ພາສາລາວ ປ.4 (Lao_4)

ຈົງ່ ຂຽນທວາຍກັບນາຍຄູ ເລີ່ມແຕ່ ນາໍ້ ທ່ຄີ ນົ ເຮາົ ນາໍ ມາດມື່ ຈນົ ເຖງິ ລວມກນັ ເປັນ ກ່ມຸ ປິວຂ້ນຶ ສູທ່ ອ້ ງຟ້າ 12 ນໍາໍ ໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ສັບັ ບອກເວລາ ເພື່່�ອຕື່່�ມໃສ່່ບ່ອ່ ນວ່າ່ ງໃນປະໂຫຍກ ການຝຶຶກໄວຍາກອນ ນໍາໃຊຄ້ ໍາສັບບອກເວລາຕາມລໍາດບັ ເພອ່ື ອະທບິ າຍເຖິງຂ້ນັ ຕອນການໜູນວຽນຂອງນໍາ້ . ຕົວຢ່າງ: ສຸດທາ້ ຍ: ສຸດທ້າຍເມ່ືອກະແສນ້າໍ ໃນໃຕ້ດິນ ແລະ ໜາ້ ດນິ ໄຫຈຼ າກຈດຸ ສງູ ໄປສ່ຈູ ດຸ ຕາ່ໍ . ຈງົ່ ນໍາໃຊຄ້ າໍ ສັບຕ່ໄໍ ປນ:ີ້ ຫງຼັ ຈາກນນ້ັ , ຕຈໍ່ າກນັ້ນ, ເມ່ືອ, ທາໍ ອິດ ຕື່ມໃສບ່ ອ່ ນວ່າງ ...................ແມນ່ ການລະເຫຍີ ອາຍຂອງພນ້ື ດນິ ,................ອາຍນາ້ໍ ທຢ່ີ ທູ່ ອ້ ງຟາ້ ມາລວມ ກນັ ເປນັ ກມຸ່ ເມກ,....................ເວລາຝົນຕກົ ນາໍ້ ໄດ້ຊມຶ ລງົ ສ່ພູ ື້ນດິນ, ສຸດທ້າຍ...........ກະແສ ນໍ້າໃນໃຕດ້ ິນ ແລະ ໜາ້ ດິນໄຫຈຼ າກຈດຸ ສູງໄປສ່ຈູ ດຸ ຕໍາ່ . ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 13 ຂຽນປະໂຫຍກ ໂດຍນໍາໍ ໃຊ້້ຄໍໍາກໍໍາມະຢູ່່�ໃນບົົດອ່າ່ ນ ການຝຶກຶ ຄຳຳ�ສັັບ ແລະ ວະລີີໃໝ່່ ຄໍາກາໍ ມະ: ຊັກລ້າງ, ເລືອ່ ນ, ຖອກເທ, ປິວ, ໄຫ,ຼ ... ຕົວຢ່າງ: ຊກັ ລາ້ ງ: ນ້ໍາໃຊໃ້ ນການຊກັ ລາ້ ງ, ອາບ ແລະ ທາໍ ຄວາມສະອາດ. 20 ຈົ່ງນໍາໃຊ້ຄາໍ ກາໍ ມະລຸມ່ ນີ້ ແຕງ່ ເປນັ ປະໂຫຍກແລ້ວຂຽນໃສປ່ ຶ້ມຂຽນ ຄາໍ ກາໍ ມະ ປະໂຫຍກ ຖອກເທ ປິວ ໄຫຼ ເລື່ອນ 14 ຕອບຄໍາໍ ຖາມ ເຈົ້້�າຄິດິ ວ່່າແນວໃດ? ນໍ້າດ່ືມ, ນາໍ້ ໃຊໃ້ ນຄົວເຮືອນ ແລະ ນາ້ໍ ທີຄ່ ນົ ເຮົານໍາມາໃຊ້ເຂົ້າໃນການກະເສດລວ້ ນແຕມ່ າ ຈາກແຫ່ຼງທໍາມະຊາດ ແລະ ນ້າໍ ໃຕ້ດນິ . 196 ໑໙໖ LL-G4.indb 196 13/06/2022 15:06:41

ຈົງ່ ຕອບຄາໍ ຖາມລຸ່ມນີ້: 1. 3 ພາກສວ່ ນຂອງບດົ ອະທິບາຍມຫີ ຍງັ ແດ່? 2. ໃນແຕລ່ ະພາກມີຂ້ໍມູນກ່ຽວກັບຫຍັງ? 3. ມຂີ ້ມໍ ນູ ຫຍັງຕມ່ື ອີກບໍ່ທີ່ນັກຮຽນຮູກ້ ຽ່ ວກັບບົດອະທິບາຍ? ພວກເຮາົ ໂຮມທຸກຢ່າງເຂາ້ົ ກັນເທາະ 15 ອ່່ານໜ້າ້ ວຽກທີ່່�ຈະເຮັັດໃນບົດົ ຮຽນ ເຈົ້້�າຈະເຮັັດແນວໃດ? ໜາ້ ວຽກ: ກະກຽມຂຽນ ແລະ ແຕມ້ ແຜນວາດ ເພື່ອອະທບິ າຍການໝູນວຽນຂອງນໍ້າ. ນັກຮຽນ ຕ້ອງຄິດກ່ຽວກັບຄໍາສບັ ແລະ ຮບູ ພາບ ເພ່ືອສ້າງຄວາມສນົ ໃຈ. 16 ຝຶກຶ ການຂຽນຕອນໃດໜຶ່່�ງຂອງບົົດອະທິິບາຍຮ່່ວມກັັບນາຍຄູູ ຝຶຶກການຂຽນ ຈງ່ົ ປະຕບິ ດັ ກດິ ຈະກາໍ ຮວ່ ມກບັ ຄູ ແລະ ໝູ່ ໂດຍການນາໍ ໃຊໂ້ ຄງຮາ່ ງການຂຽນຕອນ ໃດໜງຶ່ ຂອງບດົ ອະທບິ າຍໃໝ່ ຕວົ ຢາ່ ງ: ຫວົ ຂໍ:້ ສາມາດຂຽນເປນັ ຄໍາຖາມກໄໍ ດ້. ການນາໍ ໃຊ້ນາໍ້ ເນອ້ື ເລອື່ ງ: ແຕ່ລະຂນັ້ ຕອນມຜີ ນົ ສະທອ້ ນຕ່ໍ ທາໍ ອິດ ການລະເຫຍີ ຂອງພືນ້ ດນິ , ຕນ້ົ ໄມ,້ 20 ເຫດເຫດການຕໍໄ່ ປແນວໃດ? ຂຽນເປນັ ປະ ແຫຼ່ງນໍ້າຕ່າງໆ ຍອ້ ນຖືກຄວາມຮ້ອນຂອງແສງ ໂຫຍກ ຫືຼ ວກັ ໃນແຕລ່ ະຂນ້ັ ຕອນໃຫເ້ ອົາໃຈໃສ່ ຕາເວັນພາໃຫ້ເກີດຄວາມອົບເອ້ົາຂອງພື້ນດິນ ການອະທິບາຍແຕລ່ ະຂ້ັນຕອນການໝູນວຽນ ແລະ ແຫ່ຼງນໍາ້ ຈຶ່ງມີການລະເຫຍີ ອາຍເປັນໝອກ ຂອງນໍາ້ ເປັນແນວໃດ? ແລະ ຍອ້ ນຫຍງັ ? ລວມກນັ ເປັນກ່ມຸ ປິວຂຶນ້ ສູ່ທ້ອງຟາ້ . ນາ້ໍ ຊມຶ ລງົ ສູ່ພື້ນດິນ ໄຫສຼ ູ່ຈຸດທ່ີຕໍ່າ ການໝູນວຽນຂອງນ້າໍ ອາຍນ້ໍາຢູທ່ ອ້ ງຟ້າມາລວມກັນ ເປັນກອ້ ນເມກ ແລ້ວກາຍເປັນ ຝົນຕກົ ລງົ ມາສູພ່ ືນ້ ດິນ ການລະເຫີຍອາຍຂອງນໍ້າຢູພ່ ນ້ື ດນິ ໑໙໗ 197 LL-G4.indb 197 13/06/2022 15:06:41

17 ຕື່່�ມຂໍ້້�ມູນູ ກ່ຽ່ ວກັບັ ບົົດອະທິິບາຍໃສ່່ໂຄງຮ່່າງ ສ້້າງໂຄງຮ່າ່ ງການຂຽນ ເບ່ິງໂຄງຮາ່ ງຂອງບົດຢ່ຂູ ທ້ໍ ີ 10 ຂຽນບົົດໃນຂັ້້�ນຮ່່າງ 18 ຂຽນບົດົ ຕາມໂຄງຮ່າ່ ງໃສ່ປ່ ຶ້້�ມຂຽນ ນໍາໃຊແ້ ນວຄດິ ຈາກຂ້ທໍ ີ 17 19 ນໍາໍ ໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ຖາມລຸ່່�ມນີ້້� ເພື່່�ອກວດແກ້ຮ້ ່ວ່ ມກັັບໝູ່່� ກວດແກ້້ບົົດ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ປຽ່ ນກັນກວດແກ້ບົດອະທິບາຍໃຫ້ຖກື ຕອ້ ງ ແລະ ສົມບູນຂຶ້ນ ໂດຍການນໍາໃຊ້ ຄາໍ ຖາມລຸ່ມນີ້: ก ໄດປ້ ະຕບິ ັດຕາມໂຄງຮ່າງຂອງບດົ ອະທບິ າຍບ?່ໍ ก ມີຂມ້ໍ ນູ ໃດຂາດຫາຍໄປບ່ໍ? ก ມີການນາໍ ໃຊຄ້ າໍ ກາໍ ມະຖືກຕອ້ ງບ່?ໍ ก ຄໍາກໍາມະໄດ້ນາໍ ໃຊຖ້ ກື ຕ້ອງບໍ່? ก ມີການໃຊຄ້ າໍ ສບັ ບອກເວລາຢາ່ ງເໝາະສມົ ບ?່ໍ 20 ປັັບປຸຸງ ແລະ ຂຽນບົດົ ຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ປັບັ ປຸຸງບົົດຂັ້້�ນສຸຸດທ້າ້ ຍ 20 ກວດເບິ່ງບດົ ຂັ້ນສດຸ ທ້າຍຂອງຕນົ ໂດຍອີງໃສຄ່ ໍາຖາມລຸ່ມນ:ີ້ ก ການຂຽນຂອງຂອ້ ຍຖືກຕອ້ ງ ແລະ ຊດັ ເຈນດບີ ່?ໍ ก ຂ້ອຍໄດລ້ ວມເອາົ ທກຸ ພາກສວ່ ນຂອງບດົ ອະທບິ າຍແລ້ວບ່?ໍ ก ຂ້ອຍໄດໃ້ ຊໄ້ ວຍາກອນ, ຄາໍ ສັບ ແລະ ເຄື່ອງໝາຍວັກຕອນ ທພີ່ ວກເຮາົ ໄດ້ ຮຽນເຂົ້າໃນບົດຮຽນນ້ີບໍ່? ก ຂ້ອຍໄດອ້ ່ານຜາ່ ນການຂຽນຄ້ງັ ສດຸ ທ້າຍຂອງຂອ້ ຍ ເພື່ອກວດເບງິ່ ຄວາມ ຜດິ ພາດແລ້ວບ່ໍ? ก ຂ້ອຍໄດເ້ ຮັດຕາມຄໍາເຫນັ ຂອງເພ່ືອນຮ່ວມຫອ້ ງຮຽນບ່?ໍ ก ຂອ້ ຍຈະສງົ່ ບດົ ຂອ້ ງຂອ້ ຍໃຫນ້ າຍຄໄູ ດ້ແລ້ວບ?່ໍ 198 ໑໙໘ LL-G4.indb 198 13/06/2022 15:06:41

ບົດທີ 21 ການໝນູ ວຽນຂອງນາໍ້ ແລະ ມນົ ລະພດິ ທາງນາ້ໍ (ຕ)ໍ່ ແມນ່ ຫຍງັ ທ່ີເປນັ ສາເຫດໃຫ້ມີມນົ ລະພິດທາງນໍ້າ? ພວກເຮາົ ເລ່ີມຕົນ້ ເທາະ ກ່່ອນການອ່່ານ 1 ຕອບຄໍາໍ ຖາມ ໂດຍອີງີ ໃສ່ຮ່ ູູບພາບ ການຕັ້ງຄໍາຖາມ ໂດຍອີງໃສ່ຮູບພາບກ່ອນ ການອ່ານ ຊວ່ ຍໃຫ້ພວກເຮົາຄິດກ່ຽວກັບສ່ງິ ທີ່ບົດ ເວາົ້ ເຖງິ ດວ້ ຍການຖາມຄາໍ ຖາມ ແລະ ສາ້ ງການ ຄາດເດາົ ໂດຍອີງໃສຂ່ ້ໍມູນທພ່ີ ວກເຮົາເຫັນ. 2 ຕື່່�ມຂໍ້້�ມູນູ ໃສ່່ບ່່ອນວ່າ່ ງ ຄໍາໍ ສັບັ ສໍາໍ ຄັນັ ຈ່ງົ ເລອື ກເອາົ ຄໍາສັບ ແລະ ວະລີລມຸ່ ນ້ີ ໃສ່ບອ່ ນວາ່ ງໃນປະໂຫຍກ ຢາຂາ້ ແມງໄມ້, ຝຸນ່ , ເຄມ,ີ ມນົ ລະພດິ , ນ້ໍາມັນ 1. ..............ໝາຍເຖງິ ພດິ ທເ່ີ ກີດຈາກສ່ງິ ເປເິ ປ້ອື ນຂອງສ່ງິ ແວດລ້ອມ. 2. ...............ເປນັ ຂອງແຫວຼ ທຕີ່ ດິ ໄຟໄດ້ໄວ ສວ່ ນຫຼາຍໃຊ້ເປນັ ນ້າໍ ມນັ ເຊ້ອື ໄຟສໍາ ລັບເຄອ່ື ງຈກັ . 3. ...............ເປັນສານທໍາມະຊາດ ຫືຼ ສານເຄມທີ ປ່ີ ະສົມໃສດ່ ິນ ເພືອ່ ເຮັດໃຫພ້ ດື ຈະເລີນເຕີບໂຕ. 4. .............ເປນັ ສານເຄມທີ ໃ່ີ ຊຂ້ າ້ ແມງໄມທ້ ເ່ີ ປນັ ອນັ ຕະລາຍຕຕ່ໍ ນ້ົ ໄມ້ ແລະ ພດື ຜກັ . 21 5. ............ແມນ່ ສານທ່ໃີ ຊ້ເຂ້ົາໃນການຜະລິດວັດຖຕຸ ່າງໆທມ່ີ ີທາດເຄມ.ີ 3 ຟັງັ ແລະ ຂຽນບັດັ ຄໍໍາຖາມ ການຟັງັ ການນາໍ ໃຊ້ບດັ ຄໍາຖາມ ໃນຂະນະການອາ່ ນ, ຊວ່ ຍໃຫ້ຄດິ ກຽ່ ວກບັ ສງ່ິ ທີ່ເກດີ ຂຶ້ນ, ແນວຄິດ ທສີ່ ໍາຄນັ ທ່ີສດຸ ແມ່ນຫຍັງ, ແມນ່ ຫຍັງທີອ່ າດຈະເກດີ ຂຶ້ນຕ່ໄໍ ປ ແລະ ຍອ້ ນຫຍງັ , ອາດຈະເກີດຂນ້ຶ ຢູ່ໃສ ແລະ ອ່ນື ໆ, ຄາໍ ຖາມເຫຼົ່ານີ້ ຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮາົ ເຂ້ົາໃຈໄດເ້ ລິກເຊງ່ິ ຂຶ້ນ. ຈ່ງົ ອາ່ ນສ່ວນໃດໜຶ່ງຂອງບົດ ແລະ ຈົກເອາົ ບດັ ແລ້ວຖາມຄາໍ ຖາມ ໂດຍນໍາໃຊ້ ຄໍາສບັ ທຢີ່ ໃູ່ ນບັດ ໑໙໙ 199 LL-G4.indb 199 13/06/2022 15:06:41

ປົກປກັ ຮັກສາແຫ່ຼງນໍ້າຂອງພວກເຮາົ ທາດເຄມຕີ າ່ ງໆ ທຄ່ີ ນົ ເຮາົ ໃຊໃ້ ນຄວົ ເຮອື ນ ແລະ ການເຮດັ ກະສກິ າໍ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ມົນລະພດິ ທາງນາ້ໍ ຍ້ອນວ່າເວລາຖືກນາໍ້ ຝົນແລ້ວໄຫຼລົງໄປສ່ແູ ຫງຼ່ ນໍາ້ . ຄນົ ໃຊທ້ າດເຄມໃີ ນຄົວເຮອື ນ ເພື່ອທາໍ ຄວາມສະອາດຕ່າງໆ ເຊັນ່ : ນາໍ ໃຊສ້ ະບູ ຝຸ່ນ (ແຟບັ ) ຊັກເຄອ່ື ງນງຸ່ ຫ່ມົ , ນາໍ ໃຊ້ສະບູອາບນໍ້າ, ນາໍ ໃຊ້ນໍາ້ ຢາສະຜົມ. ການເຮັດ ກະສກິ ໍາປູກຜັກໄດ້ນໍາໃຊປ້ ຍຸ ແລະ ຢາຂາ້ ແມງໄມຕ້ າ່ ງໆ. ນອກນນ້ັ , ຍັງໄດໃ້ ຊນ້ າ້ໍ ມນັ ເຊື້ອໄຟ ເຊນ່ັ : ນາໍ້ ມັນລົດຈັກ, ລົດໃຫຍ່ ແລະ ອນື່ ໆ. ຄົນເຮົານໍາໃຊທ້ າດເຄມຕີ ່າງໆ ເປັນສ່ວນໜງຶ່ ຂອງການດໍາລງົ ຊີວດິ ປະຈາໍ ວັນ. ນາໍ້ ມນັ ທຕ່ີ ກົ ເຮຍ່ ຫຼື ລນົ້ ຈາກລົດລົງ ສຖູ່ ະໜົນ ແລວ້ ໄຫລຼ ງົ ຕາມໜາ້ ດິນ ຫືຼ ຖືກລົດຢຽບຟ້ົງອອກໄປໃສ່ຕົນ້ ໄມ້, ໜາ້ ດິນ, ຫວ້ ຍຮອ່ ງ ແລະ ບງຶ ນໍາເອາົ ທາດເຄມຕີ າ່ ງໆເຂ້າົ ໄປໃນສະພາບແວດລ້ອມ. ຫຼັງຈາກ ນ້ນັ , ທາດເຄມີຈະອອກໄປສບູ່ ອ່ ນທ່ີຄນົ ເຮາົ ດໍາລົງຊວີ ິດ. ເວລາຝົນຕກົ ນ້ໍາຝນົ ຈະໄຫຼ ພດັ ເອາົ ທາດເຄມີ ໄປຕາມໜາ້ ດນິ ແລວ້ ລົງສຫູ່ ວ້ ຍຮອ່ ງ, ບຶງ ແລ້ວຊມຶ ເຂ້ົາໄປຫານາ້ໍ ຢູ່ໃນພນື້ ດນິ (ນ້ໍາໃຕ້ດິນ) ແລະ ໄປສູ່ສະຖານທຕີ່ ່າງໆ. ເມອ່ື ແຫຼ່ງນ້າໍ ເກດີ ມມີ ົນລະພດິ ຈະສງົ່ ຜົນກະທົບຕ່ຄໍ ົນ ແລະ ສດັ ເພາະວາ່ ຄົນ ແລະ ສດັ ຕອ້ ງການນໍ້າເຂ້າົ ໃນການດາໍ ລງົ ຊວີ ດິ . ຍອ້ ນວາ່ ທາດເຄມີທຄ່ີ ນົ ເຮາົ ນາໍ ໃຊ້ ໃນຄົວເຮືອນ ແລະ ການກະສິກາໍ ໄດທ້ າໍ ລາຍຄວາມບໍລິສຸດຂອງນາໍ້ ໃຫ້ກາຍເປັນມົນ ລະພດິ ທາງນາໍ້ . ສະນ້ນັ , ຈ່ຶງເຮັດໃຫ້ສງ່ິ ທ່ີມຊີ ີວິດໃນປາ່ ແລະ ທຸກຢ່າງທມີ່ ີຢູ່ໃນນໍ້າໄດ້ 21 ຖກື ທໍາລາຍ. ດວ້ ຍເຫດນ້ີ ພວກເຮົາຄວນມີສະຖານທ່ເີ ກັບນາໍ້ ເປ້ອື ນ ແລະ ບາໍ ບັດນໍາ້ ດວ້ ຍການກ່ນັ ຕອງທາດເຄມີ ຫືຼ ສ່ິງເປິເປື້ອນບໍໃ່ ຫ້ໄຫຼໄປສ່ແູ ຫງຼ່ ນໍ້າຕ່າງໆ ເພ່ືອປກົ ປັກ ຮກັ ສາແຫຼງ່ ນ້າໍ ໃຫ້ສະອາດ ແລະ ອຸດມົ ສົມບນູ ຢູສ່ ະເໝ.ີ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 200 ໒໐໐ LL-G4.indb 200 13/06/2022 15:06:42

4 ອ່່ານ ແລະ ສົນົ ທະນາກ່ຽ່ ວກັັບບົົດ ການຄິິດກ່່ຽວກັບັ ບົົດ ນາໍ ໃຊວ້ ທິ ກີ ານຄດິ ຫງັຼ ການອາ່ ນ ໂດຍໃຊຄ້ າໍ ວາ່ ເປນັ ຫຍງັ ? ເພອ່ື ຖາມວາ່ ເປນັ ຫຍງັ ບດົ ເລອ່ື ງ ຈຶ່ງງາ່ ຍ ຫືຼ ຍາກທີຈ່ ະເຂາ້ົ ໃຈ. ຈົງ່ ອ່ານ ແລະ ສົນທະນາກຽ່ ວກບັ ບົດເລ່ອື ງເປນັ ກຸ່ມ ໂດຍອງີ ໃສຄ່ າໍ ຖາມລຸ່ມນ:້ີ • ມຄີ ໍາສັບທີ່ເຈ້ົາບໍເ່ ຂົ້າໃຈບ?ໍ • ເຈາ້ົ ຮູ້ຫຍັງກ່ຽວກັບຫວົ ຂນໍ້ ີ້ບ?ໍ່ • ເຈົ້າຈະເຮດັ ແນວໃດ ເພື່ອໃຫ້ເຂ້າົ ໃຈເລ່ືອງນີດ້ ຂີ ້ນຶ ? • ມຫີ ຍງັ ຫືຼ ມໃີ ຜສາມາດຊ່ວຍເຈາ້ົ ໄດ?້ 5 ອ່່ານບົດົ ເປັນັ ຄູ່່� ການອ່າ່ ນ ເບງ່ິ ບດົ ອາ່ ນຢ່ຂູ ທ້ໍ ີ 3 ພວກເຮາົ ເບງ່ິ ໃກໆ້ ເທາະ 6 ເລົ່່�າບົດົ ຈາກຮູູບພາບທີ່່�ເຈົ້້�າແຕ້້ມ ເລົ່່�າບົດົ ຄືນື ຈງ່ົ ຟັງຄູ ແລະ ແຕມ້ ຮູບພາບ 1-2 ຢາ່ ງທໄີ່ ດ້ຍິນ. ເລ່ົາຄືນສິ່ງທີ່ເຈົ້າໄດ້ຟັງຈາກ ຮບູ ແຕມ້ ຂອງເຈ້ົາ 21 ໒໐໑ 201 LL-G4.indb 201 13/06/2022 15:06:42

7 ຊອກຄໍໍາສັບັ ແລະ ວະລີີ ເພື່່�ອອະທິບິ າຍຮູບູ ພາບ ຄໍາໍ ສັບັ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ຄໍາສບັ ແລະ ວະລີ ເພືອ່ ອະທິບາຍຮູບພາບ ບົດອະທິບາຍສ່ວນຫາຼ ຍຈະມີຮູບພາບປະກອບ ທຊ່ີ ວ່ ຍອະທບິ າຍຂະບວນການຢ່ໃູ ນບົດ. ນອກຈາກນ້,ີ ຄໍາສັບ ແລະ ວະລຍີ ັງຊວ່ ຍເຊ່ອື ມຕ່ໍ ລະຫວ່າງປະໂຫຍກ ຫຼື ຂຄ້ໍ ວາມ ເພ່ືອອະທິບາຍຮູບພາບ ເຊັ່ນ: ແຜ່ນວາດນ້ີບອກໃຫຮ້ ູ້........, ດ່ັງທສີ່ ະແດງໃນຮູບຕ່ໄໍ ປ..….., ແຜນວາດນີສ້ ະຫຸບຼ …..... ແລະ ອ່ນື ໆ. ເຮົາສາມາດຊອກຄໍາສັບ ແລະ ວະລອີ ນ່ື ໃນການເຊອ່ື ມຕໍລ່ ະຫວາ່ ງຂ້ຄໍ ວາມ ແລະ ປະໂຫຍກ ເພອື່ ອະທບິ າຍຮູບພາບອ່ນື . ຕົວຢ່າງ: ຮູບພາບທີ 1 ຂທ້ໍ ີ 6 ຮບູ ພາບນ້ີສະແດງໃຫເ້ ຫນັ ມນົ ລະພດິ ທາງນ້ໍາທມ່ີ າຈາກຄວົ ເຮືອນ. ແຜນວາດນ້ບີ ອກໃຫ້ຮ້ກູ ຽ່ ວກບັ ຂະບວນການເຄື່ອນຍາ້ ຍຂອງທາດເຄມຢີ ູ່ໃນນ້າໍ ມນັ ໄປສໜູ່ ້າດິນ. ແຜນວາດນໄີ້ ດສ້ ະຫຸບຼ ໃຫ້ພວກເຮົາຮູ້ວ່າ ແມງໄມ້ ແລະ ປາຕາຍຍອ້ ນຢາຂາ້ ສັດຕພູ ດື . ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 8 ອະທິິບາຍສາເຫດທີ່່�ເຮັັດໃຫ້ເ້ ກີີດມົນົ ລະພິດິ ທາງນ້ໍໍ�າ ໂດຍນໍາໍ ໃຊ້້ຄໍາໍ ຕໍ່່� ໄວຍາກອນ ບອກເຫດ ແລະ ຜົນົ ຄໍາສັບບອກເຫດ ແລະ ຜນົ ແມ່ນຄາໍ ສັບທ່ໃີ ຊ້ໃນການຕໍລ່ ະຫວາ່ ງວະລີ, ປະໂຫຍກ ຫຼື ຂໍ້ ຄວາມ ເພື່ອອະທິບາຍຄວາມກ່ຽວຂ້ອງຂອງເຫດ ແລະ ຜົນວ່າມີຫຍັງເກດີ ຂ້ຶນ, ເປນັ ຫຍງັ ຈ່ຶງ ເກດີ ຂຶ້ນ ຊງ່ຶ ມຄີ ໍາວາ່ ດງ່ັ ນ້ັນ, ຍອ້ ນວາ່ , ເພາະວາ່ , ສະນນ້ັ . ຕວົ ຢາ່ ງ: ນ້ໍາເປັນພິດ ເພາະວາ່ ນໍາ້ ຝນົ ໄຫພຼ ັດເອາົ ສານເຄມີລົງສູ່ແຫ່ງຼ ນ້ໍາ. ຍອ້ ນວ່າ ນໍາ້ ເປັນພດິ ດງ່ັ ນັ້ນ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ປາຕາຍ. 21 ຈົ່ງນໍາໃຊ້ຄໍາຕໍ່ບອກເຫດ ແລະ ຜົນ ເພື່ອອະທິບາຍສາເຫດທີ່ເຮັດໃຫ້ເກີດມົນ ລະພິດທາງນໍ້າ .............................ຍ້ອນວ່າ................................... ຍອ້ ນວາ່ ..................ດັ່ງນັນ້ ..................................... .......................................................ເພາະວ່າ.............................. 9 ສົນົ ທະນາແນວຄິິດກ່ຽ່ ວກັບັ ເຫດ ແລະ ຜົົນ ແນວຄິດິ ຂອງບົດົ ຈ່ົງອ່ານຄາໍ ແນະນໍາ ແລະ ສນົ ທະນາກັນເປນັ ຄູ່ ແລວ້ ບອກເຫດ ແລະ ຜົນທ່ເີ ຮດັ ໃຫ້ເກີດມົນລະພິດທາງນໍາ້ ບອກສາເຫດຕົນ້ ຕໍ ແລະ ຜົນກະທບົ ຂອງມນົ ລະພິດໃນຄວົ ເຮືອນ. 202 ໒໐໒ LL-G4.indb 202 13/06/2022 15:06:42

ຕວົ ຢາ່ ງ: • ຍ້ອນວາ່ ເຮົານໍາໃຊ້ສະບຝູ ຸ່ນຊັກເຄອ່ື ງຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ ສາເຫດ ທາດເຄມີຢໃູ່ ນສະບູເຂາົ້ ສູໃ່ ນດນິ . ຜນົ ກະທົບ • ນໍ້າຝນົ ພັດເອົາທາດເຄມເີ ຫຼ່າົ ນນັ້ ໄປສແູ່ ຫ່ງຼ ນ້ໍາ ສະນັນ້ ຈງ່ຶ ເຮດັ ໃຫ້ແຫງ່ຼ ນໍ້າເປນັ ພດິ . ການແກໄ້ ຂ • ນໍ້າຝົນພັດເອາົ ທາດເຄມີເຫົຼາ່ ນ້ັນໄປສແູ່ ຫຼງ່ ນາ້ໍ ສະນນ້ັ ຈງຶ່ ເຮດັ ໃຫ້ແຫງ່ຼ ນໍາ້ ເປັນພດິ . ຈງ່ົ ບອກເຫດ ແລະ ຜນົ ຂອງມນົ ລະພດິ ທເ່ີ ກດີ ຈາກການກະສກິ າໍ ໂດຍອງີ ໃສຕ່ ວົ ຢາ່ ງ • ເຮັດສິ່ງດຽວກນັ ສໍາລັບມນົ ລະພິດທາງກະສກິ າໍ . • ເຈາ້ົ ມວີ ທິ ກີ ານແນວໃດ ເພອ່ື ແກໄ້ ຂມນົ ລະພດິ ທາງນາ້ໍ ທເ່ີ ກດີ ຈາກການກະສກິ າໍ ພວກເຮາົ ຂຽນເທາະ 10 ຮຽນກ່ຽ່ ວກັັບໂຄງຮ່າ່ ງຂອງບົດົ ອະທິິບາຍ ໂຄງຮ່າ່ ງຂອງປະເພດບົົດ ເບງ່ິ ໂຄງຮາ່ ງຢຂູ່ ທ້ໍ ີ 10 ໃນບດົ ທີ 20 11 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່ຕ່ ົວົ ສະກົດົ ແລະ ວັນັ ນະຍຸຸດ ຂຽນທວາຍ ຕວົ ສະກົດ ແລະ ວັນນະຍດຸ : ຄາໍ ທີ່ນາໍ ມາຂຽນທວາຍແມນ່ ໃຫເ້ ລືອກເອາົ ຄາໍ ທີມ່ ີ 21 ຕວົ ສະກດົ ແລະ ວັນນະຍດຸ ໃຫຫ້ າຼ ຍ. ຈົ່ງກວດເບິງ່ ການຂຽນຄໍາສບັ ທ່ີມີຕົວສະກົດ ແລະ ວັນນະຍຸດ ຕວົ ຢາ່ ງ: ດວ້ ຍເຫດນ້ີ ພວກເຮາົ ຄວນມສີ ະຖານທເ່ີ ກບັ ນາ້ໍ ເປອ້ື ນ ແລະ ບາໍ ບດັ ນາ້ໍ ເປອ້ື ນ ດວ້ ຍການກ່ນັ ຕອງທາດເຄມີ ຫຼື ສງິ່ ເປເິ ປອື້ ນບໃໍ່ ຫໄ້ ຫໄຼ ປສແູ່ ຫຼງ່ ນໍາ້ ຕ່າງໆ ເພ່ືອປົກປັກ ຮກັ ສາແຫຼ່ງນາ້ໍ ໃຫ້ສະອາດ ແລະ ອດຸ ົມສົມບນູ ຢູ່ສະເໝ.ີ ຈງ່ົ ຂຽນທວາຍກບັ ນາຍຄູ ເລມ່ີ ແຕ່ ເມອ່ື ແຫງ່ຼ ນາ້ໍ ເກດີ ມມີ ນົ ລະພດິ ຈົນເຖງິ ມົນ ລະພິດທາງນ້ໍາ ໒໐໓ 203 LL-G4.indb 203 13/06/2022 15:06:42

12 ຕື່່�ມຄໍໍາຕໍ່່�ບອກເຫດ ແລະ ຜົົນໃສ່່ບ່່ອນວ່່າງ ການຝຶຶກໄວຍາກອນ ຕື່ມຄໍາຕ່ບໍ ອກເຫດຜົນຕ່ໄໍ ປນີ້ໃສບ່ ່ອນວ່າງ ເພອ່ື ອະທບິ າຍຄວາມກຽ່ ວຂອ້ ງລະຫວ່າງເຫດ ແລະ ຜົນຂອງສງ່ິ ທ່ເີ ກດີ ຂຶ້ນ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ຄໍາສບັ ຍ້ອນວ່າ, ດັ່ງນ້ັນ ..........ນ້າໍ ພັດເອົາ............. ຈ່ງຶ ເຮດັ ໃຫແ້ ຫງ່ຼ ນໍາ້ ເປັນພິດ ຍ້ອນວາ່ ນາ້ໍ ພັດເອົາ ດ່ັງນັນ້ , ຈຶ່ງເຮດັ ໃຫ້ແຫງຼ່ ນໍາ້ ເປັນພດິ ຈງົ່ ຕມ່ື ຄໍາຕບ່ໍ ອກເຫດ ແລະ ຜົນໃສ່ບ່ອນວ່າງໃນປະໂຫຍກລມຸ່ ນີ້: ຄາໍ ຕບ່ໍ ອກເຫດ ແລະ ຜົນ: ຍ້ອນວາ່ , ດັ່ງນ້ັນ, ເພາະວ່າ, ສະນ້ນັ ..........ຄນົ ເຮາົ ນາໍ ໃຊເ້ ຄມໃີ ນຊວີ ດິ ປະຈາໍ ວນັ .........ຈງ່ຶ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ມນົ ລະພດິ ທາງນາ້ໍ . ພວກເຮົາຄວນບໍາບດັ ນ້າໍ ເປ້ືອນ.......................ມນັ ເປນັ ອນັ ຕະລາຍຕໍ່ສ່ິງທີ່ມຊີ ວີ ິດ. ແຫຼ່ງນາ້ໍ ບໍລິສຸດ......................ຄົນເຮາົ ຮ່ວມໃຈກັນບໍາບດັ . ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 13 ປະກອບຄໍໍາສັັ�ບັ ແລະ ວະລີີ ເພື່່�ອອະທິິບາຍ ການຝຶກຶ ຄໍາໍ ສັບັ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ປະກອບຄາໍ ສບັ ແລະ ວະລີຢູ່ໃນຕາຕະລາງ ເພ່ືອອະທບິ າຍຮູບພາບໃຫໄ້ ດຫ້ າຼ ຍເທາ່ົ ທີ່ເຈ້ົາ ສາມາດເຮດັ ໄດ້. 21 ຈົ່ງປະກອບຄາໍ ສັບ ແລະ ວະລີໃນຕາຕະລາງລມຸ່ ນີ້ ໃຫເ້ ປັນຄໍາເວົ້າ ເພ່ືອຄໍາອະທິ ບາຍຮບູ ພາບ ແລະ ແຜນວາດ ຮບູ ພາບປະກອບ ສາທິດ ສະຫຸຼບ ດງັ່ ທີ່ສະແດງ ແຜນວາດນ້ີ ສະແດງ ຮບູ ພາບ ສະແດງໃຫ້ເຫນັ ວ່າ ພັນລະນາ ຕ່ໄໍ ປນ້ີ ຂັນ້ ຕອນຕາ່ ງໆ ອະທບິ າຍ ຕວົ ຢ່າງ: ແຜນວາດນສ້ີ ະຫຸຼບໃຫເ້ ຫັນວ່າ... ຮູບພາບຕ່ໍໄປນອ້ີ ະທບິ າຍ... 204 ໒໐໔ LL-G4.indb 204 13/06/2022 15:06:42

14 ອອກແບບແຜນວາດຂອງເຈົ້້�າ ເຈົ້້�າຄິດິ ວ່າ່ ແນວໃດ? ຈງ່ົ ອອກແບບ ແລະ ແຕມ້ ແຜນວາດທສ່ີ ະແດງໃຫເ້ ຫນັ ສາເຫດຂອງການເກດີ ມນົ ລະພດິ ທາງນໍາ້ ໂດຍນາໍ ໃຊ້ຄໍາຖາມລຸ່ມນີໃ້ ສ່ປມຶ້ ຂຽນ • ເຈົ້າຈະໃຊແ້ ຜນວາດປະເພດໃດ? • ເຈ້ົາຈະໃຊຮ້ ູບພາບອນັ ໃດ? • ເຈ້າົ ຈະໃຊ້ຄໍາສັບໃດ? ເບິ່ງຕວົ ຢ່າງຂອງແຜນວາດຢບູ່ ົດຮຽນທີ 11 ຂ້ໍທີ 14 ພວກເຮາົ ໂຮມທຸກຢາ່ ງເຂາ້ົ ກນັ ເທາະ 15 ອ່່ານໜ້້າວຽກທີ່່�ຈະເຮັັດໃນບົດົ ຮຽນ ເຈົ້້�າຈະເຮັັດແນວໃດ? ໜາ້ ວຽກ: ກະກຽມແຕ້ມແຜນວາດ ສະແດງໃຫ້ເຫນັ ເຖງິ ສາເຫດ ແລະ ຜົນກະທົບຂອງມນົ ລະ ພດິ ທາງນ້າໍ ປະເພດໜຶ່ງ. ເຈາົ້ ຈະນາໍ ສະເໜີແຜນວາດ ໂດຍໃຊພ້ າສາທເີ່ ໝາະສມົ ເພອ່ື ອະທບິ າຍ ເຊນ່ັ : ຄໍາສັບ, ໄວຍາກອນ ແລະ ການປະສົມອກັ ສອນທີເ່ ຈົ້າໄດ້ຮຽນຮໃູ້ ນບົດນເີ້ ຂາົ້ ໃນການຂຽນ. 16 ຝຶຶກການຂຽນຕອນໃດໜຶ່່�ງຂອງແຜນວາດຮ່ວ່ ມກັບັ ນາຍຄູູ ຝຶຶກການຂຽນ ຫວົ ຂ:້ໍ ຫວົ ຂບ້ໍ ດົ ຮຽນສາມາດຂຽນເປນັ ຄາໍ ຖາມ. ມນົ ລະພິດທາງນໍາ້ ເປີດຫົວເລື່ອງ: ສິ່ງທ່ຕີ ້ອງອະທບິ າຍບອກ ໃນພາກເປດີ ຫວົ ເລ່ອື ງຂອງການນໍາສະເໜເີ ຈົ້າ 21 ຂນັ້ ຕອນທ່ຈີ ະອະທບິ າຍໃນບດົ ອາ່ ນ. ເວາ້ົ ວາ່ : ວທິ ທີ ຂ່ີ ອ້ ຍແນະນາໍ ການນາໍ ສະເໜສີ ງ່ິ ອນ່ື ໆ ທ່ີຂອ້ ຍຕອ້ ງຄິດກ່ຽວກັບ... 17 ຕື່່�ມຂໍ້້�ມູນູ ກ່ຽ່ ວກັບັ ແຜນວາດຕາມໂຄງຮ່າ່ ງ ສ້າ້ ງໂຄງຮ່່າງການຂຽນ ຂຽນບົົດໃນຂັ້້�ນຮ່່າງ ເບິ່ງໂຄງຮ່າງຢ່ຂູ ທໍ້ ີ 10 ໃນບົດທີ 20 18 ຂຽນແຜນວາດຕາມໂຄງຮ່່າງໃສ່່ປຶ້້�ມຂຽນ ນໍາໃຊ້ແນວຄິດຈາກຂໍ້ທີ 17 ໒໐໕ 205 LL-G4.indb 205 13/06/2022 15:06:42

19 ນໍາໍ ໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ຖາມລຸ່່�ມນີ້້� ເພື່່�ອກວດແກ້້ແຜນວາດຮ່ວ່ ມກັັບໝູ່່� ກວດແກ້ບ້ ົດົ ປຽ່ ນກນັ ກວດແກແ້ ຜນວາດ ເພອ່ື ອະທບິ າຍກຽ່ ວກບັ ມນົ ລະພດິ ທາງນາ້ໍ ໃຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ ແລະ ສົມບູນ ໂດຍນໍາໃຊ້ຄໍາຖາມລຸ່ມນ້ີ: ก ໄດ້ປະຕບິ ັດຕາມໂຄງຮ່າງຂອງບດົ ອະທບິ າຍແລ້ວບ?ໍ່ ก ມຂີ ໍ້ມູນໃດຂາດຫາຍບ?ໍ່ ก ຄາໍ ສບັ ແລະ ວະລທີ ຈ່ີ ະພນັ ລະນາຮບູ ພາບມຄີ ວາມຊດັ ເຈນ ແລະ ເໝາະສມົ ບ?່ໍ ก ຄາໍ ຕ່ໍສໍາລັບເຫດ ແລະ ຜນົ ໄດ້ນາໍ ໃຊຢ້ ່າງເໝາະສມົ ບໍ່? ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 20 ປັັບປຸຸງ ແລະ ຂຽນແຜນວາດຂັ້້�ນສຸຸດທ້າ້ ຍ ປັບັ ປຸຸງບົດົ ຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ກວດເບ່ງິ ແຜນວາດຂນັ້ ສຸດທາ້ ຍຂອງຕົນ ໂດຍອງີ ໃສຄ່ າໍ ຖາມເຫາຼົ່ ນ້ີ: ก ຂອ້ ຍຮບູ້ ວໍ່ າ່ ຂ້ອຍຈະສະເໜບີ ດົ ຕອນໃດ? ก ການຝຶກເວ້ົາຫຼາຍໆຄັ້ງ ກ່ອນຈະນາໍ ສະເໜີຈະຊ່ວຍໃຫ້ການນໍາສະເໜຂີ ອງ ເຮົາໄດ້ດີບ?່ໍ ก ແຜນວາດຂອງຂ້ອຍສໍາເລດັ ສມົ ບູນແລ້ວບໍ່? ก ຂອ້ ຍໄດລ້ ວມເອາົ ທກຸ ພາກສ່ວນຂອງບດົ ອະທບິ າຍແລວ້ ບ?່ໍ ก ຂອ້ ຍໄດນ້ າໍ ໃຊໄ້ ວຍາກອນ ແລະ ຄາໍ ສບັ ທຮ່ີ ຽນມາເຂາ້ົ ໃນການຂຽນບດົ ແລວ້ ບ?່ໍ 21 ก ຂອ້ ຍໄດປ້ ະຕບິ ັດຕາມຄາໍ ຄດິ ເຫັນຈາກເພອື່ ນຮ່ວມຫອ້ ງຮຽນແລ້ວບໍ່? ก ຂອ້ ຍຈະນາໍ ສະເໜບີ ດົ ຂອງຂອ້ ຍໄດແ້ ລວ້ ບ?່ໍ 206 ໒໐໖ LL-G4.indb 206 13/06/2022 15:06:42

ບົດທີ 22 ບົດທວນຄນື ພວກເຮາົ ໄດຮ້ ຽນຮູ້ກ່ຽວກັບຫຍັງ? 1 ທວນຄືືນວິທິ ີກີ ານຕິິດຕາມ ວິທີການຕິດຕາມຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົາເຂົ້າໃຈສິ່ງທີ່ກໍາລັງອ່ານ, ກາຍເປັນຜູ້ອ່ານທີ່ມີຄວາມ ຊາໍ ນານ, ຮບັ ຮູ້ ແລະ ຈາໍ ແນກໄດວ້ າ່ ບດົ ຈະເຂາ້ົ ໃຈງາ່ ຍ ຫືຼ ຍາກ ທງັ ເປນັ ການຕງ້ັ ເປາ້ົ ໝາຍໃນການ ພດັ ທະນາ ແລະ ມີຜົນສາໍ ເລດັ ໃນການອາ່ ນຂອງຕນົ . ຈ່ງົ ຕອບຄໍາຖາມລມຸ່ ນ້ີ: 1. ການຕິດຕາມການອ່ານຊ່ວຍພວກເຮາົ ແນວໃດ? 2. ການຕິດຕາມການອ່ານທີນ່ ໍາໃຊຜ້ ່ານມາມວີ ິທໃີ ດແດ່? 3. ການຕິດຕາມກອ່ ນການອາ່ ນມີວິທໃີ ດແດ່? 4. ການຕິດຕາມໃນຂະນະອ່ານມີວິທີໃດແດ່? 5. ການຕິດຕາມຫັງຼ ການອ່ານມວີ ິທີໃດແດ່? 2 ຕິດິ ຕາມຄູອູ ່າ່ ນ ແລ້້ວບອກຄໍໍາສັບັ ທີ່່�ບໍ່່�ຮູ້້�ຄວາມໝາຍ ການຕດິ ຕາມ ແລະ ບອກຄໍາສັບທີບ່ ໍຮ່ ກູ້ ່ອນການອ່ານ ຊວ່ ຍໃຫພ້ ວກເຮາົ ກາຍເປັນຜອູ້ ່ານ 22 ທມ່ີ ີຄວາມຊໍານານ ເພາະວາ່ ໄດຮ້ ຽນຮູ້ຜ່ານຫຼາຍຢາ່ ງ ເຊນ່ັ : - ສ່ິງທີພ່ ວກເຮາົ ສາມາດ ຫຼື ບສ່ໍ າມາດເຂາ້ົ ໃຈ. - ຈາໍ ແນກໄດ້ວາ່ ເປັນຫຍັງ ບດົ ອ່ານຈຶ່ງເຂົາ້ ໃຈຍາກ. - ການຕງ້ັ ເປາ້ົ ໝາຍໃນການພດັ ທະນາການອາ່ ນ ແລະ ຜນົ ສາໍ ເລດັ ຂອງພວກເຮາົ . ອກີ ຢາ່ ງ ໜງຶ່ ແມນ່ ເພື່ອພຈິ າລະນາວາ່ ພວກເຮົາເຂ້ົາໃຈພາສາ ແລະ ບດົ ອ່ານ ທີເ່ ຄຍີ ຮຽນຜາ່ ນມາ. ການປກົ ປັກຮກັ ສານ້ໍາຂອງພວກເຮາົ ນ້າໍ ເປັນປດັ ໄຈສໍາຄັນຂອງສງິ່ ທີມ່ ຊີ ວີ ິດ, ເປັນແຫງຼ່ ກໍາເນີດຂອງສັດນໍ້າ ແລະ ພືດ ຫາຼ ຍຊະນດິ . ນອກຈາກນນ້ັ ນາ້ໍ ຍງັ ມປີ ະໂຫຍດທາງດາ້ ນການກະເສດ, ການອດຸ ສາຫະ ກາໍ ແລະ ການນໍາໃຊ້ເຂົາ້ ໃນການປງຸ ແຕ່ງອາຫານຕ່າງໆ. ໒໐໗ 207 LL-G4.indb 207 13/06/2022 15:06:42

ໃນອະດີດຄົນເຮົາສາມາດນາໍ ໃຊນ້ ໍາ້ ຕາມແຫຼ່ງທາໍ ມະຊາດໄດ້ ແຕໃ່ ນປດັ ຈບຸ ນັສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຍອ້ ນເກດີ ມບີ ນັ ຫາທາງດາ້ ນມນົ ລະພດິ ທາງນາ້ໍ ຈງ່ຶ ບສ່ໍ າມາດເອາົ ນາ້ໍ ຕາມທາໍ ມະຊາດ ມາໃຊໄ້ ດ້. ມົນລະພິດທາງນ້ໍາເກີດຂຶ້ນຍອ້ ນສາເຫດຕາ່ ງໆ ເຊ່ັນ: ສາເຫດໜງຶ່ ແມນ່ ເກດີ ຈາກນາ້ໍ ເປອ້ື ນ ແລະ ສງ່ິ ເສດເຫືອຼ ຈາກແຫ່ຼງຊຸມຊົນ, ນໍ້າ ທ່ີໃຊລ້ ້າງທໍາຄວາມສະອາດສິງ່ ຂອງເປເິ ປ້ືອນ, ການປອ່ ຍນໍາ້ ເປອື້ ນທີມ່ ປີ ະລິມານສູງ, ນາໍ້ ຕາມທາໍ ມະຊາດທຕ່ີ ນັ ຂງັ ບມ່ໍ ກີ ານໄຫວຼ ຽນ. ນອກຈາກນ້ີ ຍງັ ມຊີ າວກະສກິ ອນນຍິ ມົ ໃຊ້ຢາຂາ້ ແມງໄມຫ້ ຼາຍຂ້ຶນ ຈຶງ່ ເຮັດໃຫ້ມີສານເຄມີຕກົ ຄ້າງຢູ່ຕາມພືດ ແລະ ໜ້າດິນ ເມອ່ື ຝນົ ຕກົ ນ້ໍາຈະເຊາະໄຫເຼ ອົາສານພິດລງົ ສູ່ແຫງ່ຼ ນາ້ໍ . ອກີ ສາເຫດໜ່ຶງແມນ່ ເກີດຈາກປາກດົ ການທາງທໍາມະຊາດ ແລະ ຄົນເປນັ ຜູ້ສາ້ ງ ຂນ້ຶ ຖາ້ ຫາກວາ່ ພວກເຮົາບຮ່ໍ ວ່ ມມືກນັ ຮກັ ສາແຫງຼ່ ນ້ໍາ ໃນອະນາຄດົ ແຫຼ່ງນ້າໍ ຕາ່ ງໆຈະ ເກດີ ມົນລະພດິ ແລະ ບ່ມໍ ນີ ໍາ້ ສະອາດມານໍາໃຊ.້ ດັ່ງນ້ນັ , ພວກເຮາົ ຈຶງ່ ມີວທິ ຮີ ັກສານ້ໍາ ດັ່ງນ້:ີ ການໃຊນ້ າ້ໍ ຢາ່ ງປະຢດັ ຈະຊວ່ ຍປະຢດັ ຄາ່ ໃຊຈ້ າ່ ຍ ແລວ້ ຍງັ ເຮດັ ໃຫປ້ ະລມິ ານນາ້ໍ ເປອ້ື ນທຈ່ີ ະໄຫລຼ ງົ ສແູ່ ຫງ່ຼ ນາ້ໍ ມປີ ະລມິ ານໜອ້ ຍລງົ , ເຮາົ ຄວນຕນັ ນາ້ໍ ໄວໃ້ ຊໃ້ ນເວລາເກດີ ໄພແຫ້ງແລ້ງ. ຄວນມີການພັດທະນາແຫຼ່ງນໍ້າໃນເຂດພູດອຍ ແລະ ແຫຼ່ງນໍ້າອື່ນໆ ເພີ່ມເຕີມ ເພອື່ ໃຫມ້ ີນໍ້າໃຊ້ໃນຄອບຄົວ ແລະ ການຜະລິດ. ການປອ້ ງກນັ ເພື່ອບໃໍ່ ຫ້ ນາ້ໍ ເປ້ອື ນ ເຮາົ ບໍ່ຄວນຖິມ້ ຂີເ້ ຫຍອ້ື ແລະ ສິງ່ ເປເິ ປ້ືອນລງົ ສູ່ແຫ່ງຼ ນໍ້າ, ປອ້ ງກັນນໍາ້ ເປອ້ື ນ 22 ຈາກໂຮງງານ ແລະ ສະຖານທີບ່ ລໍ ິການຕາ່ ງໆ ດວ້ ຍວິທບີ າໍ ບດັ ແລະ ກາໍ ຈັດສານພິດ ກອ່ ນທ່ີຈະປອ່ ຍລົງສູ່ແຫ່ຼງນາ້ໍ ຫຼື ສາມາດນາໍ ນ້ໍາກັບຄືນໄປໃຊຫ້ ົດຕ້ນົ ໄມ້ ແລະ ອ່ືນໆ ໄດ້ອີກ. ນໍ້າເປັນສິ່ງຈໍາເປັນຕໍ່ສິ່ງທີ່ມີຊີວິດລວມທັງພືດ ແລະ ສັດ ຍ້ອນວ່າສິ່ງເຫຼົ່ານີ້ມີ ຄວາມຕ້ອງການນາໍ້ ໄປຫໍ່ຼລ້ຽງຮາ່ ງກາຍ ແລະ ລໍາຕ້ນົ . ນອກຈາກນ້ັນ, ນໍາ້ ຍັງເປນັ ປະ ໂຫຍດໃນການດໍາລົງຊີວິດ. ດັ່ງນັ້ນ, ເຮົາຄວນປົກປັກຮັກສາແຫຼ່ງນໍ້າຂອງພວກເຮົາ ໃຫສ້ ະອາດຢສູ່ ະເໝີ. 208 ໒໐໘ LL-G4.indb 208 13/06/2022 15:06:42

ແຜນວາດມນົ ລະພດິ ທາງນາ້ໍ ແຜນວາດການຮກັ ສານາ້ໍ ມົນລະພິດທາງນໍ້າ ການຮັກສານໍ້າ ຊມຸ ຊນົ ການຮກັ ສານໍ້າໄວໃ້ ຊ້ ນ້າໍ ເປືອ້ ນຈາກໂຮງງານ ການໃຊນ້ າໍ້ ຢ່າງປະຢດັ ນ້ໍາເປ້ືອນຈາກທໍາມະຊາດ ການພດັ ທະນາແຫ່ງຼ ນ້າໍ ສານຕົກຄາ້ ງ ການປອ້ ງກັນນໍາ້ ເປື້ອນ ການນາໍ ນໍາ້ ເປ້ອື ນກບັ ຄືນໄປໃຊ້ 1. ຈົ່ງຂຽນຄາໍ ສັບທ່ີເຈ້າົ ອ່ານບໍ່ໄດ.້ .. 2. ຈົ່ງຂຽນຄໍາສບັ ທີເ່ ຈ້ົາບຮ່ໍ ຄູ້ ວາມໝາຍ... 3 ນໍໍາໃຊ້ສ້ ັັນຍະລັກັ ຕິິດຕາມການອ່່ານ ການຕິດຕາມໃນຂະນະອ່ານ ເພືອ່ ຄນົ້ ຄດິ ວາ່ ພວກເຮົາເຂົາ້ ໃຈສງ່ິ ທີ່ກາໍ ລງັ ອ່ານໄດ້ດປີ ານ 22 ໃດ ແລະ ຮວູ້ າ່ ຈະເຮດັ ແນວໃດ ຖາ້ ບ່ເໍ ຂາ້ົ ໃຈບາງຢ່າງ. ຈ່ງົ ອາ່ ນບົດການປກົ ປກັ ຮັກສານ້າໍ ຂອງພວກເຮາົ ຢູ່ຂທໍ້ ີ 2 4 ອ່າ່ ນບົົດການປົົກປັັກຮັັກສານໍ້້�າຂອງພວກເຮົາົ ເບງ່ິ ບດົ ອາ່ ນຢ່ຂູ ້ທໍ ີ 2 ໒໐໙ 209 LL-G4.indb 209 13/06/2022 15:06:43

5 ນໍໍາໃຊ້ວ້ ິທິ ີຄີ ົ້້�ນຄິດິ ກ່ຽ່ ວກັບັ ເຫດຜົົນ ການນາໍ ໃຊ້ວທິ ກີ ານຄົ້ນຄດິ ກ່ຽວກບັ ຄາໍ ທີ່ວ່າ ເປັນຫຍງັ ຫຼັງການອ່ານ ຫຼື ການຟັງ ເພືອ່ ຊວ່ ຍ ໃຫພ້ ວກເຮົາຮູ້ວ່າເປັນຫຍັງເລືອ່ ງໃດໜ່ງຶ ຈຶ່ງເຂ້ົາໃຈຍາກ ຫືຼ ງາ່ ຍ. ການຕອບຄາໍ ຖາມ ຊວ່ ຍໃຫ້ ເຂ້າົ ໃຈກ່ຽວກັບສ່ິງດັ່ງກ່າວນ.້ີ ຕວົ ຢາ່ ງ: ມຄີ ໍາສບັ ໃດບໍທ່ີບໍ່ເຂົ້າໃຈ? ຂອ້ ຍຮູຫ້ ຍັງແດ່ ກຽ່ ວກັບຫົວຂ້ໍດັງ່ ກ່າວນ້?ີ ຈງ່ົ ຕອບຄາໍ ຖາມລມຸ່ ນ:້ີ 1. ມຄີ າໍ ສັບໃດແດ່ ທ່ເີ ຈົ້າບເໍ່ ຂ້າົ ໃຈ? 2. ເຈົາ້ ຮ້ຫູ ຍັງແດກ່ ່ຽວກບັ ຫວົ ຂດ້ໍ ່ງັ ກາ່ ວນ?້ີ 3. ເຈ້າົ ສາມາດເຮດັ ຫຍັງໄດແ້ ດ່ ເພ່ອື ໃຫ້ເຂ້ົາໃຈສ່ງິ ດັ່ງກ່າວນີ້ໄດດ້ ີຂນ້ຶ ກວາ່ ເກົ່າ? 4. ແມນ່ ຫຍງັ ຫືຼ ມີໃຜແດ່ທີ່ຈະຊວ່ ຍເຈ້າົ ໄດ້? 6 ຕອບຄໍໍາຖາມກ່ຽ່ ວກັບັ ບົົດ ຈົ່ງຕອບຄໍາຖາມລຸ່ມນ:້ີ 1. ນາ້ໍ ມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ຕ່ສໍ ງ່ິ ທ່ມີ ີຊີວິດແນວໃດແດ?່ 2. ມົນລະພິດທາງນາໍ້ ເກດີ ຂຶນ້ ຍອ້ ນສາເຫດໃດແດ່? 3. ມນົ ລະພິດດ່ງັ ກາ່ ວເກີດຈາກການກະທໍາຂອງສງ່ິ ໃດ? 4. ການຮັກສາແຫງ່ຼ ນໍ້າມວີ ິທໃີ ດແດ່? 22 5. ຖ້າໂລກນີ້ຂາດນ້ໍາຈະມີບັນຫາໃດເກດີ ຂນ້ຶ ? 7 ນໍໍາໃຊ້້ຄໍາໍ ກໍໍາມະທີ່່�ກ່ຽ່ ວກັັບການໝູນູ ວຽນຂອງນ້ໍໍ�າ ນິຍາມຄາໍ ກໍາມະເບິງ່ ຢູ່ບົດທີ 20 ຂໍທ້ ີ 7 ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 210 ໒໑໐ LL-G4.indb 210 13/06/2022 15:06:43

ນ້ໍາຊມຶ ລົງສ່ພູ ື້ນດນິ ໄຫສຼ ່ຈູ ດຸ ທ່ີຕ່ໍາ ການໝູນວຽນຂອງນໍາ້ ອາຍນ້າໍ ຢ່ທູ ອ້ ງຟ້າມາລວມກັນ ເປນັ ກອ້ ນເມກ ແລ້ວກາຍເປນັ ຝົນຕົກລົງມາສພູ່ ້ນື ດິນ ການລະເຫີຍອາຍຂອງນ້າໍ ຢພູ່ ືນ້ ດນິ ຈງ່ົ ນໍາໃຊຄ້ າໍ ກາໍ ມະທ່ີກ່ຽວກັບການໝນູ ວຽນຂອງນໍ້າ ແລະ ວິທກີ ານເວາ້ົ ໂດຍ ນາໍ ໃຊແ້ ຜນວາດ ແລະ ຮບູ ພາບຂາ້ ງເທິງ - ແຜນວາດນີສ້ ະແດງໃຫເ້ ຫນັ ..... - ໃນຂ້ໍນີເ້ ຈົາ້ ສາມາດເຫັນໄດ.້ .... - ສງ່ິ ທີ່ສະແດງຢູໃ່ ນແຜນວາດນ້ີແມ່ນ..... - ແຜນວາດນີສ້ ະຫບຸຼ ..... ຕວົ ຢ່າງ: ແຜນວາດນສີ້ ະແດງໃຫເ້ ຫນັ ນ້ໍາຊຶມລງົ ສ່ພູ ນ້ື ດິນ. 8 ຟັງັ ການເລົ່່�າຊີີວະປະຫວັັດຂອງລຸຸງສົົມພົນົ 22 ຈງ່ົ ຟງັ ຄອູ ່ານເລ່ອື ງລຸງສມົ ພົນ ແລ້ວບນັ ທກຶ ຂມໍ້ ູນທີ່ສໍາຄນັ ລງຸ ສົມພນົ ລງຸ ສມົ ພນົ ເປນັ ບກຸ ຄນົ ສາໍ ຄນັ ແລະ ເປນັ ແບບຢາ່ ງທຂ່ີ ອ້ ຍນບັ ຖທື ສ່ີ ດຸ ໃນຊວີ ດິ . ລຸງສມົ ພນົ ເກດີ ວນັ ທີ 16 ເດອື ນ ເມສາ 1964. ທບ່ີ ້ານມວ່ ງສມຸ ເມອື ງທາ່ ແຂກ ແຂວງຄາໍ ມວ່ ນ. ໃນໄວເດັກລງຸ ສມົ ພົນໄດ້ເຂາົ້ ຮຽນຢໂູ່ ຮງຮຽນປະຖມົ ຢູ່ກບັ ບາ້ ນ. ໃນໄລຍະຮຽນຢູ່ ໂຮງຮຽນປະຖົມ ລຸງສົມພົນເປັນຄົນຮຽນເກັ່ງ ໂດຍສະເພາະແມ່ນວິຊາພາສາລາວ. ເພນ່ິ ມກັ ຊວ່ ຍເຫອືຼ ໝຄູ່ ທູ່ ກຸ ຄນົ ຢໃູ່ ນຫອ້ ງຮຽນ. ຖາ້ ໝບູ່ ເ່ໍ ຂາ້ົ ໃຈບດົ ຮຽນເພນ່ິ ຈະຊວ່ ຍອະ ໒໑໑ 211 LL-G4.indb 211 13/06/2022 15:06:43

ທິບາຍ, ເຮັດຕົວຢ່າງໃຫໝ້ ່ເູ ບິ່ງຈົນເຂ້ົາໃຈໄດດ້ .ີ ຍາມໝູແ່ ລ່ນໄລຢ່ ອກກນັ ລ້ມົ ເພ່ິນ ກໍໄດເ້ ຂົາ້ ໄປຊ່ວຍຈົນຄໄູ ດ້ໃຫ້ເພນ່ິ ເປັນແບບຢ່າງໃນຫອ້ ງ. ໃນໄວໝມຸ່ ຫງັຼ ຈາກຮຽນຈບົ ມດັ ທະຍມົ ສກຶ ສາຕອນປາຍ ເພນ່ິ ມຄີ ວາມໃຝຝ່ ນັ ຢາກ ເປນັ ຕໍາຫຼວດ ຈຶ່ງໄດ້ເສງັ ເຂ້ົາໂຮງຮຽນຕໍາຫຼວດຊັນ້ ຕ້ົນເລກ 5 ແຂວງຄາໍ ມ່ວນ ຍ້ອນ ຄວາມຕງັ້ ໃຈໃນການຮາໍ່ ຮຽນເພ່ິນຈ່ງຶ ເສງັ ເຂາົ້ ໄດ້ ຫັງຼ ຈາກຈບົ ຊນ້ັ ຕ້ນົ ແລ້ວ ຈງຶ່ ໄດ້ມາ ຮຽນຕໍ່ວິທະຍາຄານຕໍາຫວຼ ດປະຊາຊນົ ແລະ ໄດ້ຍ້າຍມາຢທູ່ ນີ່ ະຄອນຫວຼ ງວຽງຈັນ. ປັດຈຸບນັ ລງຸ ສມົ ພນົ ມອີ າຊບີ ເປັນຕໍາຫຼວດ ຢຫູ່ ອ້ ງການປອ້ ງກນັ ຄວາມສະຫງບົ ເມືອງ ເພິ່ນໄດ້ເຮດັ ວຽກດວ້ ຍຄວາມເອາົ ໃຈໃສ.່ ໃນໄວເປນັ ຜໃູ້ ຫຍ່ລຸງສມົ ພນົ ໄດສ້ າ້ ງຄອບຄົວກັບປ້າຈັນສີ ແລະ ມລີ ູກນໍາກັນ ສາມຄົນຄື: ທາ້ ວຄໍາ, ນາງທິບ ແລະ ທ້າວຄອນ. ລູກທງັ ສາມຄນົ ຂອງເພນ່ິ ເປັນຄົນ ດີ ແລະ ຮຽນເກງ່ັ . ລຸງສມົ ພົນເປນັ ຄົນດຸໝນ່ັ ໃຊເ້ ວລາວາ່ ງເຮດັ ສວນຄົວປູກຜັກຫາຼ ຍ ຊະນດິ , ເພິນ່ ແລະ ຄອບຄົວໄດເ້ ອາົ ໃຈໃສບ່ ວົ ລະບດັ ສວນຄົວຈນົ ເຮດັ ໃຫມ້ ີຜັກຂຽວ ງາມ, ປອດສານພດິ ໄວກ້ ນິ , ຍງັ ເປນັ ການປະຢດັ ລາຍຈາ່ ຍໃນຄອບຄົວ. ພ່ໍພຽງແຕ່ໄດ້ ກິນຜັກເພິ່ນຍັງໄດ້ປັນຜັກທຕີ່ ົນປູກໃຫ້ຄົນບາ້ ນກຽ້ ງເຮືອນຄຽງນາໍ ອກີ . ລຸງສມົ ພນົ ແມນ່ ບກຸ ຄນົ ສໍາຄັນໃນຊີວດິ ຂອງຂ້ອຍ ແລະ ທຸກຄນົ ໃນບາ້ ນ. ນອກ ຈາກເປນັ ຕາໍ ຫວຼ ດປອ້ ງກັນຄວາມສະຫງບົ ແລວ້ ເພ່ນິ ຍງັ ແນະນາໍ ວທິ ີປກູ ຜັກ ແລະ ນໍາ ພາຊາວບ້ານອອກແຮງງານ. ດັງ່ ນນັ້ , ນາຍບາ້ ນຈງຶ່ ຍົກໃຫ້ລງຸ ສົມພນົ ໄດເ້ ປນັ ບກຸ ຄົນດີ 22 ເດນ່ັ ຂອງບາ້ ນ. ຄອບຄວົ ຂອງລງຸ ສມົ ພນົ ໄດເ້ ປນັ ຄອບຄວົ ຕວົ ແບບ ຍອ້ ນເພນ່ິ ມຄີ ວາມ ຊສື່ ດັ , ດຸໝ່ັນ, ມີຄນຸ ງາມຄວາມດີໃນການຕັກເຕອື ນ, ສງ່ັ ສອນ, ສກຶ ສາອົບຮົມຄອບ ຄວົ ແລະ ຊາວບ້ານໃຫມ້ ີຄວາມສາມກັ ຄກີ ນັ ເພື່ອສ້າງສາບ້ານຂອງຕົນໃຫມ້ ີການພັດ ທະນາຂນຶ້ ໄປເລ້ອື ຍໆ. ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 212 ໒໑໒ LL-G4.indb 212 13/06/2022 15:06:43

9 ສົນົ ທະນາ ແລະ ເລົ່່�າຄືືນສ່ິ່ງ�່ ທີ່່�ໄດ້້ຟັງັ ຈງ່ົ ນໍາໃຊກ້ ານຂຽນຂ້ໍມນູ ຈາກຂທ້ໍ ີ 8 ເພ່ືອເລາົ່ ບດົ ຄນື 10 ທວນຄືນື ຄໍໍາແທນນາມ, ຄໍໍາກໍໍາມະ ແລະ ການປະສົົມອັັກສອນ ນຍິ າມຄໍາແທນນາມເບງ່ິ ຢູ່ບດົ ທີ 18 ຂ້ທໍ ີ 8. ນິຍາມຄໍາກາໍ ມະເບິ່ງຢ່ບູ ົດທີ 19 ຂໍທ້ ີ 8. ນິຍາມການປະສົມອັກສອນເບ່ິງຢບູ່ ດົ ທີ 19 ຂໍ້ທີ 11. ຈງ່ົ ເອາົ ຄາໍ ແທນນາມບອກບຸລຸດທີ 3 ລາວ, ເພນ່ິ ແຕງ່ ເປນັ ປະໂຫຍກທກ່ີ ່ຽວກັບ ບດົ ເລ່ືອງ ລງຸ ສົມພົນ ໃຫ້ໄດ້ 2 ປະໂຫຍກ ຈ່ງົ ເອົາຄໍາກາໍ ມະ ເປນັ , ແມນ່ ແຕງ່ ເປນັ ປະໂຫຍກທກ່ີ ່ຽວກັບບົດເລ່ອື ງລຸງສມົ ພົນໃຫ້ໄດ້ 2 ປະໂຫຍກ ຈງົ່ ຂຽນວທິ ີການປະສມົ ອກັ ສອນ ໂດຍນໍາໃຊ້ຄໍາສັບ: ຫງຼັ , ໝັ່ນ 11 ທວນຄືືນຫັດັ ຂຽນ ເບງ່ິ ວິທກີ ານຈບັ ສໍທ່ີດຢີ ູ່ບົດທີ 18 ຂ້ທໍ ີ 11. ຈງ່ົ ສັງເກດຮບູ ພາບ ແລະ ປະຕິບດັ ຕາມ 22 ການຈັບສໍທ່ດີ ີ ຈບັ ສດໍ ້ວຍມແື ບບເບາົ ໆ 1. ໂປ້ມືຄໍາ້ ສໍ. 2. ນ້ິວຊີ້ວາງຢູເ່ ທງິ ສດຸ ຂອງສໍ. 3. ກ້ານສວໍ າງເນີ້ງກບັ ນວິ້ ກາງ ຊງ່ຶ ເປນັ ນ້ວິ ທສ່ີ າມຂອງມ.ື 12 ຝຶຶກໄວຍາກອນ ຈົ່ງຂຽນກຽ່ ວກບັ ໃຜຜ້ໜູ ງ່ຶ ໃນຄອບຄົວ ຫຼື ຊມຸ ຊົນທ່ີເຈ້ົານບັ ຖືດ້ວຍຕົນເອງ? ຍ້ອນ ຫຍງັ ? ໃຫເ້ ປນັ ປະໂຫຍກ. ໃນການຂຽນໃຫນ້ າໍ ໃຊເ້ ຄອ່ື ງໝາຍວກັ ຕອນ, ໝາຍຈາໍ້ ແລະ ຈດຸ . ໒໑໔ 213 LL-G4.indb 213 13/06/2022 15:06:43

13 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່ກ່ ານປະສົົມອັັກສອນ ຈ່ົງຂຽນການປະສມົ ອັກສອນ ໂດຍນໍາໃຊ້ຄໍາສບັ ເຊັ່ນ: ຫວັດ, ຫກັຼ , ຫຼວງ, ໃຫຍ່ ຈົງ່ ຂຽນທວາຍກບັ ນາຍຄູ ເລມ່ີ ແຕ່ ລງຸ ສົມພນົ ເປນັ ບກຸ ຄນົ ຈນົ ເຖິງ ໝູ່ຄູທ່ ຸກຄນົ ຢູ່ ໃນຫ້ອງຮຽນ 14 ທວນຄືນື ກ່່ຽວກັບັ ໂຄງຮ່າ່ ງຂອງບົົດເລົ່່�າຄືນື ເບງ່ິ ໂຄງຮ່າງຂອງບດົ ເລາ່ົ ຄືນຢບູ່ ດົ ທີ 18 ຂທ້ໍ ີ 9 ຈງ່ົ ນາໍ ໃຊໂ້ ຄງຮາ່ ງຂອງບດົ ເລາົ່ ຄນື (ຊວີ ະປະຫວດັ ) ຢບູ່ ດົ ທີ 18 ຂທ້ໍ ີ 9 ແລວ້ ຕືມ່ ຂໍ້ ມູນຂອງບກຸ ຄນົ ໃດໜຶ່ງໃສ່ໂຄງຮ່າງບົດ 15 ຂຽນບົດົ ເລົ່່�າຄືືນຕາມໂຄງຮ່າ່ ງໃສ່ປ່ ຶ້້�ມຂຽນ ໜາ້ ວຽກ: ນກັ ຮຽນເບງ່ິ ຕວົ ຢາ່ ງການສາໍ ພາດໃນບດົ ທີ 18 ແລວ້ ນາໍ ໃຊໂ້ ຄງຮາ່ ງການ ຂຽນຊວີ ະປະຫວດັ ຈາກຂທ້ໍ ີ 14 ແລວ້ ຂຽນຂມ້ໍ ນູ ຈາກການສາໍ ພາດ ທເ່ີ ໝາະກບັ ພາກ ສ່ວນໃດຂອງໂຄງຮ່າງ. ໃຫສ້ ໍາພາດກບັ ໝູໃ່ ນຫົວຂນ້ໍ ອ້ ງສາວຂອງຂ້ອຍ. ຈງ່ົ ຂຽນປະຫວດັ ທໄ່ີ ດຈ້ າກການສາໍ ພາດໝຂູ່ ອງເຈາ້ົ ໃນຫວົ ຂ້ໍ ນອ້ ງສາວຂອງຂອ້ ຍ 22 ก ການຈບັ ສໍ ແລະ ວາງເຈຍ້ ຫືຼ ປມ້ຶ ສາໍ ລບັ ການຂຽນຂອງຂອ້ ຍຖກື ຕອ້ ງແລວ້ ບ?່ໍ ก ຂ້ອຍໄດນ້ ໍາໃຊ້ຄໍາແທນນາມ, ຄໍາກາໍ ມະ ເຂາົ້ ໃນການຂຽນບດົ ແລວ້ ບໍ່? ก ຂອ້ ຍໄດຂ້ ຽນຊວີ ະປະຫວດັ ຈາກການສາໍ ພາດໄປຕາມໂຄງຮາ່ ງ ແລະ ຖກື ຕາມ ຫກັຼ ໄວຍາກອນແລ້ວບ?່ໍ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 214 ໒໑໔ LL-G4.indb 214 13/06/2022 15:06:43

ບດົ ທີ 23 ນິທານອດັ ສະຈັນ ກ່່ອນການອ່າ່ ນ ນິທານມເີ ລື່ອງໃດແດ່? ພວກເຮົາເລີມ່ ຕ້ນົ ເທາະ 1 ຕອບຄໍໍາຖາມ ໂດຍອີີງໃສ່່ຮູູບພາບ ຄໍາຖາມ ໂດຍອີງໃສ່ຮູບ ພາບທ່ີນໍາໃຊ້ກ່ອນການອ່ານ ຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົາຄົ້ນຄິດວ່າ ນິ ທ າ ນ ຈ ະ ເ ວ້ົ າ ກ່ ຽ ວ ກັ ບ ຫ ຍັ ງ ດ້ ວ ຍ ກ າ ນ ຄ າ ດ ເ ດົ າ ກ່ ຽ ວ ກັ ບ ບດົ ເລອ່ື ງ ແລະ ຕວົ ລະຄອນ. 2 ບອກຄໍໍາສັບັ ໂດຍອີີງໃສ່່ຮູບູ ພາບ ແລ້້ວຕື່່�ມໃສ່ບ່ ່່ອນວ່່າງ 23ຄໍໍາສັັບສໍາໍ ຄັັນ ຈ່ົງເບງິ່ ແລະ ບອກວາ່ ຄໍາສບັ ລຸ່ມນຢ້ີ ູບ່ ອ່ ນໃດໃນຮບູ ພາບຂໍ້ທີ 1 ດອກໄມຄ້ າໍ , ພນ່ໍ າ, ກ້ອນຫີນ, ຫົງ, ວິເສດ, ໜອງ ຈງ່ົ ເລອື ກເອາົ ຄາໍ ສບັ ຂາ້ ງເທງິ ນ້ີ ຕມ່ື ໃສບ່ ອ່ ນວາ່ ງໃນປະໂຫຍກ ແລວ້ ຂຽນໃສປ່ ມ້ຶ ຂຽນ 1. ............. ຂາວທສ່ີ ວຍງາມບິນຂນ້ຶ ສູງໃນທອ້ ງຟາ້ . 2. ............. ກາໍ ລັງຫາປາໃນ ............. ໃຫຍ່. 3. ສວນ ............. ເຕັມໄປດວ້ ຍ .............. 4. ............. ສີຂາວກົມກ້ຽງງາມ ແລະ ເຫຼ້ອື ມຍບິ ຍັບ. ໒໑໕ 215 LL-G4.indb 215 13/06/2022 15:06:44

3 ຟັງັ ແລະ ຕັ້້�ງຄໍໍາຖາມ ໂດຍໃຊ້້ບັັດຄໍໍາສັບັ ການອ່່ານ ການນໍາໃຊບ້ ັດຄາໍ ສັບທເີ່ ປນັ ຄໍາ ເວລາໃດ ແນວໃດ ຖາມ ເພືອ່ ຕ້ັງຄໍາຖາມໃນຂະນະອ່ານ ໃຜ ເປັັນຫຍັັງ ຊວ່ ຍໃຫເ້ ຮາົ ເຂາົ້ ໃຈສງິ່ ທພ່ີ ວມຟັງຢ່.ູ ຢູ່່�ໃສ ແມ່ນ່ ຫຍັັງ ພ່ນໍ າກບັ ຫີນວເິ ສດສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ແຕປ່ າງກອ່ ນ, ມພີ ນ່ໍ າຄນົ ໜງ່ຶ ຢໃູ່ ນບາ້ ນໃກກ້ ບັ ໜອງໃຫຍທ່ ມ່ີ ຄີ ວາມອດຸ ມົ ສມົ ບນູ ໄປດ້ວຍປູປານານາຊະນດິ . ມມີ ້ໜື ່ງຶ , ພນ່ໍ າໄດໄ້ ປຄວາ່ ງແຫ. ລາວຄວາ່ ງແຕ່ເຊົາ້ ຮອດ ຄໍ່າຢາ່ ງບໍຮ່ ູ້ອິດຮູ້ເມື່ອຍ ແຕ່ກໍບ່ໍໄດປ້ າຈກັ ໂຕ ລາວຈ່ງຶ ຄວ່າງແຫບາດສຸດທາ້ ຍ. ເມື່ອພໍ່ ນາດຶງແຫຂ້ຶນມາຢ່າງຊ້າໆ ລາວຮ້ສູ ຶກຜດິ ຫວງັ ທ່ີບເໍ່ ຫນັ ປາຈກັ ໂຕຢແູ່ ຫ ເຫັນແຕກ່ ້ອນ ຫນີ ສີຂາວກມົ ກ້ຽງງາມ ແລະ ເຫຼື້ອມຍິບຍັບກອ້ ນໜ່ງຶ ຄາຢ່ໃູ ນແຫຂອງລາວ. ພໍນ່ າຮູ້ ສກຶ ປະຫາຼ ດໃຈຕໍຄ່ ວາມງດົ ງາມ ແລະ ມສີ ະເໜຂ່ ອງຫີນກ້ອນນ້ັນ ລາວເລີຍເອາົ ມນັ ເມອື ໄວ້ເຮືອນ. ເມ່ອື ຮອດຕອນກາງຄືນ ໃນຂະ ນະທຄ່ີ ນົ ໃນເຮອື ນພວມນອນຫບັຼ ຢາ່ ງ 23 ງຽບສະຫງດັ ຢນູ່ ນ້ັ ເຫດການແປກປະ ຫຼາດກໍໄດ້ເກີດຂຶ້ນ. ກ້ອນຫີນກ້ອນ ນນ້ັ ກຄໍ ອ່ ຍໆປຽ່ ນຮບູ ຮາ່ ງກາຍເປນັ ຫງົ ຂາວທີ່ເຫຼື້ອມ ແລະ ສວຍງາມຢ່າງ ມະຫັດສະຈັນ. ຫົງໂຕນັນ້ ໄດ້ເຂົ້າມາ ຫາພນ່ໍ າແລວ້ ເວາ້ົ ວາ່ : “ພນ່ໍ າເອຍີ ! ຂນ້ຶ ຂຫີ່ ງັຼ ຂ້ອຍແມ້ ແລວ້ ຂ້ອຍຈະພາເຈາ້ົ ໄປຫາສວນດອກໄມ້ວເິ ສດ. ເມ່ືອໄດ້ ຍນິ ແນວນນ້ັ ພນ່ໍ າຈງ່ຶ ຂນ້ຶ ຂຫ່ີ ງັຼ ຫງົ ຂາວ ແລ້ວຫົງຂາວກໍພາພ່ໍນາບິນໄປຮອດ 216 ໒໑໖ LL-G4.indb 216 13/06/2022 15:06:45

ສວນດອກໄມວ້ ເິ ສດ ຊງ່ຶ ມດີ ອກເປນັ ຄາໍ ສເີ ຫອືຼ ງເຫອ້ືຼ ມສຸດສາຍຕາ. ຫົງຂາວບອກພໍ່ນາ ວ່າ: “ຈງ່ົ ເດດັ ເອົາດອກໄມຄ້ ໍາຕາມທີເ່ ຈົ້າຕອ້ ງການ”. ພ່ນໍ າກເໍ ດັດເອາົ ດອກໄມຄ້ າໍ ສາມ ດອກຢາ່ ງອັດສະຈນັ ໃຈ ແລວ້ ກບັ ມາຂຶ້ນຂຫ່ີ ຼັງຫງົ ຂາວ. ຫງົ ຂາວກພໍ າພໍ່ນາບນິ ກບັ ມາ ເຮອື ນ. ມຕ້ື ມ່ໍ າ ພນ່ໍ າໄດເ້ ອາົ ດອກໄມຄ້ າໍ ສາມດອກໄປຂາຍ. ຍອ້ ນວ່າດອກໄມ້ເປນັ ຄໍາທີ່ ມີສເີ ຫອືຼ ງເຫ້ືອຼ ມ ຈ່ງຶ ມີຄນຸ ຄ່າສູງ ແລະ ເຮດັ ໃຫ້ພ່ນໍ າກາຍ ເປນັ ຄນົ ຮ່ງັ ມີ. ຕໍ່ຈາກນັນ້ , ຂ່າວກ່ຽວກບັ ຄວາມຮງ່ັ ມີຂອງພ່ນໍ າກໍຊ່າລໄື ປທວົ່ ບ້ານ. ເມືອ່ ສຽ່ ວພໍ່ ນາໄດ້ຍິນຂ່າວ ຈ່ງຶ ໄດມ້ າຢາມ ເພອ່ື ຖາມເຖງິ ຕ້ົນປາຍສາເຫດ. ພໍ່ນາຈງຶ່ ໄດເ້ ລົາ່ ເລ່ອື ງ ທງັ ໝດົ ສສູ່ ຽ່ ວຟງັ ແລະ ສຽ່ ວຂອງລາວບສ່ໍ າມາດຢດຸ ຄວາມຄດິ ກຽ່ ວກບັ ເຫດການທເ່ີ ກດີ ຂຶ້ນຢ່າງລຶກລບັ ນ້ນັ ໄດ.້ ມື້ຕໍ່ມາ ສ່ຽວຂອງພໍ່ນາໄດ້ໄປຄວ່າງແຫຢູ່ບ່ອນທີ່ພໍ່ນາເຄີຍໄປ ແຕ່ສິ່ງທີ່ອັດສະ ຈັນໃຈ ແມ່ນເຫດການແບບດຽວກນັ ເກດີ ຂ້ຶນອກີ ແລະ ສ່ຽວຂອງພນ່ໍ າກໄໍ ດນ້ ໍາເອາົ ກອ້ ນຫີນສຂີ າວກມົ ກ້ຽງງາມ ແລະ ເຫື້ອຼ ມຍິບຍັບກັບມາໄວ້ເຮືອນ. ພໍຮອດກາງຄນື ຫງົ ຂາວກພໍ າສ່ຽວພນ່ໍ າໄປສວນດອກໄມ້ຄາໍ ທ່ີວເິ ສດ ແລະ ບອກວາ່ : “ຈ່ົງເດັດເອາົ ດອກ ໄມ້ຄາໍ ຕາມທີ່ເຈາົ້ ຕ້ອງການ”. ເມອື່ ໄດ້ຍິນແນວນັນ້ ສ່ຽວພນໍ່ າກໍຟ້າວເດັດເອົາດອກໄມ້ ຈນົ ເຕມັ ຫອບ ແລ້ວຂຶ້ນຂຫ່ີ ງັຼ ຫງົ ຂາວ. ຍ້ອນສຽ່ ວພ່ໍນາເອາົ ດອກໄມ້ຄໍາຫາຼ ຍໂພດ ຈງຶ່ ເຮັດໃຫ້ຫົງຂາວພາລາວກບັ ມາເຮອື ນດ້ວຍຄວາມລາໍ ບາກ. ເມ່ອື ມາຮອດເຮືອນ ສ່ຽວພນໍ່ າໄດບ້ ອກຫງົ ຂາວວ່າ: “ເຈ້ົາຖ້າຂອ້ ຍຢູ່ນີ້ກ່ອນເດີ! 23 ຂອ້ ຍຈະເອົາດອກໄມຄ້ ໍາໄປມ້ຽນກ່ອນ ແລ້ວເຈ້ົາຕອ້ ງພາຂອ້ ຍກບັ ໄປເອາົ ອີກ!”. ສຽ່ ວ ພ່ນໍ າຈ່ຶງເອົາດອກໄມຄ້ ໍາໄປມຽ້ ນ ຈຶ່ງກບັ ອອກມາ ແຕຫ່ ົງຂາວໄດ້ບນິ ໜີໄປແລ້ວ, ສຽ່ ວ ພໍ່ນາເວາົ້ ຂຶນ້ ວາ່ : “ບ່ເໍ ປັນຫຍງັ ສໍ່ານ້ີເຮາົ ກໍຈະຮງ່ັ ມລີ ່ນື ສ່ຽວແລວ້ ”. ເວາ້ົ ແລ້ວ, ລາວກໍ ຟ້າວກັບເຂົ້າໄປໃນເຮືອນບອ່ ນທີເ່ ກັບດອກໄມຄ້ າໍ . ເມ່ືອເປີດປະຕເູ ຂ້ົາໄປ, ລາວກໍຕົກ ໃຈທີ່ດອກໄມ້ຄາໍ ໄດກ້ າຍເປັນດອກໄມທ້ າໍ ມະດາຢາ່ ງໜ້າອັດສະຈນັ . ນັບແຕນ່ ້ັນມາ ສ່ຽວຂອງພ່ໍນາກໍຍງັ ມຊີ ວີ ດິ ການເປນັ ຢ່ຄູ ເື ກົາ່ ບໄ່ໍ ດຮ້ ັງ່ ມຂີ ຶ້ນຄືກັບພໍ່ນາອີກເລີຍ. 4 ຕອບຄໍາໍ ຖາມດ້້ວຍຄໍໍາວ່າ່ ແມ່ນ່ ຫຼືື� ບໍ່່�ແມ່່ນ ການຄິິດກ່່ຽວກັບັ ເລື່່�ອງ ຄາໍ ຖາມທຕ່ີ ອບດ້ວຍຄາໍ ວ່າ ແມ່ນ ຫືຼ ບໍແ່ ມ່ນ ຫຼງັ ການອາ່ ນຊ່ວຍໃຫເ້ ຮົາຈ່ສື ິງ່ ທເ່ີ ກດີ ຂຶນ້ ໃນ ບດົ ເລື່ອງ. ໒໑໗ 217 LL-G4.indb 217 13/06/2022 15:06:45

ພໍນ່ າໄດ້ເອົາດອກໄມ້ຄໍາຫຼາຍເທົາ່ ພໍ່ນາຢູ່ໃນບາ້ ນໃກ້ໜອງນາໍ້ ທີລ່ າວສາມາດເອົາມາໄດແ້ ມ່ນບໍ?່ ໃຫຍ່ແມນ່ ບ?່ໍ ສຽ່ ວຂອງພນ່ໍ າກາຍ ເປັນຄົນຮັງ່ ມຄີ ືກບັ ລາວແມນ່ ບ?່ໍ ພໍ່ນາຈບັ ປາ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດຫີນສຂີ າວໄດ້ກາຍເປັນ ໄດຫ້ ຼາຍ ຫງົ ຂາວທສ່ີ ວຍງາມຢາ່ ງ ແມນ່ ບ່ໍ? ມະຫດັ ສະຈັນແມນ່ ບ?່ໍ 5 ອ່່ານເລື່່�ອງ ພໍ່່�ນາກັບັ ຫີີນວິເິ ສດ ການອ່່ານ ເບິງ່ ບົດອ່ານຢູ່ຂ້ທໍ ີ 3 ການເລົ່່�າເລື່່�ອງຄືືນ ພວກເຮົາເບງ່ິ ໃກ້ໆເທາະ 6 ສະແດງບົົດບາດສົມົ ມຸຸດຈາກເລື່່�ອງ 23 ຈງົ່ ສະແດງບດົ ບາດສົມມດຸ ກຽ່ ວ ກັບບດົ ເລື່ອງ ພນ່ໍ າກັບຫີນວິເສດຕາມ ຕອນທມີ່ ອບໃຫ້ແຕ່ລະກຸມ່ 7 ຟັັງ ແລະ ຈໍໍາແນກຄໍາໍ ສັັບທີ່່�ບອກສິ່່�ງມະຫັັດສະຈັນັ ໃນເລື່່�ອງ ຄໍໍາສັັບ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ຄາໍ ສບັ ບອກຄວາມມະຫັດສະຈັນ ແມນ່ ຄໍາສັບທສີ່ ະແດງເຖງິ ຄວາມແປກປະຫຼາດ, ໜາ້ ງດຶ ງ,້ໍ ເຫຼືອເຊື່ອທເີ່ ກດີ ຂຶ້ນໃນບົດເລອື່ ງ ເຊ່ນັ : ວິເສດ, ແປກປະຫຼາດ, ອດັ ສະຈນັ , ມະຫັດສະຈນັ , ລກຶ ລບັ ເປັນຕນົ້ . 218 ໒໑໘ LL-G4.indb 218 13/06/2022 15:06:46

ຕົວຢາ່ ງ: - ກ້ອນຫນີ ໄດກ້ າຍເປນັ ຫງົ ຂາວທ່ີສວຍງາມຢ່າງມະຫດັ ສະຈນັ . - ເຫດການເກີດຂຶນ້ ຢ່າງລກຶ ລັບ. - ດອກໄມຄ້ ໍາໄດ້ກາຍເປັນດອກໄມ້ທາໍ ມະດາຢາ່ ງໜາ້ ອດັ ສະຈນັ . ຈ່ງົ ຢນື ຂ້ນຶ ເມື່ອໄດຍ້ ິນຄໍາຄນຸ ນາມຈາກບດົ ເລື່ອງ 8 ຊອກປະໂຫຍກທີ່່�ເລີ່່�ມຕົ້້�ນດ້ວ້ ຍຄໍໍາວ່າ່ “ເມື່່�ອ” ໃນເລື່່�ອງ ໄວຍາກອນ ຈງ່ົ ຊອກຫາປະໂຫຍກ ທເ່ີ ລມ່ີ ຕນ້ົ ດວ້ ຍ “ເມອ່ື ” ໃນນທິ ານເປນັ ກມຸ່ . ແຕລ່ ະກມຸ່ ສາມາດ ຊອກເຫັນປະໂຫຍກດ່ງັ ກາ່ ວໄດທ້ ັງໝດົ ບ?່ໍ ຕົວຢ່າງ: ເມ່ອື ໄດຍ້ ນິ ແນວນນ້ັ ສ່ຽວພ່ໍນາກໍຟ້າວເດດັ ເອາົ ດອກໄມ້ຈນົ ເຕມັ ຫອບ • ເມ່ືອລາວດຶງຂຶ້ນມາ ….. • ເມືອ່ ສ່ຽວຂອງພໍ່ນາໄດ້ຍນິ ຂ່າວ …. 9 ຕອບຄໍາໍ ຖາມກ່່ຽວກັັບນິທິ ານ ແນວຄິດິ ຂອງເລື່່�ອງ ຈ່ງົ ສົນທະນາເປັນກມຸ່ ໂດຍໃຊ້ຄາໍ ຖາມລຸ່ມນີ້ ແລວ້ ຂຽນຄໍາຕອບເປນັ ຂໍ້ຄວາມ • ເຈ້າົ ຄິດວາ່ ເລື່ອງນີເ້ ກີດຂ້ຶນແທ້ບ?ໍ່ ຍອ້ ນຫຍງັ ? 23 • ເຈາ້ົ ຄິດວາ່ ນີ້ແມນ່ ບົດນິທານບ່?ໍ • ເຈາົ້ ຈະສາມາດຮຽນຮູ້ຫຍັງ ຈາກນິທານເລອ່ື ງນ?ີ້ ພວກເຮົາຂຽນເທາະ 10 ຮຽນກ່່ຽວກັບັ ໂຄງຮ່່າງຂອງນິິທານອັດັ ສະຈັນັ ໂຄງຮ່າ່ ງຂອງປະເພດບົົດ ນິທານອັດສະຈັນ ແມນ່ ເລອ່ື ງເລົາ່ ປາກຕ່ໍປາກ ເພອື່ ສາ້ ງຄວາມບນັ ເທງີ ຊງ່ຶ ແມນ່ ປະຊາຊົນ ຜູ້ອອກແຮງງານເປັນຜປູ້ ະດິດແຕ່ງຂນ້ຶ ດວ້ ຍວທິ ີປັ້ນແຕງ່ ຕົວລະຄອນທມີ່ ລີ ກັ ສະນະເຫືຼອເຊອ່ື , ງຶດງ້ໍ ແລະ ອດັ ສະຈນັ ໂດຍການພນັ ລະນາເຫດການ ແລະ ການເຄ່ອື ນໄຫວຂອງຕວົ ລະຄອນ. ໂຄງຮ່າງຂອງນທິ ານອດັ ສະຈນັ ຫົວຂ:້ໍ ບອກວາ່ ນິທານເວົ້າກຽ່ ວກບັ ຫຍັງ. ໃສ່ຊ່ຂື ອງຕົວລະຄອນເອກ (ໂດຍປົກກະຕແິ ມ່ນຄົນ) ແລະ ລາຍການຫັກຼ ຫຼື ສັດໃນເລ່ອື ງ. ໒໑໙ 219 LL-G4.indb 219 13/06/2022 15:06:46

ເປດີ ຫວົ ເລືອ່ ງ: ແນະນໍາຕົວລະຄອນ, ທີຕ່ ງັ້ ຫືຼ ສະຖານທີ່ ແລະ ເວລາ. ເວລາໃດ? ໃຊ້ພາສາກຽ່ ວກັບການພນັ ລະນາ, ຕອບຄາໍ ຖາມເວລາໃດ, ຢູ່ໃສທີ່ນິທານເກີດ ຢູໃ່ ສ? ຂ້ຶນ ແລະ ແມ່ນໃຜ? ຢ່ໃູ ນເຫດການ (ປກົ ກະຕິ ແມ່ນຕວົ ລະຄອນເອກເທົ່ານນ້ັ ຈະ ແມນ່ ໃຜ? ຢໃູ່ ນເຫດການ). ເນ້ອື ເລືອ່ ງ: ບອກວ່າມີຫຍັງເກີດຂຶ້ນໃນນທິ ານລວມມ:ີ ກ) ກ) ເຫດການທໍາອດິ ທີ່ເກີດຂຶ້ນ ຊ່ຶງເປັນຜົນໃຫບ້ ັນຫາເກດີ ຂ້ນຶ . ຂ) ຂ) ເຫດການທີ 2 ຄ) ຄ) ເຫດການທີ 3 ງ) ງ) ເຫດການທີ 4 (ຕໍໆ່ ໄປ) ບັນຫາທີ່ຕົວລະຄອນພະຍາຍາມແກ້ໄຂ ນາໍ ໄປສູ່ການ ຈ) ແກບ້ ນັ ຫາ ນໍາໃຊກ້ ານສນົ ທະນາໃນນິທານ. ລວມເອົາສງິ່ ມະຫດັ ສະຈນັ ເຂ້ົາໃນ ເລ່ອື ງຂອງທາ່ ນ. ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ສະຫບຸຼ ເລອ່ື ງ: ອະທບິ າຍການແກໄ້ ຂບັນຫາ. ບອກວາ່ ບນັ ຫາດັ່ງກາ່ ວໄດແ້ ກ້ໄຂຄືແນວໃດ ຫຼື ດ້ວຍວິທີໃດ ແລະ ບອກ ບົດຮຽນທ່ີໄດ້ຈາກເລ່ອື ງນ.ີ້ ຈ່ົງຄນ້ົ ຄດິ ແລະ ສົມທຽບລະຫວາ່ ງນິທານອັດສະຈັນ ແລະ ນິທານສດັ ແລວ້ ຂຽນ ຄາໍ ຕອບໃສ່ປຶ້ມຂຽນ ສິ່ງທ່ີຄກື ັນ ແລະ ແຕກຕ່າງກັນດາ້ ນໂຄງສ້າງ, ຕົວລະຄອນ ແລະ ລກັ ສະນະ ພາສາຂອງນທິ ານອດັ ສະຈັນ ແລະ ນທິ ານສັດແມ່ນຄືແນວໃດ? 23 220 ໒໒໐ LL-G4.indb 220 13/06/2022 15:06:46

11 ຂຽນທວາຍ ໂດຍເນັ້້�ນໃສ່ທ່ ່າ່ ນັ່່�ງທີ່່�ດີີ ຂຽນທວາຍ ຄາໍ ແນະນໍາສໍາລບັ ທາ່ ນງ່ັ ທ່ີດ:ີ • ຕນີ : ຮາບພຽງຢກູ່ ບັ ພນ້ື . • ຂາຂະໜານກບັ ພືນ້ ແລະ ຫົວເຂົ່າຢູ່ເປັນມມູ 90 ອງົ ສາ. • ຫຼງັ ຊຕື່ ງົ ແລະ ເນີງ້ ໂຕເຂົາ້ ຫາໂຕະ. ຈງົ່ ຂຽນທວາຍກບັ ນາຍຄູ ເລີ່ມແຕ່ ມ້ືຕໍ່ມາ ຈນົ ເຖິງ ຂຫ່ີ ັຼງຫງົ ຂາວ 12 ຈັບັ ຄູ່່�ປະໂຫຍກທີ່່�ເລີ່່�ມຕົ້້�ນດ້້ວຍ “ເມື່່�ອ” ໃຫ້ຖ້ ືືກຕ້ອ້ ງ ການຝຶຶກໄວຍາກອນ ຈງ່ົ ຈບັ ຄປູ່ ະໂຫຍກທຂ່ີ ນ້ຶ ຕນ້ົ ດວ້ ຍ ìເມອ່ື î ໃສກ່ ບັ ປະໂຫຍກທຢ່ີ ໃູ່ ນຕາຕະລາງລມຸ່ ນ້ີ ປະໂຫຍກທຂ່ີ ນຶ້ ຕ້ນົ ດ້ວຍ ìເມອື່ î ປະໂຫຍກ 1. ເມອ່ື ສຽ່ ວພໍນ່ າໄດຍ້ ິນຂາ່ ວດ່ັງກາ່ ວ ລາວຮສູ້ ກຶ ຜິດຫວັງ ທີ່ບ່ເໍ ຫນັ ປາຈັກໂຕຄາ້ ງຢແູ່ ຫ. 2 ເມອ່ື ລາວເປດີ ປະຕເູ ຂາົ້ ໄປ ລາວຈ່ຶງໄດ້ມາຢາມ ເພ່ອື ຖາມເຖິງຕ້ນົ ປາຍສາເຫດ. 3. ເມືອ່ ລາວດຶງແຫຂ້ນຶ ມາຢ່າງຊາ້ ໆ, ລາວກຕໍ ກົ ໃຈ ທ່ດີ ອກໄມ້ຄໍາໄດກ້ າຍເປນັ ດອກໄມ້ ທາໍ ມະດາ. 13 ແຕ່ງ່ ປະໂຫຍກ ໂດຍນໍາໍ ໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ສັບັ ບອກຄວາມມະຫັດັ ສະຈັນັ ການຝຶກຶ ຄຳຳ�ສັບັ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ຕວົ ຢ່າງ: 23 ມະຫດັ ສະຈັນ: ດອກໄມທ້ າໍ ມະດາກາຍເປນັ ດອກໄມຄ້ າໍ ຢາ່ ງມະຫດັ ສະຈນັ . ຈົ່ງນາໍ ໃຊ້ຄາໍ ສັບລຸມ່ ນ້ແີ ຕ່ງເປນັ ປະໂຫຍກ ປະຫາຼ ດ: .............................. ງດຶ ງໍ້: ............................. ວິເສດ: .............................. ອັດສະຈັນ: .......................... 14 ຕອບຄໍາໍ ຖາມ ເຈົ້້�າຄິດິ ວ່່າແນວໃດ? ຈງ່ົ ສນົ ທະນາ ແລະ ຕອບຄາໍ ຖາມລມຸ່ ນ້ີ ຢໃູ່ ນກມຸ່ ຂອງເຈາ້ົ ແລວ້ ຂຽນໃສປ່ ມ້ຶ ຂຽນ • ສະຫບຼຸ ກຽ່ ວກບັ ຕວົ ລະຄອນເອກຂອງນທິ ານອດັ ສະຈນັ ເປນັ ແນວໃດ? • ນິທານອັດສະຈັນນໍາໃຊ້ກັບການດໍາລົງຊີວິດໃນສະໄໝໃໝ່ຂອງພວກເຮົາບໍ່? ຍ້ອນຫຍງັ ? ໒໒໑ 221 LL-G4.indb 221 13/06/2022 15:06:46

• ພວກເຮາົ ສາມາດຮຽນຮູ້ຫຍັງຈາກນທິ ານອດັ ສະຈັນເລອ່ື ງນີ້? • ຖ້າເຈົ້າຈະເລ່າົ ນິທານອດັ ສະຈນັ ສະໄໝໃໝ່ ເຈ້ົາຢາກເລາ່ົ ເລ່ອື ງແບບໃດ? ພວກເຮາົ ໂຮມທຸກຢ່າງເຂາ້ົ ກນັ ເທາະ 15 ອ່່ານໜ້າ້ ວຽກທີ່່�ຈະເຮັັດໃນບົດົ ຮຽນ ເຈົ້້�າຈະເຮັັດແນວໃດ? ໜາ້ ວຽກ: ກະກຽມຂຽນນິທານຂອງຕົນເອງ ທເ່ີ ປນັ ສະບັບດັດປັບຈາກປມຶ້ ແບບຮຽນ. ປບັ ປຽ່ ນສະ ຖານທີ່, ຕົວລະຄອນ, ເຫດການຕນົ້ ຕໍ ແລະ ອ່ືນໆ. ເພ່ືອໃຫນ້ ໍາໃຊກ້ ບັ ສະໄໝໃໝ,່ ແຕ່ເນອື້ ໃນ ຄວາມໝາຍຍັງຄ້າຍຄກື ນັ . ນໍາໃຊໄ້ ວຍາກອນ ແລະ ຄາໍ ສບັ ທໄີ່ ດ້ຮຽນຮໃູ້ ນບດົ ຮຽນນເີ້ ຂ້ົາໃນການ ຂຽນເລ່ືອງຂອງເຈາົ້ . ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 16 ຝຶຶກການຂຽນຕອນໃດໜຶ່່�ງຂອງນິທິ ານຮ່່ວມກັບັ ນາຍຄູູ ຝຶກຶ ການຂຽນ ຈງ່ົ ປະຕິບດັ ກິດຈະກໍາຮວ່ ມກັບນາຍຄູ ແລະ ໝູ່ ໂດຍການນາໍ ໃຊໂ້ ຄງຮາ່ ງການ ຂຽນຕອນໃດໜຶ່ງຂອງນິທານທີນ່ າໍ ໃຊ້ກັບສະໄໝໃໝ່ ຕົວຢາ່ ງ: ຫວົ ຂໍ:້ ບອກວາ່ ນິທານເວົ້າກ່ຽວກບັ ຫຍງັ . ທາ້ ວຈັນທະພິມ ແລະ ໄມ້ ໃສຊ່ ່ືຂອງຕົວລະຄອນເອກ (ໂດຍປົກກະຕິແມນ່ ຄນົ ) ແລະ ລາຍ ວິເສດ ການຫຼກັ ຫຼື ສັດໃນເລ່ືອງ. ເປດີ ຫວົ ເລອ່ື ງ: ແນະນາໍ ຕວົ ລະຄອນ, ທຕ່ີ ງ້ັ ຫືຼ ສະຖານທ່ີ ແລະ ເວລາ. ເວລາໃດ? ປຜີ ່ານມາ 23 ໃຊ້ພາສາກ່ຽວກັບການພນັ ລະນາ ແລະ ຕອບຄໍາຖາມເວລາ ຢູໃ່ ສ? ແຂວງອຸດົມໄຊ ໃດ ແລະ ຢ່ໃູ ສທນີ່ ທິ ານເກດີ ຂຶ້ນ ແລະ ແມ່ນໃຜຢ່ໃູ ນເຫດການ (ປກົ ກະຕິແມນ່ ຕົວລະຄອນເອກເທ່ົານັ້ນຈະຢູ່ໃນເຫດການ). ແມ່ນໃຜ? ທາ້ ວຈນັ ທະພມິ (ນັກຮຽນຂ້ນັ ປ.4) 17 ຕື່່�ມຂໍ້້�ມູນູ ກ່ຽ່ ວກັບັ ນິທິ ານໃສ່ໂ່ ຄງຮ່າ່ ງ ສ້້າງໂຄງຮ່່າງການຂຽນ ເບ່ງິ ໂຄງຮາ່ ງຂອງນິທານຢ່ຂູ ທໍ້ ີ 10 222 ໒໒໒ LL-G4.indb 222 13/06/2022 15:06:47

18 ຂຽນນິິທານຕາມໂຄງຮ່່າງໃສ່ປ່ ຶ້້�ມຂຽນ ຂຽນເລື່່�ອງໃນຂັ້້�ນຮ່າ່ ງ ນໍາໃຊ້ແນວຄິດຈາກຂ້ທໍ ີ 17 19 ນໍໍາໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ຖາມລຸ່່�ມນີ້້� ເພື່່�ອກວດແກ້້ບົດົ ນິິທານຮ່່ວມກັັບໝູ່່� ກວດແກ້້ເລື່່�ອງ ປຽ່ ນກນັ ກວດແກບ້ ດົ ນທິ ານໃຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ ແລະ ສມົ ບນູ ຂນ້ຶ ໂດຍນາໍ ໃຊຄ້ າໍ ຖາມລມຸ່ ນ:້ີ ก ໄດ້ປະຕິບດັ ຕາມໂຄງຮາ່ ງຂອງນທິ ານອັດສະຈນັ ແລວ້ ບ?ໍ່ ก ມຂີ ມ້ໍ ນູ ໃດຂາດຫາຍບ?ໍ່ ก ຂ້ມໍ ູນກ່ຽວກັບ “ເມືອ່ ” ໄດຖ້ ກື ນາໍ ໃຊຢ້ າ່ ງຖກື ຕອ້ ງບ?່ໍ ก ໄດ້ນໍາໃຊ້ຄໍາຄນຸ ນາມທີ່ກຽ່ ວຂ້ອງກັບສິ່ງວິເສດຢ່າງເໝາະສົມບ?ໍ່ ບອກໝູ່ຂອງເຈ້ົາວາ່ ເຈ້າົ ສງັ ເກດເຫນັ ຫຍັງແດ່ກ່ຽວກັບການຂຽນຂອງເຂົາເຈ້ົາ. 20 ປັບັ ປຸຸງ ແລະ ຂຽນເລື່່�ອງຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ປັບັ ປຸຸງເລື່່�ອງຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ກວດເບງ່ິ ບົດເລອ່ື ງສດຸ ທາ້ ຍຂອງຕນົ ໂດຍອງີ ໃສຄ່ ໍາຖາມລມຸ່ ນີ້: 23 ก ການຂຽນຂອງຂອ້ ຍສະອາດ, ຮຽບຮ້ອຍ ແລະ ຖືກຕ້ອງບໍ່? ก ຂ້ອຍໄດ້ລວມທກຸ ພາກຂອງນທິ ານອດັ ສະຈນັ ບໍ່? ก ຂ້ອຍໄດ້ໃຊ້ໄວຍາກອນ ແລະ ຄໍາສບັ ທຮ່ີ ຽນມາໃນບດົ ຮຽນນບີ້ ່?ໍ ก ຂ້ອຍໄດອ້ ່ານຜ່ານການຂຽນຂອງຂອ້ ຍເປັນຄ້ງັ ສຸດທາ້ ຍ ເພື່ອກວດເບງິ່ ຂໍ້ຜິດ ພາດແລ້ວບ?່ໍ ก ຂອ້ ຍໄດ້ປະຕິບັດຕາມຄໍາຄດິ ເຫນັ ຈາກເພື່ອນຮວ່ ມຫອ້ ງຮຽນບ?່ໍ ก ຂ້ອຍຈະສງົ່ ບົດຂອ້ ງຂອ້ ຍໃຫນ້ າຍຄໄູ ດແ້ ລ້ວບ່ໍ? ໒໒໓ 223 LL-G4.indb 223 13/06/2022 15:06:47

ບດົ ທີ 24 ນິທານອດັ ສະຈນັ (ຕ)່ໍ ພວກເຮາົ ສາມາດເລາ່ົ ນທິ ານດວ້ ຍວທິ ໃີ ດ ເພອ່ື ໃຫຜ້ ອູ້ ນ່ື ມສີ ວ່ ນຮວ່ ມ? ພວກເຮາົ ເລມີ່ ຕນົ້ ເທາະ ກ່ອ່ ນການອ່າ່ ນ 1 ຕອບຄຳຳ�ຖາມ ໂດຍອີີງໃສ່່ຮູບູ ພາບ ຄາໍ ຖາມ ໂດຍອງີ ໃສຮ່ ບູ ພາບທນ່ີ າໍ ໃຊ້ ກ່ອນການອ່ານຊ່ວຍໃຫ້ພວກເຮົາຄ້ົນຄິດ ວ່າ ນິທານຈະເວ້າົ ກ່ຽວກບັ ຫຍັງ ດວ້ ຍການ ຄາດເດາົ ກຽ່ ວກບັ ບດົ ເລອ່ື ງ ແລະ ຕວົ ລະຄອນ. ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 24 ຄໍໍາສັບັ ສໍາໍ ຄັນັ 2 ຈັັບຄູ່່�ຄໍາໍ ສັັບ ແລະ ວະລີໃີ ສ່ກ່ ັບັ ຄວາມໝາຍ ຈ່ງົ ອ່ານຄໍາສບັ , ວະລີ ແລະ ຄວາມໝາຍລ່ມຸ ນີ້ ແລວ້ ສັງເກດຮູບພາບໃນຂທ້ໍ ີ 1 ວາ່ ມຄີ າໍ ສບັ ໃດທກ່ີ ງົ ກບັ ຮບູ ພາບ. ຈາກນນ້ັ , ຈບັ ຄຄູ່ າໍ ສບັ ໃສກ່ ບັ ຄວາມໝາຍໃຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ. ໝາກໄມ ້ ພະອິນ ຍິງເຖົາ້ ປ່ວຍ 1) ຄ70ົນ-ມ8ອີ 0າປຍີ.ຸ 2) ເຈັບ, ບສ່ໍ ະ 3) ຜທົນກຸ ຂຊອະງນພິດດື 4) ເທວະດາເປັນຜໃູ້ ຫຍ່ ບາຍໃນເນ້ືອ ໃນສະຫວັນທ່ສີ າມາດ ຄີງ, ເປນັ ໂຊ. ເຫາະເຫນີ ໄດ້. 224 ໒໒໔ LL-G4.indb 224 13/06/2022 15:06:47

3 ຟັງັ ແລະ ຕັ້້�ງຄໍາໍ ຖາມ ໂດຍໃຊ້້ບັັດຄໍາໍ ສັັບ ການອ່່ານ ຟງັ ແລະ ຕ້ັງຄໍາຖາມ ໂດຍໃຊ້ບດັ ຄາໍ ສັບ ແມ່ນການນາໍ ໃຊບ້ ດັ ຄາໍ ສັບທ່ເີ ປັນຄໍາຖາມ ເພ່ອື ຕງ້ັ ຄໍາຖາມໃນຂະນະອາ່ ນ ຊວ່ ຍໃຫພ້ ວກເຮົາຄນ້ົ ຄິດກ່ຽວກັບນທິ ານ ແລະ ເຂົາ້ ໃຈສງິ່ ທ່ຟີ ັງຢ.ູ່ ດອກໄມ້ວິເສດ ຕົວລະຄອນ: ແມ່, ເອອື້ ຍ, ນ້ອງຊາຍ, ຍິງເຖ້ົາ, ພະອິນ. ອປຸ ະກອນ: ຜ້າແພ, ຖົງ, ຕົ້ນດອກໄມ້ (ຕ້ນົ ດອກໄມຈ້ ິງ ຫຼື ເຮັດດ້ວຍເຈຍ້ ). ສາກ: ເຮືອນຂອງສອງເອື້ອຶ ຍນອ້ ງ, ປ່າດງົ . ແຕກ່ ແ້ີ ຕກ່ ອ່ ນ ຍງັ ມສີ ອງເອອ້ື ຍນອ້ ງຢກູ່ ບັ ແມຜ່ ທູ້ ປ່ີ ວ່ ຍມາເປນັ ເວລາດນົ ນານແລວ້ . ສອງເອ້ອື ຍນ້ອງພະຍາຍາມຊອກຫາຢາມາປວົ ແຕກ່ ບໍ ່ໍເຊົາຈກັ ເທອື່ . ມ້ໜື ງຶ່ ແມ່ໄດ້ເວາົ້ ກັບລູກວາ່ : “ລູກເອຍີ ! ມື້ນີ້ແມ່ຮສູ້ ກຶ ຢາກກິນໝາກໄມ້ ພວກລກູ ໄປຫາໝາກໄມ້ຢູ່ປ່າມາໃຫແ້ ມ່ກິນແດ!່ ”. ເມອ່ື ໄດຍ້ ນິ ແມ່ເວົ້າແນວນັ້ນ ຜູ້ເອື້ອຍກພໍ າຍ ເອາົ ຖງົ ແລວ້ ຊວນນ້ອງຊາຍເຂ້ົາໄປໃນປ່າ. ພໍໄປຮອດປ່າ ສອງເອື້ອຍນອ້ ງກໍເຫັນຕ້ົນ ໄມຕ້ ນ້ົ ໜງ່ຶ ມໝີ າກສກຸ ເຕມັ ຕນ້ົ . ຜເູ້ ປນັ ນອ້ ງຊາຍດວ້ ຍຄວາມດໃີ ຈຈງ່ຶ ຮອ້ ງຂນ້ຶ ໝດົ ແຮງ: “ໄຊໂຍ! ເຫນັ ໝາກໄມ້ແລວ້ ! ຂ້ອຍຈະໄດເ້ ອາົ ເມືອໃຫ້ແມ່ກິນດຽວນ້”ີ . ສຽງຮ້ອງນ້ນັ ດງັ ກ້ອງຂນ້ຶ ໄປ 24 ຮອດຫູພະອິນຢູເ່ ທິງຟ້າ. ພະອິນຈຶ່ງ ເຫາະລງົ ມາເບ່ງິ ວ່າມຫີ ຍງັ ເກດີ ຂນ້ຶ ຢ່ໂູ ລກມະນດຸ . ເພິ່ນແນມເຫັນເດັກ ນອ້ ຍສອງຄນົ ພວມປິດເອາົ ໝາກ ໄມ້ຢ.ູ່ ພະອິນຈຶງ່ ເລືອມໂຕເປັນຜູ້ ເຖ້ົາ ແລ້ວໄປລັດເດັກນ້ອຍຢ່ທູ າງ ກັບບາ້ ນຂອງພວກເຂົາ. ໃນຂະນະທສ່ີ ອງເອອ້ື ຍນອ້ ງພາຍຖງົ ໝາກໄມກ້ ບັ ບາ້ ນ ພວກເຂາົ ໄດແ້ ນມເຫນັ ຍງິ ຊະລາທາ່ ທາງອດິ ເມອ່ື ຍ ຖາມພວກເຂາົ ວາ່ : “ພວກຫາຼ ນພາກນັ ໄປໃສມານ?ໍ ” ສອງເອອ້ື ຍ ໒໒໕ 225 LL-G4.indb 225 13/06/2022 15:06:48

ນ້ອງຕອບວ່າ: “ພວກຫາຼ ນມາຊອກຫາໝາກໄມໄ້ ປໃຫ້ແມທ່ ີ່ພວມປວ່ ຍກິນ”. ຍງິ ເຖົາ້ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ເວາົ້ ຂຶນ້ ວ່າ: “ແມເ່ ຖົ້າບໍ່ໄດກ້ ິນຫຍງັ ຫຼາຍມືແ້ ລ້ວ ແມເ່ ຖາົ້ ຂກໍ ິນໝາກໄມ້ນາໍ ພວກຫາຼ ນ ໄດ້ບໍ?່ ”. ຜ້ເູ ປນັ ເອອ້ື ຍໄດ້ຍື່ນຖງົ ໝາກໄມທ້ ັງໝົດໃຫ້ຍິງເຖາົ້ ແລວ້ ເວົ້າວ່າ: “ແມ່ເຖ້າົ ຄື ຊິຫິວຫຼາຍນໍ ກິນໃຫ້ໝົດໂລດພວກຫາຼ ນຈະກບັ ໄປປິດເອົາໝາກໄມໃ້ ໝ່ດອກ”. ຍງິ ເຖາ້ົ ກນິ ໝາກໄມແ້ ຕສ່ ອງສາມໜວ່ ຍ ແລວ້ ຍນ່ື ຖງົ ໝາກໄມຄ້ ນື ໃຫຜ້ ເູ້ ປນັ ເອອ້ື ຍ ແລວ້ ເວາ້ົ ວາ່ : “ໃຫພ້ ວກຫາຼ ນເອາົ ໄປໃຫແ້ ມກ່ ນິ ເນີ ເພາະໝາກໄມນ້ ຈ້ີ ະເຮດັ ໃຫແ້ ມຫ່ າຍ ຈາກເຈັບປວ່ ຍ ແລະ ມເີ ຫ່ອື ແຮງຂນຶ້ ມາ. ແມເ່ ຖົ້າເອົາຕນົ້ ດອກໄມ້ໃຫພ້ ວກຫຼານໄປ ປູກຜລູ້ ະຕົນ້ ເດີ, ສງິ່ ສາໍ ຄນັ ພວກຫາຼ ນຕອ້ ງຮັກແພງກນັ , ບ່ໍຜດິ ຖຽງກນັ ຕົ້ນດອກໄມ້ຈ່ງຶ ຈະມດີ ອກທສ່ີ ວຍງາມຕະຫອຼ ດ”. ສອງເອອ້ື ຍນອ້ ງນບົ ເພອ່ື ຂອບໃຈ ແລະ ຂລໍ າແມເ່ ຖາ້ົ ກບັ ເມອື ເຮອື ນ. ພກໍ ັບມາເຖງິ ເຮອື ນ ຜູເ້ ປນັ ເອອ້ື ຍກໍຟາ້ ວເອາົ ໝາກໄມໃ້ ຫ້ແມກ່ ິນ ສ່ວນ ຜເູ້ ປນັ ນອ້ ງກໄໍ ດ້ເລາ່ົ ເຫດການທພ່ີ ວກຕນົ ພບົ ສູແ່ ມ່ຟງັ . ຫັຼງຈາກກນິ ໝາກໄມ້ແລ້ວ ແມ່ຮູສ້ ກຶ ດຂີ ນຶ້ ຢາ່ ງໄວວາ ແລະ ແຂງແຮງຂຶ້ນທຸກໆມ້.ື ສອງເອ້ອື ຍນ້ອງໄດເ້ ອາົ ຕນ້ົ ດອກໄມ້ໄປປກູ ໄວໜ້ າ້ ເຮືອນ ແລະ ຫົດນໍາ້ ໃສ່ຝນຸ່ ປາກົດ ວ່າຕ້ົນດອກໄມໄ້ ດອ້ ອກດອກບານງາມຢາ່ ງວອ່ ງໄວ ແລະ ເປັນຕາສະອອນ. ສອງສາມມຕ້ື ມ່ໍ າ, ສອງເອອ້ື ຍນອ້ ງໄດເ້ ກດີ ຜດິ ຖຽງກນັ ຈນົ ຮອ້ ງໄຫ.້ ຫງັຼ ຈາກນນ້ັ , ທັງສອງກໍເຂາ້ົ ໄປນອນບ່ອນຂອງຕນົ ເອງ ໂດຍບໍເ່ ວາົ້ ນາໍ ກນັ . ຕອນເຊົາ້ ມື້ໃໝ່ ສອງເອືອ້ ຍນອ້ ງໄດຍ້ າ່ ງອອກໄປທາງໜາ້ ເຮອື ນບອ່ ນທ່ເີ ຂາົ ເຈ້ົາ 24 ປກູ ຕນ້ົ ດອກໄມ້ ແລະ ສ່ງິ ທພ່ີ ວກເຂາົ ເຫນັ ແມ່ນຕ້ນົ ດອກໄມໄ້ ດຫ້ ່ຽວແຫ້ງ. ເຂາົ ເຈົາ້ ຈ່ຶງຄິດເຖິງຄໍາເວົ້າຂອງຍິງເຖ້ົາຕອນທ່ີເພິ່ນເອົາຕົ້ນດອກໄມ້ໃຫ້ມາປູກນັ້ນວ່າຕ້ອງຮັກ ແພງກນັ . ສອງເອ້ືອຍນ້ອງຮູ້ສຶກຜິດທ່ລີ ືມຄາໍ ເຕອື ນຂອງຍິງເຖ້ົາ. ທັງສອງພາກນັ ກອດ ກນັ ແລວ້ ຮອ້ ງໄຫ້ ແລະ ນາໍ້ ຕາຂອງພວກເຂາົ ໄດຕ້ ກົ ໃສຕ່ ນ້ົ ດອກໄມ.້ ທນັ ໃດນນ້ັ , ເຮດັ ໃຫຕ້ ນົ້ ດອກໄມຊ້ ຸ່ມຊ່ືນ ແລະ ມດີ ອກບານງາມຄືເກ່າົ . ນບັ ແຕນ່ ນ້ັ ມາ, ສອງເອອ້ື ຍນອ້ ງມຄີ ວາມຮກັ ແພງກນັ ຫາຼ ຍຂນ້ຶ ກວາ່ ເກາ່ົ ພວກເຂາົ ບໍເ່ ຄີຍຜິດຖຽງກນັ ອີກເລີຍ. 226 ໒໒໖ LL-G4.indb 226 13/06/2022 15:06:48

4 ອ່າ່ ນເລື່່�ອງ ດອກໄມ້ວ້ ິເິ ສດ ແລະ ຕັ້້�ງຄໍາໍ ຖາມກ່ຽ່ ວກັບັ ເລື່່�ອງ ການຄິດິ ກ່່ຽວກັບັ ເລື່່�ອງ ການຕັ້ງຄໍາຖາມຫຼັງການອ່ານ ເພື່ອຊ່ວຍໃຫ້ເຮົາຄົ້ນຄິດກ່ຽວກັບສິ່ງທີ່ເກີດຂຶ້ນ, ເປັນຫຍັງ ຈຶງ່ ເກີດຂນ້ຶ ແລະ ກົງກັບການຄາດຄະເນຂອງພວກເຮາົ ແນວໃດ, ສິ່ງທີພ່ ວກເຮົາໄດ້ຮຽນຮູ້, ຕວົ ລະຄອນຫັກຼ ເຮດັ ຫຍງັ , ເປນັ ຫຍງັ ຈຶ່ງຈົບລງົ ດ້ວຍວິທີນ້ີ, ມຫີ ຍງັ ເກດີ ຂ້ຶນ ແລະ ອນື່ ໆ. ອາ່ ນເລອ່ື ງ ດອກໄມວ້ ເິ ສດ ແລະ ຕງ້ັ ຄາໍ ຖາມກຽ່ ວກບັ ເລອ່ື ງ ເພອ່ື ຖາມໝໃູ່ ນຫອ້ ງ. ເມອ່ື ສໍາເລດັ ແລວ້ ໃຫຖ້ າມ ແລະ ຕອບຄໍາຖາມຂອງກັນ ແລະ ກນັ . 5 ອ່າ່ ນເລື່່�ອງ ດອກໄມ້້ວິເິ ສດ ການອ່າ່ ນ ເບິງ່ ບົດອາ່ ນຢູ່ພາກຜະໜວກ ພວກເຮາົ ເບິ່ງໃກ້ໆເທາະ 6 ຈັດັ ລຽງຮູູບພາບໃຫ້້ຖືກື ຕາມລໍາໍ ດັບັ ແລ້ວ້ ເລົ່່�າເລື່່�ອງຄືນື ການເລົ່່�າເລື່່�ອງຄືນື ກ ຂຄ 24 ງຈ ສ ໒໒໗ 227 LL-G4.indb 227 13/06/2022 15:06:49

7 ຊອກຫາວິທິ ີເີ ວົ້້�າທີ່່�ແຕກຕ່າ່ ງໃນປະໂຫຍກຄໍາໍ ເວົ້້�າຢູ່່�ໃນນິິທານ ຄໍາໍ ສັັບ ແລະ ວະລີີໃໝ່່ ວທິ ເີ ວາ້ົ ທແ່ີ ຕກຕາ່ ງກນັ ໃນປະໂຫຍກ ແມນ່ ເພອ່ື ເຮດັ ໃຫກ້ ານນາໍ ໃຊຄ້ າໍ ສບັ ເຂາ້ົ ໃນການເລາ່ົ ນິທານຫຼາຍຂນ້ຶ . ຕົວຢາ່ ງ: ແມ່ເຖາ້ົ ທ່າທາງອິດເມອ່ື ຍ ແລະ ເວົາ້ ວ່າ: “ພວກຫຼານພາກັນໄປໃສມານ?ໍ ” ເຈາ້ົ ສາ ມາດປຽ່ ນແທນ “ເວາ້ົ ” ດວ້ ຍ “ຖາມ”. ເບງິ່ ບດົ ເລອ່ື ງ ດອກໄມ້ວເິ ສດ ແລະ ຊອກຫາຫາຼ ຍໆວທິ ເີ ວາ້ົ ທີແ່ ຕກຕາ່ ງກັນໃນປະໂຫຍກທີ່ ສາມາດຊອກໄດ.້ 8 ຊອກຫາຄໍາໍ ກໍໍາມະຊ່ວ່ ຍໃນນິິທານສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ໄວຍາກອນ ຄາໍ ກາໍ ມະຊ່ວຍ ແມນ່ ຄໍາກາໍ ມະທີ່ໃຊປ້ ະກອບເຂ້ົາກັບຄາໍ ກໍາມະຫກັຼ ຂອງປະໂຫຍກ ເພອ່ື ຊວ່ ຍໃຫ້ໄດຄ້ ວາມໝາຍສມົ ບູນ ເຊ່ນັ : ພວມ, ຈະ, ແນມ, ຢາກ, ໄດ້, ໃຫ້, ຢູ່... ຕວົ ຢ່າງ: ລາວແນມເຫັນເດກັ ນ້ອຍສອງຄນົ ພວມປດິ ເອາົ ໝາກໄມ.້ ຈງ່ົ ຊອກຫາຄາໍ ກາໍ ມະຊວ່ ຍຢໃູ່ ນບດົ ເລອ່ື ງ ເຈາ້ົ ສາມາດຊອກຫາໄດຫ້ າຼ ຍປານໃດ? 9 ສົົນທະນາກ່ຽ່ ວກັບັ ແນວຄິິດຂອງເລື່່�ອງ ແນວຄິດິ ຂອງເລື່່�ອງ ຈ່ງົ ສນົ ທະນາ ໂດຍໃຊຄ້ າໍ ຖາມລຸມ່ ນເີ້ ປັນກ່ມຸ ແລ້ວຂຽນຄາໍ ຕອບເປັນຂ້ຄໍ ວາມ 24 • ເຈ້ົາຄິດວາ່ ເລອ່ື ງນເ້ີ ກດີ ຂຶ້ນແທ້ບ່ໍ? ຍອ້ ນຫຍງັ ? • ກອ່ ນທີ່ເຈ້ົາຈະອາ່ ນບົດເລອື່ ງນ້ີ ເຈ້ົາເຄຍີ ຮູ້ກຽ່ ວກັບປະເພດບດົ ນ້ີມາກ່ອນບ່?ໍ • ເຈາ້ົ ຮຽນຮູຫ້ ຍັງແດ່ ຈາກນິທານເລ່ືອງນ?້ີ • ເຈົາ້ ຢາກຮູ້ຫຍັງຕ່ມື ຕັງ້ ແຕອ່ ່ານບດົ ເລ່ືອງນ?ີ້ • ຫັຼງຈາກອ່ານເລື່ອງນ້ີແລວ້ ເຈ້າົ ຢາກຮ້ຫູ ຍງັ ຕືມ່ ? ພວກເຮາົ ຂຽນເທາະ 10 ຮຽນກ່ຽ່ ວກັບັ ໂຄງຮ່າ່ ງຂອງນິທິ ານອັັດສະຈັນັ ໂຄງຮ່່າງຂອງປະເພດບົດົ ເບງ່ິ ໂຄງຮາ່ ງຂອງບດົ ນິທານອດັ ສະຈນັ ໃນບົດທີ 23 ຂ້ໍທີ 10 228 ໒໒໘ LL-G4.indb 228 13/06/2022 15:06:49

ຄດິ ກຽ່ ວກັບບົດເລືອ່ ງ ດອກໄມ້ວເິ ສດ ແລະ ພ່ນໍ າກບັ ຫີນວເິ ສດ. ມຄີ ວາມຄ້າຍຄື ແລະ ແຕກຕ່າງກັນແນວໃດ? ສົນທະນາເປັນຄູ່ ແລະ ຂຽນຄາໍ ຕອບຢູ່ໃນປ້ຶມຂຽນ. 11 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່່ການຈັບັ ສໍໍ ຂຽນທວາຍ ການຈັບສໍທີ່ດີ ມຊື ້າຍ ຈບັ ສດໍ ວ້ ຍມແື ບບເບາົ ໆ ມືຂວາ 24 1. ໂປ້ມຄື າໍ້ ສ.ໍ 2. ນ້ິວຊວ້ີ າງຢູ່ເທິງສຸດຂອງສ.ໍ 3. ກາ້ ນສໍວາງເນ້ງີ ກບັ ນວິ້ ກາງ ຊງ່ຶ ເປັນນວິ້ ທີສ່ າມຂອງມື. ຈງ່ົ ຂຽນທວາຍກັບນາຍຄູ ເລີ່ມແຕ່ ມໜ້ື ຶງ່ ຈນົ ເຖິງ ໃຫແ້ ມ່ກນິ ດຽວນີ້ 12 ນຳຳ�ໃຊ້້ຄຳຳ�ກຳຳ�ມະຊ່່ວຍ ເພື່່�ອແຕ່ງ່ ປະໂຫຍກໃຫ້້ສົົມບູນູ ການຝຶກຶ ໄວຍາກອນ ຈ່ົງແຕງ່ ປະໂຫຍກໂດຍໃຊຄ້ າໍ ກໍາມະຊ່ວຍລຸມ່ ນ:ີ້ ພວມ ຈະ ຢາກ ໄດ ້ ໃຫ້ ຢ ູ່ ແນມ ຕວົ ຢ່າງ: ແມ່ທພ່ີ ວມປວ່ ຍຢາກກິນໝາກໄມ.້ 229 ໒໒໙ LL-G4.indb 229 13/06/2022 15:06:50

13 ຕື່່�ມວິິທີີເວົ້້�າທີ່່�ແຕກຕ່່າງເຂົ້້�າໃນປະໂຫຍກຄຳຳ�ເວົ້້�າ ການຝຶກຶ ຄຳຳ�ສັັບ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ຈ່ົງຕມ່ື ວິທເີ ວາ້ົ ທ່ີແຕກຕ່າງໃສບ່ ອ່ ນວາ່ ງໃນປະໂຫຍກລຸ່ມນ້ີ ໂດຍພະຍາຍາມໃຊແ້ ຕ່ລະຄໍາ ສບັ ພຽງແຕຄ່ ້ງັ ດຽວ 1. ລາວ ..........: ພວກຫຼານພາກັນໄປໃສມານໍ? 2. ເອືອ້ ຍນ້ອງ ..........: ພວກເຮາົ ອາໄສຢູໃ່ ນເຮືອນນ້ອຍໆໃນປາ່ . 3. ລາວ ..........: ເອ!ີ ຂອ້ ຍພບົ ໝາກໄມ!້ 4. ລາວ ..........: ຈົ່ງປກູ ຕນົ້ ດອກໄມ້ເຫຼ່ົານ້ີ ແລະ ບວົ ລະບັດມນັ ໃຫດ້ .ີ 5. ເອອ້ື ຍນ້ອງ ..........: ພວກເຮາົ ກໍາລງັ ເກັບໝາກໄມ້ຈາໍ ນວນໜ່ງຶ . 14 ຕອບຄຳຳ�ຖາມ ເຈົ້້�າຄິດິ ວ່່າແນວໃດ? ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຈ່ົງເບິງ່ ຄໍາແນະນາໍ ທ່ເີ ນນັ້ ໃນບົດເລ່ອື ງ ດອກໄມວ້ ເິ ສດ ຢຂູ່ ້ທໍ ີ 3 ແລະ ຕອບຄາໍ ຖາມລມຸ່ ນ້ີ: • ເຈົ້າຄິດວາ່ ຈຸດປະສົງຂອງຄາໍ ແນະນໍາເຫົຼາ່ ນແີ້ ມ່ນຫຍັງ? • ເຈົ້າສາມາດຊອກຫາຄາໍ ແນະນໍາປະເພດໃດແດໃ່ ນເລ່ອື ງນ້?ີ • ເຈາ້ົ ຄິດເຖິງຄາໍ ແນະນໍາໃດໜງຶ່ ທ່ສີ າມາດເພີ່ມໃສ່ເລອື່ ງນ້ໄີ ດບ້ ?ໍ່ ພວກເຮົາໂຮມທກຸ ຢາ່ ງເຂ້ົາກນັ ເທາະ 15 ອ່າ່ ນໜ້້າວຽກທີ່່�ຈະເຮັັດໃນບົົດຮຽນ ເຈົ້້�າຈະເຮັັດແນວໃດ? ໜາ້ ວຽກ: ກະກຽມສະແດງການເລົາ່ ນິທານທີ່ເຈ້ົາຂຽນໃນບດົ ທີ 23 ໂດຍນາໍ ໃຊທ້ າ່ ທາງ, ສຽງເວ້າົ 24 ແລະ ອຸປະກອນຕາ່ ງໆ ເພອ່ື ໃຫ້ໄດ້ຜນົ ດີ. ຂຽນນິທານຂອງເຈາ້ົ ຄນື ໃໝ່ ໂດຍການເພີ່ມບດົ ແນະນາໍ ເຊນ່ັ ດຽວກບັ ໃນບດົ ເລອ່ື ງ ດອກໄມວ້ ເິ ສດ ທຄ່ີ ແູ ນະນາໍ ຫືຼ ຢໃູ່ ນພາກຜະໜວກ. ນາໍ ໃຊໄ້ ວຍາ ກອນ ແລະ ຄາໍ ສບັ ທີ່ໄດ້ຮຽນຮໃູ້ ນລະຫວ່າງບດົ ຮຽນນ້ໃີ ນການຂຽນຂອງເຈາົ້ . 16 ຝຶຶກການຂຽນຕອນໃດໜຶ່່�ງຂອງນິິທານຮ່່ວມກັັບນາຍຄູູ ຝຶກຶ ການຂຽນ ຈງ່ົ ປະຕບິ ດັ ກິດຈະກໍາຮວ່ ມກບັ ນາຍຄູ ແລະ ໝູ່ ໂດຍການນາໍ ໃຊໂ້ ຄງຮາ່ ງການ ຂຽນ ແລວ້ ຂຽນຕອນໃດໜງຶ່ ຂອງນທິ ານທສີ່ ອດຄອ່ ງກບັ ສະໄໝໃໝ່ ຕວົ ຢ່າງ: ຫວົ ຂ:້ໍ ບອກວາ່ ນິທານເວົ້າກຽ່ ວກບັ ຫຍງັ . ພນ່ໍ າກບັ ຫນີ ວເິ ສດ ໃສຊ່ ່ຂື ອງຕົວລະຄອນເອກ (ໂດຍປົກກະຕິແມ່ນ ຄົນ) ແລະ ລາຍການຫກັຼ ຫຼື ສັດໃນເລອ່ື ງ. 230 ໒໓໐ LL-G4.indb 230 13/06/2022 15:06:50

ເປດີ ຫວົ ເລອ່ື ງ:ແນະນາໍ ຕວົ ລະຄອນ,ທຕ່ີ ງ້ັ ຫືຼສະຖານ ເມອ່ື ໃດ? ແຕກ່ ແ້ີ ຕ່ກອ່ ນ ທີ່ ແລະ ເວລາ. ຢ່ໃູ ສ? ໝບູ່ າ້ ນນອ້ ຍໆໃກ້ກບັ ໜອງນ້າໍ ໃຫຍ.່ ໃຊພ້ າສາກຽ່ ວກບັ ການພນັ ລະນາ ແລະ ຕອບຄາໍ ຢູ່ໃນບ້ານແຫງ່ ໜ່ງຶ ໃກກ້ ບັ ໜອງໃຫຍ.່ ຖາມ ເວລາໃດ ແລະ ຢ່ໃູ ສທີ່ນທິ ານເກີດຂນ້ຶ ແລະ ແມນ່ ໃຜຢໃູ່ ນເຫດການ (ປກົ ກະຕແິ ມນ່ ຕວົ ລະຄອນ ໃຜ? ພ່ນໍ າ. ເອກເທາ່ົ ນນ້ັ ຈະຢໃູ່ ນເຫດການ). ເນອ້ື ເລອ່ື ງ: ບອກວາ່ ມຫີ ຍງັ ເກດີ ຂນ້ຶ ໃນນທິ ານລວມມ:ີ ກ) ພໍ່ນາຈບັ ປາບໄໍ່ ດຈ້ ັກໂຕ, ມີພຽງແຕ່ກອ້ ນ ກ) ບນັ ຫາທີ່ຕົວລະຄອນພະຍາຍາມແກ້ໄຂ. ຫນີ ສຂີ າວ ທລ່ີ າວເອົາເມືອໄວເ້ ຮືອນ. - ສາ້ ງຂະບວນການເຄອ່ື ນໄຫວຫາປາ. - ສໜີ າ້ ຮສູ້ ກຶ ຜດິ ຫວງັ . - ສຽງທຕ່ີ ນ່ື ເຕນ້ັ . 17 ຕື່່�ມຂໍ້້�ມູນູ ກ່່ຽວກັັບນິິທານໃສ່່ໂຄງຮ່າ່ ງ ສ້າ້ ງໂຄງຮ່າ່ ງການຂຽນ ເບິ່ງໂຄງຮາ່ ງຂອງບດົ ນິທານຢ່ຂູ ້ໍທີ 10 ຂຽນເລື່່�ອງໃນຂັ້້�ນຮ່າ່ ງ 18 ຂຽນນິິທານຕາມໂຄງຮ່າ່ ງໃສ່ປ່ ຶ້້�ມຂຽນ ນໍາໃຊແ້ ນວຄິດຈາກຂທໍ້ ີ 17 ກວດແກ້້ເລື່່�ອງ 19 ນໍໍາໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ຖາມລຸ່່�ມນີ້້� ເພື່່�ອກວດແກ້້ນິທິ ານຮ່່ວມກັບັ ໝູ່່� ປ່ຽນກັນກວດແກ້ນິທານໃຫຖ້ ກື ຕອ້ ງ ແລະ ສົມບູນຂຶ້ນ ໂດຍນາໍ ໃຊຄ້ ໍາຖາມລ່ມຸ ນີ້: 24 ก ໄດປ້ ະຕິບດັ ຕາມໂຄງຮາ່ ງຂອງນິທານອດັ ສະຈັນແລວ້ ບ?່ໍ ก ໄດ້ນໍາໃຊ້ທາ່ ທາງ, ສຽງເວ້ົາ, ອປຸ ະກອນຕ່າງໆເຂ້ົາໃນບດົ ນທິ ານແລວ້ ບ່ໍ? ก ຄາໍ ກໍາມະຊວ່ ຍໄດ້ຖກື ນາໍ ໃຊຢ້ າ່ ງຖືກຕອ້ ງບ?່ໍ ก ໄດນ້ ໍາໃຊວ້ ທິ ີທີ່ແຕກຕ່າງຂອງການເວາ້ົ “ເວ້າົ ” ໃນປະໂຫຍກຄໍາເວ້ົາບ?່ໍ ບອກໝູ່ຂອງເຈ້ົາວາ່ ເຈາ້ົ ສັງເກດເຫັນຫຍງັ ແດ່ກຽ່ ວກບັ ການຂຽນຂອງເຂົາເຈົາ້ . 20 ປັັບປຸຸງ ແລະ ຂຽນເລື່່�ອງຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ປັບັ ປຸຸງເລື່່�ອງຂັ້້�ນສຸຸດທ້າ້ ຍ ກວດເບິ່ງບດົ ຂ້ນັ ສຸດທ້າຍຂອງຕນົ ໂດຍອີງໃສ່ຄໍາຖາມລມຸ່ ນີ້: ก ຂອ້ ຍຮູ້ບໍ່ວ່າການນາໍ ສະເໜີຂອງຂ້ອຍແມ່ນເວລາໃດ? ก ຂອ້ ຍໄດຝ້ ກຶ ຊອ້ ມການນາໍ ສະເໜແີ ລວ້ ບ?່ໍ ຝກຶ ກບັ ຕນົ ເອງ ແລະ ກບັ ໝເູ່ ພອ່ື ນ? ก ຂ້ອຍມີອຸປະກອນທີຕ່ ້ອງການໃຊໃ້ ນລະຫວາ່ ງການນາໍ ສະເໜບີ ?່ໍ ก ຂອ້ ຍຈະນາໍ ສະເໜບີ ດົ ຂອງຂອ້ ຍໄດແ້ ລວ້ ບ?່ໍ ໒໓໑ 231 LL-G4.indb 231 13/06/2022 15:06:50

ບົດທີ 25 ອາຊີບທີ່ສາໍ ຄນັ ໃນຊຸມຊົນ ກ່ອ່ ນການອ່າ່ ນ ຜໃູ້ ຫ້ຄວາມຊ່ວຍເຫອຼື ໃນຊຸມຊນົ ມີໃຜແດ່? ພວກເຮົາເລມີ່ ຕ້ົນເທາະ 1 ນໍໍາໃຊ້ຂ້ ໍ້້�ຄິິດຈາກຫົົວຂໍ້້� ແລະ ຮູູບພາບ ເພື່່�ອຄາດເດົົາບົົດ ການໃຊຂ້ ້ໍຄດິ ຈາກຫົວຂໍ້ ແລະ ຮບູ ພາບຕ່າງໆໃນບົດກອ່ ນການອາ່ ນ ເພ່ືອ ຄາດເດາົ ວາ່ ມນັ ຈະກຽ່ ວກັບຫຍັງ? ຈາກ ນ້ັນ, ໃຫຄ້ າດເດົາແນວຄິດຫກຼັ ຂອງບດົ ອ່ານຈະເປັນແນວໃດ? ຄວນກວດກາ ການຄາດເດົາເຫົາ່ຼ ນ້ີເມອື່ ອ່ານບດົ ອ່ານ. ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຈົ່ງໃຫ້ຂ້ຄໍ ດິ ຈາກຫວົ ຂໍ້ ແລະ ຮູບພາບຕາຕະລາງລຸ່ມນ້:ີ ຮບູ ພາບ ຫວົ ຂ້ໍ ເບງ່ິ ຮບູ ພາບໃນບດົ ບດົ ນຮ້ີ ບູ ພາບເວາ້ົ ຫວົ ຂແ້ໍ ມນ່ ຫຍງັ ? ຫວົ ຂບ້ໍ ດົ ນເ້ີ ວາ້ົ ກຽ່ ວກບັ ຫຍງັ ? ນເ້ີ ຫນັ ຫຍງັ ແດ?່ ກຽ່ ວກບັ ຫຍງັ ? ........................... .......................... .......................... ...................................... 2 ຈັບັ ຄູ່່�ຄໍໍາສັບັ ໃສ່່ກັັບຄວາມໝາຍ ຄໍໍາສັັບສໍາໍ ຄັັນ ນກັ ຮຽນຈ່ຄື າໍ ສັບເຫຼາ່ົ ນີ້ບ?ໍ່ ຊກຸ ຍູ້, ແຮງບນັ ດານໃຈ, ທັກສະ, ພດັ ທະນາ, ແມພ່ ມິ 25 ຈົ່ງຈັບຄູ່ຄາໍ ສັບໃຫຖ້ ືກກບັ ຄວາມໝາຍ 1. ຊກຸ ຍ ູ້ ກ. ຄວາມສາມາດ, ຄວາມຊໍານານ, ຄວາມຄອ່ ງແຄວ້ 2. ແຮງບັນດານໃຈ ຂ. ເຮັດໃຫ້ມີຄວາມຈະເລນີ ກາ້ ວໜາ້ 3. ທັກສະ ຄ. ກໍາລງັ ໃຈ 4. ພດັ ທະນາ ງ. ຊ່ວຍເຫືຼອ 5. ແມພ່ ມິ ຈ. ແມ່ແບບ 232 ໒໓໒ LL-G4.indb 232 13/06/2022 15:06:50

3 ອ່່ານບົດົ ຄູູສອນຊັ້້�ນປະຖົມົ ການອ່າ່ ນ ການຕງັ້ ຄໍາຖາມ ໂດຍການນາໍ ໃຊບ້ ັດຄໍາສບັ ແມ່ນຫຍງັ ? ເປັນຫຍງັ ? ແນວໃດ? ຢູ່ໃສ? ແມ່ນໃຜ? ເມອື່ ໃດ? ໃນຂະນະອາ່ ນແມ່ນ ເພື່ອໃຫ້ນັກຮຽນຖາມຄໍາຖາມກ່ຽວກບັ ບົດໃນເວລາ ທ່ພີ ວກເຂາົ ອາ່ ນ. ຄສູ ອນຊນ້ັ ປະຖົມ ຄູສອນໂຮງຮຽນປະຖົມເປນັ ຄນົ ຊຸກຍູ້ ແລະ ສ້າງແຮງບນັ ດານໃຈໃຫແ້ ກ່ນກັ ຮຽນ ຮັກໃນການຮຽນ. ຄໄູ ດ້ສອນທັກສະຕ່າງໆສາໍ ລັບການຮຽນຮຕູ້ ະຫຼອດຊວີ ດິ ເຊ່ັນ: ການ ອ່ານ, ການຂຽນ, ການບວກ, ການລົບ, ການຄ້ນົ ຄດິ ແລະ ອື່ນໆໃຫນ້ ັກຮຽນແຕຂ່ ນັ້ ປ.1 ເຖງິ ປ.5. ຄເູ ປນັ ຄົນມີຫັກຼ ໝນ້ັ , ມີຈນັ ຍາບນັ ແລະ ຄຸນສມົ ບັດ ທີ່ດ,ີ ມຄີ ວາມຮ້ຄູ ວາມສາມາດຮອບດາ້ ນ, ດໝຸ ັ່ນ, ຮັກ ອາຊີບແພງເດັກ, ຮັກແພງຊົນເຜົ່າ, ມີນໍ້າໃຈດີງາມ, ມີ ແນວຄດິ ເປດີ ກວ້າງຮບັ ເອາົ ສງິ່ ໃໝ່ໆເພ່ືອພັດທະນາຕນົ ເອງໃຫດ້ ຂີ ້ຶນເລອ້ື ຍໆ ແລະ ເປນັ ຜູ້ທມີ່ ີສຂຸ ະພາບດີ. ກອ່ ນຈະກາຍເປນັ ຄສູ ອນປະຖມົ ນກັ ຮຽນຕອ້ ງຮຽນ ຈບົ ຊນັ້ ມດັ ທະຍມົ ປາຍ. ຈາກນນ້ັ , ຈງ່ຶ ຮຽນຕ່ໍວທິ ະຍາໄລ ຄູ ຫຼື ສະຖາບັນອ່ືນໆ ແລະ ຕອ້ ງມີໃບປະກາສະນຍິ ະບັດ ຫືຼ ໃບຢ້ັງຢນື ວຊິ າຄ,ູ ໃບອະນຸ ຍາດການສອນ ຈຶ່ງສາມາດເປນັ ຄູໄດ້. ຄູສາມາດສອນຢູ່ໃນຊນ້ັ ປະຖມົ ສກຶ ສາທກຸ ແຫ່ງໃນທົວ່ ປະເທດ. ຄໄູ ດ້ຮບັ ຄ່າຕອບ ແທນແຮງງານ, ໄດ້ຮັບນາມມະຍົດ ແລະ ຕໍາແໜ່ງວຊິ າການຄູຂ້ນັ ຕ່າງໆຕາມຜນົ ງານ 25 ຕວົ ຈິງ. ນອກຈາກສິດສອນແລ້ວ ບາງຄ້ງັ ຄູກໍຍງັ ເຮັດວຽກອ່ນື ໆ ເຊນ່ັ : ເປນັ ຜູ້ອາໍ ນວຍ ການໂຮງຮຽນ, ເປນັ ນັກພັດທະນາຫັຼກສູດ, ເປນັ ຜູບ້ ໍາລຸງການສອນໃຫ້ແກຄ່ ທູ ີອ່ ອກສດິ ສອນໃໝ່ ແລະ ອື່ນໆ. ຊວີ ິດຄນົ ບໍ່ສາມາດດຂີ ້ນຶ ໄດ້ ຖ້າປາສະຈາກການສຶກສາ. ຄູເປນັ ຂໍກຸນແຈທສ່ີ ໍາຄນັ ສາໍ ລັບການສຶກສາ ແລະ ການສ້າງນກັ ຮຽນໃຫ້ມຄີ ຸນນະພາບດຂີ ນ້ຶ . ຄຊູ ວ່ ຍສາ້ ງອະນາ ຄດົ ທ່ີດໃີ ຫ້ກັບເດກັ ນ້ອຍໃນທ່ວົ ປະເທດ. ດ່ັງນ້ນັ , ເພິນ່ ຈຶ່ງປຽບຄູດ່ັງແມພ່ ິມຂອງຊາດ. ໒໓໓ 233 LL-G4.indb 233 13/06/2022 15:06:51

4 ສົນົ ທະນາ ແລະ ຄິິດກ່່ຽວກັບັ ສິ່່�ງທີ່່�ໄດ້້ອ່າ່ ນ ເພື່່�ອຕອບຄໍາໍ ຖາມ ການຄິິດກ່ຽ່ ວກັບັ ບົົດເລື່່�ອງ ການຕ້ັງຄາໍ ຖາມຫງັຼ ການອາ່ ນ ເພ່ືອໃຫ້ຄົ້ນຄດິ ກ່ຽວກບັ ສ່ງິ ທີເ່ ກີດຂນ້ຶ ເປັນຫຍງັ ມນັ ຈງ່ຶ ເກີດ ມັນກງົ ກັບການຄາດຄະເນຂອງພວກເຮົາແນວໃດ. ຈງ່ົ ໝາຍ  ໃສ່ຄໍາຕອບແມນ່ ຫຼື ບແໍ່ ມ່ນໃນຕາຕະລາງລມຸ່ ນ້:ີ ລ/ດ ເນ້ືອໃນ ແມ່ນ ບແ່ໍ ມ່ນ 1 ຄູສອນທັກສະຕາ່ ງໆສຳລບັ ການຮຽນຮ້ຕູ ະຫອຼ ດຊີວດິ ແມນ່ ບ່?ໍ 2 ຄູປະຖມົ ສອນນກັ ຮຽນຂັນ້ ປ.1 ຫາ ປ.5 ແມ່ນບ່ໍ? 3 ຮຽນບໍຈ່ ົບວຊິ າຄສູ າມາດສອນນັກຮຽນປະຖມົ ໄດ້ແມ່ນບ?່ໍ 4 ຄູສອນໄດ້ຮບັ ຄ່າຕອບແທນແຮງງານແມນ່ ບ່?ໍ 5 ຄສູ າມາດເຮັດໜ້າທີ່ສອນຢາ່ ງດຽວແມ່ນບໍ?່ 6 ຄູບ່ພໍ ັດທະນາຕນົ ເອງກໍສອນເກັ່ງແມນ່ ບ?ໍ່ 7 ຊວີ ດິ ຈະດໄີ ດ້ຖ້າປາສະຈາກການສຶກສາແມນ່ ບໍ?່ 8 ຄູຕ້ອງມຄີ ວາມຮູຄ້ ວາມສາມາດຮອບດາ້ ນແມ່ນບ່ໍ? ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 5 ຕິິດຕາມເວລານາຍຄູູອ່່ານບົດົ ການອ່່ານ ການເລົ່່�າບົດົ ຄືືນ ເບິ່ງບດົ ອາ່ ນຢຂູ່ ໍທ້ ີ 3 ພວກເຮົາເບງິ່ ໃກ້ໆເທາະ 25 6 ສົນົ ທະນາ ແລະ ເລົ່່�າຄືືນສິ່່�ງທີ່່�ໄດ້ຟ້ ັັງ ຈ່ງົ ເລົ່າຄືນບົດລາຍງານຂມໍ້ ນູ ຄູສອນຊ້ັນປະຖມົ ຕອນ 1 ຕອນ 2 ຕອນ 3 ຕອນ 4 ຕອນ 5 ຄູສອນ.............. ຄູເປນັ ຜູມ້ .ີ ......... ກອ່ ນຈະກາຍ..... ຄສູ າມາດສອນ... ຊີວິດຄົນ............ ປ.1 ເຖິງ ປ.5. ສຂຸ ະພາບດ.ີ ສາມາດເປນັ ຄໄູ ດ.້ ໃໝ່ ແລະ ອນ່ື ໆ. ຂອງຊາດ. 234 ໒໓໔ LL-G4.indb 234 13/06/2022 15:06:51

7 ຈໍໍາແນກຄໍໍານາມໃນບົົດ ຄໍາໍ ສັບັ ແລະ ວະລີີໃໝ່່ ຄໍານາມແມ່ນຄໍາທໃ່ີ ຊເ້ ປນັ ຊຂ່ື ອງຄົນ, ສດັ ແລະ ວັດຖຸສ່ງິ ຂອງຕາ່ ງໆ ຕວົ ຢາ່ ງ: ແມພ່ ມິ , ປະເທດ, ນກັ ຮຽນ, ໂຮງຮຽນ, ຂກໍ ນຸ ແຈ... ຄາໍ ນາມທເ່ີ ປນັ ຮບູ ປະທາໍ ສາມາດເຫນັ ແລະ ຈບັ ຕອ້ ງໄດ້ ເຊນ່ັ : ນກັ ຮຽນ, ນາຍຄ.ູ ຄາໍ ນາມທເ່ີ ປນັ ນາມມະທາໍ ບສ່ໍ າມາດຈບັ ຕອ້ ງໄດ້ ເຊນ່ັ : ປະເທດ, ການອາ່ ນ... 8 ນໍໍາໃຊ້້ຄໍໍາຕໍ່່�ໃນບົົດ ໄວຍາກອນ ຄໍາຕ່ແໍ ມ່ນຄໍາທໃ່ີ ຊ້ຕຄ່ໍ ໍາໜ່ງຶ ໃສ່ກັບຄໍາອ່ືນ ຫຼື ຕໍປ່ ະໂຫຍກໜຶ່ງໃສ່ກັບປະໂຫຍກອນື່ . ຕວົ ຢ່າງ: ແລະ, ຫ,ືຼ ດ່ັງ, ຈ່ງຶ , ຖ້າ, ກໍ ຈງ່ົ ນາໍ ໃຊຄ້ ໍາສບັ : ແລະ, ຫ,ືຼ ດັງ່ , ຈ່ງຶ , ຖາ້ , ກໍ ຕມື່ ໃສບ່ ່ອນວ່າງຂອງປະໂຫຍກ ຕວົ ຢາ່ ງ: ບາງຄງ້ັ ຄກູ ໍຍງັ ເຮັດວຽກອ່ນື ໆ 1. ຂອ້ ຍ.......ແມໄ່ ປຕະຫຼາດ 2. ເຈ້າົ ຈະຢ.ູ່ ......ເຈົ້າຈະໄປນາໍ ຂ້ອຍ 3. ຂ້ອຍໝ່ນັ ອ່ານ......ເຮັດໃຫ້ຂອ້ ຍຂຽນຖືກ 4. ເຈົ້າຈະມີສຸຂະພາບດ.ີ .......ເຈ້າົ ອອກກໍາລັງກາຍທກຸ ມ້ື 5. ພໍບ່ ອກຂ້ອຍວາ່ ຄູປຽບ.......ແມ່ຜູທ້ ສີ ອງຂອງເຮົາ 9 ສົົນທະນາກ່ຽ່ ວກັບັ ແນວຄິິດຂອງບົົດ 25ແນວຄິິດຂອງບົດົ ຈ່ົງຟງັ ຕອນທາ້ ຍຂອງບດົ ລາຍງານ, ແລ້ວສນົ ທະນາ ເພ່ືອຕອບຄາໍ ຖາມລມຸ່ ນ້ີ: 1. ມີໃຜແດ່ທີສ່ າມາດສອນໃຫເ້ ຮາົ ໄດຄ້ ວາມຮູ້ ແລະ ມີຄຸນສມົ ບດັ ທີດ່ ?ີ 2. ເປນັ ຫຍງັ ເຮົາຈ່ງຶ ຕ້ອງຮຽນຮທູ້ ກັ ສະຈາກຄູ ແລະ ຜອູ້ ນ່ື ໆ? 3. ຈົ່ງບອກສ່ງິ ທີ່ຄໃູ ນໂຮງຮຽນຂອງຕົນໄດປ້ ະຕບິ ັດໃນແຕລ່ ະວັນ? 4. ຖາ້ ບໄໍ່ ດ້ຮັບການສກຶ ສາ ຄົນເຮາົ ຈະເປນັ ແນວໃດ? ໒໓໕ 235 LL-G4.indb 235 13/06/2022 15:06:51

ພວກເຮົາຂຽນເທາະ ໂຄງຮ່າ່ ງຂອງປະເພດບົດົ 10 ຮຽນກ່ຽ່ ວກັັບໂຄງຮ່່າງຂອງບົດົ ລາຍງານຂໍ້້�ມູນູ ບດົ ລາຍງານຂມໍ້ ນູ ແມນ່ ປະເພດບດົ ທ່ີມຂີ ໍ້ມນູ ຄວາມຈງິ ທີ່ອະທບິ າຍ ແລະ ມີລໍາດບັ ເຫດ ຜນົ ຂອງຄວາມຈງິ ທບ່ີ ອກໄວ້ ໂດຍບ່ມໍ ີຂ້ຄໍ ດິ ເຫັນສ່ວນຕົວຈາກຜູ້ຂຽນ. ບົດລາຍງານຂ້ມໍ ນູ ສາມາດຂຽນກ່ຽວກັບຫົວຂໃໍ້ ດກໍໄດ້, ມັນຖກື ນາໍ ໃຊ້ເມ່ອື ພວກເຮາົ ສົນທະ ນາ ແລະ ຂຽນກ່ຽວກບັ ຫວົ ຂໍ້ໃດໜງຶ່ ໂດຍທົ່ວໄປ ເຊ່ັນ: ລດົ ຖີບ, ສິງ, ຄ.ູ ຫົວຂ້ນໍ ້ຈີ ະຕ່າງຈາກພວກ ເຮາົ ຂຽນກຽ່ ວກບັ ລດົ ຖບີ ຂອງຂອ້ ຍ, ສງິ ທຂ່ີ ອ້ ຍເຫນັ ຢໃູ່ ນສວນສດັ , ຄຂູ ອງຂອ້ ຍ. ບດົ ລາຍງານສວ່ ນ ຫຼາຍມີປະໂຫຍກເປີດຫວົ ເລອ່ື ງ ຊຶງ່ ແມ່ນຂໍ້ມນູ ເປນັ ຈິງກຽ່ ວກບັ ດາ້ ນຕາ່ ງໆຂອງຫວົ ຂ້ໍ, ແຜນວາດ, ຮູບພາບປະກອບ ຫືຼ ແຜນທີ່ ແລະ ຄາໍ ສະຫບຸຼ ກຽ່ ວກບັ ຫົວຂ.້ໍ ຫວົ ຂໍ້ບດົ ລາຍງານໂດຍທ່ວົ ໄປຈະໄດ້ ຈດັ ເປນັ ຕອນແລະມຫີ ວົ ຂຍໍ້ ອ່ ຍ.ໃນແຕລ່ ະຕອນມຫີ ວົ ຂຂ້ໍ ອງປະໂຫຍກພອ້ ມດວ້ ຍຄາໍ ອະທບິ າຍ. ບາງບົດລາຍງານຂໍ້ມນູ ລວມມີຂໍ້ອ້າງອງີ ເພື່ອສະແດງໃຫເ້ ຫັນວ່າຂ້ຄໍ ວາມນັນ້ ໄດມ້ າຈາກໃສ. ໂຄງຮ່າງຂອງບດົ ລາຍງານຂມໍ້ ນູ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຫວົ ຂ:້ໍ ໃສ່ຊ່ຂື ອງວຽກເຈ້າົ ກໍາລງັ ຂຽນ ເປີດຫວົ ເລ່ືອງ: ຂຽນປະໂຫຍກເປດີ ຫວົ ເລ່ືອງກຽ່ ວກບັ ສິງ່ ທ່ຄີ ນົ ເຮດັ ໃນວຽກນີ້ ເນື້ອເລື່ອງ: ໃຫ້ຂໍມ້ ູນກຽ່ ວກັບດາ້ ນທ່ີແຕກຕາ່ ງກນັ ຂອງວຽກ ກ. ກ) ຫົວຂຍໍ້ ອ່ ຍ ຂ. ຄ ຂ) ຫວົ ຂຂ້ໍ ອງປະໂຫຍກ ກ. ຂ. ຄ 25 ຄ) ຄາໍ ອະທິບາຍ ກ. ຂ. ຄ ສະຫຸບຼ ເລືອ່ ງ: ຂຽນບົດສະຫບຼຸ ກ່ຽວກັບວຽກ ບອກວາ່ ເປັນຫຍັງວຽກນ້ຈີ ຶງ່ ສາໍ ຄນັ ສໍາລບັ ຊຸມຊນົ . ການສະໜບັ ສະໜູນແບບປະຈັກຕາເລອື ກຮູບ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ແຜນວາດ ແລະ ອືນ່ ໆ ເພ່ືອສະແດງໃຫ້ເຫັນບາງສິ່ງບາງຢາ່ ງທ່ີໄດ້ ກ່າວມາໃນບດົ ລາຍງານ. 236 ໒໓໖ LL-G4.indb 236 13/06/2022 15:06:51

ຈງົ່ ບອກຄວາມຄກື ນັ ແລະ ຄວາມແຕກຕ່າງກນັ ຂອງບົດລາຍງານຂມ້ໍ ູນ ແລະ ບົດພນັ ລະນາ ໂດຍອີງໃສ່ຄາໍ ຖາມລຸ່ມນ້:ີ 1. ບດົ ລາຍງານຂໍມ້ ນູ ແລະ ບດົ ພັນລະນາຄກື ັນແນວໃດ? 2. ຄວາມແຕກຕາ່ ງລະຫວາ່ ງ 2 ບົດນມີ້ ຄີ ແື ນວໃດ? 3. ບົດລາຍງານຂ້ໍມູນ ແລະ ບດົ ພັນລະນາມລີ ັກສະນະສະເພາະແນວໃດ? 11 ຂຽນທວາຍທີ່່�ເນັ້້�ນໃສ່່ເຄື່່�ອງໝາຍວັັກຕອນ ຂຽນທວາຍ ສອງຈາໍ້ (:) ໃຊໝ້ າຍຫັຼງຄາໍ ເຊ່ນັ : ຄ,ື ດງ່ັ , ເຊ່ັນ, ວ່າ, ລມຸ່ ນ້ີ ໃຊແ້ ທນຄາໍ ຄ,ື ດງັ່ , ເຊນັ່ . ເພື່ອໝາຍໃຫຮ້ ວູ້ ່າຂຄ້ໍ ວາມຕໍ່ໄປເປນັ ຂ້ໍຄວາມສໍາຄັນທ່ີຄວນເອົາໃຈໃສ່ ຫືຼ ໃຫລ້ າຍລະອຽດ ເພອ່ື ຢ້ງັ ຢນື ໃຫ້ກັບຂໍ້ຄວາມທໃີ່ ຫມ້ າກ່ອນ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ຄສູ ອນນອກຈາກສດິ ສອນແລວ້ ບາງຄງ້ັ ຄກູ ຍໍ ງັ ເຮດັ ວຽກອນ່ື ໆ ເຊນ່ັ : ເປນັ ຜອູ້ າໍ ນວຍການ ໂຮງຮຽນ ແລະ ເປນັ ນກັ ພດັ ທະນາຫກັຼ ສດູ ... ໃຊຂ້ ນ້ັ ລະຫວາ່ ງຊວ່ົ ໂມງກບັ ນາທເີ ພອ່ື ບອກເວລາ ຕົວຢ່າງ: 9:30 ອາ່ ນວາ່ 9 ໂມງເຄງ່ິ ຫືຼ 9 ໂມງ 30 ນາທີ ຈົ່ງຂຽນທວາຍກັບນາຍຄູ ເລ່ີມແຕ່ ຄູສອນໂຮງຮຽນປະຖົມ ຈົນເຖງິ ຂ້ັນ ປ.1 ເຖງິ ປ.5 12 ນໍໍາໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ຕໍ່່�ເຂົ້້�າໃນປະໂຫຍກ ການຝຶຶກໄວຍາກອນ ຈົ່ງເອາົ ຄາໍ ສບັ ກບັ , ຈງຶ່ , ສວ່ ນ, ແຕ,່ ຈົນ ຕື່ມໃສ່ໃນປະໂຫຍກ 25 ຕົວຢາ່ ງ: ຂ້ອຍກບັ ໝູ່ຫນຼ້ິ ເກມຕ່ມື ຄາໍ 1. ທາ້ ວພັນນອນຕ່ືນສວາຍລາວ.....ໄປໂຮງຮຽນບໍ່ທັນ. 2. ນາງນາລີຍ່າງໄວ.........ທ້າວທອງດີຍ່າງຊ້າ. ໒໓໗ 237 LL-G4.indb 237 13/06/2022 15:06:51

3. ມນື້ ຄີ້ ູໄດ້ສອນ.........ການຂຽນບດົ ລາຍງານ. 4. ເຖິງແມ່ນວາ່ ຄູຈະເມືອ່ ຍພຽງໃດ........ເພນິ່ ກໍເອົາໃຈໃສສ່ ອນນັກຮຽນ. 5. ນອ້ ງຂອງຂອ້ ຍຫຼິ້ນຫຼາຍ.........ເປນັ ໄຂ້. 13 ນໍາໍ ໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ນາມແຕ່ງ່ ເປັນັ ປະໂຫຍກ ການຝຶກຶ ຄຳຳ�ສັບັ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ຈງົ່ ເລືອກເອາົ ຄາໍ ນາມ 5 ຄໍາຈາກບົດອ່ານແລວ້ ແຕ່ງເປັນປະໂຫຍກ ຕວົ ຢ່າງ: ປະເທດ: ປະເທດຂອງຂ້ອຍໄດຮ້ ່ວມມືກບັ ປະເທດຈນີ ສາ້ ງທາງລົດໄຟ. ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 14 ຂຽນກ່ຽ່ ວກັັບວຽກທີ່່�ຕົົນເອງເລືືອກວ່າ່ ສໍໍາຄັນັ ທີ່່�ສຸຸດ ເຈົ້້�າຄິິດວ່່າແນວໃດ? ຫວົ ຂ:້ໍ ຊຂ່ື ອງວຽກທເ່ີ ຈາ້ົ ກາໍ ລງັ ຂຽນກຽ່ ວກບັ ເປດີ ຫວົ ເລອ່ື ງ: ຂຽນຄາໍ ເປດີ ຫວົ ເລອ່ື ງກຽ່ ວກບັ ວຽກ, ເວາ້ົ ໃນສງ່ິ ທຄ່ີ ນົ ເຮດັ ໃນວຽກນ້ີ ເນອ້ື ເລອ່ື ງ: ໃຫຂ້ ມ້ໍ ນູ ກຽ່ ວກບັ ດາ້ ນທແ່ີ ຕກຕາ່ ງກນັ ຂອງວຽກ. ຫວົ ຂຍ້ໍ ອ່ ຍ ຫວົ ຂປ້ໍ ະໂຫຍກ ຄາໍ ອະທບິ າຍ ສະຫບຸຼ ເລອ່ື ງ: ບອກວາ່ ເປນັ ຫຍງັ ວຽກນຈ້ີ ງ່ຶ ສາໍ ຄນັ ຕຕ່ໍ ນົ ເອງ ແລະ ຊມຸ ຊນົ . ພວກເຮົາໂຮມທກຸ ຢາ່ ງເຂ້ົາກນັ ເທາະ ເຈົ້້�າຈະເຮັັດແນວໃດ? 25 15 ອ່າ່ ນໜ້້າວຽກທີ່່�ຈະເຮັັດໃນບົົດຮຽນ ໜາ້ ວຽກ: - ເລອື ກເອາົ ອາຊບີ ໃດໜງ່ຶ ທຊ່ີ ວ່ ຍເຫອືຼ ຄນົ ໃນຊມຸ ຊນົ ແລະ ຂຽນບດົ ລາຍງານຂມ້ໍ ນູ ກຽ່ ວກບັ ອາຊບີ ທເ່ີ ລອື ກ. - ຂຽນບດົ ລາຍງານຂມ້ໍ ນູ ກຽ່ ວກບັ ອາຊບີ ທເ່ີ ລອື ກ. ອາດຈະໄດສ້ າໍ ພາດ ເພອ່ື ຊອກຫາຂມ້ໍ ນູ ທຕ່ີ ອ້ ງ ການ ແລວ້ ນາໍ ສະເໜບີ ດົ ລາຍງານທນ່ີ າໍ ໃຊເ້ ປນັ ໂປສະເຕ.ີ 238 ໒໓໘ LL-G4.indb 238 13/06/2022 15:06:51

ຕົວຢ່າງ: ຕດັ ຜມົ ➡ ຜູໃ້ ຫຍ່ 15.000 ກີບ ➡ ເດັກນອ້ ຍ 10.000 ກີບ ➡ ແຖໜວດ 5.000 ກີບ ➡ ສະຜົມ 10.000 ກບີ ➡ ຍ້ອມຜມົ 45.000 ກບີ ➡ ຢດື ຜມົ 50.000 ກີບ 020 5538xxxx 16 ຝຶຶກການຂຽນຕອນໃດໜຶ່່�ງຂອງບົດົ ລາຍງານຂໍ້້�ມູນູ ຮ່ວ່ ມກັບັ ນາຍຄູູ ຝຶຶກການຂຽນ ຈົ່ງປະຕບິ ັດກິດຈະກາໍ ຮ່ວມກບັ ນາຍຄູ ແລະ ໝູ່ ໂດຍການນາໍ ໃຊໂ້ ຄງຮ່າງການ ຂຽນຕອນໃດໜຶ່ງຂອງບດົ ລາຍງານຂໍ້ມນູ ບົດໃໝ່ ຕວົ ຢາ່ ງ: ຫວົ ຂບ້ໍ ດົ : ໃສຊ່ ວ່ື ຽກເຈາ້ົ ກາໍ ລງັ ຂຽນກຽ່ ວກບັ ນາຍບາ້ ນ ເປດີ ຫວົ ເລອ່ື ງ: ຂຽນຄາໍ ເປດີ ຫວົ ເລອ່ື ງ • ສາ້ ງແນວຄດິ ໃຫປ້ ະຊາຊນົ ໃນບ້ານມຄີ ວາມ 25 ກຽ່ ວກບັ ວຽກ. ສາມັກຄ.ີ ເວາ້ົ ສງ່ິ ທຄ່ີ ນົ ເຮດັ ໃນວຽກນ.້ີ • ເບງິ່ ແຍງຊີວດິ ການເປນັ ຢຂູ່ ອງປະຊາຊົນໃນບ້ານ. • ຈດັ ຕ້ັງ ແລະ ຄມຸ້ ຄອງໃຫປ້ ະຊາຊນົ ໃນບາ້ ນມີ ຄວາມສະຫງບົ ສກຸ . • ເຮດັ ວຽກຮ່ວມກັບປະຊາຊົນພາຍໃນບ້ານທກຸ ໆ ຄອບຄວົ . ຝຶກການສາ້ ງໂປສະເຕີ ຮບູ ປະໂຫຍກທເີ່ ລອື ກ ໒໓໙ 239 LL-G4.indb 239 13/06/2022 15:06:51

17 ຕື່່�ມຂໍ້້�ມູນູ ກ່ຽ່ ວກັບັ ບົດົ ລາຍງານໃສ່່ໂຄງຮ່າ່ ງ ສ້້າງໂຄງຮ່່າງການຂຽນ ເບງ່ິ ໂຄງຮາ່ ງຂອງບົດລາຍງານຂ້ໍມນູ ຢູ່ຂທ້ໍ ີ 10 18 ຂຽນບົົດລາຍງານຂໍ້້�ມູູນເປັນັ ໂປສະເຕີີ ຂຽນບົົດໃນຂັ້້�ນຮ່າ່ ງ ນາໍ ໃຊແ້ ນວຄິດຈາກຂ້ທໍ ີ 17 19 ນໍາໍ ໃຊ້ຄ້ ໍາໍ ຖາມລຸ່່�ມນີ້້� ເພື່່�ອກວດແກ້ບ້ ົດົ ລາຍງານຂໍ້້�ມູນູ ທີ່່�ເປັນັ ໂປສະເຕີີ ກວດແກ້້ບົົດ ຮ່່ວມກັບັ ໝູ່່� ປຽ່ ນກັນກວດແກ້ບດົ ລາຍງານຂ້ມໍ ນູ ໃຫ້ຖືກຕອ້ ງ ແລະ ສົມບນູ ຂຶນ້ ໂດຍການນາໍ ໃຊ້ຄໍາຖາມລມຸ່ ນ:້ີ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ก ໄດປ້ ະຕບິ ັດຕາມໂຄງຮ່າງຂອງບດົ ລາຍງານຂ້ມໍ ູນບໍ່? ก ມຂີ ໍມ້ ູນໃດຂາດຫາຍໄປບ່ໍ? ก ມີການນໍາໃຊ້ຄໍານາມ ແລະ ຄໍາຕໍ່ຢ່າງເໝາະສມົ ບໍ?່ ก ຮູບພາບໃນໂປສະເຕີຖກື ກັບຫົວຂ້ບໍ ?ໍ່ ก ມກີ ານນາໍ ໃຊເ້ ຄ່ືອງໝາຍສອງຈາ້ໍ ໃນບດົ ແລ້ວບ່ໍ? 20 ປັບັ ປຸຸງ ແລະ ຂຽນບົດົ ຂັ້້�ນສຸຸດທ້້າຍ ປັັບປຸຸງບົົດຂັ້້�ນສຸຸດທ້າ້ ຍ ກວດເບິ່ງຮ່າງໂປສະເຕີຂອງຕນົ ໂດຍອງີ ໃສ່ຄາໍ ຖາມລມຸ່ ນີ:້ ก ການຂຽນຂອງຂ້ອຍຖກື ຕອ້ ງ ແລະ ຊດັ ເຈນບ່ໍ? ก ຂອ້ ຍໄດລ້ ວມເອາົ ແນວຄິດຫັຼກຂອງບົດລາຍງານຂໍມ້ ນູ ແລ້ວບ?່ໍ 25 ก ຂ້ອຍໄດ້ໃຊ້ໄວຍາກອນ, ຄໍາສບັ ແລະ ເຄ່ອື ງໝາຍວັກຕອນ ທ່ີພວກເຮົາໄດ້ ຮຽນໃນບົດຮຽນນບ້ີ ໍ່? ໃນການນໍາມາຂຽນໃນໂປສະເຕີນີ.້ ก ຂອ້ ຍໄດແ້ ຕມ້ ຮບູ ແລະ ຂຽນປະໂຫຍກໃນໂປສະເຕີສອດຄອ່ ງກນັ ແລ້ວບ?ໍ່ ก ຂອ້ ຍໄດອ້ າ່ ນຜ່ານການຂຽນຄງັ້ ສຸດທ້າຍຂອງຂອ້ ຍ ເພື່ອກວດເບິງ່ ຄວາມ ຜດິ ພາດແລ້ວບໍ່? ก ຂອ້ ຍໄດເ້ ຮດັ ຕາມຄາໍ ເຫນັ ທີ່ໝ່ປູ ະກອບໃຫ້ແລ້ວບ?ໍ່ ก ຂ້ອຍຈະສ່ງົ ໂປສະເຕຂີ ອ້ ງຂ້ອຍໃຫນ້ າຍຄູໄດແ້ ລວ້ ບ?ໍ່ 240 ໒໔໐ LL-G4.indb 240 13/06/2022 15:06:51

ບດົ ທີ 26 ອາຊບີ ທີ່ສໍາຄນັ ໃນຊຸມຊົນ (ຕ່)ໍ ກ່່ອນການອ່່ານ ເຈ້ົາຢາກເຮດັ ວຽກຫຍງັ ? ພວກເຮາົ ເລີມ່ ຕນົ້ ເທາະ 1 ນໍາໍ ໃຊ້້ຂໍ້້�ຄິດິ ຈາກຫົົວຂໍ້້� ແລະ ຮູບູ ພາບ ເພື່່�ອຄາດເດົາົ ບົດົ ການໃຊຂ້ ໍຄ້ ດິ ຈາກຫົວຂໍ້ ແລະ ຮບູ ພາບຕ່າງໆກອ່ ນການອ່ານແມ່ນ ເພອ່ື ຄາດເດົາວາ່ ບດົ ດງ່ັ ກາ່ ວຈະເວາ້ົ ກຽ່ ວກບັ ຫຍງັ ? ຈາກນນ້ັ ໃຫຄ້ າດເດາົ ວາ່ ແນວຄດິ ຫກັຼ ຂອງບດົ ອາ່ ນຈະເປນັ ແນວໃດ? ຈົ່ງໃຫຂ້ ໍ້ຄດິ ຈາກຫວົ ຂ້ໍ ແລະ ຮູບພາບໃສໃ່ ນຕາຕະລາງລມຸ່ ນ:້ີ 26 ຮບູ ພາບ ຫວົ ຂ້ໍ ເບິ່ງຮູບພາບເຫັນ ເຈ້າົ ຄາດເດາົ ວ່າ ຫົວຂ້ແໍ ມນ່ ຫຍັງ? ເຈ້າົ ຄາດເດົາວ່າບົດເວາ້ົ ຫຍັງແດ່? ບົດນີເ້ ວາ້ົ ກ່ຽວກັບ ກຽ່ ວກັບຫຍງັ ໂດຍອງີ ໃສ່ ຫຍງັ ໂດຍອງີ ໃສ່ ຫົວຂດໍ້ ງ່ັ ກ່າວ? ຮບູ ພາບດ່ັງກາ່ ວ? ........................ ........................ ............................. ................................. ໒໔໑ 241 LL-G4.indb 241 13/06/2022 15:06:52

2 ຈັບັ ຄູ່່�ຄຳຳ�ສັັບໃສ່່ກັັບຮູູບພາບ ຄໍາໍ ສັບັ ສໍໍາຄັນັ ສ ຈງ່ົ ຈບັ ຄຄູ່ າໍ ສບັ ໃຫ້ຖືກກບັ ຮູບພາບ ກ 1ຄ ຄນົ ຂບັ ລົດ 2 ນາຍໝໍ ຂ 3 ກາໍ ມະກອນ 4 ຄ້າຂາຍ 5 ຄູສອນ 6ງ ຕຳຫຼວດ ຈ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 3 ອ່າ່ ນບົົດ ຂ້້ອຍມັກັ ອາຊີີບຄູູ ການອ່່ານ ການຂຽນແນວຄິດໃໝ່ໆອອກມາໃນຂະນະທີ່ອາ່ ນບົດ. ນັກຮຽນສາມາດເຮດັ ສ່ິງນ້ີນາໍ ກັນ ໝົດຫ້ອງ, ກມຸ່ ນອ້ ຍ ຫືຼ ເຮັດດ້ວຍຕົນເອງ. ພາຍຫັຼງທີ່ອ່ານພາກສວ່ ນໃດໜ່ຶງຂອງບົດອາ່ ນ ຫືຼ ອາ່ ນໝົດບົດແລ້ວກວດຄືນເນ້ອື ໃນສໍາຄັນທຂ່ີ ຽນ ເພື່ອລຶບເນອ້ື ໃນທີ່ບ່ໍສໍາຄນັ ນັ້ນອອກ ແລວ້ ເຮັດ ເປັນບດົ ສະຫບຸຼ ສ້ັນໆ. 26 ຂ້ອຍມັກອາຊີບຄູສອນ ຕອນເຊາ້ົ ມ້ໜື ຶງ່ ນາງນາລີ ແລະ ທາ້ ວແກ້ວຕາ ໄດເ້ ບິ່ງຮບູ ພາບກຽ່ ວກັບອາຊບີ ຕາ່ ງໆທມ່ີ ຢີ ໃູ່ ນປມ້ຶ ແບບຮຽນຫວົ ໜງ່ຶ . ທງັ ສອງຄນົ ໄດສ້ ນົ ທະນາກນັ ກຽ່ ວກບັ ຮບູ ພາບນ.້ີ ນາງນາລີ: “ແກວ້ ຕາ! ເຈາ້ົ ມາເບງ່ິ ຮບູ ນແ້ີ ມ້ ເຈາ້ົ ວາ່ ເພນ່ິ ເວາ້ົ ກຽ່ ວກບັ ຫຍງັ ແດ?່ ” ທ້າວແກ້ວຕາ: “ໂອ່! ຂອ້ ຍຄິດວາ່ ເພ່ິນເວ້າົ ກ່ຽວກັບອາຊີບຂອງຄົນເຮາົ ”. ນາງນາລ:ີ “ໃນນ້ີ ເຈ້ົາວ່າມີອາຊບີ ໃດແດ?່ ” 242 ໒໔໒ LL-G4.indb 242 13/06/2022 15:06:53

ທາ້ ວແກ້ວຕາ: “ມີຫຼາຍອາຊີບໄດເ໋ ນາະຕາມທສ່ີ ງັ ເກດເບິ່ງ ເຊັ່ນ: ຄສູ ອນ, ທະຫານ, ຕໍາຫຼວດ, ຄ້າຂາຍ, ນາຍໜໍ, ກາໍ ມະກອນ”. ນາງນາລ:ີ “ມອີ າຊີບໃດທເີ່ ຈົາ້ ຢາກເປນັ ເວລາໃຫຍ່ຂນ້ຶ ?” ທ້າວແກວ້ ຕາ: “ອາຊີບໃດກໍໄດ້ ແຕຢ່ າກເປັນທ່ີສດຸ ແມນ່ ອາຊບີ ຄສູ ອນ”. ນາງນາລີ: “ເຈ້ົາຄດິ ວາ່ ອາຊີບຄູສອນດີກວ່າອາຊີບອນື່ ໆແນວໃດ?” ທ້າວແກ້ວຕາ: “ອາຊບີ ອນ່ື ໆກດໍ ຄີ ກື ນັ ແຕອ່ າຊບີ ຄເູ ປນັ ອາຊບີ ທໝ່ີ ນ້ັ ຄງົ , ຄເູ ປນັ ຜຖູ້ າ່ ຍ ທອດຄວາມຮ,ູ້ ສກຶ ສາອບົ ຮມົ , ຊກຸ ຍສູ້ ງ່ົ ເສມີ ແລະ ໄດຊ້ ວ່ ຍເຫອືຼ ຜຮູ້ ຽນ ດວ້ ຍຫາຼ ຍຮບູ ແບບ”. ນາງນາລີ: “ກອ່ ນຈະໄດ້ເປັນຄູເຮົາຕ້ອງຮຽນຜ່ານໃສແດ?່ ” ທາ້ ວແກ້ວຕາ: “ກອ່ ນອນື່ ເຮົາກຕໍ ້ອງຮຽນຈົບຊນ້ັ ປະຖົມສຶກສາ. ຈາກນັ້ນ, ຕໍ່ມັດທະ ຍົມສກຶ ສາຕອນຕົ້ນ 4 ປ,ີ ຮຽນມັດທະຍົມສກຶ ສາຕອນປາຍ 3 ປ,ີ ເມ່ືອ ເສງັ ຈົບແລ້ວ ຈຶງ່ ສາມາດໄປເສງັ ເຂາ້ົ ວິທະຍາໄລຄ”ູ . ນາງນາລີ: “ເຮົາກະຄິດຢາກເປັນຄູຄືກັນ ເພາະອາຊີບຄູມີນະໂຍບາຍຕ່າງໆ ຫາຼ ຍຢາ່ ງ”. ທາ້ ວແກວ້ ຕາ: “ຖາ້ ໄດເ້ ປນັ ຄສູ ອນແມນ່ ດທີ ສ່ີ ດຸ ເພາະເປນັ ກຽດໃຫຕ້ ນົ ເອງ ແລະ ຄອບ ຄົວໄດຊ້ ່ວຍເຫອຼື ສງັ ຄມົ ແຕກ່ ໍຕ້ອງໄດ້ປະຕິບດັ ຕົນໃຫດ້ ,ີ ເປນັ ແບບ ຢ່າງໃຫແ້ ກ່ສັງຄມົ ແລະ ມກີ ານພັດທະນາຕນົ ເອງໃຫ້ດຂີ ຶ້ນເລື້ອຍໆຄື ກບັ ຄທູ ່ີເພິ່ນສອນເຮາົ ນີ້ລະ”. ນາງນາລີ: “ຂອ້ ຍດີໃຈທ່ີເຈົາ້ ມັກອາຊບີ ຄຄູ ກື ັນ. ຄປູ ຽບເໝືອນແມພ່ ິມຂອງຊາດ ແລະ ພໍແ່ ມ່ຜູ້ທສ່ີ ອງຂອງພວກເຮາົ , ຕ່ໍໄປພວກເຮົາຕອ້ ງຕງ້ັ ໃຈຮຽນ ແລະ ບຸກບນື ໃຫໄ້ ດເ້ ປນັ ຄູດງ່ັ ທີ່ຕງັ້ ເປາ້ົ ໝາຍໄວ”້ . 26 4 ສົົນທະນາ ແລະ ຄິດິ ກ່ຽ່ ວກັບັ ສິ່່�ງທີ່່�ໄດ້້ອ່່ານ ການຄິິດກ່ຽ່ ວກັັບບົດົ ການບັນທກຶ ຄາໍ ຖາມກ່ຽວກັບບດົ ອາ່ ນໃນຂະນະທີ່ກໍາລັງອ່ານ. ນັກຮຽນນາໍ ໃຊຄ້ ໍາຖາມເຫ່ຼົາ ນີ້ ເພືອ່ ສາ້ ງແບບສອບຖາມກັບໝູ່ດວ້ ຍກັນພາຍຫຼງັ ທອ່ີ າ່ ນແລ້ວ. ນັກຮຽນຕ້ອງໃຫເ້ ຫດຜນົ ແຕລ່ ະ ຄໍາຕອບໃນເວລາທ່ີຕອບແບບສອບຖາມຂອງໝູ່ຕົນ. ໒໔໓ 243 LL-G4.indb 243 13/06/2022 15:06:53

ຈົງ່ ຕອບຄໍາຖາມກ່ຽວກັບບດົ ລຸ່ມນ້ີ: ການອ່່ານ 1. ແມ່ນໃຜທີ່ສົນທະນາກັນ? ການເລົ່່�າບົດົ ຄືືນ 2. ເຂາົ ເຈົ້າເບງ່ິ ຮູບກຽ່ ວກບັ ເລອື່ ງຫຍັງ? 3. ໃນຮູບນນ້ັ ເວົ້າກຽ່ ວກບັ ອາຊີບໃດແດ່? 4. ເມອ່ື ໃຫຍ່ຂນຶ້ ນາງນາລີຢາກເຮັດອາຊີບໃດ? 5. ອາຊບີ ໃດດທີ ່ສີ ດຸ ສໍາລັບເຈາົ້ ? ຍອ້ ນຫຍງັ ? 5 ຕິິດຕາມເວລານາຍຄູອູ ່າ່ ນບົດົ ເບ່ິງບດົ ອ່ານຢຂູ່ ໍ້ທີ 3 ພວກເຮົາເບງ່ິ ໃກ້ໆເທາະ 6 ສົົນທະນາ ແລະ ເລົ່່�າຄືນື ສິ່່�ງທີ່່�ເຮົາົ ໄດ້ຟ້ ັງັ ສວສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຈງ່ົ ເລາ່ົ ຄືນ ແລະ ຈັດລຽງຮູບພາບໃຫຖ້ ືກກັບລໍາດັບຂອງການສນົ ທະນາ 26 ໒໔໔ 244 13/06/2022 15:06:54 LL-G4.indb 244

7 ເລືືອກເອົາົ ຄຳຳ�ນາມຢູ່�ໃນບົົດ ແລ້ວ້ ແຕ່່ງເປັນັ ປະໂຫຍກ ຄໍໍາສັບັ ແລະ ວະລີໃີ ໝ່່ ຄໍານາມ ແມນ່ ຄາໍ ທ່ີໃຊເ້ ປນັ ຊ່ຂື ອງຄນົ , ສັດ ແລະ ວັດຖຸສງ່ິ ຂອງຕາ່ ງໆ. ຕວົ ຢ່າງ: ຄສູ ອນ, ຕໍາຫຼວດ, ທະຫານ, ຄາ້ ຂາຍ, ນາຍໝໍ. ຈງົ່ ເລອື ກເອາົ ຄໍານາມໃນບດົ ຕ່ືມໃສຕ່ າຕະລາງແລວ້ ແຕງ່ ເປັນປະໂຫຍກ ຮບູ ພາບ ຫວົ ຂ້ໍ ຄາ້ ຂາຍ ອາຊບີ ຄາ້ ຂາຍສາ້ ງລາຍຮບັ ໃຫ້ເຮົາເອງ ແລະ ຄອບຄົວ .................................. ................................................................................... 8 ຊອກຫາຄໍາໍ ກໍາໍ ມະໃນບົດົ ໄວຍາກອນ ຄໍາກາໍ ມະ ແມ່ນຄໍາທ່ສີ ະແດງເຖິງການເຄ່ອື ນໄຫວຂອງຄນົ , ສດັ ແລະ ວດັ ຖຸສິ່ງຂອງຕ່າງໆ ເຊນັ່ : ເບງ່ິ , ເວາ້ົ , ຮຽນ, ສອນ, ຊວ່ ຍ... ຈ່ງົ ເລືອກຄໍາກາໍ ມະໃນບດົ ແລວ້ ຂຽນໃສຕ່ າຕະລາງລຸ່ມນີ້: ລາໍ ດບັ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ຄາໍ ກາໍ ມະ 9 ສົນົ ທະນາກ່່ຽວກັັບແນວຄິິດຂອງບົົດ ແນວຄິດິ ຂອງບົດົ ໃຫ້ນັກຮຽນສົນທະນາກັນ ແລ້ວແຕມ້ ຮູບກຽ່ ວກບັ ອາຊບີ ທຕີ່ ນົ ຢາກເປນັ ເວລາ 26 ໃຫຍຂ່ ຶນ້ ໂດຍນາໍ ໃຊ້ຄໍາຖາມລຸມ່ ນ:້ີ 1. ເວລາໃຫຍຂ່ ້ນຶ ເຈ້ົາເຮັດວຽກຫຍັງ? 2. ເປັນຫຍັງຈງຶ່ ຢາກເຮດັ ວຽກນີ້? ພວກເຮົາຂຽນເທາະ 10 ຮຽນກ່ຽ່ ວກັັບໂຄງຮ່າ່ ງຂອງບົດົ ລາຍງານຂໍ້້�ມູູນ ໂຄງຮ່່າງຂອງປະເພດບົດົ ນຍິ າມຂອງບດົ ລາຍງານຂ້ມໍ ນູ ໃຫ້ເບິງ່ ບົດທີ 25 ຂໍ້ທີ 10 ໒໔໕ 245 LL-G4.indb 245 13/06/2022 15:06:54