รายงานสถานการณ์ระบบยา

รายงานสถานการณ์ระบบยา พ.ศ. 2555-2559 ยาตราพญานาค 4 รายการทีข่ ้ึนทะเบียนไว้ มีสว่ นประกอบที่เป็นสมนุ ไพรดังน้ี ยาบำ�รงุ ร่างกาย ยาบ�ำ รงุ รา่ งกายตรา ยาดองเหล้าตรา ยานํ้าแก้ปวดเมอื่ ย ตราพญานาค พญานาค สูตร 2 พญานาค ตราพญานาค ทะเบียน G 78/2551 ทะเบยี น G ทะเบยี น G ทะเบยี น G 197/2557 360/2558 167/2555 1. กรรณกิ าร์ (เปลอื ก) 1. กรรณิการ์ (ราก) 1. กระชายด�ำ 1. กรรณิการ์ (เปลอื ก) 2. กระชายดำ� 2. กำ�จดั (เปลอื กผล) 2. กำ�ลงั เสือโครง่ 2. กระชายดำ� 3. กำ�ลังเสือโครง่ 3. ขา่ ลิง (เหงา้ ) 3. ขา้ วเปลือก 3. กำ�ลังเสือโคร่ง 4. ข้าวเปลอื ก 4. ม้ากระทืบโรง (ลำ�ตน้ ) 4. ต้นกรรณกิ าร์ 4. ปกั ค้ี 5. ปกั ค้ี 5. ยาดำ� 5. ตน้ จันทนเ์ ทศ 5.ม้ากระทืบโรง 6. ฝาง 6. รกจนั ทน์เทศ 6. ปกั คี้ 6. อบเชย 7.มา้ กระทบื โรง 7. หวั แห้วหมู 7. ฝาง 7. แหว้ หมู 8. อบเชย 8. เถาวัลย์เปรียง 8. มะขามป้อม 8. โกฐกระดกู 9. เน้อื ไม้กฤษณา 9. เถาแส้ม้าทะลาย 9. ม้ากระทืบโรง 9. โกฐหวั บวั 10. แห้วหมู 10. เถาโคคลาน 10. อบเชยเทศ 10. โกฐเขมา 11. โกฐเชียง 11. เปลือกตน้ กำ�ลงั เสือโคร่ง 11. เน้ือไมก้ ฤษณา 11. โกฐเชยี ง 12. เปลอื กต้นอบเชยจนี 12. แห้วหมู 12. โสมเกาหลี 13. เหงา้ กระชายดำ� 13. โกฐเชยี ง 14. แก่นฝาง 14. โคคลาน 15. โกฐเชยี ง (ราก) 15. โดไ่ มร่ ูล้ ้ม ที่มา: http://fdaolap.fda.moph.go.th/logistics/drgdrug/DSerch.asp คน้ เมื่อวนั ท่ี 1 มิถุนายน 2559 จากขอ้ มลู ดงั กลา่ วขา้ งตน้ จะเหน็ ไดว้ า่ ขณะนี้มีการน�ำ ยาทีม่ ีสว่ นผสมของแอลกอฮอล์ไปใช้ในทางที่ผิด เพ่ิมสงู ข้ึน ดังนั้นหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะต้องช่วยกันหาทางแก้ไขปัญหาพฤติกรรมการดื่มยาแทนเหล้าของ ประชาชนให้ลดลงหรือหมดไป หากการด�ำ เนินการแก้ไขปญั หาลา่ ช้าต่อไป อาจมีผลิตภณั ฑย์ าตวั ใหมท่ ่คี ลา้ ยกับ ยาตราพญานาคทยอยกนั ออกมาอกี ก็เปน็ ได้ 195

รายงานสถานการณร์ ะบบยา พ.ศ. 2555-2559 ขอ้ เสนอแนะต่อสำ�นักงานคณะกรรมการอาหารและยาและหน่วยงาน ที่เกี่ยวข้องเพอ่ื การลดปญั หาพฤติกรรมด่ืมยาแทนเหล้าของประชาชน 1. ควรมีการทบทวนทะเบียนต�ำ รับยาทีม่ ีแอลกอฮอล์ผสม 2. ควรมกี ารทบทวนการแสดงฉลากให้เหมาะสม โดยไม่อนุญาตให้มีลักษณะใกลเ้ คยี งกนั ทัง้ น้ี เพ่ือ ป้องกนั การเข้าใจผดิ และการโฆษณาแอบแฝง 3. ไมค่ วรอนุญาตให้มีการโฆษณาที่สื่อให้เข้าใจว่า ยานั้นสามารถทำ�ให้ร่างกายกำ�ยำ�บึกบึนหรือ เพ่ิมพละก�ำ ลังทางเพศ 4. ควรควบคุมการกระจายให้ถูกต้องตามกฎหมายในแต่ละประเภทของยา และหากพบการกระท�ำ ความผิดใหด้ ำ�เนนิ การตามกฎหมายอย่างเคร่งครัด 5. ควรมกี ารให้ความรแู้ ละทำ�ความเข้าใจกบั ผู้จ�ำ หนา่ ยถึงแนวทางทีค่ วรปฏิบัติและกฎหมายท่เี กยี่ วขอ้ ง 6. ควรมีการใหค้ วามรูอ้ ยา่ งกว้างขวางแก่ประชาชนเรื่องอันตรายและผลกระทบท่ีเกดิ จากการบริโภค ยาที่มสี ่วนผสมของแอลกอฮอล์ 7. ควรมีการส่งเสริมและสนับสนุนการสรา้ งเครือข่ายประชาชนในชุมชนในการเฝ้าระวังพฤติกรรม การใช้ยาอยา่ งไมเ่ หมาะสม โดยเฉพาะต�ำ รับยาทีม่ แี อลกอฮอล์ แหลง่ ทม่ี าของขอ้ มลู 1. ภญ.รุ่งนภา กงวงษ์, การสำ�รวจพฤติกรรมการใช้ยาตราพญานาค เขตพื้นที่อำ�เภอวารินชำ�ราบ จ.อบุ ลราชธานี , 2558 2. ระบบแจ้งเตือนภัยฐานข้อมูลคุณภาพความปลอดภัยผลิตภัณฑ์สุขภาพ (Single Window) ของ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ 3. ภญ. นชุ นอ้ ย ประภาโส นคบส. 2 แนวทางการจดั การปญั หาการน�ำ ยาแผนโบราณไปใช้ในทางทีผ่ ดิ : กรณศี ึกษายาบ�ำ รงุ ร่างกายตราพญานาค, 2558 4. ภญ. เบญจมาศ บุดดาวงศ์ ผลกระทบต่อสุขภาพและปัญหาทางสังคมจากการใช้ยานํ้าตำ�รับที่มี แอลกอฮอล์ (กรณี ; ยาบ�ำ รุงรา่ งกายตราพญานาค) 196

รายงานสถานการณ์ระบบยา พ.ศ. 2555-2559 9. ส่ือ 9.1 ส่ือในการรณรงค์เพ่อื การพฒั นาระบบยา โดย กพย. และเครอื ขา่ ย 119977

รายงานสถานการณ์ระบบยา พ.ศ. 2555-2559 9.1 สือ่ ในการรณรงคเ์ พอื่ การพฒั นาระบบยาโดย กพย. และเครอื ขา่ ย ศูนยว์ ชิ าการเฝ้าระวังและพัฒนาระบบยา งานทส่ี �ำ คญั งานหนึ่งของ กพย. ก็คืองานรณรงค์เพื่อสร้างความเข้าใจแก่สังคมในประเด็นต่างๆที่ เกย่ี วขอ้ งกบั ระบบยาของประเทศไทย เชน่ การใชย้ าตา่ งๆอยา่ งปลอดภยั การเรยี กรอ้ งใหย้ กเลกิ ทะเบยี นต�ำ รบั ยา คณุ ภาพของยาชอ่ื สามัญ ปัญหาดา้ นสทิ ธิบตั รทีท่ ำ�ใหค้ นไทยเขา้ ไม่ถึงยา ฯลฯ งานรณรงค์เหลา่ นจ้ี ำ�เป็นตอ้ งใช้ สอ่ื ต่างๆเป็นเครอื่ งมอื ในการทำ�งาน เดิมสื่อที่ผลิตส่วนใหญ่มักเป็นจำ�พวกสื่อสิ่งพิมพท์ ่ีผลิตออกมาเป็นรูปเลม่ ซึ่งมีความสะดวกในการอ่านและถนอมสายตาแต่อาจไมส่ ะดวกต่อการเผยแพร่ในวงกว้าง ดงั นนั้ นอกจากจะจดั พิมพส์ อื่ เปน็ รูปเล่มแลว้ กพย.ยังไดเ้ ปิดให้ดาวนโ์ หลดไฟล์ดิจิตอลผา่ นทางเว็บไซต์ ซง่ึ ท�ำ ให้ผูท้ ่ีสนใจสามารถเขา้ ถึงสือ่ เหลา่ นี้ได้โดยสะดวกและรวดเร็วมากย่ิงขึ้น ในเวลาไมก่ ป่ี ีทีผ่ า่ นมา เทคโนโลยกี ารสื่อสารของโลกได้เปล่ียนแปลงไปอย่างรวดเร็ว สมารท์ โฟนชว่ ยให้ ผู้ใชง้ านเข้าถงึ ช่องทางการส่ือสารทางอนิ เตอรเ์ นต็ ไดส้ ะดวกขึ้น เนื้อหาในอินเตอร์เน็ตจากเดิมที่มีเพยี งเวบ็ ไซตท์ ี่ ตอ้ งเปดิ ดผู ่านคอมพวิ เตอรก์ ม็ ีการเปลย่ี นแปลง เกดิ ส่อื สังคมออนไลนห์ รอื Social Media ทีไ่ ด้เขา้ มามบี ทบาท ในการเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารแทนช่องทางส่ือแบบเดิมๆมากยิ่งข้ึนเน่ืองจากความรวดเร็วในการส่งต่อข้อมูล และผู้ใชส้ ่ือสงั คมออนไลน์ทกุ คนสามารถเปน็ ส่วนหนึ่งในการส่งต่อข้อมูลได้เชน่ กนั ดังนนั้ กพย.จึงใชส้ อ่ื สังคม ออนไลน์เป็นอีกช่องทางในการสื่อสาร โดยได้เปิดช่องทางสื่อสังคมออนไลน์ที่สำ�คัญคือ Facebook และ YouTube Channel 198

รายงานสถานการณ์ระบบยา พ.ศ. 2555-2559 ชอ่ งทางออนไลนข์ อง กพย. 1. เวบ็ ไซต์ www.thaidrugwatch.org 2. Blog www.thaidrugwatch.org/blog 3. Facebook www.facebook.com/thaidrugwatch 4. YouTube Channel www.youtube.com/thaidrugwatch สอ่ื ทผ่ี ลติ โดย กพย. จดหมายข่าวฯ “ยาวิพากษ์” เป็นส่ือที่จัดทำ�ขึ้นเพื่อเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารสถานการณ์ปัญหายาและความเคลื่อนไหวเพื่อการ เฝ้าระวงั และพฒั นาระบบยาของประเทศไทย โดยจัดพิมพ์เป็นรูปเล่มแจกจ่ายให้กับเครือข่ายทางไปรษณีย์ สำ�หรบั ผู้สนใจ สามารถขอรับได้ด้วยตนเองและสามารถดาวน์โหลดเป็นรูปแบบไฟล์ PDF ได้ที่ www.thaid- rugwatch.org/printout01.php นอกจากน้ยี งั ได้มกี ารเผยแพร่ทางเฟซบุค๊ กพย. ดว้ ย หนังสือ จัดพิมพข์ ้ึนเพื่อรวบรวบขอ้ มูลทางวิชาการ มที ั้งความรูแ้ ละการถอดบทเรยี นในประเดน็ ต่างๆ นอกจาก จะจัดพิมพ์เปน็ รูปเล่มแล้วยังสามารถดาวน์โหลดในรูปแบบไฟล์ PDF ได้ท่ี www.thaidrugwatch.org/print- out03.php ตัวอย่างเช่น 199

รายงานสถานการณ์ระบบยา พ.ศ. 2555-2559 หนงั สือนิทาน “กกุ๊ ไก่เป็นหวัด” และ “กระจบิ ทอ้ งเสีย” ในการรณรงคเ์ พอื่ แกไ้ ขปญั หาเชื้อดื้อยาต้านแบคทีเรีย สาเหตุของปัญหาส่วนหนึ่งเกิดจากการใชย้ า อย่างไม่เหมาะสมซงึ่ เปน็ ปญั หาเชิงพฤตกิ รรม กพย.ไดร้ เิ รมิ่ สอ่ื สารกับกลุ่มเยาวชนเพอ่ื ให้ความรูท้ ีถ่ ูกต้องในการ ใชย้ ากลุ่มน้ี ซง่ึ คาดวา่ จะท�ำ ให้เดก็ ๆเติบโตขึน้ มาเปน็ ผใู้ หญท่ ี่มีพฤติกรรมการใช้ยาอยา่ งถูกตอ้ งได้ โดยได้ร่วมมอื กบั นกั เขยี นหนังสือสำ�หรับเด็ก อ.เรอื งศกั ด์ิ ป่ินประทีป เจ้าของนามปากกา “ต๊บุ ปอง” สรา้ งสรรคห์ นงั สอื นิทาน ทม่ี ีชอื่ วา่ “กุก๊ ไกเ่ ปน็ หวดั ” และ “กระจบิ ท้องเสยี ” ซง่ึ เมอ่ื เผยแพรอ่ อกไปก็ได้รับผลตอบรบั ท่ดี ี มผี ถู้ ่ายคลปิ วิดีโอลกู สาวของตนเล่านิทานกุ๊กไก่เป็นหวัดและแชร์มาที่เฟซบุ๊ค กพย. ซึ่งแสดงให้เห็นว่าการสื่อสารด้วยสือ่ นิทานได้ผลกับเด็กและสร้างความรู้สกึ อยากมีสว่ นรว่ มในการใช้ยาอยา่ งเหมาะสมได้ หนงั สอื รายงานการถอดบทเรยี น “การจัดการปัญหายาอันตรายในชุมชนอย่างยั่งยนื กรณีศกึ ษา อำ�เภอโนนคูณ จังหวดั ศรีสะเกษ” เป็นการถอดบทเรียนเก่ียวกับการทำ�งานของชุมชนตัวอย่างซึ่ง สามารถจัดการปัญหายาที่ไม่เหมาะสมในร้านชำ� เปน็ ปญั หาท่เี กดิ ข้นึ ใน ชนบททัว่ ไปในประเทศไทย แต่ อ.โนนคณู สามารถจัดการปัญหานีไ้ ด้ดว้ ย การร่วมมือกันระหว่างหน่วยงานรัฐหลายหน่วยงานและภาคประชาชน ในพ้ืนที่ หนังสอื เล่มนี้เป็นการถอดบทเรียนว่าอะไรคือปัจจัยแหง่ ความ สำ�เร็จและเหตใุ ดจงึ สามารถท�ำ ให้การแก้ปัญหานี้เปน็ ไปอย่างย่ังยนื ได้ 200

รายงานสถานการณ์ระบบยา พ.ศ. 2555-2559 สื่อของเครือข่ายที่น่าสนใจ สอื่ ความรู้ของ สยส. ผลิตโดย คณะทำ�งานสร้างเสริมความเข้มแข็งของประชาชนด้านการใช้ยาสมเหตุผล (สยส.) เป็นสือ่ รปู ภาพสอ่ื สารประเด็นการใชย้ าสมเหตผุ ล เผยแพรใ่ นเฟซบ๊คุ เพจ Rational Drug Use ซงึ่ เป็นเพจทม่ี ยี อดไลค์ มากกวา่ 80,000 ไลค์ และพบว่า ในการโพสตแ์ ตล่ ะครั้งจะมีเฟซบ๊คุ เพจชื่อดังหลายแห่งน�ำ ภาพไปแชร์ต่อ สื่อรณรงค์สัปดาหร์ ูร้ กั ษต์ ระหนกั ใช้ยาตา้ นแบคทีเรีย 2559 ผลติ โดย สำ�นกั งานกองทุนสนับสนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) ซึง่ ปญั หาเช้อื ด้อื ยาตา้ นแบคทีเรยี ก�ำ ลังเป็นปัญหาส�ำ คญั ทน่ี านาชาตใิ ห้ความสำ�คญั ในระดับสากลไดม้ ีการจดั กิจกรรมวันรู้รักษ์ตระหนกั ใช้ยาตา้ น แบคทีเรียขนึ้ ในวนั ที่ 18 พฤศจิกายนของทุกปี สำ�หรบั ประเทศไทย กพย. และภาคกี ไ็ ดต้ ระหนักถึงความส�ำ คัญ ของปัญหานีเ้ ช่นกนั และไดร้ ว่ มกันจัดกิจกรรม “สัปดาหร์ รู้ กั ษ์ตระหนักใช้ยาต้านแบคทเี รยี ” มาอยา่ งตอ่ เน่อื ง ส�ำ หรับปี พ.ศ. 2559 ทาง สสส. ได้ร่วมกับ กพย. ผลิตชุดสื่อความรู้เพื่อสื่อสารให้สังคมเกิดความตระหนกั รู้ ถงึ ความส�ำ คัญของปญั หานี้ โดยได้ผลิตสื่อหลายประเภททั้ง สปอตวิทยุ สื่อวิดีโอสำ�หรับฉายบนจอ LED ตาม สถานท่สี าธารณะ และแผ่นพบั ให้ความรู้เรอ่ื งเช้อื ด้ือยา ซึง่ สามารถเข้าถึงไดท้ ี่ http://atb-aware.thaidrug- watch.org 201

รายงานสถานการณร์ ะบบยา พ.ศ. 2555-2559 ปฏทิ นิ 10 พฤติกรรมที่มีส่วนทำ�ให้เช้ือด้ือยาและสเตยี รอยด์ เป็นสอ่ื ทส่ี ามารถน�ำ ไปใชป้ ระโยชน์ในชวี ิตประจำ�วันด้วยรูปแบบของปฏทิ นิ โดยใหค้ วามรเู้ รอ่ื งพฤติกรรม ที่มสี ่วนทำ�ใหเ้ ชื้อดอื้ ยาและอนั ตรายจากยาปลอมปนสเตียรอยด์ ซ่ึงภก.วสนั ต์ มีคณุ รพ.วาริชภูมิ จ.สกลนคร ไดต้ อ่ ยอดจากกลุ่มเภสชั กร “นพย.” ทีไ่ ด้รว่ มกนั ออกแบบคำ�ถามเพอื่ ใช้ในการรณรงคก์ จิ กรรม “สปั ดาห์รรู้ กั ษ์ ตระหนักใชย้ าตา้ นแบคทีเรีย ประจำ�ปี พ.ศ. 2559” ปฏิทินนี้ กพย.ได้สนับสนุนงบประมาณในการผลิตเพื่อ แจกจ่ายในพื้นที่การทำ�งานของกลมุ่ เภสชั กร “นพย.” ในหลายจังหวัด 202

รายงานสถานการณร์ ะบบยา พ.ศ. 2555-2559 คณะท�ำ งาน ทป่ี รกึ ษา นยิ ดา เกียรตยิ ่ิงอังศลุ ี องั คณา สมนสั ทวชี ัย ยพุ ดี ศิรสิ ินสขุ วโิ รจน์ ต้งั เจรญิ เสถยี ร บรรณาธิการ ธิติมา เพง็ สุภาพ พรรณี อมรวิพุธพนชิ ปรฬุ ห์ รจุ นธำ�รงค์ สุนทรี ท.ชยั สมั ฤทธโ์ิ ชค ผรู้ ่วมงาน คณติ ศกั ดิ์ จันทราพ ิพฒั น ์ กนกพร ธัญมณีสนิ อุษาวดี สุตะภกั ด์ิ สถาพร อารกั ษว์ ทนะ เฉลิมศักด์ิ กิตตติ ระ กูล ภิญญภุ า เปล่ียนบางชา้ ง นศุ ราพร เกษสมบูร ณ์ ไพลิน สาระมนต์ ทวีศกั ด์ิ มโนมยทิ ธ กิ าญจ น์ อ่นิ แกว้ สิงห์แกว้ กฤษดา ลมิ ปนานน ท์ เมฆนิ ทร์ คณุ แขวน จริ าพร ลมิ้ ปานานน ท์ รุง่ นภา กงวงศ์ เครือขา่ ยเภสัชกรร มปฐม ภูมิ เข ต 10 สุภนัย ประเสรฐิ สขุ จันทร์จรยี ์ ดอกบัว ประสานงาน เขมกิ า โตนะโพธิกลู ไพจติ รา กตัญญูตะ กองแผนงาน กพย. เขมกิ า โตนะโพธิกูล ณัฐพล มธุลาภรงั สรรค์ นริศรา ศิลัยรตั น์ วีรวัฒน์ นม่ิ นวล พศิ เสน่ห์ นมิ่ นวล ชินวจั น์ แสงอังศุมาลี ออกแบบปก/รปู เลม่ วลัย ลม้ิ จักรภพ

รายงานสถานการณร์ ะบบยา พ.ศ. 2555-2559