DEPED COPYIII. Plano ng Pagtuturo-Pagkatuto A. ANO ANG INAASAHANG MAIPAMAMALAS MO? Layunin: Ipakilala ang paksa at ilatag sa mag-aaral ang dapat niyang maipamalas bilang indikasyon ng pag-unawa, ang apat na Kasanayang Pampagkatuto (KP) batay sa apat na Antas ng pagtatasa (Four Levels of Assessment sa DepEd Order No. 73, s.2012) at kraytirya sa pagtataya ng output sa Produkto/Pagganap 1. Talakayin ang panimula sa pahina 209 ng Modyul 11. Mahalagang makita ng mga mag-aaral ang mga pagbabagong nakikita nila sa kapaligiran upang maipaunawa sa kanila ang halaga ng pagkatuto mula sa mga ito at ang kaugnayan nito sa kasalukuyang modyul. Mahalagang mapukaw ang kanilang isip at damdamin sa panimula pa lamang upang matiyak na makuha ang kanilang interes para sa pagsasagawa ng mga gawain. 2. Ipabasa sa mga mag-aaral nang paisa-isa ang mga layuning pampagkatuto para sa modyul na ito. 3. Ipaliwanag sa kanila ang mga kraytirya ng pagtataya ng output sa Kakayahang Pampagkatuto 11.4. 4. Sabihin: Mayroon ba kayong gustong linawin tungkol sa mga layuning binasa? Tandaan: Hindi binanggit sa Modyul sa Pagkatuto ang kabuuan ng KP3 upang maiwasan kaagad na mailahad sa mga mag-aaral ang Batayang Konsepto. Mahalagang matiyak na sa pagdaloy ng mga gawain at kabuuan ng aralin, mahihinuha nila ang Batayang Konsepto. Paunang Pagtataya Layunin: Tayahin ang kaalaman ng mag-aaral tungkol sa paksa sa antas ng KAALAMAN, KASANAYAN (Process/Skills), at PAG-UNAWA (understanding of concepts.) Self-assessment sa mga kakayahan tungkol sa paksa at Multiple Choice Test gamit ang Bloom’s Taxonomy. 1. Pasagutan sa mga mag-aaral ang Paunang Pagtataya na nasa pahina 210 - 211 sa kanilang kuwaderno. 2. Ipaunawa sa mga mag-aaral ang layunin sa pagbibigay ng Paunang Pagtataya. 3. Ipabasa ang Panuto sa bawat bahagi at sabihin: Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto? 4. Maglaan ng 15 minuto para sa Pagtataya. Pagkatapos, iwasto ang kanilang mga sagot. 122 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY 5. Gamiting gabay ang resulta ng Pagsusulit upang mataya ang mga kasanayang nangangailangan ng mas malalim na pagtalakay. 6. Palagdaan sa mag-aaral ang ginawang pagtataya at atasan silang itabi ito upang magamit sa paghahambing sa Panghuling Pagsusulit. Tandaan: Mahalagang ipaunawa sa mga mag-aaral na kung anuman ang maging resulta ng paunang pagtataya, hindi ito magiging bahagi ng pagbibigay ng marka, kundi isang mahalagang pagbabatayan ng kanilang pag-unlad. Pagkatapos ng Pagpapalalim, pasagutang muli sa mga mag-aaral ang pagtataya upang malaman ang antas ng kanilang pag-unawa sa mga konsepto at kung nagkaroon ng pag-unlad ang kanilang kakayahan sa pagkamit at pagpapanatili ng kabutihang panlahat. B. PAGTUKLAS NG DATING KAALAMAN Layunin: Tayahin ang mga dating kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksa na nakabatay sa karanasan upang matukoy ng guro ang mga maling kaalaman ng mga mag-aaral (misconceptions o alternative conceptions). Gawain 1 Layunin ng gawaing ito na masiyasat ng mga mag-aaral ang pagbabagong nagaganap sa kalikasan sa pamamagitan ng pagsusuri sa mga larawang may kaugnayan dito. Layon nitong makita kung saan maaaring magsimula ang guro sa pagtatalakay ng mga puwedeng gawin upang mapangalagaan ang kalikasan. 1. Bago ipagawa ang gawaing ito, ang guro ay kinakailangang maghanda ng mga larawang nagpapakita ng kalikasan noon at ngayon. Ipagawa ang Gawain 1 sa bahaging Pagtuklas ng Dating Kaalaman. 2. Ipabasa ang Panuto at saka sabihin: Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto? Pasagutan sa kanila ang mga katanungan sa kanilang kuwaderno. 3. Bigyan nang sapat na panahon ang mga mag-aaral na maisagawa ang Gawain 1. 4. Talakayin ang sagot ng mga mag-aaral sa mga katanungang nakapaloob sa gawain. 5. Mahalaga ring maitanong sa mga mag-aaral ang kahalagahan ng pangangalaga sa kalikasan. Gawain 2 Sa gawaing ito ay inaasahang matukoy ng mga mag-aaral ang mga karaniwang paalala tungkol sa pangangalaga ng kalikasan na karaniwang nakikita nila sa kanilang komunidad. 123 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY1. Bago ipagawa ang Gawain 2, maaaring magbigay ang guro ng takdang-aralin na magdala ng diyaryo o larawan ng mga paalala o signages tungkol sa kalikasan. Ipagawa ang Gawain 2 sa bahaging Pagtuklas ng Dating Kaalaman. Ipabasa ang Panuto at sabihin: Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto? 2. Bigyan ng 10 minuto ang mga mag-aaral upang isagawa ang gawain. 3. Pagkatapos matukoy ang mga larawan, pasagutan sa mga mag-aaral ang mga tanong sa kanilang kuwaderno. Tumawag ng piling mga mag-aaral na magbabahagi ng kanilang sagot sa mga tanong. 4. Tiyaking magagamit ang pagkatuto sa mga nagdaang gawain upang maiugnay ito sa mga susunod na gawain. C. PAGLINANG NG MGA KAALAMAN, KAKAYAHAN, AT PAG-UNAWA Layunin: Tulungan ang mag-aaral sa pagsagot sa Mahalagang Tanong (MT) at paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang mga kaalaman ng mag-aaral na hango sa karanasan.Gawain 3 Ang gawaing ito ay naglalayong makagawa ang mag-aaral ng maaari nilangitugon sa mga pangangailangan ng kalikasan base sa isang isyu na kanilang napili. 1. Maaaring simulan ang bahaging ito sa pamamagitan ng pagpapangkat sa buong klase na binubuo ng 5 - 8 miyembro. Ipabasa sa mga mag-aaral ang panuto at tanungin sila kung ito ba ay kanilang naunawaan. 2. Sabihing maaari silang pumili ng gagawin nilang paglalahad ayon sa kagustuhan ng grupo. 3. Ipagawa sa mga mag-aaral ang paglalahad na kanilang napili. 4. Pagkatapos na ito’y maisagawa, papaghandain sila sa presentasyon ng kanilang nalikhang paglalahad sa buong klase. 5. Pagkatapos ng mga paglalahad o presentasyon, pasagutan sa mga mag-aaral ang mga katanungang kaugnay ng gawaing isinagawa.Gawain 4 Ang gawaing ito ay naglalayong makita at maunawaan ng mga mag-aaral angliriko ng awiting Kalikasan na makatutulong sa kanila upang maisapuso at maisabuhayang pangangalaga sa kalikasan. 1. Nararapat na maihanda ng guro ang kopya ng kantang ito o kaya nama’y maaari itong ibigay sa mga mag-aaral bilang takdang-aralin para sa pagkakaroon ng sipi ng awiting ito. 2. Maglagay ng liriko ng awitin sa pisara o kaya ay bigyan ng sipi ng liriko ang mga mag-aaral. Maaari itong patugtugin ng ilang ulit hanggang maging pamilyar sa 124 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY kanila ang tono. 3. Pasagutan sa mga mag-aaral ang mga katanungang inihanda. 4. Tumawag ng mga mag-aaral na magbabahagi ng kanilang mga sagot sa buong klase. D. PAGPAPALALIM Layunin: Gabayan ang mag-aaral sa pagsagot sa Mahalagang Tanong (MT) at paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang isang babasahing naglalaman ng mga kaalaman at malalim na paliwanag sa paksa batay sa mga disiplina ng EsP- ang Etika at Career Guidance. Paalala: Makatutulong kung ang sanaysay ay ipababasa na sa mga mag-aaral bilang takdang-aralin. Mahalaga ang pagpapakita ng malikhaing presentasyon o video upang mapukaw ang kanilang interes sa paksa, ngunit kailangan pa ring malinang ang kanilang kakayahan sa pag-unawa sa paksa gamit ang sanaysay. 1. Balikan ang mga gawaing isinagawa ng mga mag-aaral at iugnay ito sa tatalakaying pagpapalalim. 2. Tanungin ang mga mag-aaral kung pamilyar sila sa kuwento ng paglikha o paglalang.Tumawag ng mga mag-aaral na maaaring magbahagi ng kuwento. Itanong sa kanila kung ano ang kaugnayan nito sa kalikasan. 3. Muli silang tanungin kung ano ba ang pagkaunawa nila sa kalikasan. Ano ang pagkaunawa nila rito? Kanino ito nagmula? Ano ang mahalagang papel na ginagampanan dito ng tao? At ano na ang nangyayari rito?Linawin sa mga mag- aaral na ang kalikasan ay kaloob sa atin ng Diyos upang mabuhay tayo. Tanungin sila kung ano ang mga ginagawa ng tao sa kalikasan. 4. Isa-isahin ang pagtalakay sa mga maling pagtrato ng tao sa Kalikasan. Magiging mas kawili-wili ang pagtatalakay kung magpapakita ng mga larawan o video na tungkol sa mga maling pagtratong ito. Paalala: Mahalagang panoorin muna ng guro ang video upang masigurong kaaya-aya ang mga larawan at wikang ginamit. Maaari itong gawin sa loob ng 10 minuto lamang. 5. Talakayin ang bahaging “Ang tao bilang tagapangalaga ng Kalikasan” at ang “Sampung utos para sa kalikasan.” 6. Maging malikhain upang hindi maging kabagot-bagot sa mag-aaral ang bahaging ito. Ito ang mahalagang nilalaman ng aralin dahil ito ang magbibigay ng mga etikal na konsepto tungkol sa paksa. 7. Mahalagang tiyakin na ang mga mag-aaral ang makatutuklas ng mga konsepto at hindi lamang tuwirang ibibigay ng guro. 125 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY Sa pagitan ng mga pagtalakay ay may mga tanong na magagamit upang mataya ang pag-unawa ng mga mag-aaral sa bawat bahagi ng babasahin. Nagsisilbing formative assessment ang mga ito. Mahalagang hindi pilitin na matapos sa isang araw ang pagtalakay dito upang hindi magkaroon ng information overload ang mga mag-aaral at lalong hindi makamit ang layuning ganap na maunawaan ng mag-aaral ang kabuuan ng Batayang Konsepto. 8. Matapos ang pagtalakay ay pasagutan sa kanila ang mga tanong sa Tayahin ang Pag-unawa. Hinihikayat din ang guro na maging malikhain sa pagsasagawa ng bahaging ito. 9. Mahalagang unti-unting magabayan ang mga mag-aaral na mahinuha ang Batayang Konsepto sa bahaging ito. 10. Ibigay sa bahaging ito ang Mahalagang Tanong.Paghinuha ng Batayang Konsepto Layunin: Gabayan ang mag-aaral sa pagsagot sa Mahalagang Tanong (MT) sa pamamagitan ng paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang graphic organizer. 1. Pangkatin ang mga mag-aaral. Bawat pangkat ay nararapat na may limang miyembro. 2. Atasan ang mga mag-aaral ipaliwanag ang mensaheng nakapaloob sa larawang nakikita nila sa modyul. Bigyan sila ng 15 minuto upang ito ay buuin. 3. Ipasulat sa mga grupo ng mag-aaral ang mga konseptong nakuha nila mula sa mensahe ng larawan. Ipapaskil sa pisara o iba pang prominenteng lugar sa silid- aralan ang mga nabuong konsepto. 4. Tawagin ang mga pangkat upang magbahagi sa klase ng konseptong pakahulugan nila sa larawang nakita. 5. Pagkatapos na magbahagi ng mga pangkat, sa paggabay ng guro, buuin ang Batayang Konsepto ng aralin. Isulat ito sa pisara. Gabayan ang mga mag-aaral sa paggawa nito. 6. Mahalagang tandaan na hindi maaaring lagpasan ang bahaging ito. Sa pamamagitan lamang ng bahaging ito, matitiyak ang pag-unawa ng mga mag- aaral sa Batayang Konsepto. 7. Ang bahaging ito rin ang magdidikta kung maaari nang magtungo sa susunod na bahagi ng aralin o kailangang mas pagyamanin pa ang pagtalakay sa paksa. 8. Pasagutan sa mga mag-aaral ang mga tanong sa bahaging Pag-uugnay ng Batayang Konsepto sa Pag-unlad Ko bilang Tao. 126 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY E. PAGSASABUHAY NG MGA PAGKATUTO Layunin: Gabayan ang mga mag-aaral sa pagsasagawa ng PAGGANAP o PRODUKTO, ang pagpapamalas ng mga angkop na kilos tungo sa paglinang o pagpapaunlad ng birtud o pagpapahalaga na nakapaloob sa paksa at paghikayat sa ibang kabataan na isabuhay ang mga pagpapahalagang nakapaloob sa paksa. Pagganap Gawain 5: Tree Planting at Eco-walk Ang gawaing ito ay naglalayong matutuhan ng mga kabataan ang kahalagahan ng mga puno at kung paano magtanim at alagaan ito para sa kinabukasan. 1. Magtalaga ng tatlong mag-aaral sa klase na siyang makikipag-ugnayan sa barangay para sa gawaing ito. Ipa-schedule ito sa kanila. 2. Bigyan sila ng instruksiyon na maghanda ng sulat para sa namumuno ng barangay. Gayundin naman, makipag-ugnayan sa DENR o kaya sa iba pang grupo na namimigay ng mga punla ng punongkahoy na gagamitin sa Tree Planting. 3. Ihanda ang mga mag-aaral sa gawaing ito sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga dapat at hindi dapat gawin habang isinasagawa ang mga ito. 4. Magbigay ng paalala na ang lahat ay kinakailangang sumali at makiugnay sa gawaing ito bilang pagpapakita ng pagmamahal sa kalikasan. Gawain 6 1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang Gawain 6. 2. Maaaring ibigay ang gawaing ito bilang takdang-aralin. 3. Pangkatin ang mga mag-aaral sa grupong binubuo ng limang miyembro. Ipabasa nang tahimik sa mag-aaral ang Panuto. Bigyan sila ng 3 minuto sa pagbasa. Pagkatapos, sabihin: “Mayroon bang hindi malinaw sa Panuto?” 4. Bigyan ng sapat na oras ang mga mag-aaral upang magplano ng kanilang gagawin. 5. Ipasulat ang kanilang mga obserbasyon sa kanilang kuwaderno. 6. Tulungan ang mga mag-aaral na iparating sa lokal na pinuno ang kanilang mga obserbasyon upang mabigyang pansin. Pagninilay Gawain 7A 1. Bago isagawa ang gawain sa Pagninilay, ang guro ay nararapat na magbigay ng takdang aralin sa mga mag-aaral na magdala ng maikling bond paper at mga pangkulay. 2. Ipabasa ang panuto at tiyaking ito ay nauunawaan ng mga mag-aaral. 127 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
3. Ipaliwanag sa mga mag-aaral na ang kanilang kasagutan sa tanong na ibinigay ay kanilang iguguhit at ipaliwanag. 4. Pagkatapos ng gawain, ipaskil ang kanilang mga larawan/poster sa pisara. Tumawag ng mga mag-aaral na maaaring magbahagi ng larawang kanilang nabuo at ipaliwanag kung bakit ito ang kanilang isinalarawan. 5. Tumawag ng mga mag-aaral na bubuo ng kasagutan sa tanong na pinagnilayan.Gawain 7B 1. Maaaring hatiin sa limang pangkat ang buong klase. Ipabasa ang panuto sa kanila at ipaliwanag kung ano ang kanilang gagawin. 2. Bigyan ang mga mag-aaral ng 15 minuto upang suriin ang sitwasyon at magbuo ng kanilang pagpapasiya. 3. Ibahagi sa klase ang napag-usapan sa bawat pangkat. 4. Tutulungan ng guro ang mga mag-aaral sa pagbubuo ng isang pasiya ng buong klase tungkol sa sitwasyong ibinigay sa kanila. 5. Maaaring gamitin ng guro ang batayan sa ibaba ukol sa tamang pasiya para sa sitwasyong ibinigay sa mga mag-aaral. Talaan: Ang Layunin, Paraan, Sirkumstansiya, at Kahihinatnan ng KilosDEPED COPYLayunin Mapaunlad ang naghihirap Mapaunlad ang na lugar at magkaroon naghihirap na lugar at ng trabaho ang mga magkaroon ng trabaho mamamayan ang mga mamamayan Pagtatayo ng Hindi pagpayagMga Pagpipilian / Paraan establisimyentong na maitayo ang establisimyentong komersiyal komersiyalSirkumstansiya Pagputol ng mga Ang pagputol ng punongkahoy upang maitayo mga punongkahoy ang establisimyentong ay magdudulot komersiyal ng pagkasira ng ecosystem ng lugarKahihinatnan Mapapaunlad ang lugar Mapapanatili ang ngunit mawawala ang mga kagandahan ng punong may mahalagang kagubatan ngunit ginagampanan sa mananatili pa ring kapaligiran mahirap ang mga mamamayan.Resolusyon a. Una, ang kilos na isasagawa ay nararapat na likas na mabuti. Madali itong patunayan dahil ang isang kilos na masama ay mananatiling masama kahit pa mabuti ang layunin nito. 128 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY Sa isyu ng kaunlaran laban sa pagsira ng kalikasan, mabuti na ang tao ay maghangad ng kaunlaran at pagkakaroon ng hanapbuhay. Ito ay naglalayong magkaroon ang mga mamamayan ng marangal na buhay gayundin ng pamumuhay na may dignidad. Ngunit kinakailangan pa ring matugunan ang tatlo pang natitirang kondisyon upang masabing ang nilalayon o gustong maganap ay tama at mabuti. b. Ikalawa, ang masamang epekto ay hindi dapat direktang nilayon para sa sarili ngunit pinapayagan lamang mangyari dahil bunga lamang ito ng naunang kilos na may layuning mabuti. Sa isyung nabanggit, hindi masamang maghangad ng kaunlaran. Ito ay makabubuti lalo pa kung ito naman talaga ang nilalayon ng pagpapatayo ng mga establisimyentong komersiyal. Ang pagpuputol ng mga puno ay maaaring maging mabuti kung ang naglalayong magpatayo ng mga establisimyento ay hindi lamang ang sarili ang iniisip sa pagsagawa nito. c. Ikatlo, ang mabuting layunin ay hindi dapat makuha sa pamamagitan ng masasamang gawain. Sa isyung ibinigay sa mga mag-aaral, ang pagpuputol ng mga punongkahoy ay maituturing na masamang kilos lalo pa kung ang lugar ay itinuturing na isang forest reserve. Maaaring payagang magtayo ng mga establisimyentong komersiyal kung iingatan ang mga puno lalo na iyong malalaki at matatagal nang nabubuhay sa lugar na nabanggit. Sa pagtayo ng nasabing proyekto, maaari ding isaalang-alang ng mga tagapagtayo ang kahalagahan ng lugar na nabanggit sa pamamagitan ng rehabilitasyon dito kung sakaling ito ay maaapektuhan. Ang rehabilitasyon ay maaaring gawin sa muling pagtatanim ng mga puno bilang kapalit ng mga nauna nang pinutol. d. Ikaapat, kinakailangan ang pagkakaroon ng mabigat at makatuwirang dahilan upang maging katanggap-tanggap ang masamang epekto. Sa isyung nabanggit, hindi masasabing makatuwiran ang pagpuputol ng mga puno kung ito ay gagawin nang walang habas at hindi isasaalang-alang ang maaaring idulot nito. Kung makasarili ang intensiyon ng mga tagapagtayo, ang pagputol ng mga puno sa forest reserve ay hindi moral na gawain. Sapagkat magdudulot ito ng mga epektong hindi kaagad mararamdaman o mararanasan katulad ng global warming at land slide kapag may mga malalakas na pag-ulang darating. Sa huli, maaari pa ring maghanap ng mga paraang makatutugon sa mga layuning ninanais na hindi makaaapekto lalo na sa kapaligiran. Sapagkat may mga pagkakataong hindi man natin maranasan ngayon ang epekto nito, ang mga tao naman sa hinaharap ang maaaring makaranas ng dusa at paghihirap. Gayundin naman, isaalang-alang din na maaaring mapaunlad ang buhay hindi lamang sa pagkakaroon ng mga establisimyentong komersiyal. Maraming paraan upang mapaunlad ang buhay at kabuhayan. 129 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 8 Ang gawaing ito ay naglalayong makagawa ang mga mag-aaral ng realisasyon opag-unawa sa mga sawikaing nauukol sa kahalagahan ng kalikasan sa ating mga tao. 1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang gawain sa bahaging Pagganap bilang takdang gawain o maaari din namang talakayin ang kanilang sagot sa klase. Maaari nila itong gawin sa isang short bond paper, sa papel, o kaya ay sa kanilang kuwaderno. 2. Ipabasa nang tahimik ang Panuto. Bigyan sila ng 3 minuto sa pagbasa. 3. Mahalagang maunawaan nang mabuti ng mga mag-aaral ang kanilang gagawin, kaya kailangang maging bukas sa kanilang mga katanungan. 4. Ipaalala sa mga mag-aaral na mahalagang mailapat ang mga pagkatuto sa modyul sa pagsasagawa ng gawaing ito. 5. Matapos bigyan ng panahon ang mga mag-aaral ay atasan silang ibahagi sa klase ang kanilang mga sagot. 6. Pagnilayan sa klase ang naging karanasan sa pagsasagawa ng gawain at iugnay ito sa aralin.PagsasabuhayGawain 9 Ang gawaing ito ay naglalayong makagawa ang mga mag-aaral ng isang pag-aaral at makipag-ugnayan sa mga lokal na namumuno upang makagawa ng pagtulongsa pangangalaga sa kalikasan. 1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang gawain sa bahaging Pagsasabuhay. Ipabasa nang tahimik sa mag-aaral ang panuto. Bigyan sila ng 3 minuto sa pagbasa. 2. Pangkatin ang klase sa apat. Hayaan silang magplano ng kanilang gagawin. Atasan ang mga mag-aaral na ipa-check muna sa guro ang kanilang gagawin bago ito tuluyang isagawa. 3. Tapusin ang aralin sa pamamagitan ng pagbabahagi ng halaga ng pagkatuto sa Batayang Konsepto.Talaan ng Ispesipikasyon / Susi sa PagwawastoDEPED COPY Paksa Kasanayan SagotPangangalaga sa Kalikasan Pagsusuri cPangangalaga sa Kalikasan Pag-unawa cEpekto ng pagmaltrato sa kalikasan Pagbubuo cPangangalaga sa Kalikasan Pag-unawa dPangangalaga sa Kalikasan Pagsusuri cKalikasan Kaalaman dPangangalaga sa Kalikasan Ebalwasyon c 130 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Ang Tao at ang Kalikasan Pag-unawa bMaling Pagtrato sa Kalikasan Pag-unawa bSampung Utos sa Kalikasan Pagsusuri cBALANGKASI – Panimula A. Nakagugulat na balita tungkol sa kalikasan B. Kuwento ng Paglalang C. Ano ang Kalikasan D. II – Maling Pagtrato sa Kalikasan A. Pag-isa-isa ng mga maling pagtrato sa kalikasan B. Mga kinahihinatnan at epekto ng mga maling pagtratong ito C. Pagkakatulad ng mga maling pagtrato sa kalikasan D. III – Ang Tao bilang Tagapangalaga ng Kalikasan A. Kahulugan ng pangangalaga sa kalikasan B. Ang sampung utos para sa kalikasan C. Mga hakbang sa pagpapanatili ng kagandahan at kaayusan ng kalikasanDEPED COPY 131 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 10 Ikatlong Markahan Gabay sa Pagtuturo sa Modyul 12: ESPIRITWALIDAD AT PANANAMPALATAYA Bilang ng Oras: 4I. Pag-uugnay ng mga Pamantayan sa Pagkatuto at mga Kasanayang Pampagkatuto Pamantayan sa pagkatuto Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- unawa sa pagmamahal sa Diyos. Pamantayan sa Pagganap: Nakagagawa ang mag-aaral ng angkop na kilos upang mapaunlad ang pagmamahal sa Diyos. Batayang konsepto Ano ang pinakamahalagang mensahe na dapat maunawaan at maipamalas ng mag-aaral? Nahihinuha na: a. Nasa pagsisikap na hanapin ang kahulugan ng buhay, hindi ang mga bagay na materyal, ang pagiging espiritwal ng tao. b. Ang pagsisikap na mapanatili ang ugnayan sa Diyos, bilang indikasyon ng pagiging ispiritwal, ang nagpapatibay sa ating pananampalataya. c. Naipakikita ang tunay na pananampalataya sa pagmamahal at paglilingkod sa kapuwa at preperensiya sa kabutihan. Pagsasabuhay ng mga pagkatuto Ano ang patunay ng pag-unawa? Nakapagsusuri ng sariling kilos at pasiya batay sa mga yugto ng makataong kilos at nakagagawa ng plano upang maitama ang kilos o pasiya. Kakayahan Anong kakayahan ang dapat maipamalas tungo sa pag-unawa? Natutukoy ang mga katangian ng tao bilang espiritwal na nilalang. Kaalaman Anong kaalaman ang kailangan upang maipamalas ang pag-unawa? Nasusuri ang ugnayan sa Diyos. 132 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
II. Pag-uugnay ng mga Kasanayang Pampagkatuto sa Pagtatasa Mga kakayahang Pagtatasa: Pampagkatuto:DEPED COPYKP1: KP1: Natutukoy ang mga katangian ng Pagsulat ng mga katangian tao bilang espiritwal na nilalang sa aspektong pisikal, mental, sosyal, emosyonal, at espiritwal. KP2: Pagbibigay ng sariling kahulugan Nasusuri ang sariling ugnayan sa sa espiritwalidad. Diyos KP2: KP3: Paglagay ng tsek sa bawat Nahihinuha na: kolum kung ang pangungusap ay palaging ginagawa, paminsan- a. Nasa pagsisikap na hanapin minsang ginagawa, o hindi ang kahulugan ng buhay, ginagawa. hindi ang mga bagay na Pagbuo ng limang pangkat materyal, ang pagiging at pagpapakita ng maikling espiritwal ng tao. presentasyon paano maipakikita ang ugnayan sa Diyos. b. Ang pagsisikap na mapanatili ang ugnayan sa Diyos, bilang KP3: indikasyon ng pagiging Pagbuo at pagpapaliwanag ng ispiritwal, ang nagpapatibay Batayang Konsepto. sa ating pananampalataya. KP4: c. Naipakikita ang tunay Nakagawa ng personal daily log at na pananampalataya sa nakaisip ng sariling pamagat nito na pagmamahal at paglilingkod may kinalaman sa pagpapaunlad ng sa kapuwa at preperensiya pananampalataya at espiritwalidad. sa kabutihan. Nakapagtala ng mga mabubuting gawain sa Diyos at kapuwa. KP4: Nakapagpakita ng mga patunay. Nakagagawa ng angkop na kilos upang mapaunlad ang sariling pananampalataya at espiritwalidad 133 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPYIII. Plano ng Pagtuturo-Pagkatuto A. ANO ANG INAASAHANG MAIPAMAMALAS MO? 1. Mahalagang mapukaw ang atensiyon (isipan at damdamin) ng mga mag-aaral sa panimula pa lamang upang matiyak na makuha ang kanilang interes para sa pagsasagawa ng mga gawain. 2. Mahalagang maiugnay ang kasalukuyang aralin sa mga nagdaang aralin sa angkop na taon (B7, B8, o B9) upang maipaunawa sa mga mag-aaral ang kahalagahan ng pagkatuto mula rito at ang kaugnay nito sa kasalukuyang modyul. 3. Ipatukoy sa mag-aaral ang konteksto (thesis statement) na naglalarawan sa paksa at dapat bigyan-tuon. 4. Ipabasa ang apat na Kasanayang Pampagkatuto (KP) at mga kraytirya sa pagtataya ng output sa ikaapat na kasanayang Pampagkatuto. Naitanong mo na ba sa iyong sarili kung bakit kailangang mahalin ang kapuwa? Ang pagmamahal na ito ang susi ng pagpapalalim ng tao sa kaniyang pagmamahal at pananampalataya sa Diyos. Ikaw, paano mo minamahal ang iyong kapuwa? Paano ka nagbibigay ng iyong sarili upang paglingkuran sila? Mga ilang katanungan na maaari mong pagnilayan habang dumaraan ka sa bahagi ng modyul na ito. Sa Modyul 11, nalalaman mo na bilang mamamayan ng iisang mundo tayo ay inatasan ng Diyos na mahalin at pangalagaan ang kalikasan dahil binubuhay tayo nito. Layunin naman ng modyul na ito na bukod sa kalikasan, tayo rin ay may tungkulin na mahalin ang Diyos na siyang lumikha nito at nagbigay ng buhay sa ating lahat. Bilang pinakaespesyal na nilalang, tayo ay dapat tumugon sa panawagan ng Diyos na mahalin natin ang lahat ng kaniyang nilikha lalo’t higit ang ating kapuwa. Sa pamamagitan nito, naipahahayag natin ang ating tunay na pananampalataya na nagpapalalim ng ating espiritwalidad at mula rito ay masasagot mo ang Mahalagang Tanong na: Bakit mahalaga ang pagpapatibay ng espiritwalidad at pananampalataya sa pagkaroon ng relasyon ng tao sa Diyos? Handa ka na ba? Tayo na! Sasamahan kita sa pagtuklas kung nasan na ang iyong espiritwalidad at pananampalataya.Mga Kasanayang Pampagkatuto 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang pahina 235. Isa-isahin ang mga layuning pampagkatuto para sa Modyul 12. 134 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY Tandaan: Hindi binanggit sa Modyul sa mga Kasanayang Pampagkatuto ang kabuuan ng Kasanayang Pampagkatuto ang kabuuan ng KP3 upang maiwasan na mailahad kaagad sa mga mag-aaral ang Batayang Konsepto. Mahalagang matiyak na sa pagdaloy ng mga Gawain, sa pag-unawa ng babasahin sa Pagpapalalim at kabuuan ng aralin, mahihinuha nila ang Batayang Konsepto. Sa modyul na ito, inaasahang maipamamalas mo ang sumusunod na kaalaman, kakayahan, at pag-unawa: 12.1 Natutukoy ang mga katangian ng tao bilang espiritwal na nilalang 12.2 Nasusuri ang ugnayan sa Diyos 12.3 Nahihinuha na: a. Nasa pagsisikap na hanapin ang kahulugan ng buhay, hindi ang mga bagay na materyal, ang pagiging espiritwal ng tao. b. Ang pagsisikap na mapanatili ang ugnayan sa Diyos, bilang indikasyon ng pagiging ispiritwal, ang nagpapatibay sa ating pananampalataya. c. Naipakikita ang tunay na pananampalataya sa pagmamahal at paglilingkod sa kapuwa at preperensiya sa kabutihan. Nakagagawa ng angkop na kilos upang mapaunlad ang sariling pananampalatay at espiritwalidad. 12.4 Nakagagawa ng angkop na kilos upang mapaunlad ang sariling pananampalataya at espiritwalidad. Narito ang mga kraytirya ng pagtataya ng output sa Kakayahang Pampagkatuto sa KP 12.4: Nakagawa ng personal daily log at nakaisip ng sariling pamagat nito na may kinalaman sa pagpapaunlad ng pananampalataya at espiritwalidad. Nakapagtala ng mga mabubuting gawain sa Diyos at kapuwa. Nakapagpakita ng mga patunay. Paunang Pagtataya Layunin: Tayahin ang kaalaman ng mag-aaral tungkol sa paksa sa antas ng KAALAMAN, KASANAYAN (process/skills), AT PAG-UNAWA (understanding of concepts) (Maaaring 2 bahagi: Self-assessment sa mga kakayahan tungkol sa paksa at Multiple Choice Test gamit ang Blooms Taxonomy of Cognitive Objectives.) 1. Ipaunawa sa mag-aaral ang layunin sa pagbibigay ng Paunang Pagtataya. Ito ay upang mataya ang kanilang dating kaalaman na matatagpuan sa bahagi ng Pagpapalalim. 2. Ipabasa ang Panuto para sa Paunang Pagtataya sa pahina 236 ng modyul. 3. Itanong kung may nais linawin ang mga mag-aaral tungkol sa panuto. 135 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY4. Pasagutan ang bilang 1 hanggang 10. 5. Bigyan ng 15 minuto ang mag-aaral upang masagot ang mga tanong sa Paunang Pagtataya o maaaring depende sa guro kung ilang minuto ang kaniyang ibibigay na naaayon sa kakayahan ng mag-aaral. 6. Ipaskil o isulat sa pisara ang tamang mga sagot sa Paunang Pagtataya. 7. Gamiting gabay ang resulta nito upang mataya ang mga kasanayang nangangailangan ng mas malalim na pagtalakay. 8. Palagdaan sa mag-aaral ang ginawang pagtataya at atasan silang itabi ito upang magamit sa paghahambing sa resulta ng pagsagot muli nito pagkatapos basahin ang Pagpapalalim. Tandaan: Mahalagang ipaunawa sa mga mag-aaral na kung anuman ang maging resulta ng paunang pagtataya, hindi ito magiging bahagi ng pagbibigay ng marka, kundi isang mahalagang pagbabatayan ng kaniyang pag-unlad. Pagkatapos ng Pagpapalalim, pasagutang muli sa mga mag-aaral ang Paunang Pagtataya upang malaman ang antas ng kanilang pag-unawa sa mga konsepto at kung nagkaroon ng pag-unlad ang kanilang pag-unawa sa Yugto ng Makataong Kilos at mga Hakbang sa Moral na Pagpapasiya. B. PAGTUKLAS NG DATING KAALAMAN Layunin: Tayahin ang mga dating kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksa na nakabatay sa karanasan upang matukoy ng guro ang mga maling kaalaman ng mga mag-aaral (misconceptions o alternative conceptions). (KP1)Gawain 1Panuto: 1. Ipasulat sa mag-aaral ang kanilang mga katangian sa aspektong pangkatawan, panlipunan, pangkaisipan, emosyonal, at espiritwal. 2. Ipasulat ito sa kanilang kuwaderno. 3. Sagutin ang mga tanong. a. Ano ang masasabi mo sa iyong mga katangian sa mga aspektong nabanggit? b. Ano-ano ang iyong isinulat sa aspektong espiritwal? Ipaliwanag. c. Sa iyong palagay, alin sa mga aspektong iyan ang pinakamahalaga? Bakit?Gawain 2Panuto: 1. Ipasulat ang sariling pakahulugan sa espiritwalidad. 2. Matapos ipasulat ay anyayahan ang mag-aaral na ibahagi ang kanilang sagot sa kanilang katabi. 136 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY 3. Sagutin ang mga tanong: a. Sa iyong palagay, mahalaga ba na malaman ng tao ang kaniyang espiritwalidad? Patunayan. b. Ano ang magandang dulot nito sa tao? Ipaliwanag. c. Paano makatutulong ito sa pagpapaunlad ng pananampalataya? Tandaan: Sa bahaging ito, tatanggapin ng guro ang anumang sagot ng mag-aaral. Kung sakaling mayroon silang maling kaisipan sa kahulugan ng makataong kilos at mali ang kanilang opinyon tungkol sa mga sitwasyon, ito ay itatama ng guro sa bahagi ng Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa. C. PAGLINANG NG MGA KAALAMAN, KAKAYAHAN, AT PAG-UNAWA Layunin: Tulungan ang mag-aaral sa pagsagot sa Mahalagang Tanong (MT) at paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang mga kaalaman ng mag-aaral na hango sa karanasan. (KP2) Gawain 3 Panuto: 1. Maaaring simulan ang bahaging ito sa pamamagitan ng pagbabalik-aral. 2. Mahalagang matiyak na nanatili ang pagkatuto sa mga mag-aaral upang maiuugnay nila ang mga ito sa susunod na gawain. 3. Ipabasa sa mag-aaral ang panuto bago isagawa ang Gawain 3. 4. Ngayon ay pasasagutan ng guro sa mga mag-aaral na may katapatan ang mga pangungusap sa loob ng kolum. Ito ba ay madalas nilang ginagawa, paminsan minsan, o hindi ginagawa at ipapaliwanag ang kanilang sagot. 5. Ipasusulat ang sagot sa kuwaderno. 6. Pasagutan ang mga tanong. a. Ano ang iyong natuklasan sa iyong sarili matapos mong magawa ang gawain? b. Naging masaya ka ba sa nakita mo mula sa iyong mga sagot? Bakit? c. Ano ang masasabi mo sa iyong ugnayan sa Diyos? Ipaliwanag. Gawain 4 Panuto: 1. Magsagawa ng pangkatang gawain. 2. Anyayahan ang mag-aaral na muling balikan ang kanilang sagot sa Gawain 3. 3. Pagawain sila ng malikhaing presentasyon kung paano nila naipakikita ang kanilang ugnayan sa Diyos. 137 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY4. Pasagutan ang mga tanong. a. Ano ang napansin mo sa bawat presentasyon? Isa-isahin. b. Ano ang dapat gawin upang maipakita ang mabuting ugnayan sa Diyos? Ipaliwanag. c. Paano mo maisasabuhay ang iyong pakikipag-ugnayan sa Diyos? Ipaliwanag. D. PAGPAPALALIM Layunin: Gabayan ang mag-aaral sa pagsagot sa Mahalagang Tanong (MT) at paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang isang babasahin na naglalaman ng mga kaalaman at malalim na paliwanag sa paksa batay sa mga disiplina ng EsP – ang Etika at Career Guidance. (KP3) Paalala: Makatutulong kung ang babasahin ay ipababasa na sa mga mag-aaral bilang Takdang-Aralin.Sasabihin ng Guro: Ngayon, sisikapin nating unawain ang mga mahalagang konsepto tungkol sapaksa gamit ang isang babasahin. Tingnan natin kung magkakaroon ng pagbabagosa inyong mga sagot matapos na maunawaan ang nilalaman ng babasahin. 1. Ipabasa sa isang mag-aaral ang bawat bahagi at tanungin ang pagkaunawa niya rito. Kung mali ang kaniyang pagkaunawa sa anumang talata, magbigay ng tanong upang gabayan siya sa pagbuo ng tamang pag-unawa (o paraphrasing). 2. Isulat sa pisara ang mga ideya na makatutulong sa pag-unawa sa paksa at paghinuha ng Batayang Konsepto. 3. Iminumungkahing gamitin ang pagkamalikhain upang hindi maging kabagot-bagot para sa mag-aaral ang bahaging ito. Tandaan: Mahalagang ipaunawa sa mga mag-aaral ang bawat bahagi ng babasahin at ang kabuuan nito dahil dito nila makukuha ang mga konseptong nakaangkla sa Pilosopiyang Moral. 4. Mahalagang tiyakin na ang mga mag-aaral ang makatutuklas ng mga konsepto at hindi lamang tuwirang ibibigay ng guro. Paalala sa Guro: Sa pagitan ng mga pagtalakay ay may mga kahon na naglalaman ng mga tanong na magagamit upang mataya ang pag-unawa ng mga mag-aaral sa bawat bahagi ng babasahin. Nagsisilbing formative assessment ang mga ito. Mahalagang huwag piliting matapos sa iisang araw ang pagtalakay dito upang hindi magkaroon ng information overload ang mga bata dahil ang layuning ganap na maunawaan ng mga mag-aaral ang kabuuan ng Batayang Konsepto. 138 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPYPaghinuha ng Batayang Konsepto Layunin: Gabayan ang mag-aaral sa pagsagot sa mahalagang Tanong (MT) sa pamamagitan ng paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang graphic organizer. Panuto: 1. Mula sa mga konseptong naisulat sa pisara aanyayahan ang mag-aaral na bumuo ng isang malaking konsepto tungkol sa nahinuha sa babasahin. 2. Hikayatin ang mag-aaral na gawin ito sa pamamagitan ng isang malikhaing presentasyon at ipapakita sa klase. E. PAGSASABUHAY NG MGA PAGKATUTO Layunin: Gabayan ang mag-aaral sa pagsasagawa ng PAGGANAP O PRODUKTO, ang pagpapamalas ng angkop na mga kilos tungo sa paglinang o pagpapaunlad ng birtud o pagpapahalaga na nakapaloob sa paksa at paghikayat sa ibang kabataan na isabuhay ang mga pagpapahalagang nakapaloob sa paksa (KP4). Pagganap Layunin: Ang pagpapamalas ng mga kakayahan at angkop na kilos na lilinang o magpapaunlad ng mga birtud o pagpapahalaga. (Gagawin ito sa duration ng mga araw para sa modyul.) Maaaring sabihin ng guro: Ngayon ay nabatid mo na ang kahalagahan ng pananampalataya. Ito ay maipapakita mo sa iyong pagmamahal sa Diyos at kapuwa. Gawain 5 Panuto: 1. Basahin ang bawat sitwasyon at pag-aralan itong mabuti. Isulat ang gagawin sa kabilang kolum kung sakaling maharap ka sa ganitong klase ng sitwasyon. 2. Isulat ang sagot sa kuwaderno. Para sa Guro: Narito ang mga sagot na nararapat sa pagharap sa sitwasyon. 139 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Mga Sitwasyon Ang Aking Gagawin1. Mahal na mahal mo ang iyong mga Hindi ko sisisihin ang Diyos. Ako aymagulang. Isang araw, habang ikaw ay patuloy na tatawag at lalapit sa kaniyanasa paaralan, nakatanggap ka ng balita upang mabigyan ako nang katataganna naaksidente sila at nag-aagaw buhay na harapin ang malaking pagsubok nasa ospital. Hindi ka nakalilimot sa Diyos ito na dumating sa aking buhay.sa araw-araw at nagsisilbi ka sa inyongsimbahan. Ngunit pareho silang binawianng buhay dahil sa aksidente na kanilangsinapit. Sisisihin mo ba ang Diyos sapangyayaring ito?DEPED COPY2. Habang naglalakad ka isang gabi Tutulungan ko ang taong ito sa kabilapauwi sa inyong bahay, may nakita nang kasamaan na ginawa niyakang isang lalaki na nakahandusay sa sa aking ama. Siya ay akin pa ringkalsada. Siya ay duguan at halos hindi kapuwa kaya’t nararapat lamang nana humihinga. Paglapit mo sa kaniya damayan ko siya at tulungan sa orasay namukhaan mong siya ang lalaking ng kaniyang pangangailangan.bumugbog sa iyong ama na nagingdahilan ng pagkaospital nito. Ano angiyong gagawin?3. Kumatok ang iyong kapit bahay at Ang gagawin ko ay tutulungan ko pahumihingi sa iyo ng tulong dahil ang rin siya. Maaaring sapat lamang angkaniyang anak ay may malubhang aking pera sa mga oras na yon ngunitkaramdaman. Noong araw na iyon, puwede ko itong gawan ng paraansakto lamang ang iyong pera para sa dahil mas matindi ang kaniyanginyong gastusin sa bahay. Ano ang iyong pangangailanagan.gagawin?PagninilayLayunin: Pag-ukol ng mag-aaral ng panahon para sa maingat at malalim napag-iisip sa mga sitwasyong namasid at mga konseptong natutuhan tungkol samoral na pamumuhay.Gawain 6Panuto 1. Anyayahan ang mag-aaral na balikan ang kanilang ginagawa sa araw-araw at mula rito ay makita kung paano sila nakikipag-ugnayan sa Diyos. 2. Anyayahan ang mag-aaral na magnilay at kung anuman ang kanilang napagnilayan ay ipasulat ito sa kanilang portfolio o kuwaderno. 3. Maaaring magpatugtog ang guro ng mga instrumental songs para mapukaw ang damdamin ng mag-aaral. 140 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pagsasabuhay Layunuin: Ang pagpapamalas ng mga kakayahan at angkop na kilos na lilinang o magpapaunlad ng mga birtud o pagpapahalaga. (Gagawin ito sa duration ng mga araw para sa modyul.)Gawain 7Panuto 1. Anyayahan ang mag-aaral na gumawa ng personal daily log sa loob ng dalawang linggo upang masubaybayan nila ang kanilang ugnayan sa Diyos at kapuwa. 2. Ang huling kolum ay pasusulatan nila ng komento at palalagdaan ito sa kanilang magulang. 3. Maglalakip ang mag-aaral ng kanilang patunay na naisagawa nila ito.DEPED COPY Rubric sa Pagsasabuhay:1. Nakagawa ng 10 Puntos 7 Puntos 3 Puntospersonal daily log atnakaisip ng sariling Nakagawa ng Nakagawa ng Nakagawapamagat nito na personal daily log personal daily ng personalmay kinalaman sa at nilagyan ito ng log ngunit hindi daily logpagpapaunlad ng sariling pamagat. nalagyan ng ngunit hindipananampalataya at sariling pamagat. ito natapos.espiritwalidad.2. Nakapagtala ng mga Nakapagtala Nakapagtala Hindimabubuting gawain sa ng mabubuting ng mabubuting nakumpletoDiyos at kapuwa. gawain sa Diyos at gawain sa Diyos ang gawain. kapuwa sa loob ng ngunit hindi dalawang linggo. nakapagtala ng gawain sa kapuwa.3. Nakapagpakita ng May naipakitang May naipakitang Walangpatunay sa mga ginawa. dokumento o dokumento o mga naipakitang mga larawan ng larawan ng mga dokumento o mga ginawa at ginawa ngunit larawan. naipresenta ito ng hindi gaanong may kalinisan. malinis ang pagkakapresenta nito. 141 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Talaan ng Ispesipikasyon / Susi sa PagwawastoBilangDEPED COPY Kasanayan Sagot 1 Kaalaman b 2 Pag-unawa c 3 Pag-unawa c 4 Pagsusuri d 5 Pagsusuri d 6 Pagsusuri d 7 Ebalwasyon a 8 Ebalwasyon d 9 Pag-unawa d 10 Pagsusuri bBalangkas ng Modyul 12 : Espiritwalidad at PananampalatayaI. PanimulaII. Kahulugan ng buhay ng taoIII. Paghahanap sa DiyosIV. Kahulugan ng Pananampalataya • Ang Pananampalatayang walang mabuting gawa ay patay. ( Santiago 2:14- 26 )V. Kahulugan ng EspiritwalidadVI. Pagmamahal sa DiyosVII. Pagmamahal sa Kapuwa • Apat na uri ng pagmamahal ayon kay C.S. Lewis. 142 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
VISIT DEPED TAMBAYANhttp://richardrrr.blogspot.com/1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education.2. Offers free K-12 Materials you can use and share 10DEPED COPYEdukasyon sa Pagpapakatao Gabay sa Pagtuturo Yunit Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan at pamantasan. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected]. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi. Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas i All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikasampung BaitangGabay sa PagtuturoUnang Edisyon 2015ISBN: Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng BatasPambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mangakda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulotng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sapagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabingahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon. Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan,ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula,atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon.Pinagtibay sa isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas CopyrightLicensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ngpahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkinni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aringiyon.Inilathala ng Kagawaran ng EdukasyonKalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhDDEPED COPY Mga Bumuo ng Gabay sa PagtuturoMga Konsultant: Manuel B. Dy Jr., PhD at Fe A. Hidalgo, PhDEditor: Luisita B. PeraltaMga Manunulat: Mary Jean B. Brizuela, Patricia Jane S. Arnedo, Goeffrey A. Guevara, Earl P. Valdez, Suzanne M. Rivera, Elsie G. Celeste, Rolando V. Balona Jr., Benedick Daniel O. Yumul, Glenda N. Rito, at Sheryll T. GayolaTagaguhit: Gilbert B. ZamoraNaglayout: Jerby S. MarianoMga Tagapamahala: Dir. Jocelyn DR. Andaya, Jose D. Tuguinayo, Jr., Elizabeth G. Catao, at Luisita B. PeraltaInilimbag sa Pilipinas ng FEP Printing CorporationDepartment of Education-Instructional Materials Council Secretariat(DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor Mabini Bldg., DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072E-mail Address: [email protected] ii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY Talaan ng Nilalaman Ikaapat na Markahan Modyul 13: Mga Isyung Moral Tungkol sa Buhay ............................................143 Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo? .............................................145 Paunang Pagtataya ................................................................................146 Pagtuklas ng Dating Kaalaman ...............................................................147 Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa ......................149 Pagpapalalim ..........................................................................................150 Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto ..........................................................153 Modyul 14: Mga Isyung Moral Tungkol sa Seksuwalidad .................................164 . Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo? .............................................166 Paunang Pagtataya ................................................................................166 Pagtuklas ng Dating Kaalaman ..............................................................167 Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa .......................169 Pagpapalalim ..........................................................................................170 Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto ..........................................................173 Modyul15:MgaIsyungMoralTungkolsaKawalanngPaggalangsaKatotohanan 180 Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo? .............................................182 Paunang Pagtataya ................................................................................182 Pagtuklas ng Dating Kaalaman ..............................................................183 Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa .......................184 Pagpapalalim ..........................................................................................186 Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto ..........................................................188 Modyul 16: Mga Isyung Moral Tungkol sa Paggawa at Paggamit ng Kapangyarihan . 198 Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo? .............................................200 Paunang Pagtataya ................................................................................201 Pagtuklas ng Dating Kaalaman ..............................................................202 Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa .......................203 Pagpapalalim ..........................................................................................204 Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto ..........................................................205 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
RepublikaK to1P2EDAGEDGaPUbPEaKAyDAPPSngAaCPilipinasYnKOgOAkPNuTYrSiAAkOulum Kagawaran ng Edukasyon DepEd Complex, Meralco Avenue Lungsod ng Pasig Baitang 10 Disyembre 2013 vii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
viii K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - ANG BATAYANG KONSEPTWAL NG EDUKASYON SA PAGPAPAKATAOelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Ang tunguhin o ”outcome” ng pag-aaral sa batayang edukasyon ay ang panlahatang pag–unlad taglay ang mga kasanayan sa ika–dalawampu’t isang siglo. Taglay ito ng isang mag-aaral kung mayroon siyang mga kakayahang pangkaalaman, pandamdamin at pangkaasalan na magbibigay sa kanya ng kakayahan upang: D1. mamuhay at magtrabaho 2. malinang ang kanyang mga potensiyal 3. magpasiya nang mapanuri at batay sa impormasyon 4. makakilos nang epektibo sa lipunan at pamayanan sa konteksto ng sandaigdigan upang mapabuti ang uri ng kanyang pamumuhay at ng kanyang Elipunan (Literacy Coordinating Council, Setyembre 1997). Ibinatay ang kahulugan at ang limang palatandaan nito sa Apat na Batayan (Pillar) ng Edukasyon at sa konsepto ng UNESCO tungkol sa mga Ppanghabambuhay na kakayahan (life skills) na binuo ng International Commission on Education para sa ika-21 siglo. Ang sumusunod ang limang palatandaan nito: (a) may kakayahang makipagtalastasan, (b) nag-iisip nang mapanuri at may kakayahang lumutas ng suliranin, (c) ginagamit ang mga likas na yaman nang mapanagutan para sa susunod na salinlahi at (d) produktibo, napauunlad ang sarili at ang pakikipagkapwa, at (e) may malawak na pananaw sa daigdig. ESa Edukasyon sa Pagpapakatao (EsP), ang palatandaan o batayang kakayahan ng functional literacy ay nagpapasya at kumikilos nang mapanagutan tungo sa kabutihang panlahat. Ibig sabihin, nilalayon ng EsP na linangin at paunlarin ang pagkataong etikal ng mag-aaral. Ang EsP ay naglalayong gabayan ang mag- Daaral na mahanap / matagpuan ang kabuluhan ng kanyang buhay, ang papel niya sa lipunang Pilipino upang makibahagi siya sa pagtatayo ng pamayanang pinaiiral ang katotohanan, kalayaan, katarungan at pagmamahal. Upang maipamalas ito, kailangang taglay niya ang limang pangunahing kakayahan (macro skills)*: pag-unawa, pagninilay, pagsangguni, pagpapasiya at pagkilos. 1. Pag-unawa. Mahalagang maipamalas niya ang kakayahang mahinuha ang mga konsepto at prinsipyong nagbibigay-paLiwanag sa sariling karanasan, Cmga sitwasyong namasid, sinuri at pinagnilayan gamit ang obhektibong pamantayan ng moral na pamumuhay. 2. Pagninilay. Sa gitna ng mabilis na daloy ng impormasyon at ingay ng kapaligiran, kailangang mag-ukol ng panahon ang mag-aaral sa maingat at Omalalim na pag-iisip sa mga sitwasyong naobserbahan at mga konseptong natutuhan tungkol sa moral na pamumuhay. 3. Pagsangguni. Kailangang humingi siya ng payo o gabay sa mga taong may higit na kaalaman o kasanayan sa moral na pamumuhay at marunong magsala (weigh) ng mga impormasyong mula sa iba’t ibang uri ng media batay sa obhektibong pamantayan ng moral na pamumuhay. P4. Pagpapasiya. Kailangang matuto siyang bumuo ng sariling posisyon, paniniwala, paninindigan o kilos na isasagawa batay sa obhektibong pamantayan Yng moral na pamumuhay.
ix K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 5. Pagkilos. Mahalagang mailapat niya ang konsepto o prinsipyong nahinuha mula sa mga konkretong sitwasyon ng buhay at maipakita ang kahandaangelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. isabuhay ang mga mabuting ugali (virtues) na natutuhan batay sa obhektibong pamantayan ng moral na pamumuhay. DAng mga pangunahing kakayahang ito ay nililinang sa apat na tema sa bawat taon sa paraang “expanding spiral” mula Kindergarten hanggang Grade 12. Ang sumusunod ang apat na tema: (a) Pananagutang Pansariliat Pagiging Kasapi ng Pamilya , (b) Pakikipagkapwa at Katatagan ng Pamilya, (c) Paggawa Tungo sa EPambansang Pag-unlad at Pakikibahagi sa Pandaigdigang Pagkakaisa, at (d) Pagkamaka-Diyos at Preperensya sa Kabutihan. Pitong pangunahing pagpapahalaga (core values) ang nililinang sa mga temang ito: Kalusugan at Pakikiisa sa Kalikasan, Katotohanan at Paggalang, Pagmamahal at Kabutihan, Ispiritwalidad, Kapayapaan at Katarungan, Likas-kayang Pag-unlad, Pagkamaka-Pilipino at Pakikibahagi sa Pambansang Pagkakaisa (Values Education for the PFilipino: 1997 Revised Version of the DECS Values Education Program, ph. 10-11). EAng Pilosopiya at mga Batayang Teorya ng Pagtuturo-Pagkatuto Ang Batayang Konseptwal ng Edukasyon sa Pagpapakatao ay batay sa pilosopiyang Personalismo tungkol sa pagkatao ng tao at sa Etika ng Kabutihang Asal D(Virtue Ethics). Ayon sa pilosopiya ng Personalismo, nakaugat lagi sa pagpapakatao ang ating mga ugnayan. Nililikha natin ang ating pagpapakatao sa ating pakikipagkapwa. Sa Virtue Ethics naman, sinasabing ang isang mabuting tao ay nagsasabuhay ng mga virtue o mabuting gawi (habits) at umiiwas sa mga bisyo o masamang gawi. Samakatwid, ang nagpapabuti sa tao ay ang pagtataglay at ang pagsasabuhay ng mga mabuting gawi. Sa murang edad na 6 hanggang 12 taon, maaaring hindi pa lubos na maunawaan ng isang bata ang kanyang pagkatao bilang tao ayon sa paLiwanag ng Cpilosopiyang Personalismo. Ngunit maaari siyang sanayin sa mga virtue at pagpapahalaga upang lumaki siyang isang mabuting tao. Sa mga edad na ito, mauunawaan niya na dapat siyang magpakabuti hindi lamang sapagkat ito ang inaasahan sa kanya ng lipunan kundi dahil tao siya - may dignidad at likas ang pagiging mabuti. May dignidad ang tao dahil siya ay bukod-tangi at may ugnayan sa kanyang kapwa, sa Diyos, at kalikasan. OAng Interaktibong Teorya ng Pagkatuto (Social Learning Theory) ni Albert Bandura, Pagkatutong Pangkaranasan (Experiential Learning) ni David Kolb, Konstruktibismo (Constructivism) at Teorya ng Pamimili ng Kurso (Theory of Career Development) ni Ginzberg, et. al. at Super ang iba pang teorya na nagpapaLiwanag kung paano natututo ang mag-aaral sa EsP. PAyon sa paLiwanag ng Interaktibong Teorya ng Pagkatuto (Social Learning Theory) ni Albert Bandura, maaaring makuha sa pagmamasid sa ibang tao ang Ymga pagkatuto tulad ng pagkakaroon ng mabuting ugali at bagong impormasyon. Ayon pa rin sa teoryang ito, mahalaga ang mga iniisip ng tao sa kanyang pagkatuto ngunit hindi nangangahulugang magbubunga ito ng pagbabago sa kilos. Ang mga karanasan din ang pinagkukunan ng mga pagkatuto ayon kay David Kolb at sa Teorya ng Pagkatuto ng Konstruktibismo. Ayon saTeorya ng Pagkatutong Pangkaranasan ni Kolb, ang mga nasa edad (adults) ay natututo sa pamamagitan ng kanilang pagninilay sa kanilang mga karanasan, pagbuo ng mga konklusyon o insight mula sa mga ito, at paglalapat ng mga ito sa angkop na mga sitwasyon ng buhay. Sinusuportahan ang pananaw ni Kolb ng Teorya ng Konstruktibismo. Sinasabi ng teoryang ito nanagkakaroon ng pagkatuto ang tao at gumagawa ng kabuluhan (meaning) batay sa kanyang mga karanasan.
x K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - Naipamamalas ito sa pagtuturo sa pamamagitan ng pagbibigay ng tuon sa mag-aaral. Nagkakaroon siya ng mga bagong pagkatuto gamit ang mga tanong ngelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. guro at ng kanyang malikhaing paraan. Nailalapat ang mga pagkatutong ito sa paggawa ng mga pasiya tulad ng kukuning kurso o propesyon. Ayon sa Teorya ng Career Development nina Ginzberg, et. al. at Super, dumadaan sa iba’t ibang yugto ang pagpapasya ng bata ukol sa kurso o propesyon batay sa kanyang pagtingin sa sarili (self-concept), Dsaloobin (attitude) at mga pagpapahalaga. Tinatanggap o tinatanggihan niya ang isang kurso o trabaho batay sa obserbasyon niya (halimbawa, mga kilos ng kanyang magulang ayon sa propesyon nito) at sa tinuturing niyang mahalaga (halimbawa, malaking sweldo o paglilingkod sa lipunan). EMga Disiplina ng Edukasyon sa Pagpapakatao PAng nilalaman at istraktura ng Edukasyon sa Pagpapakatao ay nakaankla sa dalawang disiplina: Ethics at Career Guidance. Ang Etika ay ang siyensya ng moralidad ng kilos ng tao. Samantalang Career Guidance naman ang paggabay sa mag-aaral na magpasiya ng kursong akademiko, sining at isports o teknikal-bokasyonal na tugma sa kanyang mga talento, kakayahan at aptitude at mga trabahong kailangan ng industriya. EMga Dulog sa Pagtuturo DAng mga pangunahing dulog na gagamitin sa pagtuturo ng mga konsepto ay ang pagpapasyang etikal (ethical decision making) sa pamamagitan ng pagsusuri ng suliranin o isyu), ang Panlipunan–Pandamdaming Pagkatuto (Social-Emotional Learning), at pagpaplano ng kursong akademiko o teknikal-bokasyonal. CAng paggawa ng pagpapasyang etikal o moral ay ang pagbuo ng pasiya na may preperensya sa kabutihan at magpapatingkad o maglilinang ng pagkatao ng tao. Proseso ito na kinapapalooban ng (a) pag-alam sa mga detalye ng sitwasyon at (b) maingat na pagsasaalang-alang ng mga moral na pagpapahalaga na mahalaga sa isang sitwasyon. Mahalaga rin dito ang pagiging sensitibo sa mga aspetong moral ng mga sitwasyon sa pang-araw-araw na buhay at ang kamalayan sa mga tao o pangkat na maaapektuhan ng pasiya. OAng Panlipunan–Pandamdaming Pagkatuto (Social-Emotional Learning) ay ang pagkakaroon ng mga kakayahang kailangan sa pagkilala at pamamahala ng sarili, paglinang ng pagmamalasakit sa kapwa, paggawa ng mapanagutang pasiya, pakikipag-ugnayan, at pagharap nang epektibo sa mga mapanghamong Psitwasyon. Paraan ito ng paglinang ng mga kakayahan ng mag-aaral upang magtagumpay sa mga gawain sa buhay. Nahahati sa limang uri ang mga Ykakayahang ito: Kamalayang Pansarili, Pamamahala ng Sarili, Kamalayang Panlipunan, Pamamahala ng Pakikipag-ugnayan at Mapanagutang Pagpapasiya.
KDEP toE12 BASICDEDUCATIONCCURRICULUMOPY Pilosopiya ng Personalismo Figure 1. Ang Batayang Konseptwal ng Edukasyon sa Pagpapakatao xi All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
xii K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - Deskripsyon ng Asignaturaelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Ang Edukasyon sa Pagpapakatao (EsP) ay isa sa mga asignatura ng Pinaunlad na Programa ng Batayang Edukasyon na K to 12 na gagabay at huhubog sa mga kabataan. Tunguhin nito ang paghubog ng kabataang nagpapasya at kumikilos nang mapanagutan tungo sa kabutihang panlahat. Nangangahulugan ito na lilinangin at pauunlarin ang pagkataong etikal ng bawat mag-aaral. Upang maipamalas ito, kailangang magtaglay siya ng limang Dpangunahing kakayahan (macro skills): pag-unawa, pagninilay, pagsangguni, pagpapasya at pagkilos. Nililinang sa apat na tema sa bawat antas mula Kindergarten hanggang Baitang 10 ang mga pangunahing kakayahang ito: (a) Pananagutang Pansarili Eat Mabuting Kasapi ng Pamilya, (b) Pakikipagkapwa-tao, (c) Paggawa Tungo sa Pambansang Pag-unlad at Pakikibahagi sa Pandaigdigang Pagkakaisa, at (d) Pananalig at Pagmamahal sa Diyos at Paninindigan sa Kabutihan. PMGA PAMANTAYAN SA PROGRAMA (LEARNING AREASTANDARDS) Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto sa pananagutang pansarili, pamilya, kapwa, bansa/daigdig at Diyos; nakapagpapasiya at EDnakakikilos nang mapanagutan tungo sa kabutihang panlahat upang mamuhay nang maayos at maligaya. CNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa Okonsepto at gawaing nagpapakita ng pananagutang pansarili, pampamilya, pagmamahal sa kapwa/ pamayanan, sa bansa at sa Diyos tungo sa maayos PYat masayang pamumuhay. PANGUNAHING PAMANTAYAN NG BAWAT YUGTO (KEYSTAGE STANDARDS) K – Baitang 3 Baitang 4 – 6 Baitang 7 – 10 Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa konsepto at gawaing nagpapakita ng mga konsepto sa pananagutang pansarili, pananagutang pansarili, pampamilya, pagkatao ng tao, pamilya at pakikipagkapwa, pagmamahal sa kapwa, sa bansa/ daigdig at sa lipunan, paggawa at mga pagpapahalagang moral Diyos tungo sa kabutihang panlahat. at nagpapasiya at kumikilos nang mapanagutan tungo sa kabutihang panlahat upang mamuhay nang may kaayusan at kaligayahan.
xiii DEPEDK to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM ANG BATAYANG KONSEPTWAL NG EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - Grade Level Standards (Pamantayan sa Bawat Baitang/Antas)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. BAITANG PAMANTAYAN Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagkakaroon ng kamalayan sa paggalang at pagmamahal sa sarili, kapwa at Diyos bilang K gabay tungo sa maayos at masayang tahanan. 1 Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga paraan ng paggalang sa sarili, kapwa, bansa at Diyos bilang gabay tungo sa maayos at masayang tahanan at paaralan. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagpapakikita ng mga kilos na nagpapahalaga sa sarili, kapwa, bansa, Diyos at sa 2 Kanyang mga nilikha bilang patnubay sa maayos at masayang paaralan at pamayanan. CNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga gawain na nagpapakita ng pagpapahalaga tungo sa maayos at masayang O3 pamumuhay na may mapanagutang pagkilos at pagpapasiya para sa sarili, kapwa, pamayanan, bansa at Diyos . PNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga makabuluhang gawain na may kaakibat na pagpapahalaga tungo sa wasto, Y4 maayos, masaya at mapayapang pamumuhay para sa sarili, kapwa, bansa at Diyos. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa masusing pagsusuri sa pagpapahayag, pagganap ng tungkulin na may 5 pananagutan at pagsasabuhay ng mga ito tungo sa masaya, mapayapa at maunlad na pamumuhay para sa sarili/ mag-anak, kapwa/ pamayanan, bansa/ daigdig at Diyos.
xiv BAITANG K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM 6 PAMANTAYAN All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 7electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. 8 Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga gawain na tumutulong sa pag-angat ng sariling dignidad, pagmamahal sa kapwa 9 10 Dna may mapanagutang pagkilos at pagpapasiya tungo sa maayos, mapayapa at maunlad na pamumuhay para sa kabutihang panlahat. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga angkop na inaasahang kakayahan at kilos sa panahon ng pagdadalaga / Epagbibinata, kakayahan at talento, hilig at pagkatao ng tao tungo sa pagtupad ng mga tungkulin sa sarili, sa kapwa, sa bansa/ daigdig at sa Diyos at pagtatakda ng mithiin upang mapanagutan ang kahihinatnan ng mga pasya at kilos. PNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa layunin at kahalagahan ng pamilya at pakikipagkapwa upang maging mapanagutan sa pakikipag-ugnayan sa iba tungo sa makabuluhang buhay sa lipunan. ENaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa lipunan at paggawa bilang paglilingkod tungo sa Dtamang pagpili ng kurso o hanapbuhay na magiging makabuluhan at kapaki-pakinabang sa kanya at sa lipunan. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa pagkatao ng tao, makataong kilos, pagpapahalagang moral Cat mga isyung moral at nagpapasya at kumikilos nang may preperensya sa kabutihan upang maging matatag sa gitna ng mga isyung moral OPYat impluwensya ng kapaligiran.
xv DPangkalahatangGABAY Pangkurikulum sa Edukasyon sa Pagpapakatao (ESP) EPamantayan All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - BAITANG 10electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa pagpapakatao, makataong kilos, pagpapahalagang moral at mga isyung moral at nagpapasiya at kumikilos nang may preperensya sa kabutihan upang maging matatag sa gitna ng mga isyung moral at impluwensya ng kapaligiran. PNILALAMAN (Content Standard) EUNANG MARKAHAN: Ang Moral na PagkataoPAMANTAYAN MGA KASANAYANG PAMANTAYANG SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO CODE PANGNILALAMAN (Content Standard) (Performance ( Learning Competencies) Standard) DBatayang Konsepto 1. Ang mga Katangian COPYng Pagpapakatao Pamantayang Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa pagpapakatao at pagkatao Pangnilalaman ng tao upang makapagpasiya at kumilos nang may preperensya sa kabutihan. Ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagkilos ayon sa pagkatao ng tao ay daan tungo sa pagiging moral na nilalang. Naipamamalas ng Nailalapat ng mag- 1.1 Natutukoy ang mga katangian ng EsP10MP mag-aaral ang pag- aaral ang mga pagpapakatao -Ia-1.1 unawa sa mga tiyak na hakbang katangian ng upang 1.2 Nasusuri ang sarili kung anong EsP10MP pagpapakatao. paunlarin ang mga katangian ng pagpapakatao ang -Ia-1.2 katangian ng makatutulong sa pagtupad ng iba’t pagpapakatao. ibang papel sa buhay (upang magampanan ang kaniyang misyon sa buhay) 1.3 Napatutunayan na ang pag-unlad sa mga katangian ng pagpapakatao EsP10MP ay instrumento sa pagganap ng tao -Ib-1.3 sa kaniyang misyon sa buhay tungo sa kaniyang kaligayahan. 1.4 Nailalapat ang mga tiyak na EsP10MP hakbang upang paunlarin ang mga -Ib-1.4 katangian ng pagpapakatao
xvi NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 2. Ang Mataas na (Content Standard) EsP10MPelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Gamit at Tunguhin (Performance ( Learning Competencies) -Ic-2.1 ng Isip at Kilos-Loob Naipamamalas ng Standard) (Will) mag-aaral ang pag- 2.1 Natutukoy ang gamit at tunguhin EsP10MP Nakagagawa ang ng isip at kilos-loob sa angkop na -Ic-2.2 3. Paghubog ng Dunawa sa mga mag-aaral ng mga sitwasyon Konsensiya batay sa angkop na kilos EsP10MP Likas na Batas Moral konsepto tungkol sa upang maipakita 2.2 Nasusuri kung ginamit nang tama -Ic-2.3 ang kakayahang ang isip at kilos-loob ayon sa Epaggamit ng isip sa hanapin ang tunguhin ng mga ito EsP10MP katotohanan at -Ic-2.4 paghahanap ng maglingkod at 2.3 Naipaliliwanag na ang isip at kilos- katotohanan at magmahal. loob ay ginagamit para lamang sa EsP10MP paghahanap ng katotohanan at sa -Id-3.1 Ppaggamit ng kilos- paglilingkod/pagmamahal EsP10MP loob sa paglilingkod/ 2.4 Nakagagawa ng mga angkop na -Id-3.2 kilos upang maipakita ang EDpagmamahal. EsP10MP COPYNakagagawa ang kakayahang hanapin ang -Ie-3.3 Naipamamalas ng katotohanan at maglingkod at mag-aaral ang pag- mag-aaral ng magmahal unawa sa konsepto angkop na kilos 3.1 Nakikilala ang mga yugto ng ng paghubog ng upang itama ang konsensiya sa konsiyensiya batay mga maling pagsusuri o pagninilay sa isang sa Likas na Batas pasiyang ginawa. pagpapasiyang ginawa Moral. 3.2 Nakapagsusuri ng mga pasiyang ginawa batay sa mga Prinsipyo ng Likas na Batas Moral 3.3 Napatutunayan na ang konsensiyang nahubog batay sa Likas na Batas Moral ay nagsisilbing gabay sa tamang pagpapasiya at pagkilos
xvii PAMANTAYANGNILALAMAN PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE PANGNILALAMAN(Content Standard)SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10MPelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D3. Paghubog ng (Performance ( Learning Competencies) -Ie-3.4 Naipamamalas ng Standard) mag-aaral ang pag-Konsensiya batay sa 3.4 Nakagagawa ng angkop na kilos EsP10MP unawa sa konsepto Nakagagawa ang batay sa konsensiyang nahubog ng -If-4.1 ng paghubog ngELikas na Batas Moralmag-aaral ng Likas na Batas Moral konsiyensiya batayPE4. Ang Mapanagutangangkop na kilos EsP10MP sa Likas na BatasD COPYPaggamit ng Kalayaanupang itama ang4.1 Natutukoy ang mga pasiya at kilos-If-4.2 Moral. mga maling na tumutugon sa tunay na gamit pasiyang ginawa. ng kalayaan EsP10MP Naipamamalas ng -Ig-4.3 mag-aaral ang pag- Nakagagawa ang 4.2 Nasusuri ang tunay na kahulugan mag-aaral ng mga ng kalayaan EsP10MP unawa sa tunay na angkop na kilos -Ig-4.4 upang maisabuhay 4.3 Naipaliliwanag na ang tunay na kahulugan ng ang paggamit ng kalayaan ay ang kakayahang kalayaan. tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal tumugon sa tawag at paglilingkod ng pagmamahal at paglilingkod. 4.4 Nakagagawa ng mga angkop na kilos upang maisabuhay ang paggamit ng tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod
xviii NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DPamantayang (Performance ( Learning Competencies) CODE Standard) Pangnilalaman EBatayang Konsepto IKALAWANG MARKAHAN: Ang Makataong Kilos Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa makataong kilos upang makapagpasiya nang may preperensya sa kabutihan sa gitna ng mga isyung moral at impluwenysa ng kapaligiran. P5. Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos at EMga Salik na Nakaaapekto sa DPananagutan ng Tao sa Kahihinatnan ng COPYKilos at Pasiya Ang pag-unawa sa mga konsepto ng moralidad ng kilos ay gabay sa pagpili ng moral na pasiya at kilos sa gitna ng mga isyung moral at impluwensya ng kapaligiran. Naipamamalas ng Nakapagsusuri ang 5.1 Nakikilala: EsP10MK mag-aaral ang pag- mag-aaral ng: -IIa-5.1 unawa sa konsepto a. na may pagkukusa sa ng pagkukusa ng a. sariling kilos na makataong kilos kung EsP10MK makataong kilos at dapat nagmumula ito sa malayang -IIa-5.2 mga salik sa panagutan at pagsasagawa ng kilos-loob sa nakaaapekto sa nakagagawa ng pamamatnubay ng isip. pananagutan ng tao paraan upang sa kahihinatnan ng maging b. ang bawat salik na nakaaapekto kilos at pasiya. mapanagutan sa pananagutan ng tao sa sa pagkilos kahihinatnan ng kaniyang kilos at pasiya b. sarili batay sa mga salik na 5.2 Nakapagsusuri ng: nakaaapekto sa pananagutan a. mga kilos na may panagutan ng tao sa kahihinatnan ng b. mga sitwasyong nakaaapekto sa pagkukusa sa kilos dahil sa kamangmangan, masidhing kilos at pasiya damdamin, takot, karahasan at at nakagagawa gawi
xix NILALAMAN PAMANTAYANPAMANTAYANG MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) SA PAGGANAPPANGNILALAMAN PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - EsP10MKelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. 5. Ang Pagkukusa ng (PerformanceD(Content Standard)( Learning Competencies) -IIb-5.3 Makataong Kilos at Standard) Mga Salik na Naipamamalas ng 5.3 Napatutunayan na: EsP10MK Nakaaapekto sa ng mgamag-aaral ang pag- -IIb-5.4 Pananagutan ng Tao hakbang upang a. Ang makataong kilos ay sinadya sa Kahihinatnan ng mahubog angEunawa sa konsepto(deliberate) at niloob ng tao, Kilos at Pasiya kaniyang gamit ang isip, kaya kakayahan sang pagkukusa ng pananagutan niya ang pagpapasiya kahihinatnan nito (kabutihan o Pmakataong kilos at kasamaan). mga salik sa b. Nakaaapekto ang nakaaapekto sa kamangmangan, masidhing damdamin, takot, karahasan at Epananagutan ng tao gawi sa pananagutan ng tao sa kahihinatnan ng kaniyang kilos sa kahihinatnan ng dahil maaaring mawala ang pagkukusa ng kilos. D COPYkilos at pasiya. 5.4 Nakapagsusuri ng: a. sariling kilos na dapat panagutan at nakagagawa ng paraan upang maging mapanagutan sa pagkilos b. Sarili batay sa mga salik na nakaaapekto sa pananagutan ng tao sa kahihinatnan ng kilos at pasiya at nakagagawa ng mga hakbang upang mahubog ang kaniyang kakayahan sa pagpapasiya nang tama at mabuti
xx NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10MKelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. 6. Layunin, Paraan, Naipamamalas ng (Performance ( Learning Competencies) -IIc-6.1 mag-aaral ang pag- Standard) DSirkumstansiya, at unawa sa layunin, 6.1 Naipaliliwanag ang layunin, paraan EsP10MK paraan at mga Nakapagsusuri ang at sirkumstansiya, at kahihinatnan -IIc-6.2 Kahihinatnan ng sirkumstansiya ng mag-aaral ng ng makataong kilos Makataong Kilos makataong kilos. kabutihan o EsP10MK kasamaan ng 6.2 Nakapagsusuri ng kabutihan o -IId-6.3 EPED CO7. Ang Kabutihan oNaipamamalas ng sariling pasiya o kasamaan ng sariling pasiya o kilos Kasamaan ng Kilos mag-aaral ang pag- kilos sa isang sa isang sitwasyon batay sa EsP10MK Ayon sa Paninindigan, unawa sa kabutihan sitwasyon batay sa layunin, paraan, sirkumstansiya, at -IId-6.4 PGintong Aral at o kasamaan ng kilos layunin, paraan at kahihinatnan nito YPagpapahalaga ayon sa sirkumstansiya EsP10MK pagpapahalaga. nito. 6.3 Napatutunayan na ang layunin, -IIe-7.1 paraan, sirkumstansiya, at Naitatama ng kahihinatnan ng kilos ay EsP10MK mag-aaral ang nagtatakda ng pagkamabuti o -IIe-7.2 isang maling kilos pagkamasama nito sa pamamagitan ng pagpapasiya 6.4 Nakapagtataya ng kabutihan o gamit ang mas kasamaan ng pasiya o kilos sa isang sitwasyong may suliranin (dilemma) batay sa layunin, paraan sirkumstansiya, at kahihinatnan nito 7.1 Natutukoy ang batayan sa paghusga sa kabutihan o kasamaan ng kilos ayon sa panininindigan, Gintong Aral at mataas na Pagpapahalaga 7.2 Nakapagsusuri kung paano paiiralin mataas na ang mas mataas na pagpapahalaga pagpapahalaga. sa isang sitwasyong may conflict
xxi NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10MKelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D7. Ang Kabutihan o (Performance ( Learning Competencies) -IIf-7.3 Naipamamalas ng Standard) Kasamaan ng Kilos mag-aaral ang pag- 7.3 Naipaliliwanag na kasama sa EsP10MK unawa sa kabutihan Naitatama ng nararapat na gamiting batayan sa -IIf-7.4 EAyon sa Paninindigan, o kasamaan ng kilos mag-aaral ang paghusga ng kabutihan o kasamaan ayon sa isang maling kilos ng kilos ang Kautusang Walang EsP10MK Gintong Aral at pagpapahalaga. sa pamamagitan Pasubali, Gintong Aral at mga -IIg-8.1 ng pagpapasiya pagpapahalaga EsP10MK PEDPagpapahalaga gamit ang mas -IIg-8.2 mataas na 7.4 Naitatama ang isang maling kilos sa pagpapahalaga. pamamagitan ng paggawa ng mga EsP10MK tiyak na hakbang batay sa -IIh-8.3 paninidigan, Gintong Aral, at mas COPYNakapagsusuri ang EsP10MK 8. Mga Yugto ng Naipamamalas ng mataas na pagpapahalaga -IIh-8.4 Makataong Kilos at mag-aaral ang pag- mag-aaral ng Mga Hakbang sa unawa sa mga sariling kilos at 8.1 Naipaliliwanag ang bawat yugto ng Moral na yugto ng makataong pasiya batay sa makataong kilos at mga hakbang Pagpapasiya kilos at mga mga yugto ng sa moral na pagpapasiya hakbang sa moral makataong kilos at na pagpapasiya. nakagagawa ng 8.2 Natutukoy ang mga kilos at plano upang pasiyang nagawa na maitama ang kilos umaayon sa bawat yugto ng o pasiya. makataong kilos 8.3 Naipaliliwanag na ang bawat yugto ng makataong kilos ay kakikitaan ng kahalagahan ng deliberasyon ng isip at katatagan ng kilos-loob sa paggawa ng moral na pasiya at kilos 8.4 Nakapagsusuri ng sariling mga kilos at pasiya batay sa mga yugto ng makataong kilos at nakagagawa ng plano upang maitama ang mga kilos o pasiya
xxii NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DPamantayang (Performance ( Learning Competencies) CODE Standard) Pangnilalaman IKATLONG MARKAHAN: Mga Pangunahing Birtud at Pagpapahalagang Moral EBatayang Konsepto Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa mga pagpapahalagang moral upang makapagpasiya at makakilos tungo sa makabuluhan at mabuting pakikipag-ugnayan sa Diyos, sa kapwa at sa kapaligiran. 9. Maingat na PPaghuhusga ED(Prudence) Ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa mga pagpapahalagang moral ay kailangan upang makapagpasiya at makakilos nang may preperensya sa kabutihan. Naipamamalas ng Nakagagawa ang 9.1 Natutukoy ang mga kilos na EsP10PB mag-aaral ang pag- mag-aaral ng mga nagpapakita ng maingat na -IIIa-9.1 unawa sa maingat angkop na kilos na paghuhusga na paghuhusga nagpapakita ng EsP10PB (prudence). maingat na 9.2 Nasusuri ang mga kilos na -IIIa-9.2 paghuhusga. nagpapakita ng maingat na paghuhusga COPY9.3 Napatutunayan na ang maingat napaghuhusga ay mahalagangEsP10PB -IIIb-9.3 kasanayan sa tamang pagpapasiya EsP10PB upang mapaunlad ang paninindigan -IIIb-9.4 sa pagpapakatao EsP10PB -IIIc-10.1 9.4 Nakagagawa ng mga angkop na EsP10PB kilos na nagpapakita ng maingat na -IIIc-10.2 paghuhusga 10. Pagmamahal sa Naipamamalas ng Nakagagawa ang 10.1 Nakikilala sa sarili ang mga Bayan mag-aaral ang pag- unawa sa mag-aaral ng indikasyon ng pagmamahal sa pagmamahal sa bayan. angkop na kilos bayan upang maipamalas 10.2 Nahuhusgahan ang angkop na ang pagmamahal kilos o tugon sa mga sitwasiyong sa Bayan kailangan ang mapanuring pag- EsP10PB (Patriyotismo). iisip bilang pagpapakita ng -IIIc-10.2
xxiii NILALAMAN PAMANTAYANPAMANTAYANGMGA KASANAYANG CODE (Content Standard) SA PAGGANAPPANGNILALAMANPAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 10. Pagmamahal sa EsP10PBelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. (PerformanceD(Content Standard)( Learning Competencies) -IIId-10.3 Bayan Standard) Naipamamalas ng EsP10PB 11. Pangangalaga sa mag-aaral ang pag-Nakagagawa angpagmamahal sa bayan -IIId-10.4 Kalikasan EsP10PB Eunawa samag-aaral ng10.3 Nahihinuha na ang pagmamahal sa -IIIe-11.1 . EsP10PB pagmamahal saangkop na kilosbayan ay masasalamin sa -IIIe-11.2 bayan. upang maipamalas pagsisikap na maisabuhay ang mga EsP10PB PEDNaipamamalas ng -IIIf-11.3 ang pagmamahal pagpapahalaga at nakaaambag sa mag-aaral ang pag- sa Bayanunawa sa pag-angat ng kulturang Pilipino at (Patriyotismo). kaunlaran ng bansa Cpangangalaga sa OPYkalikasan. 10.4 Nakagagawa ng mga angkop na kilos sa pamayanan o barangay upang maipamalas ang pagmamahal sa bayan Nakagagawa ang 11.1 Nakapagpapaliwanag ng mag-aaral ng kahalagahan ng pangangalaga sa angkop na kilos kalikasan upang maipamalas ang 11.2 Natutukoy ang mga paglabag sa pangangalaga sa pangangalaga sa kalikasan na kalikasan. umiiral sa lipunan 11.3 Napangangatwiranan na: a. Lahat tayo ay mamamayan ng iisang mundo, dahil nabubuhay tayo sa iisang kalikasan (Mother Nature) b. Inutusan tayo ng Diyos na alagaan ang kalikasan (stewards) at hindi maging tagapagdomina para sa susunod na henerasyon. c. Binubuhay tayo ng kalikasan
xxiv NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO EsP10PB All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 11. Pangangalaga sa (Content Standard) -IIIf-11.4electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. (Performance ( Learning Competencies) Kalikasan Naipamamalas ng Standard) EsP10PB 11.4 Nakagagawa ng mga angkop na -IIIg-12.1 12. Espiritwalidad at Dmag-aaral ang pag- Nakagagawa ang kilos upang maipamalas ang EsP10PB Pananampalataya unawa sa mag-aaral ng pangangalaga sa kalikasan -IIIg-12.2 pangangalaga sa angkop na kilos Ekalikasan. upang EsP10PB maipamalas ang -IIIh-12.3 pangangalaga sa kalikasan. PNaipamamalas ng Nakagagawa ang 12.1 Natutukoy ang mga katangian ng mag-aaral ang pag- mag-aaral ng tao bilang espiritwal na nilalang angkop na kilos Eunawa sa upang mapaunlad 12.2 Nasusuri ang sariling ugnayan sa ang sariling Diyos pananampalataya at pananampalataya at espiritwalidad. 12.3 Nahihinuha na: D COPYespiritwalidad. a. Nasa pagsisikap na hanapin ang kahulugan ng buhay, hindi ang mga bagay na materyal, ang pagiging espiritwal ng tao. b. Ang pagsisikap na mapanatili ang ugnayan sa Diyos, bilang indikasyon ng pagiging ispiritwal, ang nagpapatibay sa ating pananampalataya. c. Naipakikita ang tunay na pananampalataya sa pag-ibig sa kapwa at preperensya sa kabutihan.
xxv NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10PBelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D12. Espiritwalidad at (Performance ( Learning Competencies) -IIIh-12.4 EPEPananampalataya Naipamamalas ng Standard) mag-aaral ang pag- 12.4 Nakagagawa ng mga angkop na unawa sa Nakagagawa ang kilos upang mapaunlad ang sariling pananampalataya at pananampalataya at espiritwalidad. mag-aaral ng espiritwalidad angkop na kilos upang mapaunlad ang sariling pananampalataya at espiritwalidad. DIKAAPAT NA MARKAHAN: Ang Aking Posisyon sa mga Isyung Moral Pamantayang COPYNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga isyung moral upang magkaroon ng matatag na Pangnilalaman paninindigan sa kabutihan sa gitna ng iba’t ibang pananaw sa mga isyung ito at mga impluwensya Batayang Konsepto ng kapaligiran. 13. Mga Isyu Tungkol sa Ang pag-unawa sa mga isyung moral ay nakatutulong sa pagbuo ng mapaninindigang pananaw Buhay (Paggamit ng droga, Aborsyon, batay sa apat na pangunahing birtud o ugali (cardinal virtues) at anim na pangunahing Pagpapatiwakal, Euthanasia) pagpapahalagang moral (core moral values). Naipamamalas ng Nakagagawa ang 13.1 Natutukoy ang mga gawaing EsP10PI mag-aaral ang pag- -IVa-13.1 unawa sa mga mag-aaral ng taliwas sa batas ng Diyos at sa gawaing taliwas sa EsP10PI batas ng Diyos at sa sariling pahayag kasagraduhan ng buhay -IVa-13.2 kasagraduhan ng buhay. tungkol sa mga 13.2 Nasusuri ang mga gawaing taliwas gawaing taliwas sa sa batas ng Diyos at sa batas ng Diyos at kasagraduhan ng buhay sa kasagraduhan 13.3 Napatutunayan na: ng buhay. Ang pagbuo ng posisyon tungkol sa mga isyung may kinalaman sa EsP10PI paninindigan ng tao sa pagmamahal -IVb-13.3 niya sa buhay bilang kaloob ng Diyos ay kailangan upang mapatibay ang ating pagkilala sa
xxvi PAMANTAYAN MGA KASANAYANG SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. (Performance ( Learning Competencies) Standard) NILALAMAN PAMANTAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMANNakagagawa angKaniyang kadakilaan at (Content Standard) EsP10PI 13. Mga Isyu Tungkol sa mag-aaral ng kapangyarihan at kahalagahan ng -IVb-13.4 Buhay (Paggamit ng Naipamamalas ng droga, Aborsyon, mag-aaral ang pag-sariling pahayagtao bilang nilalang ng Diyos. EsP10PI Pagpapatiwakal, -IVc-14.1 Euthanasia) Dunawa sa mgatungkol sa mga 13.4 Nakagagawa ng sariling pahayag EsP10PI -IVc-14.2 14. Mga Isyu Tungkol gawaing taliwas sagawaing taliwas satungkol sa mga gawaing taliwas sa sa Sekswalidad EsP10PI (Pre-marital sex, Ebatas ng Diyos at sabatas ng Diyos atbatas ng Diyos at sa kasagraduhan-IVd-14.3 pornograpiya Pang-aabusong kasagraduhan ngsa kasagraduhanng buhay EsP10PI Seksuwal, buhay. -IVd-14.4 prostitusyon) ng buhay. PNaipamamalas ng Emag-aaral ang pag-Nakagagawa ang14.1 Natutukoy ang mga isyung kaugnay mag-aaral ng sa kawalan ng paggalang sa unawa sa mga isyumalinaw na dignidad at seksuwalidad tungkol saposisyon tungkol sa isang isyu sa 14.2 Nasusuri ang mga isyung kaugnay Dsekswalidad (pre-kawalan ngsa kawalan ng paggalang sa paggalang sa dignidad at seksuwalidad marital sex,dignidad at pornograpiya pang-sekswalidad.14.3 Ang malawak na kaalaman sa mga aabusong sekswal, isyung may kinalaman sa kawalan ng paggalang sa seksuwalidad ay COPYprostitusyon). daan upang magkaroon ng malinaw na posisyon sa kahalagahan ng paggalang sa kabuuan ng pagkatao ng tao sa tunay na layunin nito 14.4 Nakagagawa ng malinaw na posisyon tungkol sa isang isyu sa kawalan ng paggalang sa dignidad at seksuwalidad
xxvii NILALAMANPAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard)PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10PIelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D15. Mga Isyung Moral (Performance ( Learning Competencies) -IVe-15.1 Naipamamalas ng Standard) EsP10PI Tungkol sa Kawalanmag-aaral ang pag- 15.1 Natutukoy ang mga isyung kaugnay -IVe-15.2 unawa sa mga isyu Nakabubuo ang sa kawalan ng paggalang sa Eng Galang sa tungkol sa paglabag mag-aaral ng mga katotohanan EsP10PI sa katotohanan hakbang upang -IVf-15.3 Katotohanan(pagsasabi ng totoo maisabuhay ang 15.2 Nasusuri ang mga isyung may Pagsasabi ng totoopara sa kabutihan-paggalang sa kinalaman sa kawalan ng paggalang EsP10PI whistle blowing, katotohanan. sa katotohanan -IVf-15.4 Ppara sa kabutihan-plagiarism, intellectual piracy). 15.3 Napatutunayan na: Ang pagiging EsP10PI whistle blwoing, mulat sa mga isyu tungkol sa -IVg-16.1 kawalan ng paggalang sa Eplagiarism, katotohanan ay daan upang isulong EsP10PI Dintellectual piracy) at isabuhay ang pagiging -IVg-16.2 mapanagutan at tapat na nilalang 15.4 Nakabubuo ng mga hakbang upang EsP10PI -IVh-16.3 C maisabuhay ang paggalang sa katotohanan 16. Mga Isyu tungkol Naipamamalas ng Osa Paggawa mag-aaral ang pag- unawa sa mga isyu (Paggamit ngtungkol sa paggawa kagamitan at oras(Paggamit ng kagamitan at oras Psa trabaho,Sugal,sa trabaho,Sugal, Game of chance, YPaggamit ng oras at Nakagagawa ang 16.1 Natutukoy ang mga isyu tungkol sa mag-aaral ng paggawa at paggamit ng posisyon tungkol kapangyarihan sa isang isyu sa paggawa at 16.2 Nasusuri ang mga isyu tungkol sa paggamit ng paggawa at paggamit ng kapangyarihan. kapangyarihan kagamitan sa Game of chance, 16.3 Napatutunayan na: trabaho, Paggamit ng oras at Ang pagkakaroon ng matibay na Magkasalungat na kagamitan sa paninindigan sa paggawa at tamang interes (Conflict of trabaho, paggamit ng kapangyarihan ay interest) at daan para sa mapanagutang paglilingkod.
xxviii NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. (Performance ( Learning Competencies) Standard) 16.4 Nakabubuo ng matatag na posisyon tungkol sa mga isyu sa paggawa at paggamit ng kapangyarihan Paggamit ng Magkasalungat na CODE interes (Conflict of DKapangyarihan interest) at EsP10PI Paggamit ng -IVh-16.4 (Pakikipagsabwatan, Kapangyarihan Panunuhol, Bribery, (Pakikipagsabwatan , Panunuhol EKickback, (Bribery), Kickback, PED COPYNepotismo) Nepotismo).
xxix K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM CODE BOOK LEGEND All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D Sample: EsP10PB-IIIg-12.1 EPFirst Entry LEGEND SAMPLE DOMAIN/ COMPONENT CODE Edukasyon sa PKP Learning Area Pagpapakatao Tungkulin Ko Sa Aking Sarili at Pamilya P and Strand/ PPP Subject or Baitang 10 Mahal Ko, Kapwa Ko PD Specialization PS EDUppercase Letter/s EsP Para Sa Kabutihan ng Lahat, Sumunod Tayo PT 10 PB Paggawa ng Mabuti, Kinalulugdan ng Diyos P Grade Level Pagkilala at Pamamahala sa mga Pagbabago sa IP Sarili PL Domain/Content/ Ang Pagpapahalaga PB Ang Pagkatao ng Tao TT Component/ at Birtud - KP Topic Ang Pagpapahalaga at Birtud Roman Numeral III PK *Zero if no specific Ang Pakikipagkapwa g MP Cquarter - Mga Isyu sa Pakikipagkapwa MK 12.1 PI Lowercase Letter/s Ang Papel ng Lipunan sa Tao *Put a hyphen (-) in Ang Tungkulin ng Tao sa Lipunan between letters to Mga Kaugnay na Pagpapahalaga sa Paggawa Oindicate more than a Mapanagutang Pagpaplano ng Kursong specific week Akademiko o Teknikal-Bokasyonal, Sining at Quarter Ikatlong Markahan Isports, Negosyo o Hanapbuhay Week Ikapitong linggo PYArabic Number Competency NakapagpapaLiwanag ng kahalagahan ng pangangalaga sa kalikasan Ang Moral na Pagkatao Ang Makataong Kilos Ang Aking Posisyon sa mga Isyung Moral
DEPED COPY Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 10 Ikaapat na Markahan Gabay sa Pagtuturo sa Modyul 13: MGA ISYUNG MORAL TUNGKOL SA BUHAY Bilang ng Oras: 4 I. Pag-uugnay ng mga Pamantayan sa Pagkatuto at mga Kasanayang Pampagkatuto Pamantayan sa pagkatuto Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga gawaing taliwas sa batas ng Diyos at sa kasagraduhan ng buhay Pamantayan sa Pagganap: Nakagagawa ang mag-aaral ng sariling pahayag tungkol sa mga gawaing taliwas sa batas ng Diyos at sa kasagraduhan ng buhay Batayang konsepto Ano ang pinakamahalagang mensahe na dapat maunawaan at maipamalas ng mag-aaral? Ang pagbuo ng posisyon tungkol sa mga isyung may kinalaman sa paninindigan ng tao sa pagmamahal niya sa buhay bilang kaloob ng Diyos ay kailangan upang mapatibay ang ating pagkilala sa Kaniyang kadakilaan at kapangyarihan at kahalagahan ng tao bilang nilalang ng Diyos. Pagsasabuhay ng mga pagkatuto Ano ang patunay ng pag-unawa? Nakagagawa ng sariling pahayag tungkol sa mga gawaing taliwas sa batas ng Diyos at sa kasagraduhan ng buhay. Kakayahan Anong kakayahan ang dapat maipamalas tungo sa pag-unawa? Nasusuri ang mga gawaing taliwas sa batas ng Diyos at sa kasagraduhan ng buhay. Kaalaman Anong kaalaman ang kailangan upang maipamalas ang pag-unawa? Natutukoy ang mga gawaing taliwas sa batas ng Diyos at sa kasagraduhan ng buhay. 143 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
II. Pag-uugnay ng mga Kasanayang Pampagkatuto sa PagtatasaMga Kasanayang Pagtatasa:PampagkatutoKP1: KP1: Pagtukoy sa mga isyu sa buhay naNatutukoy ang mga tumutugon sa bawat kahon ng mgagawaing taliwas sa batas ng larawan.Diyos at sa kasagraduhan Pagbuo ng isang graphic organizer ukolng buhay sa mga isyu sa buhay. KP2:KP2: Pagsusuri ng mga sitwasyon tungkol sa mga gawaing taliwas sa batas ng DiyosNasusuri ang mga gawaing at kasagraduhan ng buhay.taliwas sa batas ng Diyos at Pagtukoy sa iba’t ibang argumento /sa kasagraduhan ng buhay posisyon sa mga isyu sa buhay.DEPED COPY KP3:KP3: Pagbuo at pagpapaliwanag ng Batayang Konsepto.Napatutunayan na: KP4:Ang pagbuo ng posisyon Nakasulat ng isang position paper na maglalahad ng sariling pananaw sa mgatungkol sa mga isyung may gawaing taliwas sa batas ng Diyos at kasagraduhan ng buhay.kinalaman sa paninindigan Naisulat ang mga mahahalagang repleksiyong nakuha mula sa aralin.ng tao sa pagmamahal niya Nakapili at nakasali sa mga gawain ng isang organisasyong nagtataguyod ngsa buhay bilang kaloob kasagraduhan ng buhay.ng Diyos ay kailanganupang mapatibay angating pagkilala saKaniyang kadakilaanat kapangyarihan atkahalagahan ng tao bilangnilalang ng Diyos.KP4: Nakagagawa ng sariling pahayag tungkol sa mga gawaing taliwas sa batas ng Diyos at sa kasagraduhan ng buhay. 144 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPYIII. Plano ng Pagtuturo-Pagkatuto A. ANO ANG INAASAHANG MAIPAMAMALAS MO? 1. Talakayin ang panimula. Mahalagang maiugnay ang kasalukuyang markahan sa nakaraang mga aralin sa unang markahan upang maipaunawa sa mga mag-aaral ang halaga ng pagkatuto mula rito. 2. Mahalagang mapukaw ang isipan at damdamin ng mga mag-aaral sa panimula pa lamang upang matiyak na makukuha ang kanilang interes para sa pagsasagawa ng mga gawain. Sa nakaraang markahan, nalaman mo ang iba’t ibang pagpapahalagang moral na makatutulong upang ikaw ay makapagpasiya at makakilos tungo sa makabuluhan at mabuting pakikipag-ugnayan sa Diyos, sa kapuwa, sa bayan, at sa kapaligiran. Naunawaan mo na ang bawat pasiya at kilos ng isang tao ay may dahilan, batayan, at kalakip na pananagutan. Anumang isasagawang pasiya ay kinakailangang pagnilayan at timbangin ang mabubuti at masasamang maaaring idulot nito. Sa pagkakataong ito, pag-uusapan naman natin ang mga isyung moral na nagaganap sa lipunan at susubok sa iyong matatag na paninindigan sa kabutihan sa gitna ng iba’t ibang pananaw sa mga isyung ito at mga impluwensiya ng kapaligiran. Ano nga ba ang ibig sabihin ng salitang “isyu”? Ano- ano ba ang iba’t ibang mga isyu na maaaring makaapekto sa ating moral na pagpapasiya? Lahat ng mga ito ay masasagot sa pamamagitan ng mga modyul sa markahan na ito. Atin itong simulan sa pagtalakay sa isyu na malaki ang kinalaman sa ating pagiging tao: ang mga isyung moral tungkol sa BUHAY. Bilang isang kabataan, naranasan mo na ba ang makatanggap ng handog na gustong-gusto mo? Ito ba ay pera, damit, pagkain, aklat, o makabagong gadget? Ano ang naramdaman mo nang natanggap mo ito? Marahil ngayong nasa Baitang 10 ka na sa hayskul ay madami ka nang natanggap na handog sa iba’t ibang okasyon. Ngunit, naitanong mo na rin ba ang iyong sarili kung ano ang pinakamahalagang handog na iyong natanggap mula nang isilang ka? Kanino ito nagmula? Maituturing mo ba na ang iyong BUHAY ay ang pinakamahalagang kaloob ng Diyos sa iyo? Bakit sagrado ang buhay ng tao? Sa pamamagitan ng modyul na ito, inaasahan na makakamit ng kabataang tulad mo ang malalim na pag-unawa sa iba’t ibang mga pananaw kalakip ng mga isyu sa buhay nang sa huli ay makabuo ka ng pagpapasiya na papanig sa kabutihan. Inaasahang masasagot mo ang Mahalagang Tanong na: Paano mapananatili ang kasagraduhan ng buhay ng tao? 145 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
