Edukasyon sa Pagpapakatao Grade 10

Rubric para sa Pagtataya ng Pagganap Kraytirya 3 2 1Makatotohanan Nakabatay sa Nakabatay sa Walangang sitwasyong sariling karanasan karanasan ng iba sitwasyonginilahad. ang sitwasyong ang sitwasyong inilahad. inilahad. inilahad.Malinaw at Hindi masyadong Nakalilito ang Hindi akma angmaayos ang malinaw at maayos pagkasunud-sunod mga katuwiranpagkakasunud- ang pagkasunud- sa sitwasyon.sunod ng sunod ng ng presentasyonpresentasyon ng presentasyon ng ng katuwiran.katuwiran. katuwiran. DEPED COPYMay konkretong Naipakita ang Hindi masyadong Walangplano ng solusyon gagawing malinaw ang solusyongkaugnay ng paraan sa solusyong inilahad. inilahad.sitwasyong pagsasakatuparaninilahad. ng solusyon. 24 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Rubric para sa Pagtataya ng Pagsulat ng PagninilayKraytirya 4 3 21Paraan ng - May matatag - May maayos - Naipahayag - Nahirapangpagsusulat na istilo sa na istilo sa ang kaisipan. ipahayag ang pagsusulat. pagsusulat. kaisipan. - Malinaw ang - May pagpapahayag kakayahang ng kaisipan. magpahayag ng kaisipan.DEPED COPYPagkaunawa May May May May kaunting pagkaunawa pagkaunawa pagkaunawa pagkaunawa sa mataas sa gamit at tungkol sa isip tungkol sa na gamit at tunguhin ng at kilos-loob. isip at kilos- tunguhin ng isip isip at kilos- loob. at kilos-loob. loob.Komitment Nagpahayag Nagpahayag Nagpahayag Walang ng matibay ng planong ng gagawing naipahayag na personal gagawin para paraan ng na planong na planong sa pagpapa- paggamit ng gagawin kailangang unlad ng isip at kilos- upang gagawin paggamit ng loob. mapaunlad para sa isip at kilos- ang paggamit pagpapaunlad loob. ng isip at ng paggamit kilos-loob. ng isip at kilos- loob. 25 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Rubric para sa Pagsasabuhay ng mga Angkop na Kilos upang Maipakitaang Kakayahang Mahanap ang Katotohanan na Maglingkod at Magmahal 4321Nakagawa ng Nakagawa Nakagawa Nakagawasampu, pataas ng walong ng limang ng tatlongna pagkakataong pagkakataong pagkakataong pagkakataongtumulong o tumulong o tumulong o tumulong otumugon sa tumugon sa tumugon sa tumugon sanamasdang namasdang namasdang namasdangpangangailangan pangangailangan pangangailangan pangangailanganng kapuwa o ng kapuwa o ng kapuwa o ng kapuwa ohinihingi ng hinihingi ng hinihingi ng hinihingi ngsitwasyon. sitwasyon. sitwasyon. sitwasyon. DEPED COPYMay naitalang May kulang May kulang na May kulang napetsa at oras sa naitalang 2 sa naitalang 3 sa naitalangng bawat petsa at oras ng petsa at oras ng petsa at oras ngpagsasagawa. pagsasagawa. pagsasagawa. pagsasagawa.May pangalan May pangalan May pangalan ng May pangalan ngng mga taong ng mga taong taong natulungan taong natulungannatulungan at natulungan ngunit ngunit may 4 na ngunit may 5 nalagda nila. may 2 na walang walang lagda. walang lagda.Nailarawan nang lagda. Hindi malinaw Hindi nailarawanmaayos ang Nailarawan ang ang paglalarawan ang sitwasyongsitwasyon na sitwasyon na ng sitwasyon na tinugunan.tinugunan. tinugunan. tinugunan.Malinaw at May kaunting Hindi masyadong Hindi malinawnaipahayag ang kulang sa naipahayag ang ang isinulat nadamdamin at paglalahad ng damdamin at pagninilay.reyalisasyon damdamin at reyalisasyon sasa isinulat na reyalisasyon naging karanasanpagninilay. sa isinulat na sa isinulat na pagninilay. pagninilay. 26 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 10 Unang Markahan Gabay sa Pagtuturo sa Modyul 3: PAGHUBOG NG KONSENSIYA BATAY SA LIKAS NA BATAS MORAL Bilang ng Oras: 4 I. Pag-uugnay ng mga Pamantayan sa Pagkatuto at mga Kasanayang Pampagkatuto Pamantayan sa pagkatuto Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- unawa sa konsepto ng paghubog ng konsensiya batay sa Likas na Batas Moral Pamantayan sa Pagganap: Nakagagawa ang mga mag-aaral ng angkop na kilos upang itama ang mga maling pasiyang ginawa Batayang konsepto Ano ang pinakamahalagang mensahe na dapat maunawaan at maipamalas ng mag-aaral? Ang konsensiyang nahubog batay sa Likas na Batas Moral ay nagsisilbing gabay sa tamang pagpapasiya at pagkilos. Pagsasabuhay ng mga pagkatuto Ano ang patunay ng pag-unawa? Nakagagawa ng angkop na kilos batay sa konsensiyang nahubog ng Likas na Batas Moral Kakayahan Anong kakayahan ang dapat maipamalas tungo sa pag-unawa? Nakapagsusuri ng mga pasiyang ginawa batay sa mga Prinsipyo ng Likas na Batas Moral Kaalaman Anong kaalaman ang kailangan upang maipamalas ang pag-unawa? Nakikilala ang mga yugto ng konsensiya sa pagsusuri o pagninilay sa isang pagpapasiyang ginawa 27 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

II. Pag-uugnay ng mga Kasanayang Pampagkatuto sa PagtatasaMga Kasanayang PagtatasaPampagkatuto KP1: Pagsulat ng mga paraan o hakbang ng pagkilos ng konsensiyaKP1: Nakikilala ang mgayugto ng konsensiya sapagsusuri o pagninilay saisang pagpapasiyang ginawaDEPED COPYKP2: Nakapagsusuri ng mgaKP2: Pagsulat ng nabuong pasiyapasiyang ginawa batay sa at pagtukoy sa batayan/prinsipyo samga Prinsipyo ng Likas na pagbuo ng pasiyaBatas Moral KP3: Napatutunayan na KP3: Pagsagot sa mga tanong sa ang konsensiyang nahubog bahaging Tayahin ang Iyong Pag-unawa batay sa Likas na Batas Moral ay nagsisilbing gabay Pagbuo at pagpapaliwanag ng sa tamang pagpapasiya at Batayang Konsepto. pagkilos KP4: Pagtataya ng sariling kakayahan KP4: Nakagagawa ng ng konsensiya na makabuo ng tama at angkop na kilos batay sa mabuting pasiya. konsensiyang nahubog ng Likas na Batas Moral Pagtatala ng limang mahahalagang aral mula sa mga gawain at babasahin. Paglalahad ng mga angkop na hakbang na gagawin upang mabago at mapaunlad ang mga masasamang pasiya at kilos. 28 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYIII. Plano ng Pagtuturo-Pagkatuto A. ANO ANG INAASAHANG MAIPAMAMALAS MO? 1. Talakayin ang panimula sa pahina 42 ng Modyul 3. Mahalagang maiugnay ang kasalukuyang aralin sa mga nagdaang aralin tungkol sa isip at kilos-loob upang maipaunawa sa mga mag-aaral ang halaga ng pagkatuto mula sa mga ito at ang kaugnayan nito sa kasalukuyang modyul. 2. Mahalagang mapukaw ang isipan at damdamin ng mga mag-aaral sa panimula pa lamang upang matiyak na makukuha ang kanilang interes para sa pagsasagawa ng mga gawain. Maaaring tumawag ng ilang mga mag-aaral na magbabahagi ng kanilang karanasan kaugnay ng naunang pangungusap sa bahaging ito. 3. Ipabasa sa mga mag-aaral ang mahalagang tanong na nasa dulong bahagi ng panimula sa pahina 42. 4. Pagkatapos, ipabasa ang pahina 43 at isa-sahin ang mga layuning pampagkatuto (kasanayang pampagkatuto) para sa Modyul 3. 5. Sabihin: Mayroon ba kayong gustong linawin tungkol sa mga layuning binasa? Tandaan: Hindi binanggit sa Modyul sa Pagkatuto ang kabuuan ng KP3 upang maiwasan na kaagad na mailahad sa mga mag-aaral ang Batayang Konsepto. Mahalagang matiyak na sa pagdaloy ng mga gawain at kabuuan ng aralin, mahihinuha nila ang Batayang Konsepto. Paunang Pagtataya Layunin: Tayahin ang kaalaman ng mag-aaral tungkol sa paksa sa antas ng KAALAMAN, KASANAYAN (process/skills), AT PAG-UNAWA (understanding of concepts) 1. Ipabasa ang panuto para sa Paunang Pagtataya sa pahina 43-45 ng modyul. Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto? 2. Pasagutan sa mga mag-aaral ang Paunang Pagtataya sa loob ng 10 hanggang 15 minuto. 3. Ipaskil o isulat sa pisara ang tamang mga sagot sa Paunang Pagtataya. 4. Gamiting gabay ang resulta nito upang mataya ang mga kasanayang nangangailangan ng mas malalim na pagtalakay. 5. Palagdaan sa mag-aaral ang ginawang pagtataya at atasan silang itabi ito upang magamit sa paghahambing sa resulta ng pagsagot muli nito pagkatapos basahin ang Pagpapalalim. 29 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYTandaan: Mahalagang ipaunawa sa mga mag-aaral na kung ano man ang maging resulta ng Paunang Pagtataya, hindi ito magiging bahagi ng pagbibigay ng marka, kundi isang mahalagang pagbabatayan ng kaniyang pag-unlad. Pagkatapos ng Paghinuha ng Batayang Konsepto, pasagutang muli sa mga mag-aaral ang pagtataya upang malaman ang antas ng kaniyang pag-unawa sa mga konsepto at kung nagkaroon ng pag-unlad ang kaniyang kakayahan sa pagpapasiya at pagkilos gamit ang konsensiyang nahubog batay sa Likas na Batas Moral. B. PAGTUKLAS NG DATING KAALAMAN 1. Ipagawa ang Gawain 1 sa bahaging Pagtuklas ng Dating Kaalaman sa mga mag-aaral sa pahina 46 - 47 ng Modyul 3. 2. Ipabasa ang Panuto at saka tanungin: Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto? 3. Bigyan ng lima hanggang sampung minuto ang mga mag-aaral upang maisagawa ang gawain. 4. Pagkatapos ay pasagutan sa mga mag-aaral ang mga tanong sa bilang 2, pahina 47. 5. Tiyaking magagamit ang pagkatuto sa mga nagdaang gawain upang maiugnay ito sa mga susunod na gawain. C. PAGLINANG NG MGA KAALAMAN, KAKAYAHAN, AT PAG-UNAWA Layunin: Tulungan ang mag-aaral sa pagsagot sa Mahalagang Tanong (MT) at paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang mga kaalaman ng mag-aaral na hango sa karanasan. 1. Maaaring simulan ang bahaging ito sa pamamagitan ng pagbabalik-aral. Mahalagang matiyak na nanatili ang pagkatuto sa mga mag-aaral upang matiyak na maiuugnay nila ang pagkatuto rito sa susunod na gawain. Muling itanong sa mga mag-aaral ang kanilang mga pagtuklas sa naunang mga gawain. 2. Pagkatapos, ipabasa sa isang mag-aaral ang Panuto at saka sabihin: Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto? 3. Ipagawa ang Gawain 2 sa bahaging Paglinang ng Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa sa mga mag-aaral sa pahina 48 ng Modyul 3. 30 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY 4. Bigyan ang mga mag-aaral ng 10 - 15 minuto upang isagawa ang gawain. 5. Pagkatapos, pasagutan sa mga mag-aaral ang mga tanong sa bilang 4. 6. Magsagawa ng paglalahat sa klase. Tiyakin na naitatala sa pisara ang lahat ng mga sagot mula sa mga mag-aaral upang mabigyang pansin ang mahahalagang konsepto na kanilang nabuo mula sa gawain. 7. Mahalagang maging bukas sa tanong ng mga mag-aaral. 8. Tiyakin na unti-unting nagagabayan ang mga mag-aaral sa paghinuha ng Batayang Konsepto. Mahalaga na unti-unti nang nagkakaroon ng linaw ang Batayang Konsepto sa bahaging ito. 9. Maaaring ibigay na muli ang Mahalagang Tanong sa bahaging ito at pasagutan sa ilang mga mag-aaral. D. PAGPAPALALIM Layunin: Gabayan ang mag-aaral sa pagsagot sa Mahalagang Tanong (MT) at paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang isang babasahin na naglalaman ng mga kaalaman at malalim na paliwanag sa paksa batay sa mga disiplina ng EsP – ang Etika at Career Guidance. (Ang manunulat ang bumuo ng babasahin gamit ang mga mapagkakatiwalaang aklat, print, at non-print.) Paalala: Makatutulong kung ang sanaysay ay ipababasa na sa mga mag-aaral bilang takdang-aralin. 1. Bago simulan ang pagpapalalim ay maaaring balikan ng guro ang tanong sa bahagi ng Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo? tungkol sa bahaging ginagampanan ng konsensiya sa buhay ng tao. 2. Hikayatin ang mga mag-aaral na ipaliwanag ang kani-kanilang mga sagot. 3. Sabihin: Ngayon, sisikapin nating uunawain ang mga mahalagang konsepto tungkol sa paksa gamit ang isang babasahin. Tingnan natin kung magkakaroon ng pagbabago sa inyong mga sagot matapos na maunawaan ang nilalaman ng babasahin. 4. Ipabasa ang kabuuan ng sanaysay sa pahina 49 - 61. Bigyan sila ng 15 - 20 minuto upang basahin ito. 5. Ipabasa sa isang mag-aaral ang bawat bahagi at tanungin ang pagkaunawa niya rito. Kung mali ang kaniyang pagkaunawa sa anumang talata, magbigay ng tanong upang gabayan siya sa pagbuo ng tamang pag-unawa (o paraphrasing). 31 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYTandaan: Mahalagang ipaunawa sa mga mag-aaral ang bawat bahagi ng babasahin at ang kabuuan nito dahil dito nila makukuha ang mga konseptong nakaangkla sa Pilosopiyang Moral. 1. Iminumungkahing gamitin ang pagkamalikhain upang hindi maging kabagot- bagot para sa mag-aaral ang bahaging ito. 2. Makatutulong ang pagsasagawa ng malikhaing presentasyon tulad ng pagre- record ng babasahin at paglalapat ng voice over dito upang maging kawili-wili ito sa mga mag-aaral at mapukaw ang kanilang interes o atensiyon. Ngunit mahalaga pa rin ang mabasa nila ang kabuuan ng sanaysay sa modyul upang mas maunawaan nila ang mahahalagang konsepto. 3. Bigyan nang sapat na panahon ang mga mag-aaral upang maisulat ang mga mahahalagang konsepto na kanilang nakuha sa babasahin. 4. Isulat sa pisara ang mga ideya na makatutulong sa pag-unawa ng paksa at paghinuha ng Batayang Konsepto. 5. Mahalagang tiyakin na sa bahaging ito ay handa na ang mga mag-aaral sa paghinuha ng Batayang Konsepto. Maaaring magdagdag ng mga tanong kung ito ang makatutulong upang mas mahinuha ng mga mag-aaral ang konsepto. 6. Mahalagang tiyakin na ang mga mag-aaral ang makatutuklas ng mga konsepto at hindi lamang tuwirang ibibigay ng guro. 7. Magkakaroon ng malayang talakayan. Paalala sa Guro: Sa pagitan ng mga pagtalakay ay may mga kahon na naglalaman ng mga tanong na magagamit upang mataya ang pag-unawa ng mga mag-aaral sa bawat bahagi ng babasahin. Nagsisilbing formative assessment ang mga ito. Mahalagang hindi piliting matapos sa iisang araw ang pagtalakay dito upang hindi magkaroon ng information overload ang mga bata at lalong hindi makamit ang layuning ganap na maunawaan ng mga mag- aaral ang kabuuan ng Batayang Konsepto.Paghinuha ng Batayang Konsepto 1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang bahaging Paghinuha ng Batayang Konsepto. 2. Atasan ang mga mag-aaral na basahin ang panuto at sabihin: Mayroon bang kailangang linawin sa panuto? 3. Muling ulitin sa klase ang mahalagang tanong. 4. Bigyan ng limang minuto ang bawat pangkat upang makagawa ng pangkalahatang sagot sa mahalagang tanong. 32 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY 5. Atasan ang bawat pangkat na ipaskil sa pisara ang kanilang output. 6. Muling bigyan ng limang minuto ang klase upang makabuo ng pangkalahatang sagot ng klase. 7. Ipabasa ito sa isang mag-aaral. Matapos ito ay hingin ang impresyon ng ilang mag-aaral ukol sa naging pagkatuto nila mula sa babasahin. Patnubay: Naghanda ang mga manunulat ng mga Batayang Konsepto upang magsilbing gabay sa mga guro. Ngunit hindi hinahadlangan ang mga guro na gumawa ng Batayang Konsepto o di kaya naman ay mga karagdagang konsepto na pinaniniwalaan na mahalagang maitanim sa puso at isip ng mga mag-aaral. Mahalaga lamang na ang bubuuing Batayang Konsepto ay tumutugon sa sumusunod na pamantayan (EDUP-R): Enduring. Hindi ito dapat niluluma ng panahon o di kaya naman ay maaaring maaanod sa pagbabago ng panahon. Discipline-based. Ito ay nangangailangan ng matibay na batayan na mula sa malalim na pag-aaral o pagsasaliksik. Sa EsP ang mga batayang disiplina ay Etika at Career Guidance. Needs Uncoverage. Ito ay mapalalawak pa sa pamamagitan ng pagtalakay sa mga aralin. Ang malaking konsepto ay maaari pang mahimay sa maliliit na konsepto. Potentially Engaging. Nararapat na mapukaw nito ang interes at atensiyon ng mga mag-aaral upang matiyak na ito ay kanilang maaalala kahit pa lumipas ang matagal na panahon. Relationship between two variables. Ito ay dapat na pagsasalaysay ng relasyon ng dalawang variable. Iwasan ang gumamit ng depinisyon sa pagbuo ng batayang konsepto. Halimbawa: Ano ang kabutihang maidudulot ng konsepto sa pagkatao at buhay ng mga mag-aaral? Ang isip at kilos-loob ay nagpapabukod-tangi sa tao. E. PAGSASABUHAY NG MGA PAGKATUTO Layunin ng mga gawain sa bahagi ng Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto na tayahin ang kaalaman, kakayahan, at pag-unawa ng mga mag-aaral na makagawa ng mga angkop na kilos batay sa konsensiyang nahubog ng Likas na Batas Moral 33 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYPagganap 1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang gawain sa bahaging Pagganap. 2. Ipabasa nang tahimik ang panuto. Bigyan sila ng tatlong minuto sa pagbasa. 3. Mahalagang maunawaan nang mabuti ng mga mag-aaral ang kanilang gagawin, kaya kailangang maging bukas sa kanilang mga katanungan. Tanungin sila: Mayroon bang hindi malinaw sa panuto? 4. Bigyan ang klase ng 10 - 15 minuto upang isagawa ang gawain. 5. Sa klase, tumawag ng ilang mga mag-aaral na magbabahagi ng kanilang natapos na gawain. 6. Matapos mapakinggan ang ilang pagbabahagi ng mag-aaral ay pakinggan naman ang kanilang pagninilay sa natapos na gawain.Pagninilay 1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang gawain sa bahaging Pagninilay. 2. Ipabasa ang mga panuto at sabihin: Mayroon bang hindi malinaw sa panuto? 3. Ipakita sa mga mag-aaral ang mungkahing template na nasa modyul. Bigyang- diin na ito ay mungkahi lamang, mas hikayatin silang gumawa ng sarili nilang pormat para sa gawain. 4. Bigyan ng sampung minuto ang mga mag-aaral upang isagawa ang bahaging ito. 5. Pagkatapos, pakinggan ang sagot ng ilang mga mag-aaral, ipabahagi ito sa klase.Pagsasabuhay 1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang gawain sa bahaging Pagsasabuhay. 2. Ipabasa nang tahimik sa mag-aaral ang panuto. Bigyan sila ng tatlong minuto sa pagbasa at sabihin: Mayroon bang hindi malinaw sa panuto? 3. Ipakita sa klase ang katulad na pormat na nasa modyul. Ipaliwanag ang bawat bahagi nito. Gabayan ang mga mag-aaral upang mapahalagahan ang pagsangguni at pakikinig sa payo ng mga magulang at nakatatanda tungo sa pagpapasiya at pagkilos nang mabuti. 4. Bigyan ang mga mag-aaral ng 10 - 15 minuto upang maisagawa ang gawain. 5. Papiliin ang mga mag-aaral ng kapareha upang maibahagi ang kanilang ginawa. Magandang pagkakataon din ito upang makapagbigay ang isa’t isa ng kanilang mga mungkahi. 6. Ipagawa ang prosesong ito sa loob ng sampung minuto. 34 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Talaan ng Ispesipikasyon / Susi sa Pagwawasto Paksa Kasanayan Sagot 1. Ang Likas na Batas Moral Bilang Pagsusuri d Batayan ng Kabutihan at ng Konsensiya Kaalaman d 2. Ang mga Pangalawang Prinsipyo ng Ebalwasyon d Likas na Batas Moral Paglalapat c Pagsusuri a 3. Mga Antas ng Paghubog ng Ebalwasyon b Konsensiya Pag-unawa c 4. Paraan ng Paghubog ng Konsensiya Kaalaman b 5. Ang Apat na Yugto ng Konsensiya 6. Ang Apat na Yugto ng Konsensiya Ebalwasyon a 7. Kahulugan ng Konsensiya Pagsusuri b 8. Ang Likas na Batas Moral Bilang Batayan ng Kabutihan at ng Konsensiya 9. Ang Apat na Yugto ng Konsensiya10. Uri ng KamangmanganDEPED COPY Balangkas ng Pagpapalalim Modyul 3: Paghubog ng Konsensiya Batay sa Likas na Batas Moral I. Panimula II. Kahulugan ng Konsensiya III. Uri ng Kamangmangan A. Kamangmangang madadaig (vincible ignorance) B. Kamangmangan na di madadaig (invincible ignorance) IV. Ang Apat na Yugto ng Konsensiya A. Unang Yugto: Alamin at Naisin ang Mabuti B. Ikalawang Yugto: Ang Kakayahang Kilalanin ang Mabuti C. Ikatlong Yugto: Paghatol para sa Mabuting Pasiya at Kilos D. Ikaapat na Yugto: Pagsusuri ng Sarili / Pagninilay V. Ang Likas na Batas Moral Bilang Batayan ng Kabutihan at ng Konsensiya A. Ang Unang Prinsipyo ng Likas na Batas Moral B. Ang mga Pangalawang Prinsipyo ng Likas na Batas Moral VI. Paghubog ng Konsensiya VII. Mga Antas ng Paghubog ng Konsensiya 35 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Rubric para sa Pagsulat ng PagninilayKraytirya 4 3 21Komprehensibo Gumamit ng May 1-2 salita May 3-4 na May 5 oang ginawang simple na salita na mahigit pang ngunit malinaw hindi hindi salita na hindipagninilay. na maunawaan maunawaan maunawaan mga salita. ang tunay na ang tunay na ang tunay kahulugan. kahulugan. na kahulugan. Maiksi ngunit sapat Masiyadong May kakulangan Hindi malinaw ang ginawang mahaba at sa ang pagninilay. maligoy ginawang mensahe o ang ginawang nilalaman Bumanggit ng pagninilay. mga pagninilay. ng pagninilay.DEPED COPY natutuhan at mga reyalisasyon mula sa mga gawing naranasan sa klase upang mapagtibay ang ginawang pagninilay.Tugma ang mga Lahat ng May isang May dalawang May 3 oginamit na halimbawang halimbawa halimbawa na mahigit panghalimbawa sa ginamit ay na hindi hindi halimbawa napagninilay. tugma sa tugma sa tugma sa hindi pagninilay. pagninilay. pagninilay. tugma sa pagninilay.Naipakita ang Nakita ang Nakita ang Hindi nakita ang Hindipagkamalikhain pagkamalikhain pagkamalikhain pagkamalikhain nakagawa ng sa kabuuan ngunit hindi sa sulatin. malikhaingsa pagsulat. ng sulatin gaanong sulatin. at tunay na nakapupukaw nakapupukaw ng pansin. ng pansin ang kabuuan nito. 36 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Rubric para sa PagsasabuhayMga Pamantayan 4 321Nakapagtala ng Nakapagtala Nakapagtala Nakapagtala Walangmga pasiya at ng 6-7 pasiya ng 4-5 pasiya ng 2-3 pasiya naitalangkilos na isinagawa at kilos na at kilos na at kilos na pasiya at kilossa loob ng isang isinagawa sa isinagawa sa isinagawa sa na isinagawalinggo loob ng isang loob ng isang loob ng isang sa loob ng linggo linggo linggo isang linggoDEPED COPYNatukoy kungTumpak, Mahusay Bahagyang Hindi natukoymabuti o masama malinaw, at na natukoy mahina o may kung mabutiang pasiya at mahusay kung mabuti kakulangan o masamakilos batay sa na natukoy o masama sa pagtukoy ang pasiya atkonsensiyang kung mabuti ang pasiya at kung mabuti kilos batay sanahubog sa Likas o masama kilos batay sa o masama konsensiyangna Batas Moral ang pasiya at konsensiyang ang pasiya at nahubog sa kilos batay sa nahubog sa kilos batay sa Likas na Batas konsensiyang Likas na Batas konsensiyang Moral nahubog sa Moral nahubog sa Likas na Batas Likas na Batas Moral MoralNailahad nang Maayos at Bahagyang Hindi gaanong Maymalinaw ang malinaw ang maayos at maayos at kalabuan angmga hakbang na pagkakalahad malinaw ang malinaw ang pagkakalahadgagawin upang ng mga pagkakalahad pagkakalahad ng mgamapaunlad ang hakbang na ng mga ng mga hakbang napasiya at kilos gagawin upang hakbang na hakbang na gagawin upang mapaunlad ang gagawin upang gagawin upang mapaunlad pasiya at kilos mapaunlad mapaunlad ang pasiya at ang pasiya at ang pasiya at kilos kilos kilosMay kalakip na Malinaw at May kaunting Hindi Hindi malinawpagninilay naipahayag ang kulang sa masiyadong ang isinulat na damdamin at paglalahad ng naipahayag pagninilay. reyalisasyon damdamin at ang damdamin sa isinulat na reyalisasyon at reyalisasyon pagninilay. sa isinulat na sa naging pagninilay. karanasan sa isinulat na pagninilay. 37 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 10 Unang Markahan Gabay sa Pagtuturo sa Modyul 4: ANG MAPANAGUTANG PAGGAMIT NG KALAYAAN Bilang ng Oras: 4I. Pag-uugnay ng mga Pamantayan sa Pagkatuto at mga Kasanayang Pampagkatuto Mga Pamantayan sa Pagkatuto Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- unawa sa tunay na gamit ng kalayaan. Pamantayan sa Pagganap: Nakagagawa ang mag-aaral ng angkop na kilos upang maisabuhay ang paggamit ng tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod. Batayang Konsepto Ano ang pinakamahalagang mensahe na dapat maunawaan at maipamalas ng mag-aaral? Ang tunay na kalayaan ay ang kakayahang tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod. Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto Ano ang patunay ng pag-unawa? Nakagagawa ng angkop na kilos upang maisabuhay ang paggamit ng tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod Kakayahan Anong kakayahan ang dapat maipamalas tungo sa pag-unawa? Naipaliliwanag ang tunay na kahulugan ng Kalayaan Kaalaman Anong kaalaman ang kailangan upang maipamalas ang pag-unawa? Nakagagawa ng angkop na kilos upang maisabuhay ang paggamit ng tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod 38 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

II. Pag-uugnay ng mga Kasanayang Pampagkatuto sa PagtatasaMga Kasanayang Pagtatasa:Pampagkatuto KP1:KP1: Pagtukoy sa mga pasiya at kilos naNatutukoy ang mga pasiya at nagpapakita ng tunay na kahulugankilos na tumutugon sa tunay ng kalayaan.na gamit ng kalayaanKP2: KP2:Naipaliliwanag ang tunay na Pagbibigay-kahulugan sa tunay nakahulugan ng kalayaan kalayaan.DEPED COPYKP3: KP3:Napatutunayan na ang Pagbuo at pagpapaliwanag ngtunay na kalayaan ay ang Batayang Konsepto.kakayahang tumugon satawag ng pagmamahal at KP4:paglilingkod Pagsusuri ng mga naging pasiya at kilos nitong mga nagdaang panahonKP4: na maaaring naging hadlang sa iyongNakagagawa ng angkop paggamit ng tunay na kalayaan.na kilos upang maisabuhayang paggamit ng tunay Pagsulat ng mga mahahalagangna kalayaan: tumugon sa repleksiyong nakuha mula sa aralintawag ng pagmamahal atpaglilingkod Paglalahad ng mga paraan sa. mapanagutang paggamit ng kalayaan. 39 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYIII. Plano ng Pagtuturo-Pagkatuto A. ANO ANG INAASAHANG MAIPAMAMALAS MO? 1. Talakayin ang panimula sa pahina 65. Mahalagang maiugnay ang kasalukuyang aralin sa mga nakaraang modyul sa unang markahan upang maipaunawa sa mga mag-aaral ang halaga ng pagkatuto mula rito. 2. Mahalagang mapukaw ang isipan at damdamin ng mga mag-aaral sa panimula pa lamang upang matiyak na makukuha ang kanilang interes para sa pagsasagawa ng mga gawain.Mga Kasanayang Pampagkatuto 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang pahina 65 - 66. Isa-isahin ang mga layuning pampagkatuto para sa Modyul 4 na nasa loob ng kahon sa naunang pahina. Tanungin: Mayroon ba kayong gustong linawin tungkol sa mga layuning binasa? Tandaan: Hindi binanggit sa Modyul sa Pagkatuto ang kabuuan ng ikatlong Kasanayang Pampagkatuto (KP3) o titik c sa listahan ng mga layunin upang maiwasan na kaagad na mailahad sa mga mag-aaral ang Batayang Konsepto. Mahalagang matiyak na sa pagdaloy ng mga gawain at kabuuan ng aralin mahihinuha ng mga mag-aaral ang Batayang Konsepto. Sa modyul na ito, inaasahang maipamamalas mo ang sumusunod nakaalaman, kakayahan, at pag-unawa: 4.1 Natutukoy ang mga pasiya at kilos na tumutugon sa tunay na gamit ng kalayaan 4.2 Naipaliliwanag ang tunay na kahulugan ng kalayaan 4.3 Naipaliliwanag ang Batayang Konsepto ng aralin 4.4 Nakagagawa ng angkop na kilos upang maisabuhay ang paggamit ng tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod 40 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Narito ang mga kraytirya ng pagtataya ng output sa KP 4.4 a. Nakapili ng angking negatibong katangian na nakahadlang sa paggamit ng tunay na kalayaan b. Naitala ang mga nararapat gawin upang malampasan ang negatibong katangiang ito c. Naitala ang karanasan sa mga sitwasyon o pagkakataon na ginamit ang tunay na kalayaan d. May kalakip na pagninilay Paunang Pagtataya Layunin: Tayahin ang kaalaman ng mag-aaral tungkol sa paksa sa antas ng KAALAMAN, KASANAYAN (process/skills), AT PAG-UNAWA (understanding of concepts) 1. Ipabasa ang panuto para sa Paunang Pagtataya sa pahina 66 ng modyul. Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto? 2. Pasagutan sa mga mag-aaral ang Paunang Pagtataya sa loob ng 10 - 15 minuto. 3. Ipaskil o isulat sa pisara ang tamang mga sagot sa Paunang Pagtataya. 4. Gamiting gabay ang resulta nito upang mataya ang mga kasanayang nangangailangan ng mas malalim na pagtalakay. 5. Palagdaan sa mag-aaral ang ginawang pagtataya at atasan silang itabi ito upang magamit sa paghahambing sa resulta ng pagsagot muli nito pagkatapos basahin ang Pagpapalalim. Tandaan: Mahalagang ipaunawa sa mga mag-aaral na kung ano man ang maging resulta ng Paunang Pagtataya, hindi ito magiging bahagi ng pagbibigay ng marka, kundi isang mahalagang pagbabatayan ng kaniyang pag-unlad. Pagkatapos ng Paghinuha ng Batayang Konsepto, pasagutang muli sa mga mag-aaral ang pagtataya upang malaman ang antas ng kaniyang pag-unawa sa mga konsepto at kung nagkaroon ng pag-unlad ang kaniyang kakayahan sa mapanagutang paggamit ng kalayaan. 41 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY B. PAGTUKLAS NG DATING KAALAMAN Layunin: Tayahin ang mga dating kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksa na nakabatay sa karanasan upang matukoy ng guro ang mga maling kaalaman ng mga mag-aaral (misconceptions o alternative conceptions).Gawain 1 1. Ipagawa ang Gawain 1 sa bahaging Pagtuklas ng Dating Kaalaman sa mga mag-aaral. Ipabasa sa kanila ang panimulang pangungusap. 2. Tanungin ang mag-aaral kung mayroon bang kailangang linawin sa Panuto. 3. Matapos bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral, maaari nang isagawa ang gawain. 4. Pasagutan ang mga gabay na tanong sa bilang 4, pahina 69.Gawain 2 1. Ipagawa ang Gawain 2 sa bahaging Pagtuklas ng Dating Kaalaman sa mga mag-aaral sa pahina 69 ng Modyul 4. 2. Ipabasa ang Panuto at saka tanungin: Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto? 3. Bigyan ng 5 - 10 minuto ang mga mag-aaral upang maisagawa ang gawain. 4. Pagkatapos ay pasagutan sa mga mag-aaral ang mga tanong sa bilang 4, pahina 69. 5. Tiyaking magagamit ang pagkatuto sa mga nagdaang gawain upang maiugnay ito sa mga susunod na gawain. Tandaan: Sa bahaging ito, tatanggapin ng guro ang anumang sagot ng mga mag- aaral. Kung sakaling mayroon silang maling kaisipan at pakahulugan sa iba’t ibang isyu sa buhay at mali ang kanilang opinyon tungkol sa mga ito, ito ay itatama ng guro sa bahagi ng Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa at Pagpapalalim. 42 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

C. PAGLINANG NG MGA KAALAMAN, KAKAYAHAN, AT PAG-UNAWA Layunin: Tulungan ang mag-aaral sa pagsagot sa Mahalagang Tanong (MT) at Paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang mga kaalaman ng mag-aaral na hango sa karanasan.Gawain 3 1. Maaaring simulan ang bahaging ito sa pamamagitan ng pagbabalik-aral. Mahalagang matiyak na nanatili ang pagkatuto ng mga mag-aaral upang matiyak na maiuugnay nila ang pagkatuto rito sa susunod na gawain. 2. Ipabasa ang panuto at saka tanungin: Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto? Panuto: 1. Ipagpalagay na ikaw ay bibigyan ng libreng limang oras upang gawin ang iyong gustong gawin, saan mo ito gagamitin o paano mo ito gugugulin? Isulat sa iyong kuwaderno ang naiisip mong gagawin. 2. Sa gabay ng iyong guro, isulat sa metastrip ang iyong sagot at idikit ito sa pisara. 3. Matapos mailagay ang mga sagot sa pisara, sa gabay pa rin ng inyong guro uriin o ikategorya ang mga naisulat na planong gagawin. (Maaaring ang mga ito ay ayon sa pag-aaral, kaibigan, kasiyahan, gadget, pamilya o pagtulong sa kapuwa, at iba pa). 3. Bigyan ng 5 - 10 minuto ang mga mag-aaral upang maisagawa ang gawain. 4. Pagkatapos ay pasagutan sa mga mag-aaral ang mga tanong sa bilang 3, pahina 70.Gawain 4 1. Ipabasa ang Panuto at saka tanungin: Mayroon bang kailangang linawin sa Panuto?DEPED COPYPapasiyalan makikipag- makikipag- at ibaang kwentuhan jamming sakaibigan sa kaibigan kaibigan 43 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY 1. Pangkatin ang klase batay sa bilang ng kategorya ng mga gawaing naging sagot ng klase sa Gawain 3. 2. Italaga ang isang kategorya sa isang pangkat. 3. Ipagpalagay na ang mga gawaing nakasulat sa metastrip na pinili mong gawin gamit ang iyong kalayaan ay isang tulay na iyong tinatahak. 4. Sa kaliwang dulo ng tulay iguhit ang larawan ng isang kabataang kumakatawan sa iyo. Idikit ang mga metastrip na nakapaloob sa isang kategorya na magiging anyong tulay gamit ang manila paper. Sa kanang dulo ng tulay ay isulat mo ang inaasahang makakamit pagkatapos gawin ang mga gawaing nakatala. Halimbawa: Kategorya: Kaibigan Inaasahang makakamit pagkatapos ng gagawin. Ikaw magiging malapit sa kaibigan 2. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagsasagawa nito. Bigyan sila ng 10 - 15 minuto upang matapos ang gawain. 3. Maglaan ng sapat na panahon sa paglalahad at pagpaliwanag ng output ng bawat pangkat. 4. Pagkatapos ay pasagutan sa mga mag-aaral ang mga tanong sa bilang 6, pahina 71 sa kani-kanilang kuwaderno. 5. Tiyakin na unti-unting nagagabayan ang mga mag-aaral sa paghinuha ng Batayang Konsepto. D. PAGPAPALALIM Layunin: Gabayan ang mag-aaral sa pagsagot sa Mahalagang Tanong (MT) at paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang isang babasahin na naglalaman ng mga kaalaman at malalim na paliwanag sa paksa batay sa mga disiplina ng EsP – ang Etika at Career Guidance. (Ang manunulat ang bumuo ng babasahin gamit ang mga mapagkakatiwalaang aklat, print at non-print.) Paalala: Makatutulong kung ang sanaysay ay ipababasa na sa mga mag-aaral bilang Takdang Aralin. 44 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY 1. Bago simulan ang pagpapalalim ay maaaring balikan ng guro ang tanong sa bahagi ng Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo? na “Nakatali ba ang kilos ng tao sa kilos ng kaniyang kapuwa?” 2. Hikayatin ang mga mag-aaral na ipaliwanag ang kani-kanilang mga sagot. 3. Sabihin: Ngayon, sisikapin nating uunawain ang mga mahalagang konsepto tungkol sa paksa gamit ang isang babasahin. Tingnan natin kung magkakaroon ng pagbabago sa inyong mga sagot matapos na maunawaan ang nilalaman ng babasahin. 4. Ipabasa ang kabuuan ng sanaysay sa pahina 71 - 77. Bigyan sila ng 15 minuto upang basahin ito. 5. Ipabasa sa isang mag-aaral ang bawat bahagi at tanungin ang pagkaunawa niya rito. Kung mali ang kaniyang pagkaunawa sa anumang talata, magbigay ng tanong upang gabayan siya sa pagbuo ng tamang pag-unawa (o paraphrasing). Tandaan: Mahalagang ipaunawa sa mga mag-aaral ang bawat bahagi ng babasahin at ang kabuuan nito dahil dito nila makukuha ang mga konseptong nakaangkla sa Pilosopiyang Moral. 6. Iminumungkahing gamitin ang pagkamalikhain upang hindi maging kabagot- bagot para sa mag-aaral ang bahaging ito. Makatutulong ang pagsasagawa ng malikhaing presentasyon tulad ng pagre-record ng babasahin at paglalapat ng voice over dito upang maging kawili-wili ito sa mga mag-aaral at mapukaw ang kanilang interes o atensiyon. Ngunit mahalaga pa rin ang mabasa nila ang kabuuan ng sanaysay sa modyul upang mas maunawaan nila ang mahahalagang konsepto. 7. Bigyan ang mag-aaral ng sapat na panahon upang maisulat ang mga mahahalagang konsepto na kanilang nakuha sa babasahin. 8. Isulat sa pisara ang mga ideya na makatutulong sa pag-unawa ng paksa at paghinuha ng Batayang Konsepto. 9. Atasan ang mga mag-aaral na bumalik sa kani-kanilang mga pangkat sa isinagawang Gawain 4 sa bahagi ng Paglinang ng Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa. 10. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagsusuri ng kanilang mga sagot sa gawaing ito at alamin kung ang mga ito ba ay tumutugon sa mga mahahalagang konseptong inilahad sa babasahin. 11. Bigyan ng pagkakataon ang bawat pangkat na makapaglahad kung sakaling may pagbabago sa mga naunang nailahad na kaisipan sa Gawain 4 sa bahagi ng Paglinang ng Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa. 12. Matapos mabigyan ng pagkakataon ang lahat ng pangkat na makapaglahad ay maaari ng pasagutan ang mga tanong sa bahaging Tayahin ang iyong Pag- unawa sa pahina 13. 45 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

13. Mahalagang tiyakin na sa bahaging ito ay handa na ang mga mag-aaral sa paghinuha ng Batayang Konsepto. Maaaring magdagdag ng mga tanong kung ito ang makatutulong upang mas mahinuha ng mga mag-aaral ang konsepto. 14. Mahalagang tiyakin na ang mga mag-aaral ang makatutuklas ng mga konsepto at hindi lamang tuwirang ibibigay ng guro. 15. Magkakaroon ng malayang talakayan. Paalala sa Guro: Sa pagitan ng mga pagtalakay ay may mga kahon na naglalaman ng mga tanong na magagamit upang mataya ang pag-unawa ng mga mag-aaral sa bawat bahagi ng babasahin. Nagsisilbing formative assessment ang mga ito. Mahalagang hindi pilitin na matapos sa iisang araw ang pagtalakay dito upang hindi magkaroon ng information overload ang mga bata at lalong hindi makamit ang layuning ganap na maunawaan ng mga mag-aaral ang kabuuan ng Batayang Konsepto.Paghinuha ng Batayang Konsepto Layunin: Gabayan ang mag-aaral sa pagsagot sa mahalagang Tanong (MT) sa pamamagitan ng paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang graphic organizer.DEPED COPY1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang panuto na nasa pahina 78 at tanungin: Mayroon bang hindi malinaw sa panuto?2. Magpaskil sa pisara ng katulad na graphic organizer na nasa modyul o maaaring ring lumikha ng sariling graphic organizer.3. Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbuo ng Batayang Konsepto. Tumawag ng ilang mga mag-aaral na magbabahagi ng nabuong Batayang Konsepto.Patnubay: Naghanda ang mga manunulat ng mga Batayang Konsepto upangmagsilbing gabay sa mga guro. Ngunit hindi hinahadlangan ang mga guro nagumawa ng Batayang Konsepto o di kaya naman ay mga karagdagang konseptona pinaniniwalaan na mahalagang maitanim sa puso at isip ng mga mag-aaral.Mahalaga lamang na ang bubuuing Batayang Konsepto ay tumutugon sasumusunod na pamantayan (EDUP-R):Enduring. Hindi ito dapat niluluma ng panahon o di kaya naman ay maaaringmaaanod sa pagbabago ng panahon.Discipline-based. Ito ay nangangailangan ng matibay na batayan na mula samalalim CnaarepeargG-auaidraalnocep. agsasaliksik. Sa EsP ang mga batayang disiplina ayEtika atNeeds Uncoverage. Ito ay mapalalawak pa sa pamamagitan ng pagtalakay sa mgaaralin. Ang malaking konsepto ay maaari pang mahimay sa maliliit na konsepto.Potentially Engaging – Nararapat na mapukaw nito ang interes at atensiyon ngmga mag-aaral upang matiyak na ito ay kanilang maaalala kahit pa lumipas angmatagal na panahon. 46 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Relationship between two variables – Ito ay dapat na pagsasalaysay ng relasyon ng dalawang variable. Iwasan ang gumamit ng depinisyon sa pagbuo ng batayang konsepto. Halimbawa: Ano ang kabutihang maidudulot ng konsepto sa pagkatao at buhay ng mga mag-aaral? Ang isip at kilos-loob ay nagpapabukod-tangi sa tao. E. PAGSASABUHAY NG MGA PAGKATUTO Layunin ng mga Gawain sa bahagi ng Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto na tayahin ang kaalaman, kakayahan, at pag-unawa ng mga mag-aaral na makagawa ng angkop na kilos upang maisabuhay ang paggamit ng tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod Pagganap 1. Ipagawa sa mga mag-aaral ang gawain sa bahaging Pagganap sa pahina 79. 2. Ipabasa nang tahimik sa mga mag-aaral ang Panuto. Bigyan sila ng tatlong minuto sa pagbasa. Itanong: Mayroon bang nais na linawin sa Panuto? 3. Bigyan ng pagkakataon ang mga mag-aaral na ipahayag ang kanilang mga paglilinaw. 4. Ipaskil sa pisara ang ang pormat at rubric na gagamitin sa pagmamarka ng gawain upang maging malinaw sa mga mag-aaral ang gagamiting pamantayan. 5. Atasan ang mga mag-aaral na ibahagi sa klase ang kanilang mga kasagutan. Pagninilay 1. Maaaring ibigay ang gawaing ito bilang takdang-aralin. 2. Ipabasa sa mga mag-aaral ang panuto na nasa pahina 80. Pagkatapos, tanungin: Mayroon bang hindi malinaw sa panuto? 3. Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral upang isagawa ang gawain. 4. Ipaalam sa mga mag-aaral kung paano mamarkahan ang gawain sa pamamagitan ng pagpapaskil ng rubric ng pagtataya sa pisara. 5. Sa klase, tumawag ng ilang mga mag-aaral na magbabahagi ng kanilang output sa harapan ng klase. 6. Mahalagang tapusin ang bahaging ito sa pamamagitan ng paglalahat sa mga ibinahaging pagninilay at sa pagbalik sa Batayang Konsepto. 47 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pagsasabuhay 1. Ipagawa ang bahaging Pagsasabuhay sa pahina 80 - 81 ng Modyul 4. 2. Ipabasa nang tahimik sa mga mag-aaral ang panuto sa loob ng tatlo hanggang limang minuto. Tiyakin na malinaw na sa lahat ang nilalaman ng panuto. 3. Maging bukas sa mga tanong mula sa mga mag-aaral. 4. Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral upang matapos ang gawain. Tiyakin na nagagabayan sila sa pagsasagawa nito. 5. Atasan ang mga mag-aaral na ibahagi sa klase ang kanilang mga sagot.Talaan ng Ispesipikasyon / Susi sa Pagwawasto Paksa DEPED COPYKasanayan Sagot Kaalaman d 1. Tunay na Kalayaan Pag-unawa d Pag-unawa a 2. Tunay na Kalayaan (Aspekto) Pagsusuri d 3. Kahulugan ng Kalayaan sa B7 Pagsusuri a 4. Tunay na Kalayaan 5. Tunay na Kalayaan (Kahulugan ng Pagbubuo d Pagbubuo b Responsibilidad) Pagtataya a 6. Pagbubuod 7. Pagbubuod Pagtataya b 8. Tunay na Kalayan (Aspekto) 9. Tunay na Kalayaan (Kahulugan ng Pagtataya d Responsibilidad)10. Kahulugan ng Kalayaan sa B7Balangkas ng PagpapalalimMODYUL 4: Ang Mapanagutang Paggamit ng KalayaanI. PanimulaII. Kahulugan ng Kalayaan sa Baitang 7 A. May kakayahan ang taong piliin kung paano siya kikilos B. Walang kalayaang piliin ang kahihinatnan ng piniling kilosIII. Tunay na Kalayaan A. May kakambal na responsibilidad B. Dalawang Kahulugan ng responsibilidad na nakaaapekto sa ideya ng kalayaan 1. Kalayaang kaugnay ng malayang kilos-loob 2. Kakayahang tumugon sa tawag ng pangangailangan ng sitwasyon C. Dalawang Aspekto ng Kalayaan 1. Kalayaan Mula Sa (Freedom from) 2. Kalayaan Para Sa (Freedom for) a. Dalawang Uri ng Fundamental Option o Vertical Freedom 1) Pataas 2) PababaIV. Pagbubuod 48 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Rubric para sa Pagpapaliwanag ng Batayang Konsepto Gamit ang Graphic OrganizerKraytirya 4 321Paghinuha ng Nahinuha ang Nahinuha ang Nahinuha ang Nahinuhabatayang batayang batayang batayang ang batayangkonsepto konsepto nang konsepto ng konsepto konsepto sa hindi may kaunting ngunit paggabay ng ginagabayan paggabay ng kailangan ng guro sa ng guro. guro. labis na kabuuan nito. paggabay ng guro.DEPED COPYPagpapaliwanag Malinaw na May isang May May tatlo ong naipaliwanag konsepto na dalawang higit pangkonsepto ang lahat ng hindi malinaw konsepto na konsepto na mahahalagang na hindi hindi konsepto. naipaliwanag. naipaliwanag. naipaliwanag.Paggamit ng Nakalikha ng Ginamit ang Nakalikha Ginamit anggraphic sariling graphic graphic ng sariling graphicorganizer organizer na organizer na graphic organizer na ginamit upang nasa modyul organizer nasa modyul maibigay o at ngunit hindi ngunit hindi maibahagi ang maayos na malinaw na malinaw na batayang naibigay ang naibigay o naibigay o konsepto. batayang naibahagi ang naibahagi konsepto batayang ang gamit ito. konsepto batayang gamit ito. konsepto gamit ito. 49 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

VISIT DEPED TAMBAYANhttp://richardrrr.blogspot.com/1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education.2. Offers free K-12 Materials you can use and share 10DEPED COPYEdukasyon sa Pagpapakatao Gabay sa Pagtuturo Yunit  Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan at pamantasan. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected]. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi. Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas i All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikasampung BaitangGabay sa PagtuturoUnang Edisyon 2015ISBN: Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng BatasPambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mangakda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulotng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sapagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabingahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon. Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan,ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula,atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon.Pinagtibay sa isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas CopyrightLicensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ngpahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkinni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aringiyon.Inilathala ng Kagawaran ng EdukasyonKalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhDDEPED COPY Mga Bumuo ng Gabay sa PagtuturoMga Konsultant: Manuel B. Dy Jr., PhD at Fe A. Hidalgo, PhDEditor: Luisita B. PeraltaMga Manunulat: Mary Jean B. Brizuela, Patricia Jane S. Arnedo, Goeffrey A. Guevara, Earl P. Valdez, Suzanne M. Rivera, Elsie G. Celeste, Rolando V. Balona Jr., Benedick Daniel O. Yumul, Glenda N. Rito, at Sheryll T. GayolaTagaguhit: Gilbert B. ZamoraNaglayout: Jerby S. MarianoMga Tagapamahala: Dir. Jocelyn DR. Andaya, Jose D. Tuguinayo, Jr., Elizabeth G. Catao, at Luisita B. PeraltaInilimbag sa Pilipinas ng FEP Printing CorporationDepartment of Education-Instructional Materials Council Secretariat(DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor Mabini Bldg., DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072E-mail Address: [email protected] ii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Talaan ng NilalamanIkalawang MarkahanModyul 5: Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos at Mga Salik na Nakaaapekto sa Pananagutan ng Tao sa Kahihinatnan ng Kilos at Pasiya ......................................................................................50 Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo? ...............................................52 Paunang Pagtataya ..................................................................................54 Pagtuklas ng Dating Kaalaman ................................................................54 Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa .......................56 Pagpapalalim ............................................................................................57 Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto ............................................................58DEPED COPYModyul 6: Layunin, Paraan, Sirkumstansiya, at Kahihinatnan ng Kilos ............................................................................................62 Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo?................................................64 Paunang Pagtataya ..................................................................................66 Pagtuklas ng Dating Kaalaman.................................................................67 Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa .......................68 Pagpapalalim .............................................................................................69 Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto ............................................................70Modyul 7: Ang Kabutihan o Kasamaan ng Kilos Ayon sa Paninindigan, Gintong Aral, at Pagpapahalaga ................................................73 Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo? ...............................................75 Paunang Pagtataya ..................................................................................76 Pagtuklas ng Dating Kaalaman ................................................................77 Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa .........................77 Pagpapalalim ............................................................................................78 Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto ............................................................80Modyul 8: Mga Yugto ng Makataong Kilos at Mga Hakbang sa Moral na Pagpapasiya ................................................................................83 Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo? ...............................................85 Paunang Pagtataya ..................................................................................86 Pagtuklas ng Dating Kaalaman ................................................................87 Paglinang ng mga Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa .........................88 Pagpapalalim.............................................................................................89 Pagsasabuhay ng mga Pagkatuto ............................................................91 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

RepublikaK to1P2EDAGEDGaPUbPEaKAyDAPPSngAaCPilipinasYnKOgOAkPNuTYrSiAAkOulum Kagawaran ng Edukasyon DepEd Complex, Meralco Avenue Lungsod ng Pasig Baitang 10 Disyembre 2013 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

viii K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - ANG BATAYANG KONSEPTWAL NG EDUKASYON SA PAGPAPAKATAOelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Ang tunguhin o ”outcome” ng pag-aaral sa batayang edukasyon ay ang panlahatang pag–unlad taglay ang mga kasanayan sa ika–dalawampu’t isang siglo. Taglay ito ng isang mag-aaral kung mayroon siyang mga kakayahang pangkaalaman, pandamdamin at pangkaasalan na magbibigay sa kanya ng kakayahan upang: D1. mamuhay at magtrabaho 2. malinang ang kanyang mga potensiyal 3. magpasiya nang mapanuri at batay sa impormasyon 4. makakilos nang epektibo sa lipunan at pamayanan sa konteksto ng sandaigdigan upang mapabuti ang uri ng kanyang pamumuhay at ng kanyang Elipunan (Literacy Coordinating Council, Setyembre 1997). Ibinatay ang kahulugan at ang limang palatandaan nito sa Apat na Batayan (Pillar) ng Edukasyon at sa konsepto ng UNESCO tungkol sa mga Ppanghabambuhay na kakayahan (life skills) na binuo ng International Commission on Education para sa ika-21 siglo. Ang sumusunod ang limang palatandaan nito: (a) may kakayahang makipagtalastasan, (b) nag-iisip nang mapanuri at may kakayahang lumutas ng suliranin, (c) ginagamit ang mga likas na yaman nang mapanagutan para sa susunod na salinlahi at (d) produktibo, napauunlad ang sarili at ang pakikipagkapwa, at (e) may malawak na pananaw sa daigdig. ESa Edukasyon sa Pagpapakatao (EsP), ang palatandaan o batayang kakayahan ng functional literacy ay nagpapasya at kumikilos nang mapanagutan tungo sa kabutihang panlahat. Ibig sabihin, nilalayon ng EsP na linangin at paunlarin ang pagkataong etikal ng mag-aaral. Ang EsP ay naglalayong gabayan ang mag- Daaral na mahanap / matagpuan ang kabuluhan ng kanyang buhay, ang papel niya sa lipunang Pilipino upang makibahagi siya sa pagtatayo ng pamayanang pinaiiral ang katotohanan, kalayaan, katarungan at pagmamahal. Upang maipamalas ito, kailangang taglay niya ang limang pangunahing kakayahan (macro skills)*: pag-unawa, pagninilay, pagsangguni, pagpapasiya at pagkilos. 1. Pag-unawa. Mahalagang maipamalas niya ang kakayahang mahinuha ang mga konsepto at prinsipyong nagbibigay-paLiwanag sa sariling karanasan, Cmga sitwasyong namasid, sinuri at pinagnilayan gamit ang obhektibong pamantayan ng moral na pamumuhay. 2. Pagninilay. Sa gitna ng mabilis na daloy ng impormasyon at ingay ng kapaligiran, kailangang mag-ukol ng panahon ang mag-aaral sa maingat at Omalalim na pag-iisip sa mga sitwasyong naobserbahan at mga konseptong natutuhan tungkol sa moral na pamumuhay. 3. Pagsangguni. Kailangang humingi siya ng payo o gabay sa mga taong may higit na kaalaman o kasanayan sa moral na pamumuhay at marunong magsala (weigh) ng mga impormasyong mula sa iba’t ibang uri ng media batay sa obhektibong pamantayan ng moral na pamumuhay. P4. Pagpapasiya. Kailangang matuto siyang bumuo ng sariling posisyon, paniniwala, paninindigan o kilos na isasagawa batay sa obhektibong pamantayan Yng moral na pamumuhay.

ix K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 5. Pagkilos. Mahalagang mailapat niya ang konsepto o prinsipyong nahinuha mula sa mga konkretong sitwasyon ng buhay at maipakita ang kahandaangelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. isabuhay ang mga mabuting ugali (virtues) na natutuhan batay sa obhektibong pamantayan ng moral na pamumuhay. DAng mga pangunahing kakayahang ito ay nililinang sa apat na tema sa bawat taon sa paraang “expanding spiral” mula Kindergarten hanggang Grade 12. Ang sumusunod ang apat na tema: (a) Pananagutang Pansariliat Pagiging Kasapi ng Pamilya , (b) Pakikipagkapwa at Katatagan ng Pamilya, (c) Paggawa Tungo sa EPambansang Pag-unlad at Pakikibahagi sa Pandaigdigang Pagkakaisa, at (d) Pagkamaka-Diyos at Preperensya sa Kabutihan. Pitong pangunahing pagpapahalaga (core values) ang nililinang sa mga temang ito: Kalusugan at Pakikiisa sa Kalikasan, Katotohanan at Paggalang, Pagmamahal at Kabutihan, Ispiritwalidad, Kapayapaan at Katarungan, Likas-kayang Pag-unlad, Pagkamaka-Pilipino at Pakikibahagi sa Pambansang Pagkakaisa (Values Education for the PFilipino: 1997 Revised Version of the DECS Values Education Program, ph. 10-11). EAng Pilosopiya at mga Batayang Teorya ng Pagtuturo-Pagkatuto Ang Batayang Konseptwal ng Edukasyon sa Pagpapakatao ay batay sa pilosopiyang Personalismo tungkol sa pagkatao ng tao at sa Etika ng Kabutihang Asal D(Virtue Ethics). Ayon sa pilosopiya ng Personalismo, nakaugat lagi sa pagpapakatao ang ating mga ugnayan. Nililikha natin ang ating pagpapakatao sa ating pakikipagkapwa. Sa Virtue Ethics naman, sinasabing ang isang mabuting tao ay nagsasabuhay ng mga virtue o mabuting gawi (habits) at umiiwas sa mga bisyo o masamang gawi. Samakatwid, ang nagpapabuti sa tao ay ang pagtataglay at ang pagsasabuhay ng mga mabuting gawi. Sa murang edad na 6 hanggang 12 taon, maaaring hindi pa lubos na maunawaan ng isang bata ang kanyang pagkatao bilang tao ayon sa paLiwanag ng Cpilosopiyang Personalismo. Ngunit maaari siyang sanayin sa mga virtue at pagpapahalaga upang lumaki siyang isang mabuting tao. Sa mga edad na ito, mauunawaan niya na dapat siyang magpakabuti hindi lamang sapagkat ito ang inaasahan sa kanya ng lipunan kundi dahil tao siya - may dignidad at likas ang pagiging mabuti. May dignidad ang tao dahil siya ay bukod-tangi at may ugnayan sa kanyang kapwa, sa Diyos, at kalikasan. OAng Interaktibong Teorya ng Pagkatuto (Social Learning Theory) ni Albert Bandura, Pagkatutong Pangkaranasan (Experiential Learning) ni David Kolb, Konstruktibismo (Constructivism) at Teorya ng Pamimili ng Kurso (Theory of Career Development) ni Ginzberg, et. al. at Super ang iba pang teorya na nagpapaLiwanag kung paano natututo ang mag-aaral sa EsP. PAyon sa paLiwanag ng Interaktibong Teorya ng Pagkatuto (Social Learning Theory) ni Albert Bandura, maaaring makuha sa pagmamasid sa ibang tao ang Ymga pagkatuto tulad ng pagkakaroon ng mabuting ugali at bagong impormasyon. Ayon pa rin sa teoryang ito, mahalaga ang mga iniisip ng tao sa kanyang pagkatuto ngunit hindi nangangahulugang magbubunga ito ng pagbabago sa kilos. Ang mga karanasan din ang pinagkukunan ng mga pagkatuto ayon kay David Kolb at sa Teorya ng Pagkatuto ng Konstruktibismo. Ayon saTeorya ng Pagkatutong Pangkaranasan ni Kolb, ang mga nasa edad (adults) ay natututo sa pamamagitan ng kanilang pagninilay sa kanilang mga karanasan, pagbuo ng mga konklusyon o insight mula sa mga ito, at paglalapat ng mga ito sa angkop na mga sitwasyon ng buhay. Sinusuportahan ang pananaw ni Kolb ng Teorya ng Konstruktibismo. Sinasabi ng teoryang ito nanagkakaroon ng pagkatuto ang tao at gumagawa ng kabuluhan (meaning) batay sa kanyang mga karanasan.

x K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - Naipamamalas ito sa pagtuturo sa pamamagitan ng pagbibigay ng tuon sa mag-aaral. Nagkakaroon siya ng mga bagong pagkatuto gamit ang mga tanong ngelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. guro at ng kanyang malikhaing paraan. Nailalapat ang mga pagkatutong ito sa paggawa ng mga pasiya tulad ng kukuning kurso o propesyon. Ayon sa Teorya ng Career Development nina Ginzberg, et. al. at Super, dumadaan sa iba’t ibang yugto ang pagpapasya ng bata ukol sa kurso o propesyon batay sa kanyang pagtingin sa sarili (self-concept), Dsaloobin (attitude) at mga pagpapahalaga. Tinatanggap o tinatanggihan niya ang isang kurso o trabaho batay sa obserbasyon niya (halimbawa, mga kilos ng kanyang magulang ayon sa propesyon nito) at sa tinuturing niyang mahalaga (halimbawa, malaking sweldo o paglilingkod sa lipunan). EMga Disiplina ng Edukasyon sa Pagpapakatao PAng nilalaman at istraktura ng Edukasyon sa Pagpapakatao ay nakaankla sa dalawang disiplina: Ethics at Career Guidance. Ang Etika ay ang siyensya ng moralidad ng kilos ng tao. Samantalang Career Guidance naman ang paggabay sa mag-aaral na magpasiya ng kursong akademiko, sining at isports o teknikal-bokasyonal na tugma sa kanyang mga talento, kakayahan at aptitude at mga trabahong kailangan ng industriya. EMga Dulog sa Pagtuturo DAng mga pangunahing dulog na gagamitin sa pagtuturo ng mga konsepto ay ang pagpapasyang etikal (ethical decision making) sa pamamagitan ng pagsusuri ng suliranin o isyu), ang Panlipunan–Pandamdaming Pagkatuto (Social-Emotional Learning), at pagpaplano ng kursong akademiko o teknikal-bokasyonal. CAng paggawa ng pagpapasyang etikal o moral ay ang pagbuo ng pasiya na may preperensya sa kabutihan at magpapatingkad o maglilinang ng pagkatao ng tao. Proseso ito na kinapapalooban ng (a) pag-alam sa mga detalye ng sitwasyon at (b) maingat na pagsasaalang-alang ng mga moral na pagpapahalaga na mahalaga sa isang sitwasyon. Mahalaga rin dito ang pagiging sensitibo sa mga aspetong moral ng mga sitwasyon sa pang-araw-araw na buhay at ang kamalayan sa mga tao o pangkat na maaapektuhan ng pasiya. OAng Panlipunan–Pandamdaming Pagkatuto (Social-Emotional Learning) ay ang pagkakaroon ng mga kakayahang kailangan sa pagkilala at pamamahala ng sarili, paglinang ng pagmamalasakit sa kapwa, paggawa ng mapanagutang pasiya, pakikipag-ugnayan, at pagharap nang epektibo sa mga mapanghamong Psitwasyon. Paraan ito ng paglinang ng mga kakayahan ng mag-aaral upang magtagumpay sa mga gawain sa buhay. Nahahati sa limang uri ang mga Ykakayahang ito: Kamalayang Pansarili, Pamamahala ng Sarili, Kamalayang Panlipunan, Pamamahala ng Pakikipag-ugnayan at Mapanagutang Pagpapasiya.

KDEP toE12 BASICDEDUCATIONCCURRICULUMOPY Pilosopiya ng Personalismo Figure 1. Ang Batayang Konseptwal ng Edukasyon sa Pagpapakatao xi All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

xii K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - Deskripsyon ng Asignaturaelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Ang Edukasyon sa Pagpapakatao (EsP) ay isa sa mga asignatura ng Pinaunlad na Programa ng Batayang Edukasyon na K to 12 na gagabay at huhubog sa mga kabataan. Tunguhin nito ang paghubog ng kabataang nagpapasya at kumikilos nang mapanagutan tungo sa kabutihang panlahat. Nangangahulugan ito na lilinangin at pauunlarin ang pagkataong etikal ng bawat mag-aaral. Upang maipamalas ito, kailangang magtaglay siya ng limang Dpangunahing kakayahan (macro skills): pag-unawa, pagninilay, pagsangguni, pagpapasya at pagkilos. Nililinang sa apat na tema sa bawat antas mula Kindergarten hanggang Baitang 10 ang mga pangunahing kakayahang ito: (a) Pananagutang Pansarili Eat Mabuting Kasapi ng Pamilya, (b) Pakikipagkapwa-tao, (c) Paggawa Tungo sa Pambansang Pag-unlad at Pakikibahagi sa Pandaigdigang Pagkakaisa, at (d) Pananalig at Pagmamahal sa Diyos at Paninindigan sa Kabutihan. PMGA PAMANTAYAN SA PROGRAMA (LEARNING AREASTANDARDS) Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto sa pananagutang pansarili, pamilya, kapwa, bansa/daigdig at Diyos; nakapagpapasiya at EDnakakikilos nang mapanagutan tungo sa kabutihang panlahat upang mamuhay nang maayos at maligaya. CNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa Okonsepto at gawaing nagpapakita ng pananagutang pansarili, pampamilya, pagmamahal sa kapwa/ pamayanan, sa bansa at sa Diyos tungo sa maayos PYat masayang pamumuhay. PANGUNAHING PAMANTAYAN NG BAWAT YUGTO (KEYSTAGE STANDARDS) K – Baitang 3 Baitang 4 – 6 Baitang 7 – 10 Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa konsepto at gawaing nagpapakita ng mga konsepto sa pananagutang pansarili, pananagutang pansarili, pampamilya, pagkatao ng tao, pamilya at pakikipagkapwa, pagmamahal sa kapwa, sa bansa/ daigdig at sa lipunan, paggawa at mga pagpapahalagang moral Diyos tungo sa kabutihang panlahat. at nagpapasiya at kumikilos nang mapanagutan tungo sa kabutihang panlahat upang mamuhay nang may kaayusan at kaligayahan.

xiii DEPEDK to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM ANG BATAYANG KONSEPTWAL NG EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - Grade Level Standards (Pamantayan sa Bawat Baitang/Antas)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. BAITANG PAMANTAYAN Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagkakaroon ng kamalayan sa paggalang at pagmamahal sa sarili, kapwa at Diyos bilang K gabay tungo sa maayos at masayang tahanan. 1 Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga paraan ng paggalang sa sarili, kapwa, bansa at Diyos bilang gabay tungo sa maayos at masayang tahanan at paaralan. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagpapakikita ng mga kilos na nagpapahalaga sa sarili, kapwa, bansa, Diyos at sa 2 Kanyang mga nilikha bilang patnubay sa maayos at masayang paaralan at pamayanan. CNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga gawain na nagpapakita ng pagpapahalaga tungo sa maayos at masayang O3 pamumuhay na may mapanagutang pagkilos at pagpapasiya para sa sarili, kapwa, pamayanan, bansa at Diyos . PNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga makabuluhang gawain na may kaakibat na pagpapahalaga tungo sa wasto, Y4 maayos, masaya at mapayapang pamumuhay para sa sarili, kapwa, bansa at Diyos. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa masusing pagsusuri sa pagpapahayag, pagganap ng tungkulin na may 5 pananagutan at pagsasabuhay ng mga ito tungo sa masaya, mapayapa at maunlad na pamumuhay para sa sarili/ mag-anak, kapwa/ pamayanan, bansa/ daigdig at Diyos.

xiv BAITANG K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM 6 PAMANTAYAN All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 7electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. 8 Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga gawain na tumutulong sa pag-angat ng sariling dignidad, pagmamahal sa kapwa 9 10 Dna may mapanagutang pagkilos at pagpapasiya tungo sa maayos, mapayapa at maunlad na pamumuhay para sa kabutihang panlahat. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga angkop na inaasahang kakayahan at kilos sa panahon ng pagdadalaga / Epagbibinata, kakayahan at talento, hilig at pagkatao ng tao tungo sa pagtupad ng mga tungkulin sa sarili, sa kapwa, sa bansa/ daigdig at sa Diyos at pagtatakda ng mithiin upang mapanagutan ang kahihinatnan ng mga pasya at kilos. PNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa layunin at kahalagahan ng pamilya at pakikipagkapwa upang maging mapanagutan sa pakikipag-ugnayan sa iba tungo sa makabuluhang buhay sa lipunan. ENaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa lipunan at paggawa bilang paglilingkod tungo sa Dtamang pagpili ng kurso o hanapbuhay na magiging makabuluhan at kapaki-pakinabang sa kanya at sa lipunan. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa pagkatao ng tao, makataong kilos, pagpapahalagang moral Cat mga isyung moral at nagpapasya at kumikilos nang may preperensya sa kabutihan upang maging matatag sa gitna ng mga isyung moral OPYat impluwensya ng kapaligiran.

xv DPangkalahatangGABAY Pangkurikulum sa Edukasyon sa Pagpapakatao (ESP) EPamantayan All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - BAITANG 10electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa pagpapakatao, makataong kilos, pagpapahalagang moral at mga isyung moral at nagpapasiya at kumikilos nang may preperensya sa kabutihan upang maging matatag sa gitna ng mga isyung moral at impluwensya ng kapaligiran. PNILALAMAN (Content Standard) EUNANG MARKAHAN: Ang Moral na PagkataoPAMANTAYAN MGA KASANAYANG PAMANTAYANG SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO CODE PANGNILALAMAN (Content Standard) (Performance ( Learning Competencies) Standard) DBatayang Konsepto 1. Ang mga Katangian COPYng Pagpapakatao Pamantayang Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa pagpapakatao at pagkatao Pangnilalaman ng tao upang makapagpasiya at kumilos nang may preperensya sa kabutihan. Ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagkilos ayon sa pagkatao ng tao ay daan tungo sa pagiging moral na nilalang. Naipamamalas ng Nailalapat ng mag- 1.1 Natutukoy ang mga katangian ng EsP10MP mag-aaral ang pag- aaral ang mga pagpapakatao -Ia-1.1 unawa sa mga tiyak na hakbang katangian ng upang 1.2 Nasusuri ang sarili kung anong EsP10MP pagpapakatao. paunlarin ang mga katangian ng pagpapakatao ang -Ia-1.2 katangian ng makatutulong sa pagtupad ng iba’t pagpapakatao. ibang papel sa buhay (upang magampanan ang kaniyang misyon sa buhay) 1.3 Napatutunayan na ang pag-unlad sa mga katangian ng pagpapakatao EsP10MP ay instrumento sa pagganap ng tao -Ib-1.3 sa kaniyang misyon sa buhay tungo sa kaniyang kaligayahan. 1.4 Nailalapat ang mga tiyak na EsP10MP hakbang upang paunlarin ang mga -Ib-1.4 katangian ng pagpapakatao

xvi NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 2. Ang Mataas na (Content Standard) EsP10MPelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Gamit at Tunguhin (Performance ( Learning Competencies) -Ic-2.1 ng Isip at Kilos-Loob Naipamamalas ng Standard) (Will) mag-aaral ang pag- 2.1 Natutukoy ang gamit at tunguhin EsP10MP Nakagagawa ang ng isip at kilos-loob sa angkop na -Ic-2.2 3. Paghubog ng Dunawa sa mga mag-aaral ng mga sitwasyon Konsensiya batay sa angkop na kilos EsP10MP Likas na Batas Moral konsepto tungkol sa upang maipakita 2.2 Nasusuri kung ginamit nang tama -Ic-2.3 ang kakayahang ang isip at kilos-loob ayon sa Epaggamit ng isip sa hanapin ang tunguhin ng mga ito EsP10MP katotohanan at -Ic-2.4 paghahanap ng maglingkod at 2.3 Naipaliliwanag na ang isip at kilos- katotohanan at magmahal. loob ay ginagamit para lamang sa EsP10MP paghahanap ng katotohanan at sa -Id-3.1 Ppaggamit ng kilos- paglilingkod/pagmamahal EsP10MP loob sa paglilingkod/ 2.4 Nakagagawa ng mga angkop na -Id-3.2 kilos upang maipakita ang EDpagmamahal. EsP10MP COPYNakagagawa ang kakayahang hanapin ang -Ie-3.3 Naipamamalas ng katotohanan at maglingkod at mag-aaral ang pag- mag-aaral ng magmahal unawa sa konsepto angkop na kilos 3.1 Nakikilala ang mga yugto ng ng paghubog ng upang itama ang konsensiya sa konsiyensiya batay mga maling pagsusuri o pagninilay sa isang sa Likas na Batas pasiyang ginawa. pagpapasiyang ginawa Moral. 3.2 Nakapagsusuri ng mga pasiyang ginawa batay sa mga Prinsipyo ng Likas na Batas Moral 3.3 Napatutunayan na ang konsensiyang nahubog batay sa Likas na Batas Moral ay nagsisilbing gabay sa tamang pagpapasiya at pagkilos

xvii PAMANTAYANGNILALAMAN PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE PANGNILALAMAN(Content Standard)SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10MPelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D3. Paghubog ng (Performance ( Learning Competencies) -Ie-3.4 Naipamamalas ng Standard) mag-aaral ang pag-Konsensiya batay sa 3.4 Nakagagawa ng angkop na kilos EsP10MP unawa sa konsepto Nakagagawa ang batay sa konsensiyang nahubog ng -If-4.1 ng paghubog ngELikas na Batas Moralmag-aaral ng Likas na Batas Moral konsiyensiya batayPE4. Ang Mapanagutangangkop na kilos EsP10MP sa Likas na BatasD COPYPaggamit ng Kalayaanupang itama ang4.1 Natutukoy ang mga pasiya at kilos-If-4.2 Moral. mga maling na tumutugon sa tunay na gamit pasiyang ginawa. ng kalayaan EsP10MP Naipamamalas ng -Ig-4.3 mag-aaral ang pag- Nakagagawa ang 4.2 Nasusuri ang tunay na kahulugan mag-aaral ng mga ng kalayaan EsP10MP unawa sa tunay na angkop na kilos -Ig-4.4 upang maisabuhay 4.3 Naipaliliwanag na ang tunay na kahulugan ng ang paggamit ng kalayaan ay ang kakayahang kalayaan. tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal tumugon sa tawag at paglilingkod ng pagmamahal at paglilingkod. 4.4 Nakagagawa ng mga angkop na kilos upang maisabuhay ang paggamit ng tunay na kalayaan: tumugon sa tawag ng pagmamahal at paglilingkod

xviii NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DPamantayang (Performance ( Learning Competencies) CODE Standard) Pangnilalaman EBatayang Konsepto IKALAWANG MARKAHAN: Ang Makataong Kilos Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa makataong kilos upang makapagpasiya nang may preperensya sa kabutihan sa gitna ng mga isyung moral at impluwenysa ng kapaligiran. P5. Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos at EMga Salik na Nakaaapekto sa DPananagutan ng Tao sa Kahihinatnan ng COPYKilos at Pasiya Ang pag-unawa sa mga konsepto ng moralidad ng kilos ay gabay sa pagpili ng moral na pasiya at kilos sa gitna ng mga isyung moral at impluwensya ng kapaligiran. Naipamamalas ng Nakapagsusuri ang 5.1 Nakikilala: EsP10MK mag-aaral ang pag- mag-aaral ng: -IIa-5.1 unawa sa konsepto a. na may pagkukusa sa ng pagkukusa ng a. sariling kilos na makataong kilos kung EsP10MK makataong kilos at dapat nagmumula ito sa malayang -IIa-5.2 mga salik sa panagutan at pagsasagawa ng kilos-loob sa nakaaapekto sa nakagagawa ng pamamatnubay ng isip. pananagutan ng tao paraan upang sa kahihinatnan ng maging b. ang bawat salik na nakaaapekto kilos at pasiya. mapanagutan sa pananagutan ng tao sa sa pagkilos kahihinatnan ng kaniyang kilos at pasiya b. sarili batay sa mga salik na 5.2 Nakapagsusuri ng: nakaaapekto sa pananagutan a. mga kilos na may panagutan ng tao sa kahihinatnan ng b. mga sitwasyong nakaaapekto sa pagkukusa sa kilos dahil sa kamangmangan, masidhing kilos at pasiya damdamin, takot, karahasan at at nakagagawa gawi

xix NILALAMAN PAMANTAYANPAMANTAYANG MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) SA PAGGANAPPANGNILALAMAN PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - EsP10MKelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. 5. Ang Pagkukusa ng (PerformanceD(Content Standard)( Learning Competencies) -IIb-5.3 Makataong Kilos at Standard) Mga Salik na Naipamamalas ng 5.3 Napatutunayan na: EsP10MK Nakaaapekto sa ng mgamag-aaral ang pag- -IIb-5.4 Pananagutan ng Tao hakbang upang a. Ang makataong kilos ay sinadya sa Kahihinatnan ng mahubog angEunawa sa konsepto(deliberate) at niloob ng tao, Kilos at Pasiya kaniyang gamit ang isip, kaya kakayahan sang pagkukusa ng pananagutan niya ang pagpapasiya kahihinatnan nito (kabutihan o Pmakataong kilos at kasamaan). mga salik sa b. Nakaaapekto ang nakaaapekto sa kamangmangan, masidhing damdamin, takot, karahasan at Epananagutan ng tao gawi sa pananagutan ng tao sa kahihinatnan ng kaniyang kilos sa kahihinatnan ng dahil maaaring mawala ang pagkukusa ng kilos. D COPYkilos at pasiya. 5.4 Nakapagsusuri ng: a. sariling kilos na dapat panagutan at nakagagawa ng paraan upang maging mapanagutan sa pagkilos b. Sarili batay sa mga salik na nakaaapekto sa pananagutan ng tao sa kahihinatnan ng kilos at pasiya at nakagagawa ng mga hakbang upang mahubog ang kaniyang kakayahan sa pagpapasiya nang tama at mabuti

xx NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10MKelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. 6. Layunin, Paraan, Naipamamalas ng (Performance ( Learning Competencies) -IIc-6.1 mag-aaral ang pag- Standard) DSirkumstansiya, at unawa sa layunin, 6.1 Naipaliliwanag ang layunin, paraan EsP10MK paraan at mga Nakapagsusuri ang at sirkumstansiya, at kahihinatnan -IIc-6.2 Kahihinatnan ng sirkumstansiya ng mag-aaral ng ng makataong kilos Makataong Kilos makataong kilos. kabutihan o EsP10MK kasamaan ng 6.2 Nakapagsusuri ng kabutihan o -IId-6.3 EPED CO7. Ang Kabutihan oNaipamamalas ng sariling pasiya o kasamaan ng sariling pasiya o kilos Kasamaan ng Kilos mag-aaral ang pag- kilos sa isang sa isang sitwasyon batay sa EsP10MK Ayon sa Paninindigan, unawa sa kabutihan sitwasyon batay sa layunin, paraan, sirkumstansiya, at -IId-6.4 PGintong Aral at o kasamaan ng kilos layunin, paraan at kahihinatnan nito YPagpapahalaga ayon sa sirkumstansiya EsP10MK pagpapahalaga. nito. 6.3 Napatutunayan na ang layunin, -IIe-7.1 paraan, sirkumstansiya, at Naitatama ng kahihinatnan ng kilos ay EsP10MK mag-aaral ang nagtatakda ng pagkamabuti o -IIe-7.2 isang maling kilos pagkamasama nito sa pamamagitan ng pagpapasiya 6.4 Nakapagtataya ng kabutihan o gamit ang mas kasamaan ng pasiya o kilos sa isang sitwasyong may suliranin (dilemma) batay sa layunin, paraan sirkumstansiya, at kahihinatnan nito 7.1 Natutukoy ang batayan sa paghusga sa kabutihan o kasamaan ng kilos ayon sa panininindigan, Gintong Aral at mataas na Pagpapahalaga 7.2 Nakapagsusuri kung paano paiiralin mataas na ang mas mataas na pagpapahalaga pagpapahalaga. sa isang sitwasyong may conflict

xxi NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10MKelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D7. Ang Kabutihan o (Performance ( Learning Competencies) -IIf-7.3 Naipamamalas ng Standard) Kasamaan ng Kilos mag-aaral ang pag- 7.3 Naipaliliwanag na kasama sa EsP10MK unawa sa kabutihan Naitatama ng nararapat na gamiting batayan sa -IIf-7.4 EAyon sa Paninindigan, o kasamaan ng kilos mag-aaral ang paghusga ng kabutihan o kasamaan ayon sa isang maling kilos ng kilos ang Kautusang Walang EsP10MK Gintong Aral at pagpapahalaga. sa pamamagitan Pasubali, Gintong Aral at mga -IIg-8.1 ng pagpapasiya pagpapahalaga EsP10MK PEDPagpapahalaga gamit ang mas -IIg-8.2 mataas na 7.4 Naitatama ang isang maling kilos sa pagpapahalaga. pamamagitan ng paggawa ng mga EsP10MK tiyak na hakbang batay sa -IIh-8.3 paninidigan, Gintong Aral, at mas COPYNakapagsusuri ang EsP10MK 8. Mga Yugto ng Naipamamalas ng mataas na pagpapahalaga -IIh-8.4 Makataong Kilos at mag-aaral ang pag- mag-aaral ng Mga Hakbang sa unawa sa mga sariling kilos at 8.1 Naipaliliwanag ang bawat yugto ng Moral na yugto ng makataong pasiya batay sa makataong kilos at mga hakbang Pagpapasiya kilos at mga mga yugto ng sa moral na pagpapasiya hakbang sa moral makataong kilos at na pagpapasiya. nakagagawa ng 8.2 Natutukoy ang mga kilos at plano upang pasiyang nagawa na maitama ang kilos umaayon sa bawat yugto ng o pasiya. makataong kilos 8.3 Naipaliliwanag na ang bawat yugto ng makataong kilos ay kakikitaan ng kahalagahan ng deliberasyon ng isip at katatagan ng kilos-loob sa paggawa ng moral na pasiya at kilos 8.4 Nakapagsusuri ng sariling mga kilos at pasiya batay sa mga yugto ng makataong kilos at nakagagawa ng plano upang maitama ang mga kilos o pasiya

xxii NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DPamantayang (Performance ( Learning Competencies) CODE Standard) Pangnilalaman IKATLONG MARKAHAN: Mga Pangunahing Birtud at Pagpapahalagang Moral EBatayang Konsepto Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa mga pagpapahalagang moral upang makapagpasiya at makakilos tungo sa makabuluhan at mabuting pakikipag-ugnayan sa Diyos, sa kapwa at sa kapaligiran. 9. Maingat na PPaghuhusga ED(Prudence) Ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa mga pagpapahalagang moral ay kailangan upang makapagpasiya at makakilos nang may preperensya sa kabutihan. Naipamamalas ng Nakagagawa ang 9.1 Natutukoy ang mga kilos na EsP10PB mag-aaral ang pag- mag-aaral ng mga nagpapakita ng maingat na -IIIa-9.1 unawa sa maingat angkop na kilos na paghuhusga na paghuhusga nagpapakita ng EsP10PB (prudence). maingat na 9.2 Nasusuri ang mga kilos na -IIIa-9.2 paghuhusga. nagpapakita ng maingat na paghuhusga COPY9.3 Napatutunayan na ang maingat napaghuhusga ay mahalagangEsP10PB -IIIb-9.3 kasanayan sa tamang pagpapasiya EsP10PB upang mapaunlad ang paninindigan -IIIb-9.4 sa pagpapakatao EsP10PB -IIIc-10.1 9.4 Nakagagawa ng mga angkop na EsP10PB kilos na nagpapakita ng maingat na -IIIc-10.2 paghuhusga 10. Pagmamahal sa Naipamamalas ng Nakagagawa ang 10.1 Nakikilala sa sarili ang mga Bayan mag-aaral ang pag- unawa sa mag-aaral ng indikasyon ng pagmamahal sa pagmamahal sa bayan. angkop na kilos bayan upang maipamalas 10.2 Nahuhusgahan ang angkop na ang pagmamahal kilos o tugon sa mga sitwasiyong sa Bayan kailangan ang mapanuring pag- EsP10PB (Patriyotismo). iisip bilang pagpapakita ng -IIIc-10.2

xxiii NILALAMAN PAMANTAYANPAMANTAYANGMGA KASANAYANG CODE (Content Standard) SA PAGGANAPPANGNILALAMANPAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 10. Pagmamahal sa EsP10PBelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. (PerformanceD(Content Standard)( Learning Competencies) -IIId-10.3 Bayan Standard) Naipamamalas ng EsP10PB 11. Pangangalaga sa mag-aaral ang pag-Nakagagawa angpagmamahal sa bayan -IIId-10.4 Kalikasan EsP10PB Eunawa samag-aaral ng10.3 Nahihinuha na ang pagmamahal sa -IIIe-11.1 . EsP10PB pagmamahal saangkop na kilosbayan ay masasalamin sa -IIIe-11.2 bayan. upang maipamalas pagsisikap na maisabuhay ang mga EsP10PB PEDNaipamamalas ng -IIIf-11.3 ang pagmamahal pagpapahalaga at nakaaambag sa mag-aaral ang pag- sa Bayanunawa sa pag-angat ng kulturang Pilipino at (Patriyotismo). kaunlaran ng bansa Cpangangalaga sa OPYkalikasan. 10.4 Nakagagawa ng mga angkop na kilos sa pamayanan o barangay upang maipamalas ang pagmamahal sa bayan Nakagagawa ang 11.1 Nakapagpapaliwanag ng mag-aaral ng kahalagahan ng pangangalaga sa angkop na kilos kalikasan upang maipamalas ang 11.2 Natutukoy ang mga paglabag sa pangangalaga sa pangangalaga sa kalikasan na kalikasan. umiiral sa lipunan 11.3 Napangangatwiranan na: a. Lahat tayo ay mamamayan ng iisang mundo, dahil nabubuhay tayo sa iisang kalikasan (Mother Nature) b. Inutusan tayo ng Diyos na alagaan ang kalikasan (stewards) at hindi maging tagapagdomina para sa susunod na henerasyon. c. Binubuhay tayo ng kalikasan

xxiv NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO EsP10PB All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 11. Pangangalaga sa (Content Standard) -IIIf-11.4electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. (Performance ( Learning Competencies) Kalikasan Naipamamalas ng Standard) EsP10PB 11.4 Nakagagawa ng mga angkop na -IIIg-12.1 12. Espiritwalidad at Dmag-aaral ang pag- Nakagagawa ang kilos upang maipamalas ang EsP10PB Pananampalataya unawa sa mag-aaral ng pangangalaga sa kalikasan -IIIg-12.2 pangangalaga sa angkop na kilos Ekalikasan. upang EsP10PB maipamalas ang -IIIh-12.3 pangangalaga sa kalikasan. PNaipamamalas ng Nakagagawa ang 12.1 Natutukoy ang mga katangian ng mag-aaral ang pag- mag-aaral ng tao bilang espiritwal na nilalang angkop na kilos Eunawa sa upang mapaunlad 12.2 Nasusuri ang sariling ugnayan sa ang sariling Diyos pananampalataya at pananampalataya at espiritwalidad. 12.3 Nahihinuha na: D COPYespiritwalidad. a. Nasa pagsisikap na hanapin ang kahulugan ng buhay, hindi ang mga bagay na materyal, ang pagiging espiritwal ng tao. b. Ang pagsisikap na mapanatili ang ugnayan sa Diyos, bilang indikasyon ng pagiging ispiritwal, ang nagpapatibay sa ating pananampalataya. c. Naipakikita ang tunay na pananampalataya sa pag-ibig sa kapwa at preperensya sa kabutihan.

xxv NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10PBelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D12. Espiritwalidad at (Performance ( Learning Competencies) -IIIh-12.4 EPEPananampalataya Naipamamalas ng Standard) mag-aaral ang pag- 12.4 Nakagagawa ng mga angkop na unawa sa Nakagagawa ang kilos upang mapaunlad ang sariling pananampalataya at pananampalataya at espiritwalidad. mag-aaral ng espiritwalidad angkop na kilos upang mapaunlad ang sariling pananampalataya at espiritwalidad. DIKAAPAT NA MARKAHAN: Ang Aking Posisyon sa mga Isyung Moral Pamantayang COPYNaipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga isyung moral upang magkaroon ng matatag na Pangnilalaman paninindigan sa kabutihan sa gitna ng iba’t ibang pananaw sa mga isyung ito at mga impluwensya Batayang Konsepto ng kapaligiran. 13. Mga Isyu Tungkol sa Ang pag-unawa sa mga isyung moral ay nakatutulong sa pagbuo ng mapaninindigang pananaw Buhay (Paggamit ng droga, Aborsyon, batay sa apat na pangunahing birtud o ugali (cardinal virtues) at anim na pangunahing Pagpapatiwakal, Euthanasia) pagpapahalagang moral (core moral values). Naipamamalas ng Nakagagawa ang 13.1 Natutukoy ang mga gawaing EsP10PI mag-aaral ang pag- -IVa-13.1 unawa sa mga mag-aaral ng taliwas sa batas ng Diyos at sa gawaing taliwas sa EsP10PI batas ng Diyos at sa sariling pahayag kasagraduhan ng buhay -IVa-13.2 kasagraduhan ng buhay. tungkol sa mga 13.2 Nasusuri ang mga gawaing taliwas gawaing taliwas sa sa batas ng Diyos at sa batas ng Diyos at kasagraduhan ng buhay sa kasagraduhan 13.3 Napatutunayan na: ng buhay. Ang pagbuo ng posisyon tungkol sa mga isyung may kinalaman sa EsP10PI paninindigan ng tao sa pagmamahal -IVb-13.3 niya sa buhay bilang kaloob ng Diyos ay kailangan upang mapatibay ang ating pagkilala sa

xxvi PAMANTAYAN MGA KASANAYANG SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. (Performance ( Learning Competencies) Standard) NILALAMAN PAMANTAYANG CODE (Content Standard) PANGNILALAMANNakagagawa angKaniyang kadakilaan at (Content Standard) EsP10PI 13. Mga Isyu Tungkol sa mag-aaral ng kapangyarihan at kahalagahan ng -IVb-13.4 Buhay (Paggamit ng Naipamamalas ng droga, Aborsyon, mag-aaral ang pag-sariling pahayagtao bilang nilalang ng Diyos. EsP10PI Pagpapatiwakal, -IVc-14.1 Euthanasia) Dunawa sa mgatungkol sa mga 13.4 Nakagagawa ng sariling pahayag EsP10PI -IVc-14.2 14. Mga Isyu Tungkol gawaing taliwas sagawaing taliwas satungkol sa mga gawaing taliwas sa sa Sekswalidad EsP10PI (Pre-marital sex, Ebatas ng Diyos at sabatas ng Diyos atbatas ng Diyos at sa kasagraduhan-IVd-14.3 pornograpiya Pang-aabusong kasagraduhan ngsa kasagraduhanng buhay EsP10PI Seksuwal, buhay. -IVd-14.4 prostitusyon) ng buhay. PNaipamamalas ng Emag-aaral ang pag-Nakagagawa ang14.1 Natutukoy ang mga isyung kaugnay mag-aaral ng sa kawalan ng paggalang sa unawa sa mga isyumalinaw na dignidad at seksuwalidad tungkol saposisyon tungkol sa isang isyu sa 14.2 Nasusuri ang mga isyung kaugnay Dsekswalidad (pre-kawalan ngsa kawalan ng paggalang sa paggalang sa dignidad at seksuwalidad marital sex,dignidad at pornograpiya pang-sekswalidad.14.3 Ang malawak na kaalaman sa mga aabusong sekswal, isyung may kinalaman sa kawalan ng paggalang sa seksuwalidad ay COPYprostitusyon). daan upang magkaroon ng malinaw na posisyon sa kahalagahan ng paggalang sa kabuuan ng pagkatao ng tao sa tunay na layunin nito 14.4 Nakagagawa ng malinaw na posisyon tungkol sa isang isyu sa kawalan ng paggalang sa dignidad at seksuwalidad

xxvii NILALAMANPAMANTAYANG PAMANTAYAN MGA KASANAYANG CODE (Content Standard)PANGNILALAMAN SA PAGGANAP PAMPAGKATUTO All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) EsP10PIelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D15. Mga Isyung Moral (Performance ( Learning Competencies) -IVe-15.1 Naipamamalas ng Standard) EsP10PI Tungkol sa Kawalanmag-aaral ang pag- 15.1 Natutukoy ang mga isyung kaugnay -IVe-15.2 unawa sa mga isyu Nakabubuo ang sa kawalan ng paggalang sa Eng Galang sa tungkol sa paglabag mag-aaral ng mga katotohanan EsP10PI sa katotohanan hakbang upang -IVf-15.3 Katotohanan(pagsasabi ng totoo maisabuhay ang 15.2 Nasusuri ang mga isyung may Pagsasabi ng totoopara sa kabutihan-paggalang sa kinalaman sa kawalan ng paggalang EsP10PI whistle blowing, katotohanan. sa katotohanan -IVf-15.4 Ppara sa kabutihan-plagiarism, intellectual piracy). 15.3 Napatutunayan na: Ang pagiging EsP10PI whistle blwoing, mulat sa mga isyu tungkol sa -IVg-16.1 kawalan ng paggalang sa Eplagiarism, katotohanan ay daan upang isulong EsP10PI Dintellectual piracy) at isabuhay ang pagiging -IVg-16.2 mapanagutan at tapat na nilalang 15.4 Nakabubuo ng mga hakbang upang EsP10PI -IVh-16.3 C maisabuhay ang paggalang sa katotohanan 16. Mga Isyu tungkol Naipamamalas ng Osa Paggawa mag-aaral ang pag- unawa sa mga isyu (Paggamit ngtungkol sa paggawa kagamitan at oras(Paggamit ng kagamitan at oras Psa trabaho,Sugal,sa trabaho,Sugal, Game of chance, YPaggamit ng oras at Nakagagawa ang 16.1 Natutukoy ang mga isyu tungkol sa mag-aaral ng paggawa at paggamit ng posisyon tungkol kapangyarihan sa isang isyu sa paggawa at 16.2 Nasusuri ang mga isyu tungkol sa paggamit ng paggawa at paggamit ng kapangyarihan. kapangyarihan kagamitan sa Game of chance, 16.3 Napatutunayan na: trabaho, Paggamit ng oras at Ang pagkakaroon ng matibay na Magkasalungat na kagamitan sa paninindigan sa paggawa at tamang interes (Conflict of trabaho, paggamit ng kapangyarihan ay interest) at daan para sa mapanagutang paglilingkod.