วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด ปีที่ 14 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2563

Journal of Roi Et Rajabhat University 193 Volume 14 No.3 September - December 2020 ภาวะผนู าํ ทางจริยธรรมสําหรับครู บรบิ ททางจริยธรรม “ขอเสนอกลยุทธ 1. ภาวะผนู ําทางจริยธรรมสําหรับครู ในสถานศึกษา การพฒั นาภาวะผนู าํ ข้ันพืน้ ฐาน ทางจริยธรรมสําหรับครู 1.1 การพฒั นาตนเอง - ภาวะผูนํา ในโรงเรียนสงั กัด 1.2 การพฒั นาผอู ่ืน ทางจริยธรรม สํานกั งานคณะกรรมการ 1.3 การพัฒนาวิชาชีพ ตอ ตนเอง การศึกษาข้นั พน้ื ฐาน 2. คณุ ลักษณะภาวะผูน ําทางจริยธรรม - ภาวะผูนํา ทีม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ” จากนกั วชิ าการ ทางจริยธรรมตอ เพอื่ น 2.1 มาตรฐานวิชาชีพและจรรยาบรรณ รว มงาน วชิ าชพี - ภาวะผูนาํ 2.2 เกณฑม าตรฐาน สมศ. ทางจรยิ ธรรม 2.3 แนวคิดทฤษฎี จากนักวิชาการ ตอวชิ าชีพ และงานวิจัยที่เก่ียวของ ขอเสนอกลยทุ ธการพัฒนาภาวะผนู ํา ทางจริยธรรมสําหรับครู ในโรงเรียน 1. องคประกอบกลยทุ ธ 1.1 วสิ ัยทัศน 1.2 พันธกิจ 1.3 เปาประสงค 1.4 ประเด็นกลยุทธ 1.5 ตัวชี้วดั 2. ข้ันตอนการจัดทําและพฒั นากลยุทธ 2.1 สํารวจขอมูลเพอ่ื จัดทาํ ราง - การวิเคราะหเอกสาร - การศึกษาสํารวจ - การศึกษาพหุกรณี - สัมภาษณผูทรงคุณวุฒิ - การวิเคราะหสภาพแวดลอม (SWOT) 2.2 การรางกลยทุ ธ 2.3 การวพิ ากยเสนอแนะ 2.4 การประเมินกลยุทธ ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดิ ในการวิจัย

194 วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด ปท ี่ 14 ฉบับท่ี 3 กนั ยายน - ธันวาคม 2563 วธิ ดี าํ เนนิ การวิจยั การวจิ ัย เรื่อง ขอเสนอกลยุทธการพัฒนาภาวะผูนาํ ทางจริยธรรมสาํ หรับครใู นโรงเรียน สังกัดสาํ นักงานคณะกรรมการ การศกึ ษาข้ันพ้ืนฐาน ผูวิจัยแบงวธิ ีการดําเนินการวิจัยเปน 3 ระยะ คือ ระยะที่ 1 การศึกษาขอมูลพื้นฐานทจ่ี ําเปนสําหรบั ขอเสนอ กลยุทธก ารพัฒนาภาวะผูนําทางจริยธรรมสําหรับครใู นโรงเรียน ระยะท่ี 2 สรางและพัฒนาขอเสนอกลยุทธก ารพัฒนาภาวะผูนํา ทางจริยธรรมสาํ หรบั ครูในโรงเรียน ระยะท่ี 3 ประเมินขอเสนอกลยุทธการพฒั นาภาวะผูนําทางจริยธรรมสําหรับครใู นโรงเรยี น ดังรายละเอียดการนาํ เสนอตามลาํ ดบั ตอ ไปนี้ การวิจัยระยะท่ี 1 ศึกษาขอมลู พน้ื ฐานทจี่ ําเปน ผูวิจัยไดแ บงการวิจยั เปน 4 ข้ัน ซ่งึ ประกอบดวย ข้ันที่ 1 การวิเคราะห เอกสาร ข้นั ที่ 2 การศึกษาสาํ รวจ ขัน้ ท่ี 3 การสัมภาษณผทู รงคุณวุฒิ และข้ันท่ี 4 การศกึ ษาพหุกรณี โดยมีรายละเอียดดงั น้ี ข้นั ที่ 1 การวิเคราะหเ อกสาร (Documentary Research) เคร่อื งมือที่ใชใ นการเก็บรวบรวมขอมลู คือ แบบบันทึกการวเิ คราะห เอกสารทผ่ี ูว ิจยั จัดทาํ ข้ึนโดยการกําหนดประเด็นที่ตองการศึกษาไว ขอมูลท่ีเก็บรวบรวมไดท ้งั หมด ใชว ิธีวิเคราะหเชิงคุณภาพ เพื่อใชแยกแยะในประเด็นทจ่ี ะนาํ ไปศึกษาสาํ รวจในขั้นตอ ไป ข้ันที่ 2 การศึกษาสํารวจ (Survey study) ประชากรและกลุมตวั อยา ง ประกอบดว ยผบู ริหารสถานศึกษา ประธานคณะกรรมการสถานศึกษา และครูในสถานศึกษา สงั กัดสาํ นักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพื้นฐาน ในเขตพ้ืนทส่ี าํ นกั งานศึกษาธิการภาค 13 กระทรวงศึกษาธิการ ประกอบดว ย จงั หวัดอุบลราชธานี จงั หวัดยโสธร จังหวดั อํานาจเจรญิ และจังหวัดศรีสะเกษ กลุมตัวอยางท่ีใชในการวิจัยในครั้งน้ี ประกอบดวยผูบริหารสถานศึกษา จํานวน 36 คน ประธานคณะกรรมการสถานศกึ ษา ขนั้ พ้ืนฐาน จํานวน 36 คน และครู จาํ นวน 299 คน รวมท้ังสิ้น จาํ นวน 371 คน ในสถานศึกษาและครูในสถานศึกษา สงั กัดสํานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษา ในเขตสํานักงานศึกษาธิการภาค 13 กลมุ ตวั อยา งไดมาโดยการกําหนดขนาด ของกลุมตวั อยา ง โดยใชต ารางสาํ เร็จรูปของ Krejcie and Morgan (1970, อา งถึงใน ธีรวุฒิ เอกะกลุ , 2550 : 143–144 ) จากน้ันมีการเลอื กกลมุ ตวั อยางโดยสมุ แบบแบง ชั้นอยางเปนสัดสวน (Stratied Systematic Sampling) เคร่อื งมือท่ีใชในการ เกบ็ รวบรวมขอมูล คอื แบบสอบถาม โดยมีคา ความสอดคลองเชิงเน้ือหาอยรู ะหวาง 0.60-1.00 และคา ความเชอ่ื มั่น 0.98 ข้นั ที่ 3 การสมั ภาษณผทู รงคณุ วุฒิ (Expert in-Depth interview) การสมั ภาษณเชิงลึก ผทู รงคุณวุฒิ จํานวน 7 ราย เพื่อศึกษาแนวความคดิ เห็นของขอ เสนอกลยุทธการพฒั นาภาวะผูนําทางจรยิ ธรรมสําหรบั ครูในโรงเรียน เครื่องมอื ทีใ่ ชใ นการเกบ็ รวบรวมขอมูล คอื แบบสัมภาษณ เปนการสมั ภาษณท ี่มีโครงสรา งมีระบบข้ันตอนที่มคี วามนา เชื่อถือ และใชการวิเคราะหข อมลู เชิงคุณภาพ โดยการวิเคราะหเนือ้ หาเปนหลกั และใชตารางสังเคราะหเอกสาร ขัน้ ที่ 4 การศึกษาพหุกรณี (Multiple-Case Study) เปนการศึกษาสถานศึกษาที่ประสบความสาํ เรจ็ ในการพฒั นาภาวะผูนําทางจริยธรรมของครู เพ่ือพัฒนาครูและบุคลากรในสถานศกึ ษาข้ันพืน้ ฐานในประเทศจํานวน 3 แหง เพอื่ หาขอมูลเกี่ยวกบั จุดแขง็ จุดออน โอกาส และอุปสรรคในการพัฒนาภาวะผูนําทางจริยธรรมสําหรับครูในโรงเรียนสังกัด สํานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน เครอื่ งมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอ มูล คอื แบบสัมภาษณเ ปนการสัมภาษณ ท่มี ีโครงสรา งมีระบบข้ันตอนท่ีมีความนา เชื่อถอื และใชการวเิ คราะหขอมูล เชิงคุณภาพ โดยการวิเคราะหเนื้อหาเปนหลัก และใชต ารางสังเคราะหเอกสาร การวิจัยระยะที่ 2 การสรางและพัฒนากลยุทธ ข้นั ท่ี 1 การวิเคราะหขอมูลพื้นฐานท่ีจาํ เปน ผูวิจยั นําขอคนพบทีส่ ําคัญจากการวิเคราะหเอกสาร การศกึ ษาพหกุ รณี การสัมภาษณผทู รงคณุ วฒุ ิและการศึกษาสํารวจสงั เคราะหขอ มูลพื้นฐานทจี่ ําเปนจากระยะท่ี 1 นาํ มาสังเคราะหในรปู แบบตาราง เครอื่ งมอื ทใ่ี ชใ นการเก็บรวบรวมขอมูล คอื แบบประเมินการวเิ คราะหส ภาพแวดลอ ม ขน้ั ท่ี 2 จดั ทาํ ตารางจับคู จุดแขง็ –จดุ ออ น โอกาส-อุปสรรค (TOWS Matrix) ขั้นท่ี 3 ผวู ิจัยไดจ ัดทาํ รางกลยุทธขอ เสนอกลยุทธการพฒั นาภาวะผูนําทางจรยิ ธรรมสาํ หรบั ครใู นโรงเรยี น สงั กดั สาํ นักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน ขั้นท่ี 4 การสนทนากลุมเฉพาะ (Focus group discussion) โดยนาํ ขอมูลท่ีไดจากการประเมินและขอเสนอแนะ เพ่อื นํามาปรับปรุงกลยทุ ธ เคร่ืองมอื ทีใ่ ช คอื แบบประเมินกลยุทธ การวิจัยระยะที่ 3 การประเมนิ กลยทุ ธ โดยผูมีสวนไดเสีย(Stakeholders) จํานวน 18 คน ไดแก ผบู รหิ ารการศึกษา จํานวน 1 คน ผูมปี ระสบการณดา นการศึกษา (ศกึ ษานเิ ทศก) จาํ นวน 1 คน ผูบริหารสถานศึกษา จาํ นวน 1 คน ขา ราชการครู

Journal of Roi Et Rajabhat University 195 Volume 14 No.3 September - December 2020 จํานวน 5 คน ผปู กครอง ชุมชน องคกรเอกชน จาํ นวน 5 คน ประธานคณะกรรมการสถานศึกษา จาํ นวน 5 คน เคร่อื งมอื เครอ่ื งมือท่ีใช คอื แบบประเมินกลยุทธ สรุปผล 1. ผลการศึกษาขอมูลพืน้ ฐานที่จําเปนสําหรบั ขอเสนอกลยทุ ธ การพัฒนาภาวะผูนาํ จริยธรรมสาํ หรับครใู นโรงเรียน ดังรายละเอียดตอ ไปนี้ 1.1 การสํารวจผลการประเมนิ สภาพการปฏิบัติจริงและสภาพทพ่ี ึงประสงค ของการพัฒนาภาวะผูนํา ทางจริยธรรม จากการประเมินสภาพการปฏิบัตจิ ริง และสภาพทพ่ี งึ ประสงคของการพัฒนาภาวะผูนําทางจรยิ ธรรม สภาพการปฏบิ ตั ิจริงสําหรับครูโดยภาพรวม อยใู นระดบั มาก ( x = 4.15, S.D.=0.76) และตามสภาพที่พงึ ประสงคส าํ หรบั ครู โดยภาพรวม อยใู นระดบั มากทสี่ ุด ( x = 4.53 ,S.D.=0.53) 1.2 ผลการสัมภาษณผ ทู รงคณุ วุฒิ พบวา 1) ดา นวิสยั ทศั น ครทู ่ีดีควรมภี าวะผูนาํ ทางจริยธรรม เปนแบบอยาง ทง้ั ทางกาย อารมณ สังคมและสตปิ ญญา 2) ดา นพันธกิจ ครูพัฒนาตนเองโดยการประพฤติปฏิบัตเิ ปนแบบอยางการเขารว มกิจกรรม การพฒั นาทางจติ ใจทว่ี ัด และหนวยงานที่จัดข้ึน 3) ดานเปา ประสงค มุงพัฒนาจริยธรรมในความเปนครู ทัง้ โดยตนเอง และเขา รว มกิจกรรมทีช่ ุมชน 4) มาตรการ มีนโยบายการพัฒนาจริยธรรมท่ชี ัดเจน มีการสงเสริมยกยองชมเชยครทู ีม่ ีดี 5) ดา นโครงการ/กิจกรรม ควรมีโครงการพฒั นาจริยธรรม และโครงการแลกเปล่ียนเรียนรูของครูท้งั ภายในและภายนอกโรงเรียน และโครงการสรรหาครแู บบอยา งทางจรยิ ธรรม 6) ตัวชว้ี ัดความสาํ เรจ็ จํานวนครูที่ไดรบั การยกยอ งชมเชยจากบุคคล หรือหนว ยงานอื่น 1.3 ผลการศึกษาพหกุ รณี พบวา 1) ดานวิสยั ทัศน ครูควรมงุ การเรยี นรูส ูคุณธรรมสรางคนใหเปนมนุษย ที่สมบูรณ ยึดหลักปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง และมสี วนรว มการอนุรักษภ ูมิปญญาทองถิ่น 2) ดา นพันธกิจ ครูควรไดรบั การสงเสริมและพัฒนาภาวะผูนาํ ทางจริยธรรม การแสวงหาความรูจากแหลงการเรียนรู และพึ่งพาตนเองได 3) ดา นเปา ประสงค ครูควรมีสวนรวมในการพฒั นา และใชแหลงเรยี นรูภ ูมปิ ญ ญาทอ งถ่ิน 4) ดานกลยทุ ธ ไดแก การปลกู ฝง คุณธรรม ความสาํ นึก ในความเปนชาตไิ ทย นอ มนาํ หลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง มาใชใ นการดําเนินชวี ิต เนน คุณธรรมนาํ ความรู 5) ดานมาตรการ ไดแ ก สง เสรมิ และพัฒนากจิ กรรมการปลูกฝงคณุ ธรรม และการนอ มนําหลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใชในกิจกรรม การเรยี นการสอนอยา งตอเนอื่ งเปนรปู ธรรม 6) โครงการ/กจิ กรรน เนนโครงการสงเสรมิ ุคณุ ธรรม จรยิ ธรรมของครู โดยเฉพาะ กิจกรรมน่งั สมาธิ และเขา วัดปฏบิ ตั ธิ รรม 7) ตวั ชว้ี ัดความสาํ เร็จ ไดแก ครูมีคณุ ธรรม จริยธรรมและใชห ลักธรรมในการ ดาํ เนนิ ชวี ิต และรอ ยละของครูมีคุณภาพตามเกณฑมาตรฐานดานคุณธรรมจรยิ ธรรม 2. ผลการสรา งและพัฒนาขอเสนอกลยุทธ พบวา หลังจากปรบั ปรงุ ตามขอมูลจากการทาํ การสนทนากลุม แลวพบวา มกี ารปรับปรุงจาก 4 กลยทุ ธ เปน 5 กลยุทธ ไดแก 1) การพัฒนาครูใหมีคุณธรรมนาํ ความรู เปนแบบอยางท่ีดี แกผูเรียน เนนการสงเสริมและสนับสนุนครู ใหมีการอบรมคุณธรรมจริยธรรมอยา งตอเน่ือง โดยปฏิบัตติ ามระเบยี บขอบงั คับ กฎหมาย และจรรยาบรรณตอวิชาชพี ครู 2) การพัฒนาครใู หเ ปนผูนําทางดา นจริยธรรมในโรงเรียนและชุมชนเนนการสงเสริม และสนบั สนุนใหครเู ปนผนู าํ ทางจรยิ ธรรมในโรงเรียนและชุมชน โดยเขารว มกิจกรรมเสริมสรา งคณุ ธรรม จริยธรรมในชุมชน และหนว ยงานอื่น ๆ อยางสม่ําเสมอ 3) การพัฒนาและสง เสรมิ ความสามารถดานเทคโนโลยี เพื่อเปนเครอ่ื งมือในการเรียน การสอน เนนการพัฒนาครูใหมีความรพู ื้นฐาน ในการใชคอมพิวเตอร มีทักษะการสบื คนขอ มูลสารสนเทศและการส่อื สาร โดยจัดกิจกรรมเรียนการสอนคณุ ธรรมจริยธรรม โดยใชเทคโนโลยไี ดอยางเหมาะสม 4) การปลูกจิตสาํ นึกในความเปนชาตไิ ทย และดาํ เนนิ ชวี ิตตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง เนนสง เสริมใหครูมีความตระหนักในความรักตอสถาบันชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย สง เสรมิ ใหครูจัดการเรยี นรโู ดยนอ มนาํ หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง สูกระบวนการเรียนการสอน และสามารถจัดกิจกรรมการเรียนรทู ีป่ ลกู ฝงคณุ ลักษณะท่พี งึ ประสงคแกนักเรียน และ 5) การพัฒนาครูสูการพัฒนาผูเรียน ใหเปนมนุษยท่ีสมบรู ณ เนนพฒั นาครโู ดยจัดกิจกรรมการเรียนรู ใหผ ูเรียนมีคุณลักษณะทพ่ี ึงประสงค มีจริยธรรม และเปนมนุษย ทีส่ มบูรณแกผูเ รียนอยา งเปนรปู ธรรม 3. ผลการประเมินกลยทุ ธการพัฒนาภาวะผนู าํ ทางจริยธรรมสําหรับครใู นโรงเรียน พบวาภาพรวมท้งั 3 ดาน อยใู นระดับมากทุกดา น คือ ดานความเหมาะสม ( x = 4.38, S.D.=0.77) ความเปนไปได ( x =4.38, S.D.=0.77) และความ ประโยชน ( x =4.08,S.D.=0.91)

196 วารสารมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั รอยเอด็ ปที่ 14 ฉบับที่ 3 กันยายน - ธันวาคม 2563 อภปิ รายผล จากผลการวิจัยท่ีนาํ เสนอไปขางตนทัง้ 3 ดาน คือ 1) ผลการศึกษาขอมลู พ้ืนฐานท่ีจําเปนสําหรับขอเสนอกลยุทธ 2) ผลการสรางและพัฒนาขอเสนอกลยทุ ธ และ 3) ผลการประเมินขอเสนอกลยุทธการพฒั นาภาวะผูนําทางจริยธรรมสําหรับครู ในโรงเรยี นนั้น มขี อ คนพบทสี่ าํ คัญท่ีจะนาํ มาอภปิ รายใน 7 ประเด็น ดงั น้ี 1. องคป ระกอบในการนาํ เสนอกลยทุ ธการพฒั นาภาวะผูนาํ ทางจริยธรรมของครซู ง่ึ พบวามี 6 องคป ระกอบ ไดแก ดานวสิ ยั ทัศน พันธกิจ เปา ประสงค ประเด็นกลยทุ ธ มาตรการ และตวั ช้ีวัด น้ันสอดคลอ งกบั ผลการวิจยั ของ (David, 1997 : 11) ที่ไดศึกษาเกี่ยวกับองคประกอบสําคญั ในการกาํ หนดกลยทุ ธ (Keys to formulating strategies) นอกจากน้ียังสอดคลองกบั ผลการศึกษาของ ทศพร ศิรสิ ัมพันธ (2549 : ออนไลน) ที่ไดศึกษากระบวนการบริหารจัดการเชงิ กลยุทธ (Strategic Management Process) และสอดคลอ งกับผลการวิจัยของทัศนีย ต้ังบุญเกษม (2558 : ออนไลน) ท่ีไดศกึ ษาเกี่ยวกับกระบวนการบริหารเชิงกลยุทธ ที่กลา วถึงองคประกอบของกลยุทธโ ดยครอบคลุมทัง้ 7 ดาน เชน เดียวกัน 1.1 การพฒั นาครูใหมีคณุ ธรรมนําความรู และเปน แบบอยางท่ีดี พบวาเปนกลยทุ ธท ี่สําคัญท่ีไดจากผลการวจิ ัย คร้งั น้ี ซ่งึ สอดคลองกับผลการวิจัยของ จนิ ตนา นันทภ ักดี (2557 : 215) ท่ีพบวาคุณธรรมมคี วามสําคัญตอภาวะผูนําของบุคลากร ทางการศึกษาอยางย่งิ และสอดคลองกับงานวิจัยของ กมลทิพย ทองกาํ แหง ( 2554 : 176) ทไี่ ดศกึ ษาเกี่ยวกับภาวะผูนํา ทางจรยิ ธรรมของบุคลากรทางการศึกษา พบวาองคประกอบดา นจริยธรรมเปนหวั ใจของจรยิ ธรรมเชนกัน 1.2 การพัฒนาครูใหเปนผูนาํ ทางจริยธรรมของโรงเรียนและชุมชน พบวานอกจากครูจะเปนผนู าํ ของโรงเรียนแลว ยังเปน ผูนําทางจริยธรรมในชุมชนดวย เพราะครูตอ งเปนแบบอยางท้ังนักเรียนและชุมชน ซง่ึ สอดคลองกับ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตุ โต) (2543 : 16) ทีก่ ลาววา จริยธรรมเปนระบบการดําเนินชวี ิตที่ดงี าม เปนการพฒั นาคนแบบองครวม เพอ่ื พฒั นา คุณธรรมใหแข็งแกรงอยูในจิตใจของเยาวชนและสงั คมโดยรวม และนอกจากนี้ยังสอดคลอ งกับงานวิจัยของ DuBrin (2010 : 159) ทพี่ บวา พฤติกรรมผูนาํ ทางจริยธรรมท่ีดี ควรประกอบดว ย 1) ตอ งมีความซ่อื สตั ย ไวใ จได และจรงิ ใจกบั ผูอ ื่น 2) ตองใสใ จ ตอผูมีสว นไดสว นเสีย (ประชาชน) 3) สรา งความรวมมือในกลุม (สังคม) 4) ตองใหความเคารพปจเจกบุคคล และ 5) ตอ งปดทอง หลังพระ จึงนบั วาจรยิ ธรรม มีความสําคญั กบั บุคคลและสงั คม 1.3 การพฒั นาและสง เสริมความสามารถดา นเทคโนโลยี เพ่ือพัฒนาการเรยี นการสอน จากการวิจัยพบวา การท่ีครูมภี าวะผูนาํ ที่ดีนั้นตองสามารถใชเทคโนโลยีในการสอื่ สาร สบื คน และนาํ ไปใชในการเรียนการสอนนั้น อาจจะเนื่องมาจาก ยุคปจ จบุ ันน้ี เทคโนโลยเี ปนเครื่องมอื ท่สี ําคัญในการเรยี นการสอน ครูท่ีจะเปนผนู ําได จาํ เปนตองมีความสามารถดา นนี้ ซง่ึ สอดคลอ งกับผลการวจิ ัยของพิธาน พ้ืนทอง (2548 : 155-162) ทกี่ ลา วถึง ความสาํ คัญของการใชเทคโนโลยใี นการพัฒนา การเรียนรขู องผูเรียนใหมปี ระสทิ ธิภาพยิง่ ขึ้น ตามนโยบายของกระทรวงศกึ ษาธิการท่ไี ดกาํ หนดใหมี การพฒั นาการส่ือสาร และเทคโนโลยีเพือ่ การส่ือสาร มาใชใ นการจัดการเรียนการสอน 1.4 การปลูกจิตสาํ นกึ ในความเปนชาติไทย และดาํ เนินชีวิตตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง จากการวิจัย พบวาการที่ครูมีภาวะผูนําท่ดี นี ้ัน ควรมีความตระหนกั ในความรักตอ สถาบันชาติ ศาสนา และพระมหากษัตรยิ  และจัดการเรียนรู โดยนอ มนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง สูกระบวนการเรียนการสอน ซงึ่ เปนส่ิงท่ีจาํ เปนอีกดา น เพอ่ื ปลูกฝงคณุ ลักษณะ ที่พงึ ประสงคแกนักเรยี น ซ่งึ สอดคลอ งกับ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (2560 : 63-64) ซ่ึงไดกาํ หนดวัตถุประสงคและเปา หมายรวมของการพัฒนาประเทศ เพ่ือเปนการวางรากฐานใหคนไทยเปนคนทีส่ มบรู ณ และมีคณุ ธรรมจริยธรรม สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (2560 : 63-64) 1.5 การพฒั นาครสู ูการพฒั นาผูเรียนใหเ ปนมนุษยท่ีสมบูรณ เปนอีกหนง่ึ กลยุทธทีพ่ บในการวิจัยครง้ั น้ี โดยการ พฒั นาใหครเู ปนแบบอยา งในการพฒั นาผูเรียนใหเ ปน มนษุ ยท ี่สมบูรณ ตามจดุ มงุ หมายของชาติ ซึง่ สอดคลอ งกบั แนวนโยบาย ของคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน (สาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน, 2560 : 17-25) ทีก่ ลา ววา หัวใจสําคัญ ของการจดั การศึกษาขั้นพ้ืนฐาน คือ การสรา งและพัฒนาคนไทยเพือ่ อนาคตของประเทศ สรา งคนไทยใหเ ปน คนดี คนเกง และมคี ณุ ลักษณะทพี่ ึงประสงค ตามคานิยมหลักของคนไทย 2. ผลการประเมินกลยุทธ ซึ่งพบวา มีความเหมาะสม ความเปนไปได และความมปี ระโยชนอยใู นระดับมากทุกดาน เพราะวาผูว ิจัยไดศึกษาขอมูลพ้ืนฐาน ทั้งจากการสํารวจ การสัมภาษณ และพหุกรณี เก่ียวกับภาวะผูนําทางจรยิ ธรรมของครู จงึ มขี อมูลพื้นฐานทีส่ ําคญั ตองการกาํ หนดกลยุทธใ นการทาํ วิจัยครั้งน้ี กลยุทธดังกลาวไดรบั การประเมินขัน้ ตน และขอเสนอแนะ

Journal of Roi Et Rajabhat University 197 Volume 14 No.3 September - December 2020 ในการปรบั ปรุง กอ นทีจ่ ะนํามาประเมิน จึงทําใหขอ เสนอแนะกลยุทธในการวิจยั ครงั้ นี้ มีความเหมาะสม ความเปนไปได และความมีประโยชนดงั กลา ว ขอ เสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการนาํ ไปใช 1.1 เนื่องจากภาวะผนู าํ ทางจริยธรรมเปนส่งิ สําคัญในความเปนครู จงึ เห็นวาสาํ นักงานงานเขตพื้นท่ีการศึกษา ควรศึกษาและนาํ กลยุทธท ี่นาํ เสนอในวิจัยนี้ไปพจิ ารณากําหนดเปนนโยบายตอไป 1.2 สถานศึกษาที่เห็นความสาํ คัญเรอื่ งนี้ควรศึกษาและนาํ กลยุทธใ นการวิจยั คร้ังน้ี ไปใชในการพฒั นาครู ในโรงเรยี นของตนตอ ไป 2. ขอเสนอแนะในการทาํ วิจยั คร้ังตอ ไป 2.1 ควรมีการวิจัยรปู แบบการพฒั นาภาวะผูนาํ ทางจริยธรรมสําหรับครูในโรงเรียน สงั กัดสํานักงาน คณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพื้นฐาน 2.2 ควรมีการวิจยั เกย่ี วกับปจจัยที่สงผลตอภาวะผูนาํ ทางจรยิ ธรรมสําหรบั ครใู นโรงเรยี น สังกัดสํานักงาน คณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน 2.3 ควรมีการศึกษาวิจัยในภูมภิ าคอื่น ๆ และหนวยงานท่เี กี่ยวของกับการศึกษาของประเทศ เอกสารอางอิง กระทรวงศึกษาธิการ. (2560). แผนการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2560-2579. กรงุ เทพฯ: พริกหวานกราฟฟค . กมลทิพย ทองกาํ แหง. (2554). กลยทุ ธการพัฒนาภาวะผูนาํ เชงิ จริยธรรมสาํ หรับผูบรหิ ารโรงเรยี นเอกชน. ดุษฎีนพิ นธ ครุศาสตรดษุ ฎบี ัณฑิต สาขาวิชาบริการการศึกษา. กรงุ เทพฯ: จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลัย. จนิ ตนา นนั ทภกั ดี. (2557). คุณธรรมในการบรหิ ารงานของผบู รหิ ารสถานศกึ ษาตามทรรศนะ ของครูผูสอน ในโรงเรียนมัธยมศึกษา สงั กัดสาํ นักงานเขตพื้นท่ีการศึกษามัธยมศึกษา 42 ตามหลักสังคหวัตถุ 4. วทิ ยานพิ นธ พุทธศาสตรมหาบณั ฑิต สาขาวิชาการบริหารการศึกษา. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย. ทศพร ศริ ิสมั พันธ. (2549). ยทุ ธศาสตรการพัฒนาระบบราชการไทย. สบื คนเม่ือ 1 พฤษภาคม 2550, จาก http://oldweb.opdc.go.th/thai/strategic_transfer/data/Tosaporn.p ทัศนยี  ต้ังบญุ เกษม. (2558). การบรหิ ารเชิงกลยุทธ. สืบคนเม่ือ 17 พฤศจิกายน 2552, จาก http://www.jobpub.com/articles/showarticle.asp?id=1251. ธรี วฒุ ิ เอกะกุล. (2550). ระเบียบวิธวี จิ ัยทางพฤติกรรมศาสตร และสงั คมศาสตร (พิมพครั้งที่ 5). อบุ ลราชธานี: วทิ ยาออฟเซท การพมิ พ. ประทีป มากมติ ร. (2550). จริยธรรมของผบู ริหารสถานบันอุดมศึกษาเอกชน. ดษุ ฎีนิพนธ ปรัชญาดษุ ฎบี ัณฑิต สาขาวชิ า การบริหารการศกึ ษา. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลยั ศิลปากร. พระธรรมปฎก ป.อ. ปยตุ ฺโต. (2546). พุทธธรรม (พมิ พคร้งั ท่ี 11). กรงุ เทพฯ: มหาวิทยาลัยมหาจฬุ าลงกรณร าชวิทยาลัย. พระมหาไกรวรรณ ปุณขันธ. (2555). ผนู าํ เชิงกลยุทธข องผบู ริหารสํานักเรียนพระปริยัติ. ดษุ ฎีนพิ นธ ปรัชญาดษุ ฎบี ัณฑติ . สาขาวชิ าการบรหิ ารการศกึ ษา. กรงุ เทพฯ: มหาวิทยาลยั ศิลปากร. พธิ าน พื้นทอง. (2548). ขอเสนอเชงิ นโยบายเพื่อพัฒนาศักยภาพโรงเรียนขนาดเล็กในภาคตะวันออกเฉียงเหนอื . ดษุ ฎีนิพนธ ศึกษาศาสตรดษุ ฎบี ณั ฑิต สาขาวชิ าการบรหิ ารการศึกษา. ขอนแกน: มหาวิทยาลัยขอนแกน. มาศโมฬี จิตวิริยธรรม. (2552). คณุ ธรรมท่ีสง เสริมความเปนกัลยาณมิตรของผูบรหิ ารสถาบันอุดมศึกษาของรัฐ. ดษุ ฎีนพิ นธ ปรชั ญาดุษฎีบณั ฑิต สาขาวชิ าการบรหิ ารการศึกษา. กรงุ เทพฯ: มหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร. รงั สรรค ประเสรฐิ ศร.ี (2544). ภาวะผูนํา. กรุงเทพฯ: ธนธชั การพมิ พ. สภาท่ีปรึกษาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาต.ิ คณะทํางานวิชาการ. (2556). ความเห็นและขอเสนอแนะเรื่องยทุ ธศาสตรประเทศไทย ใน 2 ทศวรรษหนา (พ.ศ. 2556-2575) ภายใตปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง. กรุงเทพฯ: คณะรัฐมนตรี และราชกิจจานุเบกษา.

198 วารสารมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั รอยเอด็ ปที่ 14 ฉบบั ที่ 3 กนั ยายน - ธันวาคม 2563 สาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษาแหงชาติ. (2545). พระราชบัญญัติการศึกษาแหง ชาติ พ.ศ. 2542 และท่ีแกไขเพ่มิ เติม (ฉบบั ที่ 2) พ.ศ. 2545. กรงุ เทพฯ: โรงพิมพครุ ุสภาลาดพรา ว. สาํ นกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พื้นฐาน. (2560). นโยบายปงบประมาณ พ.ศ. 2560. กรงุ เทพฯ: สาํ นักงานสาํ นักงาน คณะกรรมการการศึกษาขัน้ พื้นฐาน. สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ. (2555). สรุปสาระสําคัญแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 11 พ.ศ. 2555-2559. กรุงเทพฯ: สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ. สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาต.ิ (2560). สรุปสาระสําคัญแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 12 พ.ศ. 2560-2564. กรุงเทพฯ: สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาต.ิ สํานกั งานรบั รองมาตรฐานและประเมินคณุ ภาพการศึกษา(องคการมหาชน). (2548). มาตรฐานตวั บง ช้ีและเกณฑการพิจารณา เพอ่ื การประเมินคุณภาพภายนอกระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานรอบที่ 2 (พ.ศ. 2549- 2553). กรุงเทพฯ: พมิ พดี. David, F. R. (1997). Strategic management (6th ed.). New Jersey: Prentice-Hall,Inc. Dessler, G. (2002). A Framwork for Human Resource Management (2nd ed.). New Jersey : Prentice Hall. DuBrin, A. J. (2010). Principle of Leadership (6th ed.). South-Western: CENGAGE-Learning. Fullan, M. (2003). The moral imperative of school leadership. San Francisco: Crowin Press. Sergiovanni, T. J. (1992). Moral leadership Getting to the heart of school improvement. San Francisco: Jossey-Bass publisher.

Journal of Roi Et Rajabhat University 199 Volume 14 No.3 September - December 2020 ภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผบู รหิ ารสถานศกึ ษาทส่ี งผลตอประสทิ ธิภาพการสอนของครู สังกัดสํานกั งานเขตพ้ืนท่ีการศกึ ษาประถมศกึ ษายโสธร เขต 1 Instructional Leadership of School Administrators Affecting Teaching Efficiency of Teachers Under the Yasothon Primary Educational Service Area Office 1 อรรถพล เทนิ สะเกษ1 และ ยวุ ธดิ า ชาปญ ญา2 Received : 21 ม.ค. 2563 Attapol Ternsakes1 and Yuwatida Chapanya2 Revised : 16 เม.ย. 2563 Accepted : 17 เม.ย. 2563 บทคัดยอ การวจิ ัยคร้งั น้ีมีความมุงหมายเพอ่ื 1) ศึกษาภาวะผูนําทางวิชาการของผูบ ริหารสถานศึกษา 2) ศึกษาประสทิ ธภิ าพ การสอนของครู และ 3) สรา งสมการพยากรณภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผบู ริหารสถานศึกษา ทสี่ งผลตอ ประสิทธิภาพการสอน ของครู กลมุ ตวั อยา งในการวิจัย คือ ผบู ริหารสถานศึกษาและครู สงั กัดสาํ นักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 จาํ นวน 310 คน เครื่องมอื วิจัย คอื แบบสอบถามแบบมาตราสว นประมาณคาชนดิ 5 ระดบั สถิติที่ใชวิเคราะหข อ มลู คือ รอ ยละ คาเฉลี่ย สว นเบี่ยงเบนมาตรฐาน คาสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธข องเพยี รส ัน และการวิเคราะหการถดถอยพหุคูณแบบมีขั้นตอน ผลการวิจัยพบวา 1) ภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผูบรหิ ารสถานศึกษาโดยรวมอยใู นระดับมาก (X̅ = 4.43) พจิ ารณารายดาน พบวา ดา นการกาํ หนดเปา หมายและพันธกิจของโรงเรยี นอยูในระดับมากทส่ี ุด (X̅ = 4.61) 2) ประสิทธิภาพการสอนของครู โดยรวมอยูในระดบั มาก (X̅ = 4.39) พจิ ารณารายดานพบวา ดา นความกระตอื รอื รนในการจดั การเรียนการสอนอยูใ นระดับ มากที่สุด (X̅ = 4.56) และ 3) ภาวะผนู ําทางวชิ าการของผูบริหารสถานศึกษาทสี่ ง ผลตอประสทิ ธภิ าพการสอนของครู คอื การนิเทศติดตามการสอนของครู และความกา วหนา ของนักเรยี น การบริหารหลักสตู รและการสอน การสง เสริมบรรยากาศ แหงการเรียนรูและการกาํ หนดเปาหมายและพนั ธกิจของโรงเรยี น โดยตวั แปรท้ัง 4 รวมกันพยากรณป ระสทิ ธิภาพการสอน ของครไู ดอ ยางมีนัยสาํ คญั ทางสถิตทิ ร่ี ะดับ .01 โดยมอี ํานาจการพยากรณรอยละ 21.90 (R2 = .219) คาํ สาํ คญั : ภาวะผูนําทางวชิ าการ, ภาวะผนู าํ ทางวชิ าการของผูบริหารสถานศึกษา, ประสทิ ธภิ าพการสอนของครู Abstract The purposes of this research were to 1) study the instructional leadership of school administrators, 2) study the teaching efficiency of teachers and 3) create equations for forecasting instructional leadership of school administrators affecting teaching efficiency of teachers. The sample groups in this research were 310 school administrators and teachers. The research instrument for collecting data was a five-rating scale questionnaire. The statistics for data analysis were percentage, mean, standard deviation, Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient and Stepwise Multiple Regression. The research findings were as follows: 1) Instructional leadership of school administrators was at a high level (X̅ = 4.43), considering each aspect found that the goal and mission setting of the school was at the highest level (X̅ = 4.61). 2) Teaching efficiency of teachers was at a high level (X̅ = 4.39), considering each aspect found that the aspect of enthusiasm for teaching and learning was at the highest level (X̅ = 4.56) and 3) Instructional leadership of School Administrators Affecting Teachers Teaching Efficiency were the supervision of teachers' teaching and 1 นักศกึ ษาหลักสตู รครุศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวชิ าการบริหารการศกึ ษา มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอด็ อีเมล: [email protected] 2 อาจารยส าขาวิชาการบริหารการศกึ ษา คณะครุศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด 1 Master Student Program in Educational Administration, Faculty of Education, Roi Et Rajabhat University, Email: [email protected] 2 Lecturer in Educational Administration Program, Faculty of Education, Roi Et Rajabhat University

200 วารสารมหาวทิ ยาลยั ราชภัฏรอยเอ็ด ปที่ 14 ฉบับที่ 3 กันยายน - ธันวาคม 2563 students’ progress, curriculum and teaching management, promoting the learning atmosphere and setting the goals and mission of the school. All of the variables predicted the teaching efficiency of teachers at statistically significant level of .05 with a forecasting power of 21.90 %. (R2 = .219) Keywords : Instructional Leadership, Instructional Leadership of School Administrators, Teaching Efficiency of Teachers บทนํา การจัดการศกึ ษาของประเทศไทยภายใตแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติฉบับท่ี 12 (พ.ศ. 2560-2564) สามารถสรา งความเจริญกาวหนาและชวยยกระดบั ความเจริญของประเทศ การศึกษาถอื เปนกระบวนการสาํ คัญในการวางรากฐาน ของการพัฒนาทรพั ยากรมนุษยใหมีคณุ ภาพ เปนเคร่ืองมือในการพฒั นาความรู ความคิด ความสามารถ รวมไปถงึ พฤติกรรม เจตคติ คานยิ มและคณุ ธรรมของบุคคลต้งั แตรากฐานตอเนื่องตลอดชวี ิต คุณลักษณะของบุคคลมีความสาํ คัญตอ การพัฒนา ประเทศท้งั ดานเศรษฐกิจ สงั คม วัฒนธรรม และการเมือง ในการปฏิรูปการศึกษาของไทยไดใหความสําคญั กบั การปฏริ ูป โครงสรา งการบริหาร การปฏิรูปหลักสูตร การปฏิรปู ครู และหวั ใจสําคัญของการปฏริ ูปการศึกษา คือ การปฏริ ูปการเรยี นการสอน ไปสูเปาหมายดา นคุณภาพการศึกษา (สมชาย เทพแสง, 2546 : 12-15) และการจัดการศกึ ษานั้นสถานศึกษาไดรับมอบหมาย ใหมีหนาท่จี ัดการศึกษา โดยการสรางและพัฒนาคนใหมีคณุ ภาพและมาตรฐาน พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติไดใ หค วามสําคัญ กบั สถานศกึ ษา เพราะเปนหนวยงานทางการศึกษาทีช่ วยสรา งคนใหมีคุณภาพและผูบริหารเปนผูมีบทบาทสําคัญในการสรา ง ความสําเร็จในองคกร ผบู ริหารตอ งมีภาวะผนู ําทางวิชาการ (อุษณีย รักซอน, 2543 : 3) เพราะงานวิชาการถอื เปน หวั ใจของ การบริหารสถานศกึ ษา การจัดการศึกษาใหมีคณุ ภาพและมาตรฐานนั้น ผบู ริหารตองใหค วามสาํ คัญกับการบริหารงานวิชาการ ซึง่ ประกอบดว ย การบรหิ ารจัดการหลักสตู ร การจัดการเรียนการสอน การจัดบุคคลท่ีเกี่ยวขอ ง การจดั กจิ กรรมสง เสริมงาน ดานวิชาการ รวมถึงดานการวัดและประเมนิ ผลการเรียนรู การบริหารสถานศึกษา ผูบรหิ ารสถานศึกษาตองใชค วามรู และความสามารถรอบดา นในการดาํ เนินกิจกรรมตา ง ๆ เพราะผูบรหิ ารไมสามารถทาํ งานคนเดียวได ตองอาศัยความรวมมือ จากผูมีสว นเกี่ยวของ จึงจะทําใหงานประสบความสาํ เร็จ ดงั นั้นผบู ริหารจึงจาํ เปนตองนําเอาเทคนิค วิธกี ารและกระบวนการ บริหารท่ีเหมาะสม มาใชใ หเ กิดประสทิ ธิภาพและบรรลุเปา หมายของสถานศึกษา (ปรียาพร วงศอ นุรัตนโรจน, 2553 : 7-8) และการท่ีครูจะมีพฤติกรรมการสอนที่มีประสิทธภิ าพไดน้ันยอ มขึ้นอยูกับผบู ริหารสถานศึกษาทีจ่ ะตอ งมบี ทบาทในการสงเสริม สนบั สนุนใหมีการพฒั นาศักยภาพของครูในสถานศึกษา ดว ยวธิ ีการท่ีหลากหลาย เพ่อื พัฒนาครใู หเปนบุคคลแหง การเรียนรู (สํานักงานวชิ าการและมาตรฐานการศึกษา, 2553 : 4) จากการศึกษาของ นาวา สขุ รมย (2550 : 71) อารมณ นากอนทอง, ยวุ ธิดา ชาปญญา และวิชิต กาํ มันตะคณุ (2560 : 103) ไดช้ใี หเห็นวา ภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผบู ริหารสถานศึกษา มีความสมั พันธกับประสทิ ธภิ าพการสอนของครใู นทางบวกอยูใ นระดับสงู เม่อื ผบู ริหารมภี าวะผูนําทางวิชาการสงู ยอมทําใหครู เกิดความกระตือรอื รนที่จะปฏิบัติงานและพฒั นาตนเอง ซ่ึงทาํ ใหเกิดประสทิ ธิภาพการทาํ งานสงู ขึ้นตามไปดวย ผบู ริหารสถานศึกษา มบี ทบาทในการสง เสริมการจดั การเรยี นรขู องครู ผบู ริหารตองผลักดนั ใหเกดิ การปฏิรูปหลกั สตู รและการเรียนการสอน การพัฒนาคณุ ภาพการศึกษา ผบู ริหารสถานศกึ ษาตอ งเปนผูนาํ ทางวิชาการโดยการทํางานรว มกับครู กระตุนเตือนครู ใหคาํ แนะนาํ ประสานงานใหครูทุกคนทํางานรว มกันอยางมีประสทิ ธภิ าพมากที่สุด เพราะคุณภาพของคนในชาติน้ีขึ้นอยูกบั คุณภาพของการศกึ ษา คณุ ภาพของการศึกษาขึ้นอยูกบั ความสามารถของผบู ริหารสถานศึกษาและครู (ปรียาพร วงศอ นุตรโรจน, 2553 : 2-3) จากรายงานผลการทดสอบทางการศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน O-NET นกั เรียนช้ันประถมศกึ ษาปท ่ี 6 ของสํานักงานเขตพ้ืนที่ การศึกษาประถมศึกษายโสธรเขต 1 ปการศึกษา 2560 (สํานักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1, 2562 : ออนไลน) พบวาคา เฉล่ียตาํ่ กวา รอ ยละ 50 และตาํ่ กวา ระดบั ประเทศ ผลการทดสอบดงั กลาวสะทอ นใหเห็นวา การบริหารงานวิชาการ ของผบู ริหารสถานศึกษาในระดบั ประถมศึกษา สังกดั สาํ นักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศกึ ษายโสธร เขต 1 ยงั คงไมป ระสบ ความสําเร็จเทาที่ควร เนอื่ งจากวิชาหลักมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนตา่ํ กวา เกณฑ และต่ํากวาระดับประเทศ สภาพปญหานักเรยี นมีผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนตาํ่ อาจเกิดจากปญหาดา นการบริหารงานวิชาการของผบู ริหาร สถานศึกษา การจดั การเรียนการสอนของครู หรอื ตวั ผูเรียนและครอบครัวเอง ดงั นั้นผูบริหารสถานศึกษาในฐานะเปนผูนํา ในสถานศึกษาตอ งปฏิบัตติ นเปนแบบอยางของผูนําในการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะภาวะผูนําทางวิชาการ ตองใหความสาํ คัญ

Journal of Roi Et Rajabhat University 201 Volume 14 No.3 September - December 2020 ตอ การสงเสริมวิชาการ สรางพลังความรว มมือกับทุกฝา ยท่เี กี่ยวขอ งในสถานศึกษา สงเสริมพัฒนาครใู หมีความรคู วามสามารถ จัดการเรียนการสอนอยา งมปี ระสิทธิภาพ (นาวา สุขรมย, 2550 : 3) ผบู ริหารสถานศึกษาตอ งมีความสามารถในการปรบั เปลี่ยน พฤติกรรมของครูที่จะสง ผลตอ ประสทิ ธิภาพขององคกรในดา นตา ง ๆ โดยเฉพาะดานประสิทธิภาพการสอนของครูและผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียนของนักเรียน เพราะเปน สิ่งทช่ี วยประเมินวา ผูบริหารมีความสามารถในการบรหิ ารใหสถานศึกษาประสบความสําเร็จ หรือไม และเปนตัวชีว้ ัดประสทิ ธิภาพและประสิทธิผลของการจดั การเรียนการสอนของครูดว ย จากสภาพปญหาและความสาํ คัญทก่ี ลา วมาขางตน ในยุคปจจุบันผูบรหิ ารสถานศึกษาตอ งมีภาวะผูนําทางวชิ าการ และครูตอ งจัดการเรยี นการสอนใหมีประสทิ ธิภาพ ซง่ึ จะสงผลตอประสทิ ธภิ าพและคุณภาพของการศกึ ษา ผวู ิจัยจงึ สนใจที่จะ ศึกษาเก่ยี วกบั ภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผบู รหิ ารสถานศึกษา ประสิทธภิ าพการสอนของครู และภาวะผูนําทางวิชาการ ของผูบรหิ ารสถานศกึ ษา ท่ีสง ผลตอประสิทธภิ าพการสอนของครู เพอ่ื นําผลการวิจัยไปใชเปนแนวทางในการปรับปรุงพัฒนา ภาวะผูนําทางวชิ าการของผบู รหิ ารสถานศกึ ษา ใหเกิดประโยชนสงู สุดตอการบริหารงานวิชาการ ควบคไู ปกับการพัฒนา ประสทิ ธิภาพการสอนของครู อันจะสงผลตอการพฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษาใหบ รรลผุ ลตอไป วัตถปุ ระสงค 1. เพ่ือศึกษาภาวะผูนําทางวชิ าการของผบู ริหารสถานศึกษา สังกัดสาํ นักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศกึ ษายโสธร เขต 1 2. เพ่ือศกึ ษาประสทิ ธภิ าพการสอนของครู สังกดั สาํ นักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 3. เพ่อื สรา งสมการพยากรณภ าวะผูนาํ ทางวิชาการของผูบริหารสถานศึกษา ท่ีสง ผลตอ ประสิทธิภาพการสอนของครู สงั กัดสาํ นักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษายโสธรเขต 1 กรอบแนวคิด ตัวแปรพยากรณ ตัวแปรเกณฑ ภาวะผนู ําทางวิชาการของผูบรหิ ารสถานศึกษา ประสิทธิภาพการสอนของครู 1) ดานการกําหนดเปาหมายและพันธกิจของโรงเรียน 1) ดา นความชดั เจนและกลวิธีในการสอน 2) ดา นการบรหิ ารหลักสตู รและการสอน 2) ดานความกระตอื รอื รนในจัดการเรียนการสอน 3) ดานการนิเทศติดตามการสอนของครูและความกา วหนา 3) ดานความสมั พนั ธระหวางครูกับนักเรียน 4) ดา นการวัดและประเมินผลการเรียนการรู ของนักเรยี น 4) ดา นการสงเสริมบรรยากาศแหง การเรยี นรู 5) ดา นการพฒั นาความเปนครูมืออาชพี กรอบแนวคิดการวิจยั ภาวะผนู าํ ทางวชิ าการของผูบริหารสถานศึกษาทีส่ ง ผลตอ ประสิทธิภาพการสอนของครู เกิดจากการสังเคราะหแนวคิดของนักวิชาการ โดยภาวะผูนําทางวชิ าการของผูบริหารสถานศึกษา เกิดจากการสงั เคราะห แนวคิดนักวิชาการดังน้ี ไกศษิ ฐ เปลรินทร, ฐติ มิ า วรรณศรี, ธีระ รุญเจริญ, De Bevoise, Herman and Winters, Krug, Wildy and Dimmock., Seyfarth, Hallinger and Murphy, Supovitz and Poglingo, Doyle and Rice, Mcniff and Whitehead, Weber, MacNeill, Cavanagh and Silcox, Mielcarek, Jana and Hoy, Hoy and Hoy และ Glickman และประสิทธภิ าพการสอนของครู เกดิ จากการสังเคราะหแนวคดิ นักวิชาการดังนี้ นาวา สขุ ารมย, ชาญชัย อาจินสมาจาร, ธร สนุ ทรายทุ ธ, สํานักวิชาการและมาตรฐานการศกึ ษา, ประภาพรรณ สวุ รรณศุข, สุวทิ ย มูลคํา, สํานักงานรับรองมาตรฐาน และประเมินคุณภาพการศึกษา, วจิ ารณ พานชิ , แกว ตา ไทรงาม, สํานกั งานเลขาธิการคุรุสภา, Bloom, Schwartz, Marsh and Hocevar, Beach and Reinhartz, Borich, Hoy and Hoy และ Armstron

202 วารสารมหาวิทยาลัยราชภฏั รอ ยเอด็ ปท ี่ 14 ฉบับที่ 3 กนั ยายน - ธันวาคม 2563 วธิ ดี ําเนินการวิจยั 1. ประชากรและกลุมตัวอยาง 1.1 ประชากร ประชากรท่ใี ชในการวิจยั คอื ผูบริหารสถานศึกษาและครู สังกัดสํานักงานเขตพื้นท่กี ารศึกษาประถมศึกษา ยโสธรเขต 1 ปการศึกษา 2561 จํานวน 1,451 คน จําแนกเปนผบู ริหารสถานศึกษาจํานวน 160 คน และครจู ํานวน 1,291 คน (สํานกั งานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1, 2562 : ออนไลน) 1.2 กลมุ ตวั อยาง กลุมตัวอยางท่ีใชในการวิจัย คือ ผูบริหารสถานศกึ ษาและครู สังกัดสํานักงานเขตพ้ืนที่การศกึ ษาประถมศึกษา ยโสธรเขต 1 ปการศึกษา 2561 กําหนดกลุมตัวอยา งโดยใชตารางของ Krejcie and Morgan (บุญชม ศรีสะอาด, 2556 : 34-35) ไดก ลุมตวั อยา งจาํ นวน 310 คน จําแนกเปนผบู ริหารสถานศึกษาจํานวน 35 คน และครจู ํานวน 275 คน การไดม าซ่ึงกลุมตัวอยาง ผูวิจัยทาํ การสุมแบบแบงชั้นอยางเปน สัดสวนตามขนาดของโรงเรยี น จากนั้นสุมกลมุ ตัวอยางท่ีเปนผูบรหิ ารจากโรงเรยี น แตล ะขนาด ไดผูบรหิ ารสถานศึกษาจากโรงเรียนขนาดเล็ก 23 คน ขนาดกลาง 10 คนและขนาดใหญ 2 คน นาํ รายชอ่ื โรงเรียน ท่สี ุมไดผ ูบริหารสถานศึกษามาดาํ เนนิ การตอ โดยนํารายช่ือของครขู องโรงเรียนดังกลาวมาจับฉลากเพ่อื ใหไดกลุมตวั อยางท่ีเปน ครู ตามที่คาํ นวณไว ปรากฏวาไดกลมุ ที่เปนครูในโรงเรียนขนาดเล็ก 124 คน ขนาดกลาง 115 คน ขนาดใหญ 36 คน 2. เครื่องมือท่ใี ชใ นการวจิ ัย เคร่อื งมอื ทใ่ี ชใ นการวิจยั คร้งั น้ีเปน แบบสอบถามจํานวน 1 ฉบบั แบง ออกเปน 3 ตอน คือ ตอนท่ี 1 ขอมูลท่ัวไป ของผูตอบแบบสอบถาม สอบถามเก่ียวกับ เพศ ระดับการศึกษา อายุราชการ ตําแหนง และขนาดของโรงเรียน เปนแบบตรวจสอบ รายการ จํานวน 5 ขอ ตอนท่ี 2 สอบถามภาวะผูนําทางวิชาการของผูบ รหิ ารสถานศึกษา ประกอบไปดว ย 5 ดา น ไดแก ดา นการกําหนดเปา หมายและพันธกิจของโรงเรยี น ดา นการบริหารหลักสูตรและการสอน ดานการนิเทศตดิ ตามการสอนของครู และความกาวหนาของนกั เรียน ดานการสง เสริมบรรยากาศแหง การเรียนรู และดานการพฒั นาความเปนครูมืออาชีพ ตอนที่ 3 สอบถามประสิทธิภาพการสอนของครู ประกอบไปดว ย 4 ดาน ไดแก ดานความชัดเจนและกลวิธีในการสอน ดา นความกระตือรอื รน ในจัดการเรยี นการสอน ดานความสัมพันธระหวา งครูกบั นกั เรยี น และดา นการวดั และประเมินผลการเรียนรู แบบสอบถาม ตอนท่ี 2 และ 3 เปนแบบมาตรสวนประมาณคา 5 ระดบั ตามแนวคิดของ Likert สรา งและหาคณุ ภาพเคร่ืองมือท่ีใชในการวิจัย โดยศึกษาหลักการ แนวคิด ทฤษฎแี ละเอกสารท่ีเกี่ยวของ สรปุ เนื้อหาสาระสาํ คัญและกรอบแนวคดิ เพื่อใชเปนแนวทางในการ สรางเครอื่ งมือในการวิจัย กําหนดนิยามศพั ทเ ฉพาะแลวสรา งแบบสอบถามการวิจัย นาํ เสนอตอ อาจารยที่ปรึกษาวิทยานิพนธ เพื่อตรวจสอบใหขอ เสนอแนะ ปรับปรงุ แกไขแบบสอบถามแลว นาํ เสนอผูเชีย่ วชาญจํานวน 5 คน เพื่อพิจารณาตรวจสอบ การใชคํา ความชัดเจนของคําถามและตรวจสอบความตรงเชิงเนอื้ หา เพื่อหาดชั นีความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence, IOC) โดยผเู ชี่ยวชาญมีคณุ สมบัติ คอื สาํ เร็จการศึกษาปรญิ ญาดุษฎีบณั ฑติ หรอื มหาบัณฑติ สาขาวิชาการบริหาร การศึกษา จาํ นวน 2 คน สาขาวิชาการวิจัยและประเมินผลทางการศึกษา จํานวน 1 คน สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน จาํ นวน 1 คน และผอู าํ นวยการสถานศึกษาท่ีมวี ิทยะฐานะชํานาญการพิเศษข้ึนไป จาํ นวน 1 คน โดยแบบสอบถามมีคา ดัชนี ความสอดคลองรายขอ อยูระหวา ง 0.8–1.00 3. การเก็บรวบรวมขอมูล 3.1 ขอหนังสือจากคณะครศุ าสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด เพ่ือขอความอนุเคราะหในการเกบ็ รวบรวม ขอ มูลจากผอู าํ นวยการสถานศึกษาและครูที่เปนกลมุ ตัวอยาง 3.2 ผวู ิจยั สง แบบสอบถามและหนังสือขอความอนุเคราะหเก็บรวบรวมขอ มลู เพอ่ื การวิจัย สง ไปยังโรงเรยี น ท่ีมีกลุมตวั อยา งตามท่ีคํานวณไว โดยแนบซองเปลาตดิ แสตมปจาหนาซองถึงผวู ิจัยใสซองรบั เอกสารทีส่ าํ นกั งานเขตพื้นท่ี การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 พรอมทั้งโทรศพั ทถึงผูบริหารสถานศึกษาแตล ะแหง ดว ยตนเอง เพอ่ื ชี้แจงการขอเก็บ รวบรวมขอมูลเพอ่ื การวิจัยและผูว ิจัยไดร บั แบบสอบถามคนื โดยการใหกลุมตัวอยางสงกับทางไปรษณียภายใน 14 วัน ในกรณที ี่กลุมตัวอยางไมตอบแบบสอบถามกลบั มาในเวลาที่กาํ หนด ผวู จิ ัยก็จะติดตามโดยใชโทรศพั ทถ ึงผอู าํ นวยการสถานศกึ ษา เพื่อขอความรว มมอื ในการสงแบบสอบถามกลบั มาถึงผูวิจยั ใหครบถวนภายใน 10 วัน ทั้งน้ีแบบสอบถามแตล ะฉบับท่ีสง ออกไป ผวู ิจัยไดใสร หัสเพ่ือทราบและตรวจสอบไดวา แบบสอบถามฉบับนน้ั สง ไปที่ใดและใครควรเปนคนตอบ 3.3 นาํ แบบสอบถามที่รวบรวมมาไดจาํ นวน 310 ฉบบั คิดเปนรอยละ 100 ทาํ การตรวจสอบความถูกตองสมบูรณ ทุกชดุ เพือ่ นําขอมลู ทไ่ี ดม าวเิ คราะหข อ มูลตอ ไป

Journal of Roi Et Rajabhat University 203 Volume 14 No.3 September - December 2020 4. การวเิ คราะหขอมลู ผูว ิจัยวิเคราะหข อมูลโดยใชโปรแกรมคอมพวิ เตอรสาํ เร็จรูปในการคํานวณคาสถติ ิตาง ๆ มีขั้นตอนดงั น้ี 4.1 วเิ คราะหข อมลู ท่ัวไปของผูตอบแบบสอบถามตอนที่ 1 โดยการแจกแจงความถี่และรอยละแลว นาํ เสนอ ในรูปตาราง 4.2 วิเคราะหระดบั ภาวะผูนําทางวิชาการของผบู ริหารสถานศกึ ษาและประสิทธิภาพการสอนของครู สงั กัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 หาคาเฉลย่ี X̅ และสวนเบ่ียงเบนมาตรฐาน S.D. แลวนาํ ขอ มูลฅ มาแปลความหมายรายขอ รายดานและภาพรวม 4.3 วิเคราะหหาความสมั พันธร ะหวางภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผูบ รหิ ารสถานศึกษากบั ประสิทธิภาพการสอน ของครูสังกัดสาํ นักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 โดยใชสถิติหาคา สัมประสทิ ธิ์สหสัมพันธของเพียรส ัน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient ) 4.4 การวิเคราะหการถดถอยพหุคณู (Multiple Regression Analysis) เพื่อคนหาคาพยากรณและสราง สมการพยากรณ ภาวะผนู าํ ทางวิชาการของผูบรหิ ารสถานศึกษา ที่สงผลตอ ประสิทธภิ าพการสอนของครู สงั กัดสาํ นักงาน เขตพ้ืนที่การศกึ ษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 โดย ใชวธิ ี Stepwise Multiple Regression สรุปผล จากการวิจัยภาวะผูนําทางวิชาการของผูบริหารสถานศึกษาทส่ี งผลตอ ประสทิ ธภิ าพการสอนของครู สงั กัดสํานักงาน เขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 สรปุ ผลการวิจัยไดดังนี้ 1. ภาวะผูนําทางวิชาการของผูบ ริหารสถานศึกษา สงั กัดสํานักงานเขตพ้ืนท่ีการศกึ ษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 โดยรวมอยูในระดบั มาก (X̅ = 4.43) พิจารณาเปนรายดา นพบวาดา นท่ีมีคาเฉล่ียสูงสุด คอื ดานการกาํ หนดเปาหมายและพันธกิจ ของโรงเรียน (X̅ = 4.61) รองลงมา คอื ดานการสงเสริมบรรยากาศแหงการเรียนรู (X̅ = 4.46) ดา นการนิเทศติดตามการสอน ของครูและความกา วหนาของนกั เรียน (X̅ = 4.42) ดา นการบริหารหลกั สูตรและการสอน (X̅ = 4.36) ตามลาํ ดบั และคาเฉลี่ย ต่าํ สุด คอื ดานการพัฒนาความเปนครูมืออาชพี (X̅ = 4.30) ดังตาราง 1 ตาราง 1 ภาวะผูนาํ ทางวชิ าการของผบู ริหารสถานศึกษา สังกดั สํานักงานเขตพืน้ ที่การศกึ ษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 ในภาพรวมและรายดา น ภาวะผูน าํ ทางวิชาการของผูบรหิ ารสถานศึกษา (X) X̅ S.D. ระดับภาวะผนู ํา 1. ดา นการกาํ หนดเปา หมายและพันธกิจของโรงเรียน 4.61 0.49 ทางวชิ าการ 2. ดา นการบริหารหลักสูตรและการสอน 4.36 0.59 มากทส่ี ุด 3. ดานการนิเทศตดิ ตามการสอนของครูและความกาวหนาของนักเรียน 4.42 0.56 4. ดานการสงเสริมบรรยากาศแหงการเรยี นรู 4.46 0.59 มาก 5. ดา นการพัฒนาความเปน ครูมอื อาชพี 4.30 0.57 มาก 4.43 0.56 มาก โดยรวม มาก มาก 2. ประสทิ ธิภาพการสอนของครู สังกัดสํานักงานเขตพ้ืนทกี่ ารศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 โดยรวมอยูในระดบั มาก (X̅ = 4.39) เมือ่ พิจารณาเปนรายดา นพบวา ดานทีม่ ีคา เฉลี่ยสูงสุด คอื ดานความกระตือรือรนในการจดั การเรยี นการสอน (X̅ = 4.56) รองลงมา คอื ดา นความชดั เจนและกลวธิ ใี นการสอน (X̅ = 4.44) ดา นการวัดและประเมินผลการเรียนรู (X̅ = 4.42) ตามลําดับ และคา เฉลี่ยต่ําสดุ คอื ดานความสมั พันธระหวางครกู ับนักเรยี น (X̅ = 4.15) ดังตาราง 2

204 วารสารมหาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด ปท ี่ 14 ฉบบั ที่ 3 กนั ยายน - ธันวาคม 2563 ตาราง 2 ประสทิ ธิภาพการสอนของครู สังกัดสาํ นักงานเขตพ้นื ที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 ในภาพรวมและรายดาน ประสิทธิภาพการสอนของครู (Y) X̅ S.D. ระดบั ประสทิ ธิภาพ 1. ดา นความชัดเจนและกลวิธใี นการสอน 4.44 0.55 การสอนของครู 2. ดานความกระตือรอื รนในการจัดการเรียนการสอน 4.56 0.53 3. ดา นความสัมพันธระหวา งครูกบั นกั เรียน 4.15 0.51 มาก 4. ดานการวดั และประเมินผลการเรียนรู 4.42 0.52 มากท่ีสุด 4.39 0.56 โดยรวม มาก มาก มาก 3. ภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผูบริหารสถานศกึ ษาทสี่ งผลตอ ประสทิ ธิภาพการสอนของครู สังกดั สํานักงานเขตพื้นท่ี การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 ประกอบดวย 4 ดา น คือ ดา นการนิเทศติดตามการสอนของครูและความกาวหนาของนักเรยี น ดา นการบริหารหลักสตู รและการสอน ดา นการสงเสริมบรรยากาศแหง การเรียนรู และดานการกาํ หนดเปา หมายและพันธกจิ ของโรงเรียน โดยตวั แปรท้ัง 4 รว มกันพยากรณป ระสิทธิภาพการสอนของครู สังกัดสาํ นักงานเขตพ้ืนท่กี ารศึกษาประถมศึกษา ยโสธร เขต 1 ไดอยา งมีนัยสําคัญทางสถติ ิที่ระดับ .01 โดยมอี ํานาจการพยากรณรอ ยละ 21.90 ดังตาราง 3 เขียนเปนสมการพยากรณ ไดด งั น้ี ตาราง 3 ผลการวิเคราะหการถดถอยพหุคณู แบบมีขัน้ ตอน ภาวะผูนําทางวิชาการของผูบ ริหารสถานศึกษาทีส่ งผลตอ ประสิทธิภาพการสอนของครู สงั กัดสาํ นักงานเขตพนื้ ที่การศึกษาประถมศึกษายโสธรเขต 1 ตัวแปรพยากรณ b S.E.est  t Sig X3 .131 .037 .206 3.563** .000** X2 .111 .028 .215 3.924** .000** X4 .065 .025 .144 2.653** .008** X1 .070 .033 .115 2.131* .034* R = .468 S.E.est Y =.16886 R2 = .219 a = 2.718 สมการพยากรณภ าวะผูนาํ ทางวิชาการของผบู รหิ ารสถานศึกษา ที่สงผลตอ ประสทิ ธิภาพการสอนของครู สังกดั สาํ นักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 โดยใชคะแนนดิบ Y´ = 2.718 + .131X3 + .111X2 + .065X4 + .070X1 สมการพยากรณภาวะผูนําทางวชิ าการของผบู รหิ ารสถานศึกษา ทีส่ ง ผลตอประสทิ ธภิ าพการสอนของครู สังกดั สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 โดยใชค ะแนนมาตรฐาน ZY' = .206 Z x3 + .215 Z x2 144 Z x4 . + + .115 Z x1 อภิปรายผล ผลการวิจัยภาวะผูนาํ ทางวชิ าการของผบู รหิ ารสถานศึกษาทส่ี ง ผลตอประสทิ ธภิ าพการสอนของครู สังกัดสาํ นักงาน เขตพ้ืนที่การศกึ ษาประถมศึกษายโสธรเขต 1 มีประเด็นท่ีสาํ คัญสามารถนํามาอภิปรายผลไดดังน้ี 1. ผลการวิจัยพบวาภาวะผูนําทางวิชาการของผูบริหารสถานศึกษา โดยรวมอยูในระดับมาก เม่ือพิจารณาเปนรายดา น พบวา มี 1 ดา นอยูในระดบั มากที่สดุ ท่ีเหลืออยูใ นระดับมาก เนื่องดว ยการบริหารสถานศึกษาตอ งดําเนินการใหเ ปนไปตาม พระราชบัญญัติการศึกษาแหง ชาติ พ.ศ. 2542 และท่ีแกไ ขเพ่ิมเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 หมวดที่ 6 วาดว ยมาตรฐาน และการประกันคุณภาพการศึกษา ท่กี ําหนดใหส ถานศึกษาทุกแหงตองมีการประกันคุณภาพทางการศึกษา ผบู ริหารสถานศกึ ษา จะตองเปนผนู าํ ทางวชิ าการท่ีมีคุณภาพ เพ่ือพัฒนาและยกระดบั คุณภาพการศึกษา และเพื่อรองรบั การประเมินคุณภาพภายนอก

Journal of Roi Et Rajabhat University 205 Volume 14 No.3 September - December 2020 และหนวยงานตนสังกัด (สํานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาแหงชาติ, 2545 : 15) เปนการกาํ กับติดตามปฏิบัติตนและบริหารงาน ของผูบริหารสถานศึกษาใหเปนไปตามมาตรฐาน สอดคลองกบั แนวคดิ ของ ชฎากาญจน เจรญิ ชนม (2553 : 40) กลา ววา ผูบริหารสถานศกึ ษาจําเปน ตองสรางและพฒั นาภาวะผูนาํ ทางวชิ าการใหเกิดข้ึน เพราะผูบรหิ ารสถานศึกษาเปนผูรบั ผดิ ชอบหลัก ในการจัดการศึกษาใหบ รรลุตามวัตถปุ ระสงคของการจัดการศึกษา การบริหารจัดการหลักสูตร กํากับติดตามการจดั การเรียน การสอน พัฒนาครูสูความเปนครูมืออาชีพ สง เสริมบรรยากาศแหงการเรียนรู การกํากบั ตดิ ตามความกา วหนาของนักเรยี น และการกาํ หนดเปาหมายและพันธกิจของโรงเรียน ท้ังนี้เพราะในการปฏิรปู การศกึ ษาจําเปนตอ งมีผูบ ริหารสถานศึกษาท่ีมีความรู ความสามารถ และมงุ เนนการบริหารงานดานวิชาการเปนหลัก จะสงผลใหโรงเรียนมีศกั ยภาพดา นวิชาการและนักเรียนมีคณุ ภาพ สอดคลอ งกบั งานวิจยั ของ ละอองดาว ปะโพธิง (2554 : 81-82) ไดศึกษา ความสัมพันธระหวา งภาวะผนู าํ ทางวชิ าการ ของผูบริหารสถานศึกษา กับพฤตกิ รรมการสอนท่ีมปี ระสิทธภิ าพของครใู นสถานศึกษาระดบั มัธยมศึกษา สังกดั สาํ นักงานเขตพื้นที่ การศึกษามัธยมศึกษา เขต 19 และสอดคลองกบั งานวิจัยของ อารมณ นากอนทอง, ยุวธิดา ชาปญญา และวิชติ กํามันตะคณุ (2560 : 159) ไดศ ึกษาความสัมพันธร ะหวา งภาวะผูนําทางวิชาการของผบู ริหารสถานศกึ ษากัประสิทธภิ าพการสอนของครู สังกัดสานักงานเขตพ้ืนท่ีการศกึ ษาประถมศึกษารอยเอ็ด เขต 3 ผลการวิจัยพบวา ภาวะผูนาทางวิชาการของผบู ริหารสถานศึกษา โดยรวมและรายดา นทุกดา นอยูในระดับมาก 2. ผลการวิจยั พบวาประสทิ ธิภาพการสอนของครู โดยรวมอยใู นระดับมาก ทั้งน้ีเน่อื งจากปจจุบันอยูในยุคของการ ปฏิรูปการศกึ ษา ครซู ่งึ เปนหัวใจสําคญั ทางการศึกษา ไดร บั การพัฒนาใหมคี ุณภาพและมาตรฐานเหมาะสมกบั ความเปนวิชาชพี ชั้นสงู ตลอดจนการประกันคณุ ภาพทางการศึกษาทส่ี ถานศึกษาทุกแหง ตองผา นการประเมินเพอ่ื รับรองคณุ ภาพการศกึ ษา จงึ ทาํ ใหครมู คี วามกระตอื รือรนในการสอน มีความชดั เจนในการจัดการเรยี นรู พรอ มทงั้ หากลวธิ ีในการสอนใหเหมาะสมกับ การเรยี นรู ครูใหความรัก ความเอาใจใส มีความสมั พันธท่ีดกี บั นักเรียน และมีการวัดและประเมินผลตามสภาพจริงโดยเนนผูเรียน เปนสําคญั รวมท้งั สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 ไดจัดใหมโี ครงการยกระดบั ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียน ของนักเรียน มีการกํากบั ติดตามและนิเทศครูเก่ียวกับการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน ซ่งึ สอดคลองกบั แนวคิดของ Mcdley (2003 : 376) กลา ววา ประสิทธภิ าพการสอนของครู เปนความสัมพันธระหวางพฤติกรรมการสอนของครูและความเจรญิ งอกงาม ดานการพัฒนาการของนักเรียนที่เกิดจากผลการสอนนั้น ประสทิ ธิภาพการสอนจึงเกยี่ วของกบั ลักษณะการสอนท่ีครูเปนผูปฏบิ ตั ิ โดยตรงในชั้นเรยี นโดยพิจารณาจากการจัดเนื้อหาใหเปนระบบและเปน ประโยชนตอ นักเรยี น มกี ารใชสอ่ื วัสดอุ ุปกรณประกอบการสอน ตลอดจนความสัมพันธท ดี่ ีตอนักเรียน สอดคลองกบั งานวจิ ยั ของ กอบศักด์ิ มูลนัย (2554 : 92-93) ไดศึกษาวิจัย เร่อื งความสัมพันธ ระหวา งภาวะผูนําการเปล่ียนแปลงของผูบริหารโรงเรียน กบั ประสทิ ธิภาพการสอนของครสู ังกดั สํานักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษา ประถมศกึ ษาปทุมธานี เขต 1 และงานวิจัยของ นิตยา ใสหนองเปด (2555 : 96–99) ไดศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธระหวา ง การนิเทศภายในโรงเรียน กับประสทิ ธภิ าพการสอนของครู โรงเรียนสังกัดสาํ นักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 25 พบวา ประสิทธภิ าพการสอนของครโู ดยรวมอยูในระดับมาก 3. ภาวะผูนําทางวิชาการของผบู ริหารสถานศึกษา 4 ดา น สามารถพยากรณป ระสิทธภิ าพการสอนของครู คอื ดานการนิเทศติดตามการสอนของครูและความกา วหนาของนักเรียน ดานการบริหารหลักสูตรและการสอน ดา นการสงเสริม บรรยากาศแหงการเรยี นรู และดานการกําหนดเปาหมายและพันธกิจของโรงเรียน สามารถพยากรณประสิทธภิ าพการสอนของครู ไดอยา งมีนัยสาํ คญั ทางสถิติท่ีระดับ .01 โดยมีอํานาจการพยากรณร อยละ 21.90 ท้งั นเ้ี น่ืองจากการทผี่ ูบริหารสถานศึกษา มีภาวะผนู ําทางวิชาการ ทําใหค รูเกิดความกระตอื รือรนท่ีจะปฏิบตั ิงานและพัฒนาตนเอง ซ่ึงทาํ ใหเกิดประสทิ ธภิ าพและประสทิ ธิผล ในการทํางาน ผบู ริหารสถานศึกษาจึงตอ งมบี ทบาทในการสงเสริมการจัดการเรียนรูข องครู ผบู ริหารตองผลักดันใหเกิดการปฏิรปู หลักสตู รและการเรียนการสอน ผบู รหิ ารสถานศึกษาตองเปนผูนาํ ทางวชิ าการ โดยการทาํ งานรวมกับครู กระตุนเตอื นครู ใหคาํ แนะนาํ ประสานงานใหครทู ุกคนทํางานรว มกันอยางมปี ระสิทธิภาพและสงผลตอคณุ ภาพผูเรยี นมากท่ีสุด ซ่ึงสอดคลองกบั แนวคิดของ สวุ ิทย มูลคาํ (2554 : 54-55) กลา ววา การจัดการเรียนการสอนท่ีมปี ระสิทธภิ าพ ผูบริหารสถานศึกษาตองมภี าวะผูนํา ทางวชิ าการท่ีมีประสทิ ธิภาพ มกี ารสนทนากับครู มกี ารนิเทศติดตามการสอนของครู เพ่อื ใหเกดิ ประสิทธิภาพในการทํางาน ใหความสาํ คัญกับเน้ือหาหลักสูตรท่สี อน การเรียนรูและความกาวหนาของผูเรียน มีการกาํ หนดเปา หมายและจุดประสงคทช่ี ัดเจน สง เสริมบรรยากาศแหง การเรียนรู การที่ผบู ริหารสถานศกึ ษามีภาวะผูนาํ ทางวิชาการ มีความสาํ คัญอยา งยิ่งตอการพัฒนาคุณภาพ การจัดการศกึ ษาและพฤติกรรมการสอนของครู ทาํ ใหผูเก่ียวขอ งเชือ่ ถอื ยอมรับศรัทธาและรว มปฏิบัตงิ านไดอ ยา งมปี ระสิทธภิ าพ สอดคลอ งกบั งานวิจัยของ นิเลาะ แวอุเซ็ง (2552 : 2) ทําการวิจัยเรอื่ ง ประสิทธภิ าพการสอนของครูในโรงเรยี นเอกชนสอนศาสนา อสิ ลามใน 3 จังหวดั ชายแดนภาคใต ผลการวิจัยพบวา ปจจัยดานคุณลักษณะของความเปนครูมืออาชพี ความสามารถทางวชิ าการ

206 วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอด็ ปท ่ี 14 ฉบบั ที่ 3 กันยายน - ธันวาคม 2563 การสงเสริมบรรยากาศแหง การเรียนรู แรงจูงใจในการปฏบิ ตั ิงานและความสัมพันธร ะหวางครูกบั นักเรียน สามารถพยากรณ ประสทิ ธิภาพการสอนของครไู ดอยางมีนัยสําคัญทางสถติ ิท่รี ะดบั .01 และสอดคลอ งกับงานวิจัยของ วันเผด็จ มีชัย (2554 : 79) ทาํ การวิจัยเร่อื งภาวะผูนําทางวิชาการที่สงผลตอ ประสิทธิภาพการสอนของครูในโรงเรียน สังกัดองคก ารบรหิ ารสวนจงั หวัดขอนแกน ผลการวิจัยพบวา ภาวะผูนําทางวิชาการ ดา นการบริหารจัดการหลักสูตร การบริหารจัดการการเรียนการสอน การสงเสริมบรรยากาศ วัฒนธรรมและส่ิงแวดลอม ท่ีเอือ้ ตอการเรยี นรูและการนิเทศการศึกษา สามารถพยากรณประสทิ ธิภาพการสอนของครูในโรงเรียน ไดอยา งมีนัยสาํ คัญทางสถิติท่ีระดับ .01 ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการนําไปใช 1.1 จากผลการวิจัยพบวา ภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผบู ริหารสถานศึกษา สังกัดสาํ นักงานเขตพนื้ ท่ีการศึกษา ประถมศกึ ษายโสธร เขต 1 โดยรวมมีการปฏิบัตอิ ยใู นระดับมาก ท้งั นี้ดา นท่มี ีคา เฉล่ียตํ่าทส่ี ุด คือ ดานการพฒั นาความเปนครู มืออาชพี ดงั นั้นสถานศึกษาและสาํ นักงานเขตพื้นท่กี ารศึกษา ควรกาํ กบั ติดตามใหมีการจัดกิจกรรมพัฒนาความเปนครูมอื อาชพี ของครู ตามขอบขายที่กาํ หนด เชน การทาํ วิจยั ในช้ันเรียน จัดใหครูเขารว มการประชุมสมั มนา เพือ่ นาํ ความรูมาพัฒนาตนเอง และสถานศึกษา และมีการรายงานผลการอบรม เพื่อนาํ ไปปรับปรุงการจัดการเรยี นการสอนตอไป 1.2 จากผลการวิจยั พบวา ประสิทธิภาพการสอนของครสู ังกัดสาํ นักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1 พบวาโดยรวมอยูในระดับมาก ทั้งนี้ดานท่ีมคี าเฉล่ียตา่ํ ท่สี ุด คือ ดา นความสัมพันธระหวา งครูกับนักเรียน ดังน้ันครูควรเขารวม กิจกรรมกบั นักเรียนทงั้ ในและนอกหอ งเรยี น รวมถึงการสรางบรรยากาศในชั้นเรียนใหมคี วามอบอุน และปลอดภัย 1.3 จากผลการวิจยั พบวา ภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผบู ริหารสถานศึกษา ดา นการนิเทศ ตดิ ตามการสอน ของครูและความกา วหนาของนักเรียน เปนตวั แปรท่ีสงผลตอประสิทธิภาพการสอนของครูมากทสี่ ุด ดงั น้ันผูบ ริหารจึงควรกาํ หนด แนวทางในการกํากบั ติดตาม นิเทศการสอนของครูอยา งตอเนื่อง และลงมือปฏิบัติการนิเทศอยา งมีสว นรวมตามแนวทางท่ีกาํ หนด โดยมงุ เนนความกา วหนา ของนักเรียนเปนสําคัญ 2. ขอเสนอแนะในการทาํ วิจยั ครั้งตอไป 2.1 ควรพัฒนารูปแบบการสรางภาวะผูนําทางวิชาการ ดานการกําหนดเปาหมายและพันธกิจของโรงเรียน ดา นการบริหารหลักสูตรและการสอน ดานการนเิ ทศติดตามการสอนของครูและความกา วหนา ของนักเรยี นและดา นการสงเสริม บรรยากาศแหงการเรียนรู 2.2 ควรทําวิจัยเชงิ คุณภาพ โดยใชกระบวนการถอดบทเรียน สงั เกต สมั ภาษณหรอื การจัดกลมุ สนทนา ในโรงเรียนท่ีมีประสิทธิภาพการสอนของครูในระดับสูง เพื่อนาํ เสนอตอสาธารณชนใหไดเรียนรูเก่ียวกบั กระบวนการจัดการเรียน การสอนที่มีประสิทธภิ าพ รวมถงึ ทราบปจจัยที่เกี่ยวของอ่ืน ๆ จากปรากฏการณจ ริง ซึ่งจะนําไปสูการปรับปรุงพัฒนาประสทิ ธิภาพ การสอนของครูในโรงเรียนอื่นตอ ไป เอกสารอา งองิ กอบศักดิ์ มลู นัย. (2554). ความสัมพันธร ะหวางภาวะผูนาํ การเปล่ียนแปลงของผูบรหิ ารโรงเรยี นกับประสทิ ธภิ าพการสอน ของครสู งั กัดสาํ นกั งานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาประถมศึกษาปทุมธานี เขต 1 .วทิ ยานพิ นธ ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเทคโนโลยีการบริหารการศึกษา. ปทุมธาน:ี มหาวิทยาลัยราชมงคลธญั บุรี. ชฎากาญจน เจริญชนม. (2553). ภาวะผูนาํ ทางวิชาการที่มีตอ ประสิทธิผลของสถานศกึ ษา สังกัดสาํ นักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษา ขอนแกน เขต 1. รายงานการศึกษาคนควาอิสระ ศึกษาศาสตรมหาบณั ฑติ สาขาวิชาการบรหิ ารการศึกษา. ขอนแกน: มหาวิทยาลัยขอนแกน. นาวา สุขรมย. (2550). ความสมั พันธระหวางภาวะผูนาํ ทางวิชาการของผูบ ริหารสถานศกึ ษากบั ประสิทธภิ าพการสอนของครู โรงเรียนประถมศึกษาสํานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาหนองคาย เขต 2. วทิ ยานิพนธ ครุศาสตรมหาบณั ฑิต สาขาวิชา การบริหารการศึกษา. อุดรธานี: มหาวทิ ยาลัยราชภฏั อุดรธาน.ี นิตยา ใสหนองเปด. (2555). ความสัมพันธระหวา งการนิเทศภายในโรงเรยี นกบั ประสทิ ธภิ าพการสอนของครู สงั กดั สาํ นักงาน เขตพ้ืนทีก่ ารศึกษามัธยมศึกษา เขต 25. วิทยานพิ นธ ครศุ าสตรมหาบัณฑติ สาขาวิชาการบริหารการศึกษา. เลย: มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย.

Journal of Roi Et Rajabhat University 207 Volume 14 No.3 September - December 2020 นิเลาะ แวอุเซ็ง. (2552). รายงานการวิจัยปจจัยท่ีสง ผลตอ ประสทิ ธิภาพการสอนในโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม ในสามจงั หวัดชายแดนภาคใต. วิทยานิพนธ ศิลปศาสตรมหาบัณฑติ สาขาวิชาอิสลามศึกษา. ปตตานี: มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร วิทยาเขตปตตานี. บุญชม ศรีสะอาด. (2556). วิธีการทางสถิตสิ าํ หรับการวจิ ัย เลม 1 (พมิ พคร้ังที่ 5). กรุงทพฯ: สุวีรยิ าสาสน. ปรียาพร วงศอ นุตรโรจน. (2553). การบริหารงานวชิ าการ. กรงุ เทพฯ: ศูนยสอื่ เสรมิ กรงุ เทพ. ละอองดาว ปะโพทงิ . (2554). ความสัมพันธร ะหวางภาวะผูนําทางวิชาการของผบู ริหารสถานศึกษากับพฤตกิ รรมการสอน ทมี่ ีประสทิ ธิภาพของครใู นสถานศึกษาระดับมธั ยมศกึ ษา สงั กัดสาํ นักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษามัธยมศึกษาจงั หวัดเลย. วิทยานพิ นธ ศกึ ษาศาสตรม หาบณั ฑติ สาขาวชิ าการบริหารการศึกษา. นนทบุรี: มหาวทิ ยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. วนั เผดจ็ มีชัย. (2554). ภาวะผูนาํ ทางวชิ าการท่ีสง ผลตอ ประสทิ ธิภาพการสอนของครใู นโรงเรียนสังกดั องคก ารบริหาร สว นจังหวัดขอนแกน. วารสารศึกษาศาสตร ฉบับวจิ ยั บณั ฑติ ศึกษามหาวิทยาลัยขอนแกน, 5(2), 79-85. สมชาย เทพแสง. (2546). ผูนาํ คุณภาพ Quality Leadership : หัวใจสาํ คัญในการสรา งคุณภาพการศึกษา. วารสารวิชาการ, 6(4), 12-15. สาํ นักงานเขตพื้นทก่ี ารศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1. (2562). ผลทดสอบคะแนน O-NET ปการศึกษา 2560. [รายงาน ผลทดสอบคะแนน O-NET]. สบื คนเม่ือ 10 กันยายน 2562, จาก http://www.yst1.go.th/2020/?page_id=157 สํานกั งานเขตพ้ืนทีก่ ารศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1. (2562). จํานวนครูและบุคลากรทางการศึกษาปการศึกษา 2561. สืบคนเมอ่ื 1 ตลุ าคม 2562, จาก https://data.bopp-obec.info/emis/person-all-sum- list.php?Area_CODE=3501 สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาแหง ชาติ. (2545). แผนการศึกษาแหง ชาติ พ.ศ. 2545-2559. กรุงเทพฯ: บริษัทพรกิ หวาน กราฟฟก จํากดั . สํานักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา. (2553). แนวทางการจดั กิจกรรมพฒั นาผูเรียนตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษา ขัน้ พ้ืนฐานพุทธศักราช 2551 (พมิ พครง้ั ท่ี 2). กรุงเทพฯ: โรงพิมพชุมนมุ สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จาํ กัด. สุวทิ ย มูลคาํ . (2554). การจัดกิจกรรมการเรียนรูทีเนนการคิด. กรงุ เทพฯ: อี เค บุคส. อารมณ นากอนทอง, ยุวธดิ า ชาปญญา และวิชิต กํามนั ตะคณุ . (2560). ความสัมพันธระหวา งภาวะผูนาทางวชิ าการของผบู ริหาร สถานศึกษากับประสทิ ธภิ าพการสอนของครู สงั กัดสาํ นักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษารอ ยเอด็ เขต 3. วารสารมหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอ ยเอด็ , 11(1), 159-166. อุษณยี  รักซอน. (2543). หลกั การบรหิ าร. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณม หาวิทยาลัย. Mcdley, D.M. (2003). Evaluation of Research on Teacher. In The International Encyclopedia of Education. New York: Pergamon Press.

208 วารสารมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั รอยเอ็ด ปที่ 14 ฉบบั ที่ 3 กันยายน - ธนั วาคม 2563 คณุ ภาพชีวิตของนกั ศึกษาพยาบาล มหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอยเอด็ Quality of Life Among Nursing Students, Roi Et Rajabhat University สจั จวรรณฑ พวงศรีเคน1, กุมาลีพร ตรีสอน2, ปภชั ญา คชั รนิ ทร3, ดาริณี สุวภาพ4, จาํ รัสลกั ษณ เจริญแสน5 Received : 9 ต.ค. 2563 และอติญา โพธิ์ศรี6 Revised : 15 พ.ย. 2563 Satchawan Phuangsriken 1, Kumaleeporn Treesorn2, Paphatchaya Kucharin3, Accepted : 16 พ.ย. 2563 Darinee Suwaphabh4, Jumrusluk Charoensaen5 and Atiya Posri6 บทคัดยอ การวิจัยคร้ังน้ีเปนการวิจัยเชิงพรรณนา (Descriptive Research) มีวตั ถุประสงคเ พื่อศึกษาคุณภาพชวี ิต และเปรียบเทียบระดบั คณุ ภาพชวี ิตของนกั ศึกษาพยาบาล มหาวิทยาลยั ราชภฏั รอ ยเอด็ ประชากร คือ นักศึกษาพยาบาลศาสตรบัณฑิต ชนั้ ปท ่ี 1 ถึงชั้นปท ่ี 4 ปการศึกษา 2562 จาํ นวน 148 คน เครื่องมือในการเก็บรวบรวมขอมูล คอื แบบสอบถาม ประกอบดว ย 2 สวน คอื 1) แบบสอบถามขอมูลสวนบคุ คล 2) แบบสอบถามเก่ยี วกบั ระดบั คุณภาพชีวิต โดยใชเครอ่ื งมอื วัดคุณภาพชีวิต ขององคการอนามัยโลกชดุ ยอ ฉบับภาษาไทย (WHOQOL-BREF-THAI) นํามาตรวจสอบหาความเช่อื มั่นของเครื่องมอื ดว ยสัมประสิทธแ์ิ อลฟา ของครอนบาค มคี า เทากับ 0.89 วิเคราะหขอ มลู โดยหา ความถ่ี รอยละ คาเฉล่ีย สว นเบ่ียงเบนมาตรฐาน ความแปรปรวนทางเดียวและการทดสอบความแตกตา งระหวา งคู โดยใชวธิ ี LSD ผลการวิจัยพบวา คณุ ภาพชีวิตของนักศึกษาพยาบาล โดยรวม อยูในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณารายดาน พบวา คะแนนคุณภาพชวี ิต ดานสุขภาพจติ ดา นสัมพันธภาพทางสังคม อยใู นเกณฑคุณภาพชวี ิตระดบั ดี สว นดานส่ิงแวดลอ ม และดา นสุขภาพกาย มคี ะแนนคุณภาพชวี ิตอยใู นเกณฑค ณุ ภาพชีวิตระดบั ปานกลาง และเปรียบเทียบระดบั คณุ ภาพชวี ิต ของนักศึกษาพยาบาลจําแนกตามช้ันป พบวาคุณภาพชวี ิตของนักศกึ ษาพยาบาล ในช้ันปที่แตกตางกันมีคุณภาพชวี ิต ดา นส่งิ แวดลอม แตกตางกันอยา งมีนัยสําคญั ทางสถิตทิ ่ีระดบั .05 ในสวนของคณุ ภาพชวี ิตดา นสุขภาพกาย ดา นสุขภาพจิต และดา นความสมั พันธทางสังคมน้ันไมแตกตางกัน ขอเสนอแนะควรนําผลการวิจัยมาใชเปนแนวทางปรบั ปรุงพัฒนาตอ ไป คําสําคัญ : คณุ ภาพชีวิต, นักศึกษาพยาบาล, มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอด็ Abstract This research was considered as a description research. The objective of this research is to study and compare the quality of life among nursing students, Roi Et Rajabhat university. The target population consisted of 148 nursing students in Nursing Bachelor degree from the first-year to the fourth-year students in 2019 academic year. The questionnaire was research instruments consisted of 2 parts consisted of 2 parts 1 ผชู วยศาสตราจารย อาจารยป ระจําคณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลยั ราชภัฏรอยเอด็ อเี มล: [email protected] 2 อาจารยประจาํ คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอด็ 3 ผูชวยศาสตราจารย อาจารยประจําคณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลยั ราชภัฏรอยเอ็ด 4 ผูชวยศาสตราจารย ดร. อาจารยประจําคณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอด็ 5 ผชู วยศาสตราจารย อาจารยประจําคณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอด็ 6 ผชู วยศาสตราจารย อาจารยประจําคณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด 1 Assistant Professor, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University, Email: [email protected] 2 Lecturer, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University 3 Assistant Professor, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University 4 Assistant Professor Dr, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University 5 Assistant Professor, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University 6 Assistant Professor, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University

Journal of Roi Et Rajabhat University 209 Volume 14 No.3 September - December 2020 accordingly 1) a questionnaire for collecting personal information and 2) a questionnaire for collecting quality of life which applied WHOQOL-BREF-THAI by reliability with Cronbach, s Alpha Co-efficiency at .089. The data were analyzed by frequency, percentage, mean, standard deviation, one-way analysis of variance and testing differences between pairs using LSD. The results of the study revealed overall that the student quality of life among nursing students was at moderate level. When consider certain domains: the mental health and social relationships domains’ scores were at good levels respectively. The environmental and physical health domains’ scores were at moderate levels. When compare the quality of life level among nursing students classified by years of study found that nursing students in different years of study had different environmental quality of life with a statistically significant difference at the level of .05. In terms of quality of life on physical health, mental health and social relationships domains were not different. Recommendations the research results should be used as a guideline for further improvement. Keywords : Quality of life, Nursing students, Roi Et Rajabhat University บทนาํ คุณภาพชีวิตเปนภาวะความเปนอยูทด่ี ขี องตนเอง ทั้งรา งกายและจิตใจ ครอบคลุมถึงความปลอดภัย สิทธิและเสรภี าพ การรบั รูความเปนอยทู ีด่ ีมีความสมดุลระหวางความคาดหวังไดรับการตอบสนอง คณุ ภาพชวี ิตบง บอกถึงความเปนอยูท่ดี ี ความรูสึกเปน ปกติสขุ ในการดาํ รงชีวิต สงผลตอกระบวนการเรียนรู การศึกษาดวยตนเองจึงเปนส่ิงสาํ คญั เพราะจะทาํ ให เกิดการเรียนรูไดตามความสนใจ และเปนการศึกษาท่ีเนนผเู รยี นเปนสําคัญ สถาบันตองมีการเตรียมความพรอมดา นตาง ๆ เพ่ือสงเสริมใหเกิดคุณภาพชวี ติ ท่ดี ี สงผลการเรยี นรขู องนักศึกษาและสง เสริมทําใหเกิดการเรยี นรมู ากขน้ึ (รงุ ฤดี อุสาหะ และคณะ, 2563 : 54) การเรียนวิชาชีพพยาบาลเปนการเรียนท่ีมีความเฉพาะทาง โดยมีการเรียนท้งั ภาคทฤษฎี ภาคปฏิบัติ ในหองปฏิบัติการและสถานการณจ รงิ บนหอผปู วยควบคกู ันไป สงผลใหนักศึกษาพยาบาลเกิดภาวะเครียดสงผลตอภาวะสขุ ภาพ และคณุ ภาพชีวิตในทา ยที่สดุ การจดั การเรียนการสอนในมหาวทิ ยาลัย ไดคํานึงถึงเกณฑม าตรฐานในการจัดการเรียนการสอน ตามเกณฑมาตรฐานการศกึ ษาของชาติ มาตรฐานสํานักงานรบั รองมาตรฐานและประเมินคุณภาพทางการศึกษา และมาตรฐาน วิชาชพี ทศวรรษที่ผา นมาประเทศไทยกําลังเผชญิ กับปญหาขาดแคลนพยาบาลวิชาชีพ สภาการพยาบาลคาดประมาณในระหวา ง ป พ.ศ. 2553-2562 พยาบาลวิชาชีพยังขาดแคลนอีกประมาณ 33,112 คน (แสงเทียน ธรรมลิขิตกุล และสริ ิรัก สินอดุ มผล, 2562 : 57) แมสถาบันการศึกษาพยาบาลผลิตบณั ฑิตเพ่ิม รอยละ 9.01 ตอ ปเทานั้น การจัดการเรียนการสอนทางพยาบาลศาสตร เปนการจัดการศึกษาท้งั ภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ ท่เี ตรียมพยาบาลใหเปนผูที่มคี วามสามารถทั้งในดานวิชาการและมีความสามารถ ในการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลตามลักษณะของวิชาชพี เพ่อื ผลิตบณั ฑิตทใ่ี หเปนบุคลากรทางวิชาชีพทางการพยาบาลท่ีมีความสามารถ ในศาสตรข องสาขาเปนอยางดี กอใหเกิดความปลอดภัยและความมั่นใจของผูร บั บรกิ ารพรอ มท้ังเจตคติท่ีดตี อวิชาชีพ ในการปฏิบัติ พยาบาล (มาลวี ัล เลิศสาครศริ ิ และวิลาวณั ย เพง็ พานิช, 2563 : 96) การเรียนรูต ามกรอบมาตรฐานคณุ วุฒิระดบั ปรญิ ญาตรี สาขาพยาบาลศาสตร พ.ศ. 2552 ทั้ง 6 ดาน คือ ดานคุณธรรมจรยิ ธรรม ความรู ทักษะทางปญญา ทักษะสัมพันธระหวา งบุคคล และความรบั ผดิ ชอบ ทักษะการวิเคราะหเชิงตวั เลข การส่ือสารและการใชเทคโนโลยีสารสนเทศ และทักษะการปฏิบัตกิ ารปฏบิ ัติ ทางวิชาชีพ เมื่อสาํ เร็จการศึกษา สภาการพยาบาลไดจัดสอบความรูท างการพยาบาล 8 วิชา เพอ่ื ขอขึ้นทะเบียนและรบั ใบอนุญาต เปนผูประกอบวิชาชีพการพยาบาลและการผดงุ ครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอด็ เปนสถาบันการศกึ ษา พยาบาลระดบั อุดมศึกษา สังกัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วจิ ัยและนวัตกรรม เปนสถาบันท่มี ีบทบาทหนา ท่ีในการผลติ นักศึกษาพยาบาลใหมีคุณภาพ คณุ ภาพชีวติ นกั ศึกษาพยาบาลจึงเปน ส่ิงสําคัญเปนความรูสึกทมี่ ีความสุข ตามการรบั รขู องนกั ศึกษาในชว งเวลาหน่งึ อาจสง ผลกระทบตอการออกกลางคนั ของนักศึกษาพยาบาล สง ผลตอการรกั ษาวิชาชพี และคณุ ภาพของบณั ฑติ พยาบาล นักศึกษาพยาบาลพยาบาลแตละชั้นปมีจํานวนมากขึ้น มาจากหลายภมู ิลาํ เนา มีความแตกตา งดานวัฒนธรรม หางไกลจาก ผูป กครอง ตองปรบั ตวั ในการดําเนินชวี ิต และการใชช ีวิตภายในหอพกั นักศึกษาสว นใหญไมเ คยมีประสบการณใ นการคดิ วางแผนการใชชีวิตในหอพัก การปรับตัวเขาหากัน การจัดการเรียนการสอนในปจจุบันนกั ศึกษาตองพัฒนาศักยภาพของตน

210 วารสารมหาวทิ ยาลยั ราชภัฏรอยเอ็ด ปท ่ี 14 ฉบับที่ 3 กนั ยายน - ธันวาคม 2563 ในหลายดาน หากสามารถจัดการความรู ประสบการณและส่ิงแวดลอม ใหแกนักศึกษาไดอ ยา งเหมาะสมจะชว ยใหนกั ศึกษา รสู ึกมีความสขุ ซ่งึ จะสงผลตอความสามารถและความพรอมดา นบุคลกิ ภาพ ความรับผดิ ชอบ มเี หตผุ ลและคณุ ธรรมพื้นฐาน ตลอดจนประสบความสาํ เร็จในการเรียนและเปนบัณฑิตพยาบาลที่มีคณุ คา ตอ สังคม (รุง ฤดี อุสาหะ และคณะ, 2563 : 54-55) จากการสํารวจงานวิจัยเกี่ยวกับคุณภาพชีวิตของนักศึกษาพยาบาล ในตางประเทศพบเปนวิจัยเชิงสํารวจคุณภาพชวี ิตดา นตาง ๆ และโดยรวมตามเครื่องมอื ขององคก ารอนามัยโลก โดยศกึ ษาคณุ ภาพชวี ติ นักศึกษาพยาบาล ของมหาวิทยาลัยรัฐบาลประเทศ บราซิล และพบวานักศกึ ษาแตละชนั้ ปมีคุณภาพชวี ิตโดยรวมระดับปานกลาง และพบวาคุณภาพชีวิตรายดา นของนักศึกษาพยาบาล มีความแตกตางกัน (Moritz et al., 2016 : 564-572; Moura et al., 2016 : 1-7) สวนการศึกษาในประเทศไทยศึกษาคณุ ภาพชีวิต นักศึกษาพยาบาลโดยรวม มหาวิทยาลัยอีสเทิรน เอเชีย พบวา มีคะแนนคุณภาพชวี ิตปานกลาง (อนันตต รี สมิทธิ์นราเศรษฐ และศภุ ามณ จันทรสกลุ , 2561 : 562) สอดคลอ งกบั วิทยาลยั พยาบาลพระจอมเกลา จังหวดั เพชรบุรี ศึกษาคุณภาพชวี ติ นักศึกษาพยาบาลโดยรวม พบวา มีคะแนนคุณภาพชวี ิตระดับดี จากความสาํ คัญของคณุ ภาพชีวิต คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอด็ เปนสถาบนั อุดมศึกษา ยังไมเ คยสาํ รวจคุณภาพชวี ิตของนักศึกษาพยาบาลมากอ น ผวู ิจัยจึงสนใจ ศึกษาคุณภาพชวี ติ ของนักศึกษาพยาบาล มหาวทิ ยาลัยราชภฏั รอ ยเอ็ด โดยสํารวจคุณภาพชวี ิตรายดานและโดยรวมตามเคร่ืองมอื ขององคก ารอนามัยโลก และประยกุ ตใชแนวคิดคุณภาพชวี ิตขององคก ารอนามัยโลก (World Health Organization) มาเปน กรอบแนวคิด ในการศึกษาวิจัยคร้ังน้ี และเปรียบเทียบคณุ ภาพชวี ิตของนักศึกษาแตละชั้นป เพื่อเปนขอมลู พื้นฐานในการกําหนด นโยบายหรือยทุ ธศาสตรในการบริหารจัดการท้งั ดานการเรียนการสอน การจัดกจิ กรรมใหนักศึกษาพยาบาลสงผลใหน ักศึกษา สามารถพัฒนาศกั ยภาพ และมีคณุ ภาพชีวิตท่ีดใี นรวั้ มหาวิทยาลัย มีความสามารถในดานการเรียน สาํ เร็จการศกึ ษาออกไปรับใช สังคมไดอยา งมีคณุ ภาพ วตั ถุประสงค 1. เพอ่ื ศึกษาคุณภาพชวี ิตของนักศกึ ษาพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด 2. เพ่ือเปรยี บเทียบระดับคณุ ภาพชีวติ ของนักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด จําแนกตามชั้นป วิธดี าํ เนินการวิจัย การศึกษาในครั้งนี้เปนการวิจัยเชิงพรรณนา (Descriptive Research) เพื่อศึกษาคณุ ภาพชีวิตของนักศึกษาพยาบาล มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอด็ 1. ประชากรและกลมุ ตวั อยา ง 1.1 ประชากร ประชากรในการศกึ ษาเปนนักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด ชั้นปท ี่ 1-4 ที่กําลัง ศึกษาในภาคการศึกษาท่ี 2 ปการศกึ ษา 2562 จํานวน 234 คน (ขอมูลทะเบียนสถิตมิ หาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด , 2563) 1.2 กลุมตัวอยาง กลุมตัวอยา งใชใ นการวิจัยคร้ังน้ี จํานวน 148 คน ไดแก ชั้นปท ่ี 1 จํานวน 47 คน ชั้นปท ่ี 2 จาํ นวน 44 คน ช้นั ปท่ี 3 จาํ นวน 38 คน ชั้นปที่ 4 จํานวน 19 คน โดยคํานวณจากตารางสําเรจ็ รูปของเครจซี่และมอรแกน (Krejcie & Morgan, 1970 : 607-610) ใชเ กณฑ คัดเขา (Inclusion criteria) มคี ุณสมบัติดังนี้ 1. เปนนักศึกษาพยาบาล มหาวิทยาลยั ราชภัฏรอยเอ็ด ชั้นปที่ 1-4 ปก ารศึกษา 2562 2. ยินดเี ขา รวมการวิจัย จากนั้นดําเนินการคํานวณสัดสวนกลุมตัวอยางและสุมตวั อยา งแบบงาย (Simple random sampling) โดยนาํ รายช่อื ของกลมุ ประชากรมาจบั สลากโดยไมใสคืน และปองกันการเกิดขอมลู สูญหาย กลุมตวั อยา งไมสงแบบสอบถามคืน หรือตอบแบบสอบถามไมสมบูรณอีกรอยละ 20

Journal of Roi Et Rajabhat University 211 Volume 14 No.3 September - December 2020 2. เคร่ืองมือทใ่ี ชใ นการวิจัย เครอื่ งมือที่ใชในการวิจยั ประกอบดว ย 2 สว น ไดแก สว นท่ี 1 แบบสอบถามขอ มูลสวนบุคคล ประกอบไปดว ย เพศ อายุ ระดบั ช้ันป เกรดเฉลี่ยสะสม ไดรบั เงิน เปนคา ใชจา ย โดยเฉลีย่ ตอเดอื น รายไดของครอบครัวโดยเฉล่ียตอเดือน ผูท่ีอปุ การะชว ยเหลอื คา ใชจ ายในการศกึ ษา เหตุผล ทศี่ ึกษาในคณะพยาบาลศาสตร สว นท่ี 2 แบบสอบถามเกี่ยวกบั ระดับคณุ ภาพชีวิตของนักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด โดยผูวิจัยใชเ ครื่องมือวัดคุณภาพชีวิตขององคการอนามัยโลกชุดยอ ฉบับภาษาไทย (WHOQOL-BREF-THAI) 26 ตัวชีว้ ดั ซึง่ ประกอบดวย 4 ดา น คอื คุณภาพชีวติ ดา นสขุ ภาพกาย ดา นสุขภาพจติ ดา นความสมั พันธท างสงั คม และดา นส่งิ แวดลอ ม ลกั ษณะคาํ ถามเปนขอ คาํ ถามทั้งดานบวกและดานลบ คาํ ถามแตละขอ เปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดับ คือ มากที่สุด มาก ปานกลาง เล็กนอย ไมเลย โดยการนาํ แบบสอบถามไปทดลองใชก บั นักศึกษาท่ีมีคณุ ลักษณะเดียวกันกับกลุมตัวอยา งจํานวน 30 คน และวิเคราะหคาสัมประสิทธิ์แอลฟาครอนบาค (Cronbach, s Alpha Coefficiency) ไดเทากบั 0.89 และนําไปใช ในการวจิ ยั และมีเกณฑการใหคะแนนดังนี้ คะแนนดา นบวก คะแนนดานลบ มากทสี่ ุด 5 คะแนน ไมเลย 5 คะแนน มาก 4 คะแนน เล็กนอ ย 4 คะแนน ปานกลาง 3 คะแนน ปานกลาง 3 คะแนน เล็กนอ ย 2 คะแนน มาก 2 คะแนน นอ ย 1 คะแนน มากทส่ี ุด 1 คะแนน คะแนนคุณภาพชวี ติ มีคะแนนตัง้ แต 26-136 คะแนน โดยเมื่อผูตอบรวมคะแนนทุกขอ ไดค ะแนนเทาไหร สามารถเปรยี บเทียบกบั เกณฑป กตทิ ่ีกาํ หนดดังน้ี (สุวัฒน มหันตนิรันทรก ลุ และคณะ, 2545 : 4-15) คะแนน 26-60 คะแนน แสดงถึง คณุ ภาพชวี ิตไมดี คะแนน 61-95 คะแนน แสดงถึงคุณภาพชวี ิตปานกลาง คะแนน 96- 130 คะแนน แสดงถึงคุณภาพชวี ติ ท่ีดี แบง ระดบั คะแนนคณุ ภาพชีวติ แยกออกเปนองคป ระกอบตาง ๆ ไดดงั นี้ ตาราง 1 ระดบั คะแนนคณุ ภาพชีวติ คุณภาพชีวิต คุณภาพชวี ิตท่ไี มดี คุณภาพชีวิตปานกลาง คุณภาพชีวิตท่ีดี 1. ดา นสขุ ภาพกาย 7-16 17-26 27-35 2. ดา นสขุ ภาพจติ 6-14 15-22 23-30 3. ดา นความสมั พันธท างสังคม 3-7 8-11 12-15 4. ดา นส่ิงแวดลอ ม 8-18 19-29 30-40 คุณภาพชวี ิตโดยรวม 26-60 61-95 96-130 องคป ระกอบดานคุณภาพกาย ไดแก ขอ 2 3 4 10 11 12 24 องคประกอบดา นจิตใจ ไดแก ขอ 5 6 7 8 9 23 องคป ระกอบดา นสมั พันธภาพทางสงั คม ไดแก ขอ 13 14 25 องคประกอบดา นสิง่ แวดลอม ไดแก ขอ 15 16 17 18 19 20 21 22 สว นขอ 1 ขอ 26 เปนตัวชว้ี ัดทอ่ี ยใู นหมวดคุณภาพชีวิตและสขุ ภาพ โดยรวมจะไมรวมอยใู นองคป ระกอบทง้ั 4 ดา น

212 วารสารมหาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอด็ ปท ี่ 14 ฉบับที่ 3 กันยายน - ธันวาคม 2563 การคิดคะแนนคณุ ภาพชวี ิตโดยรวมและรายดาน เคร่อื งมอื ช้วี ัดคณุ ภาพชีวติ ขององคการอนามยั โลกชุดยอฉบับภาษาไทย (WHOQOL-BREF-THAI) 26 ตวั ช้วี ัด มีการแปลผลดงั น้ี ชวงกวา งของอันตรภาคชั้น = คะแนนสงู สดุ -คะแนนต่ําสุด จาํ นวนชั้น = 5-1 5 = 0.8 เกณฑใ นการวเิ คราะหระดบั คณุ ภาพชวี ิตของนักศึกษาพยาบาล มหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด โดยพิจารณาคา เฉล่ยี ของคะแนนแตละขอเปน 5 ระดบั ดงั นี้ คา เฉล่ีย 1.00-1.80 มีระดบั คณุ ภาพชวี ิตที่ไมดีมาก คา เฉลี่ย 1.81-2.60 มีระดบั คณุ ภาพชวี ิตท่ีไมด ี คา เฉลี่ย 2.61-3.40 มีระดับคณุ ภาพชีวิตท่ีปานกลาง คา เฉลี่ย 3.41-4.20 มีระดับคณุ ภาพชีวติ ที่ดี คา เฉลี่ย 4.21-5.00 มีระดับคณุ ภาพชวี ติ ที่ดีมาก 3. การเกบ็ รวบรวมขอมูล ผูวิจัยเกบ็ รวบรวมขอ มลู ดวยตนเอง โดยมีขั้นตอนดงั นี้ 3.1 โครงการวิจัยและเคร่ืองมือที่ใชใ นการวิจัยไดรับความเห็นชอบ และรบั รองจากคณะกรรมการพจิ ารณา จริยธรรมการทาํ วิจัยในมนษุ ย มหาวิทยาลยั ราชภฏั รอยเอ็ด เลขท่ี 003/2563 3.2 ภายหลังไดรบั การอนุมัติโครงการ และผา นการรบั รองฯ ผูว ิจัยทําหนงั สือขออนญุ าตเกบ็ ขอ มูล ถึงคณบดี คณะพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด 3.3 เม่ือไดรบั หนังสืออนมุ ตั ิจากคณบดี คณะพยาบาลศาสตรแลว ผวู จิ ัยทาํ การเกบ็ ขอ มลู ดวยตนเอง มีการ พิทกั ษสิทธิ์ของกลุมตวั อยาง และปองกันผลกระทบดานจริยธรรมที่อาจเกดิ ข้ึนกบั กลมุ ตวั อยาง โดยผูวิจัยเขา พบกลุมตัวอยา ง ดว ยตนเอง แนะนาํ ตัว สรางสัมพันธภาพ อธบิ ายวตั ถปุ ระสงค วธิ ีการดาํ เนนิ การวิจยั และระยะเวลาในการทําวจิ ัย พรอ มช้ีแจง ใหท ราบถงึ สิทธขิ องกลมุ ตัวอยา ง และใหเซ็นยินยอมเขา รวมโครงการวจิ ัย (informed consent form) โดยคาํ ตอบหรอื ขอมูล ทไี่ ดถือเปนความลับและผลการวจิ ยั จะนําเสนอเปน ภาพรวม โดยกอ นการเก็บขอมูลวิจัยผูว ิจยั ไดข อเอกสารรับรองจริยธรรม การวิจัยในมนษุ ย จากมหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด 3.4 ดาํ เนินการเก็บขอมูลในชว งเวลาเดียวกัน คือ เมือ่ เปดปก ารศึกษา 2562 เปนชว งนักศึกษาทุกชนั้ ป ไมมีการสอบ หลังจากกลุม ตัวอยางตอบแบบสอบถามเรียบรอ ยแลว ผูวิจัยตรวจสอบความครบถวนและความสมบูรณ ของคาํ ตอบไดรบั การตอบแบบสอบถามคืน 148 ฉบับ คดิ เปนอตั ราการตอบกลับ รอยละ 100 จากน้ันนาํ ขอมลู ท่ีไดจ าก การตอบแบบสอบถามมาวิเคราะหท างสถิติ 4. การวเิ คราะหขอมูล ผูว จิ ัยวิเคราะหขอ มลู โดยใชโปรแกรมสําเร็จรปู ทางสถิติ โดยมขี ั้นตอนการวิเคราะห ตามลาํ ดบั ดังนี้ขอมลู ท่วั ไป ของกลุมตัวอยา ง ไดแก เพศ อายุ ชั้นป ไดร ับเงินเปนคา ใชจาย รายไดข องครอบครัว ผทู ี่อุปการะชวยเหลอื คาใชจายในการศึกษา เหตุผลท่ีนักศึกษาเขา ศึกษา 4.1 วเิ คราะหขอมลู โดยใชสถติ ิเชิงพรรณนา ไดแก ความถี่ รอ ยละ แบบสอบถามคณุ ภาพชีวิตของนักศึกษา คาํ นวณหาชว งคะแนน คา เฉลี่ย และสว นเบี่ยงเบนมาตรฐาน ท้ังรายดา นและโดยรวม 4.2 เปรียบเทียบความแตกตางของคา เฉล่ียคะแนนคุณภาพชีวิตนักศึกษาพยาบาลแตละชนั้ ป โดยใชการวิเคราะห ความแปรปรวนทางเดียว (One -Way ANOVA) และการทดสอบความแตกตา งระหวา งคู โดยใชว ธิ ี LSD (Least Significant Difference)

Journal of Roi Et Rajabhat University 213 Volume 14 No.3 September - December 2020 ตาราง 2 ขอ มลู ท่ัวไปของกลุมตวั อยางนักศึกษาพยาบาล จาํ นวน 148 คน เพศ ขอ มูลทั่วไป จํานวน (รอยละ) ชาย หญิง 11 (7.4) อายุ (ป) 137 (92.6) 18-23 ป 24-29 ป 144 (97.3) 3 (2.0) 30-35 ป 1 (0.7) ช้ันป 47 (31.8) 44 (29.7) ป 1 38 (25.7) 19 (12.8) ป 2 1 (0.7) ป 3 8 (5.4) 22 (14.9) ป 4 117 (79.1) ไดรับเงินเปนคาใชจ า ย โดยเฉล่ียตอเดือน 7 (4.7) 31 (20.9) ตํ่ากวา 1,000 50 (33.8) 60 (40.5) 1,000-2,000 148 (100) 2,001-3,000 143 (96.6) มากกวา 3,000 5 (3.4) รายไดของครอบครัวโดยเฉลี่ยตอเดอื น 20 (13.5) 128 (86.5) ต่ํากวา 5,000 บาท 5,000 - 10,000 บาท 10,001 - 20,000 บาท มากกวา 20,000 บาท ผูอ ปุ การะชวยเหลือคา ใชจ ายในการศึกษา มี บิดามารดาอุปการะชว ยเหลือคาใชจายในการศกึ ษา ชวยเหลือ ไมช วยเหลือ ญาติอปุ การะชวยเหลือคา ใชจ า ยในการศึกษา ชว ยเหลือ ไมช วยเหลอื

214 วารสารมหาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอด็ ปท ี่ 14 ฉบับท่ี 3 กันยายน - ธนั วาคม 2563 ตาราง 2 (ตอ) ขอ มูลทว่ั ไป จาํ นวน (รอยละ) ผอู ุปการะอ่ืนท่ีไมเกี่ยวของเปน ญาติ ชว ยเหลอื 6 (4.1) ไมชวยเหลือ 142 (95.9) ทร่ี บั เงินกูยืมจากรฐั บาล ชว ยเหลอื 45 (30.4) ไมชวยเหลือ 103 (69.6) ทรี่ บั ทุนการศกึ ษา ชว ยเหลอื 4 (2.7) ไมชวยเหลอื 144 (97.3) เหตผุ ลท่เี ขา ศึกษาคณะพยาบาลศาสตร ตนเองสนใจตองการเขามาศึกษาในวชิ าชีพพยาบาล 155 (77.7) บดิ ามารดาตอ งการใหเ รยี นวิชาชีพพยาบาล 29 (19.6) ผูปกครองตอ งการใหเรียน 2 (1.4) ในระยะ 3 เดือนท่ีผา นมาทานเคยไดรับการตรวจรักษาจากแพทยเน่อื งจากความเจ็บปวย ไมเคย 120 (81.1) เคย 28 (18.9) จากตาราง 2 พบวา กลุมตัวอยางมีจํานวนท้งั สิ้น 148 คน สว นใหญร อ ยละ 92.6 เปนเพศหญิง มีอายรุ ะหวา ง 18-23 ป รอ ยละ 97.3 มีนักศกึ ษาพยาบาลศาสตรบัณฑติ ชั้นปที่ 1 จํานวนมากท่ีสุด คดิ เปนรอ ยละ 31.8 สว นใหญไดรบั เงิน เปนคา ใชจา ย โดยเฉลย่ี ตอเดอื น มากกวา 3,000 บาท รอยละ 79.1 รายไดข องครอบครัวเฉลี่ยตอเดือน มากกวา 20,000บาท คิดเปนรอ ยละ 40.5 ตาราง 3 ผลการศึกษาคุณภาพชวี ติ ของนักศกึ ษาพยาบาล มหาวิทยาลยั ราชภฏั รอ ยเอ็ด (N=148 คน) คุณภาพชีวิต คา เฉล่ีย สว นเบี่ยงเบนมาตรฐาน ระดับ ดานสขุ ภาพกาย (Mean) (SD) ปานกลาง ดา นสขุ ภาพจิต 3.28 1.06 ดา นสัมพันธภาพทางสังคม 3.51 .99 ดี ดานส่งิ แวดลอม 3.42 1.02 ดี คุณภาพชีวิตโดยภาพรวม 3.31 .86 ปานกลาง 3.28 .71 ปานกลาง คณุ ภาพชวี ิตโดยรวมทุกดา น 3.37 .97 ปานกลาง

Journal of Roi Et Rajabhat University 215 Volume 14 No.3 September - December 2020 จากตาราง 3 การศึกษาพบวา คา เฉลี่ยคะแนนระดบั คุณภาพชวี ติ ของนักศึกษาพยาบาล มหาวทิ ยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด โดยคณุ ภาพชวี ิตโดยรวมทุกดาน อยูในระดับปานกลาง ( X̅ = 3.37 , S.D.= .97 ) ดานทมี่ ีคาเฉล่ียสูงสุดอยใู นระดับดี คือ ดาน สุขภาพจิต ( X̅ = 3.51, S.D.= .99 ) รองลงมา คอื ดา นสัมพันธภาพทางสงั คม ( X̅ = 3.42 , S.D.= 1.02 ) สวนดา นอยูในระดบั ปานกลาง คอื ดานสง่ิ แวดลอ ม ( X̅ = 3.31 , S.D.= .86) และดานสขุ ภาพกาย ( X̅ = 3.28, S.D.= 1.06) ตาราง 4 ผลการเปรียบเทียบระดบั คุณภาพชวี ิตของนักศกึ ษาพยาบาล มหาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด จําแนกตามชั้นป (n=148) ชนั้ ป คา เฉลยี่ คะแนน สว นเบี่ยงเบน ระดับ นักศกึ ษาพยาบาลชั้นปท่ี 1 ระดับคณุ ภาพชีวติ มาตรฐาน ปานกลาง นักศกึ ษาพยาบาลช้ันปท่ี 2 .98 นักศกึ ษาพยาบาลช้ันปท ่ี 3 (Mean) 1.00 ดี นักศึกษาพยาบาลชั้นปท่ี 4 3.31 .89 ดี 3.41 .93 ปานกลาง 3.47 3.29 จากตาราง 4 การศึกษาพบวา คา เฉลีย่ คะแนนระดบั คณุ ภาพชวี ติ ของนักศึกษาพยาบาล มหาวทิ ยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด โดยคณุ ภาพชวี ิตนกั ศึกษาตามชั้นปท ่ี 3 มีคาเฉล่ยี สูงสดุ อยูระดบั ดี ( X̅ = 3.47, S.D.= .89) รองลงมา คือ นักศกึ ษา พยาบาลช้ันปท่ี 2 ( X̅ = 3.41, S.D.= 1.00) สวนคาเฉลีย่ ระดบั คณุ ภาพชีวติ อยูระดบั ปานกลาง คอื นักศึกษาพยาบาลชนั้ ปท่ี 1 ( X̅ = 3.31, S.D.= .98) และนักศกึ ษาพยาบาลชั้นปท่ี 4 ( X̅ = 3.29, S.D.= .93) ตาราง 5 ผลการเปรียบเทียบคณุ ภาพชีวิตของนักศึกษาพยาบาล มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด จาํ แนกทุกช้ันป รายดาน และโดยรวม (n=148) คุณภาพชีวิต ชั้นป Mean S.D. ระดับคณุ ภาพชีวิต ดา นสขุ ภาพกาย ป 1 (n=47) 3.21 1.07 ปานกลาง ดา นสุขภาพจิต ป 2 (n=44) 3.33 1.10 ปานกลาง ดานความสัมพันธทางสงั คม ป 3 (n=38) 3.43 1.02 ดี ดา นสงิ่ แวดลอม ป 4 (n=19) 3.08 .95 ปานกลาง ป 1 (n=47) 3.43 .91 ดี ป 2 (n=44) 3.72 1.05 ดี ป 3 (n=38) 3.66 .94 ดี ป 4 (n=19) 3.03 .91 ปานกลาง ป 1 (n=47) 3.60 1.01 ดี ป 2 (n=44) 3.08 1.10 ปานกลาง ป 3 (n=38) 3.60 .87 ดี ป 4 (n=19) 3.53 .85 ดี ป 1 (n=47) 3.19 .91 ปานกลาง ป 2 (n=44) 3.37 .75 ปานกลาง ป 3 (n=38) 3.30 .68 ปานกลาง ป 4 (n=19) 3.57 .87 ดี

216 วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด ปที่ 14 ฉบบั ที่ 3 กันยายน - ธนั วาคม 2563 ตาราง 5 (ตอ ) คุณภาพชีวติ ชั้นป Mean S.D. ระดับคณุ ภาพชีวติ คุณภาพชวี ิตโดยรวม ป 1 (n=47) 2.94 .41 ปานกลาง ป 2 (n=44) 3.45 .59 ดี ป 3 (n=38) 3.67 .79 ดี ป 4 (n=19) 3.16 .59 ปานกลาง *p < มีนัยสําคัญทางสถิตทิ ่ีระดบั .05 จากตาราง 5 การศึกษา พบวา ดา นสขุ ภาพกาย คุณภาพชีวิตอยูระดับดี คือ นักศึกษาพยาบาลชั้นปที่ 3 (X̅ = 3.43, S.D.= 1.02) รองลงระดบั ปานกลาง นักศึกษาพยาบาลชั้นปท ี่ 2 (X̅ = 3.33, S.D.= 1.10) นักศึกษาพยาบาลชั้นปท่ี 1 (X̅ = 3.21, S.D.= 1.07) และ นกั ศึกษาพยาบาลชั้นปที่ 4 (X̅ = 3.08, S.D.= .95) ตามลาํ ดบั ดานสขุ ภาพจิต พบวา คุณภาพชีวิตระดับดี คอื นักศึกษาพยาบาลช้ันปท่ี 2 (X̅ = 3.72, S.D.= 1.05) รองลงมา คือ นกั ศึกษาพยาบาลช้ันปท่ี 3 (X̅ = 3.66, S.D.= .94) นักศึกษาพยาบาลชั้นปท่ี 1 (X̅ = 3.43, S.D.= .91) และคุณภาพชีวิต ระดับปานกลาง คอื นักศึกษาพยาบาลชั้นปท่ี 4 (X̅ = 3.03, S.D.= .91) ดา นความสัมพันธทางสงั คม พบวา คุณภาพชวี ิตระดบั ดี คอื นักศึกษาพยาบาลชั้นปท่ี 3 (X̅ = 3.60, S.D.= .87) นักศึกษาพยาบาลช้ันปที่ 1 (X̅ = 3.60, S.D.= 1.01) และนักศึกษาพยาบาลชน้ั ปท่ี 4 (X̅ = 3.53, S.D.= .85) และคุณภาพ ชวี ติ ระดับปานกลาง คอื นักศึกษาพยาบาลชั้นปท ี่ 2 (X̅ = 3.08, S.D.= 1.10) ดา นสงิ่ แวดลอม พบวา คุณภาพชีวิตระดบั ดี คอื นักศึกษาพยาบาลชั้นปที่ 4 (X̅ = 3.57, S.D.= .87) สวนคณุ ภาพ ชีวติ ระดับปานกลาง คือ นักศึกษาพยาบาลชั้นปท ่ี 2 (X̅ = 3.37, S.D.= .75) นักศึกษาพยาบาลช้ันปท ่ี 3 (X̅ = 3.30, S.D.= .68) และนักศกึ ษาพยาบาลชน้ั ปที่ 1 (X̅ = 3.19 S.D.=.91) ตามลาํ ดับ คณุ ภาพชวี ิตโดยรวม พบวา คณุ ภาพชีวิตระดบั ดี คือนักศกึ ษาพยาบาลชั้นปที่ 3 (X̅ = 3.67, S.D.= .79) และ นักศึกษาพยาบาลช้ันปท่ี 2 (X̅ = 3.45, S.D.= .59) สว นคณุ ภาพชวี ิตระดบั ปานกลาง คือ นักศึกษาพยาบาลช้ันปท่ี 4 (X̅ = 3.16, S.D.= .59) และนักศึกษาพยาบาลชั้นปที่ 1 (X̅ = 2.94, S.D.=.41) ตามลําดับ ผวู ิจัยวิเคราะหเปรียบเทียบรายควู ามีนักศกึ ษาช้ันปใ ดบา งที่คะแนนเฉล่ียคณุ ภาพชวี ิตดานสุขภาพกาย ดานสขุ ภาพจิต ดา นความสมั พันธทางสังคม และคุณภาพชวี ิตโดยรวมแตกตา งกัน ผลการวิจัยพบวา นักศึกษาช้ันปท่ี 3 และ 1,2,4 มีคะแนนเฉล่ียคณุ ภาพชวี ิตดา นสุขภาพกายแตกตา งกันอยางมีนัยสาํ คัญทางสถิติ นักศึกษาช้ันปท่ี 1 มคี ะแนนเฉล่ีย คุณภาพชีวิตดา นสขุ ภาพจิตและคุณภาพชวี ติ โดยรวมแตกตางกันอยางมีนัยสาํ คญั ทางสถิติ นักศกึ ษาชัน้ ปท ี่ 2 และช้ันปท่ี 3 มีคะแนนเฉลี่ยคณุ ภาพชีวิตดานส่ิงแวดลอ มแตกตา งกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ

Journal of Roi Et Rajabhat University 217 Volume 14 No.3 September - December 2020 ตาราง 6 เปรียบเทยี บคุณภาพชวี ติ ของนักศึกษาพยาบาล มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด จําแนกทุกชั้นป รายดา น คณุ ภาพชวี ติ แหลงความแปรปรวน SS df MS F P ดา นสขุ ภาพกาย ระหวา งกลมุ 0.87 3 .292 1.639 .183 ภายในกลุม 25.68 144 .178 .829 รวม 26.55 147 .680 ดา นสขุ ภาพจิต ระหวา งกลมุ 0.18 3 .060 .295 .009* ภายในกลุม 29.34 144 .204 รวม 29.52 147 ดา นสัมพันธภาพ ระหวางกลมุ 0.61 3 .205 .505 ทางสังคม ภายในกลุม 58.60 144 .407 รวม 59.21 147 ดานสิ่งแวดลอ ม ระหวา งกลมุ 2.86 3 .953 4.039 ภายในกลุม 33.95 144 .236 รวม 36.81 147 *p < มีนัยสาํ คัญทางสถิติท่ีระดบั .05 จากตาราง 6 การศึกษา พบวา คณุ ภาพชีวิตของนักศึกษาพยาบาล มหาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด ในชั้นปท ่แี ตกตางกัน มีคณุ ภาพชวี ิตดานสิ่งแวดลอ ม แตกตา งกันอยางมีนยั สาํ คัญทางสถิติท่ีระดบั .05 ในสว นของคุณภาพชีวิตดานสขุ ภาพกาย ดา นสุขภาพจิต และดา นความสมั พนั ธทางสังคมน้ัน ไมแตกตางกัน อภปิ รายผล 1. คณุ ภาพชีวติ ของนักศึกษาพยาบาล มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด จากผลการวิจัยพบวา นักศึกษาพยาบาลทุกชั้นปมีคุณภาพชีวิตโดยรวม อยูในระดับกลาง เนื่องจากหลักสตู ร พยาบาลศาสตรบัณฑิต มีการจัดการเรียนการสอนเขม ขนทกุ ช้ันป โดยนักศึกษาชั้นปท ่ี 1 และ 2 จะเรียนเนนภาคทฤษฎี เพ่ือใหนักศึกษามคี วามรูและนาํ ไปใชขึ้นฝกปฏบิ ัตจิ รงิ ในหอผูป ว ย สว นช้ันปท ี่ 3 และ 4 จะเร่มิ ข้ึนฝกบนหอผปู วยจริง สอดคลอ งกับผลการศึกษาของกมลรัตน ทองสวา ง (2560 : 1) ท่พี บวา คณุ ภาพชีวิตของนักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลยั ราชภัฏชยั ภมู ิ โดยรวมอยูใ นระดับปานกลาง คุณภาพชีวิตดา นรางกาย เมื่อพจิ ารณาโดยรวม พบวา นักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด มีคณุ ภาพชวี ิตดา นรางกายอยูระดบั ปานกลาง นักศึกษาพยาบาล มีอายุเฉลี่ยมากที่สุด คอื ชวงอายุระหวา ง 18-23 ป จดั อยใู น ชวงวัยรุนตอนปลาย จนถงึ วัยผใู หญ เปนชว งที่ตอ งปรับตัวเปล่ยี นแปลงบทบาทตนเอง เปนชวงวัยที่ตองออกจากบา น ประกอบกับวฒุ ภิ าวะยังไมส มบูรณม ากนัก การเรียนระดบั มหาวิทยาลัย ซึ่งใหมตอระบบการศึกษาและวธิ ีการสอนของอาจารย กิจกรรมตา ง ๆ ทีม่ หาวทิ ยาลัยจดั ขึ้น นอกจากน้ีสภาพการสอนท้ังภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ ตอ งฝกปฏบิ ัติควบคไู ปกับการเรยี น ทฤษฎี อาจสง ผลใหนักศึกษาเกิดความเครยี ด ความเหนอื่ ยลา และเกิดปญ หาสขุ ภาพได เชน ปวดศรี ษะ ปวดทอง สอดคลองกบั การศึกษาของ กมลรตั น ทองสวาง (2560 : 10) พบวา คา เฉล่ียทางดานสขุ ภาพกายนอ ยท่ีสดุ คอื การเจบ็ ปวดตามรา งกาย เชน ปวดหัว ปวดทอ ง ปวดตามตัว นอกจากนี้จันทิมา ชวยชุม และคณะ (2563 : 293-294) ไดทําการศึกษาปจจัยทม่ี ีอทิ ธิพล ตอ ความเครียดของนิสติ พยาบาล ระหวา งข้ึนฝกปฏิบัตงิ านบนหอผูปว ยมีความเครียดระดบั สงู และพบวาปจจัยท่ีมีอทิ ธิพลตอ ความเครียด ไดแก ปจจัยดา นบุคลากรบนหอผูป วย สอดคลองกับ Selye (1976 : 129-144) ไดพ ูดถึงความเครียดวาเปน ภาวะหนึ่ง ของระบบชวี ิตท่ีเกดิ จากกลุมอาการเฉพาะขึ้นในรา งกาย โดยรางกายและจิตใจมีปฏิกิริยาตอบสนองตอ สง่ิ ที่คุกคามหรอื ขัดขวาง ความตอ งการในมนุษยทง้ั จากภายในและภายนอกรางกาย ทําใหเกิดผลกระทบหรอื การเปลีย่ นแปลงดานสขุ ภาพดวย

218 วารสารมหาวิทยาลัยราชภฏั รอ ยเอด็ ปท ี่ 14 ฉบับที่ 3 กนั ยายน - ธนั วาคม 2563 คณุ ภาพชวี ิตดานจิตใจ เมือ่ พิจารณาโดยรวม พบวา นกั ศกึ ษาพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด มีคุณภาพชีวิตดา นจติ ใจอยูระดบั ดี ซง่ึ สอดคลองกบั งานวิจัยกมลรัตน ทองสวาง (2560 : 11) พบวามีคา เฉล่ียคุณภาพชีวติ ดานจิตใจอยูในระดับปานกลางคอ นไปทางดี เมอ่ื พิจารณาองคป ระกอบของคุณภาพชวี ิตดา นจิตใจ จะพบวา คะแนนเฉล่ยี คณุ ภาพชีวิตดา นจิตใจของนักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอด็ โดยมีสาเหตจากความรูสึกพึงพอใจในชีวิต เชน การมคี วามสขุ ความสงบ ความสมหวัง มีผลตอ สมาธิในการทาํ งานตาง ๆ การยอมรับในรูปรา งหนา ตา ของตัวเอง ความรูสึกที่ไมดี เชน รูสึกเหงา เศรา หดหู สน้ิ หวงั วิตกกังวล และรูสกึ วา ชวี ติ ของตนมีความหมาย คณุ ภาพชวี ิตดานสัมพันธภาพเม่ือพิจารณาโดยรวม พบวา นกั ศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด มีคุณภาพชวี ิตดานจิตใจอยูระดบั ดี ซ่ึงนักศกึ ษาสวนใหญม ีความสุขในการทาํ กิจกรรมและคบหาสมาคมผอู ื่น บิดามารดาเอาใจใส ในการเรียนของบุตรหลานและคอยใหกําลังใจ ครอบครวั นักศกึ ษาคอยดูแล ชว ยเหลอื เก้อื กูล มีการติดตอ สอื่ สารกบั ครอบครวั ตลอดเวลาในระหวา งการศึกษา ครอบครวั จึงมีความสําคัญตอ การประสบความสําเร็จในการศึกษา นักศึกษาเริ่มสรางสัมพันธภาพ กบั บุคคลอื่นเพอ่ื นกาวเขาสูวยั ผูใหญ ไดร ว มทํากิจกรรมตาง ๆ กับเพื่อนรวมช้ันเรยี น รุนพ่ี และรนุ นอง พฒั นาความสามารถ ในการใชชวี ติ รวมกับผอู ่ืนได มีการชวยเหลอื ผอู ่ืนและมีผูคอยใหการชวยเหลือ ไมม ีความขดั แยง กันอยางรนุ แรง สงผลในระดับ คุณภาพชีวิตระดับดี สอดคลองกบั การศึกษาของ กมลรัตน ทองสวาง (2560 : 11) พบวา ระดบั คะแนนเฉลี่ยคณุ ภาพชีวิต ดา นสมั พันธภาพทางสังคมของนักศึกษาคณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏชัยภูมิ ข้ึนอยูกับความพอใจตอการผูกมิตร หรือเขา กับคนอ่ืนท่ีผา นมาแคไ หน และความพอใจกบั การชวยเหลอื ที่เคยไดร บั จากเพอื่ น ๆ แคไ หน คณุ ภาพชีวิตดานสงิ่ แวดลอม เมื่อพจิ ารณาโดยรวม พบวานักศกึ ษาพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลยั ราชภัฏรอ ยเอ็ด มีคณุ ภาพชีวิตดา นจติ ใจอยูระดับปานกลาง ซึ่งสอดคลอ งกบั งานวิจัยกมลรัตน ทองสวา ง (2560 : 12) ท่ีพบวาคุณภาพชีวิต นักศึกษาคณะพยาบาลศาสตรมหาวทิ ยาลยั ราชภัฏชัยภูมิ มีคาเฉล่ียคณุ ภาพชวี ิตดานส่งิ แวดลอมอยใู นระดบั ปานกลาง เม่ือพิจารณาตามองคประกอบพบวา นักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด จะมีความรูสึกมนั่ คงปลอดภยั ในแตล ะวันน้ัน ก็ตอเมอ่ื พอใจกบั สภาพบา นเรอื นที่อยูตอนนม้ี ากนอยเพยี งใด สภาพแวดลอ มดีตอ สขุ ภาพ การเดินทางคมนาคม ไปไหนมาไหนมาก และเงินพอใชจายตามความจําเปน มากนอย 2. เพอ่ื เปรยี บเทียบระดบั คณุ ภาพชวี ติ ของนักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภฏั รอ ยเอ็ด จําแนกตามชั้นป เปรียบเทยี บระดบั คุณภาพชวี ิตของนักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด จําแนกตามช้ันปพ บวานักศึกษา ในชั้นปท ่ีแตกตา งกัน โดยนักศึกษาช้ันปท ่ี 1 มีคะแนนเฉล่ียคุณภาพชวี ิต ดานดา นสุขภาพกาย ดานสิ่งแวดลอม โดยรวมนอ ยทส่ี ุด ทง้ั นี้ขึ้นอยูกบั ปจจัยท่ีเก่ียวของ โดย เชน ดา นอายุ ชวงอายุอยูชว งวัยรนุ ตอนปลาย เปนชว งท่ตี องเผชิญกับการปรบั ตัว ทางสงั คมอยา งมาก เพราะเปล่ียนแปลงบทบาทจากวยั รุนไปสูวัยผูใ หญ นอกจากน้ีการเรียนในระดับมหาวิทยาลัย วิธีการเรียน การสอนของอาจารย กิจกรรมตาง ๆ ที่มหาวทิ ยาลัยจัดข้ึนส่งิ แวดลอ มทเ่ี ปลี่ยนไป กลมุ เพือ่ นในรั้วมหาวทิ ยาลัย การเรียนใหม ยอมแตกตางจากสภาพมัธยมศึกษา สงผลใหนักศึกษาช้ันปท ี่ 1 ประสบปญ หาการปรับตัวเปนอยางมาก ซ่ึงสอดคลอ งกบั งานวิจัยของ รงุ ฤดี อุสาหะ (2563 : 54-62) ทพี่ บวา คณภาพชวี ิตนักศึกษาพยาบาล วทิ ยาลัยบรมราชชนนี ตรังโดยรวมอยใู น ระดบั ดี ดา นระดบั ดสี งู สุด คือดา นสัมพันธกบั บุคคลอื่น และดานระดบั ดีนอยที่สุด คอื ดา นบริการที่ไดรับจากทางมหาวิทยาลัย ในขณะท่ีนักศกึ ษาชั้นปท ่ี 2 และ 3 มหาวทิ ยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด มีคะแนนเฉล่ยี ดา นคณุ ภาพชีวิตระดับดี คอื ดานสุขภาพจิต อธบิ ายไดวา จากการทนี่ ักศึกษาคอย ๆ มีการปรบั ตัวหาวิธีเผชิญปญหาดว ยตนเอง หารือปรึกษาอาจารยและเรยี นรูวัฒนธรรม ของคณะ ทําใหนักศึกษาสามารถมีความสุขกับการเรียนการสอน การทํากิจกรรมตา ง ๆ รวมกบั เพอ่ื นและคณะ สว นนักศึกษา ชั้นปท ่ี 4 มีคะแนนเฉล่ียคุณภาพชีวิตนอยที่สุด คอื ดา นสขุ ภาพกายและสุขภาพจิต อธิบายไดว า สภาพการเรียนการสอน มีท้ังภาคทฤษฎแี ละภาคปฏิบัติ รวมทัง้ การฝกปฏบิ ตั ิจริงบนหอผูปว ย อาจสงผลใหนักศกึ ษาเครยี ด เหนื่อยลา และเกิดปญหา ทางสขุ ภาพกายได เชน ปวดศีรษะ ปวดทอ ง หรืออาจมาจากหลาย ๆ ปจจัยรวม เชน อาจารยนเิ ทศ ดานแหลง ฝก ปฏิบัติ หรือส่งิ แวดลอมลวนสงผลกระทบตอคณุ ภาพชวี ิตดานรางกาย และสุขภาพจิต สอดคลอ งกับการศึกษาของจันทมิ า ชว ยชุม (2563 : 293) ไดท าํ การศึกษาปจจัยทมี่ ีอทิ ธิพลตอ ความเครยี ดของนิสิตพยาบาล ระหวา งข้ึนฝกปฏบิ ัติงาน ผลการศึกษาพบวา นักศึกษาพยาบาลทีอ่ ยูระหวา งการข้ึนฝกปฏบิ ตั ิงานผลพบวา มีระดบั ความเครียดสูง และพบวาปจจยั ทใ่ี หเกิดความเครียด ไดแ ก ปจจัยดานบุคลากรบนหอผูปวย ดานความรแู ละลักษระการนิเทศ

Journal of Roi Et Rajabhat University 219 Volume 14 No.3 September - December 2020 ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการนาํ ไปใช 1.1 ควรนาํ ไปเปนแนวคดิ ในการวางแผนการจัดการเรยี นการสอน และวางแผนกิจกรรมของคณะพยาบาลศาสตร และของมหาวิทยาลัย 1.2 ควรนําไปเปนขอมลู พ้ืนฐานในการจดั การเรียนการสอนของอาจารย 2. ขอเสนอแนะในการทําวิจัยคร้ังตอไป 2.1 ควรจัดกจิ กรรมสง เสรมิ คณุ ภาพชวี ติ แกนักศึกษาพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด โดยวิธีลดความเครียด จัดกจิ กรรมสงเสริมสุขภาพ เสรมิ ใหมีทัศนคตทิ างบวกตอวิชาชีพพยาบาล 2.2 ควรมีการศึกษาปจจัยอ่ืน ๆ ที่อาจมผี ลตอ คุณภาพชีวิตของนักศึกษาพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด เม่อื มีการเปล่ียนแปลงโครงสรา ง ระบบการบริหาร การจดั การศึกษา อาจมผี ลใหป จจัย ทาํ นายคุณภาพชวี ิตของผเู รียนเปลยี่ นแปลงไป เอกสารอางองิ กมลรตั น ทองสวาง. (2560). คุณภาพชวี ติ ของนักศึกษาพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลยั ราชภัฏชัยภูมิ. วารสารสาระคาม, 8(2), 1-12. จันทิมา ชวยชุม และคณะ. (2563). ปจจยั ทีม่ ีอิทธิพลตอความเครียดของนักศึกษาพยาบาลศาสตรบัณฑิตระหวางการฝกปฏบิ ตั ิงาน ทางคลินิกในรายวิชาปฏิบตั ิการพยาบาลผใู หญ 1. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน, 7(5), 293-308. มาลวี ัล เลิศสาครศิริ และวิลาวณั ย เพ็งพานิช. (2563). ปจจัยทม่ี ีผลตอคณุ ภาพชวี ิตของนักศึกษาพยาบาลสถาบันอดุ มศึกษา เอกชน เขตกรุงเทพมหานคร. วารสารการพยาบาลและการศึกษา, 13(2), 93-106. รุงฤดี อสุ าหะ และคณะ. (2563). คุณภาพชีวิตนักศึกษาพยาบาลวทิ ยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี ตรงั . วารสาร มฉก.วิชาการ, 24(1), 54-62. แสงเทียน ธรรมลิขิตกุล และสริ ิรัก สินอุดมผล. (2562). ปจ จัยทํานายคุณภาพชีวิตของนักศึกษาพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร เก้อื การุณย มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช. วารสารเกือ้ การณุ ย, 26(1), 55-75. สวุ ฒั น มหัตนิรนั ดรก ลุ , วริ วรรณ ตันตวิ ิวฒั นสกลุ , วนิดา พมุ ไพศาลชัย, กรองจิต วงศส วุ รรณ และราณี พรหมานะจิรังกลุ . (2551). เปรยี บเทยี บแบบวดั คุณภาพชวี ติ ขององคก ารอนามัยโลก 100 ตัวชว้ี ัด และ 26 ตัวชี้วดั . วารสารกรม สุขภาพจติ , 5(1), 4-15. อนันตต รี สมิทธิ์นราเศรษฐ และศภุ ามณ จันทรสกุล. (2561). การศึกษาคณุ ภาพชวี ิตของนักศึกษาพยาบาล มหาวิทยาลัย อีสเทิรนเอเชีย. วารสารมหาวิทยาลยั คริสเตียน, 24(4), 562-576. Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size for Research Activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607-610. Moritz, A. R., Pereira, E. M., Borba, K. P., Clapis, M. J., Gevert, V. G., & Mantovani, M.F. (2016). Quality of life of undergraduate nursing students at a Brazilian public university. Investigacion y Educacion en Enfermeria, 34(3), 564-572. Moura, I. H., Nobre, R. S., Cortez, R. M. A., Campelo, V., Mac?do, S. F., & Silva, A. R. V. (2016). Quality of life of undergraduate nursing students. Revista Gaucha de Enfermagem, 37 (2), 1-7. Selye, H. (1976). Stress and inflammation. In: Selye H, editor, The stress of life. New York: McGraw-Hill.

220 วารสารมหาวิทยาลยั ราชภฏั รอยเอ็ด ปที่ 14 ฉบบั ท่ี 3 กนั ยายน - ธันวาคม 2563 ปจจัยเสยี่ งท่ีมีความสัมพันธก ับภาวะหกลม ของผูส ูงอายุ ชมุ ชนบา นทามวง อาํ เภอเสลภมู ิ จงั หวัดรอยเอ็ด Risk Factors Related for Falls among Elderly: Ban Tha Muang, Selaphum District, Roi Et Province กมุ าลีพร ตรสี อน1, สัจจวรรณฑ พวงศรีเคน2,จํารสั ลกั ษณ เจริญแสน3, ปภัชญา คชั รินทร4, Received : 1 ต.ค. 2563 อตญิ า โพธิศ์ รี 5 และ เครือวัลย ดิษเจริญ6 Revised : 15 พ.ย. 2563 Kumaleeporn Treesorn 1, Satchawan Phuangsriken 2, Jumrusluk Charoensaen 3, Accepted : 15 พ.ย. 2563 Paphatchaya Kucharin 4 , Atiya Posri 5 and Kruawan Discharoen 6 บทคดั ยอ การวิจัยนี้มีวตั ถุประสงค เพื่อศึกษาอบุ ัตกิ ารณหกลม และปจ จัยเสย่ี งทมี่ ีความสัมพันธกบั ภาวะหกลม ในผูสูงอายุ ในชุมชนบานทา มวง หมู 3 ตําบลทามวง อาํ เภอเสลภูมิ จังหวัดรอ ยเอ็ด ประชากร เปนผสู ูงอายุจํานวน 112 คน กลุมตวั อยา ง จาํ นวน 83 คน ไดม าโดยการเลอื กแบบเจาะจง เครื่องมือทใ่ี ชในการวจิ ัย เปนแบบสอบถามขอ มลู ท่ัวไป และแบบสอบถาม เกย่ี วกบั ปจจัยเส่ยี งท่ีสัมพันธกบั ภาวะหกลม วิเคราะหข อมลู ดว ยสถิติเชงิ พรรณนา และการทดสอบไค-สแควร ผลการวิจัยพบวาผูสูงอายสุ วนใหญเ ปนเพศหญิง 51 คน คิดเปนรอยละ 61.40 สวนใหญมีชว งอายุระหวา ง 60–69 ป และ 70-79 ป จาํ นวน 31 คน คิดเปน รอยละ 37.20 เทากัน อบุ ัติการณหกลมในรอบ 1 ปพ บวา ผูสูงอายุเคยหกลม 47 คน คดิ เปนรอยละ 56.60 สาเหตุทีท่ ําใหหกลมมากท่ีสุด คอื การล่ืนลมรอยละ 61.70 ปจจยั เสี่ยงที่มคี วามสัมพันธกบั ภาวะหกลม ของผูสูงอายุ ไดแก ปจจัยเส่ียงดา นชีวภาพ พบวา ภาวะกล้ันปสสาวะไมอยู การมองเห็น และอุปกรณช ว ยเดินและการเคลอ่ื นที่ มีความสัมพันธตอภาวะหกลมอยา งมีนัยสาํ คัญทางสถติ ิ (p-value < .05) และอาการไมสขุ สบายใจ หดหู เหงา เปลาเปลี่ยว มีความสัมพันธตอภาวะหกลมอยางมีนัยสาํ คัญทางสถิติ (p-value = .01) ปจ จัยเสี่ยงดา นส่ิงแวดลอม พบวา การมีเด็กเล็ก อยูในบาน ลักษณะหองนํา้ มีลักษณะเปยก/ลื่น ตลอดเวลา มีความสัมพันธตอภาวะหกลมอยางมีนัยสาํ คญั ทางสถิติ (p-value < .05) และประตบู านมีลักษณะเล่อื น/ดึงเปด ปด และมีสัตวเล้ยี ง (สุนขั /แมว) มีความสัมพันธตอ ภาวะหกลมอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p-value = .01) ปจจัยเสย่ี งดานเศรษฐกิจและสังคม และปจ จัยเสี่ยงดา นพฤติกรรม ไมมีความสมั พันธตอภาวะหกลม ในผูสูงอายุ ผลการวิจยั ใชเปนขอมูลพ้ืนฐานในการวางแผนดูแลผสู งู อายุ และนาํ ขอไปใชสาํ หรับหมูบา นอน่ื ๆ ในตาํ บลทามว ง คาํ สําคญั : ผูส ูงอายุ, ปจ จัยเสี่ยงท่ีสมั พันธกับภาวะหกลม, ภาวะหกลม 1 อาจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด อีเมล : [email protected] 2 ผชู วยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอ็ด 3 ผูชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด 4 ผูชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลยั ราชภฏั รอยเอด็ 4 ผูช วยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอด็ 5 ผูช วยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภฏั รอยเอด็ 6 อาจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอด็ 1 Lecturer, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University, Email : [email protected] 2 Assistant Professor of, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University 3 Assistant Professor of, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University 4 Assistant Professor of, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University 5 Assistant Professor of, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University 6 Lecturer, Faculty of Nursing Roi Et Rajabhat University

Journal of Roi Et Rajabhat University 221 Volume 14 No.3 September - December 2020 Abstract This research had the objective to study the incidence of falls and risk factors related for falls in the elderly in Ban Tha Muang community, Moo 3, Tha Muang sub-district, Selaphum district, Roi Et province. Population were 112 elders. Samples were 83 elders by selective sampling. Research instrument was a questionnaire about general information and risk factors related for falls. Data were analyzed by descriptive statistics and chi-square test. The findings showed that most of the elderly were female total 51 people, accounted for 61.40%. Mostly, the age range were 60-69- and 70-79 years old total 31 people, accounted for 37.20% equally. The incidence of falls in one year found that 47 elders had fell, accounted for 56.60%. The most common cause of fall was slip and falls accounted for 61.70%. Risk factors related for falls among elderly were biological risk factors which found that urinary incontinence, vision and walking aids and mobility had a statistically significant relationship with falls (p-value < .05). Moreover, the symptoms of uneasiness, depression, and loneliness had a statistically significant relationship with falls (p-value = .01). Environmental risk factors found that there were children in the house, the bathroom was wet/slippery all the time had a statistically significant relationship with falls (p-value < .05). Furthermore, the sliding/pulling doors with pulling and closing and pets (dogs/cats) had a statistically significant relationship with falls (p-value = .01). However, economic and social risk factors and behavioral risk factors had no relationship with falls in the elderly. The research results should be used as the data information for planning for elderly care and apply for other villages in Tha Muang sub-district. Keywords : Elderly, Risk factors related for falls, Fall บทนาํ ปจจุบันโลกกําลังกา วเขา สูสงั คมผูสงู อายอุ ยา งสมบรู ณ ซ่ึงคาดวา ใน พ.ศ. 2643 จะเปนศตวรรษแหงผูสงู อายุ สดั สว นของประชากรผสู งู อายุในอาเซยี น คิดเปนรอยละ 9.30 ของประชากรทัง้ หมด โดยประเทศไทยมีประชากรผสู งู อายุ รอยละ 15.80 และเปนอันดบั สองในอาเซียนรองจากสงิ คโปร อายขุ ัยคาดการณเฉลี่ยตามชว งเวลา ณ ป พ.ศ. 2558 เพศชาย 71.30 ป เพศหญิง 78.20 ป รวมเฉลีย่ 74.75 ป (วชั ราภรณ ชวี โศภิษฐ, 2562 : 5 -17) อายุขยั ท่ีเพิ่มข้ึนสงผลกระทบตอภาวะสขุ ภาพ โดยพบวาผูส ูงอายุมักมโี รคประจําตวั มากกวา 1 โรค หรอื มภี าวะ เจ็บปวยตองเขารับการรักษาในโรงพยาบาลตามอายุขัยท่ีเพม่ิ ข้ึน โดยผสู ูงอายุจะมีปญหาการเปลี่ยนแปลงในแตล ะระบบ ของรางกายมีผลทําใหการทํางานของรา งกายลดลง มีปญหาท่ีพบบอ ย เรียกวากลุมอาการสูงอายุ (geriatric syndromes) ประกอบดว ย ภาวะหกลม การสูญเสียการเคลอื่ นไหว การรูคิดบกพรอ ง ภาวะกลั้นอจุ จาระปส สาวะไมได ภาวะขาดสารอาหาร และการนอนไมหลับ (ปณิตา ลิมปะวัฒนะ, 2561 : 1-9) ซ่ึงการศึกษาของ ปติพร สิรทิ ิพากร และคณะ (2562 : 20-29) ไดศ กึ ษากลุมอาการสูงอายุ และลักษณะของผสู ูงอายทุ ี่เขา รบั การรักษาในคลินิกผูสงู อายุ โรงพยาบาลศิริราช พบวากลุมอาการ สงู อายุ ทพี่ บมาก 5 อันดบั แรก ไดแก อาการหลงลืม รอยละ 40.60 ภาวะกล้ันอุจจาระปส สาวะไมอยู รอ ยละ 38.00 ปญหาการนอน รอยละ 26.40 ภาวะหกลม ในระยะ 3 เดอื น รอ ยละ 12 และภาวะเบ่ืออาหารรอยละ 11.60 และกลุมอาการ สูงอายุ ที่มีความสัมพันธกบั อาการหลงลืมอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ไดแก ภาวะหกลม ภาวะหกลมเปนเหตุการณที่ผูสูงอายุลมลงไปอยทู ่ีพื้น หรือพื้นผิวระดบั ตํา่ กวารา งกายโดยท่ีไมไดต ้งั ใจ สาเหตุ ของภาวะหกลมของผูส งู อายุมีหลายปจจัย ท้งั ปจจัยท่เี กิดภายในตัวบคุ คลและปจจัยที่เกิดจากภายนอกบุคคล ปจจัยท่ีเกิดจาก ภายในตวั บคุ คลท่ีสาํ คัญของภาวะหกลมของผูสงู อายุ คอื ปญหากลา มเนื้อไมมีแรง โดยเฉพาะบริเวณขา ปญ หาการทรงตัว ทาํ ใหร างกายเสียหลัก หกลม ไดง า ย ปญ หาจากโรคความดนั โลหิตสงู ทาํ ใหเกิดอาการเวียนศีรษะ การเปลีย่ นอิรยิ าบถ เชน เปล่ียนจากการนงั่ เปนการยืนอยางรวดเรว็ ความกระฉบั กระเฉงคลองแคลว ของรา งกายลดลง สวนปจจัยที่เกิดจากภายนอก ตวั บุคคล สวนใหญ มักจะเกิดจากสภาพแวดลอม เชน พ้ืนท่ีล่ืนหรือขรขุ ระ ความสวา งท่ไี มเพียงพอ ความม่ันคงของอุปกรณ จับยึดตา ง ๆ พ้ืนรองเทา ทีล่ ื่นเปนตน ละออม สรอ ยแสง, จริยวัตร คมพยัคฆ และ กนกพร นทธี นสมบัติ (2557 : 122-129)

222 วารสารมหาวิทยาลัยราชภฏั รอ ยเอด็ ปท ่ี 14 ฉบบั ที่ 3 กันยายน - ธนั วาคม 2563 ไดศึกษาการศึกษาแนวทางการปองกนั ภาวะหกลมในผูส งู อายุชุมชมมิตรภาพพัฒนา พบวา ผูส งู อายุเปนเพศหญิง รอยละ 62.00 อายุทพ่ี บมากที่สุด คือ ชว งอายุ 70-79 ป รอยละ 58.20 มีโรคประจาํ ตัวท่ีแพทยวินจิ ฉัยแลว รอ ยละ 72.20 โดยโรคทพ่ี บมาก คอื ความดนั โลหิตสูง เบาหวาน กระดกู และขอ ตามลําดบั ผูส งู อายุมโี รคประจาํ ตวั มากกวา 1 โรค รอยละ 37.00 ยาท่ไี ดรับ จากแพทยมากทสี่ ุด คอื ยาลดความดันโลหิต รอยละ 64.00 อบุ ัติการณภาวะหกลม ของผูสูงอายุในรอบ 6 เดอื นท่ีผานมา รอยละ 34.80 โดยมีสาเหตุจากการเดินสะดุด รอ ยละ 41.80 ล่นื รอ ยละ 38.20 เวียนศีรษะ รอ ยละ 7.30 ปจ จยั เส่ียงดา นบุคคลท่ีเส่ยี ง ตอ การเกดิ อบุ ัตเิ หตุ ความบกพรองทางสายตา รอยละ 44.30 ความผิดปกตขิ องการทรงตัว รอยละ 19.60 โรคความดนั โลหติ สูง รอ ยละ 50.00 ภาวะดชั นีมวลกายมากกวา เกณฑ รอ ยละ 34.20 ดานสงิ่ ทที่ าํ ใหเกดิ ภาวะหกลม คือ ยาลดความดันโลหิต รอยละ 64.00 ปจ จยั เสย่ี งดา นสง่ิ แวดลอ มในบาน คือ ขอบธรณปี ระตทู างเดินตา งระดบั พ้ืนปูดว ยกระเบอ้ื งเซรามคิ การจัดสิ่งของในบา น ไมเปนระเบียบ ใชเศษผา หรอื เสอื้ ผา เกา เปนทเ่ี ช็ดเทา และปจจัยเส่ียงดา นส่ิงแวดลอมนอกบา น คอื ทางเดินรอบบานมีสง่ิ กีดขวาง รอ ยละ 37.30 มที างเดนิ รถจักรยาน/ จักรยานยนต ลักษณะขรุขระ และสัมพันธกับการศึกษาของ จารุภา เลขทิพย, ธีระ วรธนารตั น, ศักรินทร ภูผานลิ และศราวุธ ลาภมณีย (2562 : 85-103) ไดทบทวนวรรณกรรมเชิงระบบโดยวิเคราะหบทความวิจัย สามารถจําแนกปจจัยเสีย่ งท่ีมผี ลตอภาวะหกลม ไดแก ปจจัยเสี่ยงจากชวี ภาพ ปจจัยเส่ียงจากเศรษฐกิจและสงั คม ปจ จัยเสี่ยง จากพฤติกรรม และปจจัยเสีย่ งจากส่ิงแวดลอม องคการอนามัยโลก (พ.ศ. 2561) ระบุวาผูสงู อายุต้ังแต 65 ปข้นึ ไป มีแนวโนมหกลม รอยละ 28-35 ตอ ปและจะเพ่ิม เปนรอ ยละ 32-42 เมอ่ื กาวเขาสปู ที่ 70 เปนตนไป จากการสํารวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย ป 2557 พบวา ผูสงู อายุ รอ ยละ 11.60 เคยหกลม ระหวาง 6 เดอื นกอ น สาเหตุหลักทท่ี าํ ใหหกลมคือ การสะดดุ ส่งิ กีดขวาง รอ ยละ 39.00 รองลงมา คือ ลื่นลม รอ ยละ 34.10 เกิดอาการหนา มดื วิงเวียน รอ ยละ 11.20 มสี าเหตุมาจากพ้ืนตา งระดบั รอยละ 9.50 หกลม เน่ืองจาก ตกบนั ได รอ ยละ 1.60 และสาเหตอุ ่ืน ๆ รอยละ 4.31 ความเสีย่ งของการพลดั ตกหกลมเพิ่มสงู ขึ้นตามอายุ และการบาดเจ็บ หลงั การพลัดตกหกลม มีต้ังแตอ าการฟกช้ํา แผลถลอก กระดูกหัก และรุนแรงถึงชีวิตได ภาวะหกลมจงึ เปนอุบตั เิ หตุที่พบบอย ของผูส ูงอายุ และเปนสาเหตุหนึ่งท่ีทําใหผสู งู อายเุ ส่ียงตอการเขาโรงพยาบาล และมีโอกาสเสยี่ งตอการเสยี ชวี ิต และพบวา รอยละ 42 เกิดกระดูกหัก นอกจากน้ีภาวะหกลม ยงั สง ผลใหเกิดการเจบ็ ปวยเร้อื รงั ภาวะแทรกซอนตา ง ๆ เชน ขอติดแข็ง แผลกดทบั กลามเน้ือออนแรง และลบี จงั หวัดรอ ยเอด็ มปี ระชากรสงู อายุ 60 ปขนึ้ ไป ต้งั แต ป พ.ศ. 2556-2560 มแี นวโนมสูงข้ึนเร่ือย ๆ ผูสูงอายุ ของจังหวัดรอ ยเอ็ด สว นใหญกวารอ ยละ 60 เปน วยั สงู อายตุ อนตน และมีจาํ นวนลดลงหลงั จากน้ัน คือ ผสู ูงอายวุ ัยกลางคน มีจํานวนประมาณรอ ยละ 30 และผูสงู อายุตอนปลาย มปี ระมาณรอ ยละ 10 ข้นึ ไป โดยแนวโนม ของผูสงู อายุตอนตนลดลง แตผสู ูงอายุวัยกลางคน และผสู ูงอายตุ อนปลายเพมิ่ ขึ้นอยา งตอ เนอ่ื ง (สํานักงานสถิติแหงชาติ, 2560 : ออนไลน) และในตาํ บล ทามวง อาํ เภอเสลภูมิ จังหวัดรอ ยเอด็ มีหมบู า นท้งั หมด 11 หมู มีประชากรสงู อายุรวม 695 คน (ทะเบยี นผูส งู อายปุ  2562 โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลทามวง อําเภอเสลภูมิ จังหวัดรอยเอด็ ) โดยพบวา หมทู ี่ 3 มีผูส ูงอายุมากท่ีสุดจาํ นวน 112 คน ผสู ูงอายุไดรับการประเมินภาวะหกลมทุกป พบวา มคี วามเส่ียงตอ ภาวะหกลมเพิ่มมากขึ้น รวมถงึ ยังไมม กี ารวิเคราะหข อ มลู เพ่อื นาํ ไปใชป ระโยชน และจากการสอบถามอาสาสมัครสาธารณสุขหมูบาน พบวาจาํ นวนผูสงู อายุท่ีเพ่มิ มากขึ้น มีภาวะหกลม ท้ังภายในบาน และภายนอกบา น บางคนมอี าการเจบ็ ปวยเล็กนอย บางคนเกิดบาดแผล และแผลหายชา และพื้นทชี่ ุมชน บา นทามวง หมูท ่ี 3 อาํ เภอเสลภูมิ จงั หวัดรอ ยเอ็ด เปนพื้นทบี่ ริการของมหาวิทยาลัยราชภัฏรอ ยเอ็ด ยงั ไมเคยมีการศึกษาวิจัย เร่อื งน้ีมากอ น รว มกับภาวะหกลม เปนปญ หาสําคัญท่ีตองใหการดแู ล และปองกันไมใ หเกิดข้ึนในผสู ูงอายุ ดังน้ันผวู ิจัยจึงมี ความสนใจที่จะศึกษาอุบัติการณ และปจจัยเส่ียงที่สัมพันธกับภาวะหกลมในผูสูงอายใุ นชมุ ชนบานทา มวง หมูท ี่ 3 อาํ เภอเสลภูมิ จงั หวัดรอ ยเอด็ เพ่อื เปนขอ มูลพื้นฐานในการวางแผนดูแลผูสูงอายุ และนาํ ไปใชสาํ หรบั หมบู า นอื่น ๆ ในตาํ บลทา มว งตอไป วัตถุประสงค 1. เพ่อื ศึกษาอุบัติการณภาวะหกลม ของผูสงู อายุในชุมชนบา นทามวง หมู 3 ตาํ บลทามว ง อาํ เภอเสลภูมิ จงั หวัด รอยเอ็ด 2. เพอ่ื ศึกษาปจจัยเสี่ยงท่มี ีความสัมพันธกบั ตอภาวะหกลมในผูสงู อายใุ นชุมชนบา นทามวง หมู 3 ตาํ บลทา มว ง อําเภอเสลภมู ิ จงั หวดั รอ ยเอด็

Journal of Roi Et Rajabhat University 223 Volume 14 No.3 September - December 2020 กรอบแนวคิด พัฒนาจากการศึกษาของ จารภุ า เลขทิพย, ธีระ วรธนารัตน, ศักรินทร ภูผานิล และศราวธุ ลาภมณยี  (2562) ตวั แปรอิสระ ตัวแปรตาม ปจ จัยเสี่ยง ภาวะหกลมของผูสูงอายุ - ปจจัยเส่ียงดา นชวี ภาพ วิธีดาํ- เนนิ ปกจาจรวัยจิเสัยี่ยงดานเศรษฐกจิ และสังคม - ปจจัยเส่ียงดานพฤติกรรม - ปจจัยเสี่ยงดา นสิ่งแวดลอ ม ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคิด วิธีดาํ เนินการวิจัย 1. ประชากรและกลมุ ตวั อยา ง 1.1 ประชากร ประชากรที่ศึกษาเปนผูสูงอายุตาํ บลทามว ง อําเภอเสลภูมิ จงั หวัดรอยเอ็ด 1.2 กลมุ ตวั อยา ง กลุมตวั อยางท่ีใชใ นการวิจัยในคร้ังนี้เลือกแบบเฉพาะเจาะจง ทีม่ ีจาํ นวนผูสงู อายมุ ากทีส่ ุด ไดแ ก ผูสงู อายุ ชุมชนบา นทามวง หมู 3 ตาํ บลทามว ง อําเภอเสลภูมิ จังหวัดรอยเอ็ด จาํ นวน 112 คน (ทะเบียนผูสูงอายุป 2562 โรงพยาบาล สง เสริมสขุ ภาพตําบลทา มวง อาํ เภอเสลภูมิ จงั หวัดรอ ยเอ็ด) ขนั้ ท่ี 1 สํารวจจํานวนผสู ูงอายุชมุ ชนบา นทามว ง อาํ เภอเสลภมู ิ จงั หวดั รอ ยเอ็ด ขนั้ ที่ 2 ผสู ูงอายทุ ี่พักอาศัยในชมุ ชนบานทา มวง หมู 3 อําเภอเสลภมู ิ จงั หวดั รอยเอด็ ท่ียินยอมเขารว ม โครงการวิจัย จํานวน 83 คน 2. เครื่องมือที่ใชในการวิจัย 2.1 เคร่ืองมอื ทีใ่ ชใ นการวิจัยเปนแบบสอบถาม มี 3 ตอน ประกอบดวย ขอ มลู สวนบคุ คล ประวัติ และสาเหตุ ของภาวะหกลม และปจจัยเสี่ยงท่ีสัมพันธก ับภาวะหกลม แบบสอบถามพัฒนามาจาก แบบประเมินปจจัยความเสย่ี งตอการหกลม ในผูสูงอายุจากงานวิจยั ของ รัฐภัทร บญุ มาทอง, ศากุล ชา งไม, และสมพันธ หิญชรี ะนันทน (2558: 573-598) ทศี่ ึกษาเร่ือง ผลลพั ธของโปรแกรมการดูแลตนเองในการปอ งกันการหกลมของผสู ูงอายใุ นจงั หวดั สมุทรสาคร เพอ่ื ใชเก็บรวบรวมขอ มลู จากกลุมตัวอยาง 2.2 การสรางและพัฒนาคุณภาพของเครื่องมือ ผูวิจัยไดด ําเนินการสรางเคร่อื งมือแบบสอบถามโดยมีขั้นตอนดงั นี้ 2.2.1 ศึกษาแนวคดิ เอกสาร และงานวิจัยทีเ่ ก่ียวขอ งกบั ปจจัยเสีย่ งที่สมั พันธกับภาวะหกลมในผูส ูงอายุ 2.2.2 นาํ ขอ มลู ทไี่ ดจากการศึกษามาประมวล เพือ่ กาํ หนดแนวทางแบบสอบถามเก่ียวกับปจจยั เสี่ยง ท่ีสมั พันธกับภาวะหกลมในผสู ูงอายุ ขอบเขตของเน้ือหาใหครอบคลุมตามคาํ นิยามศัพทเฉพาะของตวั แปรแตละดา น 2.2.3 การตรวจสอบความตรงเชิงโครงสรา ง (Content validity) จากผูท รงคณุ วฒุ ิ 3 คน ซงึ่ มคี า ดชั นี ความตรงตามเนอื้ หา (Content validity index : CVI) เทา กับ 0.89 2.2.4 การพิทักษสิทธิกลุมตัวอยา ง ผูวจิ ัยไดเสนอโครงรา งขอจริยธรรมวิจัยในมนุษย จากมหาวิทยาลยั ราชภัฏรอยเอ็ด เลขท่ี 007/2563 2.2.5 นําแบบสอบถามท่ีไดไ ปทดลองใช (Try Out) กบั ผูสูงอายุ ชุมชนบา นทา มวง หมูที่ 7 ตาํ ลบลทา มว ง อําเภอเสลภูมิ จงั หวดั รอ ยเอด็ ท่ีมีความคลา ยคลึงกบั กลุมตัวอยาง จํานวน 30 คน คาํ นวณ Cronbach ‘s alpha coefficient เทากบั 0.70 2.2.6 นําแบบสอบถามท่ีไดทําการศึกษาทดลอง มาปรับปรงุ แกไ ขใหมีคณุ ภาพดียงิ่ ข้ึน

224 วารสารมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั รอ ยเอด็ ปท่ี 14 ฉบบั ท่ี 3 กนั ยายน - ธนั วาคม 2563 2.2.7 สรางแบบสอบถามฉบบั สมบูรณ พรอมท่ีจะไปเก็บขอ มูลและใชกับกลมุ ตัวอยางจรงิ ได 3. การเกบ็ รวบรวมขอ มูล 3.1 ผวู ิจัยทําหนงั สือขอเก็บขอมลู ไปยงั เทศบาลตําบลทามวง อําเภอเสลภูมิ จังหวัดรอ ยเอ็ด โดยช้แี จง วัตถุประสงคใ นการดําเนินการวิจัย และขอความรวมมอื ในการดาํ เนินการวิจัย 3.2 ผูว ิจยั ประสานกับเจา หนา ท่ีโรงพยาบาลสง เสริมตําบลทา มวง เพื่อศึกษาขอมูลผสู ูงอายุ 3.3 ผวู จิ ัยดาํ เนินการเกบ็ รวบรวมขอ มูลดว ยตนเอง ในเดอื น กมุ ภาพนั ธ พ.ศ. 2563 4. การวิเคราะหข อมลู การวิเคราะหข อมูลและสถิติท่ีใชวิเคราะห ขอมูลทั่วไป และอุบัติการณข องภาวะหกลม ของกลุมตวั อยา ง โดยสถิติเชิงพรรณนา ไดแก ความถ่ี รอยละ และปจจัยเสย่ี งท่สี ัมพันธก บั ภาวะหกลมโดยใชสถิติ chi-square ตาราง 1 ตารางแสดงขอมูลทว่ั ไปของผูสูงอายุ (N= 83) 1. เพศ ขอ มลู ทว่ั ไป จํานวน (รอ ยละ) ชาย 32 (38.60) หญงิ 51 (61.40) 2. อายุ 31 (37.20) 60–69 ป 31 (37.20) 70–79 ป 19 (22.80) 80–89 ป 2 (2.40) ตั้งแต 90 ปขึน้ ไป 75 (90.40) 3. ระดบั การศกึ ษา 5 (6.00) ประถมศึกษา 3 (3.60) มัธยมศึกษา ปริญญาตรขี ึ้นไป 4. สถานภาพ 9 (10.80) โสด 39 (47.00) สมรส 19 (22.90) แยกกันอยู 16 (19.30) อน่ื ๆ 49 (59.00) 5. สมาชิกในครอบครวั 34 (41.00) ครอบครวั เดี่ยว 44 (53.00) ครอบครวั ขยาย 32 (38.60) 6. สมาชิกท่ีอาศัยบา นเดียวกัน 2 (2.40) คูสมรส 5 (6.00) บุตร/หลาน 76 (91.60) ญาติ 7 (8.40) อ่ืน ๆ 7. ผดู ูแลหลัก อยู ไมอยู

Journal of Roi Et Rajabhat University 225 Volume 14 No.3 September - December 2020 ตาราง 1 (ตอ ) ขอ มลู ทว่ั ไป จํานวน (รอยละ) 8. อาชพี เดิม 66 (79.50) เกษตรกรรม 2 (2.40) รบั จา ง 1 (1.20) คา ขาย 5 (6.00) ขาราชการเกษียณ 3 (3.60) แมบ าน 6 (7.20) อ่ืน ๆ 47 (56.60) 9. อาชีพปจจบุ ัน 26 (31.30) ไมไดประกอบอาชพี 1 (1.20) เกษตรกรรม 3 (3.60) รบั จา ง 6 (7.20) แมบ า น อนื่ ๆ จากตาราง 1 พบวากลุมตัวอยา งสวนใหญเปนเพศหญงิ จํานวน 51 คน รอ ยละ 61.40 มีชว งอายุ 60–69 ป และ 70–79 ป รอ ยละ 37.20 เทากัน ระดบั การศกึ ษาอยูในชวงประถมศึกษา จํานวน 75 คน รอยละ 90.40 เกอื บครงึ่ มีสถานภาพสมรส จํานวน 39 คน รอ ยละ 47.00 ลักษณะของครอบครัวเปนครอบครวั เด่ียว จํานวน 49 ครวั เรอื น รอยละ 59.00 สมาชิกที่อาศยั อยใู นบา นเดียวกันเปนคสู มรส จํานวน 44 คน รอยละ 53.00 ผดู แู ลหลกั อยูดว ย จํานวน 76 คน รอ ยละ 91.60 อาชพี เดิมของผสู ูงอายุสว นใหญเ ปนเกษตรกรรม จาํ นวน 66 คน รอยละ 79.50 ปจ จบุ ันผูสูงอายุไมไ ดประกอบอาชพี จาํ นวน 47 คน รอ ยละ 56.60 ตาราง 2 ตารางแสดงอุบตั ิการณข องผูส งู อายทุ ี่มีประวัติภาวะหกลม (N= 83) ประวตั ิภาวะหกลม จาํ นวน รอ ยละ หกลม 36 43.40 47 56.60 ไมเคย เคย จากตาราง 2 พบวา ประวัตภิ าวะหกลม ในผูสูงอายุสวนใหญเคยหกลม จาํ นวน 47 คน รอยละ 56.60 ตาราง 3 ตารางแสดงจํานวน รอ ยละ ของสาเหตุภาวะหกลม ของผูส ูงอายุ (N=47) สาเหตุภาวะหกลมของผสู งู อายุ เคย ไมเคย ผูสูงอายุ 1. สะดุดเดิน จํานวน รอยละ จาํ นวน รอ ยละ จาํ นวน 2. ลนื่ ลม 3. สูญเสียการทรงตวั /เดินเซ 22 46.80 25 53.20 47 4. วงิ เวยี นศรี ษะ/มนึ งง/เปน ลม 29 61.70 18 38.30 47 5. เขาออน 24 51.10 23 48.90 47 6. กาวพลาด 18 38.30 29 61.10 47 17 36.20 30 63.80 47 10 21.30 37 78.70 47

226 วารสารมหาวิทยาลัยราชภฏั รอ ยเอ็ด ปท่ี 14 ฉบับท่ี 3 กันยายน - ธันวาคม 2563 จากตาราง 3 พบวาสาเหตภุ าวะหกลมของผูสูงอายุ ท่เี คยหกลม จํานวน 47 คน สวนใหญคอื ลื่นลม จาํ นวน 29 คน รอยละ 61.70 รองลงมาคอื สูญเสยี การทรงตัว/เดินเซ จาํ นวน 24 คน รอ ยละ 51.10 ลาํ ดับสามคือ สะดุดเดิน จํานวน 22 คน รอยละ 46.80 ถัดมาเปนสาเหตภุ าวะวิงเวียนศีรษะ/มึนงง/เปน ลม จาํ นวน 18 คน รอ ยละ 38.30 ลําดบั รองสุดทา ย คือ เขาออ น จาํ นวน 17 คน รอ ยละ 36.20 และลาํ ดบั สุดทา ย คอื กาวพลาด จํานวน 10 คน รอ ยละ 21.30 ตาราง 4 ปจจัยเสย่ี งดา นชวี ภาพท่มี ผี ลตอภาวะหกลมของผสู ูงอายุ (N=47) ปจจยั เส่ียงดานชวี ภาพที่มีผลตอภาวะหกลมของผสู งู อายุ X2 Asymptotic Significance (2-sided) สาเหตุภาวะหกลม ของผสู งู อายุ (สะดุดเดิน) 2.20 .14 1. อุปกรณชวยในการเดนิ และการเคลอ่ื นท่ี .89 .35 2. การมองเห็น 4.63 .03** 3. ภาวะกลั้นปสสาวะไมอยู 6.23 .01** 4. อาการไมสขุ สบายใจ หดหู เหงา เปลาเปลี่ยว .02 .88 สาเหตุภาวะหกลม ของผสู งู อายุ (ลน่ื ลม ) 2.53 .11 1. อปุ กรณชวยในการเดนิ และการเคล่อื นที่ 1.01 .31 2. การมองเห็น .23 .01** 3. ภาวะกล้ันปสสาวะไมอยู .18 .67 4. อาการไมส ุขสบายใจ หดหู เหงา เปลาเปล่ียว 4.26 .04** สาเหตภุ าวะหกลมของผสู งู อายุ (สญู เสียการทรงตวั /เดินเซ) .22 .64 1. อุปกรณชว ยในการเดินและการเคลื่อนท่ี .70 .63 2. การมองเห็น 5.18 .02** 3. ภาวะกล้ันปสสาวะไมอ ยู 5.40 .02** 4. อาการไมสุขสบายใจ หดหู เหงา เปลาเปลี่ยว .66 .42 สาเหตุภาวะหกลม ของผสู ูงอายุ (วงิ เวียนศรี ษะ/มึนงง/เปนลม) .65 .40 1. อปุ กรณชวยในการเดนิ และการเคลือ่ นท่ี .54 .46 2. การมองเห็น 1.44 .23 3. ภาวะกลั้นปสสาวะไมอ ยู .02 .89 4. อาการไมส ุขสบายใจ หดหู เหงา เปลาเปล่ียว .14 .42 สาเหตุภาวะหกลมของผูสงู อายุ (เขาออ น) .31 .58 1. อปุ กรณชวยในการเดินและการเคลอ่ื นที่ .01 .91 2. การมองเห็น .29 .59 3. ภาวะกล้ันปสสาวะไมอยู .38 .71 4. อาการไมสุขสบายใจ หดหู เหงา เปลาเปล่ียว สาเหตภุ าวะหกลม ของผสู ูงอายุ (กา วพลาด) 1. อปุ กรณช ว ยในการเดนิ และการเคลอ่ื นที่ 2. การมองเห็น 3. ภาวะกลั้นปสสาวะไมอยู 4. อาการไมส ขุ สบายใจ หดหู เหงา เปลา เปล่ียว จากตาราง 4 พบวาปจ จัยเส่ยี งดา นชวี ภาพท่มี ีผลตอ ภาวะหกลมของผูสูงอายุ จากสาเหตุสะดุดเดิน พบวา ภาวะ กลน้ั ปสสาวะไม อยูมผี ลตอ ภาวะหกลมอยา งมนี ัยสําคัญทางสถิติ (p-value < .05) และอาการไมสขุ สบายใจ หดหู เหงา เปลาเปลี่ยวมีผลตอ ภาวะหกลมอยางมีนัยสาํ คัญทางสถิติ (p-value = .01) สาเหตุล่ืนลม พบวา อาการไมส ขุ สบายใจ หดหู

Journal of Roi Et Rajabhat University 227 Volume 14 No.3 September - December 2020 เหงา เปลาเปล่ียวมีผลตอ ภาวะหกลม อยางมีนัยสาํ คญั ทางสถิติ (p-value = .01) สาเหตุสญู เสียการทรงตวั /เดินเซ พบวา การมองเห็นมีผลตอภาวะหกลม อยา งมีนยั สําคญั ทางสถติ ิ (p-value < .05) สาเหตุวงิ เวียนศรี ษะ/มึนงง/เปน ลม พบวาอุปกรณ ชวยในการเดนิ และการเคล่ือนที่ และการมองเห็นมผี ลตอ ภาวะหกลมอยา งมีนัยสําคัญทางสถิติ (p-value < .05) สาเหตุเขาออ น และสาเหตุกา วพลาด ไมม ผี ลตอภาวะหกลม ของผสู ูงอายุ ตาราง 5 ปจจัยเสย่ี งดา นพฤติกรรมท่ีมผี ลตอภาวะหกลม ของผูสงู อายุ (N=47) ปจ จยั เสี่ยงดานพฤติกรรมท่ีมผี ลตอภาวะหกลมของผสู ูงอายุ X2 Asymptotic Significance (2-sided) สาเหตุภาวะหกลม ของผสู งู อายุ (สะดุดเดิน) 2.42 .53 1. ภาวะโภชนาการ .00 .98 2. การด่ืมแอลกอฮอล 3.24 .07 3. ออกกาํ ลงั กาย .34 .20 4. กจิ กรรมทท่ี าํ ในชวี ิตประจําวัน 2.42 .12 สาเหตภุ าวะหกลมของผูสงู อายุ (ล่ืนลม ) .12 .75 1. ภาวะโภชนาการ .09 .76 2. การด่ืมแอลกอฮอล 1.46 .20 3. ออกกําลังกาย .17 .68 4. กิจกรรมที่ทําในชวี ิตประจําวัน .64 .42 สาเหตภุ าวะหกลม ของผูสูงอายุ (สูญเสียการทรงตวั /เดินเซ) 1.04 .31 1. ภาวะโภชนาการ 1.07 .30 2. การด่ืมแอลกอฮอล .10 .75 3. ออกกําลงั กาย .10 .75 4. กิจกรรมท่ที าํ ในชวี ิตประจําวัน .10 .75 สาเหตุภาวะหกลมของผูสูงอายุ (วงิ เวียนศีรษะ/มนึ งง/เปน ลม) .63 .43 .29 .59 1. ภาวะโภชนาการ .01 .93 .53 .47 2. การด่ืมแอลกอฮอล .58 .48 3. ออกกําลงั กาย 1.05 .31 4. กิจกรรมที่ทาํ ในชีวิตประจาํ วัน 1.44 .23 สาเหตุภาวะหกลม ของผสู ูงอายุ (เขา ออน) 3.78 .05* 1. ภาวะโภชนาการ 3.78 .05* 2. การดื่มแอลกอฮอล 3. ออกกาํ ลงั กาย 4. กจิ กรรมทท่ี าํ ในชีวิตประจาํ วัน สาเหตุภาวะหกลมของผสู งู อายุ (กา วพลาด) 1. ภาวะโภชนาการ 2. การดื่มแอลกอฮอล 3. ออกกาํ ลังกาย 4. กจิ กรรมทที่ ําในชวี ิตประจําวัน จากตาราง 5 พบวา ปจจยั เส่ียงดา นพฤติกรรมไมมผี ลตอ ภาวะหกลมของผูสงู อายุ แตพบวามโี อกาสเกิดความเส่ียง ตอภาวะหกลม ไดจากการออกกาํ ลังกาย และจากกิจกรรมท่ที ําในชีวิตประจําวัน

228 วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอด็ ปท ่ี 14 ฉบบั ที่ 3 กนั ยายน - ธนั วาคม 2563 ตาราง 6 ปจจัยเส่ยี งดา นสงั คมและเศรษฐกิจทม่ี ีผลตอ ภาวะหกลมของผูสงู อายุ (N=47) ปจจยั เสี่ยงดานสังคมและเศรษฐกจิ ท่ีมีผลตอ X2 Asymptotic Significance (2-sided) ภาวะหกลม ของผูส งู อายุ 1.04 .60 สาเหตุภาวะหกลม ของผูสงู อายุ (สะดุดเดิน) 5.06 .17 1. รายไดตอเดือน 1.76 .41 2. แหลง ที่มาของรายได 3.55 .31 สาเหตุภาวะหกลม ของผูสงู อายุ (ลน่ื ลม ) .24 .89 1. รายไดตอเดือน 4.31 .23 2. แหลง ทมี่ าของรายได 1.43 .85 สาเหตุภาวะหกลม ของผูสูงอายุ (สญู เสียการทรงตัว/เดนิ เซ) 3.55 .31 1. รายไดตอเดอื น .33 .49 2. แหลงทม่ี าของรายได 2.53 .47 สาเหตภุ าวะหกลมของผสู งู อายุ (วงิ เวียนศีรษะ/มึนงง/เปน ลม) .93 .84 1. รายไดตอ เดอื น 4.81 .19 2. แหลง ที่มาของรายได สาเหตภุ าวะหกลม ของผสู งู อายุ (เขา ออน) 1. รายไดตอเดอื น 2. แหลง ท่ีมาของรายได สาเหตภุ าวะหกลม ของผสู งู อายุ (กา วพลาด) 1. รายไดตอเดอื น 2. แหลง ที่มาของรายได จากตาราง 6 พบวา ปจจัยเส่ียงดานสงั คมและเศรษฐกิจไมมีผลตอ ภาวะหกลมของผูสูงอายุ ตาราง 7 ปจจัยเส่ยี งดานสิง่ แวดลอมที่มีผลตอ ภาวะหกลม ของผสู ูงอายุ (N=47) ปจ จยั เส่ียงดานสงิ่ แวดลอมทมี่ ีผลตอภาวะหกลมของผูสูงอายุ X2 Asymptotic Significance (2-sided) สาเหตภุ าวะหกลม ของผูสูงอายุ (สะดุดเดิน) 1. ประตบู า นมลี กั ษณะเล่อื น/ดงึ เปดปด 2.97 .09 2. ลกั ษณะโถสวม .10 .75 3. ลกั ษณะหอ งน้าํ มีลักษณะเปย ก/ลื่น ตลอดเวลา 3.67 .06 4. รองเทา 3.64 .06 5. มีสัตวเ ลี้ยง (สุนขั /แมว) หรอื ไม .87 .35 6. มีเดก็ เล็กอยใู นบา นหรอื ไม .4.56 .03** 7. บริเวณบา นมีลักษณะเปน พื้นล่ืน พื้นเปย กแฉะ .17 .68 พน้ื ตา งระดบั ขรุขระไมเรียบ มสี ่ิงกีดขวางทางเดิน 8. วดั บริเวณท่ีทา นคดิ วา เส่ียงตอ การหกลม .03 .86 9. ตลาด บรเิ วณทที่ า นคิดวา เสี่ยงตอการหกลม .08 .78 สาเหตภุ าวะหกลมของผสู ูงอายุ (ล่นื ลม) 1. ประตบู า นมลี กั ษณะเล่อื น/ดงึ เปดปด .20 .66 2. ลักษณะโถสวม .51 .48

Journal of Roi Et Rajabhat University 229 Volume 14 No.3 September - December 2020 ตาราง 7 (ตอ ) ปจ จยั เสี่ยงดานส่งิ แวดลอมทมี่ ผี ลตอภาวะหกลม ของผสู ูงอายุ X2 Asymptotic Significance (2-sided) สาเหตุภาวะหกลมของผูสูงอายุ (ลนื่ ลม ) 3. ลกั ษณะหอ งน้ํามีลักษณะเปยก/ลื่น ตลอดเวลา 5.40 .02** 4. รองเทา 1.99 .16 5. มีสตั วเ ลี้ยง (สนุ ัข/แมว) หรือไม .01 .94 6. มีเดก็ เล็กอยูใ นบานหรือไม 2.72 .10 7. บรเิ วณบานมีลักษณะเปน พ้ืนล่ืน พื้นเปย กแฉะ .90 .34 พ้นื ตา งระดบั ขรขุ ระไมเ รยี บ มสี งิ่ กีดขวางทางเดนิ 8. วดั บริเวณท่ีทา นคดิ วาเส่ียงตอการหกลม .07 .80 9. ตลาด บริเวณท่ีทา นคิดวาเสี่ยงตอการหกลม .06 .82 สาเหตุภาวะหกลม ของผสู ูงอายุ (สูญเสียการทรงตวั /เดินเซ) 1. ประตบู า นมลี ักษณะเลอ่ื น/ดึงเปด ปด 11.50 .001** 2. ลกั ษณะโถสว ม 1.27 .26 3. ลกั ษณะหอ งน้ํามีลักษณะเปย ก/ล่ืนตลอดเวลา 2.26 .13 4. รองเทา .31 .58 5. มีสัตวเล้ยี ง(สุนัข/แมว) หรือไม 5.56 .02** 6. มเี ด็กเล็กอยูในบา นหรือไม .00 .95 7. บริเวณบา นมีลักษณะเปนพ้ืนลื่น พื้นเปยกแฉะ 2.62 .11 พ้นื ตา งระดับ ขรขุ ระไมเรยี บ มีสิง่ กดี ขวางทางเดนิ 8. วัด บริเวณทีท่ านคดิ วาเสี่ยงตอ การหกลม 2.62 .11 9. ตลาด บริเวณทท่ี า นคิดวาเส่ียงตอ การหกลม .30 .59 สาเหตภุ าวะหกลม ของผสู งู อายุ (วงิ เวียนศีรษะ/มนึ งง/เปน ลม) .04 .87 1. ประตบู านมีลักษณะเลอ่ื น/ดึงเปด ปด 6.01 .01** 2. ลกั ษณะโถสว ม .37 .54 3. ลกั ษณะหองน้ํามลี ักษณะเปยก/ลื่นตลอดเวลา .03 .86 4. รองเทา .01 .94 5. มสี ตั วเล้ยี ง(สุนขั /แมว) หรือไม .72 .40 6. มีเด็กเล็กอยูในบา นหรือไม .90 .34 7. บริเวณบานมลี ักษณะเปนพ้ืนลื่น พื้นเปยกแฉะ พืน้ ตา งระดับ ขรขุ ระไมเ รยี บ มีส่งิ กีดขวางทางเดิน .90 .34 8. วดั บริเวณท่ที านคิดวาเส่ียงตอการหกลม .07 .81 9. ตลาด บรเิ วณทีท่ า นคิดวา เสี่ยงตอการหกลม สาเหตุภาวะหกลม ของผูสงู อายุ (เขา ออ น) 1. ประตูบานมลี ักษณะเล่อื น/ดงึ เปดปด .29 .59 2. ลักษณะโถสวม .60 .44 3. ลกั ษณะหองนํา้ มีลักษณะเปย ก/ล่ืน ตลอดเวลา 1.44 .23 4. รองเทา 1.82 .18 5. มีสัตวเลย้ี ง (สุนัข/แมว) หรอื ไม 2.01 .16 6. มีเดก็ เล็กอยใู นบานหรอื ไม 2.90 .09

230 วารสารมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั รอ ยเอด็ ปที่ 14 ฉบบั ที่ 3 กนั ยายน - ธนั วาคม 2563 ตาราง 7 (ตอ ) ปจ จยั เส่ียงดานสงิ่ แวดลอมท่ีมผี ลตอภาวะหกลมของผูสูงอายุ X2 Asymptotic Significance (2-sided) สาเหตุภาวะหกลมของผสู งู อายุ (เขาออน) 7. บริเวณบานมลี ักษณะเปนพื้นลื่น พ้ืนเปยกแฉะ 6.05 .01** พนื้ ตา งระดบั ขรุขระไมเ รียบ มีส่ิงกดี ขวางทางเดนิ 8. วดั บริเวณทีท่ า นคดิ วาเส่ียงตอ การหกลม .40 .53 9. ตลาด บริเวณทที่ า นคิดวาเสี่ยงตอ การหกลม .00 .97 สาเหตุภาวะหกลม ของผูสงู อายุ (กา วพลาด) 1. ประตบู านมลี ักษณะเลอ่ื น/ดงึ เปด ปด .57 .45 2. ลกั ษณะโถสวม 1.44 .23 3. ลกั ษณะหอ งนาํ้ มลี ักษณะเปยก/ลื่น ตลอดเวลา .01 .20 4. รองเทา .87 .35 5. มีสัตวเล้ียง (สุนขั /แมว) หรอื ไม .20 .65 6. มเี ดก็ เล็กอยูในบา นหรือไม .44 .51 7. บรเิ วณบานมลี ักษณะเปนพื้นล่ืน พ้ืนเปยกแฉะ 5.62 .02** พืน้ ตา งระดับ ขรขุ ระไมเรยี บ มสี ่ิงกีดขวางทางเดนิ 8. วัด บริเวณท่ที านคดิ วา เส่ียงตอ การหกลม 5.62 .02** 9. ตลาด บรเิ วณทีท่ านคิดวาเส่ียงตอ การหกลม 5.54 .02** จากตาราง 7 พบวาปจจยั เส่ียงดา นสงิ่ แวดลอมที่มีผลตอภาวะหกลมของผูสงู อายุ จากสาเหตุสะดุดเดิน พบวามีเด็กเล็ก อยูในบา น มีผลตอภาวะหกลมอยา งมีนัยสําคัญทางสถิติ (p-value < .05) สาเหตุลื่นลม พบวา ลักษณะหอ งนํ้ามีลักษณะเปยก/ลื่น ตลอดเวลา มีผลตอ ภาวะหกลอมของผูสูงอายุ อยางมีนัยสาํ คญั ทางสถติ ิ (p-value < .05) สาเหตสุ ูญเสียการทรงตวั /เดินเซ พบวาประตูบา นมีลักษณะเลือ่ น/ดงึ เปดปดมีผลตอ ภาวะหกลมอยา งมีนัยสําคัญทางสถิติ (p-value < .01) และมีสัตวเลี้ยง (สุนขั /แมว) มผี ลตอภาวะหกลมอยางมีนัยสาํ คญั ทางสถติ ิ (p-value = .05) สาเหตวุ งิ เวียนศีรษะ/มึนงง/เปน ลม พบวา ลักษณะ โถสวม มีผลตอ ภาวะหกลม อยา งมีนัยสาํ คัญทางสถิติ (p-value = .01) สาเหตุเขาออน พบวาบริเวณบานมลี ักษณะเปนพื้นล่ืน พ้นื เปยกแฉะ พื้นตางระดับ ขรขุ ระไมเรียบ มีสิง่ กดี ขวางทางเดินมผี ลตอภาวะหกลมอยา งมีนัยสําคัญทางสถติ ิ (p-value = .01) และสาเหตุกาวพลาด พบวา บรเิ วณบา นมีลักษณะเปนพื้นลื่น พื้นเปยกแฉะ พ้ืนตางระดบั ขรุขระไมเรียบ มีส่ิงกีดขวางทางเดิน วัด และตลาด มผี ลตอภาวะหกลมอยา งมีนัยสาํ คัญทางสถติ ิ (p-value = .05) อภปิ รายผล 1. อบุ ตั ิการณห กลมของผูสูงอายใุ นชุมชนบา นทามวง หมู 3 ตําบลทามว ง อาํ เภอเสลภูมิ จังหวัดรอ ยเอ็ด กลุมตัวอยา งสวนใหญเปนเพศหญงิ คิดเปนรอ ยละ 61.40 มชี วงอายุ 60–69 ป และ 70–79 ป รอ ยละ 37.20 ระดบั การศึกษาอยใู นชว งประถมศึกษา รอ ยละ 90.40 สถานภาพสวนใหญสมรส รอยละ 47.00 ลกั ษณะของครอบครวั เปนครอบครวั เดี่ยว รอยละ 59.00 สวนใหญส มาชกิ ที่อาศยั อยใู นบานเดียวกันเปน คูสมรส รอ ยละ 53.00 ผูดแู ลหลักอยูดว ย รอ ยละ 91.60 อาชพี เดิมสวนใหญเปน เกษตรกรรม รอ ยละ 79.50 อาชพี ในปจจบุ ันสว นใหญไมไ ดประกอบอาชพี รอ ยละ 56.60 อุบตั ิการณหกลมของผูสงู อายุ พบวามปี ระวัติเคยหกลม รอยละ 56.60 สาเหตภุ าวะหกลม ของผสู งู อายุ สวนใหญ คอื ล่ืนลม รอยละ 61.70 ตอมา คือ สญู เสียการทรงตวั /เซ รอยละ 51.10 เดินสะดุด รอยละ 46.80 วงิ เวียนศีรษะ/มึนงง/ เปนลม รอยละ 38.30 เขาออ น รอยละ 36.20 และกา วพลาด รอยละ 21.30 ซึ่งสัมพันธกับการวิจัยของ มนทนา ตั้งจิรวฒั นา และสวุ รรณา วฒุ ิรณฤทธิ์ (2562 : 30-40) การวิจัยครง้ั น้ีกลมุ ตวั อยาง มอี ายุอยูในชวง 60-69 ป คิดเปนรอยละ 54.80 เปนเพศหญงิ รอยละ 62.50 และรอยละ 57.00 มสี ถานภาพคูสมรส นอกจากน้ียงั พบวา ใน 1 ปท ่ผี า นมา มีผสู งู อายทุ ี่ไมเคย หกลม คิดเปนรอ ยละ 55.10 รองลงมา คอื เคยหกลมนาน ๆ คร้ัง รอยละ 34.30 และ หกลมบอ ย รอ ยละ 10.60 และการวิจยั

Journal of Roi Et Rajabhat University 231 Volume 14 No.3 September - December 2020 ครง้ั นี้พบวา ผูสงู อายุมปี ระวัติภาวะหกลมรอยละ 56.60 สูงกวาการศึกษาของ วรรณพร บญุ เปลง (2558 : 74-86) ไดศ ึกษาอัตรา และปจจัยท่ีมคี วามสัมพันธกบั ภาวะหกลม ของผูสูงอายุ : ชุมชนรมิ แมน า้ํ เจาพระยา จงั หวัดนนทบรุ ี พบมปี ระวัติภาวะหกลม ในระยะเวลา 6 เดอื นทผ่ี า นมา รอยละ 16 ประวตั ิภาวะหกลมในอดีต กอนระยะเวลา 6 เดือนทผี่ า นมา รอ ยละ 33.30 และอัตราสงู กวาการศึกษาของกนกวรรณ เมืองศิร,ิ นภิ า มหารัชพงค และยุวดี รอดจากภัย (2560 : 23-33) ไดท าํ การศึกษา ปจ จัยที่มผี ลตอ พฤติกรรมการปองกันภาวะหกลม ของผูสงู อายจุ ังหวัดชลบุรี พบวาผูสงู อายรุ อยละ 44.10 มีภาวะหกลม ในรอบปทผี่ านมา สาเหตุภาวะหกลม ของผสู งู อายสุ วนใหญ คอื ลื่นลม รอ ยละ 61.70 ตอมาคือ สญู เสียการทรงตัว/เซ รอ ยละ 51.10 เดนิ สะดุด รอยละ 46.80 วิงเวยี นศีรษะ/มึนงง/เปนลมรอยละ 38.30 เขาออ น รอ ยละ 36.20 และ กา วพลาด รอ ยละ 21.30 2. ปจจัยเส่ียงที่สัมพันธกบั ภาวะหกลมในผูสงู อายุในชมุ ชนบา นทา มว ง หมู 3 ตาํ บลทามว ง อาํ เภอเสลภูมิ จงั หวัด รอ ยเอ็ด ปจ จัยที่มผี ลท่มี ีผลตอภาวะหกลมในผูสูงอายุ พบวามี 2 ปจจัย ไดแ ก ปจ จยั เสี่ยงดานชวี ภาพ และปจจัยเส่ียง ดา นสงิ่ แวดลอม สวนปจจัยเสี่ยงดานพฤติกรรม และดา นสังคมและเศรษฐกิจ ไมม ีผลตอภาวะหกลมในผูส ูงอายุชุมชนบานทามวง หมู 3 ตําบลทา มว ง อําเภอเสลภูมิ จังหวัดรอยเอ็ด 2.1 ปจ จัยเส่ียงดานชวี ภาพ ปจ จัยเส่ียงทส่ี ัมพันธกับภาวะหกลม ของผสู งู อายุ ระหวา งดานชวี ภาพกับเดินสะดุด พบวาภาวะกลั้นปส สาวะไมอ ยู มีผลตอภาวะหกลมอยางมีนัยสําคญั ทางสถิติ (p-value < .05) และอาการไมส ุขสบายใจ หดหู เหงา เปลา เปล่ยี วมีผลตอภาวะหกลมอยางมนี ัยสาํ คญั ทางสถิติ (p-value = .01) ปจ จัยเสีย่ งที่สัมพันธกับภาวะหกลมของผสู ูงอายุ ระหวา งดา นชีวภาพกบั การล่ืนลม พบวา อาการไมสขุ สบายใจ หดหู เหงา เปลาเปลี่ยวมีผลตอภาวะหกลมอยา งมีนัยสาํ คญั ทางสถิติ (p-value = .01) ปจจัยเสี่ยงทสี่ ัมพันธกับภาวะหกลมของผสู งู อายุ ระหวางดา นชวี ภาพกบั การเสียการทรงตัว พบวา การมองเห็น มีผลตอ ภาวะหกลมอยางมนี ัยสําคัญทางสถิติ (p-value < .05) ปจ จยั เส่ียงท่สี ัมพันธกบั ภาวะหกลม ของผสู ูงอายุ ระหวา งดา น ชวี ภาพกับการเวียนศีรษะ พบวา อุปกรณชว ยในการเดินและการเคล่ือนที่ และการมองเห็นมีผลตอ ภาวะหกลมอยา งมีนยั สาํ คัญ ทางสถิติ (p-value < .05) ซ่ึงสัมพนั ธกับการศึกษาของ จารุภา เลขทพิ ย, ธีระ วรธนารัตน, ศักรินทร ภูผานลิ และศราวุธ ลาภมณีย (2562 : 85-103) ทไี่ ดศึกษาไดวาปจ จัยเส่ียงที่มผี ลตอ ภาวะหกลม พบวา ปจ จัยเสี่ยงจากชีวภาพ ไดแก โรคทางระบบประสาท กระดูก กลา มเนอ้ื ตอ มไรทอ หรือเมตาบอลิสม 2.2 ดา นพฤติกรรม ผลจากการศึกษาปจ จัยเสี่ยงดา นพฤติกรรมทีม่ ีผลตอ ภาวะหกลม ในผูสงู อายุในชุมชน บา นทามวง หมู 3 ตาํ บลทามว ง อําเภอเสลภูมิ จงั หวดั รอยเอ็ด โดยมีกลมุ ตัวอยาง 83 คน แบง เปนผูสูงอายทุ ีม่ ภี าวะหกลม 47 คน พบวา ไมมผี ลตอภาวะหกลม ของผูสูงอายุ จะเห็นไดว า ผสู งู อายุชุมชนบานทามวง อาจไดรับการฝกการออกกําลังกาย อยา งถูกวิธี จงึ ทําใหไมเ กิดภาวะหกลมขึน้ ซึง่ จากการสอบถามผสู ูงอายุ สว นใหญจะมีการออกกําลังกายโดยการเดินรอบบาน แกวงแขน เปนตน และในการปฏิบัตกิ ิจวัตรประจําวัน สว นใหญจะมลี กู หลานชวยเหลือ และไมไดประกอบอาชพี จงึ ทําให โอกาสเกิดภาวะหกลม นอ ย ซ่ึงสอดคลองกับการศึกษาของ รฐั ภัทร บุญมาทอง, ศากุล ชา งไม, และสมพนั ธ หญิ ชรี ะนันทน (2558 : 573-598) พบวาการสง เสริมความสามารถในการดแู ลตนเองของผสู ูงอายุเพ่ือปองกันภาวะหกลม ในการทํากิจวัตร ประจําวัน มีผลทาํ ใหการหกลมลดลง และสัมพันธกบั การศึกษาของ มนทนา ตง้ั จิรวัฒนา และสุวรรณา วฒุ ริ ณฤทธิ์ (2562 : 30-40) พบวา ผูสงู อายทุ ี่มีความมั่นใจในการปฏบิ ัติกจิ วัตรประจาํ วันไดมากข้ึน จะมีความกลัวในการหกลมนอ ย 2.3 ดา นสังคมและเศรษฐกิจ ผลจากการศึกษาปจจัยเสี่ยงดา นสงั คมและเศรษฐกิจท่ีมีผลตอ ภาวะหกลม ในผูสูงอายุในชุมชนบานทามว ง หมู 3 ตําบลทา มว ง อําเภอเสลภมู ิ จังหวัดรอ ยเอ็ด โดยมีกลุมตวั อยาง 83 คน แบงเปนผสู งู อายุ ท่มี ีภาวะหกลม 47 คน พบวา ไมมีความสัมพนั ธกบั ภาวะหกลม ของผสู งู อายุ ทงั้ นอี้ าจเน่อื งจากผูสงู อายุสว นใหญอาศยั อยูกับครอบครัว ท่มี ีความพรอมในการดูแล มีสมาชกิ ลูกหลานท่ีดูแลเปนหลกั จงึ ทาํ ใหไ มม ผี ลตอภาวะหกลม 2.4 ปจจัยเสี่ยงดานสงิ่ แวดลอม ปจจัยเส่ียงดา นส่งิ แวดลอ มท่มี ีผลตอภาวะหกลมของผสู ูงอายุ จากสาเหตุ สะดดุ เดิน พบวามีเด็กเล็กอยใู นบาน มีผลตอ ภาวะหกลมอยา งมีนัยสาํ คญั ทางสถิติ (p-value < .05) สาเหตลุ ่ืนลม พบวา ลักษณะหองน้าํ มีลักษณะเปย ก/ล่ืน ตลอดเวลา มีผลตอ ภาวะหกลอมของผูสูงอายุ อยางมีนัยสาํ คญั ทางสถติ ิ (p-value < .05) สาเหตสุ ญู เสียการทรงตวั /เดินเซ พบวาประตูบา นมีลักษณะเล่ือน/ดึงเปด ปด มีผลตอ ภาวะหกลมอยา งมนี ัยสําคัญทางสถิติ (p-value < .01) และมสี ัตวเ ลยี้ ง (สุนัข/แมว) มีผลตอภาวะหกลมอยา งมนี ัยสําคัญทางสถติ ิ (p-value= .05) สาเหตุวิงเวียน ศีรษะ/มึนงง/เปน ลม พบวา ลักษณะโถสว ม มีผลตอ ภาวะหกลมอยางมีนัยสําคญั ทางสถิติ (p-value = .01) สาเหตเุ ขาออน พบวาบรเิ วณบา นมีลักษณะเปนพื้นลื่น พ้ืนเปย กแฉะ พื้นตา งระดบั ขรขุ ระไมเรียบ มสี ่ิงกีดขวางทางเดินมผี ลตอภาวะหกลม

อยา งมีนัยสาํ คัญทางสถิติ (p-value = .01) และสาเหตุกา วพลาด พบวาบริเวณบา นมีลักษณะเปนพืน้ ลื่น พ้ืนเปยกแฉะ พื้นตา งระดับ ขรุขระไมเ รียบ มสี ่ิงกดี ขวางทางเดิน วัด และตลาด มีผลตอภาวะหกลมอยางมีนัยสําคัญทางสถติ ิ (p-value = .05) ซง่ึ สมั พันธ กบั การศึกษาของ จารภุ า เลขทพิ ย, ธรี ะ วรธนารัตน, ศักรินทร ภผู านลิ และศราวุธ ลาภมณีย (2562 : 85-103) ท่ไี ดศึกษาวา ปจ จยั เสี่ยงท่มี ผี ลตอภาวะหกลม ดา นปจจัยเสยี่ งดา นสง่ิ แวดลอ ม (environmental risk factors) คอื ผสู ูงอายทุ อี่ าศัยอยูใน บานท่ีมีพ้ืนล่ืน แสงสวางไมเพียงพอ และบานท่ยี กพ้ืนสงู มผี ลตอ ภาวะหกลมในผสู ูงอายอุ ยา งมีนัยสาํ คญั ทางสถิติ (p-value < .05) และการศึกษาของนงนุช วงศส วาง และคณะ (2560 : 2492-2506) ศึกษาความเส่ียงดานสิ่งแวดลอมในบา น ตอการพลัดตกหกลม และอบุ ัตกิ ารณการพลัดตกหกลมของผูสงู อายุ พบความสัมพันธระหวา งความเส่ียงดา นสิง่ แวดลอมในบา นกบั การพลัดตกหกลม พบวา บรเิ วณบันไดมแี สงสวา งไมเพยี งพอและบริเวณทางเดินมีสายไฟ สายโทรศพั ทหรือสายพวงตอพาดผาน มีความสัมพันธกับ การพลัดตกหกลมอยา งมีนัยสําคัญทางสถิติ (p-value < .05) และกนกอร ทองกลึง (2560 : 2909- 2921) ไดศ กึ ษาปจ จัย ทางดา นสภาพแวดลอ มของผูสูงอายุ พบวา สว นใหญทอี่ ยอู าศยั เปนลกั ษณะบา นไม 2 ชั้น รองลงมา ไดแ ก บานไมช้ันเดียว ลักษณะประตูบา น จะมขี อบประตูหรอื พ้ืนตา งระดบั มลี ักษณะพื้นแบบพื้นไม นอกจากน้ียงั พบวาทอี่ ยอู าศยั มรี าวบันได 1 ขาง รองลงมา ไดแก มีราวบันได 1 ขาง อกี ดา นเปนผนงั ไมม ีการเกบ็ ของไว ตามช้ันบนั ไดพบวาในขณะท่ีหกลม จะเกิดขณะกา วขึ้น หรือลงพื้นที่ตา งระดับ และขณะกาวขา มส่งิ กีดขวาง รองลงมา ไดแก ขณะลุกจากเกาอี้ ขอ เสนอแนะจากผลการวิจัย 1. ขอ เสนอแนะในการนําไปใช 1.1 เปนขอมูลพ้ืนฐานเพือ่ ใชใ นการวางแผนดูแลผสู งู อายุเพือ่ ปองกันภาวะหกลมในผสู ูงอายุ 1.2 จัดโครงการใหความรูแกผสู ูงอายุ ผดู ูแล ผูนําชุมชน และอาสาสมัครหมูบ า นในการสง เสรมิ ปอ งกันภาวะหกลม ในผูสงู อายุ 2. ขอเสนอแนะในการทําวจิ ัยครั้งตอ ไป 2.1 ควรศกึ ษาวิจัยปจจัยเส่ียงทสี่ ัมพันธกบั ภาวะหกลม ดา นสังคมและเศรษฐกจิ และดา นพฤติกรรม เพ่ิมเติมใน ผูสูงอายชุ มุ ชนอื่นตอไป 2.2 ควรศึกษาวิจัยท่ีเนนครอบครัวมสี วนรว มในการปอ งกันภาวะหกลม ในผูสูงอายุ 2.3 ควรศึกษาวิจัยการพฒั นารูปแบบการจดั การภาวะหกลมผูสงู อายุในชมุ ชน เอกสารอา งองิ กนกวรรณ เมอื งศิร,ิ นิภา มหารชั พงค และยวุ ดี รอดจากภัย. (2017). ปจ จัยที่มีความสมั พันธตอพฤติกรรมปอ งกันภาวะหก ลม ของผูส ูงอายุ จังหวดั ชลบุร.ี วารสารมหาวิทยาลัยนเรศวร: วทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี, (25)4, 23-33 กนกอร ทองกลึง. (2560). การศึกษาปจจัยสภาพแวดลอ มทอ่ี ยูอาศยั เพ่อื ลดความเสี่ยงตอภาวะหกลมในผสู งู อายุ : กรณีศึกษา ชมุ ชนหวั ตะเข เขตลาดกระบัง จังหวดั กรงุ เทพมหานคร. วารสารวิชาการ Veridian E-Journal มหาวิทยาลัย ศิลปากร, 10(2), 2909-2921. จารุภา เลขทพิ ย, ธรี ะ วรธนารัตน, ศักรินทร ภูผานิล และศราวุธ ลาภมณยี . (2562). ปจจัยเสี่ยงตอ ภาวะหกลม ในผสู ูงอาย.ุ วารสารการแพทยและวิทยาศาสตรสุขภาพ, (26)1, 85-103 นงนุช วงศสวาง, ดนุลดา จีนขาวขํา, ชลธิชา บุญศิร,ิ สุรินทร มีลาภลัน, จารุนันท สมบูรณส ทิ ธ,์ิ เพ็ญจมาศ คําธนะ และธานี กลอมใจ. (2560). ความเส่ียงดา นสิง่ แวดลอ มในบา นตอการพลัดตกหกลมและอุบตั ิการณ การพลัดตก หกลม ของผูสงู อาย.ุ วารสารวิชาการ Veridian E-Journal สาขามนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศลิ ปะ, (10)3, 2492-2506. ปณติ า ลิมปะวัฒนะ. (2561). กลุมอาการสูงอายุและประเดน็ ทางสุขภาพทน่ี า สนใจ. พิมพคร้ังท่ี 2. ขอนแกน : หจก.โรงพมิ พ คลงั นานาวิทยา. ปต พิ ร สิรทิ ิพากร, วีรศักดิ์ เมอื งไพศาล, ดุจปรารถนา พศิ าลสารกิจ, เพญ็ ศรี เชาวพ านชิ ยเวช, ไพฑูรย เหลา จนทร, สทุ ิศา ปติ ญาณ และนภาพร เพ็งสอน. (2562). ความชุกของกลุมอาการสูงอายุและลักษณะของผูปว ยสงู อายุที่เขารบั การรักษา ในคลินิกผสู งู อายุ โรงพยาบาลศิริราช. วารสารการพยาบาลและการดแู ลสขุ ภาพ, (37)3, 20-29. มนทนา ตงั้ จิรวัฒนา และสุวรรณา วฒุ ิรณฤทธิ์. (2562). ปจ จยั ทาํ นายการกลัวภาวะหกลม ของผูสงู อายุ. วารสารวิจัย ทางวิทยาศาสตรส ุขภาพ, (13)2, 30-40.

รฐั ภทั ร บุญมาทอง, ศากุล ชา งไม, และสมพันธ หิญชรี ะนันทน. (2558). ผลลัพธข องโปรแกรมการดูแลตนเองในการปองกัน ภาวะหกลมของผูสงู อายุ ในจงั หวัดสมุทรสาคร. วารสารมหาวทิ ยาลัยคริสเตียน, (21)3, 573-598. ละออม สรอยแสง, จรยิ วัตร คมพยคั ฆ และ กนกพร นทีธนสมบัติ. (2557). การศึกษาแนวทางการปอ งกันภาวะหกลม ในผูสงู อายุชมุ ชนมิตรภาพพฒั นา. วารสารพยาบาลทหารบก, (15)1, 122-128. วรรณพร บุญเปลง, วดีรัตน ศรวี งศว รรณ และพัฒนา เศรษฐวัชราวนชิ . (2558). อัตราและปจจัยท่ีมี ความสัมพันธกับภาวะ หกลมของผูสงู อายชุ มุ ชนรมิ แมน้ําเจาพระยาจังหวดั นนทบุร.ี วารสารพยาบาลศาสตร, 33(3),75-86 วชั ราภรณ ชวี โศภิษฐ. (2562). สังคมผสู งู อายุ: ปจจัยการตลาดทีเ่ ปล่ียนไป. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน, (6)1, 5-17. สํานักงานสถิตแิ หงชาต.ิ (2560). รายงานการสาํ รวจประชากรสงู อายุในประเทศไทย พ.ศ. 2560. สืบคน เมื่อ 15 มกราคม 2563, จาก http://www.nso.go.th/sites/2014/Pages/%E0%B8%AA%E0%B8%B3%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%



บทความวชิ าการ

.

Journal of Roi Et Rajabhat University 237 Volume 14 No.3 September - December 2020 ภาวะผูนาํ เชิงกลยุทธ : การบรหิ ารเทคโนโลยี Strategic Leadership : Technology Management บวั ชมภู ภกู องไชย 1และ วาโร เพ็งสวัสด์ิ 2 Received : 17 พ.ค. 2562 Buachomphu Phukongchai 1 and Waro Phengsawat2 Revised : 13 เม.ย. 2563 Accepted : 17 เม.ย. 2563 บทคัดยอ สงิ่ ท่สี าํ คัญในการบริหารจัดการองคกรใหป ระสบความสาํ เร็จ คือ ผูบรหิ ารหรือผูนาํ ซง่ึ มผี ลตอพฤติกรรมการทาํ งาน ของผูใตบงั คับบัญชาในองคกร ผูบรหิ ารตองเรียนรูเพอ่ื การเปล่ียนแปลงและเปนผนู าํ ที่มคี ุณลักษณะและความสามารถท่ีดี มสี ตปิ ญ ญา มีความรูและการวิจัย เพอื่ ปรับปรงุ คุณภาพและผลการปฏิบตั งิ านขององคกรใหมปี ระสิทธิภาพประสิทธิผล ซงึ่ สาํ คญั ท่ีสุด คือ ภาวะผูนาํ ทถี่ ูกตอ งเหมาะสมกับการบริหารขององคกร เน้อื หาในบทความน้ีจะกลา วถึงภาวะผูนาํ เชงิ กลยทุ ธ ดานการบริหารเทคโนโลยี ซ่งึ จะสรางความเขา ใจและเปนพ้ืนฐานที่จะชว ยใหส ามารถศึกษารปู แบบและแนวทางการประยุกต ใชกลยทุ ธเทคโนโลยีในองคกร ประกอบดวย กระบวนการบริหารจดั การเชิงกลยทุ ธ รปู แบบของภาวะผนู ําเชิงกลยุทธ การปฏบิ ัติของผูนําเชิงกลยทุ ธ การจัดระบบภาพรวมของแนวคิดเชงิ กลยทุ ธในการบริหารเทคโนโลยี การวางกลยุทธเพ่ือบริหาร เทคโนโลยีและนวัตกรรม เครื่องมือในการพัฒนากลยุทธ เทคโนโลยีสาํ หรบั องคกร ซง่ึ การกาํ หนดกลยุทธเพื่อการบริหารเทคโนโลยี ยงั สามารถเพ่ิมประสทิ ธภิ าพ สรรคสรางนวัตกรรมใหม ๆ และสรา งความไดเปรยี บจากการใชเทคโนโลยีในการกาวสูการเปนองคกร ท่เี ปนเลิศตอไป คาํ สาํ คัญ : ภาวะผูนาํ , ภาวะผูนําเชงิ กลยุทธ, การบริหารเทคโนโลยี Abstract The important factor in the successful organization management is administrators or leaders, which affects working behavior of subordinates in the organization. Administrators have to learn for changing and be leaders with good characteristics and abilities, intelligence, knowledge, and research. These are to improve the quality and performance of the organization to be efficient and effective. The right leadership that is suitable for the organization's management is the most important. The content of this article discusses about strategic leadership on technology management, which creates understanding and basis that helps to study the patterns and approaches for applying technology strategies in the organization. These consist of strategic management processes, strategic leadership patterns, the practice of strategic leaders, the systematization of an overview of strategic concepts in technology management, strategies for technology and innovation management, tools for technology strategies development in organization. The strategies for technology management can increase efficient innovations and create an advantage technology to become an excellent organization. Keywords : The leadership, Strategic leadership, Technology management 1 นกั ศกึ ษาปริญญาเอก สาขาวิชาการบริหารและพฒั นาการศึกษา มหาวิทยาลยั ราชภัฏสกลนคร อีเมล:[email protected] 2 อาจารยท่ีปรึกษา สาขาวิชาการบริหารและพฒั นาการศกึ ษา มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร 1 Doctoral Student Program in Educational Administration and Development, Sakonnakhon Rajabhat University Email: [email protected] 2 Advisor, Program in Educational Administration and Development, Sakonnakhon Rajabhat University

238 วารสารมหาวิทยาลัยราชภฏั รอ ยเอ็ด ปที่ 14 ฉบับที่ 3 กนั ยายน - ธันวาคม 2563 บทนาํ เนื้อหาในบทความนีน้ ําเสนอเก่ียวกับภาวะผูนําเชงิ กลยุทธการบริหารเทคโนโลยี โดยช้ีใหเห็นถงึ ความสาํ คัญของ กระบวนการบรหิ ารจัดการเชงิ กลยทุ ธ เปนแนวทางการบริหารทีเ่ ปนระบบโดยแตละสว นจะสัมพันธกนั ในเชิงการสรางมลู คา (value added) เพือ่ มงุ สเู ปาหมายท่ีกาํ หนดไว ซง่ึ การบริหารกลยุทธ สามารถแบงออกเปน 4 ขั้นตอน คอื 1) การตรวจสอบ สภาพแวดลอ ม (Environmental scanning) 2) การจดั ทาํ กลยุทธ (Strategy formulation) 3) การปฏิบัติตามกลยุทธ (Strategy implementation) และ 4) การประเมินผลและการควบคมุ (Evaluation and control) คาํ นิยามของภาวะผูนํา เชงิ กลยุทธจะมพี ้ืนฐานจากแนวคดิ สติปญ ญาเชงิ กลยุทธ ซึง่ ประกอบไปดว ย 3 ชนิด คือ 1) ภูมิปญญาบคุ คล 2) ภูมิปญญา เชงิ บรบิ ท และ 3) ภูมิปญญาเชิงวิธีการ แนวคดิ เชิงกลยุทธ 4 แนวคิด ไดแก 1) การวางแผนเชงิ กลยุทธ 2) กลยุทธแบบฉุกเฉิน 3) กลยทุ ธแบบกระจายอาํ นาจ 4) วัตถุประสงคกลยุทธการวางแผนกลยุทธเทคโนโลยี การบรหิ ารเทคโนโลยีเชิงกลยทุ ธ เพอ่ื ใหส อดคลอ งกบั เปาหมายขององคก รโดยรวม กลยุทธเพอื่ สรา งเสริมขดี ความสามารถสูการสรา งความไดเ ปรียบ รวมถึง เคร่ืองมอื ในการพัฒนากลยุทธเทคโนโลยี นยิ ามกลยทุ ธมีการนาํ มาใชในการทหารเกี่ยวกับการหาแนวทางเพ่ือใหไดชัยชนะ ในสงคราม รวมถงึ ในเชิงธุรกิจเกยี่ วกบั การกาํ หนดแนวทาง เพ่ือใหองคกรสามารถเอาชนะคูแขง ขันในตลาด ท้ังน้ีโดยภาพรวมแลว นิยามกลยุทธดงั กลาวมักถูกนาํ มาใชใ นความหมายเก่ียวกับการกําหนดแนวทาง เพือ่ ใหองคก รธุรกิจสามารถสรา งความไดเปรียบ ในการแขงขัน ภายใตเง่อื นไขขอ จํากัดของทรัพยากรท่ีมีอยู อน่ึง ภายใตการเปล่ียนแปลงทั้งทางดานสังคมและเทคโนโลยี ไดรับความสนใจมากขึ้น เน่ืองจากการกําหนดกลยุทธเพอ่ื การบริหารเทคโนโลยี สามารถเพิ่มประสิทธภิ าพ การสรรคสรางนวัตกรรม หรือบริการใหม ๆ และสรางความไดเปรียบจากการใชเทคโนโลยี เนื้อหาในบทความน้จี ะชวยสรางความเขาใจและเปนพื้นฐาน ทจ่ี ะชวยใหส ามารถศึกษารปู แบบและแนวทางการประยุกตใ ชกลยทุ ธเ ทคโนโลยีในองคกรตอ ไป กระบวนการบริหารจดั การเชิงกลยทุ ธ Wheelan and Hunger (2008, อางถงึ ใน กนกอร สมปราชญ, 2559 : 132-134) ไดกลา วถึงข้ันตอนพ้ืนฐาน| ของกระบวนการเชิงกลยุทธวา มอี ยู 4 ประการ ดังนี้ 1. การตรวจสอบสภาพแวดลอ ม (Environmental scanning) ไดกลาวไวว าการจัดการเชิงกลยุทธเร่ิมตนจาก การศึกษาวิเคราะห ตรวจสอบ และประเมินสภาพแวดลอมทั้งภายในและภายนอกองคกร เพ่ือนําขอ มูลท่ีไดจากการตรวจสอบ เผยแพรใหบ คุ คลสําคัญภายในองคกรไดรับทราบ โดยมีจุดมงุ หมายเพ่ือระบปุ จจยั เชิงกลยทุ ธ (strategic factors) ท้ังปจจัย ทเี่ กิดจากสิ่งแวดลอมภายนอกและภายใน ปจจัยเชิงกลยทุ ธดงั กลาวจะเปนตัวกําหนดอนาคตขององคกรดวยวธิ ี SWOT Analysis การวิเคราะหส ภาพแวดลอ มภายนอก(external environmental) เปนการวิเคราะหปจจัยตัวแปรสองตวั คอื โอกาส (opportunities) และอปุ สรรค (threats) ซ่ึงอยูภายนอกองคกร ปกติแลว ผูบริหารระดับสูงขององคกรไมสมารถควบคุมได ในระยะสั้นเปนปจจยั ท่ีมีความเคล่ือนไหวเปลย่ี นแปลงอยูเสมอ และมีผลกระทบเกย่ี วขอ งกบั องคกรโดยตรงซง่ึ ไดแก ปจ จัยเกี่ยวกับงาน (task environment) และปจจยั ทางสังคม (social environment) สวนการวิเคราะหสภาพแวดลอ มภายใน (internal environment) น้ันเปนการวิเคราะหอีกสองตัวแปร คือ จุดแข็งแ ละจุดออนขององคกร ซ่งึ โดยปกตแิ ลวผบู ริหาร ระดบั สงู ขององคก รไมสามารถควบคมุ ไดในระยะสั้นเชน เดียวกัน ซ่ึงไดแกโครงสรา ง วัฒนธรรม และทรพั ยากร จุดแขง็ ขององคกรทส่ี าํ คัญจะกลายเปนความสามารถหลัก (core competencies) ซง่ึ องคกรจะนํามาใชเพอื่ สรางความไดเ ปรียบ ทางการแขง ขันขององคกรตอไป 2. การจัดทาํ กลยุทธ (Strategy formulation) คอื การจัดทําแผนระยะยาว (long-range plans) เพ่ือนาํ มาใช ในการบรหิ ารงานใหเหมาะสมกบั โอกาสและปญหา หรืออุปสรรคที่เผชญิ อยใู นขณะน้ัน รวมทั้งตอ งสอดคลองกบั จุดแข็ง จุดออนขององคกร การจัดทําแผนกลยุทธป ระกอบดว ย การกาํ หนดพันธกิจขององคกร (corporate mission) การกาํ หนด วตั ถปุ ระสงคท สี่ ามารถบรรลผุ ลสําเร็จได การพัฒนากลยทุ ธและการกําหนดนโยบายเพือ่ เปนแนวทางในการปฏิบตั งิ าน 3. การปฏบิ ตั ิตามกลยุทธ (Strategy implementation) เปนกระบวนการดาํ เนินงานนาํ กลยทุ ธและนโยบาย ท่ีกําหนดไวไปสูการปฏิบัติ ดว ยการจัดทําเปนโปรแกรมดําเนนิ งาน จัดทาํ งบประมาณ และวิธีดาํ เนินงาน (procedures) ในขั้นนอ้ี าจเกี่ยวขอ งกบั การเปลี่ยนแปลงวฒั นธรรมขององคก ร โครงสราง และระบบการจัดการทั้งหมดทั่วท้ังองคกรกไ็ ด การปฏิบัตติ ามกลยุทธโดยท่วั ไปจะเปนหนา ท่ีของผูจัดการระดบั กลางและระดับลา งเทานั้น ทัง้ น้ีผูบริหารระดับสงู เปนผูตรวจสอบ

Journal of Roi Et Rajabhat University 239 Volume 14 No.3 September - December 2020 4. การประเมินผลและการควบคุม (Evaluation and control) เปนการตรวจสอบกิจกรรมและประเมินการปฏิบัติงาน ทง้ั หมดขององคกรเพอื่ เปรียบเทียบดูวา ผลการปฏิบตั ิงานจรงิ (actual performance) กับผลการดําเนินงานท่ีมงุ หวัง (desired performance) บรรลุผลตามเปาหมายหรอื ไม การดําเนินงานในข้ันนจ้ี ะชวยชีใ้ หเ ห็นจดุ ออนหรือขอบกพรอง ของแผนกลยุทธทไ่ี ดนําไปปฏบิ ตั มิ าแลว กอนหนาน้ี และยังเปนตวั กระตุนระบบบริหารใหม ทวั่ ท้ังองคกรใหเร่ิมตนการดําเนินงาน ใหมอ ีกในคราวตอไป การวิเคราะหส ภาวะแวดลอ มภายในภายนอก (SWOT Analysis) เปน เคร่ืองมอื ในการประเมินสถานการณ สาํ หรบั องคก ร หรอื โครงการ ซ่ึงชวยผูบริหารกาํ หนด จุดแขง็ และจุดออ น จากสภาพแวดลอ มภายใน โอกาส และอุปสรรค จากสภาพแวดลอ มภายนอก ตลอดจนผลกระทบจากปจจัยตาง ๆ ตอการทํางานขององคกร SWOT Analysis เปนเครอ่ื งมือ ในการวิเคราะหสถานการณเพื่อใหผ บู ริหารรูจุดแข็ง จุดออน โอกาส และอปุ สรรคขององคกร ซ่ึงจะชว ยใหท ราบวา องคกร ไดเดินมาถูกทิศและไมหลงทาง นอกจากนี้ยงั บอกไดว า องคกรมีแรงขับไปยงั เปา หมายไดดหี รอื ไม มั่นใจไดอยา งไรวา ระบบ การทํางานในองคก รยงั มีประสทิ ธิภาพอยู มีจุดออ นที่จะตองปรบั ปรุงอยา งไร ซ่ึง ณรงคว ิทย แสนทอง (2551 : 44-46) เสนอแนะวาการวิเคราะหสภาวะแวดลอมมปี จ จัยท่ีควรนาํ มาพิจารณา 2 สวน ดังนี้ 1) ปจจยั ภายใน (Internal Environment Analysis) Strengths: S หมายถงึ จุดเดนหรือจุดแข็ง ซึ่งเปนผลมาจากปจ จัยภายใน เปนขอ ดที ่ีเกิดจากสภาพแวดลอมภายในองคกร Weaknesses: W หมายถงึ จุดดอยหรือจุดออน ซึ่งเปนผลมาจากปจจัยภายใน เปนปญหาหรือขอบกพรองท่ีเกิดจากสภาพแวดลอ ม ภายในตา ง ๆ ขององคกร ซง่ึ องคกรจะตองหาวิธีในการแกป ญ หาน้ัน 2) ปจ จัยภายนอก (External Environment Analysis) Opportunities: O หมายถึง เปนโอกาสที่เกิดจากสภาพแวดลอ มภายนอก ที่องคกรสามารถดาํ เนินการได Threats: T หมายถึง อปุ สรรค เปนขอจํากัดที่เกิดจากสภาพแวดลอ มภายนอก ซ่งึ การบริหารจาํ เปนตองปรบั กลยทุ ธใหสอดคลองและพยายาม ขจัดอุปสรรคตา ง ๆ ที่เกดิ ขึ้นใหไดจริง 1. การวิเคราะหสภาวะแวดลอมภายใน การวิเคราะหสภาพแวดลอมภายในจะตอ งมีการระดมความคิด วิเคราะห ปจจัยตาง ๆ ซ่งึ รปู แบบ หรอื Model ทีใ่ ชในการวิเคราะหสภาพแวดลอ มภายในอยางหลากหลาย 2. การวิเคราะหสภาวะแวดลอมภายนอก การวเิ คราะห PEST การวิเคราะหสภาพแวดลอ มภายนอกองคกรใชหลัก นิยมทวั่ ไป คอื ใชหลกั ทเ่ี รยี กกันวา “PEST Analysis” หรือ “STEP Analysis” การวิเคราะหส ภาพแวดลอ มภายนอกองคกร ประกอบดว ย 1) ดานการเมอื งและนโยบายรัฐ 2) ดานเศรษฐกิจ 3) ดานสงั คม และ 4) เทคโนโลยี ซึง่ ถือวา เปนการบรหิ าร จดั การจากภายนอก ซ่งึ ปจจัยภายนอกตา ง ๆ ทีอ่ งคกรไมสามารถควบคมุ ไดอาจจะกลับมผี ลตอธรุ กิจของเรามากกวา เราคิด PEST Analysis เปนเครอื่ งมอื ที่ใชสาํ หรบั การวิเคราะหแนวโนมของการดาํ เนินการเรือ่ งใดเรือ่ งหนึ่งหรืองานใดงานหนึง่ และ วเิ คราะหภ าพรวมของเร่อื งน้ัน ๆ ในอนาคต โดยอาศัยขอ มูลของการเปลยี่ นแปลงของปจจัยภายนอกตา ง ๆ ทเ่ี ราไมสามารถ ควบคุมได ซึ่งปจจัยเหลานี้กป็ ระกอบไปดวย P-Politic: ปจจัยทางนโยบายและการเมอื ง E-Economic: ปจจัยทางเศรษฐกิจ S-Social: ปจ จัยทางสภาพสงั คม T-Technology: ปจจัยทางเทคโนโลยีและนวัตกรรมใหม ๆ ซง่ึ การเปลย่ี นแปลงของปจจัย ตา ง ๆ รอบตวั ท่ีเรากาํ หนดไมได แตส ามารถปรบั ตวั ตามได ซง่ึ PEST Analysis ถือเปนเคร่อื งมือ ท่ีมีประสิทธิภาพอยา งมาก ในการแกปญหาในสวนน้ี โดยเฉพาะอยางยิง่ กับการเขาสูอ าเซียนและมาตรฐานสากลทเี่ รายังไมรูจักท้ังในดานวัฒนธรรม เศรษฐกิจ นโยบาย การเมือง การลงทุน PEST Analysis เหลาน้ีก็จะทําใหเราตัดปจจัยเสี่ยงตา ง ๆ เพอ่ื ใหส ามารถลงทุนเดินหนาทาํ การตลาด หรือพัฒนาธุรกิจใหไปขางหนา อยางม่ันคง เหตุผลสําคัญ หรอื ปจจัยหลกั ทจ่ี าํ เปนจะตอ งใช PEST ในการวิเคราะหปจจัยภายนอก ดงั น้ี 1) เพือ่ วิเคราะห ประสทิ ธภิ าพการเปล่ียนแปลงท่ีมีผลกระทบทางบวกและทางลบดวยการวิเคราะหสภาพแวดลอ มภายนอกที่มีผลกระทบตอ โครงการหรอื องคกร การวิเคราะหป ระโยชนของการเปลีย่ นแปลง ซง่ึ มีแนวโนม ประสบความสาํ เร็จถากิจกรรมของคณุ ปฏิบตั ิได หรือมีแรงกระตุนท่ีจะตอ สูกับปจจัยส่ิงแวดลอ มเหลา น้ัน 2) การใชประโยชนจากการวิเคราะห PEST Analysis จะชวยใหเ ขา ใจ ปจจัยตาง ๆ เพ่ือที่จะหลีกเลี่ยงการกระทาํ ที่มีแนวโนมจะนาํ ไปสูความลม เหลว ดวยเหตุผลท่ีนอกเหนือการควบคุมขององคกร 3) การวิเคราะห PEST Analysis จะเปนประโยชนเมื่อองคกรเร่ิมตนจะออกแบบรายงานหรือผลิตภัณฑใ หมห รือใช PEST Analysis ชวยใหแกไขขอผดิ พลาดจากการตั้งสมมุติฐานและชวยใหเขาใจผลกระทบจากสง่ิ แวดลอ มภายนอก และชวยใหปรบั เขา กับ ความเปนจริงของสภาพแวดลอ มใหม ณรงควิทย แสนทอง (2551 : 22-23) กลา วถึงเครอื่ งมือ PEST Analysis ควรใชเมอื่ ไหร 1. การวิเคราะห PEST Analysis เปนเครื่องมอื ที่มีประโยชนส าํ หรบั การทําความเขา ใจเก่ียวกับ “ภาพรวม” ซง่ึ เปนการวิเคราะหส ภาพแวดลอ มภายนอก ดา นโอกาส และอุปสรรคทีม่ ีผลกระทบตอ องคกร

240 วารสารมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั รอ ยเอ็ด ปท ่ี 14 ฉบบั ท่ี 3 กนั ยายน - ธนั วาคม 2563 2. PEST Analysis เปน เคร่ืองมือทม่ี ปี ระโยชนส ําหรบั ความเสี่ยง เก่ียวขอ งกบั ความเขาใจในการเตบิ โต ของตลาดหรือลดลง นอกจากนีจ้ ะชว ยในการกําหนดตาํ แหนง และศักยภาพและทิศทางดานการดาํ เนินกิจกรรมของโครงการ หรือองคก ร 3. การใช PEST Analysis จะเปนกรอบในการทบทวนสถานการณและยังสามารถใชทบทวนกลยุทธหรือตาํ แหนง ทศิ ทางของบริษทั โครงการ เปนโจทยในการคิดดานการตลาดหรอื การวิเคราะหปจจยั ภายนอก ที่เปนท้ังผลบวกและผลลบ ของโครงการ 4. การใช PEST Analysis เปนกระบวนการท่ีเรยี บงา ยหรอื ซบั ซอ น ทุกอยา งข้ึนอยูกบั วิธีอยา งละเอียดทจี่ ะตอ ง มีการประชมุ เชิงปฏิบตั ิการ เปนการดาํ เนินกจิ กรรมนี้เพียงมุมมองของทมี งาน ทถ่ี กู คดั สรรมาอยางดี จะจาํ เปนที่จะตองคดิ ให รอบดาน คิดใหมีความหลากหลาย อยาตัดความคิดใดออกโดยไมจําเปน แตนํามาวเิ คราะหท ุกประเด็นและแบงหมวดของปจ จยั ใหได 5. การใช PEST Analysis สาํ หรบั การวางแผนธุรกิจ การงานและกลยทุ ธและการวางแผนการตลาด สําหรบั การวิจัยและพฒั นาผลิตภัณฑ รูปแบบของภาวะผนู าํ เชงิ กลยุทธ ผนู าํ เชิงกลยุทธตอ งเขาใจตนเอง โรงเรียน บุคลากรในโรงเรียน และชุมชน ผูนําชนิดนี้ มงุ บริบท วิเคราะหองคกร ของตนเอง มีความสนใจผูอื่น และตองการความม่ันใจในตนเองเพ่อื มีสวนเก่ียวของกบั ทุกฝา ยตองมุงเนนคน เพราะความเขมแข็ง มาจากบุคลากรทํางานรวมกนั เพ่ือบรรลุวัตถุประสงคเดียวกัน แนวคิดสาํ คัญจาก Gardner เรือ่ งพหุปญ ญา โรงเรยี นควรพิจารณา ความสามารถโดยรวม เพื่อสงเสริมและพัฒนาการใชป ระสบการณ ทกั ษะ ความเขาใจในพัฒนาเชาวปญ ญาเชงิ กลยุทธ คํานิยามของภาวะผูนําเชิงกลยทุ ธจะมีพื้นฐานจากแนวคิดสติปญญาเชิงกลยทุ ธ ซ่ึงประกอบไปดวย 3 ชนิด คือ 1) ภูมิปญญาบุคคล 2) ภมู ปิ ญญาเชิงบริบท และ 3) ภมู ปิ ญ ญาเชงิ วิธกี าร ดังภาพประกอบ 2 ภาพประกอบ 2 รูปแบบภาวะผูนําเชิงกลยุทธ ทมี่ า : Davies (2004 : 167) ประยุกตมาจาก A Model for strategic leadership

Journal of Roi Et Rajabhat University 241 Volume 14 No.3 September - December 2020 แรงขบั เคล่อื นภายในรปู แบบน้ีมาจากการพยายามทําความเขา ใจ ตีความ และดําเนินการเก่ียวกับการเปลี่ยนแปลง ความทา ทาย คอื การทาํ ใหทุกคนในโรงเรียนมสี ว นรว มดว ยตนเอง ในเรอ่ื ง การสรางความรบั ผิดชอบรวมกนั สรา งอนาคต ท่พี ึงประสงค แสดงใหเห็นถงึ การเปลี่ยนแปลงสาํ หรับโรงเรียนที่มงุ เนน กลยุทธ มีลักษณะเขาถึงสมาชิกในโรงเรียนเนื่องจาก การกระทาํ ของคนเหลานั้น มีความสัมพันธซ่งึ กันและกัน ในสวนของบรบิ ทอาศัยความเชื่อและคานิยมรวมกัน และในสวนวธิ ี ดาํ เนินการกาํ หนดโดยมุงเนนไปท่ีอนาคต การปฏิบัตขิ องผนู าํ เชงิ กลยุทธ มีกิจกรรม 5 กิจกรรมทผ่ี ูนําเชิงกลยุทธท ํา ไดแก 1) การกําหนดทิศทาง 2) การแปลงยุทธศาสตรเปนการปฏบิ ตั ิ 3) การวางแนวทางบุคลากรและองคกร 4) กาํ หนดประเด็นท่ีจะใชอ ยางมปี ระสิทธิผล และ 5) การพฒั นาความสามารถ เชงิ กลยทุ ธ ดังน้ี 1. การกําหนดทิศทาง หนา ทข่ี องกลยุทธ คือ การแปลความหมายวตั ถุประสงคและวิสัยทัศนไปสคู วามจรงิ ดังภาพประกอบ 3 ภาพประกอบ 3 หนา ท่ขี องกลยุทธ ท่ีมา : ปรบั ปรุงมาจาก Devies & Davies (2004 :30) 2. การแปลงกลยุทธเปนการปฏบิ ัติ การพัฒนากระบวนการเชิงกลยุทธขององคกร Devies and Fllison (2003, อา งถึงใน กนกอร สมปราชญ, 2559 : 140-141) เสนอแนวคิด 4 ข้ัน ABCD ในการแปลงความหมายกลยุทธไปเปนการปฏิบตั ิประกอบดว ย 1) การสอ่ื สาร ระบุใหช ัดเจน (Articulate) คอื กลยทุ ธ 2) สราง(Build) คือ ภาพลักษณ อุปมาอุปมัย และประสบการณ 3) สรางและพฒั นา (Create) คอื พูดคุย-การสนทนา ภาพการคดิ ในใจ และความใจรว มกัน 4) นิยาม (Define) คือ แนวคิด เชิงกลยุทธ ผลลัพธ เสนทางหรือแผนท่เี ปนทางการ ดังภาพประกอบ 4 สื่อสาร ระบุใหช ัดเจน (Articulate) กลยุทธ สราง (Build) ภาพลกั ษณ สรางและพัฒนา (Create) อุปมาอุปมัย นิยาม (Define) ประสบการณ พดู คยุ -การสนทนา ภาพการคิดในใจ ความใจรว มกัน แนวคิดเชงิ กลยทุ ธ ผลลัพธ เสนทางหรอื แผนที่เปนทางการ ภาพประกอบ 4 แนวคิด ABCD ท่ีมา : Davies (2002 : 204) ประยุกตจากแนวคิดของ Devies, B.

242 วารสารมหาวิทยาลยั ราชภัฏรอ ยเอด็ ปท ี่ 14 ฉบบั ท่ี 3 กันยายน - ธนั วาคม 2563 3. กา3ร.วากงาแรนววาทงแานงบวุคทลาางกบรุคแลลาะกอรงแคลกะรอใหงคส กอรดใคหลส อ องดเปคน ลแอ นงวเปทนางแเนดียวทวกาันงเสดูกียลวยกทุ ันธสกูกาลรวยาุทงธแกนาวรทวางงบแุคนลวาทการงบุคลากร หรือสหมราือชสกิ มสาูกชลิกยสุทูกธล ดยังุทภธา พดงัปภราะพกอปบระ5กอบ 5 การมีสกว านรรมวีสมว นรวม ภาพภปาระพกปอรบะก5อบข5ีดควขามีดสคาวมาามรสถาแมลาะรกถาแรลจะัดกใหารเ ปจนัดแใหนเวปทนาแงเนดวยี ทวากงันเดยี วกัน ท่ีมา :ทHีม่ iาrsc: hHhirosrcnhh(1o9r9n7(1:192937-1:2142)3ป-1ร2ะ4ย)ุกปตจราะกยุกHตirจ sาcกhhHoirnsc,hLh. orn, L. 4. กาํ 4ห.นกดาํ ปหรนะดเดป็นรทะ่ีจเดะ็นใชทอี่จยะา ใงชมอีปยราะงสมทิ ีปธรผิ ะลสสทิ ิ่งธทผิ ี่มลคี สวิ่งาทมท่ีมาคี ทวายมใทนา ภทาาวยะใผนูนภาํ าควือะผเูนมื่อําไครจอื ะเทมาํ ่ือกไารรจเะปทลํายี่ กนาแรปเปลงล่ียนแปลง สาํ คัญสําๆคัญทาๆงกทลายงุทกธลถยือทุ วาธเถปอื นวสา ่ิงเปสาํนคสัญงิ่ สตาํอคัญวาตมอสคาํ วเราจ็มสในําเกราจ็ รเใลนือกกาวรา เจละือเกปวลาี่ยจนะแเปลงี่ยเนชิงแกปลลยงุทเชธิงอ กะลไรยบุทาธงอ ปะรไระบเดา็นงขปอรงะเด็นของ ความคเวหามมาเะหสมมาเะร่อืสงมเเวรล่อื างอเยวูทลา่ีกอารยรูทคู ่ีกิดาขรอรงคู ภิดาขวอะงผภูนาําวมะาผกูนๆาํ มเทากา กๆบั กเทารา วกเิ ับคกราะรหวเิ คหรตาผุ ะลหชเหวงตเผุวลาชควงรเมวีคลวาาคมวสรมดีคลุวาคมวสรมจดะรุลู ควรจะรู ทเ่ี รียทกเี่วรา ียKกnวoา wKinnogwwinhagtw, khnaotw, kinngowhoinwgแhลoะwknแoลwะiknngowwhienng wคือheอnะไครอื อยอาะงไไรรอแยลาะงเไมรื่อไแรลสะาํเมคื่อญั ไเรทาสาํ ๆคญักับเทการๆรวู กาับอะกไารรรวู าอะไร ไมควไรมทคาํ วแรทละาํ รแวู ลา คะวรรูวเาลคิกวหรรเลือิกลหะทรืองิ้ อละะไทริ้งอะไร 5. กา5รพ. กัฒานราพคฒั วานมาสคาวมาามรสถาเมชิงากรลถยเชทุ ิงธก ลPยraทุ hธalPardahanaldadHaamndelH(1a9m9e0,l อ(1า 9ง9ถ0งึ ใ,นอากงนถกึงอใรนสกมนปกรอารชญสม, 2ป5ร5า9ชญ: 1, 4225)59 : 142) ใชคาํ ใวชาค “ําสวมาร“รสถมนระรหถลนักะ(หCลoักre(Ccormepceotmenpceyt)”enสcว yน)”StสaวlkนแSลtaะคlkณแะล(ะ1ค9ณ92ะ, (อ1า9ง9ถ2งึ ใ,นอากงนถกงึ อในร สกมนปกรอารชญสม, ป25ร5าช9ญ: ,12452)59 : 142) ใชคําใวชา ค“ําคววาา“มคสวาามมารสถาเมชาิงรกถลเยชทุิงกธ(ลSยtrุทaธte(Sgticractaepgaicbcilaitpieasb)”iliเtปieนsค)”วาเมปสนาคมวาารมถสหาลมักาทรม่ีถีขหอลงักสทมม่ีาชีขิกอใงนสอมงาคชกิกรในออาจงใคชกภราอพาปจรใะชกภอาบพประกอบ เปนตเปนไนมต กน่ิงไกมากนิง่ แกทา นคแวทานมสคาวมาามรสถาใมนารระถยใะนสรั้นะยสะวสน้ันราสกว แนทรนากควแาทมสนาคมวาารมถสพาื้นมฐาารนถทพ่ีสื้นนฐบั าสนนทุน่ีสโนรบังเสรีนยนุ โแรนงเวรคียิดนกาแรนสวรคา ิดงการสรา ง ความคสวาามมาสราถมหาลรักถหเปลนักปเจปจนัยปสาํจคจญัยสทํา่ีมคุงญัเนทนีม่ เชุงงิเนกนลยเชทุ งิ ธกแลลยะทุ เปธนแหลนะเ่ึงปใน กหิจนก่ึงรใรนมกหจิ ลกักรขรอมงหผลูนักาํ ขเชอิงงกผลูนยําุทเชธิงกลยุทธ การจกดั ารระจบดั บรภะาบพบรภวามพขรอวงมแขนอวงคแิดนเชวงิ คกิดลเยชุทงิ ธกใลนยกทุ าธรใบนรกหิ าารรบเทรคหิ โานรโเลทยคี โนโลยี BoisoBto(i2s0o0t3(,2อ0า0ง3ถ,ึงอในา งกถนงึ ใกนอรกนสมกอปราสชมญป,ร2า5ช5ญ9,:2154529) จ: ัด1แ4น2ว)คจิดัดเแชนงิ กวลคยิดุทเชธิงไวกล4ยแุทนธวไวคิด4ไแดนแวกค 1ิด) ไกดาแรวกา ง1แ)ผกนารวางแผน เชิงกเลชยงิ ุทกธล ยเปุทน ธว เิธปีกนารวไิธดีกมาารซไดึ่งแมนาวซคงึ่ ิดแทน่มีวีคหิดลทักก่มี าีหรลซักงึ่กอาารจจซะึ่งบอารจรจุวะัตบถรปุ รรจะุวสัตงถคุป โรดะยสกงาคร ดโดํายเนกินาขรั้นดตําเอนนินแขล้ันะตกอิจกนรแรลมะตกา ิจงกๆรรมตา ง ๆ รวมครววามมคไดวาวมา ไ“ดรวูวา าท“ารนูวาจทะไา ปนทจ่ใีะดไปจทะไใี่ ดมจาะอไยดามงไารอแยลางะไรรวู ธิแีกลาะรรยวู อธิ มีกราบั รสยง่ิอทม่ีไรดบั เมส่อืิงทมาีไ่ ดถึงเมแื่อลมว”าถ2ึง)แกลลว ย”ทุ 2ธ)แบกลบยฉทุกเธฉแินบบเปฉนุกผเลฉลนิ ัพเธป นผลลัพธ มาจามกากจาารกเรกียานรรเรูจียานกกรูจิ ากกรกรมิจตการงรมๆตใา นงปๆจจใบุนนัปจเมจ่ือุบอนั งคเมกือ่รตอองคบกสรนตอองบตอสคนวอางมตทอา คทวาายมใทหามท ๆายกใาหรมตอๆบกสนารอตงอเฉบพสานะองยเา ฉงพาะอยา ง จะปรจะะสปบรคะวสาบมคสวําเารมจ็ สมําาเกรกจ็ วมาาแกบกบวอาแ่ืนบๆบกอาื่นรทๆ่ีอกงาครกทรท่ีองําคกกจิ กรทรรํามกทจิ ่ีปกระรสมบทคป่ี วราะมสสบําคเรว็จาซม้ําสๆําเรโด็จยซไ้ํามทๆาํ โกดิจยกไมรรท มําทกี่ปิจรกะรสรบมคทวีป่ ารมะสสําบเรค็จวามสําเร็จ นอยจนะอสยรจา ะงสกรอางบกแรนอวบคแิดนเชวงิคกิดลเยชุทงิ กธนลาํยทุทาธงน กําาทรปางฏกิบาตั ริใปนฏอบินัตาใิคนตอ3น)ากคลตยุท3)ธแกบลบยุทกรธะแจบาบยกอราํ ะนจาจายเอกาํิดนขาึ้นจเมเ่ือกอิดงขคนึ้ กเรมื่อองคกร ประสปบรคะวสาบมคยวุงายมากยใงุ นยกาากรใจนัดกกาารรจัดรับการารยรลับะรเอาียดลขะอเองียทดิศขทอางทเชิศิงทกลางยเุทชธิงกแลลยะุทวาธง แผลนะใวนาสงแ่ิงแผวนดในลอสมิ่งแทวี่ซดับลซออมนทแ่ีซลับะมซีกอานรแเปลละ่ียมนีกแาปรเลปงล่ียนแปลง จงึ ตัดจสงึ ินตใดั จสโดินยใจกโาดรยใชกแานรวใชคแดิ นกวารคกดิ รกะาจรากยรอะําจนาายจออาํ งนคากจรอจงะคจกดั ครจานะจิยัดมคหาลนกั ิยแมละหแลนกั วแทลาะงแกนลวยทุ าธงหกลลักยๆุทแธตหกลใ็ักหๆเ สแรตภี กาพใ็ หอเงสครกภี ราพองคกร ในกาใรนจกัดากราจรัดแกาป รญแหกาป ญกลหยาทุ กธลนยมี้ ทุีกาธรนใ้ีมชีกัาบรโใรชงเกรับียนโรมงธัเรยียมนแมลัธะยเปมนแกลละยเปทุ นธทก่ีลใชยใทุนธกทาร่ีใพชใฒั นนกาาสรมพรฒั รถนนาะสดมารนรเถทนคะโดนาโลนยเทีสาครโสนนโลเทยศีสารสนเทศ ในโรงในเรโียรนงเรแียลนะ 4แ)ลวะัต4ถ)ุปวรัตะถสปุงครกะลสยงทุคธกลเปยทนุ กธรเอปบนทกอ่ี รงอคบกทรอี่กาํงคหกนรดกเปาํ าหปนรดะเสปงา คปหรละักสงซค่งึ หทลําใักหอซง่ึ คทก ํารใหไปอ สงปูครก ะรสไิทปธสภิปู ารพะสิทธิภาพ การทกาํ างราทนาํในงารนะใดนับรใะหดมับ ใในหขมณ ใะนทข่ีอณงคะกทร่ีอรงูตคอ กงรกราูตรอจะงกไปาแรจละไตปอ แงกลาะรตทอ ่จี งะกบารรทล่จี ุแะตบไรมร ลูวุแธิ ีกตาไมรใรหูวบธิ รีกราลรุใกหาบรรมรีสลว ุนกราว รมมขีสอวงนอรงวคมกขรององคกร ในเรื่อในงขเรอื่องงกขาอรวงัดกการาวรสัดรกา างรคสวราามงสคาวมาามรสถาเพมือ่ารใหถบเพรอ่ืรลใหุวบัตถรรุปลรุวะัตสถงคุป รดะังสนงั้นคอ งดคงั กนร้ันจอะงเคลก่ือรนจะไปเคสลูอื่อนนาคไปตสโดูอยนกาาครตสโรดา ยงวกัตาถรสปุ ราะงสวงัตคถ ุประสงค กลยุทกธลแยลทุ ะธคแวลาะมคสวาามมารสถาทม่ีจาราํ ถเปทน่ีจใํานเกปานรใบนรกราลรุวบัตรถรุปลรุวะัตสถงปุคระสงค