3.ตำหรับยาจีนที่ใช้บ่อย เล่ม 3

176 ตํารับยาจีนท่ใี ชบ อ ยในประเทศไทย เลม 3 ตาํ รบั ยา เชยี งหวั เซิง่ ซือทัง (羌活胜湿汤) สรรพคณุ รักษาโรคหรือกลุมอาการเจ็บปวยท่ีเกิดจากลมช้ืน มีอาการปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามรางกาย ขยบั ตัวลาํ บาก กลัวลมและความเย็นเล็กนอ ย ล้ินมีฝา ขาว ชพี จรลอย เตน เช่อื งชา1,3 ตาํ รบั ยานสี้ ามารถเพิม่ หรือลดขนาดยาใหเหมาะสมในผปู ว ยโรคหวัด โรคหวัดตามฤดูกาล โรค- ปวดประสาทบริเวณกระดูกรองนัง่ โรคขออกั เสบเรอ้ื รงั จากการกระทบลมเย็นและความช้ืนภายนอก1,3

ตาํ รับยาสลายความช้นื : เชียงหวั เซ่งิ ซอื ทัง 177 เชยี งหวั (羌活) 2 เซนติเมตร ตูหวั (独活2)เซนติเมตร ฝางเฟง (防风)2 เซนตเิ มตร เกาเปน (藁本2 เซน)ติเมตร มน่ั จิงจ่ือ (蔓2荆เซน子ติเมต)ร ชวนซยฺ ง (川芎)2 เซนตเิ มตร กนั เฉา (จอื้ ) [甘草 (炙2)เซ]นติเมตร

178 ตํารับยาจีนที่ใชบอ ยในประเทศไทย เลม 3 คาํ อธิบายตํารับ สมนุ ไพร ทําหนาที่ รส คณุ สมบัติ สรรพคณุ 羌活 เชยี งหวั ตัวยาหลกั เผด็ อมขม อุน บรรเทาอาการหวัดจากการกระทบ เผ็ด อมขม ลมเยน็ และความชื้น ปวดศีรษะ เผด็ ปวดเมือ่ ยสว นบนของรา งกาย อมหวาน 独活 ตูหวั ตัวยาหลกั อนุ บรรเทาอาการหวัดจากการกระทบ เผ็ด เลก็ นอย ลมเยน็ และความชนื้ ภายนอก ขจดั เผด็ ขม เผด็ ลมชนื้ บรรเทาอาการปวดเมอ่ื ยที่ หวาน สวนลางของรา งกาย 防风 ฝางเฟง ตัวยาเสริม อนุ ชวยกระทุงไขห วัดจากการกระทบ 藁本 เกา เปน ตัวยาเสริม เล็กนอย ลมภายนอก อุน ขับลม บรรเทาอาการหวดั ปวด ศรี ษะท่ีเกิดจากกระทบลมเย็นและ ความช้นื ระงับปวด 川芎 ชวนซยฺ ง ตัวยาชว ย อนุ ชว ยการไหลเวยี นของชแี่ ละเลือด (โกฐหวั บัว) ตัวยาชว ย ขับลมในเลอื ด ระงับปวด 蔓荆子 ม่ันจงิ จื่อ เยน็ กระจายอาการหวดั จากการกระทบ เล็กนอ ย ลมรอ น บรรเทาอาการปวดศีรษะ 甘草 (炙) ตัวยานําพา ตาแดง บวม ปวดตา ตาลาย อุน บํารุงชี่ เสรมิ มามและกระเพาะ- กนั เฉา (จื้อ) อาหาร ระบายความรอ น ขบั พษิ (ชะเอมเทศผัดนํ้าผึ้ง) ปรบั ประสานตวั ยาทั้งหมดใหเขากัน

ตํารับยาสลายความช้นื : เชยี งหัวเซง่ิ ซือทงั 179 ตํารับยานี้ประกอบดวยตัวยาหลักคือ เชียงหัว มีสรรพคุณขจัดลมช้ืนที่สวนบนของรางกาย และตูหวั ขจัดลมชน้ื ทส่ี ว นลา งของรางกาย เมอ่ื ใชต ัวยาท้ัง 2 รว มกนั สามารถขจัดลมชนื้ ท่ัวรางกาย ชว ย บรรเทาอาการปวดไขขอ ตัวยาเสริม ไดแก ฝางเฟงและเกาเปน ชวยขจัดลมช้ืน ระงับอาการปวดศีรษะ ตัวยาชวย ไดแก ชวนซฺยง ชวยเพิ่มการไหลเวียนของเลือด ขจัดลม ระงับปวด ม่ันจิงจื่อชวยขจัดลม ระงบั ปวด กนั เฉา (จอ้ื ) เปน ตวั ยานําพา ปรับประสานตัวยาท้ังหมดใหเ ขากัน1,3 รูปแบบยาในปจ จุบัน ยาตม ยานาํ้ 4 ขอหา มใช ขอ ควรระวงั ในการใช ตํารับยาน้ีมีรสเผ็ดและมีคุณสมบัติอุน กระจายภายนอก ใชรักษาอาการไขจากการกระทบลม 1,3 ช้ืน ไมเ หมาะสาํ หรับกลุมอาการหวดั จากการกระทบลมรอนหรอื อาการหวัดที่มเี หงื่อออก ขอ มลู วิชาการทีเ่ กย่ี วขอ ง การศึกษาทางเภสัชวิทยา: เมื่อใหยาตมทางปากหนูขาวในขนาดเทียบเทาผงยา 2.5 กรัม/ กิโลกรัม พบวามีฤทธิ์ลดอาการบวมที่อุงเทา ยาตมขนาดเทียบเทาผงยา 10 กรัม/กิโลกรัม มีฤทธิ์เสริม ภูมิคุมกันโดยการเพิ่ม Natural Killer Cells ในหนูขาวอยางชัดเจน เมื่อนํายาตมที่สกัดนํ้ามันหอมระเหย ออกแลว ตกตะกอนดวยแอลกอฮอล นําสารละลายท่ีไดมาเตรียมเปนยานํ้าท่ีความเขมขนตาง ๆ กัน และใหทางปากกระตาย พบวาขนาดของยาเทียบเทาผงยา 3.9 กรัม/กิโลกรัม มีฤทธ์ิลดไขที่เกิดจากการ กระทบลมเยน็ 4 เอกสารอา งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เย็นจิตร เตชะดํารงสิน. ตํารับยาเชียงหัวเซิ่งซือทัง. [เอกสารแปลเพื่อการจัดทําฐานขอมูลยาสมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบัน- การแพทยไทย-จนี เอเชียตะวันออกเฉยี งใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยท างเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Xie M. Qianghuo Shengshi Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

180 ตาํ รับยาจนี ทใ่ี ชบอ ยในประเทศไทย เลม 3 เจินอูทงั (真武汤) ตาํ ราตนตํารับ 伤寒论 ซางหานลนุ (Treatise on Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 219 Zhang Zhongjing (张仲景 จางจง จง่ิ ) »2 สว นประกอบ Radix Aconiti Praeparata ฟจู อื่ (เผา ชวฺ ีผ่ )ี * 9 กรัม (roasted and peel-removed) 附子 (炮去皮) Poria ฝหู ลิง 9 กรมั Rhizoma Atractylodis ไปจ ู 6 กรัม 茯苓 Macrocephalae 白术 Rhizoma Zingiberis Recens เซิงเจียง 9 กรมั เสาเหยา 9 กรมั 生姜 Radix Paeoniae 芍药 วธิ ใี ช ตมเอาน้ําดมื่ 1,3 การออกฤทธ์ิ อนุ หยาง และระบายนํา้ 1,3 สรรพคุณ รักษากลมุ อาการทห่ี ยางของมามและไตออ นแอมาก ทําใหเกิดน้ําสะสม มีอาการปสสาวะไมคลอง แขนขาปวดหนกั หนว ง ปวดทอ งถา ยเหลวเปนน้ํา หรอื ตวั บวม ไมก ระหายนาํ้ ล้ินมฝี าขาว ชพี จรจม1,3 ตาํ รบั ยานีส้ ามารถเพมิ่ หรือลดขนาดยาใหเหมาะสมกับผูปวยกลุมอาการของโรคไต บวมน้ําจาก โปรตีนตํ่า บวมน้ําจากโรคหัวใจ ไตอักเสบเรื้อรัง ภาวะการทํางานของตอมไทรอยดและตอมใตสมอง ลดลง กระเพาะอาหารและลําไสอ ักเสบเรื้อรงั ทม่ี ีอาการบวมนํา้ เน่อื งจากหยางพรอง1,3 * ฟจู ือ่ เปน สมุนไพรทมี่ พี ิษ ตองฆาฤทธ์ยิ ากอ นใช

ตาํ รบั ยาสลายความชื้น: เจนิ อทู ัง 181 ตํารับยา เจนิ อทู งั (真武汤) 2 เซนติเมตร 2 เซนตเิ มตร 2 เซนตเิ มตร ฟูจ่ือ (เผาชฺวีผ่ ี) [附子 (炮去皮)] ฝูหลิง (茯苓) เซงิ เจยี ง (生姜) ไปจู (白术) 2 เซนติเมตร 2 เซนตเิ มตร เสาเหยา (芍药)

182 ตํารบั ยาจนี ที่ใชบ อ ยในประเทศไทย เลม 3 คําอธบิ ายตาํ รบั สมุนไพร ทาํ หนาที่ รส คุณสมบตั ิ สรรพคุณ 附子 (炮去皮) ตวั ยาหลัก เผด็ ฟูจื่อ (เผา ชฺวผี่ )ี ตวั ยาเสรมิ รอ น ดึงหยางใหก ลบั คนื มา ตัวยาชว ย จดื (มีพษิ ) เสรมิ หยาง บาํ รงุ ธาตไุ ฟ 茯苓 ฝูหลิง ตัวยาชว ย อมหวาน (โปง รากสน) สลายความเยน็ ระงบั ปวด 白术 ไปจ ู ตัวยานําพา ขม อมหวาน สุขุม ขับน้าํ สลายความชืน้ 生姜 เซิงเจียง (ขิงแกส ด) เผด็ บํารุงมาม สงบจิตใจ 芍药 เสาเหยา ขมเปรี้ยว อนุ บํารุงชี่ เสรมิ มามใหแ ข็งแรง อมหวาน ขจดั ความชน้ื ระบายนาํ้ ระงบั เหง่ือ อุน ขบั เหงื่อ ใหความอบอนุ แก กระเพาะอาหาร บรรเทาอาการ คลื่นไส ชว ยใหป อดอบอนุ ระงับไอ เยน็ เสรมิ อนิ ของเลือด ปรับ เลก็ นอย ประจาํ เดอื น ปรับสมดลุ ชขี่ อง ตับ ระงับปวด เก็บกกั อนิ ชี่ ระงบั เหง่ือ ตํารับยาน้ีประกอบดวยฟูจ่ือ (เผาชฺวี่ผี) เปนตัวยาหลัก มีสรรพคุณชวยอุนหยางช่ีของไต ทําให ไตมีแรงขับน้ํา จึงมีผลทําใหหยางของมามดีขึ้น ฝูหลิงเปนตัวยาเสริม มีสรรพคุณชวยเสริมมาม สลาย ความชน้ื ระบายนาํ้ ตัวยาชวย ไดแก ไปจ ชู ว ยใหมามทาํ งานดขี ้นึ และขจัดความช้ืน เซิงเจียงชวยอุนหยาง ขับกระจายความเย็นและนาํ้ เสาเหยาเปนตัวยานาํ พา ชวยบรรเทาอาการปวดทอ ง1,3 รปู แบบยาในปจจุบนั ยาตม 4

ตาํ รบั ยาสลายความช้ืน: เจนิ อูทงั 183 ขอ มลู วิชาการท่เี กยี่ วขอ ง การศกึ ษาทางเภสชั วทิ ยา: จากการศกึ ษาในหนูขาว พบวา ยาตม ชวยใหการทํางานของไตดีขน้ึ 4 การศกึ ษาทางคลนิ ิก: ยาตมมีสรรพคณุ รักษากลมุ อาการทีห่ ยางของมามและไตออนแอมาก ทําให เกิดนํ้าสะสม มีอาการปสสาวะไมคลอง รักษาอาการไตอักเสบเร้ือรัง ชวยใหการเตนของหัวใจเปนปกติ ปรับแกภาวะความดันโลหิตท่ีสูงหรือต่ําเร้ือรังใหเปนปกติ ชวยใหระบบทางเดินหายใจทํางานดีขึ้น 4 บรรเทาอาการหวดั ไอหอบ วิงเวียนศรี ษะ เอกสารอา งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เย็นจิตร เตชะดํารงสิน, จรัส ต้ังอรามวงศ, สมชาย จิรพินิจวงศ. ตํารับยาเจินอูทัง. [เอกสารแปลเพ่ือการจัดทําฐานขอมูลยา สมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทย- ทางเลอื ก กระทรวงสาธารณสุข, 2550. 4. Zhang Q, Fan YP. Zhenwu Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

184 ตํารับยาจนี ทใี่ ชบอ ยในประเทศไทย เลม 3 หลงิ กุยจูกันทัง (苓桂术甘汤) ตาํ ราตน ตํารับ 伤寒论 ซางหานลนุ (Treatise on Febrile Diseases)1 « ค.ศ. 219 Zhang Zhongjing (张仲景 จางจงจ่ิง) »2 สวนประกอบ Poria ฝูหลงิ 12 กรัม Ramulus Cinnamoni 9 กรมั 茯苓 Rhizoma Atractylodis Macrocephalae กยุ จอื 6 กรัม 桂枝 Radix Glycyrrhizae Praeparata 6 กรมั 白术 ไปจ ู กันเฉา (จื้อ) 甘草 (炙) วิธีใช ตมเอาน้ําดมื่ 1,3 การออกฤทธิ์ เสรมิ บาํ รงุ มา ม ระบายความชน้ื อนุ สลายเสมหะและของเหลวท่คี ่ังอยูภายใน1,3 สรรพคณุ รกั ษาผูปว ยที่มีเสมหะและของเหลวตกคางที่เกิดจากหยางพรอง ซึ่งมีอาการแนนบริเวณทรวงอก และชายโครง ใจสั่น วงิ เวยี นศรี ษะ ไอจนอาเจยี น เสมหะใส ลิ้นมีฝา ขาวล่ืน ชพี จรตึง ล่ืน1,3 ตํารับยาน้ีสามารถเพ่ิมหรือลดขนาดยาใหเหมาะสมในผูปวยที่มีเสมหะอันเกิดจากหยางพรอง ซึ่งพบในรายที่การควบคุมของระบบประสาทอัตโนมัติผิดปกติ ปวดศีรษะขางเดียว มีเสียงในหู วิงเวียนศีรษะ ความดนั โลหิตตํ่า กระเพาะอาหารอกั เสบเรอื้ รัง หลอดลมอักเสบเรื้อรัง1,3

ตาํ รบั ยาสลายความชื้น: หลงิ กยุ จูกันทงั 185 ตาํ รบั ยา หลิงกยุ จูกนั ทัง (苓桂术甘汤) ฝหู ลงิ (茯2苓เซนต)ิเมตร กยุ จือ (桂枝) 2 เซนตเิ มตร ไปจู (白术) 2 เซนติเมตร กนั เฉา (จื้อ) [甘草 (2炙เซน)ต]ิเมตร

186 ตาํ รับยาจนี ท่ใี ชบ อยในประเทศไทย เลม 3 คําอธบิ ายตํารับ ทําหนา ท่ี รส คุณสมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลัก จดื สมุนไพร อมหวาน สุขุม ระบายความชน้ื และนํา้ 茯苓 ฝหู ลงิ ตัวยาเสรมิ (โปงรากสน) เผ็ด เสริมมามใหแ ขง็ แรง ชว ยให ตวั ยาชว ย อมหวาน 桂枝 กุยจือ จติ ใจสงบ (ก่งิ อบเชยจีน) ขม อมหวาน อุน ขบั เหงือ่ ผอ นคลายกลามเนอ้ื 白术 ไปจ ู หวาน ใหความอบอุน ชว ยใหช่มี ีการ ไหลเวียนดขี น้ึ อนุ บาํ รุงชี่ เสรมิ มามใหแ ขง็ แรง ขจดั ความชื้น ระบายน้าํ 甘草 (炙) ตวั ยานําพา ระงับเหงอ่ื กลอ มครรภ อุน บํารุงชี่ เสริมมามและกระเพาะ- กันเฉา (จ้ือ) อาหาร ระบายความรอน (ชะเอมเทศผัดน้าํ ผึง้ ) ขบั พิษ ปรบั ประสานตวั ยา ทัง้ หมดใหเ ขา กัน ตํารับยาน้ีประกอบดวยตัวยาหลักคือ ฝูหลิง มีสรรพคุณบํารุงมาม ระบายความชื้น ขับเสมหะ และสลายของเหลวท่ีค่ัง ตัวยาเสริมคือ กุยจือมีฤทธิ์อุน ชวยเพิ่มหยางชี่ สลายของเหลวที่คั่ง ลดชี่ท่ี ไหลยอน เม่ือใชรวมกับฝูหลิงซึ่งมีฤทธิ์ระบายน้ํา จะชวยสลายความชื้น ทําใหการไหลเวียนของช่ีดีขึ้น ละลายเสมหะและของเหลวท่ีคั่งคางอยู ไปจูเปนตัวยาชวย มีสรรพคุณบาํ รุงมามใหแข็งแรง ขจัด ความชน้ื ชว ยปรับเปล่ยี นการลําเลยี งของมามใหดขี ึน้ กนั เฉา (จ้ือ) เปนตัวยานําพา ชวยเสริมชี่และปรับ สมดลุ ของจงเจยี ว1,3 รปู แบบยาในปจจบุ ัน ยาตม4 ขอหา มใช ขอควรระวังในการใช ตํารับยานี้มีฤทธิ์อุนแหง มีผลทําลายสารนํ้าของรางกาย จึงหามใชในผูปวยท่ีมีอินพรอง ขาด สารน้ํา1,3

ตํารับยาสลายความชื้น: หลงิ กุยจูก นั ทัง 187 ขอ มลู วชิ าการท่ีเกยี่ วของ การศกึ ษาทางเภสัชวทิ ยา: ยาตม มฤี ทธ์ิปองกันกลา มเนอ้ื หัวใจขาดเลือดในหนูถีบจักรและหนูขาว ชวยกระตนุ ใหก ารเตน ของหัวใจกระตา ยเปนปกติ ชวยสงบจิตใจและทําใหหนูถีบจักรและหนูขาวนอนหลับ ไดน านข้ึน ยบั ยัง้ การหดตวั ของมดลูกทีแ่ ยกจากกายหนขู าว4 การศึกษาทางคลินิก: ตํารับยานี้มีสรรพคุณชวยใหการทํางานของหัวใจเปนปกติ ระงับไอ บรรเทาอาการหอบหดื โรคเย่อื หุม ปอดอักเสบ และโรคไตอักเสบเร้ือรัง กระตุนระบบการยอยและดูดซึม อาหาร ชวยกระตุนการไหลเวยี นของช่ี กําจัดน้าํ สว นเกนิ ออกไป1,3,4 เอกสารอา งอิง 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรัส ต้งั อรามวงศ, เยน็ จติ ร เตชะดาํ รงสนิ , ธีรวฒั น ต้งั อรามวงศ. ตาํ รับยาหลิงกุยจูกันทัง. [เอกสารแปลเพื่อการจัดทําฐานขอมูลยา สมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Fan YP, Zhang Q, Wang XD. Ling Gui Zhu Gan Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

188 ตาํ รับยาจนี ทีใ่ ชบ อยในประเทศไทย เลม 3 เจนิ เหรนิ หยง่ั จั้งทงั (真人养脏汤) ตาํ ราตนตํารบั 太平惠民和剂局方 ไทผิงหุยหมินเหอจ้ีจฺหวีฟาง (Prescription of Peaceful Benevolent Dispensary)1 « ค.ศ. 1151 Chen Shiwen (陈师文 เฉนิ ซอื เหวนิ ) »2 สว นประกอบ Pericarpium Papaveris องิ ซเู คอ 20 กรมั Cortex Cinnamomi โรวกยุ 3 กรมั 罂粟壳 Semen Myristicae โรว โตว โขว 12 กรัม 肉桂 Fructus Chebulae เหอจ่ือ 12 กรัม 肉豆蔻 Radix Ginseng เหรินเซิน 6 กรัม 诃子 Rhizoma Atractylodis Macrocephalae ไปจ ู 12 กรัม 人参 Radix Angelicae Sinensis ตังกยุ 9 กรัม 白术 Radix Paeoniae Alba ไปเ สา 15 กรมั 当归 Radix Aucklandiae มเู ซยี ง 9 กรมั 白芍 Radix Glycyrrhizae Praeparata กันเฉา (จ้อื ) 6 กรมั 木香 甘草 (炙) วธิ ใี ช ตมเอาน้าํ ด่มื 1,3 การออกฤทธ์ิ ใหความอบอุนและบํารุงหยางของมา ม ทําใหล ําไสแ ข็งแรง ระงับอาการทอ งเสยี 1,3

ตาํ รบั ยาสมาน: เจนิ เหรนิ หยง่ั จัง้ ทัง 189 ตํารับยา เจินเหรินหย่งั จง้ั ทงั (真人养脏汤) 2 เซนตเิ มตร 2 เซนติเมตร องิ ซเู คอ (罂粟壳) โรวกุย (肉桂)

190 ตํารบั ยาจนี ท่ีใชบ อยในประเทศไทย เลม 3 โรว โตว โขว (肉豆蔻2 เ)ซนติเมตร เหอจอ่ื (诃子) 2 เซนตเิ มตร เหรนิ เซนิ (人参2)เซนติเมตร ไปจู (白术) 2 เซนติเมตร ตงั กยุ (当归) 3 เซนติเมตร ไปเ สา (白芍) 2 เซนติเมตร มเู ซยี ง (木香) 2 เซนตเิ มตร กันเฉา (จอ้ื ) [甘草 (炙)2]เซนติเมตร

ตาํ รับยาสมาน: เจนิ เหรินหยั่งจ้งั ทัง 191 สรรพคณุ รักษาอาการทองเดินหรือถายบิดเรื้อรังท่ีมีสาเหตุจากกลุมอาการเย็นพรองท่ีมามและไต ซึ่งมี อาการอั้นอุจจาระไมได หรือถายจนลําไสตรงหยอนยอยลงมา ปวดทองและชอบความอบอุน กดทอง แลวอาการดีขน้ึ มอี าการออ นเพลยี ไมม แี รง รับประทานอาหารไดน อย ลน้ิ ซีดมีฝา ขาว ชีพจรจมชา1,3 ตํารับยานี้สามารถเพิ่มหรือลดขนาดยาใหเหมาะสมในผูปวยโรคลําไสอักเสบเรื้อรัง หรือเปน วัณโรคท่ีลาํ ไส โรคบดิ เรอ้ื รัง ลาํ ไสต รงหยอ นเนื่องจากหยางพรอง และอ้ันอจุ จาระไมได1,3 คาํ อธิบายตาํ รับ สมนุ ไพร ทําหนาที่ รส คุณสมบตั ิ สรรพคุณ 罂粟壳 อิงซเู คอ ตวั ยาหลัก เปร้ียว สขุ มุ สมานปอดเพ่อื ระงับอาการไอเรอ้ื รัง (เปลือกผลฝน ) ระงบั อาการปวดทอ ง ปวดกระดกู ตัวยาหลัก เผ็ด รอน และกลามเนื้อ ชว ยใหลําไสช ุมช้ืน 肉桂 โรวกุย ตวั ยาเสริม อมหวาน ระงบั อาการบิดเรื้อรัง ทองเสีย- (อบเชยจนี ) ตวั ยาเสริม อนุ เรือ้ รัง ปสสาวะมีเลอื ดปน เผด็ อนุ เสริมหยาง บาํ รงุ ธาตไุ ฟในระบบไต 肉豆蔻 โรวโตว โขว ตวั ยาเสรมิ ขบั ความเย็น ระงับปวด เพิม่ ความ (ลูกจนั ทน) ตวั ยาเสริม ขม เปรี้ยว อนุ อบอุนใหลมปราณไหลเวียนดี 诃子 เหอจื่อ ฝาด เล็กนอ ย ใหค วามอบอนุ แกมา มและไต สมานลาํ ไส ระงบั ทองเดนิ 人参 เหรนิ เซิน หวาน อุน สมานปอดเพอ่ื ระงบั อาการไอเรอื้ รัง (โสมคน) อมขม มอี าการเสยี งแหบ ระงบั อาการบดิ - เล็กนอย เร้ือรงั ทอ งเสียเรอื้ รงั ปส สาวะมี 白术 ไปจ ู ขม เลือดปน อมหวาน เสริมพลังชี่ บาํ รงุ หัวใจและมาม เสริมปอด สรา งธาตุน้าํ ชว ยให จติ ใจสงบ บํารุงชี่ เสรมิ มา มใหแข็งแรง ระบายนํา้ ระงบั เหงือ่ กลอ มครรภ

192 ตํารบั ยาจนี ทใ่ี ชบอยในประเทศไทย เลม 3 สมนุ ไพร ทําหนา ที่ รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 当归 ตงั กยุ ตวั ยาชว ย หวาน อนุ บํารุงเลอื ด ชวยใหการไหลเวยี น ตัวยาชว ย อมเผด็ เยน็ ของเลอื ดดขี ้ึน ลดบวม ระงบั ปวด 白芍 ไปเ สา ขม เปรยี้ ว เสรมิ อนิ เลอื ด ปรบั เสน ลมปราณ ตัวยาชว ย อมหวาน เล็กนอ ย และประจาํ เดอื น ปรับสมดุลชขี่ อง 木香 มูเซียง ตับ ระงับปวด เก็บกกั อนิ ชี่ ระงบั (โกฐกระดูก) ตวั ยาชว ย ขม อุน เหงื่อ 甘草 (炙) และนําพา อมเผด็ ชว ยใหชไี่ หลเวียน ระงบั ปวด ชว ย กันเฉา (จื้อ) อุน ใหเจรญิ อาหาร กระตนุ การทํางาน (ชะเอมเทศผัดนา้ํ ผง้ึ ) หวาน ของมาม เพื่อปอ งกนั ชีต่ ิดขัด บํารุงช่ี เสรมิ มา มและกระเพาะ- อาหาร ระบายความรอน ขบั พิษ ปรบั ประสานตวั ยาทัง้ หมดใหเขา กนั ตํารับยานี้ประกอบดวยตัวยาหลักคือ อิงซูเคอ ซึ่งใชในขนาดสูงเพื่อใหออกฤทธ์ิหยุดถาย โรวกุยใหความอบอุนแกมามและไต ตัวยาเสริม ไดแก โรวโตวโขว ใหความอบอุนแกมามและไต ชวย สมานลําไส เหอจ่ือระงับการถาย เหรินเซินและไปจู ชวยบํารุงช่ีและมาม ตัวยาชวย ไดแก ตังกุยและ ไปเสา บํารุงเลือดและปรับพลังงานท่ีเดินในหลอดเลือด ทําหนาท่ีหลอเล้ียงและไหลเวียนทั่วรางกาย มูเซียงชวยใหชี่ไหลเวียน ระงับอาการปวดทอง ตัวยานําพาคือ กันเฉา (จื้อ) ปรับประสานตัวยาทั้งหมด ใหเ ขา กนั และเม่ือใชร ว มกบั ไปเสาจะชวยบรรเทาอาการปวด1,3 รูปแบบยาในปจจบุ นั ยาตม4 ขอหา มใช ขอควรระวงั ในการใช หามใชในโรคบิดระยะแรกทพ่ี ิษรอ นสะสมยังไมถกู กําจดั หรือระบายออก1,3 ขอมูลวิชาการทเ่ี ก่ยี วขอ ง การศึกษาทางคลินิก: เม่ือใหผูปวยโรคลําไสอักเสบ จํานวน 49 ราย รับประทานยาตมโดยเพิ่ม หรือลดขนาดยาใหเหมาะสม วันละ 1 หอ ติดตอกัน 30 วัน โดยหามผูปวยรับประทานยาอ่ืนในระหวาง

ตํารับยาสมาน: เจนิ เหรินหยัง่ จัง้ ทัง 193 การรักษา และหามรับประทานของมันและอาหารรสจัด พบวาผูปวยหายเปนปกติโดยไมกลับมาเปนอีก จํานวน 29 ราย (คิดเปนรอยละ 59.18) ไดผลดี 10 ราย (คิดเปนรอยละ 20.41) มีอาการดีข้ึน 8 ราย (คิดเปนรอยละ 16.33) และไมไดผลในการรักษา 2 ราย (คิดเปนรอยละ 4.08) เมื่อใหผูปวย โรคเบาหวานท่ีมีอาการทองเสีย 78 ราย รับประทานยาตมวันละ 1 หอ ติดตอกัน 7 หอ หลังจากอาการดี ขึ้นใหรับประทานยาตออีก 8 หอ พบวาผูปวย 75 ราย (คิดเปนรอยละ 96.2) สามารถควบคุมอาการ ทอ งเสียได และไมไ ดผลในผปู วย 3 ราย4 เอกสารอางองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เย็นจิตร เตชะดํารงสิน, สมชาย จิรพินิจวงศ. ตํารับยาเจินเร่ินหยั่งจ้ังทัง. [เอกสารแปลเพื่อการจัดทําฐานขอมูลยาสมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก กระทรวง- สาธารณสุข, 2552. 4. Xin Y. Zhenren Yang Zang Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

194 ตาํ รับยาจนี ทใี่ ชบ อ ยในประเทศไทย เลม 3 เซนิ หลิงไปจ สู าน (参苓白术散) ตาํ ราตน ตํารบั 太平惠民和剂局方 ไทผงิ หุยหมินเหอจ้ีจฺหวฟี าง (Prescription of Peaceful Benevolent Dispensary)1 « ค.ศ. 1151 Chen Shiwen (陈师文 เฉินซอื เหวิน) »2 สว นประกอบ 人参 (去芦) Radix Ginseng (stem removed) เหรนิ เซิน (ชวฺ ห่ี ล)ู 1,000 กรัม 1,000 กรมั 白茯苓 Poria ไปฝ หู ลิง 1,000 กรัม 白术 Rhizoma Atractylodis ไปจู 750 กรมั Macrocephalae 500 กรัม 1,000 กรมั 白扁豆 Semen Dolichoris Album ไปเปย นโตว 500 กรัม 500 กรมั (姜汁津, 去皮, (macerated in ginger juice, (เจยี งจอื จิน, ชวผ่ี ี, 500 กรมั 微炒) bark removed and stir-baked เวยเ ฉา ) 1,000 กรมั to just dry) 薏苡仁 Semen Coicis อี้อเี่ หริน 山药 Rhizoma Dioscoreae ซนั เหยา 莲子肉 Semen Nelumbinis เหลียนจื่อโรว 缩砂仁 Fructus Amomi ซูซ าเหรนิ 桔梗 Radix Platycodonis (stir-baked เจ๋ียเกงิ (炒令深黄色) to deep yellowish) (เฉา ลง่ิ เซินหวงเซอ ) 甘草 (炒) Radix Glycyrrhizae (stir-baked) กันเฉา (เฉา) หมายเหตุ: สามารถปรบั ลดนํ้าหนักยาขา งตนตามอัตราสว นใหเหมาะสมกบั ความตอ งการใช

ตาํ รบั ยาบาํ รงุ : เซนิ หลิงไปจสู า น 195 ตาํ รบั ยา เซินหลงิ ไปจ สู า น (参苓白术散) 2 เซนตเิ มตร ไปฝ หู ลงิ (白茯苓2 เซน)ตเิ มตร เหรนิ เซนิ (ชวฺ ี่หลู) [人参 (去芦)]

196 ตํารับยาจนี ทใี่ ชบอ ยในประเทศไทย เลม 3 ไปจู (白术) 2 เซนติเมตร ไปเ ปย นโตว (เจยี งจือ่ จ2นิเซน,ตชิเมวตผ่ี ร,ี เวยเ ฉา) [白扁豆 (姜汁津, 去皮, 微炒)] อ้ีอเี่ หริน (薏2苡เซน仁ตเิ ม)ตร ซนั เหยา (山药) 2 เซนตเิ มตร เหลียนจอื่ โรว (莲2 เ子ซนต肉ิเมต)ร ซูซาเหรนิ (缩2 เ砂ซนต仁เิ มต)ร 2 เซนตเิ มตร กันเฉา (เฉา ) [甘草 (2炒เซน)ต]เิ มตร เจยี๋ เกงิ (เฉา ลง่ิ เซนิ หวงเซอ ) [桔梗 (炒令深黄色)]

ตาํ รับยาบํารงุ : เซนิ หลงิ ไปจูสาน 197 วธิ ีใช นําตัวยาทั้งหมดมาบดเปนผงละเอียด รับประทานวันละ 2 ครั้ง คร้ังละ 6 กรัม โดยใชนํ้าตม พุทราจีน (大枣 ตาเจา) เปนน้ํากระสายยา หรือตมเอานํ้าดื่ม โดยปรับลดน้ําหนักยาลงจากตํารับยา ขา งตน 100 เทา1,3-5 การออกฤทธิ์ 1,3 บํารงุ ชี่ เสริมมา ม ปรบั สมดลุ กระเพาะอาหาร ระบายความชื้น สรรพคุณ รักษากลุมอาการท่ีมีความช้ืนค่ังจากมามพรอง ซึ่งมีอาการแขนขาไมมีแรง รางกายออนเพลีย อาหารไมยอย อาจมีอาการอาเจียนรวมดวย หรือทองเสีย แนนทองและอึดอัดบริเวณทรวงอกและล้ินป 1,3 หนาเหลืองซดี ลิ้นมฝี า เหนยี วขาว ชพี จรพรอง เชือ่ งชา ตํารับยานี้สามารถเพิ่มหรือลดขนาดยาใหเหมาะสมในผูปวยที่มีความช้ืนตกคางจากมามพรอง ซง่ึ แสดงออกโดยมีอาการอาหารไมยอ ย กระเพาะอาหารและลําไสอ ักเสบเรื้อรัง โลหติ จาง กลมุ อาการของ โรคไต โรคไตอกั เสบเรอ้ื รัง และโรคเรอ้ื รังอืน่ ๆ1,3 คาํ อธบิ ายตํารบั สมุนไพร ทาํ หนา ที่ รส คุณสมบัติ สรรพคณุ 人参 (去芦) ตัวยาหลกั หวานอมขม เหรินเซนิ (ชวฺ หี่ ล)ู เล็กนอ ย อุน เสริมพลงั ชอี่ ยา งมาก เสรมิ (โสมคนทเี่ อาสวนหวั ตัวยาหลกั เลก็ นอ ย ปอด บาํ รงุ มา มและกระเพาะ- ออก) ตวั ยาหลัก หวาน เลก็ นอ ย อาหาร สรา งธาตนุ ํ้า ชว ยสงบ 白茯苓 ไปฝ หู ลิง (โปง รากสน) ขม จิตใจ ปรบั การเตน ของหวั ใจ อมหวาน 白术 ไปจู ใหกลับสสู ภาวะปกติ สขุ ุม ระบายความช้ืนและนํา้ เสรมิ มา มใหแ ข็งแรง ชวยใหจ ติ ใจ สงบ อุน บาํ รุงชี่ เสรมิ มามใหแ ข็งแรง ขจดั ความช้ืน ระบายนํา้ ระงบั เหงอ่ื กลอ มครรภ

198 ตํารบั ยาจีนท่ีใชบอยในประเทศไทย เลม 3 สมนุ ไพร ทําหนาที่ รส คุณสมบตั ิ สรรพคุณ ตวั ยาเสริม หวาน 白扁豆 (姜汁津, อนุ เสรมิ มาม ขจดั ความชื้น 去皮, 微炒) จืด อมหวาน เลก็ นอ ย บรรเทาอาการที่เกดิ จากการ ไปเปยนโตว หวาน กระทบลมแดดทีม่ อี าการ หวาน (เจียงจือจนิ , ชวีผ่ ,ี เวย อมขม ทองเสยี อาเจียน เฉา) เผ็ด 薏苡仁 ออ้ี ีเ่ หริน ตวั ยาเสริม เยน็ สลายความช้ืน ขบั ปส สาวะ (ลกู เดือย) ขม เล็กนอ ย เสริมบาํ รุงมาม บรรเทาอาการ อมเผด็ บวมนํา้ ปวดขอ ปวดเมอ่ื ย 山药 ซันเหยา ตัวยาเสรมิ สุขุม กลา มเนื้อ ปอดอกั เสบ ลําไส- สขุ ุม อักเสบ ขบั หนอง 莲子肉 เหลยี นจื่อโรว ตัวยาเสรมิ บาํ รงุ ชี่ เสรมิ อิน บาํ รงุ มา ม (เมลด็ บวั ) อนุ ปอดและไต เหน่ียวรงั้ สาร- จาํ เปน บรรเทาอาการตกขาว 缩砂仁 ซูซาเหริน ตวั ยาชว ย สขุ มุ เสรมิ สรา งบํารุงไตใหแ ขง็ แรง เหนยี่ วร้ังอสจุ ิ บาํ รุงมา ม ระงับ 桔梗 (炒令深黄色) ตวั ยานาํ พา อาการทองเสีย รกั ษาอาการ เจย๋ี เกิง (เฉาลิง่ เซิน ตกขาวของสตรี เสรมิ บํารงุ หวงเซอ) หวั ใจ สลายความชนื้ ชว ยใหการ ไหลเวียนของชดี่ ขี ึ้น อนุ จงเจียว ระงับอาเจียน บรรเทาอาการ ทอ งเสยี กลอ มครรภ กระจายชีท่ ี่ปอด ขบั เสมหะ บรรเทาอาการไอมีเสมหะมาก อึดอดั แนนหนาอก คอบวม เจบ็ คอ ขบั ฝห นองในปอด

ตาํ รบั ยาบาํ รุง: เซนิ หลิงไปจ ูสา น 199 สมนุ ไพร ทาํ หนา ที่ รส คุณสมบตั ิ สรรพคณุ ตัวยานําพา อมหวาน 甘草 (炒) สุขุม เสริมชี่ บํารุงสว นกลาง ปรับ กันเฉา (เฉา) (ชะเอมเทศผัด) ประสานตัวยาทั้งหมดใหเขา กัน ตํารับยาน้ีประกอบดวยตัวยาหลัก ไดแก เหรินเซิน (ชฺว่ีหลู) ไปฝูหลิง และไปจู ซึ่งเปนตัวยาใน ตํารับยาซื่อจฺวินจ่ือทัง มีสรรพคุณบํารุงชี่ของมามและกระเพาะอาหาร ตัวยาเสริม ไดแก ไปเปยนโตว (เจียงจื่อจิน, ชว่ีผี, เวยเฉา) อี้อ่ีเหริน ซันเหยา และเหลียนจื่อโรว มีสรรพคุณเสริมฤทธิ์ของไปจูในการ เสริมมา มใหแ ข็งแรง โดยระบายความชื้น และระงับอาการทอ งเสีย ตัวยาชวยคือ ซูซาเหริน ชวยกระตุน ระบบการทํางานของกระเพาะอาหารและมามใหดีข้ึน และยังชวยตัวยาซ่ือจฺวินจื่อในการกระตุนการ ทาํ งานของกระเพาะอาหาร และมา มใหดีขน้ึ บรรเทาอาการทอ งเสยี และระงับอาเจียน ตัวยานําพา ไดแก เจ๋ียเกิง (เฉาล่ิงเซินหวงเซอ) ชวยนําฤทธ์ิของตัวยาข้ึนสวนบนของรางกาย ซึ่งดีตอปอด และกันเฉา (เฉา ) มีสรรพคุณบํารงุ สวนกลาง และปรับประสานตัวยาทัง้ หมดใหเ ขากัน1,3 รปู แบบยาในปจจุบัน ยาผง ยาตม 5 ขอ หา มใช ขอ ควรระวังในการใช ควรระวังการใชตํารับยาน้ีในผูปวยที่มีกลุมอาการรอนจากอินพรอง หากชี่และอินพรอง หรือ 1,3,4 อนิ พรอ งรว มกบั มามพรอง ตองปรบั การใชใ หเหมาะสม ขอ มลู วิชาการทเี่ กีย่ วของ การศึกษาทางเภสัชวิทยา: ตํารับยานี้มีฤทธิ์กระตุนการดูดซึมของลําไสเล็กในกระตาย เม่ือให ยาทางปากกระตายในขนาด 1 กรัม/กิโลกรัม พบวามีฤทธิ์อยางออนในการกระตุนการบีบตัวของ กระเพาะอาหารและลําไส หากใหยาในขนาด 2 กรัม/กิโลกรัม พบวามีฤทธิ์บรรเทาอาการบีบเกร็งของ กระเพาะอาหารและลําไส5 การศึกษาทางคลินิก: ตาํ รับยานี้มีสรรพคุณบรรเทาอาการทองเสียจากมามพรองทั้งในผูใหญ และเด็ก บรรเทาอาการกระเพาะอาหารอักเสบที่ไมรุนแรง ชวยเพิ่มประสิทธิภาพการทํางานของกระเพาะ- อาหารและลําไส กระตุนการยอยและดูดซึมอาหาร บรรเทาอาการลําไสอักเสบชนิดเร้ือรัง ลดบวม และ ลดอาการขา งเคียงจากการฉายรงั ส1ี ,3,5

200 ตาํ รับยาจีนทใ่ี ชบ อยในประเทศไทย เลม 3 เอกสารอา งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรัส ตั้งอรามวงศ, เย็นจิตร เตชะดํารงสิน, ธีรวัฒน ต้ังอรามวงศ. ตํารับยาเซินหลิงไปจูสาน. [เอกสารแปลเพ่ือการจัดทําฐานขอมูล ยาสมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทย- ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Zhou YF. Science of Prescriptions. 1st ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai University of Traditional Chinese Medicine, 2002. 5. Zhao H. Shen Ling Baizhu San. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 1. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตาํ รบั ยาบาํ รุง: ตาปูอนิ หวาน 201 ตา ปอู ินหวาน (大补阴丸) ตําราตนตํารบั 丹溪心法 ตนั ซซี นิ ฝา (Danxi’s Experimental Therapy)1 « ค.ศ.1347 Zhu Danxi (朱丹溪 จตู นั ซี) »2 สว นประกอบ Rhizoma Rehmanniae Praeparata สูตีห้ วง (จ่วิ เจิง) 180 กรัม (steamed in rice wine) 熟地黄 (酒蒸) Plastrum Testudinis (fried with กุยปน (ซเู ฉา) 180 กรมั honey to crip) 龟板 (酥炒) Cortex Phellodendri (parched) หวงปอ (เฉา ) 120 กรมั จอื หมู (จ่ิวจน้ิ เฉา) 120 กรัม 黄柏 (炒) Rhizoma Anemarrhenae 知母 (酒浸炒) (macerated in rice wine and then parched) วธิ ใี ช นําตวั ยาทง้ั หมดมาบดใหล ะเอียด เติมนํ้าท่ีไดจากการน่ึงกระดูกสันหลังหมูในปริมาณพอเหมาะ คลุกเคลาใหเขากัน นวดยาใหมีลักษณะเหมือนดินเหนียว ผสมน้ําผึ้งบริสุทธิ์ที่เคี่ยวจนเหนียวและมี สีคลํา้ จากนน้ั นาํ มาปนเปนยาลูกกลอน หนักเม็ดละประมาณ 9 กรัม รับประทาน คร้ังละ 1 เม็ด วันละ 2 ครั้ง เชา-เย็น โดยใชนํ้าเกลือเจือจางเปนน้ํากระสายยา หรือตมเอานํ้าด่ืม โดยปรับลดน้ําหนักยาลงจาก ตํารับยาขา งตน 10 เทา 1,3 การออกฤทธ์ิ เสริมอิน ลดความรอนจากอนิ พรอง1,3

202 ตํารบั ยาจนี ท่ีใชบอ ยในประเทศไทย เลม 3 ตํารับยา ตาปูอนิ หวาน (大补阴丸) สตู ีห้ วง (จิว่ เจิง) [热地黄2 เซ(น酒ตเิ ม蒸ตร )] กุยปน (ซเู ฉา ) 2[龟เซนต板ิเมตร(酥炒)] หวงปอ (เฉา) [黄柏 (炒2 เ)ซ]นติเมตร จือหมู (จว่ิ จนิ้ เฉา) [知2母เซนต(เิ ม酒ตร 浸炒)]

ตาํ รบั ยาบํารุง: ตา ปอู ินหวาน 203 สรรพคุณ รักษากลุมอาการอินพรองท่ีมีความรอนแกรง มีอาการไขตํ่า ๆ ชวงบาย ซึ่งมักเกิดกับผูปวย วณั โรคกระดกู มีอาการปวดรอนที่เขา และขาไมมีแรง หรือมีเหงื่อลักออก (เหงื่อออกขณะหลับ ต่ืนแลว ไมมีเหงื่อ) และน้ํากามเคลื่อนในขณะนอนหลับ ไอมีเลือดปน อาเจียนเปนเลือด มีอารมณโกรธงาย หงดุ หงิด กระวนกระวาย ล้ินแดง มีฝา นอ ย ชีพจรตําแหนง “ฉ่ือ” เตน เรว็ และแรง1,3 ตํารับยาน้ีสามารถเพ่ิมหรือลดขนาดยาใหเหมาะสมในผูปวยโรคตอมไทรอยดทํางานมากเกินไป วัณโรคไต วณั โรคกระดกู และโรคเบาหวาน ซึ่งมกี ลุม อาการอินพรองหยางแกรง 1,3 คาํ อธิบายตํารบั สมุนไพร ทาํ หนาท่ี รส คุณสมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั 热地黄 (酒蒸) อมหวาน อนุ บํารุงอนิ และเลอื ด เสรมิ อสุจิ สูต้หี วง (จว่ิ เจงิ ) ตัวยาหลัก (โกฐขี้แมวนง่ึ เหลา ) เลก็ นอ ย และไขกระดูก 龟板 (酥炒) ตัวยาเสรมิ กุยปน (ซูเฉา) ตัวยาเสริม เค็ม เยน็ เสรมิ อิน ลดหยาง บาํ รงุ ไต (กระดองเตาค่วั ) อมหวาน บํารุงกระดกู บรรเทาอาการปวด 黄柏 (炒) เมอ่ื ยเอว ปวดหวั เขา เสน เอน็ หวงปอ (เฉา) ขม 知母 (酒浸炒) เยน็ มาก ระบายความรอ นซึง่ อยูชว งลาง จือหมู (จิ่วจ้นิ เฉา ) ขม ของรา งกาย อมหวาน เย็น ระบายความรอน เสริมอิน ให ความชุม ช้ืน ตํารับยานี้ประกอบดวยตัวยาหลัก ไดแก สูตี้หวง (จิ่วเจิง) และกุยปน (ซูเฉา) ซึ่งใชปริมาณ มากกวาปกติ มีสรรพคุณเสริมอิน ควบคุมหยาง เพิ่มสารน้ํา ควบคุมธาตุไฟ ตัวยาเสริม ไดแก หวงปอ (เฉา) และจือหมู (จ่ิวจ้ินเฉา) มีสรรพคุณระบายความรอนและรักษาอินไว ไขกระดูกสันหลังหมูและ น้ําผ้ึงเปนตัวยาชวยและนําพา ออกฤทธิ์เสริมบํารุงรางกาย และชวยตัวยาหลักในการเสริมบํารุงสาร- จาํ เปน พ้ืนฐานของรางกาย รวมทงั้ ชวยควบคุมความขมและความแหง ของหวงปอ (เฉา)1,3,4 รปู แบบยาในปจจุบัน ยาลูกกลอน ยาตม 1,4

204 ตาํ รับยาจนี ท่ีใชบอยในประเทศไทย เลม 3 ขอ หามใช ขอ ควรระวงั ในการใช หามใชในผูป วยท่ีมีธาตุออน ถายเหลว1,3 ขอ มลู วชิ าการทเ่ี กีย่ วขอ ง การศกึ ษาทางคลนิ กิ : ตํารบั ยาน้ีมสี รรพคณุ ลดไข ตานอักเสบ สงบจิตใจ ควบคุมระบบประสาท- อัตโนมตั ิที่ตื่นตัว และบํารงุ สุขภาพรางกาย1,3,4 เอกสารอางองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เย็นจิตร เตชะดํารงสิน, สมชาย จิรพินิจวงศ. ตํารับยาตาปูอินหวาน. [เอกสารแปลเพื่อการจัดทําฐานขอมูลยาสมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก กระทรวง- สาธารณสุข, 2552. 4. Zhou YF. Science of Prescriptions. 1st ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai University of Traditional Chinese Medicine, 2002.

ตาํ รับยาชวยยอยสลาย: จ่อื สือเตาจื้อหวาน 205 จอ่ื สอื เตา จอื้ หวาน (枳实导滞丸) ตําราตน ตาํ รบั 内外伤辨惑论 เนยไวซางเปยนฮวาลุน (Treatise on Differentiation of Internal and External Injuries)1 « ค.ศ. 1231 Li Gao (李杲 หลเี่ กา) หรอื Li Dongyuan (李东垣 หลีต่ งเหวียน) »2 สว นประกอบ Radix et Rhizoma Rhei ตาหวง 30 กรมั 15 กรมั 大黄 Fructus Aurantii Immaturus จอ่ื สอื 15 กรัม 枳实 9 กรมั 神曲 Massa Fermentata Medicinalis เสนิ ชวฺ ี 9 กรัม 茯苓 9 กรัม 黄芩 Poria ฝูหลงิ 9 กรัม 黄连 6 กรัม 白术 Radix Scutellariae หวงฉนิ 泽泻 Rhizoma Coptidis หวงเหลยี น Rhizoma Atractylodis Macrocephalae ไปจ ู Rhizoma Alismatis เจอเซย่ี วิธีใช นําตัวยาท้ังหมดมาบดเปนผงละเอียด ผสมกับนํ้า ปนเปนยาลูกกลอน รับประทานครั้งละ 6-9 กรมั วันละ 2 ครัง้ โดยใชน้ําอุนเปน นํา้ กระสายยา หรอื ปรับลดนํ้าหนักยาลงจากตํารับยาขางตนคร่ึงหนึ่ง ตม เอาน้ําดม่ื 1,3 การออกฤทธ์ิ ชว ยยอ ยสลายของเสียที่ตกคาง และระบายความรอนชน้ื 1,3

206 ตํารบั ยาจนี ที่ใชบอยในประเทศไทย เลม 3 ตาํ รบั ยา จ่อื สอื เตาจอื้ หวาน (枳实导滞丸) สรรพคุณ รักษากลุมอาการอาหารไมยอย มีภาวะรอนชื้นปรากฏ คือ ปวดแนนบริเวณลิ้นป ถายทองและ ถายเปนบิด หรอื ทองผูก ปส สาวะสเี ขม และปริมาณนอ ย ลน้ิ มฝี า เหลืองเหนียว ชีพจรจม มีแรง1,3 ตํารับยานี้สามารถเพิ่มหรือลดขนาดยาใหเหมาะสมในผูปวยท่ีระบบการยอยอาหารไมดีที่ เกดิ ขนึ้ อยา งเฉยี บพลัน กระเพาะอาหารและลาํ ไสอ กั เสบ ทองเสียจากการติดเชื้อ ซ่ึงมีอาการอาหารไมยอย มคี วามรอนชื้นทมี่ ามและกระเพาะอาหาร1,3

ตาํ รบั ยาชว ยยอ ยสลาย: จ่ือสอื เตาจอ้ื หวาน 207 ตาหวง (大黄) 2 เซนติเมตร จ่อื สอื (枳实) 2 เซนติเมตร เสินชวฺ ี (神曲2 เ)ซนตเิ มตร ฝูหลงิ (茯2苓เซน)ติเมตร หวงฉิน (黄芩)2 เซนตเิ มตร หวงเหลียน (2黄เซน连ติเม)ตร ไปจู (白术) 2 เซนติเมตร เจอเซ่ีย 泽泻 2 เซนตเิ มตร

208 ตํารับยาจนี ท่ีใชบอยในประเทศไทย เลม 3 คาํ อธิบายตํารับ ทําหนา ที่ รส คุณสมบตั ิ สรรพคณุ ตวั ยาหลกั ขม สมุนไพร เย็น เปนยาระบาย ขบั ของเสยี ท่ี 大黄 ตา หวง ตัวยาเสริม ขม เผ็ด (โกฐนํ้าเตา ) หวาน ตกคา ง สลายกอ น ระบาย ตัวยาชว ย เลก็ นอย 枳实 จื่อสือ และนาํ พา และเผด็ ความรอน หา มเลือด ขจดั พษิ 神曲 เสินชวฺ ี หวาน ตวั ยาชว ย เล็กนอ ย ชวยใหเลือดไหลเวียนดีขึน้ 茯苓 ฝหู ลงิ และนําพา ขม (โปง รากสน) เย็น ขับชล่ี งลาง สลายกอน สลาย 黄芩 หวงฉนิ ตวั ยาชว ย ขม และนาํ พา ขม เลก็ นอ ย ของเสยี ตกคา ง ละลายเสมหะ 黄连 หวงเหลียน อมหวาน 白术 ไปจ ู ตวั ยาชว ย จดื อุน ชวยยอ ยอาหาร บํารุงมาม และนําพา อมหวาน 泽泻 เจอเซ่ีย ตัวยาชว ย สลายอาหารทบี่ ดู และตกคาง และนําพา สขุ ุม ระบายความชน้ื และนํ้า เสรมิ ตัวยาชว ย มามใหแ ขง็ แรง ชวยใหจ ติ ใจ และนาํ พา สงบ เย็นมาก ระบายความรอน ขจดั ความชื้น ขับพิษรอน ลด ความรอ นในเลอื ด หา มเลือด และกลอมครรภ เยน็ มาก ระบายความรอนของหวั ใจ และกระเพาะอาหาร อุน เสริมมา มใหแ ขง็ แรง ขจดั ความช้นื ระบายน้ํา ระงับเหงื่อ กลอ มครรภ เย็น ขบั ปสสาวะ ขับความชื้น ระบายความรอน

ตํารบั ยาชวยยอ ยสลาย: จื่อสอื เตา จื้อหวาน 209 ตํารับยาน้ีประกอบดวยตาหวงเปนตัวยาหลัก ใชปริมาณมากเพื่อเปนยาระบาย ถายของเสียที่ ตกคางอยูภายในกระเพาะอาหารท่ีเกิดจากอาการแกรง ตัวยาเสริม คือ จ่ือสือ ชวยใหชี่ไหลเวียน กระจายการค่ัง สลายของเสียท่ีตกคาง และบรรเทาอาการจุกเสียดแนนทอง ตัวยาชวยและนําพา ไดแก หวงฉิน และหวงเหลียน ขจัดความชื้นใหแหงและระบายความรอน บรรเทาอาการทองเสีย ฝูหลิงและ เจอเซยี่ มีฤทธ์ริ ะบายนํา้ และความช้นื บรรเทาอาการทอ งเดิน ไปจู เสริมมา มและขจดั ความชน้ื 1,3 รูปแบบยาในปจ จุบัน ยาลกู กลอน ยาตม4 ขอ หามใช ขอควรระวังในการใช ควรระวังการใชต ํารับยาน้ีในผูปว ยทีม่ ีอาการอาหารไมย อ ยจากมามพรอง1,3 ขอ มูลวชิ าการทเี่ กีย่ วขอ ง การศึกษาทางเภสัชวิทยา: ตํารับยานี้มีฤทธิ์ชวยยอยอาหาร ปรับสมดุลระบบการทํางานของ กระเพาะอาหารและลาํ ไสใ นสัตวท ดลอง และตา นเชอ้ื แบคทีเรียในหลอดทดลอง4 การศึกษาทางคลนิ กิ : ตํารบั ยานี้มีสรรพคุณชวยกระตนุ การบีบตวั ของกระเพาะอาหารและลาํ ไส ชว ยการยอ ยอาหารและการดดู ซึม ชวยระบาย ขบั ปสสาวะ ตา นอักเสบ และฆาเชื้อแบคทีเรีย1,3,4 เอกสารอางอิง 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตงั้ อรามวงศ, เยน็ จติ ร เตชะดํารงสนิ , ธีรวัฒน ตง้ั อรามวงศ. ตํารบั ยาจ่ือสือเตา จือ้ หวาน. [เอกสารแปลเพ่ือการจัดทําฐานขอมูล ยาสมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทย- ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Jiang DX, Liu ZY. Zhishi Daozhi Wan. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

210 ตาํ รับยาจีนท่ีใชบอยในประเทศไทย เลม 3 จ่อื สือเซยี วผหี่ วาน (枳实消痞丸) ตาํ ราตน ตํารับ 兰室秘藏 หลานสือม่ฉี าง (Secret Record of the Chamber of Orchid)1 « ค.ศ 1249 Li Dongyuan (李东垣 หลี่ตงเหวยี น) »2 สวนประกอบ จ่อื สือ 15 กรัม โฮว ผอ (จือ้ ) 12 กรมั 枳实 Fructus Aurantii Immaturus หวงปอ 15 กรัม 厚朴 (炙) Cortex Magnoliae Officinalis ปนเซ่ยี ชฺว*ี 9 กรัม 黄柏 Cortex Phellodendri กนั เซงิ เจียง 3 กรมั 半夏曲 Rhizoma Pinelliae 9 กรัม 干生姜 Rhizoma Zingiberis เหรนิ เซิน 6 กรมั 人参 Radix Ginseng 6 กรัม 白术 Rhizoma Atractylodis Macrocephalae ไปจู 6 กรมั 白茯苓 Poria 6 กรัม 麦芽曲 Fructus Hordei Germinatus ไปฝ ูหลิง 甘草 (炙) Radix Glycyrrhizae Praeparata ไมห ยาชฺวี กันเฉา (จอ้ื ) วธิ ใี ช นําตัวยาท้ังหมดมาบดเปนผงละเอียด ผสมกับนํ้าหรือแปงเปยก ปนเปนยาลูกกลอน รับประทานครงั้ ละ 6-9 กรมั วันละ 2 ครงั้ โดยใชน้าํ อุนเปนนาํ้ กระสายยา หรือตม เอานํา้ ด่มื 1,3 การออกฤทธิ์ บรรเทาอาการแนน เฟอ บํารงุ มาม ปรับสมดุลของกระเพาะอาหาร1,3 * ปนเซ่ียชฺวี คือ ปนเซ่ียที่ผานการเผาจ้ือแลวและแปรรูปเปนกอน ปจจุบันใชปนเซี่ยทดแทนได และปนเซ่ียเปนสมุนไพรที่มีพิษ ตอง ฆาฤทธ์ิยากอนใช

ตาํ รบั ยาชว ยยอ ยสลาย: จอื่ สือเซียวผ่ีหวาน 211 ตํารับยา จอ่ื สือเซยี วผี่หวาน (枳实消痞丸) จ่อื สือ (枳实) 2 เซนติเมตร 2 เซนตเิ มตร โฮว ผอ (จื้อ) [厚朴 (炙)]

212 ตํารับยาจนี ท่ีใชบ อยในประเทศไทย เลม 3 ปนเซ่ยี ชวฺ ี (半2 เ夏ซนต曲ิเมตร) หวงปอ (黄柏) 2 เซนติเมตร กนั เซงิ เจียง (干生2 姜เซนต)เิ มตร เหรนิ เซนิ (人参2 เซ)นตเิ มตร ไปจ ู (白术) 2 เซนติเมตร ไปฝหู ลิง (白茯2苓เซนต)เิ มตร 2 เซนตเิ มตร กนั เฉา (จ้ือ) [甘2 เ草ซนตเิ(ม炙ตร )] ไมห ยาชวฺ ี (麦芽曲)

ตํารับยาชวยยอ ยสลาย: จือ่ สอื เซียวผห่ี วาน 213 สรรพคุณ รักษากลุมอาการแนนทองจากมามพรอง มีอาการแนนอึดอัดใตลิ้นป เบ่ืออาหาร รางกาย ออนเพลีย หรอื มอี าการแนนหนาอกและแนนทอง รับประทานอาหารไดน อย อาหารไมยอย ถา ยอุจจาระ ไมค ลอง ล้ินมีฝา เหนยี ว ชพี จรลืน่ 1,3 ตํารับยาน้ีสามารถเพ่ิมหรือลดขนาดยาใหเหมาะสมในผูปวยที่มีอาการแนนทองจากมามพรอง เชน กระเพาะอาหารอักเสบเรื้อรัง ทอ งเสียเรอ้ื รงั เปนตน 1,3 คาํ อธิบายตาํ รบั สมุนไพร ทําหนา ที่ รส คณุ สมบตั ิ สรรพคณุ 枳实 จื่อสอื ตวั ยาหลัก ขม เผ็ด เยน็ ขบั ชล่ี งลาง สลายกอน สลาย 厚朴 (炙) ตัวยาเสริม ขม เผด็ เลก็ นอย ของเสียตกคา ง ละลายเสมหะ โฮว ผอ (จอ้ื ) อุน ชว ยใหชไี่ หลเวียนดี ขจดั ความชน้ื สลายของเสียตกคาง ระงับอาการหอบ 黄柏 หวงปอ ตัวยาชว ย ขม เยน็ มาก ระบายความรอนซง่ึ อยูช ว งลาง ของรางกาย เสรมิ ธาตุนํา้ ระงบั อาการถายเปน บดิ 半夏曲 ปน เซ่ยี ชฺวี ตวั ยาชว ย เผ็ด อุน ขจดั ความช้นื ละลายเสมหะ ลดการไหลยอนกลบั ของช่ี ระงับอาเจียน สลายเสมหะที่ จับตัวเปน กอนและเถาดาน 干生姜 กนั เซงิ เจียง ตัวยาชว ย เผ็ด รอ น ใหความอบอนุ แกส วนกลาง (ขงิ แกแ หง ) ของรางกาย สลายความเย็น ดึงหยางใหกลับคืนเพื่อกระตุน ชีพจร ใหความอบอุนแกปอด สลายความช้นื

214 ตาํ รับยาจีนทีใ่ ชบ อยในประเทศไทย เลม 3 สมุนไพร ทาํ หนาท่ี รส คณุ สมบัติ สรรพคุณ 人参 เหรินเซิน ตัวยาชว ย หวานอมขม (โสมคน) อนุ เสริมพลังชอ่ี ยา งมาก เสริม เล็กนอ ย เลก็ นอ ย ปอด บํารงุ มา มและกระเพาะ- 白术 ไปจู ตัวยาชว ย ขม อาหาร สรางธาตุน้ํา สงบจติ ใจ 白茯苓 ไปฝหู ลงิ อมหวาน (โปง รากสน) อุน เสรมิ มามใหแ ขง็ แรง ขจดั ตวั ยาชว ย หวาน 麦芽曲 ไมห ยาชวฺ ี เล็กนอ ย ความช้ืน ระบายนํ้า ระงับเหงือ่ (ขา วบารเลย ง อก) ตัวยาชว ย หวาน กลอ มครรภ 甘草 (炙) กันเฉา (จอ้ื ) ตัวยานาํ พา หวาน สุขมุ ระบายความชนื้ และนาํ้ (ชะเอมเทศผดั นํา้ ผึ้ง) เสริมมา มใหแ ข็งแรง ชว ยให จติ ใจสงบ สุขมุ เสรมิ กระเพาะอาหารให แขง็ แรง ชว ยยอยอาหาร บรรเทาอาการแนนทอ ง อุน บาํ รงุ ชี่ เสริมมามและกระเพาะ- อาหาร ระบายความรอ น ขบั พษิ ปรบั ประสานตัวยา ทงั้ หมดใหเ ขา กนั ตํารับยาน้ีประกอบดวยจ่ือสือเปนตัวยาหลัก มีสรรพคุณชวยใหช่ีไหลเวียน สลายของเสียที่จับตัว เปนกอน บรรเทาอาการจุกเสียดแนนทอง ตัวยาเสริม คือ โฮวผอ (จ้ือ) ชวยเสริมฤทธ์ิของตัวยาหลัก เพ่ิมประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการจุกเสียดแนนทอง ตัวยาชวย ไดแก หวงปอ มีสรรพคุณระบาย ความรอน ขจัดความช้ืน บรรเทาอาการแนนทอง ปนเซี่ยชฺวี ชวยสลายความชื้น ปรับความสมดุลของ กระเพาะอาหาร กันเซิงเจียง มีฤทธ์ิอุนจงเจียว ขจัดความเย็น เมื่อใชตัวยาทั้งสามรวมกันจะชวยเสริม ฤทธใ์ิ หแ รงข้ึน โดยกันเซิงเจียงรสเผ็ด มีฤทธ์ิขับกระจาย และหวงปอรสขม มีฤทธ์ิกดชี่ลงลาง เหรินเซิน มีฤทธิ์เสริมภูมิตานทานและบํารุงมามใหแข็งแรง ไปจูและไปฝูหลิงมีฤทธิ์ขจัดความช้ืน เสริมบํารุงมาม ไมห ยาชวฺ มี สี รรพคุณชว ยยอ ยอาหารและปรบั สมดุลของกระเพาะอาหาร กันเฉา (จื้อ) เปนตัวยานําพา มี ฤทธ์ปิ รบั ประสานตวั ยาทัง้ หมดใหเขา กนั 1,3

ตํารับยาชว ยยอ ยสลาย: จ่ือสือเซียวผ่ีหวาน 215 รปู แบบยาในปจ จบุ นั ยาลกู กลอน ยาตม4 ขอ หา มใช ขอ ควรระวงั ในการใช ไมควรใชตํารบั ยานี้ในผูปวยที่มีอาการแนน ทอ งชนดิ แกรง1,3 ขอ มูลวิชาการที่เก่ียวขอ ง การศึกษาทางเภสัชวิทยา: ตํารับยานี้มีฤทธิ์กระตุนการเคลื่อนไหวของกระเพาะอาหารและ ลําไส ชวยใหการขับถายดีข้ึนในหนถู บี จักรและกระตาย4 การศึกษาทางคลินิก: เมื่อศึกษาในผูปวยโรคกระเพาะอาหารอักเสบเรื้อรัง จํานวน 30 ราย โดย ใหรับประทานยานาน 6 เดือน พบวาไดผลดีในผูปวย 26 ราย มีอาการดีขึ้น 3 ราย และไมไดผล 1 ราย จากการศึกษาในผูปวยหลังการผาตัดที่มีอาการอุดกั้นลําไส ถายลําบาก จํานวน 12 ราย โดยใหผูปวย รับประทานยาในรูปแบบยาตมแทนยาลูกกลอน วันละ 2 หอ แบงรับประทานวันละ 4 คร้ัง พบวาผูปวย จาํ นวน 11 ราย หายเปน ปกตโิ ดยไมกลับมาเปน อีก4 เอกสารอา งอิง 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรัส ตั้งอรามวงศ, เย็นจิตร เตชะดํารงสิน, ธีรวัฒน ตั้งอรามวงศ. ตํารับยาจื่อสือเซียวผ่ีหวาน. [เอกสารแปลเพ่ือการจัดทํา ฐานขอมูลยาสมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและ- การแพทยทางเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ , 2552. 4. Jiang DX, Liu ZY, Wang X. Zhishi Xiaopi Wan. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

216 ตาํ รับยาจีนท่ใี ชบอ ยในประเทศไทย เลม 3 ซือ่ เม่ียวหยง อันทงั (四妙勇安汤) ตาํ ราตนตาํ รบั 验方新编 เอ้ยี นฟางซนิ เพียน (New Compilation of Proved Recipes)1 « ค.ศ. 1846 Bao Xiang’ao (鲍相璈 เปา เซยี งเอา ) »2 สวนประกอบ Flos Lonicerae จนิ อิน๋ ฮวา 90 กรัม Radix Scrophulariae เสฺวียนเซิน 90 กรัม 金银花 Radix Angelicae Sinensis ตงั กุย 30 กรมั 玄参 Radix Glycyrrhizae กันเฉา 15 กรัม 当归 甘草 วธิ ีใช ตม เอานํา้ ด่ืม1,3 การออกฤทธ์ิ ระบายความรอ น ขจดั พิษ ชวยใหก ารไหลเวยี นของเลือดดขี ึน้ ระงบั ปวด1,3 สรรพคณุ รักษาอาการเนาตายของเนื้อเยื่อและกระดูกตรงสวนปลายของนิว้ เทา ซึง่ เกดิ จากการอกั เสบและ การอดุ ตันของเสน เลอื ดจากอินพรองรอ นแกรง โดยผวิ หนังบริเวณนั้นจะมีสีดําคลํ้า บวมเล็กนอย ปวดมาก 1,3 เนา และมีกลน่ิ เหมน็ มไี ข กระหายนาํ้ ลิน้ แดง ชพี จรเตน เรว็ ตํารับยาน้ีสามารถเพิ่มหรือลดขนาดยาใหเหมาะสม ในผูปวยหลอดเลือดแดงอักเสบที่มีสาเหตุ จากการอุดตันในหลอดเลอื ด หรอื จากสาเหตุอื่น1,3

ตาํ รับยารกั ษาแผล ฝหนอง: ซื่อเมยี่ วหยงอันทงั 217 ตาํ รับยา ซ่อื เม่ียวหยง อันทงั (四妙勇安汤) จนิ อน๋ิ ฮวา (金银2 เซ花นติเ)มตร เสวฺ ียนเซนิ (玄参2)เซนติเมตร ตงั กยุ (当归) 3 เซนติเมตร กันเฉา (甘草)2 เซนตเิ มตร

218 ตาํ รบั ยาจนี ท่ใี ชบอ ยในประเทศไทย เลม 3 คาํ อธิบายตาํ รับ สมนุ ไพร ทาํ หนาท่ี รส คุณสมบตั ิ สรรพคุณ 金银花 จินอนิ๋ ฮวา ตวั ยาหลัก อมหวาน (ดอกสายนํา้ ผง้ึ ) ตัวยาเสริม เยน็ ระบายความรอน ขับพษิ ฝหนอง 玄参 เสฺวยี นเซิน ขม ตวั ยาชว ย อมหวาน บรรเทาหวัดจากการกระทบลมรอ น 当归 ตังกยุ ตวั ยานําพา เคม็ เยน็ ระบายความรอนในเลอื ด ลดพษิ 甘草 กันเฉา (ชะเอมเทศ) หวาน รอ นเขาสกู ระแสเลือดและระบบ อมเผ็ด อมหวาน หัวใจ เสรมิ อิน ขบั พิษ บรรเทา อาการทอ งผูก อนุ บํารงุ เลอื ด ชว ยใหเ ลอื ดไหลเวียน ดี ลดบวม ระงับปวด สุขุม เสรมิ ชี่ บาํ รงุ สว นกลางของรา งกาย ระบายความรอน ขับพิษ ระงับไอ ขับเสมหะ ปรบั ประสานตัวยา ทงั้ หมดใหเขา กนั ตํารับยาน้ีประกอบดวยตัวยาหลักคือ จินอิ๋นฮวา มีสรรพคุณระบายความรอน ขับพิษ ตัวยา- เสริมคือ เสฺวียนเซิน ขับพิษรอน ตังกุยเปนตัวยาชวย ชวยใหเลือดไหลเวียนดีขึ้น สลายเลือดคั่ง 1,3 กันเฉา เปน ตัวยานาํ พา เม่ือใชร วมกบั จนิ อนิ๋ ฮวา จะชวยใหสรรพคุณระบายความรอ นและขจัดพษิ ดขี ้นึ รูปแบบยาในปจ จุบนั ยาตม 4 ขอ หามใช ขอควรระวงั ในการใช ไมควรใชต าํ รบั ยาน้ีในผปู ว ยโรคหลอดเลือดอักเสบท่ีมีกลุมอาการเย็น หรอื ช่แี ละเลือดพรอง1,3 ขอ มูลวชิ าการทเ่ี ก่ยี วขอ ง การศึกษาทางเภสัชวทิ ยา: ยาตมมฤี ทธร์ิ ะงบั ปวดในหนูถีบจกั ร4 การศกึ ษาทางคลินิก: เมือ่ ใหยาตม โดยเพิ่มตัวยาอืน่ ใหเหมาะสมแกผูปวยโรคหลอดเลือดอุดตัน ที่เกิดจากการอักเสบจํานวน 120 ราย พบวาไดผลรอยละ 100 อีกการศึกษาใหยาตมซ่ือเม่ียวหยงอันทัง รักษาผูปวยโรคดงั กลา ว จาํ นวน 30 ราย พบวาไดผลดมี าก 28 4 ราย

ตาํ รับยารกั ษาแผล ฝห นอง: ซือ่ เมีย่ วหยงอันทัง 219 เอกสารอางองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. จรสั ตั้งอรามวงศ, วราภรณ ต้งั อรามวงศ, เย็นจติ ร เตชะดํารงสิน. ตํารับยาซื่อเม่ียวหยงอันทัง. [เอกสารแปลเพื่อการจัดทําฐานขอมูลยา สมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก กระทรวงสาธารณสขุ , 2552. 4. Li Y. Simaio Yongan Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

220 ตํารับยาจนี ท่ีใชบ อยในประเทศไทย เลม 3 หยางเหอทงั (阳和汤) ตําราตนตาํ รับ 外科全生集 ไวเคอเฉฺวียนเซิงจี๋ (Life-saving Manual of Diagnosis and Treatment of External Diseases)1 « ค.ศ. 1740 Wang Weide (王惟德 หวางเหวยเตอ) »2 สวนประกอบ Radix Rehmanniae Praeparata สูตี้ 30 กรัม Colla Cornus Cervi 9 กรัม 熟地 Cortex Cinnamomi ลเู จยี่ วเจยี ว 3 กรัม 鹿角胶 (ground into fine powder) Zingiberis Praeparata โรวกุย 2 กรมั 肉桂 (研粉) Herba Ephedrae (เอ๋ียนเฝน ) 2 กรมั Semen Sinapis Albae เจยี งถาน 6 กรัม 姜炭 Radix Glycyrrhizae หมาหวง* 3 กรมั 麻黄 ไปเจ้ียจอื่ 白芥子 生甘草 เซิงกันเฉา วธิ ีใช ตม เอานํา้ ดื่ม1,3 การออกฤทธ์ิ 1,3 อุนหยางบาํ รุงเลือด กระจายความเย็น ทะลวงการอุดก้นั * สาํ นักงานคณะกรรมการอาหารและยา อนญุ าตใหยาท่ผี ลิตขึ้นโดยมลี ําตน และ/หรอื กิ่งเอเฟดรา (Ephedra) คดิ เปน น้ําหนักลําตนและ/ หรอื ก่ิงแหงสาํ หรบั รับประทานในมอ้ื หนึ่งไมเกนิ 2 กรมั

ตํารบั ยารกั ษาแผล ฝหนอง: หยางเหอทัง 221 ตํารบั ยา หยางเหอทงั (阳和汤) สรรพคุณ รักษากลุมอาการอินที่เกิดจากหยางพรองและถูกความเย็นจับตัวเกิดเปนกอน มีลักษณะเปน ตุมกอนหรือเปนฝที่ไมมีหัว บริเวณท่ีเปนตุมกอนสีไมเปล่ียนแปลงและไมรอน ไมมีอาการกระหายนํ้า ลน้ิ ซีด มีฝาขาว ชพี จรจมเลก็ 1,3 ตํารบั ยาน้ีสามารถเพ่มิ หรอื ลดขนาดยาใหเหมาะสมในผปู วยวัณโรคกระดกู วณั โรคที่เยอื่ บุชองทอง วัณโรคตอมนํ้าเหลือง หลอดเลือดอักเสบจากลิ่มเลือดอุดตัน ไขกระดูกสันหลังอักเสบชนิดเร้ือรัง เปนฝ ระดับลกึ มานาน อาการหมอนรองกระดูกสนั หลังโปง ออกหรือกระดกู สนั หลังหนาขึ้น เน่ืองจากหยางพรอง และมคี วามเย็นจับตวั กนั 1,3

222 ตาํ รบั ยาจีนทใ่ี ชบอยในประเทศไทย เลม 3 2 เซนติเมตร โรวกุย (เอี๋ยนเฝน) 2[肉เซนต桂ิเมตร(研粉)] สูต้ี (熟地) 2 เ(ซ鹿นตเิ ม角ตร胶) ลูเจี่ยวเจยี ว 2 เซนติเมตร หมาหวง (麻2 เซ黄นติเม)ตร เจียงถาน (姜炭) ไปเจี้ยจอ่ื (白2 เซ芥นตเิ ม子ตร) 2 เซนตเิ มตร (生甘草) เซงิ กันเฉา

ตํารบั ยารักษาแผล ฝห นอง: หยางเหอทงั 223 คําอธบิ ายตาํ รบั สมนุ ไพร ทําหนาที่ รส คุณสมบัติ สรรพคุณ ตัวยาหลัก หวาน 熟地 สูต้ี เคม็ อุน บาํ รงุ อนิ และเลอื ด เสรมิ อสจุ ิ (โกฐข้ีแมวนง่ึ เหลา ) ตวั ยาเสริม เผด็ อมหวาน เล็กนอย และไขกระดกู 鹿角胶 ลเู จยี่ วเจียว ตวั ยาชว ย (กาวเขากวาง) เผด็ อุน บาํ รงุ ตบั และไต เสริมอสุจแิ ละ 肉桂 (研粉) โรวกยุ (เอย๋ี นเฝน ) เผ็ดขม บาํ รุงเลอื ด หา มเลอื ด (อบเชยจีนบดเปนผง) เผด็ รอน เสริมหยาง บาํ รงุ ธาตไุ ฟใน อมหวาน ระบบไต ขับความเยน็ ระงับ ปวด เพม่ิ ความอบอนุ ใหชี่ ไหลเวียน 姜炭 เจียงถา น ตวั ยาชว ย อนุ ใหค วามอบอนุ แกป อดและ (ขงิ แกเผาเปนถาน) กระเพาะอาหาร ระงับอาเจยี น ระงบั ไอ ดดู ซับพิษ 麻黄 หมาหวง ตัวยาชว ย อุน ขับเหงือ่ ขับพษิ ไข กระจาย เล็กนอย ชปี่ อด บรรเทาหอบ 白芥子 ไปเ จยี้ จื่อ ตวั ยาชว ย อนุ อุนปอด ชวยใหช ไ่ี หลเวยี น (เมลด็ พรรณผักกาด) ขับเสมหะ ระงับไอ บรรเทา อาการหอบ กระจายการคง่ั สลายเมอื กที่สะสมอยูใต ผิวหนังและระหวางกลา มเนือ้ ระงบั ปวด 生甘草 เซงิ กนั เฉา ตัวยานาํ พา สขุ ุม เสริมชี่ บํารงุ สวนกลาง ขบั พษิ (ชะเอมเทศ) ระงบั ไอ ขับเสมหะ ปรบั ประสานตัวยาทัง้ หมดใหเขากัน

224 ตาํ รบั ยาจนี ทใี่ ชบ อยในประเทศไทย เลม 3 ตํารับยาน้ีประกอบดวยสูตี้เปนตัวยาหลัก มีสรรพคุณบํารุงและชวยใหเลือดอุน ลูเจี่ยวเจียว เปนตัวยาเสริม ชวยบํารุงไขกระดูกและชวยเพิ่มจิง (精 หมายถึง สารจําเปนในรางกาย) ทําใหเอ็นและ กระดกู แข็งแรง และชวยเสริมสรรพคุณในการบาํ รุงเลือดของสูต้ี ตัวยาชวย ไดแก เจียงถานและโรวกุย (เอี๋ยนเฝน) มีสรรพคุณชวยอุนและทะลวงเสนลมปราณ สลายความเย็นที่จับตัว หมาหวงชวยเปดขุมขน และกลามเนื้อใหกระจายความเย็นออกภายนอก และไปเจี้ยจื่อชวยขับเมือกที่สะสมระหวางกลามเนื้อ กับใตผิวหนงั เซงิ กนั เฉาเปน ตวั ยานาํ พา มีสรรพคณุ ขจัดพิษและปรบั ประสานตัวยาทัง้ หมดใหเขากนั 1,3 รูปแบบยาในปจจุบัน ยาตม ยาลูกกลอน4 ขอ หามใช ขอควรระวงั ในการใช หามใชในผูป วยกลมุ อาการหยาง หรือมอี าการกาํ้ ก่ึงระหวางกลมุ อาการหยางและอิน หรือผูปวย ทมี่ อี าการอินพรองและมีความรอ น และตํารับยานห้ี ามใชห มาหวงเกนิ ปริมาณทก่ี ําหนด1,3 ขอ มลู วชิ าการทีเ่ ก่ียวของ การศึกษาทางคลินิก: การศึกษาในผูปวยวัณโรคปอดที่ตรวจพบเชื้อในเสมหะ เมื่อนําเชื้อ ดังกลาวมาศึกษาในหลอดทดลอง พบวายาตมสามารถฆาเช้ือดังกลาวไดเม่ือเทียบกับกลุมควบคุม มี รายงานการศึกษาวิจัยทางคลินิกหลายฉบับที่แสดงวาหยางเหอทังสามารถรักษาผูปวยวัณโรคกระดูก ไดผลดี นอกจากน้ี ยังพบวายาตมสามารถรักษาอาการหมอนรองกระดูกสันหลังโปงออกหรือกระดูกสันหลัง หนาข้ึน หลอดเลือดอักเสบจากล่ิมเลือดอุดตัน ประสาทสวนกลางอักเสบ ไขกระดูกสันหลังอักเสบชนิด 4 เรอ้ื รงั แผลมหี นอง หลอดลมอกั เสบและไอหอบชนดิ เร้อื รงั และการเตน ของหัวใจผิดปกติ เอกสารอา งองิ 1. Zhang E. Prescriptions of Traditional Chinese Medicine: A Practical English-Chinese Library of Traditional Chinese Medicine. 6th ed. Shanghai: Publishing House of Shanghai College of Traditional Chinese Medicine, 1999. 2. Ou M, Lu X, Li Y, Lai SL, Chen XQ, Huang YZ, Chen JF, Shen C, Zhen WW. Chinese-English Glossary of Common Terms in Traditional Chinese Medicine. 1st ed. Hong Kong: Joint Publishing Co., 1982. 3. เย็นจติ ร เตชะดาํ รงสนิ , สมชาย จิรพนิ จิ วงศ. ตาํ รับยาหยางเหอทัง. [เอกสารแปลเพ่ือการจัดทําฐานขอมูลยาสมุนไพรจีน]. นนทบุรี: สถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข, 2552. 4. Li Y, Wang XD. Yanghe Tang. In: Xia M (ed.). Modern Study of the Medical Formulae in Traditional Chinese Medicine. Vol. 2. 1st ed. Beijing: Xue Yuan Press, 1997.

ตํารบั ยารักษาแผล ฝห นอง: เหวยจ งิ ทงั 225 เหวยจงิ ทัง (苇茎汤) ตําราตนตํารับ 千金要方 เชยี นจินเอ้ียวฟาง (Thousand Golden Prescriptions)1 « ค.ศ. 652 Sun Simiao (孙思邈 ซุนซือเหมี่ยว) »2 สว นประกอบ Rhizoma Phragmitis เหวยจิง 30 กรมั Semen Coicis อีอ้ ่ีเหริน 30 กรมั 苇茎 Semen Benincasae ตงกวาจ่ือ 24 กรัม 薏苡仁 Semen Persicae เถาเหรนิ 9 กรัม 冬瓜子 桃仁 วธิ ใี ช ตม เอาน้ําดม่ื 1,3 การออกฤทธิ์ ขบั รอ น ละลายเสมหะ ขจดั การคัง่ และขบั หนอง1,3 สรรพคุณ รักษากลุมอาการที่มีการค่ังของเสมหะรอนทําใหเปนฝในปอด มีอาการไอ เสมหะขนเหลือง มี หนองเลือดปน มีกลิ่นเหม็นคาว ไอมากจนมีความรูสึกเจ็บลึก ๆ ในทรวงอก ล้ินแดง ฝาเหลืองเหนียว 1,3 ชพี จรลน่ื เร็ว ตาํ รบั ยานส้ี ามารถเพิ่มหรือลดขนาดยาใหเ หมาะสมกบั ผูปวยทมี่ ีฝใ นปอด ปอดอักเสบท่ีมีเสมหะ รอนในปอด1,3