ່ານ້ີ ຈົນເຖງິ ເມອ່ື ໄປບຸນບາ້ ນ 12 ຕື່່�ມຄໍາໍ ບຸຸບພະບົດົ ແລະ ຄໍາໍ ສ້ອ້ ຍໃສ່ບ່ ່ອ່ ນວ່່າງໃນບົດົ ກອນ ການຝຶຶກໄວຍາກອນ ຈງ່ົ ຕື່ມຄໍາບຸບພະບົດ ແລະ ຄໍາສ້ອຍໃສ່ບາງວກັ ໃນບດົ ກອນລ່ມຸ ນີ້: 16 • ຄໍາບບຸ ພະບົດໂອນໍ, ອັນວ່າ, ໂອຍນ,ໍ ຮຽມນີ,້ ຫາກວາ່ , ເພິນ່ ຫາກ. • ຄໍາສ້ອຍ: ແທ້ໜາ, ແທ້ແລ້ວ, ເທີ້ນໜາ, ດວ້ ຍເຖ້ນີ , ແພງເດ, ແດ່ໜາ. ..........ສ່ງົ ເສີມໄປຕໜ່ໍ າ້ ເຕມີ ຄ່າຄວາມດີ ໃນວິຖີສງັ ຄມົ ບ່ົມສິນທາໍ ໄວ້ ອາໄສຮຽນນໍາຜູ້ ເຄຍີ ທາໍ ມາກ່ອນ ພແໍ່ ມສ່ ອນລກູ ເຕາົ້ ເຍາົ ນອ້ ຍໃຫຍລ່ ນຸ ........ .........ບຸນໄດດ້ ຶງຈ່ອງໃຫ້ ໃຈຄ່ອງກົມກຽວ ໄດເ້ ລ່າົ ທຽວມາຢາມ ໄຖຖ່ າມລມົ ເວົາ້ ໄດ້ນງ່ັ ຮຽງກິນເຂ້ົາ ກິນປາປນັ ຕ່ອນ ໄດ້ຮ່ວມລໍາຮວ່ ມຟອ້ ນ ພາໃຫມ້ ່ວນໃຈ......... ໑໖໑ 161 LL-G4.indb 161 13/06/2022 15:06:35

13 ເລືອື ກຄໍາໍ ນາມຕື່່�ມໃສ່ບ່ ່ອ່ ນວ່າ່ ງໃນບົດົ ກອນ ການຝຶກຶ ຄຳຳ�ສັບັ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ຈ່ງົ ຕ່ືມຄາໍ ນາມໃສບ່ ່ອນວ່າງໃນບົດກອນ ບນຸ , ບູຮານ, ຄອງ, ຊາວ, ໃຈ, ລກູ , ຫາຼ ນ, ນາມ. ການເຮດັ ......ນ້ີ ມີແຕ.່ .......... ເຮົາຫາກພາກັນສານ ສືບມາ.........ລໍ້າ ພາກັນທໍາບຸນສາ້ ງ ຕາມ.........ເຄຍີ ຄອ່ ງ ດຽວນີ.້ .......ພີ່ນອ້ ງ ສານສາ້ ງສືບມາ ເພາະວ່າບນຸ ຊ່ວຍໃຫ ້ ......ຊື່ນເບີຍບານ ຊຸມລກູ .............ດໃີ ຈ ເມອ່ື ໄປບນຸ ບາ້ ນ ຮີດເກ່ົາອັນດນີ ັ້ນ ປນັ ມາເຖິງ........ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 14 ຕອບຄໍໍາຖາມ ເຈົ້້�າຄິດິ ວ່າ່ ແນວໃດ? ຈງົ່ ເລືອກບນຸ ປະເພນີທສີ່ າໍ ຄນັ ຂອງຕນົ ເອງ ໂດຍອີງໃສຄ່ ໍາຖາມລມຸ່ ນ້:ີ 16 1. ບຸນປະເພນມີ ີມາດນົ ປານໃດ? 2. ພວກເຮົາຄວນຮຽນຮູ້ກ່ຽວກບັ ບນຸ ປະເພນີແນວໃດ? 3. ບຸນປະເພນີບອກໃຫເ້ ຮົາຮຫູ້ ຍັງແດ?່ 4. ເປັນຫຍງັ ບນຸ ປະເພນີຈ່ງຶ ມຄີ ວາມສໍາຄນັ ? 5. ບຸນປະເພນີທ່ີເຈົ້າຄິດວ່າສາໍ ຄນັ ທສ່ີ ຸດແມນ່ ບຸນຫຍັງ? ພວກເຮາົ ໂຮມທກຸ ຢ່າງເຂົ້າກັນເທາະ 15 ອ່່ານໜ້າ້ ວຽກທີ່່�ຈະເຮັັດໃນບົົດຮຽນ ເຈົ້້�າຈະເຮັັດແນວໃດ? ໜາ້ ວຽກ: ກະກຽມການຕ່ມື ບອ່ ນວາ່ ງໃສບ່ ດົ ກອນໃຫ້ນັກຮຽນອ່ານ ແລະ ທາໍ ຄວາມເຂາົ້ ໃຈຫກັຼ ຄາໍ ປະຈໍາບ່ອນຢຂູ່ ໍ້ທີ 8 ບດົ ທີ 15. 162 ໑໖໒ LL-G4.indb 162 13/06/2022 15:06:35

16 ອ່າ່ ນ ແລະ ເລືອື ກເອົາົ ຕອນຕື່່�ມໃສ່ບ່ ່ອ່ ນວ່າ່ ງໃນບົດົ ກອນຮ່ວ່ ມກັບັ ນາຍຄູູ ຝຶກຶ ການຂຽນ ຈງົ່ ອາ່ ນ ແລະ ເລືອກເອົາຕອນຈາກບດົ ກອນ ຄວາມສາໍ ຄັນຂອງບຸນປະເພນີ ໃສ່ ບ່ອນວາ່ ງໃນບົດກອນລມຸ່ ນ້:ີ ຕວົ ຢາ່ ງ: ອັນວ່າ ການເຮດັ ບຸນວາ່ ນ ້ີ ມີແຕ່ບູຮານ ....................... ....................... ພາກັນທາໍ ບຸນສາ້ ງ ....................... ....................... ສານສາ້ ງສບື ມາ ນັນ້ ແລວ້ 17 ອ່່ານ ແລະ ເລືອື ກເອົົາຕອນຕື່່�ມໃສ່ບ່ ່່ອນວ່າ່ ງໃນບົດົ ກອນຮ່ວ່ ມກັັບໝູ່່� ຝຶກຶ ການຂຽນ ຈງົ່ ອ່ານ ແລະ ເລືອກເອົາຕອນຈາກບົດກອນ ຄວາມສໍາຄັນຂອງບຸນປະເພນີ ໃສ່ ບອ່ ນວ່າງໃນບດົ ກອນລມຸ່ ນ:້ີ .............. ໃຈຊ່ືນເບກີ ບານ 16 ..................... ..................... ຮີດເກ່ົາອັນດນີ ັນ້ ..................... ..................... ໃຈກຽ້ ວກ່ຽວກນັ ລູກຫຼານສານສືບສາ້ ງ ..................... ນໍາເອົາໄປປວົ ແປງ ແຕ່ງເຕມີ ເສມີ ໃຊ້ ..................... ຫຼາຍອນັ ມາໃໝ່ ແຕ່ກຍໍ ງັ ສືບໄວ ້ ..................... ..................... ເຕມີ ຄາ່ ຄວາມດີ ໃນວິຖສີ ັງຄົມ ..................... ..................... ເຄຍີ ທາໍ ມາກ່ອນ ..................... ..................... ໑໖໓ 163 LL-G4.indb 163 13/06/2022 15:06:35

ບຸນໄດ້ດຶງຈ່ອງໃຫ ້ ໃຈຄອ່ ງກມົ ກຽວ ..................... ໄຖ່ຖາມລົມເວົ້າ ໄດ້ນັ່ງຮຽງກິນເຂົາ້ ..................... ..................... ..................... ບຸນເອີຍ ........... ຫອມຮປໍ່ ອງດອງ ..................... ສອດສານໃຈໄວ້ ຖ່າຍທອດອນັ ດີໃຫ ້ ..................... ໃຫ້ຍືນຍງົ ຄບູ່ ້ານ ..................... ແທ້ແລ້ວ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 18 ກ່່າຍບົດົ ກອນທີ່່�ຕື່່�ມໃສ່ບ່ ່ອ່ ນວ່່າງໃສ່່ປຶ້້�ມຂຽນ ຫັດັ ກ່່າຍ ຈົ່ງກາ່ ຍບົດກອນທ່ີຕືມ່ ໃສບ່ ່ອນວາ່ ງໃນຂ້ໍ 17 ໃສປ່ ້ຶມຂຽນ 19 ນໍາໍ ໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ຖາມລຸ່່�ມນີ້້� ເພື່່�ອຝຶຶກທ່່ອງບົົດກອນຮ່ວ່ ມກັບັ ໝູ່່� ຝຶກຶ ການເວົ້້�າ ປຽ່ ນກັນກວດແກ້ການທ່ອງບົດກອນ ໂດຍນໍາໃຊຄ້ ໍາຖາມລມຸ່ ນ້:ີ ก ໄດ້ປະຕິບັດຕາມຈງັ ຫວະທໍານອງຂອງການທ່ອງແລວ້ ບໍ່? 16 ก ບອກໝຂູ່ ອງເຈາ້ົ ວາ່ ເຈາ້ົ ສງັ ເກດເຫນັ ຫຍງັ ແດກ່ ຽ່ ວກບັ ການທອ່ ງຂອງເຂາົ ເຈາ້ົ . ก ການທອ່ ງລຽ່ ນໄຫແຼ ລວ້ ບ?່ໍ ก ນາ້ໍ ສຽງໃນການທອ່ ງຊດັ ເຈນ ແລະ ຈະແຈງ້ ແລວ້ ບ?່ໍ 20 ປັັບປຸຸງການທ່ອ່ ງບົດົ ກອນຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ປັັບປຸຸງບົົດຂັ້້�ນສຸຸດທ້າ້ ຍ ກວດການທອ່ ງບດົ ກອນຂນ້ັ ສດຸ ທາ້ ຍຂອງຕນົ ໂດຍອງີ ໃສຄ່ າໍ ຖາມລມຸ່ ນ:້ີ ก ຂ້ອຍໄດທ້ ອ່ ງຖກື ຕ້ອງຕາມຈງັ ຫວະທໍານອງຂອງການທອ່ ງແລວ້ ບ່?ໍ ก ຂອ້ ຍໄດ້ຝກຶ ຊອ້ ມ ການທອ່ ງມີຄວາມລ່ຽນໄຫຼຄອງແຄ້ວແລວ້ ບ່ໍ? ก ຂອ້ ຍໄດເ້ ຮັດຕາມຄາໍ ຄດິ ເຫນັ ຂອງເພອ່ື ນຮວ່ ມຫ້ອງຮຽນບ່ໍ? ก ຂ້ອຍຈະນາໍ ພາໝທູ່ ່ອງໄດແ້ ລ້ວບໍ່? 164 ໑໖໔ LL-G4.indb 164 13/06/2022 15:06:35

ບດົ ທີ 17 ບດົ ທວນຄນື ພວກເຮົາໄດຮ້ ຽນຮ້ກູ ່ຽວກັບຫຍງັ ? 1 ເບິ່່�ງຮູູບພາບ ແລະ ຄິດິ ຫາສິ່່�ງທີ່່�ຮູ້້�ກ່ຽ່ ວກັັບບົົດ ການສາ້ ງຄວາມເຊອື່ ມໂຍງ ຊ່ວຍໃຫພ້ ວກເຮົາເຊ່ອື ມຕ່ລໍ ະຫວາ່ ງສິງ່ ທພ່ີ ວກເຮົາກາໍ ລງັ ອາ່ ນ ແລະ ປະສບົ ການຂອງພວກເຮົາ. ຈງ່ົ ສງັ ເກດເບງ່ິ ຮບູ ພາບ ແລະ ບອກສງ່ິ ທຕ່ີ ນົ ຮຈູ້ າກບດົ ເລອ່ື ງ ແລວ້ ຂຽນໃສປ່ ມ້ຶ ຂຽນ 17 ຄິດຫາຫວົ ຂໍ້, ເຫດການ ແລະ ເນືອ້ ໃນຂອງບົດເລ່ອື ງ ຫວົ ຂ້.ໍ .................................................................................................................... ເຫດການ................................................................................................................ ............................................................................................................................ ເນື້ອໃນບົດ.............................................................................................................. ............................................................................................................................. ໑໖໕ 165 LL-G4.indb 165 13/06/2022 15:06:36

2 ການຄິິດ ແລະ ຂຽນກ່ຽ່ ວກັັບເນື້້�ອໃນຈົດົ ໝາຍຂອງສົມົ ພອນ ການຄົນ້ ຄດິ ກຽ່ ວກບັ ຫົວຂກ້ໍ ອ່ ນການອາ່ ນ ແມ່ນການລະດົມສະໝອງ ເພອື່ ຄ້ນົ ຄິດກ່ຽວກັບສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ທກຸ ສິ່ງທຸກຢ່າງ ຊງ່ຶ ພວກເຮົາຮູ້ທີພ່ ວົ ພັນກບັ ຫົວຂໍ.້ ຈງ່ົ ແຕມ້ ຮບູ ພາບສງ່ິ ໃດສງ່ິ ໜງ່ຶ ທນ່ີ ກັ ຮຽນຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ຫວົ ຂຂ້ໍ າ້ ງລມຸ່ ນໃ້ີ ສໃ່ ນປມ້ຶ ຂຽນ ເນອ້ື ໃນຈດົ ໝາຍຂອງສມົ ພອນເວາ້ົ ກຽ່ ວກບັ ຫຍງັ ແດ?່ 3 ຟັງັ ໝູ່່�ອ່າ່ ນ ແລະ ຕອບຄໍາໍ ຖາມ ການເຊອ່ື ມໂຍງໃນຂະນະການອາ່ ນ ແມນ່ ການເຊອ່ື ມຕລ່ໍ ະຫວາ່ ງຄວາມຮໃູ້ ໝ່ ແລະ ຄວາມ ຮູທ້ ່ມີ ຢີ ແູ່ ລ້ວ ຊວ່ ຍໃຫມ້ ຄີ ວາມຊາໍ ນານໃນການອາ່ ນ. ຈງ່ົ ຟັງໝອູ່ າ່ ນ ແລະ ຕອບຄໍາຖາມລຸ່ມນ້ີ: 1. ຈດົ ໝາຍນສ້ີ ົງ່ ຫາໃຜ ແລະ ເວົ້າກຽ່ ວກັບຫຍັງ? 2. ຈດົ ໝາຍນ້ໄີ ດ້ເຊ່ອື ມໂຍງກັບບົດທເ່ີ ຈ້າົ ອາ່ ນກອ່ ນໜ້ານແ້ີ ນວໃດ? 17 3. ເຈາົ້ ຄດິ ວາ່ ນາງສມົ ພອນ ແມ່ນຜູ້ເຂາ້ົ ປະກວດກ່ມຸ ເພ່ອື ນທາງຈດົ ໝາຍນ້ີບໍ່? ຍ້ອນຫຍງັ ? 4. ເຈົາ້ ຄດິ ວ່າ ນາງສມົ ພອນຈະໄດຮ້ ັບຈົດໝາຍບ່ໍ? ຍ້ອນຫຍງັ ? 4 ອ່າ່ ນບົດົ ຈົົດໝາຍເຖິງິ ສົົມພອນ ຈົດໝາຍເຖິງສົມພອນ ນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈນັ , ວນັ ທີ 1 ມິຖຸນາ 2021 ສະບາຍດີສມົ ພອນເພອື່ ນຮັກ ພກັ ພາກຮຽນປີນຄ້ີ ດິ ວ່າຈະໄດພ້ ົບກັບສົມພອນຢູ່ບ້ານ ແຕມ່ ກີ ານລະບາດຂອງ ພະຍາດໂຄວິດ19 ເພິນ່ ບໃ່ໍ ຫ້ເດນີ ທາງອອກຕ່າງແຂວງເລີຍເຮດັ ໃຫຂ້ ້ອຍບໄ່ໍ ດກ້ ບັ ໄປ ຢາມບ້ານ. ມຫີ າຼ ຍເລ່ືອງທ່ເີ ກີດຂ້ນຶ ຢູ່ນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈັນໃນປນີ ້ີ ຊຶ່ງຂອ້ ຍກະກຽມໄວ້ ເລ່ົາໃຫຮ້ ູ້ໃນຈດົ ໝາຍສະບັບນີ້. 166 ໑໖໖ LL-G4.indb 166 13/06/2022 15:06:36

ສມົ ພອນ ຂ້ອຍຢາກເລ່ົາໃຫເ້ ຈາ້ົ ຟງັ ວາ່ ຢູ່ໂຮງຮຽນຂອງຂອ້ ຍໄດ້ມໂີ ຄງການປະ ກວດໃນຫົວຂໍ້: “ເດັກນອ້ ຍຮກັ ການອ່ານ ແລະ ການຂຽນ” ຊງຶ່ ຈະຈດັ ຂຶ້ນໃນວນັ ທີ 30 ມິຖຸນາ 2021. ເພິ່ນບ່ໄໍ ດ້ຈໍາກັດໃຫແ້ ຕ່ຄົນພາຍໃນໂຮງຮຽນ, ແຕ່ເປນັ ໂຄງການເປດີ ກວາ້ ງ. ຂອ້ ຍເຫັນວາ່ ເຈົາ້ ເປນັ ຄົນທ່ຮີ ັກໃນການອ່ານ. ຖາ້ ວ່າເຈາ້ົ ສນົ ໃຈກະລນຸ າຂຽນ ໃບສະໝກັ ຕາມຮາ່ ງທ່ີຂ້ອຍເອົາໃສ່ໃນຊອງຈົດໝາຍມານ້ີ. ສຸດທາ້ ຍນ້ີ, ຂອ້ ຍຫວງັ ວ່າຈະໄດພ້ ບົ ເຈົ້າໃນມືຈ້ ດັ ການປະກວດ. ພ້ອມນ້,ີ ຂໍອວຍ 17 ພອນໃຫສ້ ມົ ພອນ ຈົ່ງມສີ ຸຂະພາບແຂງແຮງ, ເປນັ ນກັ ຮຽນດີ ແລະ ນັກຮຽນເກ່ງັ . ຖ້າ ໄດຮ້ ັບຈົດໝາຍສະບບັ ນ້ແີ ລວ້ ຕອບຂ້ອຍດ້ວຍ. ຮກັ ແລະ ຄິດເຖິງສະເໝີ ຈາກ ນາງເມສາ ແສນສະໝອນ ຈງົ່ ອາ່ ນຈດົ ໝາຍ ແລະ ຕອບຄໍາຖາມລ່ມຸ ນ:້ີ 167 1. ເຈາົ້ ຄິດວາ່ ຜຂູ້ ຽນ ແລະ ຜ້ຮູ ັບຈົດໝາຍຮູ້ຈກັ ກນັ ບ່ໍ? 2. ເຈົ້າຄິດວາ່ ຄໍາຂຶ້ນຕ້ົນຂອງຈດົ ໝາຍເວົ້າເຖິງຫຍັງ? 3. ເຈົ້າຄິດວາ່ ເນອ້ື ໃນຂອງຈດົ ໝາຍເວາົ້ ເຖິງຫຍັງ? 4. ເຈ້ົາຄິດວ່າ ຄາໍ ລງົ ທ້າຍຂອງຈົດໝາຍເວ້າົ ເຖິງຫຍງັ ? 5. ເຈ້າົ ເຄີຍຂຽນຈົດໝາຍແບບນ້ີມາກ່ອນບ?່ໍ 6. ຖ້າເຈາ້ົ ເປັນສມົ ພອນເຈາ້ົ ຈະໄປປະກວດບໍ່? ຈົ່ງບອກເຫດຜົນ. ໑໖໗ LL-G4.indb 167 13/06/2022 15:06:36

5 ອ່່ານ ແລະ ຂຽນຂໍ້້�ມູູນກ່່ຽວກັບັ ບົົດ ຈົົດໝາຍເຖິງິ ສົມົ ພອນ ນາໍ ໃຊວ້ ທິ ກີ ານເຊອ່ື ມໂຍງປະສບົ ການຕວົ ເອງໃນຂະນະອາ່ ນ ແລະ ຫງັຼ ການອາ່ ນ ເພອ່ື ຄນ້ົ ຄດິ ກຽ່ ວກບັ ສງ່ິ ທພ່ີ ວກເຮາົ ໄດຮ້ ຽນຮູ້ ຊງ່ຶ ຈະຊວ່ ຍໃຫນ້ ກັ ຮຽນໄດບ້ ດົ ຮຽນຈາກບດົ ອາ່ ນຫາຼ ຍທສ່ີ ດຸ . ຈງ່ົ ອາ່ ນ ແລະ ຂຽນຂມ້ໍ ນູ ກຽ່ ວກບັ ຈດົ ໝາຍເຖງິ ນາງສມົ ພອນ ໃສຕ່ າຕະລາງລມຸ່ ນ:້ີ ຕວົ ຢາ່ ງ: ເວົາ້ ກຽ່ ວກັບຫຍັງ ຄາໍ ຖາມ ຄໍາຂຶນ້ ຕນົ້ ຈົດໝາຍ ຈດົ ໝາຍເຖິງໃຜ? ຄໍາຕອບ: ຈດົ ໝາຍເຖິງສມົ ພອນ ເນ້ອື ໃນ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຄໍາທັກທາຍ ຈ່ົງບອກຄໍາເວາົ້ ທີ່ໃຊໃ້ ນການທັກທາຍໃນເວລາ 17 ຂຽນຈດົ ໝາຍ ຄໍາລົງທ້າຍ ຄາໍ ຕອບ: .................................................. ເລ່າົ ເຫດການຕາ່ ງໆທີ່ເກີດ 1. ເນືອ້ ໃນຈດົ ໝາຍມຫີ ຍງັ ແດ່? ຂ້ຶນຢໃູ່ ນໂຮງຮຽນ ໂດຍສະ 2. ຢໃູ່ ນເນອື້ ໃນຈດົ ໝາຍເນ້ັນໜັກກຽ່ ວກັບຫຍັງ? ເພາະແມນ່ ໂຄງການປະກວດ ຄໍາຕອບ: .................................................. ຫວົ ຂ້ໍ ìເດັກນອ້ ຍຮັກການ ອ່ານî ເວ້ົາກຽ່ ວກັບການອວຍພອນ ຄາໍ ລງົ ທາ້ ຍຂອງຈດົ ໝາຍເຖງິ ສມົ ພອນມຫີ ຍງັ ແດ?່ ຄໍາຖາມ 1. ຈົດໝາຍສະບບັ ນຄີ້ າ້ ຍຄື ຫຼື ແຕກຕາ່ ງກນັ ກັບຈົດໝາຍຢບູ່ ດົ ທີ 13 ແລະ 14 ບໍ?່ ຍອ້ ນຫຍງັ ? 2. ເຈ້ົາໄດຮ້ ຽນຮູ້ຫຍັງແດ່ຈາກບົດທີ 13 ຈດົ ໝາຍສະໝກັ ? ຄໍາຕອບ:......................................................... 6 ອ່າ່ ນ ແລະ ຕອບຄໍາໍ ຖາມກ່ຽ່ ວກັັບແນວຄິິດຂອງບົດົ ໑໖໘ • ຈດົ ໝາຍເຖງິ ນາງສມົ ພອນມຈີ ັກພາກ? ມີພາກໃດແດ?່ • ຄາໍ ສັບທ່ີນາໍ ໃຊ້ໃນຄໍາຂ້ນຶ ຕນົ້ ແລະ ຄາໍ ລົງທ້າຍມີຄາໍ ໃດແດ?່ 168 LL-G4.indb 168 13/06/2022 15:06:36

• ເນອື້ ໃນຂອງຈົດໝາຍໄດ້ຂຽນກ່ຽວກັບຫຍງັ ແດ?່ • ຈງ່ົ ສະຫຸບຼ ເນອື້ ໃນຕົ້ນຕຂໍ ອງຈດົ ໝາຍສະບັບນໃ້ີ ຫລ້ ະອຽດວ່າ ໄດກ້ ່າວເຖິງ ຫຍັງ? 7 ບອກຄໍາໍ ຂຶ້້�ນຕົ້້�ນ ແລະ ລົງົ ທ້າ້ ຍຂອງຈົດົ ໝາຍ • ຄໍາສັບທີໃ່ ຊ້ໃນຄໍາຂຶ້ນຕົນ້ : ສະບາຍດ,ີ ສະແດງຄວາມນບັ ຖ.ື • ຄາໍ ສບັ ທໃ່ີ ຊໃ້ ນຄາໍ ລງົ ທ້າຍ: ສະບັບຕ່ໄໍ ປ, ລໍຄອຍ, ຂອ້ ຍ, ທ,່ີ ຈະໄດ້ ຈງ່ົ ບອກຄາໍ ສບັ ທໃ່ີ ຊເ້ ຂາ້ົ ໃນການຂຽນຈດົ ໝາຍໃນຄາໍ ຂນ້ຶ ຕນ້ົ ແລະ ຄາໍ ລງົ ທາ້ ຍຢູ່ ບດົ ຈດົ ໝາຍເຖງິ ສົມພອນ • ຄໍາສບັ ທກ່ີ ່າວໃນຄໍາຂ້ຶນຕົນ້ : .................................................. • ຄໍາສັບທກ່ີ ່າວໃນຄໍາລົງທ້າຍ: ................................................... 8 ຟັງັ ແລະ ຕອບຄໍາໍ ຖາມ ຈົງ່ ຟງັ ໝອູ່ ່ານ ແລະ ຕອບຄາໍ ຖາມກຽ່ ວກບັ ບດົ ກອນຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງບນຸ ປະ 17 ເພນລີ ຸ່ມນີ້: 1. ຊຂື່ ອງບົດກອນທ່ເີ ຈ້ົາຟັງແມນ່ ຫຍງັ ? 2. ປະເພດຂອງບດົ ທີແ່ ມ່ນຫຍັງ? 3. ເຈົ້າຮ້ຫູ ຍງັ ແດ່ກ່ຽວກັບໂຄງຮ່າງຂອງປະເພດບົດທີອ່ າ່ ນ? 4. ຄວາມໝາຍຂອງປະເພດບດົ ແມນ່ ຫຍງັ ? ໃຊສ້ າໍ ລບັ ຫຍງັ ແລະ ໃຊເ້ ວລາໃດ? 9 ທ່ອ່ ງບົົດກອນຄວາມສໍໍາຄັນັ ຂອງບຸຸນປະເພນີີ ສງ່ິ ທຄ່ີ ວນເອາົ ໃຈໃສໃ່ ນເວລາທອ່ ງບດົ ກອນມດີ ງັ່ ນ:້ີ - ຂອ້ ຍໄດໃ້ ຊສ້ ຽງຈະແຈງ້ , ສຽງດງັ ພປໍ ະມານໃຫທ້ ກຸ ຄນົ ໃນຫອ້ ງໄດຍ້ ນິ ແລວ້ ບ?່ໍ - ຂອ້ ຍໄດນ້ າໍ ໃຊສ້ ຽງຂ້ນຶ , ລົງຕາມຈງັ ຫວະ, ມີການພັກສຽງໄປຕາມແຕ່ລະຕອນ ໃນວັກຂອງບົດກອນແລ້ວບໍ?່ 10 ຈໍາໍ ແນກຄໍາໍ ສັັບບອກເວລາກັບັ ຄໍໍາຕໍ່່�ບອກເຫດ ແລະ ຜົົນ ຄາໍ ສັບ ເຊນັ່ : ທາໍ ອິດ, ຕໄໍ່ ປ, ຫັງຼ ຈາກນັນ້ , ສດຸ ທາ້ ຍນ,້ີ ເພາະສະນັນ້ , ຍອ້ ນ, ດວ້ ຍເຫດນັ້ນ. ໑໖໙ 169 LL-G4.indb 169 13/06/2022 15:06:36

ຈງົ່ ໝາຍ  ໃສຄ່ າໍ ສັບທບ່ີ ອກເຫດ ແລະ ຜົນໃນຕາຕະລາງລ່ມຸ ນ:ີ້ ຄໍາສບັ ຄາໍ ສບັ ບອກເວລາ ຄໍາຕທ່ໍ ບ່ີ ອກ ແລະ ຜົນ ທໍາອດິ ຕໍ່ໄປ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ເພາະສະນ້ັນ ຫັຼງຈາກນນ້ັ ເພາະວ່າ ຍອ້ ນວ່າ ສດຸ ທ້າຍ ດວ້ ຍເຫດນ້ນັ ຕໍມ່ າ 11 ຫັັດຂຽນງາມທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່ເ່ ຄື່່�ອງໝາຍວັກັ ຕອນ 17 ໃຫອ້ າ່ ນນຍິ າມຢູ່ຂໍ້ທີ 11 ບດົ ທີ 11 ຕວົ ຢາ່ ງ: ການເຮດັ ເສນ້ັ ຝາ້ ຍແບບດງ້ັ ເດມີ ມີ 6 ຂນ້ັ ຕອນ ເຊນ່ັ : ເກບັ ດອກຝາ້ ຍ, ຕາກຝາ້ ຍໃຫແ້ ຫງ້ , ແຍກແກ່ນອອກ, ດີດ, ເຮັດເປັນລອນ ແລະ ເຂັນເປັນເສນ້ັ . ຈົ່ງສັງເກດເບງ່ິ ປະໂຫຍກຕໍໄ່ ປນບີ້ ອ່ ນທ່ີມຄີ າໍ ວາ່ ຄື, ດງັ່ , ເຊັ່ນ, ວາ່ ໄດນ້ ໍາໃຊ້ເຄື່ອງ ໝາຍສອງຈໍ້າ (:) ຖກື ຕອ້ ງແລວ້ ບໍ່? ແລະ ກວດແກ້ຄໍາຜິດ 1. ທກັ ສະທາງພາສາມີ 4 ຢາ່ ງ ຄື ການຟງັ , ການເວາ້ົ , ການອາ່ ນ ແລະ ການຂຽນ. 2. ການນາໍ ໃຊເ້ ຄອ່ື ງໝາຍສອງຈາ້ໍ (:), ຮບູ ຮາ່ ງ ແລະ ຂະໜາດຂອງຕວົ ອກັ ສອນ ໃຫຖ້ ືກຕ້ອງຕາມຫຼັກໄວຍາກອນ. ຈ່ງົ ຂຽນງາມໃສປ່ ້ມຶ ຂຽນຂອງເຈ້ົາໃນບດົ ການເຮັດຝາ້ ຍດ່ັງລຸ່ມນ້:ີ ທາໍ ອດິ ແມນ່ ການເກບັ ດອກຝ້າຍຈາກຕົນ້ ທບ່ີ ານຢຕູ່ າມສວນ, ຕາມໄຮ່ມາທອ້ ນ ໂຮມໃສກ່ ະທໍ ຫືຼ ໄທ.່ ຈາກນນ້ັ , ນາໍ ຝາ້ ຍມາຢາຍໃສກ່ ະແຕະທເ່ີ ຮດັ ດວ້ ຍໄມປ້ ອ່ ງ ເຊນ່ັ : ໄມເ້ ຮ້ຍ, ໄມ້ຊອດ ເພ່ືອຕາກແດດໃຫ້ແຫງ້ ດີ ຍອ້ ນວ່າ ຝາ້ ຍທີເ່ ກັບມານ້ັນຍງັ ບ່ໍທນັ ບານ 170 ໑໗໐ LL-G4.indb 170 13/06/2022 15:06:36

ດີ ເມ່ອື ຝ້າຍແຫງ້ ດີແລວ້ ເພ່ິນກກໍ ມູ້ ຽ້ ນໄວ້ໃນຮ່ມົ ໃນສະຖານທີ່ ທ່ີບມ່ໍ ຄີ ວາມຊຸມ່ . ຈງ່ົ ນໍາໃຊ້ລາຍການກວດແກ້ຄາໍ ຜດິ ຮວ່ ມກັບໝູ່ຂອງເຈາົ້ ລາຍການກວດແກ້ສາໍ ລບັ ການຂຽນຢູເ່ ທິງເສນ້ັ ແຖວ: • ຕົວອັກສອນຢູ່ທາງເທງິ ແລະ ທາງລຸມ່ ຂອງເສ້ນັ ແຖວ ແລະ ການວາງເຄືອ່ ງໝາຍ (:) ເໝາະສົມບ?່ໍ • ຫົວ ຫຼື ຫາງ ຂອງຕວົ ອກັ ສອນຢູກ່ ອ້ ງເສ້ັນແຖວເໝາະສມົ ບໍ່ ແລະ ກວດເບິ່ງວາ່ ຂະໜາດ ຂອງເຄ່ືອງໝາຍ (:) ພໍດີງາມກບັ ຕົວອກັ ສອນ ແລະ ແຖວເຈຍ້ ແລວ້ ບ?ໍ່ • ໄລຍະຫາ່ ງລະຫວາ່ ງຕວົ ອັກສອນ ແລະ ເຄອ່ື ງໝາຍ (:) ເໝາະສົມບ່ໍ? • ຕວົ ອັກສອນໃນຄາໍ ຕ່າງໆມີຂະໜາດເທ່າົ ກນັ ບໍ່? 12 ນໍໍາໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ສັບັ ບອກເວລາ, ຄໍາໍ ຕໍ່່�ບອກເຫດ ແລະ ຜົົນແຕ່ງ່ ປະໂຫຍກ ຄໍາສັບບອກເວລາ: ທາໍ ອດິ , ຕໄ່ໍ ປ, ຫັຼງຈາກນັ້ນ, ສດຸ ທາ້ ຍນ.ີ້ .. ຄາໍ ຕບ່ໍ ອກເຫດ ແລະ ຜົນ:, ເພາະສະນັນ້ , ຍ້ອນ, ດວ້ ຍເຫດນນ້ັ ... ຈງ່ົ ນາໍ ໃຊຄ້ ໍາສັບລ່ມຸ ນີ້ ແຕ່ງເປນັ ປະໂຫຍກບົດອະທິບາຍ ທາໍ ອດິ , ຈາກນນັ້ , ຫັງຼ ຈາກນັນ້ , ຕຈ່ໍ າກນັ້ນ, ສຸດທາ້ ຍ, ເພາະວ່າ, ດວ້ ຍເຫດນນ້ັ . 17 ຕົວຢາ່ ງ: ທໍາອດິ ແມນ່ ເກັບດອກຝ້າຍທີບ່ ານຈາກຕ້ົນຢ່ຕູ າມສວນ. 1. ຈາກນັ້ນ.......................... 4. ສຸດທາ້ ຍ......................... 2. ຫຼງັ ຈາກນນ້ັ ...................... 5. ເພາະວ່າ........................ 3. ຕໍ່ຈາກນນັ້ ......................... 6. ດ້ວຍເຫດນນັ້ ................... 13 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່ກ່ ານປະສົມົ ອັກັ ສອນທີ່່�ມີີຕົົວສະກົດົ ແລະ ສະຫຼຼະສຽງສັ້້�ນ ຕົວສະກົດແມ່ນພະຍັນຊະນະທ່ີສຽງຂອງມັນໄປຜັນສຽງສະຫຼະໃນຄໍາເວົ້າໃຫ້ກາຍເປັນຄໍາ ຕາຍ ຫືຼ ຄໍາເປນັ ຕາມສຽງຜນັ ຂອງຕົວສະກົດ. ພະຍັນຊະນະທີໃ່ ຊ້ເປັນຕົວສະກົດຕາມແມສ່ ະກົດ ຕ່າງໆມີຄ:ື ກ ງ ຍ ດ ນ ບ ມ ວ. ສໍາລັບບດົ ນ້ີ ແມ່ນເນັ້ນໃສ່ການປະສມົ ອກັ ສອນທມີ່ ີຕວົ ສະກົດ ແລະ ສະຫະຼ ສຽງສນ້ັ ຕວົ ຢາ່ ງ: ອ + xິ + ດ = ອດິ . ດ ແມ່ນຕົວສະກດົ ຜັນສຽງໄປກບັ ສະຫະຼ xິ. ໑໗໑ 171 LL-G4.indb 171 13/06/2022 15:06:36

ຈ່ງົ ຂຽນທວາຍກບັ ນາຍຄູ ເລ່ີມແຕ່ ທາໍ ອິດ ຈົນເຖງິ ມາເຮັດເປນັ ໄນ 14 ສົົນທະນາ ແລະ ຕື່່�ມຂໍ້້�ມູນູ ໃສ່ໂ່ ຄງຮ່່າງບົດົ ອະທິບິ າຍ ອາ່ ນນຍິ າມຢຂູ່ ທ້ໍ ີ 10 ບດົ ທີ 11 ຈົ່ງນາໍ ໃຊ້ໂຄງຮາ່ ງຂອງບົດອະທບິ າຍຢູ່ບົດທີ 11 ຂ້ໍທີ 10 ແລ້ວຕືມ່ ຂ້ໍມນູ ໃສ່ໂຄງ ຮ່າງໃຫຖ້ ືກຕ້ອງຕາມແຕລ່ ະຂນັ້ ຕອນ. ຈາກນນັ້ , ຂຽນໃສ່ປ້ມຶ ຂຽນ 15 ນໍໍາໃຊ້້ຄໍໍາສັບັ ກ່ຽ່ ວກັັບຂັ້້�ນຕອນການຂຽນບົົດອະທິບິ າຍ ໜາ້ ວຽກ: ນກັ ຮຽນລວມເອົາຄວາມຮກູ້ ຽ່ ວກັບໂຄງຮາ່ ງ ແລະ ຈດຸ ປະສງົ ຂອງບົດອະທິບາຍ ເພອ່ື ຂຽນຄໍາອະທິບາຍກຽ່ ວກັບຂັ້ນຕອນການຂຽນບດົ ອະທິບາຍ ໂດຍນໍາໃຊຄ້ ໍາສັບບອກເວລາກັບຄໍາ ຕທ່ໍ ບ່ີ ອກເຫດ ແລະ ຜນົ ຊງຶ່ ໃນການຂຽນຕອ້ ງເນ້ນັ ໃສເ່ ຄື່ອງໝາຍສອງຈາໍ້ (:) ຈົງ່ ນາໍ ໃຊ້ລາຍການກວດແກກ້ ານຂຽນລຸມ່ ນີ້: ก ຂ້ອຍໄດ້ນາໍ ໃຊຄ້ ໍາບອກເວລາເຂາົ້ ໃນປະໂຫຍກແລວ້ ບ?ໍ່ 17 ก ຂ້ອຍໄດນ້ ໍາໃຊຄ້ າໍ ຕ່ບໍ ອກເຫດ ແລະ ຜນົ ເຂ້ົາໃນການຂຽນປະໂຫຍກຂອງ ຂ້ອຍແລວ້ ບໍ່? ก ປະໂຫຍກທຂີ່ ຽນຖືກຕອ້ ງແລ້ວບ່ໍ? ก ຂ້ອຍໄດນ້ ໍາໃຊເ້ ຄື່ອງໝາຍສອງຈາໍ້ (:) ເຂ້າົ ໃນການຂຽນແລວ້ ບໍ່? ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 172 ໑໗໒ LL-G4.indb 172 13/06/2022 15:06:37

ບົດທີ 18 ບກຸ ຄົນສາໍ ຄນັ ຂອງຂ້ອຍ ຄົນໃດຢໃູ່ ນຄອບຄວົ ແລະ ຊຸມຊົນ ທເ່ີ ຈາ້ົ ເອົາເປັນແບບຢາ່ ງ? ຍ້ອນຫຍັງ? ພວກເຮົາເລີ່ມຕນ້ົ ເທາະ ກ່ອ່ ນການອ່່ານ 1 ອ່າ່ ນເລື່່�ອງ ແລະ ຊອກຫາຄຳຳ�ສັບັ ທີ່່�ອ່່ານບໍ່່�ໄດ້້ ຫຼືື� ບໍ່່�ຮູ້້�ຄວາມໝາຍ ຄໍາສັບທບີ່ ຮໍ່ ູ້ ຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົາກວດເບິ່ງ ກອ່ ນທີຈ່ ະອ່ານວ່າ ມຄີ ໍາສັບໃດທ່ຢີ ູ່ໃນບົດເລື່ອງທ່ີ ຍັງບຮ່ໍ ູ້ ແລະ ຊອກຫາຄວາມໝາຍ ເພື່ອຊ່ວຍໃຫເ້ ຂົາ້ ໃຈຄາໍ ສບັ ໄດດ້ ຂີ ຶນ້ . ອາ່ ນບດົ ເລອ່ື ງໃນຂທ້ໍ ີ 3 ແລະ ຊອກຫາຄາໍ ສບັ ທຍ່ີ ງັ ບຮ່ໍ ູ້ ຫືຼ ຍງັ ພບົ ຄວາມຫຍງຸ້ ຍາກ. ສນົ ທະນາວິທີ ທີ່ສາມາດຊອກຫາຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ ເຫາຼົ່ ນ້ີ. 2 ຈັັບຄູ່່�ຄໍໍາສັັບກັັບຮູູບພາບ ແລະ ສ້້າງປະໂຫຍກ ຄໍໍາສັບັ ສໍາໍ ຄັນັ 2 3 1 18 ມປີ ະສບົ ການ ເຮດັ ວຽກໜກັ ເກີດ ສາມກັ ຄີ ຍາ້ ຍ 4 ໑໗໓ 5 LL-G4.indb 173 173 13/06/2022 15:06:37

3 ອ່່ານເລື່່�ອງ ລຸຸງຂອງຂ້້ອຍ ການອ່າ່ ນ ສິ່ງສໍາຄັນທີ່ຈະຢຸດໃນເວລາທີ່ບ່ໍເຂ້ົາໃຈບາງສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ສວ່ ນຂອງເລືອ່ ງ. ນໍາໃຊສ້ ັນຍະລັກຢຸດດ້ວຍເຈຍ້ ສີ ແດງ ແລະ ໄປຕດ່ໍ ວ້ ຍເຈຍ້ ສີຂຽວ. ອ່ານພາກສວ່ ນ ທ່ີບເ່ໍ ຂົາ້ ໃຈອກີ ຄ້ັງ ແລະ ຊອກຫາຂຄໍ້ ິດເພອື່ ຊ່ວຍ. ຈ່ົງອາ່ ນເລື່ອງ ໂດຍການນາໍ ໃຊ້ສັນຍະລັກຢດຸ , ໄປຕ່ໍ ແລະ ສງັ ລວມຂມ້ໍ ນູ ຖ້າຫາກ ວາ່ ມສີ ວ່ ນທບ່ີ ເ່ໍ ຂາ້ົ ໃຈ, ໃຫຍ້ ກົ ສນັ ຍະລກັ ຢດຸ ແລະ ອາ່ ນອກີ ເທອ່ື ໜງ່ຶ . ເມອ່ື ເຂາ້ົ ໃຈແລວ້ , ຍກົ ສັນຍະລກັ ໄປຕໍ່ ແລະ ສືບຕໍ່ອ່ານ ລງຸ ຂອງຂ້ອຍ ແລງມືໜ້ ່ຶງ, ຫຼງັ ຈາກເລີກຮຽນ ນາງທອງ ແລະ ທາ້ ວສີ ພວມຍ່າງສົນທະນາກນັ ຕາມແຄມທາງ ໃນຂະນະກັບບ້ານ ນາງທອງໄດ້ຫຽຼ ວເບິ່ງຂາ້ ງທາງເລີຍເຫັນສວນຜັກ ຈງຶ່ ໄດ້ເວົ້າກັບທາ້ ວສວີ າ່ : 18 ນາງທອງ: “ສເີ ອຍີ ! ເບງິ່ ສວນຜັກນີແ້ ມ້ຈັ່ງແມນ່ ງາມເນາະ!” ທາ້ ວສີ: “ໂດຍ! ງາມແທໄ້ ດ!໋ ຢູ່ເຮອື ນຂອ້ ຍກມໍ ີຜກັ ງາມແບບນ້ລີ ະ ມນັ ເປັນສວນຜກັ ທລ່ີ ງຸ ຂອງຂອ້ ຍປກູ ເອງ. ເພນ່ິ ເປນັ ຄນົ ດໝຸ ນ່ັ ໃຊເ້ ວລາຫວາ່ ງປກູ ຜກັ . ລງຸ ຂອງ ຂ້ອຍ, ໃນໄວເດັກເພນ່ິ ເຄີຍປູກຜກັ , ກາ້ ເບ້ຍຜກັ ກະລໍາ່ , ຜກັ ບົວ່ , ຜກັ ທຽມ ແລະ ຜັກອ່ນື ໆ. ຢແູ່ ຈຂອງສວນປກູ ຫວົ ສໄີ ຄ ແລະ ຜກັ ບົວລະພາ. ທກຸ ໆ ມ້ືໄດບ້ ົວລະບັດສວນຢາ່ ງເອາົ ໃຈໃສ່ ເພື່ອເຮດັ ໃຫຜ້ ກັ ຂຽວງາມ. ບພ່ໍ ຽງແຕ່ ໄດ້ກິນຜກັ ເພນ່ິ ຍັງໄດ້ປັນຜກັ ທປ່ີ ກູ ໃຫບ້ ້ານໃກເ້ ຮອື ນຄຽງອກີ ດ້ວຍ”. ນາງທອງ: “ໂອ!້ ຈງ່ັ ແມ່ນເພິ່ນດໝຸ ັນ່ ເນາະ ເພິ່ນຊື່ຫຍງັ ? ອາຍເຸ ທາົ່ ໃດ?” ທ້າວສີ: “ລຸງຂ້ອຍຊ່ື ລຸງທອງສີ ອາຍຸ 56 ປ”ີ . ນາງທອງ: “ເພນິ່ ເກີດຢູ່ບາ້ ນນເີ້ ລຍີ ບ່?ໍ ” 174 ໑໗໔ LL-G4.indb 174 13/06/2022 15:06:37

ທ້າວສ:ີ “ບແ່ໍ ມນ່ , ເພນ່ິ ເກດີ ຢບູ່ າ້ ນນາກກົ ໂພ, ເມອື ງສາລະວນັ , ແຂວງສາລະວນັ ”. ນາງທອງ: “ເພນ່ິ ຮຽນຢູໃ່ ສແດ່?” ທ້າວສີ: “ຕອນຮຽນປະຖມົ ແລະ ມດັ ທະຍມົ ເພນ່ິ ຮຽນຢໂູ່ ຮງຮຽນກບັ ບາ້ ນນ.້ີ ຫງັຼ ຈາກ ທ່ີຮຽນຈບົ ມດັ ທະຍມົ ປາຍ,ເພນ່ິ ໄດເ້ ສງັ ເຂົ້າມະຫາວທິ ະຍາໄລໄດ້ເລີຍຂຶນ້ ມາຮຽນຕຢ່ໍ ນູ່ ະຄອນຫວຼ ງວຽງຈນັ ຈງ່ຶ ໄດຍ້ າ້ ຍມາຢກູ່ ບັ ພເ່ໍ ຖາ້ົ ທນ່ີ ະຄອນຫວຼ ງ ວຽງຈນັ ”. ນາງທອງ: “ອາຊບີ ເພ່ນິ ເຮດັ ຫຍັງ?” ທ້າວສ:ີ “ລງຸ ຂອງຂອ້ ຍມອີ າຊບີ ເປນັ ທາ່ ນໝປໍ ນ່ິ ປວົ ຄນົ ເຈບັ . ຫງັຼ ຈາກເລກີ ການແລ້ວ ເພນ່ິ ຍງັ ໄດປ້ ນ່ິ ປວົ ຄນົ ເຈບັ ຕຢ່ໍ ເູ່ ຮອື ນອກີ . ເພນ່ິ ໄດເ້ ອາົ ມພ້ື ກັ ການວນັ ອາທດິ ໂຄສະນາກຽ່ ວກບັ ຜນົ ຮາ້ ຍຂອງໄຂຍ້ ງຸ ແລະ ນາໍ ພາຊາວບາ້ ນເກບັ ຂເ້ີ ຫຍອ່ື , ຂຸດຮອ່ ງບອ່ ນທ່ີນ້ໍາຂງັ ເພອ່ື ບໍໃ່ ຫເ້ ປັນບອ່ ນຢຂູ່ ອງຍຸງ ແລະ ຫຸຼດຜ່ອນການ ເປັນພະຍາດໄຂ້ຍຸງ. ລຸງຂອງຂອ້ ຍເປັນຄົນທ່ຂີ ້ອຍສມົ ຄວນເອົາເປນັ ແບບ ຢ່າງໃນການດາໍ ລງົ ຊີວິດ”. ນາງທອງ: “ຂ້ອຍພູມໃຈນາໍ ເຈ້າົ ຫຼາຍ ທີໄ່ ດ້ເອາົ ເພິນ່ ເປັນແບບຢ່າງ. ນອກຈາກເປນັ ຄົນດຸໜັ່ນແລ້ວ ຍັງມຈີ ິດໃຈກວາ້ ງຂວາງ, ເພອື່ ແຜ່ ຍັງໄດສ້ າ້ ງໂອກາດໃຫ້ 18 ຄນົ ໃນຄອບຄົວໄດອ້ ອກແຮງງານຮ່ວມກນັ ເພ່ືອເຮັດໃຫຄ້ ອບຄວົ ມຄີ ວາມ ສາໝກັ ຄີ ແລະ ຮດັ ແພງກນັ ”. 4 ນໍໍາໃຊ້ສ້ ັັນຍະລັັກ ເພື່່�ອຕິິດຕາມ ແລະ ກວດກາ ການຄິິດກ່່ຽວກັັບເລື່່�ອງ ສັນຍະລັກການຕິດຕາມຊ່ວຍໃຫ້ເຮົາ ເຂ້າົ ໃຈ ຮ້ລູ ະດັບຄວາມເຂົ້າໃຈໃນຂະນະອາ່ ນ ແລະ ບ່ເໍ ຂາ້ົ ໃຈ ຮວູ້ ່າຈະເຮັດແນວໃດ ເມອື່ ບ່ເໍ ຂ້າົ ໃຈສ່ິງໃດ ບ່ແໍ ນໃ່ ຈ ສ່ິງໜ່ງຶ . ອາ່ ນເລອ່ື ງ ແລະ ໃຊເ້ ຈ້ຍສັນຍະລັກເປນັ ໃບນ້ອຍໆໃນຂະນະທອ່ີ ່ານ ໃຫ້ວາງເຈຍ້ ໃສບ່ ່ອນທກ່ີ ່ຽວຂ້ອງໃນຂະນະທ່ອີ າ່ ນ. ໑໗໕ 175 LL-G4.indb 175 13/06/2022 15:06:37

5 ຕິດິ ຕາມເວລານາຍຄູູອ່່ານເລື່່�ອງ ການອ່າ່ ນ ເບ່ງິ ບດົ ອາ່ ນຢຂູ່ ທໍ້ ີ 3 ພວກເຮາົ ເບງ່ິ ໃກ້ໆເທາະ 6 ເລົ່່�າເລື່່�ອງຄືືນດ້ວ້ ຍການຖາມ ແລະ ຕອບຄຳຳ�ຖາມ ການເລົ່່�າບົດົ ຄືືນ ເລົາ່ ຄືນການສົນທະນາລະຫວ່າງ ນາງທອງ ແລະ ທາ້ ວສີ ດ້ວຍການຕອບຄາໍ ຖາມລຸມ່ ນ້ີ: 1. ຄູ ແລະ ນັກຮຽນສນົ ທະນາກນັ ຢູ່ໃສ? 2. ຄູ ແລະ ນກັ ຮຽນກໍາລັງສົນທະນາກຽ່ ວກບັ ໃຜ? 3. ລາວເກີດຢ່ໃູ ສ? 4. ລາວໄປຮຽນຕຢ່ໍ ູໃ່ ສ? 5. ອາຊີບຂອງລາວແມນ່ ຫຍັງ? 6. ລາວເຮັດວຽກຢໃູ່ ສ? 7. ເຈາົ້ ສາມາດບອກຫຍງັ ກຽ່ ວກັບຄອບຄົວຂອງລາວໄດ?້ 18 8. ລາວມເີ ອກະລັກທໂ່ີ ດດເດ່ນັ ແນວໃດ? 7 ຈັດັ ລໍາໍ ດັບັ ແຕ່ລ່ ະໄວຂອງຊີວີ ິດິ ແລະ ບອກວ່າ່ ຢູ່່�ພາກໃດໃນເລື່່�ອງ ຄໍໍາສັັບ ແລະ ວະລີີໃໝ່່ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຄໍານາມແຕລ່ ະໄວໃນຊວີ ິດແມນ່ ເປນັ ໄລຍະທີ່ຄນົ ເຮາົ ຜາ່ ນໄປມີ: ໄວຜໃູ້ ຫຍ່ ໄວເດກັ ໄວໜມຸ່ ພາກຕາ່ ງໆຂອງຊວີ ດິ ເມອ່ື ໄລຍະເວລາຂອງການ ໄລຍະເວລາໃນຊວີ ດິ ຄນົ ນນ້ັ ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຂນ້ຶ ເປນັ ເດກັ ຂອງໃຜຜໜູ້ ງ່ຶ ລະຫວາ່ ງ ໄວເດກັ ແລະ ຜໃູ້ ຫຍ່ ຈດັ ລໍາດບັ ແຕລ່ ະໄວຂອງຊີວດິ ທີຖ່ ກື ຕອ້ ງ ແລະ ບອກວາ່ ແຕລ່ ະໄວຢູບ່ ່ອນໃດໃນເລື່ອງ 176 ໑໗໖ LL-G4.indb 176 13/06/2022 15:06:37

8 ສົນົ ທະນາກ່ຽ່ ວກັັບເລື່່�ອງ ໂດຍນຳຳ�ໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ແທນນາມ ໄວຍາກອນ ຄາໍ ແທນນາມແມນ່ ຄາໍ ທໃ່ີ ຊແ້ ທນຊເື່ ອ້ນີ ຂອງຄາໍ ນາມທີ່ເປນັ ຊ,ື່ ຄນົ , ສັດ ແລະ ວດັ ຖຸສ່ິງຂອງ ເພອ່ື ບໃ່ໍ ຫ້ລຶມ້ ຄວາມເກ່າົ . ຕວົ ຢາ່ ງ: ລງຸ ຂອງເຈ້ົາເພິນ່ ເປັນຄົນແນວໃດ? 9 ຮຽນກ່ຽ່ ວກັບັ ໂຄງຮ່່າງບົດົ ເລົ່່�າຄືືນ ໂຄງຮ່່າງຂອງປະເພດບົດົ ເລາົ່ ຄືນຊວີ ະປະຫວດັ ບດົ ເລາ່ົ ຄນື ຊວີ ະປະຫວດັ ຫຍແ້ໍ ມນ່ ບດົ ທຂ່ີ ຽນ ຫືຼ ເລາ່ົ ກຽ່ ວກບັ ປະຫວດັ ຂອງຄນົ ອນ່ື ຊງ່ຶ ປະກອບ ມຂີ ້ມໍ ູນ ແລະ ເລື່ອງກ່ຽວກັບບກຸ ຄນົ ໃນແຕ່ລະໄວ, ການສຶກສາ, ອາຊີບ, ຄອບຄົວ ແລະ ຂມໍ້ ນູ ທ່ີ ກ່ຽວກບັ ຊວີ ດິ ຂອງບກຸ ຄົນນນ້ັ . ໂຄງຮາ່ ງບດົ ເລາົ່ ຄນື (ຊວີ ະປະຫວັດ) ຫົວຂ:ໍ້ ຂຽນຊຂ່ື ອງບຸກຄນົ ທີ່ເປັນເຈົາ້ ຂອງປະຫວັດ 18 ເປີດຫວົ ເລືອ່ ງ: ແນະນໍາບກຸ ຄົນທີ່ເຈົາ້ ກໍາລງັ ຂຽນເຖິງ. ສະຫຼຸບໂດຍຫຍ້ກໍ ຽ່ ວກບັ ຄວາມສໍາເລັດ ຫືຼ ຄຸນ ລັກສະນະທີ່ດີ ແລະ ເຫດຜນົ ວ່າ ເປນັ ຫຍງັ ເຈາົ້ ຈ່ຶງເລອື ກຂຽນກຽ່ ວກບັ ພວກເຂົາ. ເນື້ອເລ່ືອງ: ຂຽນກ່ຽວກັບແຕ່ລະໄວທ່ີແຕກຕ່າງກນັ ໃນຊວີ ດິ ຂອງພວກເຂາົ ຕາມລໍາດບັ ເວລາ.ໃຫຄ້ ວາມຈິງ, ປະສົບການທ່ີໜາ້ ສົນໃຈ ແລະ ລກັ ສະນະ ຂອງຕວົ ລະຄອນ. ກ) ໄວເດກັ -ເວລາ ແລະ ສະຖານທ່ີເກດີ , ຄອບຄົວຂອງພວກເຂາົ . ຂ) ໄວໜຸມ່ -ເວລາ ແລະ ສະຖານທ່ຮີ ຽນ. ຄ) ໄວຜໃູ້ ຫຍ-່ ວຽກງານ ແລະ ຄອບຄົວ. ການສະຫຼຸບ: ສິ່ງທ່ເີ ປັນເອກະລັກ ແລະ ໂດດເດ່ັນກຽ່ ວກບັ ບຸກຄົນນີ.້ ການ ສະຫຼບຸ ຄວນສະແດງໃຫ້ເຫັນວາ່ ເປັນຫຍງັ ຄນົ ນີຈ້ ຶງ່ ສໍາຄນັ ຫຼາຍ. ໑໗໗ 177 LL-G4.indb 177 13/06/2022 15:06:38

ພວກເຮາົ ຂຽນເທາະ ແນວຄິດິ ຂອງບົົດ 10 ຮຽນວິທິ ີກີ ານເກັັບກໍໍາຂໍ້້�ມູນູ ກ່ຽ່ ວກັັບບຸຸກຄົນົ ການສາໍ ພາດ ແມນ່ ການສນົ ທະນາຖາມຕອບ, ແລກປຽ່ ນຄວາມຄດິ ເຫນັ ກນັ ໃນດາ້ ນວຊິ າການ ຫືຼ ວຽກງານຕາ່ ງໆ. ເບ່ິງບົດສົນທະນາລະຫວາ່ ງນາງທອງ ແລະ ທ້າວສີ ແລ້ວຈັບຄູ່ຄາໍ ຖາມທີ່ແຕກຕ່າງກັນ ແລະ ສາມາດຖາມໄດໃ້ ນການສນົ ທະນາໃນບດົ ເລອ່ື ງ. 11 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່ກ່ ານຈັັບສໍໍ ຂຽນທວາຍ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ວິທກີ ານຈັບສ:ໍ ສໍາລັບການຂຽນທງ່ີ ່າຍ ແລະ ສະດວກສະ ບາຍ, ໃຫ້ຈັບສຂໍ ອງຕົນເອງແລ້ວຂຽນຄອ່ ຍໆ. 1. ໂປ້ມຄື າໍ້ ສໍ. 2. ນວິ້ ມືທໍາອດິ ວາງຢ່ເູ ທິງສດຸ ຂອງສ.ໍ 3. ກາ້ ນສໍວາງເນີງ້ ກບັ ນິ້ວມືທສີ າມ. 18 ຈງ່ົ ຂຽນທວາຍກັບນາຍຄູ ເລີ່ມແຕ່ ຂ້ອຍພມູ ໃຈ ຈົນເຖງິ ຍາມວາ່ ງອກີ ດ້ວຍ 12 ຊອກຫາຄໍາໍ ແທນນາມຢູ່່�ໃນເລື່່�ອງ ການຝຶກຶ ໄວຍາກອນ ຈ່ົງຊອກຫາຄໍາຄນຸ ນາມໃນເລືອ່ ງແລວ້ ແຕງ່ ເປນັ ປະໂຫຍກບໍ່ໃຫຊ້ າ້ໍ ກັນ ຕວົ ຢາ່ ງ: ລາວເປນັ ຄນົ ດໜຸ ນ່ັ . 1. ລາວ........................................................... 2. ລາວ........................................................... 3. ລາວ........................................................... 4. ເພ່ິນ........................................................... 5. ເພນິ່ ........................................................... 178 ໑໗໘ LL-G4.indb 178 13/06/2022 15:06:38

13 ອະທິິບາຍແຕ່່ລະໄວຂອງຊີວີ ິິດ ແລະ ຈັັດວາງໃຫ້້ຢູ່່�ໃນລຳຳ�ດັບັ ທີ່່� ການຝຶຶກຄຳຳ�ສັັບ ແລະ ຖືກື ຕ້້ອງ ວະລີໃີ ໝ່່ ອະທບິ າຍແຕ່ລະໄວໃນຊີວິດດ້ວຍຄໍາເວົາ້ ຂອງຕນົ ເອງ ໄວເດກັ : ໄວໜ່ມຸ : ໄວຜ້ໃູ ຫຍ່: 14 ຕອບຄໍໍາຖາມ ເຈົ້້�າຄິດິ ວ່່າແນວໃດ? ຈງົ່ ຕອບຄາໍ ຖາມລຸ່ມນີ:້ • ອະທິບາຍວ່າ ເປນັ ຫຍງັ ເຈາ້ົ ຈງ່ຶ ບອກວ່າບກຸ ຄົນນທີ້ ເ່ີ ຈ້າົ ຄວນເອົາເປນັ ແບບ 18 ຢາ່ ງ? ຍອ້ ນຫຍງັ ? • ເຈົ້າຊມົ ເຊີຍບຸກຄນົ ນຍີ້ ອ້ ນຫຍັງ? • ເຈ້າົ ຮູຫ້ ຍັງແດກ່ ່ຽວກບັ ຄນົ ທເ່ີ ອາົ ເປັນແບບຢ່າງ? • ເຈາົ້ ຢາກຮຽນຮ້ຫູ ຍງັ ເພມ່ີ ເຕີມ? (ຄາໍ ຕອບນຈ້ີ ະຊວ່ ຍໃຫກ້ ານກະກຽມສາໍ ລບັ ຄາໍ ຖາມສໍາພາດ). ພວກເຮາົ ໂຮມທຸກຢາ່ ງເຂົາ້ ກນັ ເທາະ 15 ອ່່ານໜ້າ້ ວຽກທີ່່�ຈະເຮັດັ ໃນບົົດຮຽນ ເຈົ້້�າຈະເຮັດັ ແນວໃດ? ໜ້າວຽກ: ກະກຽມສາໍ ພາດບຸກຄນົ ສາໍ ຄັນ ຂອງຂອ້ ຍ ແລະ ຂຽນກຽ່ ວກບັ ຄາໍ ຕອບ. ໃຊ້ ຄາໍ ສບັ ແລະ ໄວຍາກອນທໄ່ີ ດຮ້ ຽນມາໃນ ພາກສດຸ ທາ້ ຍ ຂອງບດົ ຮຽນ ເພອ່ື ນາໍ ສະເໜີ ບົດເລ່ົາຄືນຂອງເຈ້ົາກັບເພື່ອນຮ່ວມຫ້ອງ ແລະ ຄ.ູ ໑໗໙ 179 LL-G4.indb 179 13/06/2022 15:06:38

16 ຝຶກຶ ການຂຽນຕອນໃດພາກໜຶ່່�ງຂອງບົດົ ເລົ່່�າຄືນື ຮ່ວ່ ມກັັບນາຍຄູູ ຝຶກຶ ການຂຽນ ຈ່ງົ ປະຕບິ ັດກດິ ຈະກາໍ ຮວ່ ມກບັ ນາຍຄູ ແລະ ໝູ່ ໂດຍການນໍາໃຊ້ໂຄງຮາ່ ງການ ຂຽນ ແລ້ວຂຽນຕອນໃດຕອນໜງ່ຶ ຂອງບດົ ເລ່າົ ຄນື ໃໝ່ ຕວົ ຢ່າງ: ຫວົ ຂ:ໍ້ ຂຽນຊືຂ່ ອງບຸກຄົນ ທ່ີເປນັ ເຈ້າົ ທ່ານນາງສຸກສະໄໝ ທະລາວົງສີ ຂອງປະຫວດັ . ເປດີ ຫວົ ເລ່ືອງ: ແນະນໍາບຸກຄນົ ທ່ີເຈ້ົາ - ທ່ານນາງສກຸ ສະໄໝ ເປນັ ຜູ້ອາໍ ນວຍການໂຮງຮຽນ ກໍາລັງຂຽນເຖິງ. ສະຫຸບຼ ໂດຍຫຍໍ້ກຽ່ ວ ຂອງຂອ້ ຍ. ກບັ ຄວາມສາໍ ເລັດ ຫືຼ ຄຸນລກັ ສະນະທ່ີ ດີ ແລະ ເຫດຜນົ ວ່າ ເປນັ ຫຍງັ ເຈາ້ົ ຈງ່ຶ - ເປນັ ຜອູ້ າໍ ນວຍການທມ່ີ ປີ ະສບົ ການ ແລະ ເປັນ ເລອື ກຂຽນກຽ່ ວກບັ ພວກເຂາົ . ຄູສອນທ່ີໃຫກ້ າໍ ລງັ ໃຈນກັ ຮຽນທຸກຄນົ ສະເໝ.ີ - ລາວເປນັ ຄົນມຈີ ິດໃຈກວ້າງຂວາງ, ມ່ວນຊນື່ ແລະ ເຮັດໃຫ້ຂອ້ ຍຢາກມາໂຮງຮຽນທກຸ ໆມື້. - ເມອ່ື ໃຫຍຂ່ ນ້ຶ ຂອ້ ຍຢາກເປນັ ຜອູ້ າໍ ນວຍການຄກື ບັ ເພນ່ິ . ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຄໍາຖາມສາໍ ພາດ ບນັ ທກຶ 1. ວັນເດືອນປເີ ກີດ ແລະ ສະຖານທີເ່ ກດີ ເກດີ ວນັ ທີ 12/07/1980, ຢເູ່ ມອື ງປາກຊອ່ ງ 18 ຂອງເຈາົ້ ? ເຈາ້ົ ມອີ ້າຍເອື້ອຍນອ້ ງບໍ?່ ແຂວງຈໍາປາສກັ , ມເີ ອ້ອື ຍ 2 ຄົນ ແລະ ນ້ອງຊາຍ 1 ຄົນ. 2. ເຈົ້າເຄຍີ ຮຽນຢໃູ່ ສ? ໂຮງຮຽນປະຖມົ , ມດັ ທະຍມົ ຢເູ່ ມອື ງປາກຊອ່ ງ ແລະ ມະຫາວິທະຍາໄລຈາໍ ປາສັກ. 3. ເຈາ້ົ ຢາກເປນັ ຜູອ້ ໍານວຍການບ່?ໍ …… 4. ເຈາົ້ ມກັ ເຮດັ ວຽກຫຍັງຫາຼ ຍທ່ີສດຸ ? …… 5. ເຈາ້ົ ມຄີ ອບຄວົ ບ?່ໍ …… 17 ຕື່່�ມຂໍ້້�ມູນູ ກ່ຽ່ ວກັບັ ບົດົ ເລົ່່�າຄືນື ໃສ່ໂ່ ຄງຮ່າ່ ງ ສ້າ້ ງໂຄງຮ່າ່ ງການຂຽນ ຂຽນເລື່່�ອງໃນຂັ້້�ນຮ່່າງ ເບ່ງິ ໂຄງຮາ່ ງຂອງບົດເລ່ົາຄນື ຢູ່ຂ້ທໍ ີ 9 ໑໘໐ 18 ຂຽນບົດົ ເລົ່່�າຄືນື ຕາມໂຄງຮ່າ່ ງໃສ່ປ່ ຶ້້�ມຂຽນ ນໍາໃຊ້ແນວຄດິ ຈາກຂ້ໍທີ 14 ແລະ ຂ້ໍທີ 17 180 LL-G4.indb 180 13/06/2022 15:06:38

19 ນໍໍາໃຊ້ຄ້ ໍໍາຖາມລຸ່່�ມນີ້້� ເພື່່�ອກວດແກ້ບ້ ົດົ ເລົ່່�າຄືນື ຮ່ວ່ ມກັບັ ໝູ່່� ກວດແກ້ບ້ ົົດ ປຽ່ ນກນັ ກວດແກ້ບົດເລາົ່ ຄືນໃຫຖ້ ືກຕອ້ ງ ແລະ ສົມບູນຂຶນ້ ໂດຍນໍາໃຊຄ້ ໍາຖາມ ລມຸ່ ນ:້ີ ก ໄດ້ປະຕິບດັ ຕາມໂຄງຮາ່ ງຂອງບົດເລາົ່ ຄືນບໍ່? ก ມີຂມ້ໍ ນູ ໃດຂາດຫາຍບ່ໍ? ก ການນາໍ ໃຊຄ້ ໍາແທນນາມຖືກຕອ້ ງແລ້ວບ?່ໍ ก ແຕ່ລະໄວໃນຊີວິດໄດ້ຖືກອະທິບາຍຢ່າງຊດັ ເຈນບ?ໍ່ 20 ປັັບປຸຸງ ແລະ ຂຽນເລື່່�ອງຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ປັັບປຸຸງເລື່່�ອງຂັ້້�ນສຸຸດທ້າ້ ຍ ກວດບດົ ເບ່ງິ ຂັນ້ ສຸດທາ້ ຍຂອງຕນົ ໂດຍອີງໃສຄ່ ໍາຖາມລມຸ່ ນ້:ີ ก ຂ້ອຍຮບູ້ ວໍ່ າ່ ຂ້ອຍຈະສະເໜບີ ົດຕອນໃດ? 18 ก ການຝກຶ ເວົ້າຫາຼ ຍໆຄ້ັງກອ່ ນການນໍາສະເໜີ ຈະຊ່ວຍໃຫກ້ ານນໍາສະເໜີ ຂອງຂອ້ ຍໄດດ້ ບີ ?່ໍ ก ແຜນການນໍາສະເໜຂີ ອງຂ້ອຍມີເນືອ້ ໃນຄົບຖ້ວນຕາມຂນ້ັ ຕອນບໍ?່ ก ຂອ້ ຍໄດ້ໃຊ້ໄວຍາກອນ ແລະ ຄາໍ ສບັ ທ່ໄີ ດ້ຮຽນເຂາ້ົ ໃນບົດນ້ບີ ່ໍ? ก ຂອ້ ຍໄດເ້ ຮດັ ຕາມຄໍາເຫັນຂອງເພືອ່ ນຮ່ວມຫ້ອງຮຽນບ່?ໍ ก ຂອ້ ຍຈະນາໍ ສະເໜບີ ດົ ຂອງຂອ້ ຍໄດແ້ ລວ້ ບ?່ໍ ໑໘໑ 181 LL-G4.indb 181 13/06/2022 15:06:38

ບດົ ທີ 19 ບກຸ ຄົນສໍາຄັນຂອງຂ້ອຍ (ຕໍ)່ ການໃຫ້ກຽດບກຸ ຄົນທມີ່ ີຄວາມສໍາຄນັ ຕ່ໍພວກເຮົາມຄີ ແື ນວໃດ? ພວກເຮາົ ເລ່ມີ ຕ້ົນເທາະ 1 ອ່າ່ ນເລື່່�ອງ ແລະ ຊອກຫາຄໍາໍ ສັບັ ທີ່່�ບໍ່່�ເຂົ້້�າໃຈ ກ່່ອນການອ່່ານ ພວກເຮົານໍາໃຊຄ້ າໍ ສັບທ່ີບໍຮ່ ູ້ກອ່ ນການອ່ານ ເພ່ອື ພິຈາລະນາວ່າ ພວກເຮາົ ເຂ້າົ ໃຈຄວາມ ໝາຍຄາໍ ສບັ ແລະ ເລ່ອື ງທ່ີຄາ້ ຍຄກື ນັ ນ້ໄີ ດດ້ ປີ ານໃດ. 2 ຕື່່�ມຄໍາໍ ສັບັ ໃສ່່ບ່ອ່ ນວ່າ່ ງໃນປະໂຫຍກ ຄໍາໍ ສັັບສໍໍາຄັັນ ສໍາຄນັ , ຮຽນເກງ່ັ , ຄອບຄົວ, ຕາໍ ຫວຼ ດ, ຊສື່ ດັ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 1. ປດັ ຈບຸ ັນລຸງສົມພົນມອີ າຊີບເປນັ ..... 2. ລງຸ ສມົ ພົນມີເມຍ ແລະ ລກູ ສາມຄນົ . ເພ່ິນຮກັ .....ຫາຼ ຍ.. 3. ລູກທັງສາມຄົນຂອງເພິນ່ ເປັນຄນົ ດີ ແລະ..... 4. ເພນິ່ ມຄີ ວາມ..... ແລະ ດຸໝນ່ັ . 19 5. ລຸງສມົ ພນົ ແມ່ນບຸກຄນົ .....ໃນຊີວິດຂອງຂ້ອຍ. 3 ອ່່ານເລື່່�ອງ ລຸຸງສົົມພົົນ ການອ່າ່ ນ ພວກເຮາົ ນໍາໃຊວ້ ທິ ີການຢຸດ, ໄປຕໍ່ ແລະ ອາ່ ນ ເພ່ືອຄນົ້ ຄດິ ເບ່ິງຄວາມເຂ້ົາໃຈກ່ຽວກັບສງິ່ ທ່ີອາ່ ນ ແລະ ໃຫ້ຮ້ກູ ຽ່ ວກບັ ສງ່ິ ທຈ່ີ ະເຮດັ ເມອ່ື ພວກເຮາົ ບເ່ໍ ຂາ້ົ ໃຈ. ລຸງສົມພົນ ທາ່ ນສມົ ພນົ ເປນັ ບກຸ ຄນົ ສາໍ ຄນັ ແລະ ເປນັ ແບບຢາ່ ງທຂ່ີ ອ້ ຍນບັ ຖທື ສ່ີ ດຸ ໃນຊວີ ດິ . ລຸງສົມພົນເກີດວັນທີ 16 ເດືອນ ເມສາ 1964. ທີ່ບ້ານມ່ວງສຸມ ເມືອງທ່າແຂກ ແຂວງຄໍາມວ່ ນ. ໃນໄວເດັກລງຸ ສມົ ພນົ ໄດເ້ ຂາົ້ ຮຽນຢ່ໂູ ຮງຮຽນປະຖມົ ຢູກ່ ັບບ້ານ. ໃນໄລຍະຮຽນຢູ່ ໂຮງຮຽນປະຖມົ ລງຸ ສມົ ພນົ ເປນັ ຄນົ ຮຽນເກງ່ັ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ວຊິ າພາສາລາວ. ເພນ່ິ 182 ໑໘໒ LL-G4.indb 182 13/06/2022 15:06:38

ມັກຊ່ວຍເຫຼືອໝູ່ຄູ່ທຸກຄົນຢູ່ໃນຫ້ອງຮຽນ. ຖ້າໝູ່ບໍ່ເຂົ້າໃຈບົດຮຽນເພິ່ນຈະຊ່ວຍອະທິ ບາຍ, ເຮດັ ຕົວຢ່າງໃຫ້ໝເູ່ ບິ່ງຈົນເຂ້າົ ໃຈໄດ້ດ.ີ ຍາມໝ່ແູ ລ່ນໄລຢ່ ອກກັນລ້ມົ ເພິ່ນກໍໄດ້ ເຂ້າົ ໄປຊວ່ ຍຈນົ ຄູໄດໃ້ ຫ້ເພນ່ິ ເປນັ ແບບຢາ່ ງໃນຫອ້ ງ. ໃນໄວໝມຸ່ ຫັຼງຈາກຮຽນຈບົ ມັດທະຍົມສກຶ ສາຕອນປາຍ ລຸງສົມພນົ ມຄີ ວາມໃຝ່ ຝນັ ຢາກເປັນຕາໍ ຫຼວດ ຈຶ່ງໄດເ້ ສງັ ເຂາ້ົ ໂຮງຮຽນຕໍາຫຼວດຊັນ້ ຕນົ້ ເລກ 5 ແຂວງຄາໍ ມວ່ ນ ຍອ້ ນຄວາມຕ້ັງໃຈໃນການຮ່ໍາຮຽນເພ່ນິ ຈງ່ຶ ເສງັ ເຂາົ້ ໄດ.້ ຫັຼງຈາກຈບົ ຊນັ້ ຕົນ້ ແລ້ວ ເພນ່ິ ຈຶ່ງໄດມ້ າຮຽນຕ່ວໍ ິທະຍາຄານຕາໍ ຫວຼ ດປະຊາຊົນ ແລະ ໄດຍ້ ້າຍມາຢູທ່ ່ນີ ະຄອນຫຼວງ ວຽງຈນັ . ປດັ ຈບຸ ນັ ລງຸ ສມົ ພນົ ມອີ າຊບີ ເປນັ ຕາໍ ຫວຼ ດຢຫູ່ ອ້ ງການປອ້ ງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ເມອື ງ ເພ່ນິ ໄດ້ເຮັດວຽກດວ້ ຍຄວາມເອາົ ໃຈໃສ່. 19 ໃນໄວເປນັ ຜໃູ້ ຫຍລ່ ງຸ ສມົ ພນົ ໄດສ້ າ້ ງຄອບຄວົ ກບັ ປາ້ ຈນັ ສີ ແລະ ມລີ ກູ ນາໍ ກນັ ສາມ ຄົນຄື: ທາ້ ວຄໍາ, ນາງທບິ ແລະ ທາ້ ວຄອນ. ລກູ ທງັ ສາມຄົນຂອງເພນ່ິ ເປນັ ຄນົ ດີ ແລະ ຮຽນເກງ່ັ . ລງຸ ສມົ ພນົ ເປນັ ຄນົ ດໝຸ ນ່ັ ໃຊເ້ ວລາວາ່ ງເຮດັ ສວນຄວົ ປກູ ຜກັ ຫາຼ ຍຊະນດິ , ເພນ່ິ ແລະ ຄອບຄວົ ໄດເ້ ອາົ ໃຈໃສບ່ ວົ ລະບດັ ສວນຄວົ ຈນົ ເຮດັ ໃຫມ້ ຜີ ກັ ຂຽວງາມ, ປອດສານ ພິດໄວກ້ ິນ, ຍງັ ເປນັ ການປະຢັດລາຍຈາ່ ຍໃນຄອບຄົວ. ພ່ພໍ ຽງແຕໄ່ ດກ້ ິນຜັກເພນິ່ ຍັງ ໑໘໓ 183 LL-G4.indb 183 13/06/2022 15:06:39

ໄດປ້ ນັ ຜັກທຕ່ີ ົນປກູ ໃຫຄ້ ົນບາ້ ນກຽ້ ງເຮອື ນຄຽງນາໍ ອີກ. ລຸງສມົ ພົນແມນ່ ບຸກຄົນສາໍ ຄັນໃນຊີວິດຂອງຂ້ອຍ ແລະ ທກຸ ຄນົ ໃນບາ້ ນ. ນອກ ຈາກເປັນຕາໍ ຫວຼ ດປ້ອງກນັ ຄວາມສະຫງົບແລວ້ ເພ່ນິ ຍັງແນະນໍາວທິ ປີ ກູ ຜັກ ແລະ ນາໍ ພາຊາວບາ້ ນອອກແຮງງານ. ດ່ງັ ນ້ັນ, ນາຍບ້ານຈຶ່ງຍກົ ໃຫລ້ ງຸ ສົມພົນໄດເ້ ປັນບຸກຄົນດີ ເດ່ນັ ຂອງບາ້ ນ. ຄອບຄວົ ຂອງລຸງສົມພົນໄດເ້ ປນັ ຄອບຄວົ ຕົວແບບ ຍ້ອນເພນ່ິ ມີຄວາມ ຊືສ່ ັດ, ດຸໝັ່ນ, ມີຄນຸ ງາມຄວາມດໃີ ນການຕກັ ເຕືອນ, ສ່ັງສອນ, ສກຶ ສາອົບຮົມຄອບຄົວ ແລະ ຊາວບາ້ ນໃຫມ້ ຄີ ວາມສາມກັ ຄກີ ນັ ເພອ່ື ສາ້ ງສາບາ້ ນຂອງຕນົ ໃຫມ້ ຄີ ວາມສະຫງບົ ແລະ ພດັ ທະ ນາຂນ້ຶ ໄປເລອື້ ຍໆ. ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 4 ອ່າ່ ນເລື່່�ອງຄືນື ການຄິດິ ກ່ຽ່ ວກັັບບົົດເລື່່�ອງ ການນາໍ ໃຊ້ວທິ ີ ການຄົນ້ ຄິດກ່ຽວກັບ ìເປນັ ຫຍງັ î ຫງຼັ ການອ່ານ ຫຼື ການຟງັ ເພ່ອື ຊ່ວຍໃຫ້ ພວກເຮົາຮູ້ວາ່ ເປນັ ຫຍງັ ເລ່ອື ງໃດເລື່ອງໜງຶ່ ຈງຶ່ ເຂົ້າໃຈຍາກ ຫືຼ ງາ່ ຍ. ການຕອບຄໍາຖາມ ຊວ່ ຍໃຫ້ ເຂາ້ົ ໃຈກ່ຽວກັບສິງ່ ດງ່ັ ກາ່ ວ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ມີຄາໍ ສັບໃດບ່ໍທຂ່ີ ອ້ ຍບເ່ໍ ຂາ້ົ ໃຈ? ຂອ້ ຍຮຫູ້ ຍງັ ແດກ່ ຽ່ ວກບັ ຫວົ ຂດ້ໍ ງ່ັ ກາ່ ວນ?້ີ 19 ຈົ່ງເຮດັ ວຽກເປນັ ຄູ່ ເພື່ອອາ່ ນບດົ ເລອ່ື ງເປັນຕອນໃຫກ້ ນັ ຟງັ ແລ້ວຕອບຄາໍ ຖາມ ລຸມ່ ນ:້ີ • ມຄີ ໍາສັບໃດແດ່ ທ່ຂີ ້ອຍບເ່ໍ ຂົ້າໃຈ? • ຂອ້ ຍຮຫູ້ ຍັງແດ່ ກຽ່ ວກັບຫົວຂໍນ້ ີ້? • ຂອ້ ຍເຮດັ ຫຍັງໄດ້ແດ່ ເພອື່ ໃຫ້ເຂາົ້ ໃຈໄດ້ ດຂີ ້ນຶ ກວ່າເກ່າົ ? • ແມນ່ ຫຍງັ ແດ່ ຫຼື ມີໃຜແດ່ ທຈ່ີ ະຊ່ວຍ ຂ້ອຍໄດ້? 5 ຕິິດຕາມເວລານາຍຄູອູ ່່ານເລື່່�ອງ ການອ່າ່ ນ ເບງິ່ ບດົ ອາ່ ນຢ່ຂູ ທໍ້ ີ 3 184 ໑໘໔ LL-G4.indb 184 13/06/2022 15:06:39

ພວກເຮາົ ເບງ່ິ ໃກ້ໆເທາະ ການເລົ່່�າບົດົ ເລື່່�ອງຄືນື 6 ເລົ່່�າຄືືນເລື່່�ອງ ລຸຸງສົົມພົນົ ຈງົ່ ເລອື ກວິທກີ ານເລົ່າເລ່ືອງຄືນ ທ່ໄີ ດຮ້ ຽນມາ ເພື່ອເລາົ່ ເລື່ອງ ລຸງສມົ ພນົ 7 ຈໍໍາແນກຄໍໍາຄຸຸນນາມ ຄໍາໍ ສັັບ ແລະ ວະລີີໃໝ່່ ຄໍາຄຸນນາມ ແມນ່ ຄໍາທສ່ີ ະແດງລກັ ສະນະຂອງຄາໍ ນາມ, ຄໍາແທນນາມ, ຄາໍ ກໍາມະ ແລະ 19 ຄາໍ ຄຸນນາມດວ້ ຍກັນ ເຊັ່ນ: ດເີ ດ່ນັ ... ຈ່ົງຊອກຫາຄາໍ ຄນຸ ນາມທີຢ່ ໃູ່ ນບດົ 8 ນໍໍາໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ກໍາໍ ມະ ເພື່່�ອແຕ່່ງປະໂຫຍກ ໄວຍາກອນ ຄໍາກາໍ ມະແມ່ນຄໍາທສ່ີ ະແດງເຖິງການເຄອ່ື ນໄຫວຂອງຄົນ, ສັດ ແລະ ວດັ ຖຸສ່ິງຂອງຕາ່ ງໆ ຄາໍ ກາໍ ມະທໃີ່ ຊພ້ ົວພນັ ກັບຊີວະປະຫວັດຢໃູ່ ນບດົ ເຊັນ່ : ເປັນ, ແມ່ນ. ຕົວຢ່າງ: ລງຸ ສມົ ພົນເປນັ ຄົນຮັກຄອບຄົວ. ຈງ່ົ ນໍາໃຊຄ້ ໍາກໍາມະ “ເປນັ ” ແລະ “ແມ່ນ” ແຕງ່ ເປັນປະໂຫຍກໃຫໄ້ ດ້ຄໍາລະ 2 ປະໂຫຍກ ຕວົ ຢາ່ ງ: - ລງຸ ສົມພົນເປັນຄນົ ຮຽນເກ່ງັ . - ລງຸ ສົມພນົ ແມນ່ ບກຸ ຄົນສໍາຄັນໃນຊວີ ິດຂອງຂ້ອຍ. ໑໘໕ 185 LL-G4.indb 185 13/06/2022 15:06:39

9 ສົົນທະນາຖາມຕອບກ່ຽ່ ວກັບັ ເລື່່�ອງ ແນວຄິດິ ຂອງເລື່່�ອງ ຈ່ງົ ອາ່ ນ ແລະ ຕອບຄໍາຖາມລຸ່ມນ:ີ້ 1. ໃຫ້ປຽບທຽບບົດທີ 18 ແລະ 19 ຄືກນັ ແລະ ແຕກຕ່າງກັນແນວໃດ? 2. ມຂີ ໍ້ມູນໃດແດ່ ທ່ີເຈ້ົາຊອກໄດຢ້ ູ່ໃນຊວີ ະປະຫວັດ? ພວກເຮາົ ຂຽນເທາະ 10 ຮຽນກ່່ຽວກັບັ ໂຄງຮ່່າງບົດົ ເລົ່່�າຄືືນ (ຊີວີ ະປະຫວັັດ) ໂຄງຮ່າ່ ງຂອງປະເພດບົົດ ເບິ່ງຂທ້ໍ ີ 9 ຢໃູ່ ນບົດທີ 18ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 11 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່ກ່ ານປະສົົມອັກັ ສອນ ຂຽນທວາຍ ການປະສົມອັກສອນ ແມ່ນການປະສົມເອາົ ພະຍັນຊະນະ, ສະຫະຼ , ວັນນະຍຸດ ຫືຼ ຕົວສະ ກດົ ປະກອບເຂາົ້ ກນັ ໃຫເ້ ປັນພະຍາງ ຫືຼ ຄາໍ ຊງຶ່ ໃນພາສາລາວເຮົາມອີ ກັ ສອນຢູ່ 4 ຢາ່ ງຄ:ື ພະຍນັ ຊະນະ, ສະຫະຼ , ຕົວສະກົດ ແລະ ວນັ ນະຍດຸ . 19 ຕົວຢາ່ ງ: ການປະສົມອກັ ສອນທ່ີມສີ ະຫະຼ ປ່ຽນຮບູ ຮຽນ ຮ+ເxຍ+ນ ສະຫຼະ ເxຍ ເມື່ອມຕີ ົວສະກດົ ໃຫປ້ ຽ່ ນ ເxຍ ເປນັ xຽ ແລວ້ ຕດໍ່ ວ້ ຍຕົວສະກົດ ຮ+xຽ+ນ = ຮຽນ ຈ່ງົ ປະສົມອັກສອນທມີ່ ີສະຫະຼ ປ່ຽນຮບູ ຕໍ່ໄປນ້ີ: ຍ້ອງ, ຊວ່ ຍ, ຈົນ ຈົງ່ ຂຽນທວາຍກບັ ນາຍຄູ ເລີ່ມແຕ່ ໃນໄວໝມຸ່ ຈນົ ເຖິງ ເອົາໃຈໃສ່ 12 ຕື່່�ມຄໍາໍ ກໍາໍ ມະໃສ່່ບ່່ອນວ່າ່ ງໃນປະໂຫຍກ ການຝຶກຶ ໄວຍາກອນ ຈງ່ົ ເລືອກເອົາຄາໍ ກາໍ ມະ “ເປນັ ” ແລະ “ຢ”ູ່ ໃສ່ບອ່ ນວ່າງໃນປະໂຫຍກລມຸ່ ນ້ີ: ຕວົ ຢາ່ ງ: ລຸງສມົ ພົນເປນັ ຄົນຮຽນເກັງ່ . 1. ຄໄູ ດ້ໃຫເ້ ພ່ິນ........ແບບຢາ່ ງໃນຫອ້ ງ. 186 ໑໘໖ LL-G4.indb 186 13/06/2022 15:06:40

2. ເພ່ິນມີຄວາມໃຝຝ່ ັນຢາກ.........ຕາໍ ຫວຼ ດ. 3. ປັດຈບຸ ນັ ລຸງສມົ ພົນມີອາຊບີ .........ຕໍາຫຼວດ. 4. ເພນ່ິ ມັກຊ່ວຍເຫືອຼ ໝຄູ່ ່ທູ ກຸ ຄົນ.........ໃນຫ້ອງຮຽນ. 5. ເພ່ນິ ເກີດ.........ບ້ານມວ່ ງສຸມ ເມືອງທ່າແຂກ ແຂວງຄາໍ ມວ່ ນ. 13 ຕອບຄໍາໍ ຖາມ ການຝຶກຶ ຄໍໍາສັັບໃໝ່່ ຈ່ົງນໍາໃຊຄ້ ໍາສັບລ່ມຸ ນີ້ ເພອ່ື ຕອບຄາໍ ຖາມ ດີເດ່ັນ, ແບບຢ່າງ, ຄນົ ດ,ີ ຕົວແບບ, ດໝຸ ່ນັ ຕວົ ຢາ່ ງ: ນາຍບ້ານ ຈຶງ່ ໄດ້ຍົກໃຫ້ລງຸ ສົມພົນເປັນຄນົ ແນວໃດ? (ດເີ ດນັ່ ) 1. ໃນໄວເດກັ ຄູໄດຍ້ ້ອງຍໍລຸງສມົ ພົນຄືແນວໃດ? 2. ຄອບຄວົ ຂອງລງຸ ສົມພນົ ເປັນຄອບຄົວແນວໃດ? 3. ລກູ ທງັ ສາມຄົນຂອງເພນ່ິ ເປັນຄນົ ແນວໃດ? 4. ລງຸ ສົມພົນເປນັ ຄນົ ແນວໃດ? 14 ຄົ້້�ນຄິິດກ່່ຽວກັັບຊີີວະປະຫວັັດທີ່່�ເຈົ້້�າຈະຂຽນ 19ເຈົ້້�າຄິິດວ່າ່ ແນວໃດ? ຈົງ່ ອາ່ ນ ແລະ ຕອບຄໍາຖາມລຸ່ມນເີ້ ປນັ ຄູ່ ແລ້ວຂຽນໃສ່ປຶມ້ ຂຽນ - ໃຫຍ້ ກົ ຕົວຢາ່ ງກຽ່ ວກບັ ຂໍ້ມູນຂອງລງຸ ສມົ ພນົ ? - ລງຸ ສມົ ພນົ ເປັນຄນົ ແນວໃດ? - ຈ່ົງພັນລະນາຊວີ ິດທີໜ່ ້າສນົ ໃຈຂອງລງຸ ສມົ ພົນໃນແຕ່ລະໄວ? ພວກເຮາົ ໂຮມທຸກຢາ່ ງເຂາ້ົ ກັນເທາະ 15 ອ່າ່ ນໜ້້າວຽກທີ່່�ຈະເຮັັດໃນບົດົ ຮຽນ ເຈົ້້�າຈະເຮັດັ ແນວໃດ? ໜາ້ ວຽກ: ກະກຽມຂຽນຊວີ ະປະຫວດັ ຂອງບຸກຄນົ ທສີ່ ໍາຄັນທີໄ່ ດ້ສໍາພາດຢູໃ່ ນບດົ ຮຽນທ່ຜີ າ່ ນມາ ໂດຍນາໍ ໃຊຂ້ ້ມໍ ູນທີຂ່ ຽນໄວ,້ ຄາໍ ສັບໃໝ່, ໄວຍາກອນ ແລະ ການປະສມົ ອັກສອນທີ່ໄດຮ້ ຽນມາຢູ່ ໃນບດົ ຮຽນບດົ ນີເ້ ຂົ້າໃນການຂຽນ. ໑໘໗ 187 LL-G4.indb 187 13/06/2022 15:06:40

ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຝຶກຶ ການຂຽນ 19 16 ຝຶຶກການຂຽນຕອນໃດໜຶ່່�ງຂອງຊີີວະປະຫວັດັ ຮ່່ວມກັນັ ກັັບນາຍຄູູ ຈງົ່ ປະຕບິ ດັ ກິດຈະກໍາຮ່ວມກບັ ນາຍຄູ ແລະ ໝູ່ ໂດຍການນໍາໃຊໂ້ ຄງຮາ່ ງການ ຂຽນ ແລ້ວຂຽນຕອນໃດໜງ່ຶ ຂອງບົດຊວີ ະປະຫວດັ ໃໝ່ ຕວົ ຢາ່ ງ: ຫວົ ຂ້:ໍ ຂຽນຊຂ່ື ອງບກຸ ຄົນທີຢ່ ໃູ່ ນ ທາ່ ນນາງ ສຸກສະໄໝ ທະລະວົງສີ ຊີວະປະຫວັດດັ່ງກາ່ ວນ້.ີ ເປດີ ຫົວເລ່ອື ງ: ແນະນໍາກ່ຽວກັບບກຸ - ອາໍ ນວຍການໂຮງຮຽນປະຖມົ ຕົ້ນຄໍາ. ຄົນທເ່ີ ຈາ້ົ ກາໍ ລັງຂຽນຊີວະປະຫວດັ . - ເປັນຄົນດຸໝ່ນັ , ສາ້ ງແຮງບນັ ດານໃຈໃຫແ້ ກ່ນກັ ຮຽນ. - ຊຸກຍູ້ໃຫນ້ ກັ ຮຽນເຮັດໃຫດ້ ທີ ສີ່ ຸດ. ເນອ້ື ເລື່ອງ: ຂຽນກ່ຽວກບັ ໄວຕາ່ ງໆ ກ) ຊວີ ດິ ໄວເດກັ : ໃນຊວີ ິດຂອງພວກເຂາົ ໂດຍຈັດລໍາ - ເກີດໃນວນັ ທີ 12/07/1980, ທ່ເີ ມືອງປາກຊອ່ ງ, ຈໍາ ດັບຕາມແຕລ່ ະໄວ. ປາສັກ. ມີເອອ້ື ຍ 2 ຄນົ , ອ້າຍ 1 ຄນົ . 188 ໑໘໘ LL-G4.indb 188 13/06/2022 15:06:40

17 ຕື່່�ມຂໍ້້�ມູູນກ່່ຽວກັັບບົົດເລົ່່�າຄືືນໃສ່່ໂຄງຮ່່າງ ສ້້າງໂຄງຮ່່າງການຂຽນ ຂຽນເລື່່�ອງໃນຂັ້້�ນຮ່າ່ ງ ເບິ່ງໂຄງຮ່າງຂອງບົດຢ່ຂູ ໍທ້ ີ 9 ໃນບົດທີ 18 18 ຂຽນບົດົ ເລົ່່�າຄືນື ຊີວີ ະປະຫວັັດຕາມໂຄງຮ່າ່ ງໃສ່ໃ່ ນປຶ້້�ມຂຽນ ນໍາໃຊແ້ ນວຄິດຈາກຂໍ້ທີ 17 19 ນໍາໍ ໃຊ້້ຄໍໍາຖາມລຸ່່�ມນີ້້� ເພື່່�ອກວດແກ້ບ້ ົດົ ເລົ່່�າຄືືນຮ່່ວມກັັບໝູ່່� ກວດແກ້ບ້ ົດົ ປ່ຽນກັນກວດແກບ້ ດົ ເລົ່າຄນື ໃຫຖ້ ືກຕ້ອງ ແລະ ສມົ ບູນຂຶ້ນ ໂດຍການນາໍ ໃຊຄ້ ໍາ ຖາມລ່ມຸ ນ້ີ: ก ໄດປ້ ະຕິບດັ ຕາມໂຄງຮາ່ ງບດົ ເລົ່າຄືນແລວ້ ບໍ່? ก ມຂີ ້ມໍ ນູ ໃດຂາດຫາຍໄປບໍ?່ ก ນາໍ ໃຊຄ້ າໍ ກາໍ ມະ, ຄາໍ ຄນຸ ນາມໄດ້ຢ່າງຖກື ຕ້ອງແລ້ວບໍ?່ ก ໄລຍະເວລາຕ່າງໆຂອງຊີວດິ ໄດ້ຮັບການພນັ ລະນາໄວຢ້ າ່ ງຈະແຈ້ງແລ້ວບ?ໍ່ 20 ປັັບປຸຸງ ແລະ ຂຽນເລື່່�ອງຂັ້້�ນສຸຸດທ້າ້ ຍ ປັບັ ປຸຸງເລື່່�ອງຂັ້້�ນສຸຸດທ້າ້ ຍ ກວດເບິ່ງບດົ ຂ້ນັ ສດຸ ທາ້ ຍຂອງຕົນ ໂດຍອງີ ໃສຄ່ ໍາຖາມລມຸ່ ນີ:້ 19 ก ການຂຽນຂອງຂອ້ ຍສາມາດອາ່ ນໄດເ້ ຂ້າົ ໃຈ ແລະ ສະອາດສວຍງາມແລ້ວບ່ໍ? ก ຂອ້ ຍໄດລ້ ວມເອົາທຸກສວ່ ນຂອງບົດເລົ່າຄນື ແລ້ວບ່?ໍ ก ຂອ້ ຍໄດນ້ າໍ ໃຊ້ໄວຍາກອນ ແລະ ຄໍາສບັ ໃໝ່ ທີ່ໄດຮ້ ຽນຢູ່ໃນບົດດງ່ັ ກ່າວນ້ີ ແລ້ວບ່ໍ? ก ຂ້ອຍໄດປ້ ະຕິບັດຕາມຄໍາເຫັນທໝ່ີ ູ່ປະກອບໃຫ້ແລ້ວບ?່ໍ ก ຂ້ອຍໄດອ້ າ່ ນບົດຂຽນຂອງຂອ້ ຍເປນັ ຄັງ້ ສດຸ ທ້າຍແລ້ວບ?ໍ່ ก ຂ້ອຍຈະສງົ່ ບດົ ຂອ້ ງຂ້ອຍໃຫນ້ າຍຄູໄດແ້ ລວ້ ບໍ?່ ໑໘໙ 189 LL-G4.indb 189 13/06/2022 15:06:40

ບດົ ທີ 20 ການໝນູ ວຽນຂອງນາໍ້ ແລະ ມົນລະພິດທາງນ້ໍາ ການໜູນວຽນຂອງນາ້ໍ ແມນ່ ຫຍັງ? ພວກເຮົາເລີມ່ ຕ້ນົ ເທາະ ກ່່ອນການອ່າ່ ນ 1 ເບິ່່�ງ ແລະ ຕັ້້�ງຄໍໍາຖາມກ່ຽ່ ວກັັບຮູູບພາບ ການນາໍ ໃຊວ້ ທິ ຕີ ງ້ັ ຄາໍ ຖາມ ຊວ່ ຍໃຫຄ້ ້ົນ ຄິດກຽ່ ວກບັ ຂໍ້ມູນຢູ່ໃນບດົ , ປະໂຫຍກ, ວັກ, ຫວົ ຂໍ້, ແຜນວາດ ແລະ ຮບູ ພາບ. ພວກເຮົາໃຊຂ້ ້ໍ ມູນເຫຼາົ່ ນີ້ ເພືອ່ ຖາມ ແລະ ຕອບ. ຄໍາຖາມຊວ່ ຍ ໃຫ້ພວກເຮາົ ຮູ້ຂມໍ້ ນູ ໃໝ່ ແລະ ເຂາ້ົ ໃຈແນວຄດິ ຫຼັກຂອງບດົ . ການຮຽນຕ້ັງຄໍາຖາມ ແລະ ຕອບ ຊ່ວຍໃຫ້ກາຍເປັນຜູ້ອ່ານທ່ີຊໍານານເພາະວ່າ ພວກເຮາົ ສາມາດເຂ້ົາໃຈຂ້ມໍ ູນຢ່າງເລກິ ເຊິງ່ . ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 2 ຈັບັ ຄູ່່�ຮູູບພາບໃສ່ກ່ ັບັ ຄຳຳ�ສັັບ ຝນົ ຄໍໍາສັບັ ສໍໍາຄັັນ ໝອກ ບງຶ ເມກ 20 3 ອ່າ່ ນບົົດ ການໝູູນວຽນຂອງນໍ້້�າ ການອ່າ່ ນ ການນໍາໃຊວ້ ິທີການຕດິ ຕາມ ເພອື່ ຄນົ້ ຄດິ ວາ່ ເຂາົ້ ໃຈສ່ງິ ທີ່ກາໍ ລັງອາ່ ນໄດ້ດປີ ານໃດ ແລະ ຮູ້ວາ່ ຈະເຮັດແນວໃດ ເມ່ອື ພວກເຮົາບໍ່ເຂາົ້ ໃຈບາງຢາ່ ງ. 190 ໑໙໐ LL-G4.indb 190 13/06/2022 15:06:40

ການໝູນວຽນຂອງນໍາ້ ຄນົ ເຮາົ ນໍາໃຊ້ນ້າໍ ເພື່ອດມື່ , ປຸງແຕງ່ ອາຫານ, ຊັກລ້າງ, ອາບ ແລະ ທໍາຄວາມສະ ອາດ. ໃນປດັ ຈບຸ ນັ ພວກເຮາົ ໄດນ້ າໍ ໃຊນ້ າ້ໍ ຈາກແຫງ່ຼ ທາໍ ມະຊາດ ແລະ ນາ້ໍ ໃຕດ້ ນິ . ການ ຖອກເທຂອງເສດເຫຼືອຈາກການນໍາໃຊລ້ ງົ ສູແ່ ຫງ່ຼ ນ້າໍ ຂອງຊມຸ ຊນົ ຊ່ຶງເປນັ ສາເຫດພາ ໃຫເ້ ກດີ ມນົ ລະພດິ ທາງນ້າໍ . ການໜນູ ວຽນຂອງນໍ້າເພນິ່ ໄດແ້ ບ່ງມນັ ອອກເປັນ 4 ຂ້ັນ ຕອນດງ່ັ ນ້ີ: ທໍາອດິ ແມນ່ ການລະເຫຍີ ອາຍນາ້ໍ ໃນພື້ນດິນ, ຕນ້ົ ໄມ້, ແຫຼ່ງນ້ໍາຕາ່ ງໆ ຍອ້ ນຖືກ ຄວາມຮອ້ ນຂອງແສງຕາເວນັ ຈງ່ຶ ເປນັ ສາເຫດໜງ່ຶ ທພ່ີ າໃຫເ້ ກດີ ຄວາມອບົ ເອາ້ົ ຂອງພນ້ື ດິນ ແລະ ນໍ້າຈງຶ່ ເຮັດໃຫເ້ ກີດມີການລະເຫີຍອາຍເປນັ ໝອກລວມກັນເປັນກມຸ່ ປິວຂ້ຶນ ສທູ່ ້ອງຟາ້ . ຈາກນນ້ັ , ອາຍນາ້ໍ ທຢ່ີ ທູ່ ອ້ ງຟາ້ ມາລວມກນັ ເປນັ ກມຸ່ ເມກ ແລວ້ ລອຍຢຕູ່ າມອາກາດ ເວລາມີລົມພັດເອົາກຸ່ມເມກດັ່ງກ່າວກໍຈະເລື່ອນລອຍໄປຕາມທິດທາງຂອງລົມ. ໃນ ເວລາກມຸ່ ເມກເລອ່ື ນລງົ ຕາ່ໍ ມາກະທບົ ກບັ ຄວາມເຢນັ ຂອງອາກາດ ຈງ່ຶ ເຮດັ ໃຫທ້ ອ້ ງຟາ້ ມດື ຄຶມ້ ຊງຶ່ ເປັນສາເຫດເຮດັ ໃຫ້ເກດີ ມຝີ ົນ, ໝາກເຫບັ ຕກົ ລງົ ສໜູ່ າ້ ດນິ . ຫງັຼ ຈາກນນ້ັ , ນາ້ໍ ຝນົ ໄດຊ້ ມຶ ລງົ ສພູ່ ນ້ື ດນິ ກາຍເປນັ ນາ້ໍ ໃຕດ້ ນິ ຊງ່ຶ ມກີ ານເຄອ່ື ນໄຫວ ຢຕູ່ ະຫອຼ ດ ພາໃຫນ້ າ້ໍ ອງ່ັ ຢໃູ່ ຕດ້ ນິ ຈງ່ຶ ເປນັ ສາເຫດເຮດັ ໃຫນ້ າ້ໍ ໃນໃຕດ້ ນິ ໄຫອຼ ອກສູ່ໜ້າ ດນິ (ນາ້ໍ ອອກບ)່ໍ . ນາ້ໍ ໃຕດ້ ນິ ອງ່ັ ຢໃູ່ ຕຊ້ ນ້ັ ຫນີ ເປນັ ເວລາດນົ ນານແລວ້ ຈະໄຫອຼ ອກສໜູ່ າ້ ດນິ ໂດຍສະເພາະແມ່ນບອ່ ນໜ້າດນິ ທມ່ີ ີລະດັບຕ່ໍາ. 20 ສຸດທ້າຍເມືອ່ ກະແສນ້ໍາໃນໃຕດ້ ນິ ແລະ ໜາ້ ດິນໄຫຈຼ າກຈຸດສູງໄປສ່ຈູ ດຸ ທຕີ່ ່າໍ ໄປ ທ້ອນໂຮມກັນຢ່ຕູ າມແຫງຼ່ ນ້າໍ ຕ່າງໆ ເຊນ່ັ : ຫ້ວຍ, ໜອງ, ບຶງ, ແມ່ນໍ້າ, ທະເລ ແລະ ມະຫາສະໝຸດ ຊ່ງຶ ເປນັ ການເກັບກກັ ນ້າໍ ຊ່ົວຄາວຕາມໜອງ, ບຶງ ແລະ ອາ່ ງນ້ໍາຕາ່ ງໆ ກ່ອນຈະໄຫຼລົງສູຈ່ ຸດທ່ີຕ່າໍ ກວ່າ. ນໍ້າບາງສ່ວນກໍລະເຫຍີ ເປັນອາຍປິວຂນ້ຶ ສທູ່ ອ້ ງຟ້າ. ນາ້ໍ ມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ຕສ່ໍ ງ່ິ ທມ່ີ ຊີ ວີ ດິ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ຄນົ , ນາ້ໍ ທໃ່ີ ຊດ້ ມ່ື ແມນ່ ໄດມ້ າ ຈາກແຫງ່ຼ ນາ້ໍ ຕາ່ ງໆ ແລະ ນາ້ໍ ທຢ່ີ ໃູ່ ຕດ້ ນິ , ສດັ ຕອ້ ງການດມ່ື ນາ້ໍ ເພອ່ື ຫລ່ໍຼ ຽງ້ ຮາ່ ງກາຍສວ່ ນ ພດື ໄດດ້ ດູ ນາ້ໍ ທີ່ຢູ່ໃຕ້ດິນມາຫໍ່ລຼ ້ຽງລໍາຕນ້ົ ຂອງມັນ. ນອກຈາກນ້ັນ, ຊາວກະສກິ ອນຍງັ ໄດນ້ ໍາໃຊນ້ າໍ້ ເຂ້າົ ໃນການປູກຝງັ ແລະ ລຽ້ ງສັດ. ຖ້າບ່ມໍ ີນໍາ້ ສ່ງິ ທ່ມີ ີຊວີ ດິ ຈະບໍ່ສາມາດ ດໍາລົງຊີວິດຢູໄ່ ດ້. ໑໙໑ 191 LL-G4.indb 191 13/06/2022 15:06:40

4 ສໍໍານຶຶກຮູບູ ພາບ ແລະ ຄໍໍາສັບັ ກ່່ຽວກັັບບົົດ ການຄິດິ ກ່ຽ່ ວກັບັ ບົດົ ການຕດິ ຕາມຫງຼັ ການອາ່ ນ ຊວ່ ຍໃຫ້ພວກເຮົາຄົ້ນຄິດວ່າເປນັ ຫຍັງບດົ ອາ່ ນຈ່ງຶ ເຂ້າົ ໃຈງ່າຍ ຫືຼ ເຂ້າົ ໃຈຍາກ. ຈ່ົງສົນທະນາກຽ່ ວກບັ ບົດອາ່ ນຂໍທ້ ີ 3 ໂດຍນໍາໃຊ້ຄໍາຖາມດ່ັງລຸ່ມນີ:້ - ມີຄາໍ ສບັ ທ່ເີ ຈາ້ົ ບເ່ໍ ຂ້ົາໃຈບໍ? - ເຈ້ົາຮູ້ຫຍັງແດກ່ ຽ່ ວກບັ ຫົວຂນໍ້ ີ້? - ເຈົາ້ ຈະເຮດັ ແນວໃດ ເພືອ່ ໃຫ້ເຂ້າົ ໃຈຫາຼ ຍກວ່າເກາົ່ ? ແມ່ນຫຍັງ ຫຼື ແມນ່ ໃຜທີ່ ສາມາດຊວ່ ຍເຫອຼື ເຈ້າົ ໄດ?້ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 5 ຕິດິ ຕາມເວລານາຍຄູອູ ່່ານບົດົ ການອ່່ານ ເບງ່ິ ບດົ ອ່ານຢ່ຂູ ທໍ້ ີ 3 ພວກເຮາົ ເບິ່ງໃກໆ້ ເທາະ 6 ເລົ່່�າຄືືນການໝູູນວຽນຂອງນໍ້້�າ ການເລົ່່�າບົົດຄືນື ຈ່ົງຈັບຄູຮ່ ບູ ພາບໃສ່ກັບຄໍາສັບ ແລະ ເລົາ່ ຄນື ຕາມເຫດການ 34 20 ຕຈໍ່ າກນັ້ນ ສດຸ ທ້າຍ 21 ຫງັຼ ຈາກນນ້ັ ທໍາອິດ 192 ໑໙໒ LL-G4.indb 192 13/06/2022 15:06:41

7 ຈໍໍາແນກຄໍາໍ ກໍໍາມະໃນບົດົ ອະທິບິ າຍ ຄໍາໍ ສັບັ ແລະ ວະລີີໃໝ່່ ຄາໍ ກາໍ ມະ ແມນ່ ຄາໍ ທສ່ີ ະແດງເຖງິ ການເຄອ່ື ນໄຫວຂອງຄນົ , ສດັ ແລະ ວດັ ຖສຸ ງ່ິ ຂອງຕາ່ ງໆ. ຄາໍ ກາໍ ມະໃນບດົ : ຖອກເທ, ປວິ , ຊັກລ້າງ, ໄຫຼ, ເລ່ືອນ... ຕວົ ຢາ່ ງ: ເລອ່ື ນ: ໃນເວລາກຸ່ມເມກເລອື່ ນລງົ ຕໍ່າ. ຈງົ່ ເລືອກເອົາຄໍາກໍາມະ 3-4 ຄາໍ ຈາກບົດອາ່ ນ ແລະ ສ້າງເປັນບັດຄໍາ ແລ້ວຕດິ ໃສເ່ ຈຍ້ ແຜ່ນໃຫຍ່ 8 ຈັັດລຽງຄໍໍາສັັບບອກເວລາໃຫ້້ຖືກື ຕາມລໍໍາດັບັ ໄວຍາກອນ ຄາໍ ສບັ ບອກຂນ້ັ ຕອນ ແມນ່ ຄາໍ ສບັ ທໃ່ີ ຊບ້ ອກເວລາຕາມຂນ້ັ ຕອນຂອງການຂຽນບດົ ອະທບິ າຍ ເຊັ່ນ: ທໍາອິດ, ຕ່ໄໍ ປ, ຫຼັງຈາກນນັ້ , ສຸດທ້າຍ. ຈ່ົງຈດັ ລຽງຄາໍ ສັບບອກເວລາຕາມຂ້ນັ ຕອນ ເປດີ ຫົວເລ່ອື ງຂອງລໍາດບັ ເນື້ອເລ່ອື ງຂອງລໍາດັບ ສະຫບຸຼ ເລ່ອື ງຂອງລໍາດບັ 20 ເຫດການ ເຫດການ ເຫດການ • ທາໍ ອດິ • ເມ່ອື • ກອ່ ນ • ຕໍ່ຈາກນ້ັນ • ຫຼງັ ຈາກນ້ນັ • ສດຸ ທາ້ ຍ • ຫງັຼ ຈາກນ້ັນ • ຂນ້ັ ຕອນທີ 1 • ໃນຕອນທາ້ ຍ • ສດຸ ທ້າຍ • ຂັ້ນຕອນທີ 2 • ຂັນ້ ສຸດທ້າຍ • ກ່ອນອື່ນ • ຕມໍ່ າ ໑໙໓ 193 LL-G4.indb 193 13/06/2022 15:06:41

9 ສົນົ ທະນາຂັ້້�ນຕອນການໝູູນວຽນຂອງນໍ້້�າ ແນວຄິດິ ຂອງບົດົ ຈົງ່ ສົນທະນາກ່ຽວກັບຮູບພາບຂ້ັນຕອນການໝູນວຽນຂອງນໍ້າ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 20 ໂຄງຮ່າ່ ງຂອງປະເພດບົົດ ພວກເຮາົ ຂຽນເທາະ 10 ຮຽນກ່່ຽວກັບັ ໂຄງຮ່່າງບົົດອະທິິບາຍ ບດົ ອະທິບາຍ ແມ່ນບົດທີ່ໃຊຂ້ ້ໍມູນຄວາມຈິງມາຊີແ້ ຈງເຫດຜນົ ກ່ຽວກບັ ສິ່ງໃດສງິ່ ໜງ່ຶ ເພ່ອື ໃຫ້ຜອູ້ າ່ ນຜູ້ຟັງເຂົາ້ ໃຈ. 194 ໑໙໔ LL-G4.indb 194 13/06/2022 15:06:41

ໂຄງຮາ່ ງບດົ ອະທບິ າຍ ຈົງ່ ອ່ານໂຄງຮ່າງຂອງບົດອະທິບາຍລຸ່ມນ້ີ ແລວ້ ຄດິ ຫາຂໍ້ມນູ ຈາກບດົ ການໝນູ ວຽນຂອງນາ້ໍ ທ່ມີ ຢີ ໃູ່ ນແຕລ່ ະພາກຂອງໂຄງຮ່າງ ຫວົ ຂ:້ໍ ສາມາດຂຽນເປນັ ຄໍາຖາມ ກໄໍ ດ.້ ເປດີ ຫວົ ເລື່ອງ: ສ່ິງທ່ີຕ້ອງອະທິ ບາຍບອກຂນັ້ ຕອນທຈ່ີ ະອະທິ ບາຍໃນບົດ. ເນອ້ື ເລື່ອງ: ແຕ່ລະຂັນ້ ຕອນມີ ຂນັ້ ຕອນ ມຫີ ຍງັ ແດ່? ເກດີ ຂນຶ້ ແນວໃດ? ຍອ້ ນຫຍັງຈຶງ່ ເປັນແນວນ?ີ້ ຜນົ ສະທ້ອນຕ່ໍເຫດເຫດການ ຕ່ໍໄປແນວໃດ? ຂຽນເປັນປະ 1 ໂຫຍກ ຫືຼ ວກັ ໃນແຕລ່ ະຂນ້ັ ຕອນ 2 ໃຫເ້ ອາົ ໃຈໃສກ່ ານອະທບິ າຍ ແຕ່ລະຂນັ້ ຕອນການໝູນວຽນ 3 ຂອງນໍ້າເປນັ ແນວໃດ? ແລະ 4 ຍອ້ ນຫຍງັ ? 5 6 ສະຫບຸຼ ເລອ່ື ງ: ຂຽນເປນັ ປະໂຫຍກ 20 ຫືຼ ວກັ ເພອ່ື ສງັ ລວມໃຈຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງແຕລ່ ະຂ້ນັ ຕອນ. 11 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່່ການປະສົມົ ອັັກສອນ ຂຽນທວາຍ ເບິ່ງນຍິ າມການສະກົດຄາໍ ຂທໍ້ ີ 11 ບດົ ທີ 15. ການສະກົດຄາໍ ແມ່ນການປະກອບຕວົ ອັກສອນ ເຂ້າົ ກນັ ໃຫເ້ ປນັ ພະຍາງ ຫືຼ ຄໍາ ຊ່ງຶ ອັກສອນທ່ຈີ ະປະກອບໃຫເ້ ປນັ ພະຍາງ ຫືຼ ຄາໍ ໃນພາສາລາວ ເຮາົ ມີ 4 ຢາ່ ງຄ:ື ພະຍນັ ຊະນະ , ສະຫຼະ, ຕົວສະກົດ ແລະ ວັນນະຍຸດ. ຕົວຢາ່ ງ: ຄ + xຶ + ມ + x້ = ຄຶ້ມ. ໑໙໕ 195 LL-G4.indb 195 13/06/2022 15:06:41