๑.เ ื้นอหา ุจดเ ้นน ๑๗๑ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพที่ ๕.๑๘ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “อริยสัจ เพอื่ ความหลุดพน้ ” ๓.กลวิ ีธเขียน คาสาคญั [ป.๒-๓] อริยสจั ๔ อริยมรรค อนุ วหิ าร ๔.แนะนา นิสยั ธรรม วรรณกรรม จิตต้งั มนั่ ขนั ธ์ ๕ การดู อายตนะ จิต โยนิโสมนสิ ฝึ กจิต จิตรู้สึก รูปนาม กา โลกตุ รธรรม ภาวนา เจริญ จิตผรู้ ู้ ปัญญา ตารางที่ ๕.๑๘ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง “ อริยสจั เพื่อความหลุดพน้ ” [ป.๒-๓] ขอ้ สรุป ๑. เน้นด้านธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน เรื่องการสร้างปัญญาที่เกิดจากด้านธรรมานุปัสสนา สติปัฏฐานรู้ขนั ธ์ รู้อายตนะ รู้ธาตุ รู้อินทรีย์ รู้อริยสัจ รู้ปฏิจจสมุปบาท เป็ นหลกั นาไปสู่ดา้ น เวทนา จิต กาย ฝึ กแยกจิตออกมาเป็ นผูร้ ู้ มีสติรู้เวทนาหัดดูกายและจิต จิตเห็นไตรลกั ษณ์ ของสังขาร การเจริญสติปัฏฐาน คือ ใหม้ ีสติรู้สภาวะบ่อยๆในการรู้อิริยาบถ ๔ ยนื รู้สึก เดิน รู้สึก ตอ้ งรู้อิริยาบถยอ่ ยทาไปเพอ่ื ความรู้สึกตวั สติอยใู่ นกายเพื่อจิตต้งั มนั่ ๒. สติปัฏฐาน เป็ น วธิ ีการปฏิบตั ิกาหนดรู้รูปนามโดยมีสติกากบั กาย เวทนา จิต ธรรมอยา่ งรู้เท่า ทนั เป็ นวิธีการปฏิบตั ิธรรมเพื่อให้เกิดสติ ปัญญา การภาวนาคือการฝึ กสติและปัญญา เห็น ไตรลักษณ์ สติปัฏฐาน ๔ อย่าง ไม่จาต้องทาท้ัง ๔ อย่าง ไม่ใช้เป็ นข้ันเป็ นตอน ต้องรู้ กรรมฐานท่ีเหมาะสมกบั เราโดยการโยนิโนมนสิกา ๓. วรรณกรรมทาความเขา้ ใจครบถว้ นแนวคิดเร่ืองอริยสัจ ๔ แนวทางสมถะวิปัสสนา เชื่อมโยง ทางสายเดียวเพื่อความพน้ ทุกข์มรรค ๘ การสื่อสารไม่ยากอ่านทาความเข้าใจเร่ืองมหา สติปัฏฐาน ๔ เหมาะสมสาหรับยุคปัจจุบนั แต่ผูอ้ ่านตอ้ งมีฐานการปฏิบตั ิมาดว้ ยเนื่องจาก เป็ นการอธิบายเร่ืองนามธรรมการเคยปฏิบตั ิมาด้วยจะถอดความสู่ความรูปธรรมทาให้เกิด ความเขา้ ใจมากยงิ่ ข้ึน ดงั น้นั เร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ จึงอาศยั พ้นื ฐานความรู้เดิมของผอู้ ่านเป็ น สาคญั รวมถึงข้นั การปฏิบตั ิธรรมมาพอสมควรในแตล่ ะระดบั จึงทาความเขา้ ใจได้ ๔. เหมาะสาหรับยคุ สมยั ปัจจุบนั ทาความเขา้ ใจเร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ แสวงหาปัญญา รู้ความ จริงกายใจนาไปสู่ไตรลกั ษณ์ความไม่เที่ยง อธิบายเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ไดอ้ ยา่ งมีความ เขา้ ใจ เป็ นวรรณกรรมแนะนาให้ศึกษาอ่านทาความเขา้ ใจ เป็ นวรรณกรรมธรรมะอ่านเขา้ ใจ ง่ายไม่มีภาษาบาลี ทาความเขา้ ใจเริ่มจากธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน อธิบายจากอริยสัจ ๔
๒.อง ์คความ ู้ร ๑.เ ื้นอหา ุจดเ ้นน ๑๗๒ ๓.กลวิ ีธเขียนแผนภาพท่ี ๕.๑๙ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “คู่มือมนุษย์ ๖ ฉบบั อ่านง่าย เขา้ ใจง่าย เรื่อง สมาธิและวปิ ัสสนาตามธรรมชาติ (การทาใหร้ ู้แจง้ ตามวธิ ีธรรมชาติ)” ๔.แนะนาวรรณกรรม คาสาคญั [ป.๒-๔] ปราโมทย์ ปัสสทั ธิ สมาธิ นิพพทิ า และปิ ติ วริ าคะ วมิ ุตติ วสิ ุทธิ สนั ติ นิพพาน ไตร รู้แจง้ ปัญญา ลกั ษณ์ เห็นแจง้ วปิ ัสสนา สมาธิ สมมติ ยดึ มนั่ ถือ บญั ญตั ิ มนั่ ตารางที่ ๕.๑๙ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง “คู่มือมนุษย์ ๖ ฉบบั อ่านง่าย เขา้ ใจง่าย เร่ือง สมาธิและวปิ ัสสนาตามธรรมชาติ (การทาใหร้ ู้แจง้ ตามวธิ ีธรรมชาติ)” [ป.๒-๔] ข้อ สรุป ๑. เน้นดา้ นธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน นาไปสู่การฝึ กจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน เคร่ืองมือ ความดบั ทุกข์ คือนิพพาน 1)ดบั ไม่มีเช้ือเหลือสาหรับจะเกิดมาเป็ นทุกข์อีก 2) ปราศจาก ความท่ิมแทงเผาลน สมาธิ และวิปั สสนาตามธรรมชาติ ทาให้บรรลุผลได้ ตาม ยถาภูตญาณทสั สนะ คือ รู้จดั สิ่งท้งั หลายตามความเป็นจริง ๒. เนน้ การพิจารณาความจริงไม่มีอะไรน่าเอาน่าเป็ น ปัญญาพน้ สมมติบญั ญตั ิ รู้ตามความเป็ น จริงคือ เห็นความเป็ นอนิจจงั ทุกขขงั อนัตตา ปัญญาเห็นไตรลกั ษณ์ ความอิ่มใจในธรรม ความระงบั ความสงบ จิตพร้อมท่ีจะพนิ ิจ รู้ตามความเป็ นจริง คือ เห็นความเป็ นจริง อนิจจงั ทุกขงั อนตั ตา จิตหน่าย คลายกาหนดั จิตหลุดออก ความบริสุทธ์ิ สงบเยน็ ความไมม่ ีทุกข์ ๓. ธรรมะนาเสนอรูปแบบการ์ตูนอ่านเขา้ ใจง่าย แต่เน้นประเด็นคาสาคญั คาสอนของท่าน พุทธทาสได้ครบ แต่ยงั ต้องอาศัยคาอธิบายแนวละเอียด ต่อไป การนาเสนอธรรมใน รูปแบบใหมเ่ ป็นปัจจยั อีกรูปแบบหน่ึงนาเอาธรรมมาเป็ นสิ่งท่ีเขา้ ใจง่าย เขา้ ถึงได้ ๔. วรรณกรรมเหมาะสาหรับคนยุคปัจจุบนั ท่ีตอ้ งการเขา้ ใจธรรมะแบบง่ายๆ อยา่ งนอ้ ยการรู้คิด ก็ทาให้พนั ทุกขไ์ ดช้ วั่ ขณะ การนาเรื่องราวของคาสอนมานาเสนอรูปแบบการ์ตูนเป็ นสิ่งท่ี น่าสนใจ เพื่อให้สาหรับคนยคุ ใหม่ไดเ้ ขา้ ใจ แต่อาจตอ้ งใชเ้ วลาเนื่องจากเน้ือหาเป็ นจานวน มาก ไม่มองธรรมะเป็ นส่ิงศกั ด์ิสิทธ์ิ แต่หากธรรม เป็ นสิ่งที่เป็ นประโยชน์กบั ชีวิตไดอ้ ย่าง บูรณาการชีวติ
๑๗๓ แผนภาพท่ี ๕.๒๐ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “มนุษย.์ .เกิดมาทาไม? เล่ม ๑๖ ตอน จบพรหมจรรย์ (กิจอื่นท่ีพงึ กระทายงิ่ ไปกวา่ น้ีไมม่ ี)” คาสาคญั [ป.๒-๕] กรรมฐาน คน้ พบ อารมณ์ จิตยอ่ ม ลืมตา ตวั เอง หน่วงจิต คิด โยนิโส รูปขนั ธ์ อารมณ์ ทวาร ๖ มนสิการ ๕ ปัจจุบนั โพธิปักขิย ปัญญา สุตมย อายตนะ ธรรม ๓๗ ปัญญา ๖ ดูจิต กรรมฐาน วญิ ญาณ ไตรสิกขา ลืมตา ๖ ตารางที่ ๕.๒๐ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง“มนุษย.์ .เกิดมาทาไม? เล่ม ๑๖ ตอน จบพรหมจรรย์ (กิจอ่ืนที่พงึ กระทายงิ่ ไปกวา่ น้ีไม่มี)” [ป.๒-๕] ข้อ สรุป ๑.เ ื้นอหา ุจดเ ้นน ๑. เน้นเร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ ครอบคลุมท้งั ๔ ด้าน กายเวทนาจิตธรรม ครบถ้วน ต้งั กายอยู่ อยา่ งไรให้รู้ชดั กายอยา่ งน้นั ไดแ้ ก่ ขนั ธ์ อายตนะ ธาตุ สัจจะ ปฏิจจสมุปบาท โพธิปักขิยธรรม ดูจิตจิตยอ่ มคิด อารมณ์หน่วงจิตรู้ทนั อารมณ์ปัจจุบนั คนเราทุกขเ์ พราะคิด คน้ พบตวั เองใหพ้ บ ดูจิต จิตยอ่ มคิด รู้อารมณ์ปัจจุบนั กรรมฐานลืมตา ๒. กรรมฐานลืมตา ภาวนาทาไดต้ ลอดเวลา คน้ พบตวั เองหาให้พบ โยนิโสมนสิการกระทาไวใ้ น ๒.อง ์คความ ู้ร ใจโดยอุบายอนั แยบคาย พิจารณาดูจิตตามรู้จิต จิตยอ่ มคิด อารมณ์หน่วงจิต ทางสิ้นสุดทุกขด์ ว้ ย วปิ ัสสนา คุมผสั สะไดค้ ุมโลกได้ ผเู้ ห็นปฏิจจสมุปบาท ผนู้ ้นั เห็นธรรม ดูจิตดว้ ยการพิจารณา ตามรู้จิต จิตในจิตเนืองๆ จิตว่างวา่ งจากเวทนาวา่ งจากทุกข์ ดบั เวทนาได้ เวทนาเกิดจากผสั สะ ถา้ คุมผสั สะไดค้ ุมเวทนาได้ ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. วรรณกรรมเขียนเรียบเรียงไดด้ ีเย่ียม ลาดบั ข้นั ตอนเป็ นการเช่ือมโยง ความรู้จากพระไตรปิ ฏก สู่การปฏิบตั ิไดค้ รอบคลุมมหาสติปัฏฐาน ๔ อ่านทาความเขา้ ใจยากเน่ืองจากใชภ้ าษาบาลีตอ้ ง อาศยั การแปลความหรือตีความอีกคร้ัง และการอธิบายแนวการปฏิบตั ิมีหลายซ้อนไม่อาจ เขา้ ใจไดโ้ ดยง่าย ตอ้ งอาศยั การอธิบายความ ๔. แต่เหมาะสาหรับผูอ้ ่านตอ้ งมีความรู้พ้ืนฐานเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ มากพอสมควร ตอ้ งมีพ้ืน ๔.แนะนาวรรณกรรม ฐานความรู้จึงจะเข้าใจ คือมีท้งั สาระเชิงแนวคิดทฤษฎี และการปฏิบัติ อ่านสนุกทันสมัย ประเด็นสาระครบถว้ น แต่ทาความเขา้ ใจยากมาก แนะนาใหต้ อ้ งอ่านมีผอู้ ธิบายความต่อไป จึง ไดข้ อ้ สรุปว่า ธรรมะเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ความเขา้ ใจอยู่ท่ีพ้ืนฐานภาคทฤษฎีและการเคย ปฏิบตั ิธรรมมาแลว้ หลายคร้ัง การเขา้ ใจแตกต่างกนั ตามข้นั ๆ ซ่ึงหมายถึงพ้ืนฐานมีผลต่อการ ตีความและประสบการณ์ต่างๆ
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๗๔ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพท่ี ๕.๒๑ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “หลวงป่ ูมน่ั ” ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน คาสาคญั [ป.๒-๖] อบรม ละสงั โยชน์ สมาธิ ออก จิต ๑๐ นิมิต ธุดงค์ บรรลุ กายคตาสติ นิมิต อกาลิโก ธรรม จิต วมิ ตุ ติ อวชิ ชา วจิ ิกิจฉา ภาวนา พระ อริยสจั การปฏิบตั ิ พระ วนิ ยั ธรรม ทางจิต นิพพาน ตารางที่ ๕.๒๑ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง“หลวงป่ ูมน่ั ” [ป.๒-๖] ข้อ สรุป ๑. แนวทางหลวงป่ ูมน่ั มีการเรียนท้งั ภาคทฤษฎีและภาคปฏิบตั ิ เนน้ ดา้ นการนาสู่การปฏิบตั ิทาง จิตสู่ดา้ นธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน และกายานุปัสสนสติปัฏฐาน ควบคุมโดยศีลและธรรม วินยั การปฏิบตั ิทางจิตถือเป็ นเร่ืองสาคญั ทาให้จิตสงบถือเป็ นกาลงั การพิจารณาอริยสัจเป็ น การถูกตอ้ ง ศรัทธาพระธรรมคาสอนในพระพุทธศาสนาเป็นอากาลิโก ไมเ่ สื่อมไปตามเวลา ๒. การปฏิบตั ิตามแนวทางหลวงป่ ูมนั่ เนน้ ศีลความบริสุทธ์ิพระวจิ ยั เนน้ ธรรมแนวทางการเขา้ ถึง อริยธรรม อบรมจิต ศาสนา คือ ตวั ของเรา และอยทู่ ี่ตวั ของเรา เพราะ ตวั ตนของเราเป็ นท่ีต้งั พระพุทธศาสนา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ปฏิบตั ิก็ให้ปฏิบตั ิท่ี ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ฝึ กจิตตาม หลกั กายคตาสติ ไดส้ มาธิเป็ นฐาน กาหนดจิต พิจารณากาย ไม่วา่ ยนื เดินนง่ั นอน จิตจดจ่อท่ี กายตลอดเวลาทุกอริยบถ ๓. เป็ นวรรณกรรมเล่าเร่ืองหลวงป่ ูมนั่ ภาษาการเล่าเร่ืองอ่านไดส้ นุกไดค้ วามรู้ใหม่อย่างเป็ น เร่ืองราวทุกแง่มุมรวมถึงท่ีมาต่อเน่ือง แนวทางหลวงป่ ูมน่ั มีวินยั เคร่งครัด มีความต้งั มนั่ มี ความรอบรู้ในธรรม มุ่งสู่ความหลุดพน้ เพือ่ ใหแ้ จง้ ชดั ความหลุดพน้ ปรารถความเพียรใหม้ าก อยใู่ นที่สงดั วเิ วก ไมค่ ลุกคลีมวั่ สุม สันโดษ มีความมกั นอ้ ย ๔. เป็ นแนวทางเรียนรู้ไปสู่ภาคปฏิบตั ิในสายคาสอนครูบาอาจารย์ แนวคิดที่ไดจ้ ากวรรณกรรม การส่ังสอน พระอาจารยม์ นั่ เป็ นบิดาแห่งพระกมั มฏั ฐาน ยุคก่ึงพุทธกาล วตั รปฏิบตั ิสันโดษ ปฏิบตั ิดี ปฏิบตั ิชอบ มุ่งสู่ความหลุดพน้ อยา่ งแทจ้ ริง คลายความยึดมนั่ ถือมนั่ จากส่ิงท้งั ปวง บุกเบิกวธิ ีการศึกษาธรรม
๑๗๕ แผนภาพที่ ๕.๒๒ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “มนุษย์ เกิดมาทาไม? เล่ม ๒๐ ตอน โปรดสงั สารวฏั ” คาสาคญั [ป.๒-๗] ธรรมชาติ จิตหลดุ ปล่อยจิต อารมณ์ ๖ จิต จิตเดิมแท้ อายตนะ จิตผอ่ น นอ้ มจิต ๖ คลาย ปัญญา จิตเป็ น จิตอิสระ กรรมฐาน กระจ่าง ธรรมชาติ ลืมตา ใจเป็ น ดู เขา้ ใจ จิตแท้ ฐาน ความรู้สึก ตนเอง ตารางท่ี ๕.๒๒ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง“มนุษย์ เกิดมาทาไม? เล่ม ๒๐ ตอน โปรดสงั สารวฏั ” [ป.๒-๗] ข้อ สรุป ๑. เนน้ เร่ืองจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน โดยนามาเรียบเรียงอธิบายความ ธรรมชาติของจิตประจกั ษ์ ๑.สาระ ุจดเ ้นน แจง้ สารัตถะของธรรมชาติของจิต เน้นเรื่องจิต นาจิตคืนสู่เหยา้ ดว้ ยการเจริญสติ ปลดปล่อย ผอ่ นคลาย ทาใหค้ วามรู้สึกนึกคิดสงบน่ิง ช่วยสลายอกศุ ลในตวั เรา สั่งสมมาหลายภพหลายชาติ ยอมรับดว้ ยความเมตตา การทาสมาธิใหล้ ืมตา น้อมจิตสู่ภายในให้สงบ ต้งั มน่ั จิตสงบปัญญา กระจา่ งแจง้ ๒.อง ์คความ ู้ร ๒. อธิบายเรื่อง ธรรมชาติด้งั เดิมแทข้ องจิต จิตเดิม ธรรมชาติท้งั หมดของจิต คือ สมาธิ ไม่แบ่งแยก สรรพสิ่ง จิตจา้ สวา่ งกลางกระหม่อม จิตอิสระ จิตผอ่ นคลาย ไม่มีบริกรรมภายในใจ ไม่ยึดติด ตวั รู้ ตดั ตวั รู้ ไม่มีผูร้ ู้และส่ิงที่ถูกรู้ และยงั อธิบายความเก่ียวกบั จิตดวงสุดทา้ ยกบั ความตาย การเตรียมตวั ตายหนงั สือ คาสอนธิเบตเพ่ือเตรียมตวั ตาย ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. เป็ นวรรณกรรมเรียบเรียงเป็ นตอนความคิด เอาความรู้มาเรียบเรียง จิต และวิธีการปฏิบตั ิจิต และกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน ตลอดจนวธิ ีการคิด อ่านไม่สนุกเหมือนขดั แยง้ กบั สิ่งท่ีผศู้ ึกษา เคยเรียรู้หรือมีประสบการณ์มาก่อน ทาให้การอ่านไม่มีความสุขหรือความคิดไปทางเดียวกนั เกิดความสงสัยในประเด็นต่างๆ ๔. นามาเฉพาะประเด็นท่ีผูเ้ ขียนคิดวา่ มีความสาคญั หรือเห็นดว้ ยเอามาให้ความสาคญั และเรียบ เรียง ทาให้เขา้ ใจเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ อีกมุมมองหน่ึง หนงั สือเรียบเรียงไม่ค่อยกลายเป็นเน้ือ เร่ืองเดียวกนั เป็ นตอนๆ ทาความเขา้ ใจยากไม่ต่อเนื่อง ตอ้ งเป็นผศู้ ึกษาและปฏิบตั ิมาระดบั หน่ึง แลว้ จึงทาความเขา้ ใจได้ การเตรียมตวั ตาย เอามาเรียบเรียงแยกไวต้ ่างหาก แนะนาหลากหลาย เทคนิควธิ ีการปฏิบตั ิกรรมฐาน
๑๗๖ แผนภาพที่ ๕.๒๓ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “โรดแมพ็ ธรรมปฎิบตั ิทางเดินสู่โลกตุ รธรรม” คาสาคญั [ป.๒-๘] อานา อุเบกขา จิต จิตสงบ ปาณสติ ฟ้งุ ซ่าน ปัญญานา โลกตุ รธรรม มรรค ดูจิต สมาธิ ๘ จิตผรู้ ู้ โพชฌงค์ ๗ วสิ ุทธิ สมถกรรม ๗ ฐาน สติกากบั ธรรมชาติจิต ไตรสิกขา องค์ ธรรม ๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางท่ี ๕.๒๓ บทสรุปจากวรรณกรรมเรื่อง“โรดแมพ็ ธรรมปฎิบตั ิทางเดินสู่โลกตุ รธรรม” [ป.๒-๘] ข้อ สรุป ๑. เรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ครบหมดท้งั ดา้ นกาย เวทนา จิต ธรรม อธิบายวา่ มหาสติปัฏฐาน ๔ เป็ น ทางเขา้ สู่ประตูนิพพานแต่ละดา้ น ไม่ไดเ้ ป็ นแบบข้นั บนั ได หลกั เร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ จิตต้งั มน่ั เป็นผรู้ ู้ หายใจแลว้ รู้สึกตวั ไป ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๒. แนวทางการใชโ้ ยนิโสมนสิการ ให้มีการคิดอยา่ งมีเหตุผล เจริญปัญญา เพ่ือคน้ หาทางพน้ ทุกข์ แนวทางการฝึ กคิด ใช้ปัญญา นาเร่ืองกายเวทนาจิตธรรม สมาธิคือความต้งั มน่ั ของจิต จิต ฟุ้งซ่าน คือ หลงไปรับอารมณ์ภายนอก ฝึ กจิตให้เกิดสติ จิตส่ังให้เกิดศีลสมาธิปัญญา ให้เกิด ปัญญาเห็นสภาวธรรมตามความเป็นจริง คือสติปัฏฐาน ๔ ๓. วรรณกรรมเป็ นองคค์ วามรู้เหมาะสมกบั ผูค้ นในยุคปัจจุบนั มาก ความเช่ือ ความมีเหตุผล การ ทดสอบความคิด ตอ้ งมีลงมือปฏิบตั ิจึงเขา้ ใจ การนาประเด็นต่างมารวบรวมเรียบเรียง แลว้ มี การเน้นย้า เป็ นการรวบรวมตามแนวคาสอน หลกั ธรรมเร่ืองสมาธิ สติปัฏฐาน ๔ ครบถว้ น บูรณาการกบั ศาสตร์ปัจจุบนั ไดเ้ ป็นอยา่ งดี ควรศึกษาอ่านทาความเขา้ ใจ ๔. เป็นวรรณกรรมที่ดี ควรอ่านและทาความเขา้ ใจ การอธิบายเชื่อมโยงทุกประเด็น ทาความเขา้ ใจ ดว้ ยภาษาง่ายๆ มีประเด็นชดั เจน นามาเรียบเรียงแลว้ เนน้ ย้าเป็ นอยา่ งแจม่ แจง้ เหมาะสาหรับคน ยคุ ปัจจุบนั เนน้ แนวคิด และเน้นวิธีการปฏิบตั ิ คนปัจจุบนั มีความคิดหลากหลาย ความคิดมา ก่อน ใหฝ้ ึ กคิดให้ถูกตอ้ ง การฝึ กธรรมมาก่อนอาจทาให้ความรู้ความเขา้ ใจเร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ ไดเ้ ป็นอยา่ งดี
๑๗๗ แผนภาพที่ ๕.๒๔ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรม เรื่อง “คู่มือการเจริญสติแบบเคลื่อนไหว” คาสาคญั [ป.๒-๙] วปิ ัสสนา รู้สึกตวั รูปนาม กายาคตาสติ ญาณ ชดั ไตร สร้าง ญาณ สภาวะธรรม ลกั ษณ์ จงั หวะ ปัญญา เจริญสติ อปุ ทาน มรรค ฝึ กจิตใจ ๘ เห็นกาย สมาธิ ใจรู้ ฝึ ก เห็นใจ ความรู้สึก ตารางท่ี ๕.๒๔ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง“คูม่ ือการเจริญสติแบบเคล่ือนไหว” [ป.๒-๙] ข้อ สรุป ๑. การเจริญสติแบบเคลื่อนไหวกายาคตาสติปัฏฐานเป็ นฐานเบ้ืองตน้ เฝ้าดูกายเคล่ือนไหว เฝ้าดูใจ ๑.สาระ ุจดเ ้นน นึกคิดยกมือสร้างจงั หวะแทนลมหายใจ เป็ นหลกั สร้างความรู้สึกตวั จากฐานกายเช่ือมโยงสู่ ฐานเวทนาจิตธรรม เป็ นการเน้นครบท้งั ๔ ฐาน เพียงแต่เทคนิควิธีการปฏิบตั ิใช้การสร้าง จงั หวะ ดูการเคลื่อนไหวละเอียดตามลาดับ ธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือ อย่าไปดูกับ ความคิด จงดูมนั ออกจากความคิด ลดอุปทานขนั ธ์ ๕ ๒.อง ์คความ ู้ร ๒. เนน้ ความรู้สึกตวั ตอ้ งให้ใส่ใจในความรู้สึกตวั จิตมาอยูก่ บั ปัจจุบนั ไมอ่ ยใู่ นความคิด ถา้ ยงั อยู่ ในความคิด แสดงวา่ ไม่อยูใ่ นปัจจุบนั ความคิดเป็ นตวั ตน้ เหตุแห่งทุกข์ สภาวธรรมภายใน จิตใจมีธรรมะ เส้นทางมรรค ๘ สิ่งท้งั หลายเกิดข้ึนและจบที่ใจท้งั สิ้น สร้างสภาวะวปิ ัสสนาให้ เกิดข้ึนหรือมีอยใู่ นใจได้ การแสดงออกภายนอกไดอ้ ยา่ งสอดคลอ้ งกนั ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. วรรณกรรมดีเป็ นการอธิบาย เรื่องการเจริญสมาธิกรรมฐาน สายหลวงพ่อเทียน การสร้าง จงั หวะ เรียบเรียงดีเขา้ ใจภาษาง่ายๆ นาไปสู่การปฏิบตั ิ ท้งั ภาคทฤษฎีและปฏิบตั ิ บูรณาการ สายหลวงพอ่ เทียนเป็นแนวทางการปฏิบตั ิแบบสายเคล่ือนไหว ๔.แนะนาวรรณกรรม ๔. อธิบายเร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ ไดช้ ดั เจนมาก แนะนาใหอ้ ่านเนน้ ช่วยการปฏิบตั ิอีกรูปแบบ แต่ ยงั คงเน้ือหาสาระเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ แนวทางปฏิบตั ิหลากหลายสาย และรูปแบบเทคนิค วธิ ีการปฏิบตั ิ ไม่เหมือนกนั แต่จุดหมายปลายทางเหมือนกนั เพียงแต่วา่ เส้นทางจะตรงกบั จริต ผปู้ ฏิบตั ิอยา่ งไร ไม่วา่ รูปแบบใดของสติปัฏฐาน ๔ เพยี งตา่ งกบั เทคนิควธิ ีการเทา่ น้นั ธรรมะสู่ เส้นทางเดียวกบั ยากตรงท่ีการปฏิบตั ิ แนะนาใหศ้ ึกษาวรรณกรรมเล่มน้ี ธรรมะแทต้ อ้ งเขา้ ถึง ง่าย ดว้ ยภาษาเรียบง่ายและธรรมดา เหมาะสาหรับคนทวั่ ไป
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๗๘ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพท่ี ๕.๒๕ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “คิดแบบพระโสดาบนั ” คาสาคญั [ป.๒-๑๐] ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ผสั สะ กรรมคือ โสดาบนั คิดแบบ เจตนา โสดาบนั ภาวนา คิดเพ่อื คิดแบบ แรง เก้ือกลู เห็นใจ บนั ดาล ใจ คิดบวก มีสติ เจตนาดี ปัญญา ศีล จิต ธาตุ ๔ ทิฏฐิ สมบูรณ์ ประภสั สร ตารางที่ ๕.๒๕ บทสรุปจากวรรณกรรมเรื่อง“คิดแบบพระโสดาบนั ” [ป.๒-๑๐] ข้อ สรุป ๑. สอนวิธีคิดจากข้างในแบบหนทางไปสู่โสดาบัน เป็ นการเน้นด้านธรรมานุปัสสนา สติปัฏฐานนาไปสู่ปัญญาที่มาจากวธิ ีการคิด วิธีคิดอยา่ งเป็ นโสดาบนั คิดแบบโสดาบนั ตอ้ งมี สติรู้ทนั วา่ สุขทุกขไ์ ม่ไดม้ าจากคนอ่ืนทา ทุกข์ไม่ไดม้ าจากการกระทา ไม่ไดเ้ กิดจากตนหรือ คนอ่ืนทา แต่เกิดจากผสั สะที่ไม่ใช่ตวั ตน กรรมเป็ นเจตนา ที่ต้งั ของเวทนา เจตนาดียอ่ มเป็ น สุข เจตนาร้ายยอ่ มเป็นทุกข์ คิดแบบโสดาบนั ๒. สุขทุกข์มาจากผสั สะ เป็ นเจตนาทางใจปัจจุบนั อาศยั ภาวนาเป็ นท่ีอยู่ สติเกิดจากความจาอนั ถูกตอ้ ง สุขทุกขไ์ ม่ไดม้ าจากผูอ้ ่ืนทา แต่เกิดจากผสั สะทางใจ ไม่หลงปรุงแต่ง มีสติรักษาจิตที่ เป็ นปกติสุขไวเ้ สมอ เจตนาเป็ นสภาวธรรม ไม่ใช่คน เห็นสุขทุกขเ์ ป็ นสภาวธรรม เป็ นคล่ืน พลงั งาน กระแสเหตุปัจจยั อาศยั กนั เกิดข้ึน ประจกั ษด์ ว้ ยปัญญาวา่ ส่ิงน้ีมี ส่งน้ีจึงมี ย่อมไม่มี ตวั ตนดว้ ยตนเอง ๓. ภาษาเขียนเรียบง่ายแต่การทาความเขา้ ใจตอ้ งอาศยั การปฏิบตั ิธรรมมาแลว้ จึงทาความเขา้ ใจ เขา้ ถึงได้ มีการอา้ งพุทธพจนเ์ ขา้ ใจท่ีมาของหลกั การเน้ือหาสาระ น่าอา่ น ธรรมสาหรับคนยคุ ปัจจุบนั การสื่อสารดว้ ยภาษาเขา้ ใจง่าย ๆ ๔. วรรณกรรมน่าอ่าน อธิบายด้วยภาษาง่าย เมื่ออ่านแล้วเกิดความสบายใจ มีความรู้เพิ่มข้ึน นาไปสู่การปฏิบตั ิได้ มีการอา้ งพระไตรปิ ฎกในการกล่าวและอธิบายความ แนะนาให้อ่าน เป็ นธรรมที่เกิดจากการปัญญาท้งั ปริยตั ิและปฏิบตั ิ เขา้ ใจง่ายสาหรับคนทวั่ ไป ธรรมะด้วย ภาษาเรียบง่ายคนทวั่ ไปเขา้ ถึง ถือเป็นสิ่งที่มีค่าท่ีสุด
๑๗๙ แผนภาพท่ี ๕.๒๖ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “บรรลุธรรมตามหลกั วชิ าการ (สมาธิและวปิ ัสสนา ๒)” คาสาคญั [ป.๒-๑๑] ญาณ เห็นแจ่ม วสิ ุทธิ ๗ ปัญญา ทสั สนะ แจง้ ญาณ ๙ อริยมรรค รูปแบบ อริยสจั สงั ขาร เทคนิค ทิฐิ วปิ ัสสนา ปัญญา มรรค ๘ บริสุทธ์ิ แจ่มแจง้ จิตตวิ รู้แจง้ ศีล สุทธิ ตารางที่ ๕.๒๖ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “บรรลุธรรมตามหลกั วชิ าการ (สมาธิและวปิ ัสสนา ๒)” [ป.๒-๑๑] ขอ้ สรุป ๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑. เน้นดา้ นธรรมมานุปัสสนาสติปัฏฐานความเป็ นมาหลกั การปฏิบตั ิตามรูปแบบวิปัสสนาใน รูปแบบเทคนิควิธีปฏิบตั ิเพ่ือเกิดญาณทสั สนะ คือ ความเห็นแจง้ ลกั ษณะการสร้างความคิด ความเห็นใหเ้ กิดข้ึน ตามแนวญาณ ตวั ปัญญา ๙ ลกั ษณะ และความแจม่ แจง้ ในอริยมรรค รู้แจง้ แทงตลอดกาจดั กิเลสใหส้ ูญสิ้นไป รูปแบบเทคนิคและหลกั วปิ ัสสนา ๒. บาทฐานของวปิ ัสสนา คือ ศีล สมาธิ ลกั ษณะการสร้างความคิด สร้างความเห็นให้เกิดข้ึนตาม ๒.อง ์คความ ู้ร แนวทางญาณ เป็ นความรู้วิปัสสนาในรูปแบบเทคนิค ให้ระเบียบวิธีปฏิบตั ิตามข้นั ตอนตาม อาการและตามวธิ ีการ ตวั วปิ ัสสนาคือ ๑)เห็นถูกตอ้ งตามความเป็ นจริง ๒)ความรู้ความเขา้ ใจ แจ่มแจง้ ในเหตุปัจจยั ของสิ่งท้งั ปวง ๓)รู้แจง้ ในทางปฏิบตั ิวา่ อยา่ งไหนถูกผิด ๔)ความหมด จดแห่งความรู้ความเห็นในการปฏิบตั ิ ๕)ความหมดจดแห่งญาณทสั นะ ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. การอธิบายดว้ ยรูปภาพการ์ตูน สื่อธรรมะแบบสมยั ใหม่ ในเร่ืองที่ยากจาทาความเขา้ ใจไดอ้ ยา่ ง ง่ายเป็นประเด็น ตามลาดบั เป็นลกั ษณะการเรียบเรียงประเดน็ เร่ืองส้นั กระชบั ๔. อธิบายการบรรลุธรรมตามประเด็นหัวข้อเร่ือง ตามหลกั วิชาในรูปแบบเทคนิค รากฐาน วปิ ัสสนามาจาก ศีล และสมาธิเป็ นฐาน อธิบายตามประเด็นและตามความหมาย วรรณกรรม เน้ือหาไม่ไดล้ งรายละเอียด เป็ นแนวเรื่องประเดน็ และการอธิบายตามความประเด็น ตอ้ งอาศยั ความเขา้ ใจต่อไป
๑๘๐ แผนภาพท่ี ๕.๒๗ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “สันติสุขทุกลมหายใจ : วธิ ีปฏิบตั ิสาหรับคนไม่มีเวลา” คาสาคญั [ป.๒-๑๒] ตระหนกั ลม จิตใต้ วถิ ีแห่งสติ รู้ หายใจ สานึก ทาจิตต้งั บท ปัญญารู้ ไม่เที่ยง มน่ั ภาวนา แจง้ พลงั แห่ง คลงั ดูลม รับรู้ สติ วญิ ญาณ หายใจ ขนั ธ์ ๕ ภาวนา ตื่นรู้ แรงบนั ดาลใจ ตารางท่ี ๕.๒๗ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง “สันติสุขทุกลมหายใจ : วธิ ีปฏิบตั ิสาหรับคนไม่มีเวลา” [ป.๒-๑๒] ข้อ สรุป ๑. เนน้ กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน สอดคลอ้ งกบั จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐานประสานกายกบั จิต ๑.สาระ ุจดเ ้นน สติคือหวั ใจการปฏิบตั ิภาวนา การเจริญสติคือการใส่ใจ อานาปานสติ การฝึ กอิริยาบถใหญ่ ยอ่ ยต้งั แต่ตื่นนอน รูปแบบภาคการปฏิบตั ิในชีวิตประจาวนั ลงรายละเอียดไดอ้ ย่างลึกซ้ึง กายประสานจิต เน้นการฝึ กทางจิตวิญญาณ เน้นให้อยู่กับปัจจุบันขณะ สติคือความ ตระหนกั รู้ส่ิงที่ดาเนินอยใู่ นปัจจุบนั ๒. ความสุขที่แทจ้ ริงมาจากภายใน ความเขา้ ใจและความรัก สติคือศกั ภาพในการตระหนกั รู้ถึง ๒.อง ์คความ ู้ร ส่ิงที่กาลงั เกิดข้ึนอยู่ในแต่ละชว่ั ขณะ การฝึ กอิริยาบถใหญ่และอิริยาบถยอ่ ย ต้งั แต่ตื่นนอน สติสมาธิ คือ พลงั เป็ นแกนหลักการฝึ กฝนทางจิตวิญญาณ การภาวนา คือ การมองอย่าง ลึกซ้ึง และเขา้ ใจสิ่งที่กาลงั เกิดข้ึน ถึงธรรมชาติแทจ้ ริงของสรรพส่ิง พจิ ารณาธรรมชาติแห่ง ความไร้ตวั ตน ความไมเ่ ท่ียง ตระหนกั รู้ลมหายใจอยา่ งสมบูรณ์ ๓. อ่านวรรณกรรมเร่ืองน้ีแลว้ มีความสุข ภาษาสวยและเน้ือหาสร้างความสุขไดด้ ว้ ยภาษาง่ายๆ ๓.กลวิ ีธเขียน เขา้ ใจได้ ความเรียบง่ายของภาษาสวยเหมือนภาษากวนี ิพนธ์ สบายใจ อธิบายในภาคปฏิบตั ิ อยา่ งลึกซ้ึง แจ่มแจง้ การใชภ้ าษามีความสวยงามเขา้ ถึงธรรมท่ีตอ้ งการอธิบายความและการ ส่ือสารเหมือนภาษากวีนิพนธ์ สบายใจ ภาษาอ่านสวยแลว้ มีความสุขความสบายใจ อธิบาย รูปแบบการปฏิบตั ิในชีวิตประจาวนั การฝึ กฝน ความเขา้ ใจ เกี่ยวกับลมหายใจแห่งการ ภาวนา ๔.แนะนาวรรณกรรม ๔. อ่านวรรณกรรมเล่มน้ีแลว้ มีความสุข ภาษาสวย เน้ือหาเบาสบาย แนะนาอา่ นเป็ นอยา่ งย่งิ ทา ให้เกิดความสบายใจและความสุข เน้ือหาเรื่องเหมาะสมกบั ผูค้ นท่ีแสวงหาความรู้ความ เขา้ ใจเก่ียวกบั การฝึกสติในยคุ ปัจจุบนั มาก
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๘๑ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพที่ ๕.๒๘ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “สติเคล็ดลบั มองดา้ นใน” คาสาคญั [ป.๒-๑๓] ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ขนั ธ์ ๕ อาตาปี รู้สึกตวั ผสั สะ รู้สึกตวั สมั ปชา ปลอ่ ย อาการจิต โน วาง ปัญญา สติมา โพธิ เคล่ือนไหว ญาณ ธรรม อวชิ ชา รูปนาม ปรมตั ถ์ เฝ้าดู ตารางที่ ๕.๒๘ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “สติเคล็ดลบั มองดา้ นใน” [ป.๒-๑๓] ข้อ สรุป ๑. เร่ืองมหาสติปัฏฐานครบท้ังกายเวทนาจิตธรรม ๔ ด้านครบถ้วนขยายความ การฝึ กจบั ความรู้สึกให้ได้ในอิริยาบถเคล่ือนไหว กาหนดรู้ จบั ความรู้สึกให้ชานาญกบั ความรู้สึก กาหนดรู้จบั ความรู้สึกตวั จบั ความรู้สึกไดแ้ ลว้ ชานาญไปกบั ความรู้สึก อาตาปี สัมปชาโน สติมา ความเคล่ือนไหวเป็ นอุปกรณ์กรรมฐานไดท้ ุกรูปแบบ กาหนดการเคลื่อนไหวทวน เหนืออารมณ์ ๒. สายการปฏิบตั ิหลวงพ่อเทียน สายเคล่ือนไหวเน้นการไปสู่การปฏิบตั ิ จิตรู้สึกอยู่กบั กาย เนน้ การนาไปสู่การปฏิบตั ิไดด้ ีตามหลกั เร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ รูปแบบในสายเคลื่อนไหว สติต้งั มน่ั อยกู่ บั กาย จิตรู้สึกอยกู่ บั กาย ความไม่รู้สึกตวั เกิดความคิดปรุงแต่งข้ึน ให้เอาความ รู้สึกตัวเป็ นสติ มาอยู่ความรู้สึกตวั ที่เป็ นปัจจุบันกาย เม่ืออาการกายชัด เราจะออกจาก ความคิดได้ รู้สึกตวั กาหนดความรู้สึก ออกจากเวทนามาอยกู่ บั ความรู้สึก เอาสติมารู้ปัจจุบนั ๓. ภาษาเรียบง่าย อธิบายเห็นความเช่ือมโยงสติปัฏฐาน ๔ อยา่ งแลว้ เนน้ วธิ ีการฝึกปฎิบตั ิ ทาให้ เขา้ ใจการปฏิบตั ิ การอธิบายเร่ืองการปฏิบตั ิเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ไดอ้ ย่างเขา้ ใจตอ้ งผา่ น การปฏิบตั ิมามากพอสมควร เนื่องจากเป็ นนามธรรมระดบั สูงการอธิบายความถ้าไม่เคย ปฏิบตั ิการไมเ่ ช่ือมโยงกนั อยา่ งเป็นระบบแนวคิดได้ ๔. วรรณกรรมเล่มน้ี น่าอ่าน เขา้ ใจง่ายเหมาะสาหรับท่านท่ีผ่านการฝึ กฝนมาระดับหน่ึง จะ เข้าใจได้ดี ยิ่งๆข้ึนไป ผูเ้ ขียนผ่านการปฏิบัติมาอย่างเข้าถึง จึงเน้นท้ังภาคทฤษฎีและ ภาคปฏิบตั ิครบประเด็นเชื่อมโยงและเป็ นตรรกะ ครบประเด็น แนะนาให้อ่านเป็ นอยา่ งย่ิง จะเห็นการเช่ือมโยงสายการปฏิบตั ิสมาธิแบบเคลื่อนไหว และสมาธิแบบนงั่ สมาธิ ไดเ้ ขา้ ใจ แตผ่ อู้ า่ นตอ้ งมีความรู้มาพอสมควรท้งั แนวคิดและการปฏิบตั ิ
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๘๒ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพที่ ๕.๒๙ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “พ้ืนฐานการทาสมาธิ” คาสาคญั [ป.๒-๑๔] ๓.กลวิ ีธเขียน ฝึ กจิต สมาธิ ภวงั ค์ ธรรมชาติ ๔.แนะนาวรรณกรรม กรรมฐาน ฝึ กฝน ชานาญ สร้างข้ึน ฝี กให้ จิตปลอ่ ย สะสม ปลอ่ ยวาง ชานาญ วาง พลงั จิต ควบคุมจิต บริสุทธ์ิ วปิ ัสสนา ไตร แห่งจิต ญาณ ลกั ษณ์ ตารางท่ี ๕.๒๙ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “พ้นื ฐานการทาสมาธิ” [ป.๒-๑๔] ข้อ สรุป ๑. เนน้ เรื่องจิตตามนุปัสสนาสติปัฏฐาน กรรมฐานเป็นงานของจิตให้พิจารณาส่ิงตา่ ง ๆ การฝึ ก จิตให้เป็ นผรู้ ู้ ใครคือผรู้ ู้ สมาธิ คือ การทาดว้ ยความต้งั ใจ สม่าเสมอ ๒ อยา่ งคือ สมาธิแบบ ธรรมชาติ และสมาธิแบบสร้างข้ึน พ้ืนฐานของการทาสมาธิ คือ การทาดว้ ยความต้งั ใจและ สม่าเสมอ ผทู้ าสมาธิคือ ผฝู้ ึกหดั จิตใหช้ านาญในการควบคุมจิต ๒. การทาสมาธิ คือ การสะสมพลังจิต ทาสมาธิเกิดข้ึนในใจเป็ นส่วนหน่ึงของจิต ใจเป็ น ฐานรองรับ ผูฝ้ ึ กทาสมาธิ คือ ผูฝ้ ึ กหัดขบั จิตให้ชานาญในการควบคุมจิต จิตต้งั มัน่ ผูร้ ู้ หมายความวา่ ตอ้ งทวนกระแสจิต มาถึงท่ีต้งั ของจิต คือ การทาจิตให้เป็ นมหาสติปัฏฐาน ทวนกระแสเขา้ ไปหาที่ต้งั จนชานาญ ความต้งั ใจสม่าเสมอเป็ นหนา้ ที่ตอ้ งทา เมื่อเวลาฝึ กจิต ดีบา้ งไมด่ ีบา้ งชงั่ มนั ตอ้ งทาหนา้ ที่ทาสมาธิตอ่ ไป ๓. เป็ นวรรณกรรมเรียบเรียงถอดมาจากการบรรยายธรรม แต่อธิบายความความเรียบง่ายภาษา ง่าย ๔. วรรณกรรมเหมาะสมสาหรับบุคคลทวั่ ไปในการพฒั นาสมาธิอ่านเขา้ ใจไดง้ ่าย น่าอ่านเป็ น อย่างมากอ่านแลว้ เป็ นสุข เป็ นลกั ษณะการเขียนจากคาบรรยาย เป็ นหนังสือเล่มเล็กเป็ น ลกั ษณะพ้ืนฐาน
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๘๓ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพที่ ๕.๓๐ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “มนุษยเ์ กิดมาทาไม? เล่ม ๑๘ ตอน จบกิจ-จบกรรมสงั สารวฏั ” ๓.กลวิ ีธเขียน คาสาคญั [ป.๒-๑๕] ๔.แนะนา ตวั รู้ จิตช่าง หลดุ พน้ ตวั ตน วรรณกรรม อตั ตา กายธาตุ นิพพาน อริยสจั ๔ มรรค ๘ จิตธาตุ ธาตุ ๔ วบิ าก สภาวะ กรรม จิตคดิ สติปัญญา วปิ ัสสนา ขนั ธ์ จารย์ ตารางที่ ๕.๓๐ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง“มนุษยเ์ กิดมาทาไม? เล่ม ๑๘ ตอน จบกิจ-จบกรรมสงั สารวฏั ” [ป.๒-๑๕] ข้อ สรุป ๑. เน้นดา้ นจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน และดา้ นธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ให้ไม่ติดในตวั รู้เป็ น สติชนิดตดั สติปัฏฐาน ให้เจริญสติตามดู ตามรู้ ตามเห็น กายเวทนาจิตธรรม ตวั เจริญคือตวั เจตนากรรม ไม่ต่อกรรมขอขมากรรม คลายจิตออกไป ดูจิตดูกายดูเวทนา หาตวั ดู ตวั รู้เป็ น มโนกรรม สติปัญญาตวั รู้ รู้แลว้ ใหป้ ล่อยวาง ไม่ยดึ ติด ใหร้ ู้จกั คลายจากจิต ๒. สติปัฏฐาน ๔ ให้ตวั รู้ ไมต่ ิดในสติตวั รู้ เป็ นสติชนิดตดั ไม่ติดในกายเวทนาจิตธรรม ใหว้ างตวั รู้ ตัวคิด ตวั เห็น ให้ปล่อยวางสติ อยู่บนพ้ืนฐานไม่ยึดติดและปล่อยวาง ไม่มีอุปทาน ไม่มี พธิ ีกรรม ไร้เงื่อนไข ไม่มีรูปแบบ ความดบั เยน็ หลุดพน้ จากตวั ตน ไม่มีตวั ตนในความวา่ ง ไม่มี กาย เวทนา จิต ธรรม เหนือวิมุตติ เหนือธาตุ เหนือหลุดพน้ ทุกอารมณ์ให้ช่าง ให้ตดั ไม่ให้ค่า ไมใ่ หค้ วามหมาย ๓. รวบรวมตามพระไตรปิ ฎก อรรถกถา ตารา บทความและวิปัสสนาจารย์ การนาเสนอแบบ มุมมองอีกดา้ นหน่ึงท่ีผศู้ ึกษาไดร้ ับทราบหรือศึกษา เน้ือหาสาระแปลกใหม่ อา่ นแลว้ เขา้ ใจยาก มาก มีหลายขอ้ ความหลายตอนตรงขา้ มกบั ความรู้เดิมของผอู้ ่านศึกษาเรื่องน้ี ทาให้เป็ นความรู้ ใหมป่ ระเด็นไม่เหมือนความเดิมท่ีมีอยู่ ความเขา้ ใจเทียบเคียงจึงไมเ่ กิด ๔. ผอู้ ่านตอ้ งมีความรู้ความเขา้ ใจพ้ืนฐานมาพอสมควร เป็ นวรรณกรรมอ่านเขา้ ใจไดย้ าก เน่ืองมี สาระเน้ือหาท้งั ภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติเข้มข้นเป็ นอย่างมาก อ่านแล้วไม่ค่อยเข้าใจยงั ตอ้ งการคาอธิบายความของคาศพั ท์ในภาษาบาลี อ่านแลว้ เขา้ ใจยากมากเน้ือหาสาระไม่ไป อยา่ งตอ่ เนื่องดว้ ยกนั ทาใหเ้ ขา้ ใจยาก
๑๘๔ แผนภาพที่ ๕.๓๑ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “มนุษย.์ เกิดมาทาไม ? เล่ม ๑๔ ตอน กรรมฐานลืมตา (ในชีวติ ประจาวนั )” คาสาคญั [ป.๒-๑๖] โพธิ กรรมฐาน วปิ ัสสนา ตวั ปัญญา ปักขิย ลืมตา ธรรม จิตต้งั มน่ั วปิ ัสสนา ยดึ มน่ั ถือ ภาวนา กรรมฐาน มน่ั ปรมตั ถ์ ปัญญา รูปนาม ปัญญา บุญกิริยา หยงั่ รู้ ญาณ ๑๐ อุเบกขา สติระลึก สมั มาสมาธิ รู้ ตารางท่ี ๕.๓๑ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “มนุษย.์ เกิดมาทาไม ? เล่ม ๑๔ ตอน กรรมฐานลืมตา (ในชีวติ ประจาวนั )” [ป.๒-๑๖] ข้อ สรุป ๑. กรรมฐานลืมตา เป็ นการปฏิบตั ิธรรมในชีวติ ประจาวนั เพียรใช้ “โยนิโสมนสิการ” พิจารณา ๑.สาระ ุจดเ ้นน อารมณ์กระทบอายตนะ ภายในและภายนอก ตาหูจมูกสิ้นกายใจ กรรมฐานแบบลืมตา คือ การเจริญภาวนาวิปัสสนา โดยเจริญสติเขา้ ไปกาหนดรู้แจ้ง ด้วยปัญญาว่า รูปนาม กายใจ ไม่ใช่เรา ไมใ่ ช่เขา เป็นรูปนามตามสภาวะการเกิดดบั เปลี่ยนแปลงอยตู่ ลอดเวลา ต้งั แตเ่ กิดจน ตาย วปิ ัสสนาตอ้ งรู้เห็นสภาวะการเกิดดบั รูปนามตามไตรลกั ษณ์ ๒.อง ์คความ ู้ร ๒. กรรมฐานแบบลืมตา ในชีวติ ประจาวนั คือ การเจริญสติท้งั วนั รูปนาม เกิดดบั ท้งั วนั อารมณ์ กระทบทวาร ยนิ ดียนิ ร้ายเกิดท้งั วนั เขา้ ไปรู้ใหท้ นั เพียรเอาสติเขา้ ไปรับช่วงใหท้ นั การเจริญ สติคือ สติปัฏฐาน ๔ พิจารณากายในกาย หยาบ เจริญสติการเคล่ือนไหว กาหนดพิจารณาแต่ ละฐาน นอ้ มจิตเขา้ ไปเห็นดว้ ยปัญญาปรากฏความไม่เที่ยง ๓. การรวบรวม เรียบเรียง ข้ึนมาเพ่ือนาเสนอเป็ นวรรณกรรม โดยอ้างพระพุทธจนะตาม ๓.กลวิ ีธเขียน พระไตรปิ ฎกวรรณกรรม และการปฏิบตั ิควบคู่กนั ไป แนวคิดและวิธีการนาเสนอเร่ืองมหา สติปัฏฐาน ๔ ต่างไปจากเดิมเรื่องเดิม มุมมองมีความทนั สมยั ใหม่ การใชภ้ าษาบาลีมากมาย ทาใหว้ รรณกรรมเขา้ ใจยาก อธิบายในรูปแบบใหม่ แตกต่างจากความรู้เดิม การอ่านตอ้ งแยก ความรู้เดิมออกไปใหห้ มด ๔. วรรณกรรมเล่มน้ีตอ้ งใช้ความโยนิโสมนสิการให้มาก บางอยา่ งสอดคลอ้ งกบั แนวคิดเดิม ๔.แนะนา แลว้ ก็มีความคิดใหม่แทรกเขา้ มา ผูอ้ ่านตอ้ งมีความรู้ความเขา้ ใจพ้ืนฐานมาพอสมควร เป็ น วรรณกรรม วรรณกรรมอ่านเขา้ ใจไดย้ าก อ่านแลว้ เขา้ ใจยากมากเน้ือหาสาระ ประกอบความแปลกใน แนวทางการปฏิบตั ิและการอธิบายความเพ่มิ เติมจากผเู้ ขียนเอง
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๘๕ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพท่ี ๕.๓๒ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “สมถวปิ ัสสนาแห่งยคุ ปรมาณู” ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน คาสาคญั [ป.๒-๑๗] จิตภาวนา จิตวา่ ง อานาปาน ทาจิตให้ สติ เจริญ พลงั จิต ผสั สะ รูปนาม พลงั จิต สมาธิ อิทปั ปัจจยตา กาหนด วา่ งจาก ภาวนา รูปนาม ตวั ตน สมถะ อารมณ์ สมถ สติ รูปนาม วปิ ัสสนา กาหนด ตารางท่ี ๕.๓๒ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง เร่ือง “สมถวปิ ัสสนาแห่งยคุ ปรมาณู” [ป.๒-๑๗] ข้อ สรุป ๑. ครบท้งั ๔ เรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ เนน้ ดา้ นจิต กาย เวทนา ธรรม นาไปสู่วธิ ีการปฏิบตั ิเรียกวา่ จิตตภาวนา เน้นจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐานเน้นฝึ กระบบจิตให้มีความเจริญ อานาจจิตเป็ น ตวั กาหนด จิตภาวนาคือ การทาให้จิตเจริญ การปฏิบตั ิการทางจิต การทาความเจริญทางจิต อาการ คือ ๑)อยา่ งสมถะ ๒)อยา่ งวปิ ัสสนา การทาความเจริญดว้ ยอานาจของสมาธิ จิตภาวนา คือ เคร่ืองมือที่จะพฒั นาทาใหจ้ ิตสูงข้ึน ๒. ระบบการทาความเจริญทางจิต ทาจิตให้เจริญ การทาความเจริญจิตหรือการปฏิบตั ิทางจิต เนน้ ระบบการฝึ กจิต ใหม้ ีความเจริญให้ความสาคญั จิตมากท่ีสุดเนน้ การฝึ กจิต ทาจิตให้เจริญ ดว้ ยวิปัสสนาและสมถะ ฝึ กเพง่ ดูใหร้ ู้จกั รูปนาม กาหนดดูใหร้ ู้การเกิดดบั กาหนดเห็นอนิจจงั ทุกขงั อนตั ตา กาหนดลมหายใจ ๓. วรรณกรรมรวบรวมเรียบเรียง คาเทศนาของท่านพุทธทาสในแต่ละตอนๆ แบ่งตามเวลาจาก คาบรรยายเทศนา เน้ือหาเขม้ ขน้ มีคุณค่า มีคากล่าววา่ ลูกศิษยพ์ ระพุทธเจา้ จงจาไว้ ถา้ อะไร มนั ตรงขา้ มกบั ความรู้ความเช่ือ ความตอ้ งการของเรา กอ็ ยา่ ไปคดั คา้ น และอยา่ ไปยอมรับ ๔. วรรณกรรมเรื่องน้ีดีมาก น่าอ่านแต่ผูอ้ ่านตอ้ งปฏิบตั ิมามากพอสมควรจึงเขา้ ใจและสาเร็จ ประโยชน์ในมุมมองสมถะและวิปัสสนา ทาให้เขา้ ใจเร่ืองจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน การ เปรียบเทียบความรู้จากวรรณกรรมเร่ืองน้ี จากความรู้ที่ผูอ้ ่านเคยปฏิบตั ิ จะสร้างความรู้ความ เขา้ ใจไดอ้ ยา่ งลึกซ้ึง สรุปวา่ การเขา้ ใจเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ผอู้ า่ นตอ้ งมีความ
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๘๖ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพท่ี ๕.๓๓ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “เรื่องเกี่ยวกบั การ ปฏิบตั ิธรรมศิลปะอนั จาเป็ นสาหรับชีวิตมนุษย”์ ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน คาสาคญั [ป.๒-๑๘ ] สงั โยชน์ ปัญญา มรรค ๘ นิพพาน ๑๐ จิตเป็ น มรรค พิจารณา โลกตุ รธรรม สมาธิ จิต กาย ไตร ญาณ สมั มาทิฎฐิ มรรค ๘ ลกั ษณ์ อปั ปนา ปริยตั ิ ปฏิบตั ิ ปฏิเวธ สมาธิ ตารางท่ี ๕.๓๓ บทสรุปจากวรรณกรรมเรื่อง “เรื่องเก่ียวกบั การปฏิบตั ิธรรมศิลปะอนั จาเป็น สาหรับชีวติ มนุษย”์ [ป.๒-๑๘] ข้อ สรุป ๑. เนน้ ดา้ นธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน อธิบายนาอริยมรรค ๘ ไปสู่การปฏิบตั ิธรรม การอธิบาย เช่ือมโยงดา้ นธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐานไปสู่การปฏิบตั ิธรรมคือ การทาลายรากเหงา้ ของ ความทุกข์ ดบั ไม่มีเหลือ คือนิพพาน การพิจารณาร่างกายคน้ ให้พบสภาวะธรรมดาที่เป็ นจริง อย่างไร ไม่ยึดมนั่ ถือมน่ั สลัดเครื่องเศร้าหมองออกจากจิต สติปัฏฐาน ๔ การต้งั ไวซ้ ่ึงสติ กาหนดสติท่ีสิ่งใดส่ิงหน่ึงแลว้ พิจารณา จนรู้แจง้ ความจริงส่ิงท้งั ปวง กายเวทนาจิตธรรม ๒. การปฏิบตั ิธรรมคือ วปิ ัสสนาธุระ เป็ นยอดศิลปะจาเป็ นสาหรับชีวิตมนุษย์ โดยกิเลสขดู เกลา ตามวิธีท่ีถูกตอ้ ง ตามหลกั ความจริง ต้องฝึ กฝนตามลาดบั ต่อเนื่องและทุกวนั ตามวิธีการที่ พระพุทธเจา้ ทรงส่ังสอน การปฏิบตั ิธรรม การบาเพ็ญให้เต็มท่ีในขอ้ ปฏิบตั ิทาง ศีล สมาธิ ปัญญา ทาลายรากเหง้าของความทุกข์และอวิชชา ศีลสมาธิปัญญา เพื่อชาระกาย วาจาให้ บริสุทธ์ิ เป็นเคร่ืองช่วยใหเ้ กิดสมาธิ ๓. การอธิบายดว้ ยภาษาธรรมเรียบง่ายๆและเขา้ ใจ เขา้ ถึงวธิ ีการปฏิบตั ิไดอ้ ยา่ งดี อา่ นเป็นพ้ืนฐาน ได้ และอา่ นเพื่อไปสู่วธิ ีการปฏิบตั ิธรรม ทาความเขา้ ใจการปฏิบตั ิธรรมอยา่ งถูกตอ้ ง ๔. การอธิบายวรรณกรรมมีความเรียบง่าย ทาให้เกิดการเขา้ ใจเรื่องการปฏิบตั ิธรรม มีความเป็ น ภาคทฤษฎี และการปฏิบตั ิอย่างสอดคล้องไปดว้ ยกนั แนะนาให้อ่านเป็ นอย่างยิ่ง ทาความ เขา้ ใจเรื่องการปฏิบตั ิธรรมไดเ้ ป็ นอยา่ งดี และถูกตอ้ ง แนะนาให้อ่านหนังสือเล่มน้ี สาหรับผู้ เริ่มตน้ การปฏิบตั ิธรรม
๑๘๗ แผนภาพที่ ๕.๓๔ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “เจริญกรรมฐาน ๗ วนั ไดผ้ ลแน่นอน” คาสาคญั [ป.๒-๑๙] กาหนด จิตสมาธิ พฒั นาจิต สภาวธรรม หนอ จิตต้งั สารวจ ทา ยบุ หนอ มนั่ จิต อธิษฐาน พองหนอ รักษา สารวจ กาหนด สติกาหนด อเุ บกขา สติ จิต จิต ปิ ด ทา กรรมฐาน สารวม อบุ าย อธิษฐาน ตารางที่ ๕.๓๔ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “เจริญกรรมฐาน ๗ วนั ไดผ้ ลแน่นอน” [ป.๒-๑๙] ข้อ สรุป ๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑. การเจริญกรรมฐานกายจะยืนเดินนงั่ นอนมีสติควบคุมจิตตอ้ งกาหนดทุกอิริยาบถ ต้งั สติเป็ น ปัจจุบนั เวทนาสุขทุกขอ์ ุเบกขาวางตวั เป็ นกลาง มีสัมปชญั ญะควบคุมจิตไวเ้ สมอ จิต เป็ น ธรรมชาติ คิดอ่านอารมณ์ ธรรมตอ้ งท่องจาได้ คือ สติปัฏฐาน ๔ เน้นครบ กาย เวทนา จิต ธรรม เนน้ กาย เวทนา จิต ธรรม ๒. แนวทางกรรมฐานหลวงพ่อจรัญ กาหนดปัจจุบนั ครบ ท้งั ๔ ด้านกายเวทนาจิตธรรม การ กาหนดสาคญั มาก กาหนดพองหนอยบุ หนอไดค้ ล่องแคล่ว วธิ ีทากรรมฐาน เป็นการกาหนด ต่างๆ การกาหนดมีความสาคญั มาก กาหนดพองหนอยุบหนอไดอ้ ย่างคล่องแคล่ว ทาชา้ ๆ ตอ้ งการฝึกใหม้ ีสติ การกาหนดมีความสาคญั ตอ่ มหาสติปัฏฐาน ๔ ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. รวบรวมเรียบเรียงเร่ืองสมาธิและวิธีฝึ กสมาธิจากพระธรรมเทศนา หลวงพ่อจรัญ แสดง ธรรมและอบรม ดว้ ยภาษาธรรมดาเรียบง่าย ผูอ้ ่านตอ้ งเคยปฏิบตั ิมาก่อน จึงเขา้ ใจไดอ้ ยา่ งดี ลึกซ้ึง ธรรมตอ้ งเป็นของง่าย ธรรมะเป็นธรรมชาติ เป็นสิ่งที่เรียนรู้ไม่ยาก ๔.แนะนาวรรณกรรม ๔. วรรณกรรมน่าอ่านมีคุณค่าการปฏิบัติธรรมนาไปสู่ความเข้าใจ จะมีเร่ืองเล่าบ้างเหมาะ สาหรับประชาชนทว่ั ไป การอธิบายแนวทางปฏิบัติตามสายครูบาอาจารย์ ด้วยเทคนิค ประสบการณ์โดยตรง ทาให้ไม่ตอ้ งคิดมาก อาศยั ความศรัทธาและความเล่ือมใส นาไปสู่ ความกา้ วหนา้ ทางธรรมได้ เนื่องจากเป็ นการนาธรรมะมาสู่รูปธรรมท่ีคนทวั่ ไปเขา้ ถึงดว้ ย การปฏิบตั ิที่สอนไวใ้ ห้เดินทางตาม แนะนะให้อ่านมาก โดยส่วนมาธรรมจากสายพระ อาจารยจ์ ะเป็ นการเรียบเรียงจากคาสอนที่มาจากการเทศนาธรรมในแต่ละตอนแล้วนามา รวมเป็นวรรณกรรมเพอื่ เป็ นตวั หนงั สือ ศึกษาต่อไป
๑๘๘ แผนภาพที่ ๕.๓๕ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “หลวงป่ ูชาสอนกรรมฐาน” คาสาคญั [ป.๒-๒๐ ] สติตามดู อาการ สงบจิต รับรู้ จิต ตามดูจิต อารมณ์ จิตรับรู้ เห็น ภาษา สจั ธรรม อารมณ์ ปัญญา ธรรม กรรมฐาน สมาธิ บรรลุ ปัญญา ภาวนา ธรรม เขา้ ใจ อายตนะ อารมณ์ ระลึกรู้ ตวั เอง กรรมฐาน ตารางท่ี ๕.๓๕ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “สติเคล็ดลบั มองดา้ นใน” [ป.๒-๒๐] ข้อ สรุป ๑. เรื่องสติปัฏฐานครบ ๔ ฐาน เนน้ จิต กาย ธรรม และเวทนา โดยการปฏิบตั ิสมาธิฝึ กสมาธิดูลม ๑.สาระ ุจดเ ้นน หายใจและการฝึ กจิต ใหต้ ้งั ใจฝึ กฝนแมส้ งบบา้ ง ไม่สงบบา้ งเป็ นเรื่องธรรมดา มองจิตเราเห็น อยู่เป็ นอยู่รู้จกั ตวั เองสอนตวั เอง เน้นการดูลมหายใจ และการฝึ กจิต สัจธรรมในความจริง ศึกษาอยูด่ ว้ ยปัญญาดว้ ยสติสัมปชญั ญะ เห็นธรรมอนั แทจ้ ริง เกิดข้ึน ต้งั อยู่ ดบั ไป แปรเปล่ียน สลายไป ๒. เทคนิ คการปฏิบัติกรรมฐาน สัจจธรรมในความจริ ง ศึกษาต้องอยู่ด้วยปั ญญา ด้วย ๒.อง ์คความ ู้ร สติสัมปชัญญะ เห็นธรรมอนั แท้จริง เกิดข้ึน ต้งั อยู่ ดบั ไป สลายเปลี่ยนแปลงไป ความคิด เกิดข้ึนต้งั อยดู่ บั ไป สติคือระลึกได้ สัมปชญั ญะคือรู้ตวั การฟังธรรม สติตามดูจิต วางจิตใหน้ ่ิง จิตต้งั มน่ั ไม่มีเวทนา จิตตอ้ งมีปัญญาความฉลาด ทาจิตให้บริสุทธ์ิ จะทาความเขา้ ใจทุกสิ่งทุก อยา่ งได้ ภาษาของกาย วาจาสงบสะอาด ภาษาของจิตรับรู้อายตนะ ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. อธิบายไดอ้ ย่างเรียบง่ายภาษาธรรมดาทว่ั ไป ธรรมะพ้ืนฐาน การใช้ภาษาธรรมอธิบายอย่าง เรียบง่ายทาใหร้ ับรู้ไดง้ ่ายๆ ๔. วรรณกรรมใชภ้ าษาธรรมดา อธิบายความธรรมะ เขา้ ใจไดไ้ มย่ าก เป็นปานกลาง สร้างการรับรู้ จากการอ่านวรรณกรรมได้ ความทว่ั ไปของภาษาสื่อสารไดธ้ รรมะในภาคการอ่านธรรม แต่ การปฏิบตั ิตอ้ งอาศยั ระดบั ความรู้ทางการปฏิบตั ิจึงจะเขา้ ใจไดด้ ว้ ยภาษา ธรรมะเกิดจากสุตมย ปัญญาที่มาจากการอ่านไดถ้ ือวา่ ดีแลว้
๑๘๙ แผนภาพที่ ๕.๓๖ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “วธิ ีฝึกสมาธิวปิ ัสสนา” คาสาคญั [ป.๒-๒๑] กาหนดลม ผสั สะ รูปนาม ฝึ กจิต หายใจ สมาบตั ิ เวทนา ขนั ธ์ ๕ ฌาน ความรู้สึก อินทรีย์ จิต สติ กาหนด ความไมเ่ ที่ยง ความยดึ สนั ทิฏฐิ สมั มา มน่ั โก ทิฎฐิ ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางที่ ๕.๓๖ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “วธิ ีฝึกสมาธิวปิ ัสสนา” [ป.๒-๒๑] ๒.อง ์คความ ู้รข้อ สรุป ๑. นาเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ อธิบายครบทุกดา้ น เพียงแต่เอาเรื่องอานาปานสติเป็ นหลกั และให้๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ความสาคญั เพื่อนาไปสู่ฐานอ่ืนๆ เวทนา จิต ธรรม เอาตวั สติมากาหนดลมหายใจ สติถูกฝึ ก กาหนดประณีตละเอียด ครบถว้ น กาย เวทนา จิต ธรรม โดยนาอานาปานสติสูตร นาไปสู่การ ปฏิบตั ิสมาธิ การปฏิบตั ิอิริยาบถ เดิน นงั่ นอน ยนื การกาหนดลมหายใจเขา้ ออก สังเกตลม หายใจ สติกาหนดท่ีธรรมอย่างใดอย่างหน่ึงอยู่ทุกลมหายใจเขา้ ออก และบ่งเพาะจิต กากบั ปัญญา ไปพร้อมกนั ระงบั ตวั กูของกู ๒. อธิบายการปฏิบตั ิอยา่ งละเอียด วิธีการฝึ กสมาธิ หมายถึง หลกั การปฏิบตั ิทวั่ ไปในขณะที่มิได้ เผชิญอารมณ์ หลกั สาคญั คือ ทุกคนตอ้ งเลือกวิธีท่ีเหมาะสมสาหรับตนเอง อินทรียพ์ ร้อม ระงบั ตวั กูของกู เลือกวิธีการที่เหมาะสมสาหรับตนเอง จงอ่านตวั เองใหอ้ อกว่าเหมาะสมใน การปฏิบตั ิลกั ษณะใด กระทาใหเ้ หมาะกบั นิสัยและอินทรียข์ องตน ใหส้ ังเกตลมหายใจส้ันยาว ๓. เป็ นการเรียบเรียงจากธรรมะบรรยาย หนงั สือวธิ ีฝึ กสมาธิวิปัสสนาอยา่ งสมบูรณ์ จริง เป็ น ๔ ตอนเป็ นการแบ่งธรรมะบรรยายของท่านพุทธทาส แลว้ นามารวบรวมเรียบเรียงเป็ นหนงั สือ สาหรับคนยุคปัจจุบนั เนน้ เป็ นภาคทฤษฎี เนน้ หลกั ธรรมเป็ นฐานกาหนดจากลมหายใจ เขา้ ออ กลมหายใจ ๔. เหมาะสาหรับคนยุคปัจจุบนั ท่ีตอ้ งการวิธีการอธิบายเร่ืองการปฏิบตั ิ โดยนาหลกั ลมหายใจ เป็ นฐานการฝึ กปฏิบตั ิ การหายใจไดอ้ ยา่ งลึกซ้ึงและเขา้ ใจ แนวทางการปฏิบตั ิตามหลกั อานา ปานสติ เชื่อมโยงตอ่ เร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔
๑๙๐ แผนภาพท่ี ๕.๓๗ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “อยกู่ บั มาร” คาสาคญั [ป.๒-๒๒] อินทรีย์ ผสั สะ อายตนะ ๖ อเุ บกขา สภาวะ ขนั ธ์ ๕ สงั โยชน์ ทาน ธรรม บารมี ทุกข อภิสงั ขาร วปิ ลาส สติ เวทนา มาร กิเลสมาร เทวปุตต อายตนะ มจั จุมาร มาร ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางท่ี ๕.๓๗ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “อยกู่ บั มาร” [ป.๒-๒๒] ๒.อง ์คความ ู้รข้อ สรุป ๑. ความหมายของสติ สติปัฏฐาน ๔ คือ เป็ นผูม้ ีความเพียร มีสติ มีสัมปชญั ญะ เฝ้าดูตามดูกาย๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ในกาย เวทนาในเวทนา จิตในจิต ธรรมในธรรม กาจดั ความพอใจและไม่พอใจในโลกออก เสียได้ เฝ้าดูส่ิงท่ีเกิดดบั สติปัฏฐาน ๔ เป็ นความเพียร อาตาปี คือ ความเพียรท่ีปิ ดกล้นั อกุ ศกรรมใหม่ ละกุศลกรรมเก่า สัมปชาโน คือ ตวั ปัญญา สอดส่องอสัมโมหสัมปชญั ญะ และ สัมมาทิฏฐิ สติมา คือ การระลึกรู้ถึงสภาวะท่ีปรากฏตามความเป็นจริงของรูปนาม กายใจ ๒. การหลงผิดวา่ เขาเรา เป็ นตน้ เหตุแห่งความทุกข์ เป็ นความหลงผิดอยา่ งใหญ่หลวง ท่ีทาให้ การแกป้ ัญญาผดิ พลาดมากมาย ไม่มีที่สิ้นสุด วธิ ีออกจากความทุกขอ์ อกจากปัญญา คือ การมี สติสัมปชญั ญะ รู้เท่าทนั ในอาการ การให้พลิกมารให้เป็ นปัญญามีความต้งั ใจมนั่ ทาความ รู้จกั มารภายใน ที่คอยชกั ใยพฤติกรรมและอุปทานที่หลงเขา้ ไปยึดมน่ั ถือมน่ั ความเห็นอนั วเิ ศษ คือ วปิ ัสสนาญาณ หมายถึง การมีปัญญาเห็นส่ิงอนั วเิ ศษ คือ การเห็นความจริง ๓. การอธิบายพระสูตรไดอ้ ย่างร่วมสมยั เป็ นปัจจุบนั น่าอ่านมาก ขอ้ สังเกต คือวา่ ความร่วม สมยั ต่อการอธิบายความมีผลต่อความรู้ความเขา้ ใจในธรรม ความเป็ นปัจจุบนั อยา่ งมากใน การเขา้ ถึงธรรม ความเป็นคนยคุ สมยั ใดจะเขา้ ถึงความเป็ นธรรมของคนยคุ สมยั น้นั ไม่วา่ ดว้ ย ภาษาหรือเน้ือหาสาระทางธรรมใหป้ รากฎต่อความเขา้ ใจของผคู้ นในสมยั น้นั ๆ ๔. เป็ นหนงั สือวรรณกรรมที่มีภาษาบาลีพร้อมกบั คาอธิบายความตามแนวทางการปฏิบตั ิของ ผเู้ ขียนเอง เขา้ ใจไดอ้ ยา่ งลึกซ้ึง ความบรูณาการความเขา้ ใจท้งั ภาคแนวคิดทฤษฎี แนวทาง วิธีการปฏิบัติ และความคิดเห็นของผูเ้ ขียนท่ีสร้างรูปแบบความรู้ความเข้าใจเรื่องมหา สติปัฏฐาน ๔ มาอธิบายความ และท่ีสาคญั คือความเป็ นบุคคลร่วมยุคสมยั กับปัจจุบนั ที่ เผยแพร่คาสอนใหเ้ ขา้ ใจอีกดว้ ย
๑๙๑ แผนภาพท่ี ๕.๓๘ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “ปฏิบตั ิธรรมใหถ้ ูกทาง : คาถามสาหรับชาวพทุ ธ (สารวจตวั ก่อนปฏิบตั ิธรรม)” คาสาคญั [ป.๒-๒๓] บุพนิมิต ไตร จิตต ภาวนา มรรค สิกขา ภาวนา ปัญญา โพธิ บุพนิมิต โยนิโส ภาวนา สทั ธา มนสิการ วปิ ัสสนา ญาณ ปริยตั ิ อินทรีย์ ๕ สมถะ ฌาน อุเบกขา สมั มา ทิฏฐิ ตารางท่ี ๕.๓๘ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “ปฏิบตั ิธรรมใหถ้ ูกทาง : คาถามสาหรับชาวพทุ ธ (สารวจตวั ก่อนปฏิบตั ิธรรม)” [ป.๒-๒๓] ข้อ สรุป ๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑. เป็นการอธิบายความเนน้ การปฏิบตั ิธรรม ความหมาย แนวทาง นาแนวคิดมาประยกุ ตใ์ ชใ้ หเ้ ป็ น ประโยชน์ แลว้ ปรับเลือกให้เหมาะกนั ตวั เราเอง กบั บุคคล เป็ นการกล่าวครบท้งั กายเวทนาจิต ธรรม ตอ้ งเร่ิมจากโพธิศรัทธา เชื่อมนั่ ในปัญญาพระพุทธเจา้ จิตตภาวนา และปัญญาภาวนา ตามเน้ืองหาการปฏิบตั ิภาวนา กรรมฐานคือเครื่องมือเป็นท่ีทางานฝึกงานของจิตใจ ๒. การหาความสัมพนั ธ์ระหวา่ งภาคทฤษฎี และ ภาคปฏิบตั ิ ทาไมตอ้ งเรียนรู้ภาคปริยตั ิ นาไปสู่ ภาคปฏิบตั ิ ความสัมพนั ธ์จุดเชื่อมโยงเป็ นอยา่ งไร การปฏิบตั ิคือการศึกษา พฒั นาปัญญาเช่ือ ปัญญา ปัจจยั แห่งสัมมาทิฏฐิ กลั ยาณมิตร โยนิโสมนสิการ ไตรสิกขา ศรัทธา จิตตภาวนา ปัญญาภาวนา ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. เขียนภาษาธรรมดา แจ่มชดั ในถอ้ ยคา ถา้ จะปฏิบตั ิธรรม วรรณกรรมเล่มน้ีน่าอ่านเป็ นอยา่ งมาก แนะนาทาความเขา้ ใจ เป็ นการอธิบายปัญญาจากการปฏิบตั ิธรรม การเช่ือมโยงปริยตั ิและการ ปฏิบตั ิไดเ้ ป็นอยา่ งดี ๔. วรรณกรรมไม่เน้นดา้ นวชิ าการเกินไป และไม่เนน้ การปฏิบตั ิมาเกินไป ทางสายกลางระหวา่ ง ปริยตั ิและปฏิบตั ิ ระหวา่ งแนวคิดทฤษฎีและวิธีการปฏิบตั ิ ไดเ้ ป็ นอย่างดี อ่านเขา้ ใจง่ายดว้ ย ภาษาเรียบง่าย และแฝงดว้ ยความหมายทางปัญญาอยา่ งลึกซ้ึง ธรรมะแทจ้ ริงตอ้ งเป็นธรรมชาติ การอธิบายความตอ้ งเหมาะสาหรับคนทวั่ ไปทาความเขา้ ใจด้วยความง่ายดาย เน่ืองดว้ ยเป็ น ธรรมชาติ ดว้ ยภาษาธรรมดาแต่อธิบายธรรมอยา่ งดว้ ยปัญญา วรรณกรรมเรื่องน้ีดีมาก
๑๙๒ แผนภาพท่ี ๕.๓๙ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “พุทโธ ผรู้ ู้ ผตู้ ื่น ผเู้ บิกบาน” คาสาคญั [ป.๒-๒๔] ญาณ ฌาน โพชฌงค์ อปั ป ๗ มญั ญา ปฏิสมั ภิทา ปัสสทั ธิ พทุ โธ ผรู้ ู้ อุเบกขา อานาปาน ธมั มวจิ ยะ วปิ ัสสนา สติ ธุระ ธุดงควตั ร ภาวนา ผตู้ ื่น ผเู้ บิกบาน ๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางที่ ๕.๓๙ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “พทุ โธ ผรู้ ู้ ผตู้ ื่น ผเู้ บิกบาน” [ป.๒-๒๔] ๓.กลวิ ีธเขียนข้อ สรุป ๔.แนะนาวรรณกรรม๑. หลวงป่ ูมน่ั ภูริทตั โต พระอาจารยใ์ หญ่ฝ่ ายกรรมฐาน ท่านวางแนวทางปฏิบตั ิสมถะและ วิปัสสนาตามหลกั ธรรมคาสอนไว้ พุทโธ หมายถึง ผูร้ ู้ ผูต้ ื่น ผูเ้ บิกบาน อานาปานสติ คือ กาหนดจิตตามลมหายใจด้วย คาว่า พุทโธ ทาจิตของตนให้ผ่องใส ทาตามคาสอน พระพทุ ธเจา้ ฝึกหดั จิต เนน้ กาย เวทนา จิต ธรรม ครบท้งั ๔ ดา้ น ๒. ภาวนา คือ อบรมใจให้ฉลาด เที่ยงตรงต่อเหตุผล รู้จกั วิธีปฏิบตั ิต่อตนเองและสิ่งท้งั หลาย วธิ ีภาวนา คือ สังเกตตนเอง สังเกตจิต มีสติตามระลึกรู้ความเคลื่อนไหวของจิต คาบริกรรม เป็ นยารักษาจิต จิตไดร้ ับการอบรมท่ีถูกตอ้ ง ปัญญายอ่ มเกิดข้ึน การวางอุเบกขา คือ ความมี ใจเป็นกลางเพราะเห็นตามความเป็นจริง พิจารณาสจั ธรรมอนั มีอยกู่ บั ตวั ๓. รวบรวมประเด็นประวตั ิความเป็ นมาของ หลวงป่ ูมนั่ เทศนาธรรม โอวาทธรรม วิสัชนา ธรรม เป็นคาสอนสร้างปัญญาบารมี และหนงั สือวรรณกรรมไดร้ วบรวมรายชื่อศิษยานุศิษย์ เพ่ือให้ประชาชนทวั่ ไปได้ไปกราบคารวะและทาบุญ โดยส่วนมากหนงั สือคาสอนครูบา อาจารยย์ ุคเก่า เป็ นการรวบรวมคาสอนประเด็นคาสอนไวเ้ รียงเรียง สืบทอด เป็ นคุณค่าทาง ปัญญาอยา่ งมาก เป็นการสืบต่อพระพทุ ธศาสนาเป็นอยา่ งยงิ่ ๔. เพ่ือให้ทราบถึงคาสอนครูบาอาจารย์ยุคเก่า ได้ว่าหลักแนวการปฏิบัติไวเ้ ป็ นอย่างไร ดู เหมือนว่าย่ิงเก่ามีคุณค่ามีความลึกซ้ึงทางธรรมเป็ นอย่างย่ิง เป็ นที่สุดของธรรม การปฏิบตั ิ ธรรม ขอ้ สังเกตวา่ วิธีการปฏิบตั ิของพระสงฆก์ บั ฆราวาส มีความแตกต่างกนั แมว้ า่ สาระใน พระไตรปิ ฎกเดียวกนั ความตา่ งกนั ในการเขา้ ถึงธรรมยอ่ มมีความตา่ งกนั
๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระเ ื้นอหา ุจดเ ้นน ๑๙๓ ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียนแผนภาพท่ี ๕.๔๐แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “ดูจิตเพื่อรู้แจง้ : วธิ ีปฏิบตั ิภาวนาอยา่ งง่ายๆดว้ ยการดูจิตในชีวติ ประจาวนั ” คาสาคญั [ป.๒-๒๕] จิตตื่น สภาวธรรม ไตร อุทยพั พย ลกั ษณ์ ญาณ รู้สึกตวั สมั มาสมาธิ นิพพาน สมั มสน ญาณ อิสรภาพ รูปธรรม บารมี เจริญสติ ใจ ๑๐ บริกรรม นามธรรม จิตมี จิตวา่ ง ขนั ติ ตารางที่ ๕.๔๐ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “ดูจิตเพอื่ รู้แจง้ : วธิ ีปฏิบตั ิภาวนาอยา่ งง่ายๆ ดว้ ยการดูจิตในชีวติ ประจาวนั ” [ป.๒-๒๕] ข้อ สรุป ๑.เน้นเรื่องจิตนา ธรรม และกาย เพ่ือนาไปสู่การดูจิตให้เกิดความรู้แจ้ง หัดเจริญสติชานาญ สังเกตกายใจ “ความรู้สึกตวั ”เป็ นหวั ใจของการปฏิบตั ิ ทาอยา่ งไรเราจะเกิดความรู้สึกตวั รู้กายให้รู้ ใจ ยืนเดินนัง่ นอน รู้สึกไป จิตใจเป็ นอย่างไร คอยรู้สึกไป มีสัมมาสติ คือ สติที่ระลึกรู้กาย รู้ใจ รู้ มาก ปัญญาเกิด ๑)รู้สภาวธรรมท้งั รูปธรรม นามธรรม ท่ีกาลงั ปรากฏ ๒)มีสัมมาสมาธิ คือ ใจต้งั มนั่ เป็นแคค่ นรู้คนดู ปัญญาเกิดความเขา้ ใจ ความเป็นจริง กายใจเป็นไตรลกั ษณ์ ๒.หัดดูสภาวธรรมตามความเป็ นจริง ร่างกายมนั ทุกข์ เฝ้าดูสภาวธรรมเป็ นกลางเกิดปัญญาเห็น ความจริง สภาวะ คือ รูปนาม กายใจ กายทุกขไ์ ม่เที่ยง เจริญวปิ ัสสนาคือ การมีสติต้งั รู้กายรู้ใจ ตาม ความเป็ นจริง รู้ซ้าแลว้ ซ้าอีก เจริญปัญญาตอ้ งทาวปิ ัสสนา ตอ้ งเป็นสภาวธรรมไม่ยนิ ดียนิ ร้าย ศึกษา ธรรมะตอ้ งเรียนรู้ดว้ ยตนเอง ศึกษาไตรสิกขา คือ ศีล จิต ปัญญา เมื่อแจ่มแจง้ จิตไมย่ ดึ อะไร ๓.ความทนั สมยั สาหรับยคุ ปัจจุบนั การอธิบายความแนวธรรมะ ท่านสอนวา่ ธรรมะอาศยั ความจา อย่างเดียวไม่ได้ สู้กิเลสไม่ได้ ถา้ กิเลสซ่อนในใจของเรา ธรรมะตอ้ งเขา้ ไปถึง คือ ตอ้ งรู้ทนั ลงไป กิเลส เขา้ มาในใจตอ้ งรู้ทนั ท่านเป็ นครูบาอาจารยใ์ นยคุ ปัจจุบนั ท่ีบรรยายธรรมที่น่าฟังแลว้ นาไป ปฏิบตั ิไดอ้ ยา่ งดี ๔.หนงั สือเร่ืองน้ีเหมาะสมสาหรับคนรุ่นใหม่ ในยุคปัจจุบนั ทนั สมยั สานวนภาษาทนั สมยั เหมาะ สาหรับคนยุคปัจจุบนั แต่ตอ้ งอ่านดว้ ยความรอบคอบเพราะตอ้ งอาศยั การปฏิบตั ิดว้ ยจึงจะมีความ เขา้ ใจเร่ืองธรรมเป็ นอยา่ งกระจา่ งแจง้ กรรมฐานในชีวิตประจาวนั เหมะกบั ฆราวาส คือ หดั ดูจิตดูใจ ตวั เราไป ไมม่ ีรูปแบบ ไมม่ ีวธิ ีการ ไม่มีฟอร์มใหด้ ู ใชอ้ ะไรเป็ นอาวธุ ไดท้ ุกอยา่ ง จบั กรรมฐานอะไร ไดห้ มด
๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๙๔ ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียนแผนภาพท่ี ๕.๔๑ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “อศั จรรยส์ มาธิพระโพธิสัตว์ หลวงป่ ูดู่ พรหมปัญโญ” คาสาคญั [ป.๒-๒๖] ศีล จิตหยาบ พระไตร กาพระ ลกั ษณ์ อภิญญา ๖ พทุ ธานุ อภิญญา ฐานจิต สติ พทุ ธานุสติ ฝึ กจิต สกั กายะ จิตหยาบ ทิฐิ มโนมยทิ ธิ จุดรวมจิต สมั มา อปุ ทาน สมาธิ ขนั ธ์ ๕ ตารางที่ ๕.๔๑ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง เรื่อง “อศั จรรยส์ มาธิพระโพธิสตั ว์ หลวงป่ ูดู่ พรหมปัญโญ” [ป.๒-๒๖] ข้อ สรุป ๑. เนน้ เรื่องกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน และดา้ นธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน เนน้ การเช่ือมโยงเห็น กาย อธิบายการปฏิบตั ิไดด้ ี อุบายในการปฏิบตั ิตามแนวทางพุทธานุสติ การภาวนาตอ้ งมีความ ศรัทธาในพระพุทธเจา้ ภาวนาตอ้ งเคารพพระพุทธเจา้ พุทธานุสติกรรมฐาน คือ การระลึกถึง พระพุทธเจา้ ใชใ้ จเรานึกถึงพระพุทธเจา้ ๒. การทาสมาธิก่อให้เกิดพลงั งาน เป็ นการสร้างพลงั งานเหนือพลงั งานดว้ ยตวั เอง นาพุทธานุสติ กรรมฐาน เป็ นหลกั การปฏิบตั ิ เนน้ วิธีการ กระบวนการ เช่ือมโยงเห็นการอธิบายการปฏิบตั ิได้ การทากรรมฐานเก่ียวกับเร่ืองพลังงาน ผูท้ ่ีฝึ กจิตจนชานาญ จะรับกระแสพลังงานจาก พระพุทธเจา้ ได้ ๓. รวบรวมเรียบเรียงแนวปฏิบตั ิกรรมฐาน หลวงป่ ูดู่ น่าสนใจเร่ือง “วิธีการน่ังสมาธิและแนว ปฏิบตั ิ”สมเหตุผล มีการเปรียบเทียบหลกั การ และแนวทางหลวงป่ ูดู่ เรียบเรียงดว้ ยภาษาธรรมท่ี เขา้ ใจเรียบง่าย แตม่ ีสาระความรู้เรื่องการปฏิบตั ิกรรมฐานตามแนวทางน้ีไดเ้ ป็ นอยา่ งดี แนะนา อีกแนวทางปฏิบตั ิ น่าสนใจ ๔. เป็ นหนังสือที่รวบรวมเรียบเรียง แนวทางปฏิบตั ิ เป็ นหนงั สือท่ีอ่านสนุก เร่ืองธรรมอีกแนว หน่ึง ใช้พระเครื่องเป็ นเคร่ืองมือ สาหรับทากรรมฐานเป็ นสาคญั รับกระแสพลงั งานจากพระ เคร่ือง เป็ นความน่าสนใจแนวทางวธิ ีการนง่ั สมาธิ ฝึ กสมาธิแบบกาพระ อาศยั พลงั งานจากองค์ พระช่วยใหจ้ ิตเขา้ สู่กระแสสมาธิไดเ้ ร็วข้ึน
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๙๕ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพท่ี ๕. ๔๒ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “พุทธานุสสติหวั ใจกรรมฐาน” คาสาคญั [ป.๒-๒๗] ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน วปิ ัสสนา อุปจาร พละ ๕ พทุ โธ ญาณ ๑๐ สมาธิ จิตตวิ อินทรีย์ ๕ นิโรธ สมาบตั ิ ๘ สุทธิ สมาบตั ิ อายตนะ ขณิกสมาธิ อินทรีย์ นิมิต ๑๒ ๒๒ นิวรณ์ ๕ อปั ปนา โพชฌงค์ จิตสงั ขาร สมาธิ ๗ ตารางที่ ๕.๔๒ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “พทุ ธานุสสติหวั ใจกรรมฐาน” [ป.๒-๒๗] ข้อ สรุป ๑. มหาสติปัฏฐาน ๔ คือ ที่ต้งั แห่งสติ กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน สติพิจารณากายเป็นอารมณ์ กาย น้ีสักแต่วา่ กาย เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน สติพิจารณาเวทนาเป็ นอารมณ์ เวทนาน้ีสักแต่ว่า เวทนา จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน สติพิจารณาจิตเป็ นอารมณ์ จิตสักแต่วา่ จิต ธรรมนุปัสสนาสติ ปัฏฐาน ธรรมที่เป็ นกศุ ลและอกุศล ที่เกิดเขา้ ใจสกั แต่วา่ ธรรม ไมใ่ ชส้ ัตวบ์ ุคคลตวั เราเขา สมาธิ ไดแ้ ลว้ จิตเห็นความจริง ปัญญาเกิดทีละนอ้ ย จิตเป็นประตูไปสู่กรรมฐานอื่น ๒. วธิ ีนงั่ เขา้ ที่ภาวนา ก่อนนง่ั ใหอ้ ธิษฐานจิต วางอารมณ์จิตใหแ้ น่วแน่ นงั่ คูบ้ ลั ลงั ก์ เทา้ ขวาทบั เทา้ ซา้ ย มือขวาทบั มือซา้ ย ต้งั การตรง บริกรรมพุทโธ กาหนดจิต จิตคือการคิด การรู้ การนึก โดย ความระงบั สังขารการปรุงแต่ง ๓ คือ วจีสังขาร กายสังขาร จิตสังขาร คือ สญั ญา ความจาหมาย และเวทนา ความรู้ทุกขส์ ุข ยอ่ มระงบั การต้งั สมาธิตอ้ งมีโยนิโสมนสิการ คือ กาหนดนึกในใจ ใหแ้ ยกคายใหท้ นั ในอารมณ์ปัจจุบนั ๓. เป็ นการเรียบเรียงแนวทางการปฏิบตั ิของสมเด็จพระสังฆราช สุก ไก่เถื่อน แสดงวิธีการปฏิบตั ิ ในรูปแบบก่อน อธิบายการเขา้ กรรมาน ตลอดจนบทสวดการเขา้ กรรมฐาน การรับกรรมฐาน ดว้ ยภาษาบาลี และคาแปล ๔. อา่ นแลว้ ไมค่ ่อยสนุกเน่ืองดว้ ยใชภ้ าษาบาลีมากเกินไป เกิดจากการเรียบเรียงเป็ นกรรมฐานตาม แนวทางดงั เดิมของสมเด็จพระสังฆราช สุก ไก่เถ่ือน พ้ืนฐานสมถะกรรมฐานและวิปัสสนา ก รรม ฐาน ทั่วไป อ่าน เข้าใจยาก เนื่ องจาก เป็ น คาโบ ราณ แล ะตารามาจาก ส มัย พระนครศรีอยุธยา ภาษาบาลีเยอะมาก แล้วมีคาแปลคา อธิบายคาศพั ท์ความหมายแต่ละ คาศพั ท์
๑๙๖ แผนภาพที่ ๕.๔๓ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “กรรมฐานจากหลวงป่ ูทวดสู่หลวงป่ ูดู่” คาสาคญั [ป.๒-๒๘] ขนั ธ์ ๕ พทุ ธานุ สญั ญา จิตสงบ ภาพ สงั ขาร วญิ ญาณ ปี ติ ๕ ไตรลกั ษณ์ ตดั สกั กา อสุภ คา พทุ ธานุสติ ยะทิฐิ กรรมฐาน บริกรรม กรรมฐาน สมั มาทิฐิ บริสุทธิ มหา ปัญญาธิคุณ คุณ กรุณาธิคุณ ตารางท่ี ๕.๔๓ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “กรรมฐานจากหลวงป่ ูทวดสู่หลวงป่ ูดู่” [ป.๒-๒๘] ข้อ สรุป ๑.สาระเ ื้นอหา ุจดเ ้นน ๑. อธิบายวิชากรรมาฐานสมยั กรุงศรีอยธุ ยา การเรียนและคาอธิบายสัมมาทิฐิที่ถูกตอ้ ง คือ ความ ไม่ประมาทในธรรมท่ีไม่รู้ แนวทางการฝึ กฝน มุ่งเนน้ การพจิ ารณาสู่ไตรลกั ษณ์ สอนกรรมฐาน ง่ายไดผ้ ลมาก สอนให้สร้างพระในตวั ในใจของคนเราเขา้ ถึงพระแท้ เอาพระเครื่องมากาไวใ้ น มือ เพื่อให้เกิดพลงั งานกระแสไปยงั ผูภ้ าวนาเกิดปี ติท้งั ๕ ลกั ษณะกรรมฐานสมยั ก่อน สอน ใหเ้ ขา้ ถึงปี ติท้งั ๕ เป็นเบ้ืองตน้ ปี ติเป็นอาหารของจิต จิตมีกาลงั ๒. การเรียนกรรมฐาน ผูฝ้ ึ กดา้ นพุทธานุสติกรรมฐานไดแ้ ลว้ จะเกิดความศรัทธาพระพุทธเจา้ ผู้ ๒.อง ์คความ ู้ร น้นั สามารถเขา้ ถึงกรรมฐานไดท้ ุกชนิด การเรียนกรรมฐานคือ การเรียนวธิ ีการแกท้ ุกขด์ ว้ ยการ ภาวนารู้แจง้ ความนิยมพระเครื่องเช่ือมไปสู่การปฏิบตั ิผา่ นการภาวนาจากพระเคร่ือง บูชา อุทิศ พบพระจริงในใจทุกคน เป็นผเู้ ขา้ ถึงพระภายในใจ ไมม่ ีพระเครื่องก็อาศยั ใจท่ีฝึกมาดีแลว้ สร้าง พระแทใ้ นใจท่ีมีคุณคา่ กรรมฐาน คือ ส่ิงที่ตอ้ งฝึกฝน พจิ ารณาตดั ขนั ธ์ ๕ ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. ผูเ้ ขียนเล่าเรื่องราวกรรมฐานของหลวงป่ ูดู่ พรหมปัญญา พุทธานุสติกรรมฐานเป็ นหลกั สาคญั ในการช่วยให้เกิดสมาธิ สนุกมีแนวทางการปฏิบตั ิท่ีเป็ นรูปแบบ โดยแนวทางการปฏิบตั ิ มี ความชัดเจน คือ หลักการเข้าถึงพระพุทธเจ้า ๓ ประการ คือ พระบริสุทธิคุณ พระมหา กรุณาธิคุณ พระปัญญาธิคุณ กรรมฐานรูปแบบพลงั งาน เรียนกวา่ พลงั พทุ ธานุภาพ ๔. เป็ นหนังสือรวบรวมเก่ียวกบั การปฏิบตั ิเพ่ือเป็ นแนวทางการฝึ กฝนและปรับทิฐิของผูป้ ฏิบตั ิ สนุกสนาน มีเหตุผล บอกวิธีการภาวนา มีประวตั ิศาสตร์ ครูบาอาจารยก์ ล่าวอา้ ง วธิ ีการปฏิบตั ิ ขนั ธ์ ๕ มรณสติ
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑๙๗ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพที่ ๕.๔๔ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “อบรมกรรมฐาน” คาสาคญั [ป.๒-๒๙] ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน สภาวธรรม ฌาน ๕ ปริยตั ิ สารวม จิต นิวรณ์ ๕ ไตร นิวรณ์ ๕ จิตวเิ วก ลกั ษณ์ อปั ปนา จิตวา่ ง สภาว จิต สมาธิ ธรรม รวมตวั ปิ ติสุข อปั ปนา ธาตวุ วฏั อาการ สมาธิ ฐาน จิต ตารางท่ี ๕.๔๔ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “อบรมกรรมฐาน” [ป.๒-๒๙] ข้อ สรุป ๑. เน้นเรื่องจิต วิธีเจริญภาวนาฝึ กอบรมกรรมฐาน เรื่องจิต และการควบคุมจิต การปฏิบตั ิธรรม สาคญั อยทู่ ี่กายใจของตวั เรา จุดมุ่งหมายคือจิตสงบเป็ นสมาธิ จิตภาวนาพุทโธ อธิบายทาความ เขา้ ใจเร่ืองการปฏิบตั ิสมาธิ อธิบาย ปริยตั ิ เก่ียวกบั ปฏิบตั ิ มี ๒ ข้นั ตอน คือ ๑)อาศยั ปริยตั ิ ทอ่ ง บ่นจาจาจากตาราแลว้ นามาเป็ นแนวทางพิจารณาน้องนึกคิดพิจารณาตามแบบแผน ๒) ข้นั อุปจารสมาธิที่ลึกๆ อารมณ์เป็ นสิ่งกระตุน้ เตือนความรู้สึกภายในจิตให้เห็นสภาวธรรม ส่ิงท่ี เกิดรู้ สิ่งดบั รู้ จิตกาหนดรู้โดยอตั โนมตั ิ จิตกาหนดรู้อยู่ รู้แจง้ เห็นจริง ๒. การไดร้ ับอบรมต่างสานกั ต่างครูบาอาจารย์ ทาให้มิติความเขา้ ใจเร่ืองกรรมฐานมีความแตกต่าง กนั อาจไปยดึ หลกั ในคมั ภีร์ตารามาเกินไป เอาปรากฏการณ์ท่ีเกิดข้ึนมาเปรียบเทียบกนั ยอ่ มจะ ลงสู่จุดเดียวกนั กรรมฐานสายยบุ หนอ พองหนอ สายพทุ โธ เป็ นบริกรรมภาวนาเทา่ น้นั นาจิต ไปสู่เหตุเช่นเดียวกนั เม่ือสภาวะจิตสงบความเป็นสมาธิ ยอ่ มมีลกั ษณะเดียวกนั หมด ความยาก เรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ เจออะไรแลว้ เราจะอธิบายอยา่ งไร อยา่ เอาตารามาอธิบายให้เอาสภาพ ความเป็นจริงที่เกิดข้ึนจากการปฏิบตั ิมาอธิบายเทียบเคียงกนั ๓. อธิบายการปฏิบตั ิไดอ้ ยา่ งเขา้ ใจเนน้ จิตระดบั สมาธิไดเ้ ขา้ ใจ บรรยายธรรมเขา้ ลึกซ้ึงดว้ ยภาษา ธรรมดาเรียบง่าย ในการปฏิบตั ิกรรมฐาน วธิ ีการ ลกั ษณะ เป็นอยา่ งดี ทาใหท้ ราบวธิ ีการได้ คา สอนดว้ ยภาษาธรรมดาแต่การปฏิบตั ิไดอ้ ยา่ งเขา้ ใจ หายากในแต่ละยุคสมยั ท่ีอธิบายธรรมได้ กระจ่างแจง้ ดว้ ยเน้ือหาภาษาเรียบง่ายทวั่ ไป ๔. วรรณกรรมน่าศึกษาอ่านทาความเขา้ ใจ เป็ นอย่างยง่ิ ดว้ ยภาษาการอธิบายธรรมเรียบง่ายแต่มี สาระประโยชน์อย่างมากมาย เป็ นการเช่ือมโยงแนวคิดไปสู่การปฏิบตั ิกรรมฐาน ได้อย่าง ลึกซ้ึงแต่ใชภ้ าษาธรรมเรียบง่าย หนงั สือวรรณกรรมดีมาก นาไปสู่วธิ ีการปฏิบตั ิอยา่ งลึกซ้ึง
๑๙๘ แผนภาพที่ ๕.๔๕ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “วปิ ัสสนาสมาธิภาวนารักษาใจ” คาสาคญั [ป.๒-๓๐] สภาว พทุ โธ จิตต้งั มน่ั กอง ธรรม สงั ขาร ญาณ จิตผรู้ ู้ ธาตุ ๔ สญั ญา โยนิโส จิตตภาวนา บริกรรม ดบั มนสิการ วญิ ญาณ สงั ขาร วปิ ัสสนา จิตผรู้ ู้ กอง ญาณ สงั ขาร ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางที่ ๕.๔๕ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “วปิ ัสสนาสมาธิภาวนารักษาใจ” [ป.๒-๓๐] ๒.อง ์คความ ู้รข้อ สรุป ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน๑. เนน้ กาย เวทนา จิต ธรรม สมาธิภาวนาเป็ นฐานต้งั มนั่ จิต ตอ้ งอบรมกรรมฐาน สมาธิเป็ นผู้ ต้งั มนั่ จิตอยูภ่ ายใน วิปัสสนา คือ เมื่อจิตสงบแลว้ เห็นการเกิดแห่งสังขารวา่ เกิดจากจิตของ เราดบั ท่ีจิตของเรา เวทนาเกิดจากผสั สะถูกกระทบ ผสั สะมาจากอายตนะ พระพุทธศาสนา คือ กายใจ จงใช้โยนิโสมนสิการกาหนดจดจานาไปประพฤติปฏิบตั ิฝึ กหัดตน หมน่ั เจริญ ภาวนา ๒. คาบริกรรม พุทโธ สาหรับภาวนาในการปฏิบตั ิกรรมฐาน พุทโธ คือ ผรู้ ู้ พุทโธระลึกอยู่ใน ใจ ความรู้สึกอยูต่ รงไหนให้ต้งั สติไวต้ รงน้นั สมาธิคือจิตต้งั มนั่ สมาธิเป็ นท่ีพ่ึงของจิตจะ สงบ สบาย วิปัสสนาญาณ คือ ความรู้เพ่ือดบั สังขาร ญาณ คือ ความรู้ จิตเป็ นผูร้ ู้ รูปเป็ น อารมณ์ น้องพุทโธไวใ้ นใจ โอปะนะยิโก น้อมเข้ามาดูดูความเกิด น้อมเข้ามาตัวผูร้ ู้ สันทิฏฐิโก ผปู้ ฏิบตั ิเห็นเอง ๓. วรรณกรรมหนังสือธรรมะเป็ นการรวบรวมเร่ืองสมาธิและการฝึ กสมาธิจากพระธรรม เทศนา ของพระอาจารย์ฝ้ัน อาจาโร อ่านเสริมทาความเข้าใจเรื่องการปฏิบัติ สมาธิ จิตตภาวนา พทุ โธ ๔. เป็ นหนงั สือวรรณกรรมอธิบาเก่ียวกบั การปฏิบตั ิสมาธิ การอบรมกรรมฐานตามแนวทาง พระอาจารยฝ์ ้ัน อาจาโร อธิบายแนวทางปฏิบตั ิทานศีลเป็ นเบ้ืองตน้ แห่งการเจริญสมาธิ ใจ เป็ นที่ต้งั แต่งสมาธิ ทุกอยา่ งสาเร็จไดด้ ว้ ยใจ หมนั่ พิจารณาสิ่งที่เรียกวา่ ตวั ตน วปิ ัสสนาเพ่ือ ดบั ทุกขโ์ ดยสิ้นเชิง
๑๙๙ แผนภาพท่ี ๕.๔๖ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง ขนั ธ์ ๕ “กรรมฐานแกก้ รรมพน้ ทุกขด์ ว้ ยกรรมฐาน” กาหนด คาสาคญั [ป.๒-๓๑] กายทิพย์ เจริญ รูปขนั ธ์ กรรมฐาน รูปนาม ญาณวถิ ี กรรมฐาน จิตวสิ ุทธิ กาหนดจิต อุเบกขา อินทรีย์ เวทนา นามธรรม สมั ไตร อายตนะ ปชญั ญะ ลกั ษณ์ ตารางที่ ๕.๔๖ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “กรรมฐานแกก้ รรมพน้ ทุกขด์ ว้ ยกรรมฐาน” [ป.๒-๓๑] ข้อ สรุป ๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑. ครบเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ทุกดา้ น กาย เวทนา จิต ธรรม นาไปสู่การอธิบายความใหเ้ ขา้ ใจ เร่ืองสติปัฏฐาน ๔ เป็นวธิ ีการปฏิบตั ินาทาง ต้งั สติทุกอิริยาบถ อธิษฐานจิตเป็นประจา แยกรูป แยกนามใหไ้ ด้ จิตผอ่ งใส จิตสะอาดรู้รูปธรรมนามธรรม การแยกรูปนามไดจ้ ะรู้วา่ ไม่มีตวั ตน ไม่มีเราไม่มีเขา สภาวะเกิดข้ึนต้งั อยดู่ บั ไป ตวั เราไมม่ ีอะไร มีแต่รูปนาม ขนั ธ์ ๕ เป็นอารมณ์ ๒. มหาสติปัฏฐาน ๔ การปฏิบตั ิใหม้ ีสติสัมปชญั ญะ ผปู้ ฏิบตั ิบาเพญ็ เพยี ร จะรู้ไดด้ ว้ ยญาณวิถีของ ตน คุณค่าคนอยูท่ ่ีผลของงานอยทู่ ่ีการปฏิบตั ิหนา้ ที่การงานภายในภายนอก เกิดสัมผสั เกิดจิต ความคิดปัญญา การเจริญพระกรรมฐาน การกาหนดสาคญั มากทาอะไรช้าเพ่ือฝึ กสติ การ เจริญสติปัฏฐาน ๔ ตอ้ งการความจริงใจ ขอใหต้ ้งั ใจกาหนดทุกอิริยาบถ ๓. การรวบรวมการเทศนาธรรมหลวงพ่อจรัญ ฐิธัมโม ท่านนาเหตุการณ์เรื่องกฎแห่งกรรมมา ๓.กลวิ ีธเขียน สอดแทรก หลกั ธรรมคาสอน คาสอนท่านอ่านสนุก มีเร่ืองเล่าสู่กนั ฟัง และแทรกเน้ือหาธรรมะ ไว้ ตลอดจนแนวทางปฏิบตั ิเป็ นคาสอน คาบรรยายท่ีเป็ นของครูบาอาจารยบ์ า้ นเรา เป็ นแนว ศรัทธานา ความเช่ือ เร่ืองราว มาเป็ นตวั อย่าง เป็ นคาสอนธรรมะแก่ผูส้ อน เหมาะกบั อุปนิสัย คนไทย ๔.แนะนาวรรณกรรม ๔. หนงั สือวรรณกรรม น่าอ่าน มีเร่ืองเล่าเรื่องต่างๆ นาไปสู่การสอนธรรมะท้งั ภาคการปฏิบตั ิและ แนววรรณกรรมเหมาะสาหรับคนไทยพ้ืนฐานธรรมะสาหรับคนเพ่ือความศรัทธานาทาง ไปสู่ ความเขา้ ใจกรรมฐาน ขอ้ สังเกต หากนาทางดว้ ยความศรัทธาแลว้ ธรรมจะเขา้ ถึงจิตไดโ้ ดยง่าย ความศรัทธาเป็นตวั นาทางท่ีดีที่สุด
๒๐๐ แผนภาพท่ี ๕.๔๗ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง จิตสงั เวช อายตนะ “บริกรรมพุทโธสมาธิรักษาโรคกาจดั ภยั ” สงั ขาร ๖ คาสาคญั [ป.๒-๓๒] ฝึ กจิต พละ ๕ นิวรณ์ ๕ พทุ โธ อนตั ตา ๑.สาระ ุจดเ ้นน อนิจจงั อารมณ์ อปั ป ต้งั จิต ฌาน มญั ญา ๔ ๒.อง ์คความ ู้ร ฌาน อารมณ์ อายตนะ อานาจ ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน สมาธิ ๖ จิต ตารางที่ ๕.๔๗ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “บริกรรมพุทโธสมาธิรักษาโรคกาจดั ภยั ” [ป.๒-๓๒] ข้อ สรุป ๑. เนน้ เรื่องกาย และธรรม อธิบายการปฏิบตั ิหลายแนวทาง ใชค้ าบริกรรมพุทโธ เอาจิตมาอยกู่ บั พุทโธ ยดึ พุทโธมาไวท้ ่ีใจ การปฏิบตั ิธรรมเจริญสมาธิ จิตใจตอ้ งมนั่ คง เน้นเร่ืองศีลไปสู่การ ปฏิบตั ิ สมาธิปฏิบตั ิภาวนาในการเลือกวิธีการที่เหมาะสมกบั จริตตนเองไปสู่การปฏิบตั ิสมาธิ ไดต้ ามแนวทางมีความพากเพียร สมาธิคือ การตอ่ สู้กบั กิเลสภายในตน อานาปานสติ ตอ้ งดึง จิตมาอยกู่ บั พทุ โธสอนกาหนดลมหายใจเขา้ ออก จิตต้งั มน่ั อยกู่ บั ลมหายใจเขา้ ออกเป็นอารมณ์ จิตเป็นอารมณ์เดียวกบั พุทโธ ๒. ศีลเป็ นหลกั เบ้ืองตน้ จิตต้งั มนั่ ชอบเจริญฌาน ๔ วิธีการเจริญสมาธิภาวนาหลวงป่ ูเทสก์ มี ๒ วิธี คือ ปล่อยวางอารมณ์ท้งั หมดต้งั สติกาหนดเอาผูร้ ู้ และ ให้หยิบอารมณ์อนั ใดจิตพิจารณา ส่วนกรรมฐาน ๔๐ วิธี จะใช้วิธีไหนก็ไดข้ อให้ถูกจริตของตน ภาวนายุบหนอพองหนอ ให้ กาหนดจิตไวท้ ี่อิริยาบถกา้ วยา่ ง ยกหนอเหยยี บหนอ พจิ ารณาเห็นการเกิดดบั ทุกอิริยาบถ ๓. ใชก้ ารรวบรวมจากการบรรยายธรรม นามาเรียบเรียงทาการสรุปประเด็น ภาษาไม่เนน้ คายาก ท่ีจะเขา้ ใจ ใชค้ าที่มีความหมายทว่ั ไปอ่านทาความเขา้ ใจไดง้ ่าย เหมาะสาหรับคนทว่ั ไปที่ตอ้ ง มีพ้ืนฐานทางการปฏิบตั ิ ๔. เป็ นวรรณกรรมรวบรวมบทธรรมเร่ืองทุกข์ จากพระธรรมคาสอนหลวงป่ ูเทสก์ เทสรังสี ได้ แสดงธรรมสั่งสอน เขา้ ใจง่าย เป็ นหนงั สือธรรมะพ้ืนฐานเนน้ เร่ืองศีล ศีลเป็ นเบ้ืองตน้ ของ สมาธิ คือเจตนางดเวน้ จากการฆา่ สัตว์ การลกั ขโมย กาม วาจา สุรา ภาวนาแบบยบุ หนอพอง หนอ
๒๐๑ แผนภาพที่ ๕.๔๘ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง“คู่มือมนุษยฉ์ บบั สมบูรณ์ (วชิ าท่ีวา่ ดว้ ยอะไรเป็นอะไร)” คาสาคญั [ป. ๒-๓๓ ] อริยสจั อุปทาน ๔ เบจขนั ธ์ ปิ ติ ๔ ปราโมชย์ อนิจจงั ทุกขงั อนตั ตา ไตรสิกขา จิตอิสระ วมิ ตุ ติ ยถาภตู นิพพาน ญาณ ทสั สนะ ญาณทสั ส ปัสสทั ธิ วญิ ญาณ สญั ญาขนั ธ์ นาวิสุทธ์ิ ขนั ธ์ ตารางที่ ๕. ๔๘ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “คู่มือมนุษยฉ์ บบั สมบูรณ์ (วชิ าท่ีวา่ ดว้ ยอะไรเป็นอะไร)” [ป. ๒-๓๓ ] ข้อ สรุป ๑. ครบทุกดา้ น กาย เวทนา จิต ธรรม ครบ ๔ ดา้ น ถา้ เนน้ จะเป็นเร่ืองธรรมนุปัสสนาสติปัฏฐาน ๑.สาระ ุจดเ ้นน อธิบายความครอบคลุม ทุกด้านอย่างครบและละเอียดท้งั แนวคิด และวิธีการปฏิบตั ิตาม แนวคิดแนวทาง สมาธิตามแนวธรรมชาติ และสมาธิตามหลกั วิชาในรูปแบบเทคนิค ให้ ความเหมาะสมกบั ปัญญา ฝึ กเอาวธิ ีเฉพาะก็ได้ รูปแบบเทคนิค ศึกษาธรรมตอ้ งมีศรัทธามา ก่อนเรื่องใดไมศ่ รัทธา เพยี งแต่จาชื่อก็ยาก ถา้ จิตผอ่ งใสศึกษาธรรมไดอ้ ยา่ งลึกซ้ึง ๒.อง ์คความ ู้ร ๒. ให้ความสาคญั ไตรลกั ษณ์ อุปทานส่ี ไตรสิกขา เบญจขนั ธ์ สมาธิและวิปัสสนา อริยบุคคล ใจความสาคญั ของพุทธศาสนา คือ หลกั อริยสัจ ๔ ทุกข์ เหตุเกิดทุกข์ ไม่มีทุกข์ วิชาการและ วธิ ีการปฏิบตั ิ พระไตรลกั ษณ์ ให้ละความชวั่ ทาความดี ทาจิตใหบ้ ริสุทธ์ิ ใหเ้ หนือดีเหนือชวั่ หลกั ปฏิบตั ิ คือ เพ่อื ใหร้ ู้สิ่งท้งั ปวงตามท่ีเป็นจริง ปฏิบตั ิ ศีลสมาธิปัญญา ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. เป็ นการเรียบเรียงคาบรรยายตุลาการ แต่ละคร้ัง รูปแบบคาบรรยาย ปาฐกถา ได้รับการจดั ตีพิมพ์เผยแพร่ เป็ นธรรมบรรยาย แต่สาระองค์ความรู้ยอดเย่ียมในช้ันธรรม ภาษาพูดเมื่อ เรียบเรียงเป็นภาษาเขียน มกั จะเขา้ ใจถึงผอู้ ่านไดง้ ่าย ๔. อ่านวรรณกรรมไดค้ วามรู้เรื่องต่างๆ แนวทางปฏิบตั ิและแนวทฤษฎีเพ่ือให้มีการไดผ้ ลการ ปฏิบัติตามแนวทาง โดยนาหลักธรรมานุปัสสนาสติปัฎฐานมากล่าวอ้างนาทาง ฐาน วปิ ัสสนาตอ้ งมีศีลอยเู่ สมอ พทุ ธศาสนา คือ ตวั ปฏิบตั ิ กาย วาจา ใจทาลายกิเลส อวชิ ชาความ ไมร่ ู้ หนงั สือเล่มน้ีเหมาะสมในคนยคุ ปัจจุบนั เนื่องจากขอบคิดและเนน้ หลกั ธรรมเพ่ือคิด
๒๐๒ แผนภาพที่ ๕.๔๙ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง อภยั ทาน กรรมฐาน “อดีตกรรม ประสบการณ์..ประสพกรรม” คาสาคญั [ป.๒-๓๔] ศรัทธา นิวรณ์ บุญ จิตต้งั มนั่ กรรมฐาน วปิ ัสสนา ขนั ติ เมตตา รูปนาม ทวาร ๖ อายตนะ ชาระจิต ขนั ธ์ ๕ อินทรีย์ ๖ ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางที่ ๕.๔๙ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “อดีตกรรม ประสพการณ์..ประสพกรรม” [ป.๒-๓๔] ๒.อง ์คความ ู้รข้อ สรุป ๑. มหาสติปัฏฐาน ๔ ครบท้งั ดา้ นกาย เวทนา จิต ธรรม แนวทางการปฏิบตั ิกรรมฐานโดยทว่ั ไป๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน กาหนดยบุ หนอพองหนอ ตอ้ งกาหนดใหท้ นั สภาวะปัจจุบนั ที่เกิดข้ึน กรรมฐาน คือ การเจริญ สติปัฏฐาน ๔ กรรมฐาน แปลวา่ อดทนต่อสู้กบั อุปสรรคที่ขดั ขวางสกดั ก้นั ความดีหนา้ ท่ี การ เจริญกรรมฐานเบ้ืองตน้ ของศีล ทานศีลภาวนา กาย ยืนเดินนั่งนอน มีสติสัมปชญั ญะครบ เวทนา อุปสรรคต่อการนั่งกรรมฐาน จิต คือ กาหนดจิตตลอดรายการ หายใจยาวๆ โกรธ กาหนด ธรรมเป็นกศุ ล อกศุ ล ๒. หลกั ปฏิบตั ิในการฝึกกรรมฐาน ยนื หนอ ๕ คร้ัง และยบุ พองใหไ้ ด้ กาหนดอายตนะ อินทรีย์ ตาเห็นรูป หูไดย้ นิ เสียง จมูกไดก้ ล่ิน กายสัมผสั ร้อนหนาว อายตนะ คือ รู้จกั จิตตน เห็นหนอ ดว้ ยปัญญา เวทนาคือ สุขกบั ทุกข์ ดีใจ เสียใจ บงั คบั ไมไ่ ด้ ต้งั สติ ปวดตรงไหนจิตตรงน้นั เวทนาเกิดข้ึนต้งั อยดู่ บั ไป ๓. เป็ นการรวบรวมการเทศนาธรรมแลว้ ยกตวั อยา่ งมีการเล่าเรื่องอ่านแลว้ มีความสุด เป็ นธรรมะ แลว้ ยงั แฝงการปฏิบตั ิไวแ้ ทจ้ ริง ธรรมะยกตวั อยา่ งได้เขา้ ใจเป็ นอยา่ งยิ่ง ธรรมะท่านเหมาะ สาหรับคนทวั่ ไป และคนไทย สวดมนต์เป็ นยาทา วิปัสสนาเป็ นยากิน จิตคงที่ย่อมพบแสง สวา่ งคือปัญญาญาณ ฝึกกาหนดลมหายใจทุกอิริยาบถ ๔. อ่านหนงั สือเล่มน้ีแลว้ มีความสุขสบายจิตใจ ธรรมะถา้ อธิบายความไดง้ ่ายผา่ นเขา้ ไปถึงจิตใจ ในใจได้ ไมว่ า่ อยา่ งไรดว้ ยภาษาเรียบง่ายธรรมะน้นั มีความลึกซ้ึงอยา่ งหาท่ีสุดไม่ได้ เนื่องดว้ ย สื่อเขา้ ไปถึงจิตใจ ดว้ ยความเรียบง่ายเกิดความเขา้ ใจและเป็ นประโยชน์ต่อประชาชนอยา่ ง สูงสุด เป็นประโยชนค์ ือชีวติ จริง ธรรมคือเขา้ ถึงจิตใจ แนะนาใหอ้ ่านหนงั สือเล่มน้ี
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๒๐๓ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพที่ ๕. ๕๐แผนท่ีความคิดและคาสาคญั วรรณกรรมเรื่อง “ธรรมะจากพระไพศาล วสิ าโล” คาสาคญั [ป.๒-๓๕] ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน จิตวา่ ง อตั ตา พจิ ารณา วา่ งจาก ธรรมชาติ ตวั ตน จิตใต้ อารมณ์ วปิ ัสสนา สมาธิ สานึก ภาวนา จิต ทุกขเวทนา พฒั นาจิตใจ ผสั สะ นุ่มนวล อิสระ ฉนั ทะ ตวั กไู มม่ ี กรรมฐาน ทางใจ ตารางท่ี ๕.๕๐ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “ธรรมะจากพระไพศาล วสิ าโล” [ป.๒-๓๕] ข้อ สรุป ๑. เนน้ ครบท้งั ๔ ดา้ น กายเวทนาจิตธรรม เป็ นลกั ษณะพ้ืนฐาน สอดคลอ้ งทวั่ ไปกบั หลกั ดาเนิน ชีวิต ให้ความหมาย กรรมฐาน คือ การสร้างฐาน หรือต่อเติมให้แก่จิตใจของเราใหม้ นั่ คงและ ตรง ฐานจิตมนั่ คง ไม่เอียงไมย่ นิ ดียนิ ร้ายกบั สิ่งที่มากระทบ กลายเป็ นทาสผสั สะ เม่ือมีอะไรมา กระทบ สติบันดาลปัญญาเกิดแก่จิตใจ กลไกสติรู้เท่าทัน ความคิดปรุงแต่งอารมณ์ โดย ธรรมชาติของจิตรู้เรื่องเดียวแต่ละขณะ สติตวั สาคญั มีอะไรมากระทบใจกบั ความรู้สึก จิต อุเบกขาสติจะมาก ฝึกวางจิตอุเบกขาเรื่องช่วยโดยมีสติ ๒. การสร้างนิสัยใหม่จากการปฏิบตั ิซ้าๆสร้างความเคยชินแบบใหม่ๆท่ีเกิดจากการเปล่ียนแปลง ตวั เองที่ทาอะไรซ้าๆ จาเป็ นสาหรับการเจริญสติปฏิบัติธรรม มีสติเกิดข้ึน เรื่องรูปแบบไม่ สาคญั แนะนาความเขา้ ถึงธรรม ไดแ้ ก่ ๑)ประสบการณ์ปฏิบตั ิส่วนตวั ๒)ผลจากการใคร่ครวญ ส่ิงท่ีประสบพบเห็น ๓)ผอู้ ่านไม่ควรเชื่อท้งั หมดใหน้ าไปทดลองปฏิบตั ิ ๓. วรรณกรรมแนวทางสายกลาง อ่านเขา้ ใจง่ายเหมาะสาหรับบุคคลทว่ั ไป ในปัจจุบนั ภาษาการใช้ ให้เขา้ ใจง่าย และสื่อถึงผอู้ ่านยุคสมยั ปัจจุบนั ไดเ้ ป็ นอยา่ งดี ประสบการณ์ปฏิบตั ิธรรม อธิบาย ความไดอ้ ยา่ งลึกซ้ึงดว้ ยภาษาที่เขา้ ใจง่ายๆ มีหลายประเด็น อธิบายความไดเ้ หมาะสมส่ือสาร ธรรมสาหรับคนยคุ ปัจจุบนั ๔. ขา้ มใหพ้ น้ จากภาษา คือ การนาประสบการณ์ภายในมากล่าวแก่ผอู้ ่าน ประสบการณ์ภายในเป็ น นามธรรมระดับสู ง ต้องอาศัยรูปธรรม หรือการท่ีคุ้นเคยและมีลักษณะใกล้เคียงกันมา เปรียบเทียบ ดงั น้นั ระดบั ธรรม จึงมีผลต่อลกั ษณะวรรณกรรมแต่ละเร่ือง และองคค์ วามรู้ของ วรรณกรรม น่าอ่านสาหรับบุคคลทวั่ ไป ใช่วา่ ทุกคนจะเขา้ ถึงธรรมโดยง่ายจากการอ่าน แต่ตอ้ ง นาไปปฏิบตั ิดว้ ยตนเอง ใหจ้ ิตรู้ดว้ ยตนเองใหไ้ ดเ้ รียนรู้จากของจริงท่ีเป็นธรรมชาติ
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๒๐๔ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพท่ี ๕. ๕๑ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “อตุโล จิต คือ พทุ ธะ เล่ม ๒” คาสาคญั [ป.๒-๓๖] ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน พฤติกรรม นิวรณ์ โลกกตุ ร จิตคือ จิต ธรรม พทุ ธะ บริกรรม ธุดงค โลกีย ตวั รู้ พทุ โธ กรรมฐาน ธรรม พทุ โธ สมั มา วปิ ัสสนา ตื่นรู้ สมาธิ ญาณ สมาธิจิต วนิ ยั มรรคจิต มายา สมณะ ตารางท่ี ๕.๕๑ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “อตุโล จิต คือ พทุ ธะ เล่ม ๒” [ป.๒-๓๖] ข้อ สรุป ๑. เนน้ เรื่องจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน เป็ นสาคญั ปฏิบตั ิจิตปฏิบตั ิใจ ให้ใจอยู่กบั ใจ การต่ืนรู้ สมาธิจิต จิตเป็ นอิสระจากนิวรณ์ ใหม้ ีสติกากบั ใจ ความรู้แจง้ คือจิตตน้ กาเนิดด้งั เดิมปราศจาก รูป จิตแทไ้ ม่มีรูปร่าง ทา่ นสอนวา่ เป็นอยา่ งไรเทียบเคียงดู เพราะธรรมของใครของมนั ธรรม ของพระพุทธเจา้ เป็ นของพระพุทธเจา้ และธรรมของท่านอาจารยใ์ หญ่เป็ นของท่านอาจารย์ ใหญ่ ธรรมของคุณก็เป็ นของคุณ แมม้ ีเป้าหมายเดียวกนั แต่ก็ไม่เหมือนกนั ทางใครทางมนั บาเพญ็ ภาวนาไปอยา่ สนใจภายนอก ๒. พทุ โธ คือ ตวั รู้ คือสติ รู้ตื่นเบิกบาน จิตท่ีส่งออกนอกเป็นสมุทยั ผลที่เกิดข้ึนจากจิตส่งออก นอกเป็นทุกข์ จิตเห็นจิต เป็ นมรรค ผล เกิดจากจิตเห็นจิตเป็นนิโรธ ดา้ นปริยตั ิตอ้ งคูก่ บั ปฏิบตั ิ ปริยตั ิเรียนนกั ธรรม ไวยากรณ์ บาลี เรียนรู้ศีลสมาธิธรรม พระวนิ ยั ส่วนปฏิบตั ิ กมั มฏั ฐาน ฝึกกายฝึกจิต ใหเ้ ห็นของจริงในสภาพที่เป็ นจริง ๓. การนาขอ้ ดีแนวคาสอนของครูบาอาจารย์ คือ การแสดงธรรมอยา่ งแทจ้ ริงของชีวิต คาสอน แนวทางปฏิบตั ิ สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น เพ่ือเป็นแนวทางใหป้ ฏิบตั ิ รุ่นหลงั ใหป้ ฏิบตั ิถือเป็ นมรดก ธรรม การนาเรื่องราวและนาหลกั ธรรมมาสอน การเรียบเรียงแนวประวตั ิและคาสอนหลวงป่ ู ดูลย์ อตุโล รวบรวมเผยแผท่ างงานเขียน ๔. วรรณกรรมเรื่องน้ีดีมากน่าอ่าน มีเร่ืองเล่าผ่านคาสอนหลวงป่ ูดูลย์ เป็ นตอนๆ การเผยแผ่ ธรรมะ ประโยชน์อยา่ งสูงสุด และเป็ นธรรมของจริงแนวครูอาจารยส์ อน “ถึงคราวตาย ตอ้ ง ตายให้เป็ น ตอ้ งตดั สินใจว่า ถึงอย่างไรตอ้ งตายแน่แลว้ ไปวิตกทุกข์ร้อนหวนั่ ไหวกลวั ไม่มี ประโยชน์”
๒๐๕ แผนภาพท่ี ๕. ๕๒ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “ธรรมะจากพระราชวฒุ าจารย์ (หลวงป่ ูดูลย์ อตุโล)” คาสาคญั [ป.๒-๓๗] ปริศนา พลงั จิต เจริญจิต จิตส่งออก ธรรม ภาวนาดู อริยสจั ไตรสิกขา กิริยา จิต แห่งจิต อาการจิต จิต คือ ภาวนา ตวั รู้คือจิต ภาวนาจิต ธรรม จิต จิตพทุ ธะ ดูท่ีจิต ธรรมชาติ บริสุทธ์ิ จิต ตารางท่ี ๕.๕๒ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “ธรรมะจากพระราชวฒุ าจารย์ (หลวงป่ ูดูลย์ อตุโล)” [ป.๒-๓๗] ข้อ สรุป ๑.สาระ ุจดเ ้นน ๑. เนน้ การฝึ กดา้ นจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน และดา้ นธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน เนน้ การฝึ กจิต โดยใหธ้ รรมสอนนาทางเป็ นการพิจารณาแนวทางการปฏิบตั ิ เนน้ การฝึกดูจิต เนน้ เรื่องจิต จิต คือ พุทธะ อยา่ ส่งจิตออกนอก ทาญาณใหเ้ ห็นจิต ธรรมชาติของจิต แยกจิตออกจากกิเลส พลงั จิต จิตจะมีพลงั ไดต้ อ้ งมีสมาธิ สมาธิเกิดตอ้ งภาวนาใหส้ งบ ทาญาณใหเ้ ห็นจิต ๒. หลวงป่ ูดูลย์ อตุโล เป็นลูกศิษยห์ ลวงป่ ูมนั่ อริยสัจแห่งจิต เป็นทุกเพราะความคิด สังขารดบั ๒.อง ์คความ ู้ร ไปเพราะไม่มีความมีตวั ตน จิตส่งออกนอกเพื่อรับสนองอารมณ์ อยา่ ส่งใจไปเรื่องอ่ืน ท่านให้ ดูใจตนเอง คิดตรงไหนใจตรงน้นั ความนึกคิด คือ ตวั จิตตวั ใจ จิตคิดจิตเกิด จิตไม่คิดจิตไม่เกิด วธิ ีการเจริญสมาธิภาวนา คือ สอนจิตจาสภาพใหร้ ู้เฉยๆ ทาความรู้ตวั รักษาจิต ตวั รู้ คือสติ ใหม้ ี สติกากบั ใจ สติถาวรมีสติติดตอ่ กนั ไป ใหห้ ยดุ คิดหยดุ ปรุงแต่ง เมื่อคิดยอ่ มไม่รู้เม่ือไม่คิดยอ่ มรู้ ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. การเขียนเป็ นประเด็นขอ้ ธรรม และเสริมการเล่มเร่ืองราว ท่ีมาคาสอนทางธรรมของหลวงป่ ู ดูลย์ ทาให้มีความสุขสนุกในการเขา้ ถึงธรรม ในการอ่าน การเขียนเป็ นประเด็นชดั เจนการ นาเสนอเร่ืองราวเป็นตอนๆ อา่ นแลว้ เกิดความเขา้ ใจเป็นอยา่ งมาก ๔. เป็นหนงั สือชุดธรรมะจากอริยสงฆ์ เป็นการรวบรวมและเรียบเรียงคาสอน ทาใหอ้ ่านเขา้ ใจง่าย มีประเด็นมีกรอบชดั เจน เป็ นเร่ืองๆ ขอ้ ความไม่มากนกั นาความเขา้ ใจง่าย ด้วยหัวขอ้ ธรรม ชดั เจน ส้ัน กระชบั ร่วมสมยั แนะนาใหอ้ า่ น การเขียนแนวเป็นประเด็น ขอ้ ดี คือ กระชบั ภาษา ง่าย ขอ้ เสีย คือ อาจเขา้ ใจคลาดเคล่ือน ตอ้ งอาศยั การตีความ หรือการอธิบายความจากผรู้ ู้ หรือ ระดบั ธรรมการปฏิบตั ิตอ้ งผา่ นมาแลว้ พอสมควร จึงเขา้ ใจเป็นอยา่ งดี
๒๐๖ แผนภาพที่ ๕. ๕๓ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “สนั ติภาพทุกยา่ งกา้ ว ติช นทั ฮนั ห์” คาสาคญั [ป.๒-๓๘] ลม วธิ ีหายใจ รู้ตวั ทวั่ เงื่อนปม หายใจ พร้อม ภายใน ภาวนา ปัจจุบนั ขณะ คิดนอ้ ย กินอยา่ ง มีสติ ฝึ กหดั รากเหงา้ ภาวนา สงบ หายใจ โทสะ ระงบั หายใจมี นิเวศ สวมกอด เมตตา สติ ภาวนา ตารางท่ี ๕.๕๓ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “สันติภาพทุกยา่ งกา้ ว ติช นทั ฮนั ห์” [ป.๒-๓๘] ข้อ สรุป ๑.สาระเ ื้นอหา ุจดเ ้นน ๑. เนน้ กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน และธรรมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ตอ้ งฝึ กสติตลอดเวลาสู่ส่ิงที่ กาลงั ดาเนินอยใู่ นปัจจุบนั ขณะ การหายใจอยา่ งมีสติ ไม่วา่ อยใู่ นอิริยาบถใด เวลาใดช่วยใหเ้ รา ฟ้ื นกาลงั ชีวิต การหายใจอยา่ งมีสติช่วยให้เราสัมผสั ชีวติ ซ่ึงเป็ นส่ิงมหัศจรรยใ์ นขณะปัจจุบนั เพ่ือฝึ กลมหายใจอยา่ งมีสติไม่วา่ อยูท่ ี่ไหน เราก็สามารถมีลมหายใจอยา่ งมีสติได้ ประสานกาย เคล่ือนไหวกบั ลมหายใจ เดินรอยเทา้ สนั ติภาพ สงบเยน็ ไวบ้ นพ้นื ดิน ๒. วธิ ีการสอนใชช้ ีวิตประจาวนั อยา่ งเป็ นปัจจุบนั ขณะ ในแต่ละกิจกรรมของชีวติ ประจาวนั การ ๒.อง ์คความ ู้ร หายใจอยา่ งมีสติ วิธีการหายใจนาชีวิตให้ชื่นบานได้ หายใจเขา้ ออกรู้ การกาลงั หายใจ ขณะ ปัจจุบนั สาคญั นกั ฝึกลมหายใจอยา่ งมีสติไดต้ ลอดวนั ฝึกหายใจพิจารณาร่างกาย ความรู้สึก จิต และวตั ถุแห่งจิต ปฏิบตั ิความสงบ ในปัจจุบนั ขณะ คือ การอยูอ่ ยา่ งมีสติ คิดนอ้ ยลง หยดุ คิด ฝึ ก ลมหายใจอยา่ งมีสติ ความคิดชา้ ลง ผอ่ นคลายและสงบ ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. หนงั สือเน้ือหาสาระคาสอนของท่าน ติช นทั ฮนั ท์ เป็ นแรงบนั ดาลใจ และเป็ นส่ิงที่ปฏิบตั ิได้ จริงในเวลาเดียวกนั ตอ้ งเคารพคาท่ีใชส้ ื่อความหมายแต่ละคาท่ีใช้ ขอบคุณผูแ้ ปล ท่ีแปลได้ อยา่ งซาบซ้ึง ความหมายอยา่ งมาก ความหมายคาเน้ือหาภาษาสื่อความหมายไมจ่ าเป็ นตอ้ งเป็ น ภาษายากแก่ความเขา้ ใจก็สื่อถึงธรรมไดอ้ ยา่ งกินใจนาธรรมะเขา้ ไปสู่จิตใจได้ ๔. ชอบหนงั สือวรรณกรรมเร่ืองน้ี อา่ นแลว้ มีความสุข ธรรมอีกแนวทางหน่ึงผา่ นลายลกั ษณ์อกั ษร แนะนาใหอ้ ่าน ภาษาเรียบง่ายไมม่ ีภาษาบาลี มีการปฏิบตั ิอยา่ งลึกซ้ึงในธรรมอยา่ งมากมาย อ่าน แลว้ เอาใจสัมผสั จะรู้ทนั ทีว่า การปฏิบตั ิแทจ้ ริงมีหลกั การและมีความสุข ดว้ ยภาษาธรรมดา เรียบง่าย ธรรมคือธรรมชาติ
๒๐๗ แผนภาพที่ ๕.๕๔ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “ปัจจุบนั เป็นเวลาประเสริฐสุด” คาสาคญั [ป.๒-๓๙ ] โยนิโส ภาวนา บทสวด ปัจจุบนั มนสิการ ลา้ งจาน ต่ืนนอน รดน้า ทาสวน เสียง ภาวนา ยมิ้ กบั ความ รู้ตวั ระฆงั ออ้ มกอด โกรธ ทวั่ พร้อม พระ ตามลม โพธิจิต พทุ ธคุณ หายใจ ๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางที่ ๕.๕๔ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “ปัจจุบนั เป็ นเวลาประเสริฐสุด” [ป.๒-๓๙ ] ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียนข้อ สรุป ๑. เนน้ เรื่องกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน ดา้ นอิริยาบถ โดยสมาธิพึงต้งั จิตมนั่ เขา้ ถึงความตื่นอยา่ ง เตม็ ท่ี นงั่ อยา่ งรู้ตวั พร้อม จิตต้งั มน่ั ความสงบของจิตใจมีความสาคญั ต่อการดาเนินชีวิตของคน ทุกระดบั ตอ้ งอาศยั จิตที่เป็ นสมาธิ การสวดมนต์ การนึกถึงภาวนา ถึงคาสอนของพระพุทธเจา้ บทใดบทหน่ึงเป็นอุบายช่วยใหจ้ ิตใจสงบ ๒. การพิจารณาจิตเพื่อปฏิบตั ิสมาธิ เพ่ือความสวา่ งและความสงบใจ รู้จกั เทา่ ทนั การนง่ั สมาธิเป็ น การสร้างสุข ไมใ่ ช่การทรมานร่างกาย จิตของผบู้ าเพญ็ ภาวนาเขา้ สู่ความสงบถึงฐานเดิมของจิต พกั เสวยอารมณ์อยใู่ นสมาธิ หาที่อยเู่ หมาะสม กายมนั่ คงจิตมน่ั คง การนง่ั ภาวนาเกิดความเฉย ความสงบ ความสุข การหายใจอยา่ งมีสติ ช่วยใหเ้ กิดความรู้ตวั ทวั่ พร้อมในขณะน้นั ๓. เป็ นหนงั สือแปล ใช้ภาษาเรียบง่ายมีความธรรมดา สามารถนาหลกั ธรรมไปประยุกต์ไดก้ บั ชีวิตประจาวนั ได้ ไดแ้ ก่ เร่ือง การต่ืนนอน กา้ วแรกสาหรับวนั ใหม่ อาบน้า ลา้ งเทา้ ลา้ งหนา้ เปิ ดพระสูตร พจิ ารณาอาหาร ลา้ งจาน จดั ดอกไม้ ปลูกตน้ ไม้ ๔. หนงั สือน่าอ่าน ภาษาธรรมที่ใชเ้ หมือนภาษากวีนิพนธ์ อ่านแลว้ มีความสุขสบายใจ และสอน เร่ืองการใช้ชีวิตประจาวนั ว่าด้วยเร่ือง การตื่น อาบน้า แต่งตวั ล้างห้องน้า สรรเสริญพระ พุทธคุณ ปรับท่านงั่ ภาวนา เปิ ดพระสูตร ตามลมหายใจ เป็ นการฝึกการใชช้ ีวิตประจาวนั ในแต่ ละกิจกรรมอยา่ งมีความสุข
๒๐๘ แผนภาพที่ ๕.๕๕ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “สงบ” อสุภ สารวม คาสาคญั กรรมฐาน พทุ โธ กิริยาจิต สมาธิ ธาตุ มรณา กรรมฐาน นุสติ กาหนดจิต พลงั สจั จบารมี จกั รวาล ฝึ กจิต ภาวนา ๑.สาระ ุจดเน้น สมาบตั ิ สภาวธรรม สร้าง กิเลส บารมี ๒.องค์ความ ู้ร ตารางที่ ๕.๕๕ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “สงบ” [ป.๒-๔๐] ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ข้อ สรุป ๑. ครบท้งั ดา้ นกาย เวทนา จิต ธรรม โดยเนน้ เร่ืองกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน ดา้ นกายคือ ศีล ท่าน ให้ความสาคญั กบั ศีล ๕ และเนน้ เรื่องจิตตานุปัสสนา โดยสมาธิเป็ นกิริยาของจิต การทาสมาธิ เพ่ือให้จิตมีสัมปชญั ญะ รู้ทนั เหตุการณ์ในปัจจุบนั การทาพูดคิด ฝึ กสติใหร้ ู้ตามสิ่งที่ทาพูดคิด อยู่ ตลอดเวลา เราไดป้ ฏิบตั ิสมาธิอยตู่ ลอดเวลา สมาธิเพ่อื ความหมดกิเลส ๒. การปฏิบตั ิสมาธิเพื่อปลูกจิตใตส้ านึกใหต้ ่ืนข้ึนมา สติรู้ตวั ตลอดเวลา สติปัญญาปราดเปรื่อง คิด อะไรทะลุ สติอยู่ท่ีจิต คือ ฌาน สติรู้อยู่ที่จิต คือ ฌาน พอจิตไหวตวั เกิดภูมิความรู้ความคิด ข้ึนมา คือ ปัญญา สติตวั รู้ธรรมทุกขณะจิต คือ วิชชาความรู้แจง้ เห็นจริง ท่านสอนทาพูดคิด รู้ตวั ตลอดเวลา ต้งั ใจฝึ กสมาธิ ทาอะไรทาจริงจงั จริงใจ พูดจริง ทาจริง สมาธิเป็ นกิริยาของจิต กาหนดจิต สติรู้จิตจะบริกรรมอะไรก็ได้ สติกาหนดลมหายใจส้นั ยาว หยาบละเอียด จิตเป็นผรู้ ู้ ๓. เน้ือหาประเด็นกระชับ คาอธิบายง่ายๆ เพ่ือให้ความเข้าสู่ธรรมสาหรับคนทั่วไป สร้าง แนวทางไปสู่วิธีการปฏิบตั ิเกี่ยวกบั สมาธิอยา่ งง่ายๆ และการปฏิบตั ิสมาธิเพื่อชีวิตประจาวนั สร้างพลงั งานจิตเพ่อื สร้างคุณภาพชีวติ ๔. หนงั สืออ่านสนุกมีเหตุผลรองรับ มีสาระสาคญั ครบถว้ นดว้ ย ภาษาเรียบง่าย เขา้ ใจง่ายๆ ไม่มี ภาษาบาลี อา่ นแลว้ มีความสุข หนงั สือเล่มน้ีอา่ นไดเ้ ขา้ ใจง่าย น่าอ่านศึกษาทาความเขา้ ใจธรรม อยา่ งไม่ติดในภาษาท่ีเขา้ ใจยาก คาสอนง่ายแต่มีสาระธรรมอยา่ งเขา้ ใจและเป็ นธรรมะที่เป็ น อยา่ งธรรมชาติ ไมป่ รุงแตง่
๒๐๙ แผนภาพท่ี ๕.๕๖ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “สวา่ ง” รู้สึก กาหนด คาสาคญั [ป.๒-๔๑] ภายในจิต จิต ภูมิธรรม ความรู้ พลงั สมาธิ กาหนด สึกนึกคิด สร้างสติ สติ ความจริง สมถะ จิตเป็ น ของโลก ภูมิธรรม กลาง สกั กาย ภาวนามย พลงั ทิฏฐิ ปัญญา จกั รวาล พระ พระ โสดาบนั อนาคามี ๑.สาระ ุจดเน้นตารางที่ ๕.๕๖ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “สวา่ ง” [ป.๒-๔๑] ๒.องค์ความ ู้รข้อ สรุป ๑. เน้นทุกแนวทาง กาย เวทนา จิต ธรรม ๔ ฐาน เน้นการอธิบายเร่ืองจิตเชื่อมโยง ด้าน กาย๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเ ีขยน เวทนา จิต ธรรม การภาวนาแบบพุทโธ เป็ นการฝึ กจิตให้ติดกบั อารมณ์สิ่งใดส่ิงหน่ึง ให้ เหนียวแน่น บริกรรมภาวนา จิต สงบ สมาธิ จิตต้งั มนั่ เกิดวิปัสสนาเองโดยอตั โนมตั ิ กาหนด สติรู้กายรู้จิต บาเพญ็ สมาธิ ทาสติกาหนดรู้การยืน เดิน นง่ั นอน รับประทาน เป็นอุบายฝึ กหัด จิตใหม้ ีสัมปชญั ญะ ๒. สาระธรรมการปฏิบตั ิ ช่วยให้ปฏิวตั ิจิตให้รู้ถึงการภาวนาท่ีถูกตอ้ ง เขา้ ถึงความเป็นพุทธะดว้ ย ตวั เอง เป็ นผรู้ ู้ ผูต้ ่ืน ผเู้ บิกบาน สติตามดูความคิดแลว้ เกิดปัญญา กาหนดจิตให้ทาสติรู้ไวท้ ี่จิต ของเรา สติรู้เท่าทนั ความคิดเป็ นปัญญาของจิตธรรมชาติของจิต ทาจิตให้มีสิ่งรู้ ทาสติของเรา ให้มีสิ่งระลึก คาวา่ สมถะ วิปัสสนา เป็ นชื่อแห่งวิธีการเท่าน้นั รู้ธรรมเห็นธรรมตามความ เป็นจริง รู้จกั เขา้ ถึงภาวนา ๓. เป็ นการเรียบเรียงสาระธรรมแห่งการปฏิบตั ิ ช่วยปฏิบตั ิจิต เป็ นการกาหนดประเด็นกล่าว ธรรมมาเรียบเรียงด้วยภาษาธรรมอย่างง่าย เขา้ ใจได้อย่างง่ายอ่านแล้วมีความสุขทางธรรม แล้วการอธิบายถึงวิธีการปฏิบตั ิและผลท่ีเกิดจากการปฏิบตั ิได้อย่างมีความสอดคล้องกบั ประสบการณ์การจริงเป็ นลกั ษณะทว่ั ไปที่พบในการปฏิบตั ิแล้วเพิ่มความเขา้ ใจจากธรรม หนงั สือวรรณกรรมเล่มน้ีเป็นอยา่ งมาก ๔. เป็ นหนงั สือรวบรวมจากการเรียบเรียงคาสอนของหลวงพ่อพุธ ฐานิโย แสดงไว้ ของลูกศิษย์ ท่าน งานทางธรรมของท่านควรศึกษาต่อไป เป็ นเรื่องของธรรมะ คือ ธรรมชาติ เป็ นความ จริง ไมม่ ีการปรุงแต่ง รู้ธรรมเห็นธรรมตามความเป็นจริง
๒๑๐ แผนภาพที่ ๕.๕๗ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง มูล ฐานจิต “กรรมฐาน ๔๐ สมาธิแบบพระพุทธเจา้ ” [ป.๒-๔๒] กรรมฐาน คาสาคญั [ป.๒-๔๒] ปัสสทั ธิ บริกรรม ภาวนา รูปฌาน อรูปฌาน อนุสติ กรรมฐาน ๑๐ อุปจาร ขณิกสมาธิ อธิโมกข์ ปี ติ สมาธิ อปั ปนา อสุภ สมาธิ กรรมฐาน อนุสติ อเุ บกขา ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางท่ี ๕.๕๗ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “กรรมฐาน ๔๐ สมาธิแบบพระพทุ ธเจา้ ” [ป.๒-๔๒] ๒.อง ์คความ ู้รข้อ สรุป ๑. ครบทุกเรื่องของมหาสติปัฏฐาน ๔ กาย เวทนา จิต ธรรม เน้นอธิบายเรื่องกรรมฐาน ๔๐ วิธี๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน และวิธีการพิจารณาต่างๆ เจริญกรรมฐานตามจริตตน การปฏิบตั ิต้องทาด้วยความเขม้ แข็ง พิจารณาโดยแยบคายดว้ ยตนเอง การพจิ ารณากายตอ้ งใหช้ านาญดว้ ยโยนิโสมนสิการ เจริญให้ มาก ทาใหม้ าก ให้มีสติพิจารณาในทุกสถานที่ ทุกกาล เมื่อยนื เดิน นง่ั นอน กิน ด่ืม คิด พูด ให้ มีสติรอบคอบในกายเสมอพิจารณาร่างกายให้มีความชดั เจน พึงดูจริตตนวา่ มีลกั ษณะอยา่ งไร ใหร้ ู้ชดั วา่ ตนมีจริตอยา่ งไร เลือกเจริญกรรมฐาน บริกรรม นิมิต เหมาะกบั จริต ๒. การพิจารณาจิตเพอื่ การปฏิบตั ิสมาธิ วปิ ัสสนากรรมฐาน ต้งั มหาสติปัฏฐาน ๔ เป็นชยั ภูมิเอา ไปสู่รบกบั กิเลส ผเู้ ขา้ สู่สงครามรบ คือ กิเลส ตอ้ งพจิ ารณากายานุสติปัฏฐานมาก่อน สมาธิ ๓ ข้นั คือ ขณิกสมาธิ จิตรวมไปสู่รู้ อุปจารสมาธิ คือ จิตรวมสู่ภวงั ค์ อปั ปนาสมาธิ คือ สมาธิอนั แนวแน่อารมณ์เดียว ผรู้ ู้คือจิต หดั สติเป็นมหาสติ รู้เทา่ กนั สมมติ ๓. อ่านหนงั สือวรรณกรรมเขา้ ใจยากเน่ืองจากคาเป็ นคาโบราณ ตอ้ งอาศยั ผูม้ ีความรู้ความเขา้ ใจ นามาอธิบายความให้เข้าใจความหมาย ธรรมปฏิบตั ิแนวพระอาจารย์มัน่ ภูริทัตโต เน้น กายาคตาสติสูตร เจริญกายคตาสติทาให้มาก มีผลมากอานิสงค์มาก ไม่ประมาทมีความเพียร พิจารณากาย ๔. หนงั สือวรรณกรรมแบ่งเน้ือหากระชบั ตรงประเด็นเป็ นตอนๆ มีคาเฉพาะภาษาบาลี เขา้ ใจยาก อธิบายความเป็ นตอนๆ เขา้ ใจในเร่ืองการปฏิบตั ิสาหรับผูค้ นในยุคสมยั ปัจจุบันเป็ นเรื่องยาก หลายวธิ ีในปัจจุบนั ก็ปฏิบตั ิไดย้ ากในกรรมฐาน ๔๐ ตอ้ งเรียนรู้เพื่อนาไปสู่การประยุกตใ์ ชใ้ ห้ เหมาะสมสาหรับตวั เอง
๑.สาระ ุจดเ ้นน ๒๑๑ ๒.อง ์คความ ู้รแผนภาพท่ี ๕.๕๘ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง “นิพพานระหวา่ งวนั ” คาสาคญั [ป.๒-๔๓] ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน พลงั แห่ง อินทรีย์ ๕ พละ ๕ สมั มาทิฏฐิ สติ มรรค ๘ ปิ ติ ศรัทธา ปัสสทั ธิ ปราโมทย์ บรรลุ นิพพาน ปริยตั ิ ทฤษฎีดบั ธรรม ทุกข์ ลม สงั ขาร สมั มา อานาปาน หายใจ ทิฏฐิ สติ ตารางที่ ๕.๕๘ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “นิพพานระหวา่ งวนั ” [ป.๒-๔๓] ข้อ สรุป ๑. กล่าวถึงเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ทุกเร่ือง กาย เวทนา จิต ธรรม เน้นเรื่องธรรมานุปัสสนา สติปัฏฐาน ตามมรรค ๘ ให้ต่ืนรู้อยกู่ บั ปัจจุบนั ขณะอยเู่ สมอ ปัญญา คือ การรู้รูปนามตามความ เป็ นจริงเห็นการเกิดดบั ของกิเลส ขณะที่จิตสงบต้งั มนั่ การรู้การเห็นไม่ผา่ นกระบวนการคิด ไม่ อยใู่ นโลกแห่งความคิด ทฤษฎีของพระพุทธเจา้ คือ อริยสัจ ๔ ปริยตั ิ ปฏิบตั ิ ปฏิเวท ไดแ้ ก่ ทุกข์ หมายถึง สัจธรรมสาหรับรู้ สมุทัย หมายถึง จริยธรรมสาหรับนักปฏิบัติ นิโรธ หมายถึง สจั ธรรมสาหรับรู้วา่ มีอยจู่ ริง เป็นภาวะที่ควรยดึ มรรค หมายถึง จริยธรรมสาหรับผปู้ ฏิบตั ิ ๒. ความหมายนิพพานระหวา่ งวนั มรรค ๘ กลบั มาดูท่ีกาย เวทนา จิต ธรรม ตามหลกั สติปัฏฐาน ๔ กาย คือ รูปร่าง เวทนา คือ อารมณ์ของเรา จิต คือ ความคิดของเรา ธรรมคือ สภาวะที่เป็ นไปใน กาย เวทนา จิต ธรรม ของเรา การมีสติความรู้ตวั ทว่ั พร้อมเห็น กาย เวทนา จิต ธรรม ตามความ เป็นจริง ถอนความยดึ มนั่ ถือมนั่ จาเป็นตวั ของเรา รักษาสมดุล กายใจดว้ ยสัมมาสติ ๓. เป็ นลกั ษณะการบรรยายธรรมแล้วนามาเรียบเรียงด้วยภาษาเขียนให้เป็ นลายลกั ษณ์อกั ษรใน รูปแบบงานเขียน เพื่อให้ผูอ้ ่านเกิดความเขา้ ใจโดยง่าย ท่านเรียบเรียงไดด้ ีมาก เหมาะทาความ เขา้ ใจตามยคุ ปัจจุบนั ถึงท้งั ดา้ นปริยตั ิและดา้ นปฏิบตั ิ ๔. วรรณกรรมเหมาะสมสาหรับผูค้ นยุคปัจจุบนั เป็ นอยา่ งมาก ท้งั ภาษา ความเขา้ ใจธรรมอยา่ งคน สมยั ปัจจุบนั อธิบายดว้ ยภาษาที่เป็ นปัจจุบนั นิพพานระหวา่ งวนั เรียนรู้ หยงั่ ถึงกระแสนิพพาน ระดบั ชีวิตประจาวนั ปลอดจากความคิดตวั ฉนั ดูลมหายใจ สะสมนิพพานระหวา่ งวนั นิพพาน เป็นเรื่องของจิตใจ จิตใจมีพทุ ธภาวะ สติปัญญาท่ีมีศกั ยภาพ
แผนภาพที่ ๕.๕๙ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “ทางเอก” ๒๑๒ จริต คาสาคญั [ป.๒-๔๔] รู้สึกตวั เพง่ จิต ขนั ธ์ ๕ กาหนด เพง่ กาย อริยสจั สมั มา จิต สมาธิ รูปนาม อปั ปนา กรรมฐาน สมถกรรม สมาธิ ฐาน ละสกั อานาปาน สภาว กาย สติ ธรรม วิปัสสนา ทิฏฐิ กรรมฐาน ๑.เ ื้นอหา ุจดเ ้นนตารางที่ ๕.๕๙ บทสรุปจากวรรณกรรม เรื่อง “ทางเอก” [ป.๒-๔๔] ๒.อง ์คความ ู้รข้อ สรุป ๑. ครบท้งั ๔ ดา้ น กาย เวทนา จิต ธรรม การรู้สภาวธรรมจริงของรูปนามแลว้ จะเห็นไตรลกั ษณ์๓.กลวิ ีธเขียน การเจริญวิปัสสนาตอ้ งรู้รูปนาม ช่วยให้ผูป้ ฏิบตั ิละสักกายทิฐิได้ กายไม่ใช่ของเราเป็ นกอ้ น ๔.แนะนาวรรณกรรมธาตุประชุมกนั อยูช่ ว่ั คราว มีธาตุหมุนเวยี นไหลเขา้ ออกเป็ นนิจ มีทุกขบ์ ีบค้นั ไม่อยใู่ นอานาจ บงั คบั ท่านกล่าวว่า แทจ้ ริงแลว้ การปฏิบตั ิธรรมเป็ นเร่ืองง่ายแทนที่เราจะพยายามปรุงแต่ง ข้ึนมามากมายดว้ ยความลาบาก เราควรหาความรู้เท่าทนั ท่ีจิตแอบปรุงแตง่ สิ่งต่างๆ ข้ึนมา เมื่อ รู้เท่าทนั ความปรุงแต่งจะดบั ไปเอง ๒. ควรหากรรมฐานเหมาะกบั จริตตน การปฏิบตั ิไม่ถูกจริตจะไม่ไดผ้ ล การเลือกใชก้ รรมฐานที่ เป็ นรูปนามอนั ใดตอ้ งเป็ นไปตามจริตตน ใหร้ ู้ทนั รูปนามเป็ นอารมณ์ ศาสดาของเรา อาจารย์ ของเรา คือ พระธรรมวินัย หาอาจารย์สอนไม่ได้ศึกษาจากพระธรรมวินัย คาสอนของ พระพุทธเจา้ ๓. เป็ นงานเขียน อธิบายความด้วยภาษาปัจจุบนั มากเหมาะสาหรับคนยุคสมยั ปัจจุบัน แต่ง หนงั สือไดอ้ ยา่ งน่าอ่าน ช่ือหนงั สือ ทางสายเอก แปลความหมาย คือ ๑)ทางของพระพุทธเจา้ ๒) ทางไปจากสังสารวฏั ตรงสู่นิพพาน ๓)ทางเดียวนาผปู้ ฏิบตั ิไปสู่มรรคผลนิพพนาน ๔)ทาง ที่บุคคลพ่ึงไปคนเดียว ๕)ทางที่มีในพระธรรมวนิ ยั เทา่ น้นั ๔. หนงั สือวรรณกรรมที่เกิดในยุคปัจจุบนั มีคุณค่าเหมาะสมสมยั ความสาระกบั ยุคปัจจุบนั ท่ีมี ความเปล่ียนแปลงสภาพแวดลอ้ ม ดา้ นสาระธรรมก็เป็ นเช่นเดียวกนั ยคุ สมยั ของธรรมข้ึนอยู่ กบั คนยคุ สมยั น้นั ดว้ ยภาษาความส่ือความหมายเป็ นสาระ หนงั สือเล่มน้ีน่าอ่านควรศึกษาไว้ เพ่อื สร้างความเขา้ ใจอยา่ งดี
๒๑๓ แผนภาพที่ ๕.๖๐ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “ผลของจิตภาวนาคือนิพพาน” คาสาคญั [ป.๒-๔๕] จิตต นิวรณ์ ผสั สะ จิต ภาวนา ประภสั สร มรรค สูญญตา มนั เป็นเช่น พฒั นาจิต น้นั เอง นิพพาน อายตนะ สมถะ ญาณ สมั มาทิฐิ ควบคุม วปิ ัสสนา จิตบริสุทธ์ิ จิต ตารางท่ี ๕.๖๐ บทสรุปจากวรรณกรรม เร่ือง “ผลของจิตภาวนาคือนิพพาน” [ป.๒-๔๕]๑.สาระ ุจดเ ้นน ข้อ สรุป๒.อง ์คความ ู้ร ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน๑. เน้นเรื่องจิต และธรรม จิตตภาวนา หมายถึง ชีวิตพัฒนา ทาให้จิตเจริญ ทาให้มีมากข้ึน อายตนะ ๖ ผสั สะเกิดเวทนา คือ ความรู้สึกสุขทุกข์ได้ จุดเร่ิมตน้ เรียนศาสนาคือ อายตนะ ๖ ศึกษาใหร้ ู้จกั ระบบอายตนะ ตาหูจมูกลิ้นกายใจ เป็ นส่ิงที่ทาใหจ้ ิตทาหนา้ ที่ ทาหนา้ ที่สัมผสั กบั สิ่งภายนอก จิตทาหน้าที่ทางอายตนะ คือ ที่สืบต่อระหว่างภายในและภายนอก ความอยาก เกิดข้ึนท่ีจิต ๒. ความอยากเกิดที่จิตแลว้ ปรุงแต่ง อุปทานคือ ความยดึ มนั่ ถือมนั่ จิตสันดานของแต่ลคน ทาตาม ความอยาก ก็เบียดเบียนตนและผูอ้ ่ืน มรรคผลนิพพานเป็ นเรื่องจิตตภาวนา สติสัมปชญั ญะ ตดั กิเลสไดห้ มด สติสมบูรณ์มีผสั สะแลว้ ไม่เกิดกิเลส สติเป็นเคร่ืองนาความรู้มา ธรรมของจิตเป็ น ประภสั สร ผูม้ ีจิตเป็ นสมาธิแลว้ ยอ่ มเห็นส่ิงท้งั ปวงตามท่ีเป็ นจริง สมาธิ หมายถึง จิตท่ีอบรม เป็นสมาธิแลว้ จิตบริสุทธ์ิ จิตต้งั มน่ั ๓. เป็ นธรรมะบรรยายเป็ นตอนๆ จากการรวบรวมสานกั พิมพ์ เป็ นคาบรรยายเป็ นตอนๆ คาสอน ท่านเป็ นคาสอนแนวทางวิชาการและแนวทางปฏิบตั ิได้เป็ นอย่างดี มีเหตุผล ตามแบบอยา่ ง การศึกษาเพ่ือเขา้ สู่ทางธรรม และมีการนาเสนอแนวทางท่ีมีเหตุผล เช่นการศึกษาจิตอย่าง วทิ ยาศาสตร์ เรียนธรรมะตอ้ งเรียนจากของจริง ๔. หนงั สือวรรณกรรมน่าอ่าน เน้ือหาเป็ นการเทศนาธรรม การเผยแผค่ าสอนท่านพุทธทาส เขา้ ใจ ง่าย ประยุกต์ใช้ในชีวิตหลายมิติหลายแง่มุม ท่านสอนว่า เรียนพุทธศาสนาอยา่ งปรัชญาให้ เรียนตายก็ไม่มีทางที่จะรู้พระพุทธศาสนา ธรรมเป็ นสันทิฏฐิโก ไม่ใช่ตรรกะ ตอ้ งเรียนรู้อยา่ ง เป็นวทิ ยาศาสตร์และตอ้ งเรียนจากของจริง
๒๑๔ ตอนท่ี ๕.๓ บทสรุปประเภทวรรณกรรม ๓) แนวนักเขียนคิดค้น แผนภาพท่ี ๕.๖๑ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “ศิลปะการปฏิบตั ิสมาธิ ” คาสาคญั [ป.๓-๑] เพง่ อิสระจาก ฝึ กจิต จิตบริสุทธ์ิ ความรู้สึก ปรุงแตง่ จิต ความไม่ เปลี่ยนแปลง เจริญเมตตา สมถกรรม เที่ยง จิต ฐาน อุทิศผล ธรรมชาติจิต ปรากฎการณ์ วปิ ัสสนา จิต กรรมฐาน บูรการ สมดุล เพง่ สงบ คาตอบ อารมณ์ ความรู้สึก ภายใน ตารางท่ี ๕.๖๑ บทสรุปจากวรรณกรรมเรื่อง“ศิลปะการปฏิบตั ิสมาธิ”[ป.๓-๑]๒.อง ์คความ ู้ร ๑. สาระ ุจดเ ้นน ข้อ สรุป ๑. หลกั การเน้นดา้ นจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐานเป็ นการอธิบายเรื่องจิตเป็ นหลกั แกนนา อย่าง สอดคลอ้ งกนั เนน้ การฝึกฝนฐานจิตใหเ้ ป็นจิตบริสุทธ์ิ เนน้ การฝึ กจิต การเปลี่ยนแปลงจิต โดย ใชส้ ติปัฏฐาน เป็นฐานปรากฎการณ์ของจิต ๓.กลวิ ีธเขียน ๒. การฝึกจิตคือการเปลี่ยนแปลงจิตโดยใชส้ ติปัฏฐาน คือ การรู้เป็นฐานปรากฎการณ์ของจิต จิต นาไปบูรณาการคาตอบใหล้ ึกซ้ึงในตวั เรา นาจิตสู่การปฏิบตั ิสมาธิ เขา้ ใจธรรมชาติของจิต ๔.แนะนา ดา้ นกาย คือ การเพง่ ความรู้สึกไปตามส่วนต่างๆ ของร่างกายทีละส่วน ดา้ นเวทนาคือฝึ กการ วรรณกรรม สร้างสมดุลอารมณ์ ดา้ นธรรม คือ เห็นความจริงอยา่ งลึกซ้ึง ๓. วรรณกรรมเขา้ ใจง่าย แนะนาใหอ้ า่ นถา้ สนใจเร่ือง จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน ตามคาสอน แนวทางมหายานแนวทางธิเบต เพียงการสื่อสารดา้ นภาษาในงานวรรณกรรมอธิบายไดง้ ่าย ทา ใหแ้ นวทางความเขา้ ในเร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ แบบพุทธศาสนามหายานเขา้ ใจไดง้ ่าย ๔. วรรณกรรมอธิบายโดยใชภ้ าษาเขา้ ใจง่าย ไมเ่ นน้ คาบาลี ภาษาเขา้ ใจง่ายอา่ นแลว้ ไมห่ นกั ทาง ความคิด ไมเ่ ครียดและไมย่ ากจะทาความเขา้ ใจ ขอ้ สงั เกต การเขา้ ถึงเร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ ในลกั ษณะมหายานเป็นเร่ืองเขา้ ใจง่าย โดยการใชภ้ าษาทาความเขา้ ใจอยา่ งเรียบง่าย แนะนาให้ อ่าน อา่ นแลว้ ไดค้ วามสุขและความรู้
๒๑๕ แผนภาพที่ ๕.๖๒ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรม เร่ือง “ไม่ใช่กู” คาสาคญั [ป.๓-๒] ตวั กู ผสั สะ จิตวา่ ง ยกจิตสู่ไตร ลกั ษณ์ ของกู มีสติ แก่นแท้ ใจคิดจิต ธรรมชาติ มองโลกเป็ น ของวา่ ง พทุ โธ รู้ จิต อนิจจงั ทุก ขงั อนตั ตา ไม่มีกู ใจสงบ จิตมี เยน็ ปัญญา วา่ งจาก หยดุ ปรุง จิตวา่ ง ตวั ตน แต่ง โลกวา่ ง ตารางที่ ๕.๖๒ บทสรุปจากวรรณกรรมเรื่อง “ไม่ใช่กู” [ป.๓-๒]๑.สาระ ุจดเ ้นน ข้อ สรุป๒.อง ์คความ ู้ร ๑. เนน้ เร่ืองธรรมมานุปัสสนาสติปัฏฐานและจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน เป็ นหลกั จิตมีปัญญาจะ ไม่ปรุงแต่ง มีสติมองโลกเป็ นของวา่ ง ว่างจากตวั ตน ไม่มีกูไม่ใช่กู แก่นแทค้ ือพุทโธ ทุกคร้ัง ของการเคลื่อนไหวทุกอยา่ งพุทโธ ภาวนาใหค้ วามวา่ ง ใจคิดจิตรู้ แก่นแทข้ องพุทโธ คือ การยก จิตข้ึนสู่วิปัสสนา ยกจิตข้ึนพิจารณา จิตเห็นจิต ทุกคร้ังที่เคล่ือนไหวทุกคร้ังที่พุทโธ ไดส้ มาธิ จาก พุทโธ ๒. ทาจิตให้วา่ งจากตวั กูของกู การฝึ กจิตใหเ้ กิดความวา่ ง อธิบายการทาใหจ้ ิตวา่ งจนเป็ นวิปัสสนา ทาอยา่ งไรจิตจึงวา่ งจากความเป็นตวั ตน เมื่อเราจิตวา่ งจากความเป็ นตวั ตนเราจะพน้ ทุกขน์ าเร่ือง จิตมาอธิบายเช่ือมโยงกนั ละตวั กูของกู แลว้ จะพบหนทางพน้ ทุกข์ ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. การอธิบายความเหมือนผูเ้ ขียนมีความรู้ท้งั เร่ืองปริยตั ิและปฏิบตั ิ สามารถเขียนไดเ้ ขา้ ใจโดยใช้ ภาษาธรรมดา อธิบายเรื่องกายเวทนาจิตธรรม โดยอาศยั ความวา่ งเป็ นพ้ืนฐานการอธิบายความ ๔.แนะนาวรรณกรรม วรรณกรรมเก่ียวกับธรรมะจะมีความสามารถการเข้าถึงแก่นธรรมได้ ผู้เขียนต้องมี ประสบการณ์ทางธรรมโดยตรง จึงอธิบายเรื่องธรรมไดด้ ี มาก เป็ นความรู้ทางธรรมที่มีการตก ผลึกทางความคิดท้งั ภาคทฤษฏีและการปฏิบตั ิ ๔. ความน่าสนใจ คือ อธิบายเน้นเร่ืองจิตในเชิงปฏิบตั ิ เห็นจิตในจิต และ หลกั สัมมาทิฐิ หวงั ไปสู่ การพน้ ทุกข์ โดยการฝึ กจิตฝึ กใจยอมรับความจริงวา่ ชีวิตมีแต่ความทุกข์ วรรณกรรมเล่มน้ีน่า อ่าน เป็ นการใชภ้ าษาง่ายๆ เหมาะสาหรับคนยคุ ปัจจุบนั วรรณกรรมบางเร่ืองเหมะสาหรับคน ยุคปัจจุบนั เล่มน้ีก็เช่นกนั ท้งั ภาษา ความมีเหตุผล การอธิบายด้วยความทนั สมยั มีตรรกะเชิง เหตุผล เนื่องจากโลกปัจจุบนั สร้างดว้ ยตวั กขู องกูมีมากมาย
๒๑๖ แผนภาพที่ ๕.๖๓ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเร่ือง “จะเสียอะไรถา้ ไดป้ ฏิบตั ิธรรม” คาสาคญั [ป.๓-๓] ยกธรรม สมั มาทิฐิ กฎ ฝึ กฝน ความจริง ไตรลกั ษณ์ ธรรมชาติ ตน แท้ ยอมรับ อปุ กิเลส ปัญญา โลกธรรม ๘ ความจริง ๑๖ ปัญญา มงคล พจิ ารณา โยนิโส วมิ ุตติ ชีวติ จิตเรียนรู้ มนสิการ เจโต จริต ๖ วมิ ตุ ติ ตารางท่ี ๕.๖๓ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง “จะเสียอะไรถา้ ไดป้ ฏิบตั ิธรรม” [ป.๓-๓]๑.สาระ ุจดเ ้นน ข้อ สรุป๒.อง ์คความ ู้ร ๑. เน้นหลกั ธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน สัมมาทิฐินาทางศึกษาธรรม การรู้จกั การยอมรับและ๓.กลวิ ีธเขียน การปรับตวั เพื่อการบรรลุ จิตนิ่งว่าง สงบ และใช้ปัญญาพิจารณาขอ้ ธรรม ยกจิตข้ึนพิจารณา ขอ้ ธรรม อะไรคือความจริงของชีวิตใช้ปัญญาพิจารณาแยกแยะ การศึกษาปฏิบตั ิธรรมที่๔.แนะนา ถูกตอ้ ง คือ การทาให้เกิดปัญญา รู้ว่าอะไรดี ไม่ดี ผิด ถูก อะไรคือความจริงในชีวติ ใชป้ ัญญาวรรณกรรม พจิ ารณาแยกแยะ ๒. การปฏิบตั ิธรรม คือ การศึกษาความจริงในโลกน้ี ให้ถึงกฎธรรมชาติ ยอมรับความจริงของ ธรรมชาติและการปรับตวั จิตเรียนรู้ธรรมชาติ สอนป้อนขอ้ มูลที่ถูกตอ้ งให้จิต เรียนรู้ ยอมรับ และปรับตวั ศึกษาความจริงตามกฎธรรมชาติ การศึกษาความจริงของกฎของธรรมชาติ จิต ตอ้ งใหป้ ัญญาสอน ยกธรรมข้ึนพจิ ารณาในหมวดธรรม ใชป้ ัญญาพิจารณา ๓. การอธิบายความให้ความคิดในการพิจารณาหัวขอ้ ปัญญาสู่เร่ืองมหาสติปัฏฐานในเชิงการ ปฏิบตั ิไดเ้ ขา้ ใจง่าย ท้งั ปริยตั ิและการปฏิบตั ิตามสังคมปัจจุบนั การต้งั คาถาม การตอบคาถาม เป็ นประเด็น สร้างความเข้าใจชัดเจนมีความถูกต้อง ใช้ภาษาอธิบายความธรรมอย่างง่าย นาไปสู่ความเขา้ ใจรูปธรรมไดง้ ่าย ๔. การใช้ภาษาทวั่ ไป อธิบายเร่ืองจิตและธรรม เป็ นแก่นหลกั พฒั นาจิตสู่ปัญญา เหมาะสาหรับ การใช้ในชีวิตประจาวนั โลกประจาวนั พิจารณา เน้นการนาหลกั ธรรมมาเช่ือมโยงหลกั การ ปฏิบตั ิที่สอดคลอ้ งในโลกยุคปัจจุบนั ตามความเป็ นจริง การยกขอ้ ธรรมข้ึนมาอธิบายความ และใหก้ ารพจิ ารณาเขา้ ใจ นาแนวทางหลกั สมั มาทิฐิ เป็นนาทางหลกั อธิบายความ
๒๑๗ แผนภาพท่ี ๕.๖๔ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรม เรื่อง “ทางสายเอก สติปัฏฐานสี่” คาสาคญั [ป.๓- ๔] ฝึ กจิต เวทนาคือ เพง่ จิต อุเบกขา ดว้ ยจิต ความเจบ็ ปวด อริยสจั ฝึ กจิตดว้ ยจิต จิต มรรค ๘ ๔ บริสุทธ์ิ เพง่ จิต ฝึ กอยา่ ง ฌาน คือ นิวรณ์ ๕ ต่อเน่ือง สุขสงบ สภาวะ สารวจตน สารวจ รับรู้ ปรุงแตง่ ธรรม ตามจริง ๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางท่ี ๕.๖๔ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง “ทางสายเอก สติปัฏฐานส่ี” [ป.๓-๔] ข้อ สรุป๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๑. เน้นเร่ืองธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน เป็ นแกนหลกั โดยนาหลกั มรรค ๘ อธิบายความเขา้ ใจ หวั ขอ้ ธรรมท่ีตอ้ งรู้ หวั ขอ้ ธรรมพฒั นาการเขา้ ถึงสมาธิสูงๆ ต่อไป หวั ขอ้ ธรรมจะเชื่อมโยงกบั สมาธิ พฒั นาไปสู่สมาธิข้นั สูงต่อไป เพง่ จิตทาให้จิตน่ิงดว้ ยลมหายใจ ฝึกจิตดว้ ยจิต เพง่ จิตอยู่ กบั ลมหายใจ นาสู่สภาวะความเป็นกลาง สังเกตลมหายใจระเอียดข้ึน เพง่ จิตไปท่ีลมหายใจ ๒. วตั ถุของการปฏิบตั ิสมาธิ คือ ลมหายใจ และความรู้สึกตวั ใชจ้ ิตเป็นวตั ถุการฝึกฝน ลมหายใจ มีความละเอียด กายจะน่ิงมาก เพ่งจิตดว้ ยลมหายใจ เพ่งจิตนิ่งโดยการเพ่งลมหายใจนาไปสู่ สภาวะเป็ นกลาง ควรฝึ กอยา่ งต่อเน่ืองดว้ ยความเขา้ ใจ ความเพียร การมีสติ นาไปสู่กความ สะอาดบริสุทธ์ิ ๓. ภาษาง่ายเขา้ ใจทว่ั ไป ไม่ลงลึกรายละเอียดเรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ อยา่ งแทจ้ ริง อธิบายใน ลกั ษณะความรู้เรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ทวั่ ๆไป การอธิบายความลกั ษณะเป็นภาพรวมทวั่ ไป ไมไ่ ดล้ งรายละเอียดวธิ ีการปฏิบตั ิ ๔. เขา้ ใจเรียบง่าย ใชภ้ าษาง่าย เขา้ ใจไดง้ ่ายเหมาะสาหรับบุคคลทว่ั ไป ที่ตอ้ งการทาความเขา้ ใจ เรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ แตย่ งั ไม่ไดล้ งรายละเอียดอยา่ งลึกซ้ึง แมว้ า่ ช่ือวรรณกรรม เร่ือง ทาง สายเอกสติปัฏฐาน ๔ โดยตรง งานวรรณกรรมไม่ค่อยมีเน้ือหาเขม้ ขน้ ตามช่ือเร่ือง เป็นการ แนะนาไปสู่แนวคิดทว่ั ไป ของผเู้ ขียน ความชดั เจนตรงประเดน็ สอดคลอ้ งยงั ไมม่ ีครบตามเร่ือง มหาสติปัฏฐาน ๔ ดงั น้นั เหมาะสาหรับคนทวั่ ไป
๒๑๘ แผนภาพท่ี ๕.๖๕ แผนท่ีความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรม เร่ือง ปัญญา วธิ ีทา “ความเขา้ ใจเก่ียวกบั การปฏิบตั ิธรรม” วปิ ัสสนา คาสาคญั [ป.๓-๕] มรรค ๘ ความ วปิ ัสสนา อริยบุคคล หลดุ พน้ ญาณ สมาธิ โพชฌงค์ ๗ ฝึ กฝน สมั ปชาโน ศีลสมาธิ พละ ๕ อนตั ตา ปัญญา สมั ปชญั ญะ สมาธิโดย ธรรมชาติ จิตวา่ ง อินทรีย์ ๕ ตารางที่ ๕.๖๕ บทสรุปจากวรรณกรรมเร่ือง “ความเขา้ ใจเก่ียวกบั การปฏิบตั ิธรรม” [ป.๓-๕]๑.สาระ ุจดเ ้นน ข้อ สรุป๒.อง ์คความ ู้ร ๑. เน้นครบ กายเวทนาจิตธรรม โดยนาสมาธิปัญญา คือ ความหลุดพน้ วิธีการทาให้จิตว่าง การ๓.กลวิ ีธเขียน ปฏิบตั ิเพ่ือบรรลุพระนิพพาน การศึกษาตอ้ งท้งั ปริยตั ิและปฏิบตั ิ กระบวนการทาใหจ้ ิตเกิดการ พฒั นาปัญญา วิธีการทาวิปัสสนา เป็ นสมาธิที่ทุกคนมีอยูโ่ ดยธรรมชาติ และสมาธิที่เกิดจาก๔.แนะนาวรรณกรรม การฝึ กฝน ปัญญาคุณธรรมสูงสุด คือ ความหลุดพน้ มีปัญญามีนิสัยสันดานที่สะอาด เกิดเป็ นวรรณกรรม ยถาภูตาญาณ ตอ้ งรักษาจิตเสมอ สงบต้งั มนั่ แห่งจิต สร้างกระบวนพฒั นาจิตพฒั นาปัญญา ๒. วธิ ีการทาวิปัสสนา คืออะไร กระบวนการพฒั นาทางจิต พฒั นาปัญญา ปัญญาคือธรรมสูงสุด เป็นความหลุดพน้ วธิ ีการทาใหจ้ ิตวา่ งโดยการอยา่ ไปยดึ มนั่ ถือมนั่ ส่ิงใดๆ ไมว่ า่ เป็นเราเป็นเขา แนวทางการปฏิบตั ิเพื่อบรรลุนิพพาน วิธีการศึกษาพระพุทธศาสนา ปริยตั ิปฏิบตั ิ ปฏิเวท เรียนรู้ ทาความเขา้ ใจ และปฏิบตั ิ ๓. อ่านทาใหเ้ กิดความเขา้ ใจความรู้เรื่องสติปัฏฐาน ท้งั ภาคปริยตั ิและปฏิบตั ิ ผลการปฏิบตั ิ มี แนวทางตามพระไตรปิ ฎก และบูรณาการไปสู่การปฏิบตั ิดว้ ยภาษาเขียนเรียบง่าย แจม่ แจง้ การ อา้ งอิง ความเขา้ ใจ การใชภ้ าษางานเขียนธรรมะไดอ้ ยา่ งเรียบง่าย แต่มีองคค์ วามรู้อยา่ งช้นั สูง ถูกตอ้ งตามหลกั วชิ าการ และอธิบายความใหเ้ ขา้ ใจง่ายสาหรับคนทวั่ ไป ๔. แนะนาให้อ่านเป็ นอย่างมากเติมองคค์ วามรู้เก่ียวกบั เรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ในยุคปัจจุบนั ได้ ครบถว้ นท้งั กายเวทนาจิตธรรม ครบถว้ น ๔ ดา้ น ทาใหเ้ กิดความเขา้ ใจเรื่องการปฏิบตั ิธรรมได้ อย่างเขา้ ใจ มีองค์ความรู้ด้านธรรมสวยงาม ท้ังภาคทฤษฎีและภาคปฏิบตั ิ ตลอดจนความ คิดเห็นของผเู้ ขียนเองในการเขียนวรรณกรรมเล่มน้ี มีคุณค่าสาหรับผตู้ อ้ งการเรียนรู้การปฏิบตั ิ ธรรม
๒๑๙ แผนภาพที่ ๕.๖๖ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรมเรื่อง“ถึงโสดาบนั ในชาติน้ี” คาสาคญั [ป.๓-๖] สมาธิฌาน ศีลคุมใจ จิตต้งั มนั่ ญาณ ๑๖ จิตต้งั มนั่ สงั่ สม โยนิโส ฌาน ๔ บารมี มนสิการ ศีลลงคุม สงั โยชน์ โสดาบนั ฌานสู่ ถึงใจ ๑๐ ญาณ อริยบุคคล อบุ ายภูมิ อวชิ ชา ไตร ลกั ษณ์ ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางท่ี ๕.๖๖ บทสรุปจากวรรณกรรมเรื่อง “ถึงโสดาบนั ในชาติน้ี” [ป.๓-๖] ๒.อง ์คความ ู้รข้อ สรุป ๑. เน้นกาย เวทนา จิต ธรรม เป็ นการนาผลการเข้าถึงอริยบุคคลประเภทโสดาบนั เป็ นหลกั การ๓.กลวิ ีธเขียน อธิบายความ ดา้ นกาย ให้ความสาคญั ศีลนาไปสู่ความเป็นอริยบุคคล การสะสมบารมียาวนาน ๔.แนะนาวรรณกรรมสม่าเสมอ ต่อเนื่อง ยาวนาน ละสังโยชน์ ๑๐ ดา้ นจิตพฒั นาจิตวญิ ญาณ พน้ กิเลส ดา้ นธรรม จิตต้งั มนั่ เป็นสมาธิพจิ ารณาธรรมโดยแยกคายใชโ้ ยนิโสมนสิกา จิตเกิดปัญญาแลว้ เห็นแจง้ ๒. การอธิบายผลของการเจริญสติปัฏฐาน ๔ การเป็ นโสดาบนั โดยละเอียดเป็นตวั หลกั มาอธิบาย วิธีการแนวคิด ไปสู่เรื่องการปฏิบตั ิเข้าถึงมหาสติปัฏฐาน ๔ อธิบายเร่ือง ญาณ ๑๖ อธิบาย สมาธิฌาน ละสักกายทิฐิ เหตุถือตวั ตน วิจิกิจฉา คือ สงสัยพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ สีลพั พตปรามาส คือ ยึดถือขอ้ ปฏิบตั ิที่ผดิ ทาง ๓. เขียนอ่านเข้าใจง่ายธรรมะท่ัวไป เชื่อมโยงมหาสติปัฏฐานผู้อ่านต้องมีความรู้พ้ืนฐาน พอสมควรแล้วมาเพิ่มพูนความรู้จากวรรณกรรมเรื่องน้ี ได้มีมากเหมาะทาความเขา้ ใจเพ่ือ นาไปปฏิบตั ิต่อกา้ วหน้า ความเขา้ ใจธรรมะระดบั ช้นั มีความสาคญั ต่อการสื่อสาร ท้งั ผูเ้ ขียน และผูอ้ ่าน ความเขา้ ใจ ความตามความคิดทนั ในงานเขียน เรียกวา่ ระดบั ข้นั ธรรมมีผลต่อการ อธิบายความเช่นกนั ๔. แนะนาวา่ น่าอา่ น แตต่ อ้ งมีความรู้พ้ืนฐานพอสมควร อธิบายไดง้ ่ายและเขา้ ใจไม่ยาก การนาผล การเขา้ ถึงโสดาบนั มาอธิบายวธิ ีการและหลกั การ แนวคิด ไปสู่เร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ การนา เรื่องการเขา้ ถึงการเป็นโสดาบนั เป็นเป้าหมายการพฒั นาธรรม ท้งั หลาย เพ่อื ใหเ้ ป็นกรอบ ความเขา้ ใจ ความเขา้ ถึงไดช้ ดั เจน
๒๒๐ แผนภาพท่ี ๕.๖๗ แผนที่ความคิดและคาสาคญั จากวรรณกรรม เร่ือง“ฝึกจิต ชีวติ เปลี่ยน” คาสาคญั [ป.๓-๗] วธิ ีดึง นิพพาน วธิ ีดึงพลงั พรหม พลงั โมเดล สมาธิ วหิ าร สมาธิ ออกมาใช้ ๔ พรหม เปิ ดใจ ออกแบบ ปัญญา วหิ าร ๔ ใหก้ วา้ ง ชีวติ สร้างสมาธิ ฝึ กฝน ขยายใจ พทุ โธ ปัญญาหยงั่ จิต ใหส้ มดุล รู้ พทุ โธ สจั จะ กาหนดลม ปัจจตั ตงั หายใจ ๒.อง ์คความ ู้ร ๑.สาระ ุจดเ ้นนตารางที่ ๕.๖๗ บทสรุปจากวรรณกรรมเรื่อง “ฝึกจิต ชีวิตเปลี่ยน” [ป.๓-๗] ข้อ สรุป ๑. หลกั การทวั่ ไป การทาสมาธิคือตอ้ งฝึ กทุกวนั ปัญญาเกิดจากสมาธิตอ้ งฝึ กฝนบ่อยๆ คือการ รักษาใจไวใ้ นอารมณ์ปัจจุบนั เพ่ือทาใจให้เขม้ แข็ง ขจดั ความขดั แยง้ ในใจ เพ่ือหาปัญญาคือ ความหยงั่ รู้ สมาธิ คือ พลงั อานาจมหศั จรรยท์ ่ีธรรมชาติ มอบใหม้ นุษย์ ๒. วิธีการดึงพลงั สมาธิออกมาใช้ ตอ้ งฝึ กฝน จิตใจขยายกวา้ งขวาง จะเห็นมากกวา่ ที่เคยเห็น เป็ น ระเบียบแบบแผน วิธีให้ความรู้สึกท้งั หมดอยูท่ ี่ปลายจมูก พุทโธ กาหนดลมหายใจ รักษาศีล ๕ แผเ่ มตตา พรหมวหิ าร ๔ สมาธิตอ้ งทาต่อเน่ือง ฝึ กทาบ่อยๆ เป็นประจา สม่าเสมอ ขยายใจเปิ ด ใจใหก้ วา้ ง ข้ึน ชีวติ ที่ถูกตอ้ ง คือ ชีวติ ท่ีเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม ๔.แนะนาวรรณกรรม ๓.กลวิ ีธเขียน ๓. ผเู้ ขียนใชข้ อ้ สรุปเอง ไม่ค่อยเนน้ หลกั ทฤษฎีอะไรรองรับหรืออา้ งอิงท่ีมา เหมาะสาหรับพ้นื ฐาน ฆราวาสทว่ั ไป โดยส่วนมากเป็ นความรู้และประสบการณ์ผเู้ ขียนเอง อ่านงานเป็ นความรู้ทวั่ ไป บูรณาการพระพทุ ธศาสนากบั โลกปัจจุบนั ได้ ๔. วรรณกรรมเร่ืองน้ีอธิบายยงั ไม่เขา้ ถึงเร่ืองมหาสติปัฏฐาน ๔ อยา่ งลึกซ้ึง และไมค่ อ่ ยมีอะไรใหม่ เหมาะสมสาหรับธรรมะพ้ืนฐานคนทว่ั ไป ในการดาเนินกิจการทางโลก อา่ นเขา้ ใจง่ายทว่ั ไป เน้ือความในวรรณกรรมเป็นเรื่องทว่ั ไป แต่ คาวา่ นิพพนานโมเดล เป็นคาที่มีความสวยงาม หากอธิบายแนวเร่ืองสติปัฏฐาน ๔ คือ นิพพานโมเดล แนะนาใหอ้ า่ นในระดบั ปานกลาง
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
