หนังสือเรียนพุทธศาสนาอย่างปัญญาชนเล่ม4พุทธศาสนาฝ่ายมหายาน

©๔๓ ๖. ใทษประหารชวี ฅิ ไมม่ 1ีในธเิ บฅ เพยี งแตใ่ หใ้ สฅ่ รวน ทข่ี าไปจนตายสำหรบโทษหนกมาก กำเบนโทษเบากม็ กื ารโบยตี แทนการคดิ คกุ โทษทร่ี า้ ยแรงทส่ี คุ คอื โทษทางการเมอื ง เมอ่ื ราว พ.ศ. ๒๓00 เศษ พระลามะทว่ี คํ เฅงเยลงิ ฅคิ ตอ่ รบสนิ บนจากจนี คิด การจะใหธ้ ฒิ ฅรวมกบจนี รฐจบํ แผนการไดจ้ งี สงํ เผาทำลายวค เตงเยลงิ เลยี ราบ ควไบาตรพ์ ระลามะพวกนน มใิ หป้ ระชาชนคดิ ตอ่ คบหาดโวย ๗. คนธฌิ ฅไมน่ ยิ มไวห้ นวดไวเ้ ครา ไมส่ บู บหุ ร่ี ไมส่ ูบ \"ฝน่ หไมขายบหุ รใ่ี นวด ชาวธเิ บฅใชก้ ะโถนบวนและทง่ี ลงี ของ อยา่ งชาวไทย ชอบนคยา ทำกลอ่ งยานดสวยงามประกวดกนิ ใคร เผลอจามออกมาจะเบนตลกตวั ใหญ่ ชาวธเิ บต ขหวเราะ เสนฅนทส่ี ดุ !นโลก ใครไปหกลไง เขา เบนหวเราะกนไคน้ าน ๆ คนธเิ บฅไมน่ ยิ มถา่ ยรปู เกรงวา่ จะ อายสุ น ทางการหไมสวมแวน่ ตา ใครจำเบนื ตองสวมแวน่ ตา ตอง ไคร้ บอนญุ าตจากดาไลลามะเสยี กอ่ น

©£a£a วดสำคไฃูใน ธ ิเบ ต วดิ สำคญํ 'ของนิกายหมวกเหลอื ง (นกิ ายดลิ กนปา) กอ่ น ทค่ี อมมนู สิ คเ์ ฃำยคี ครอง คือ ๑. วดิ กลตนลิง - อยบู่ นเขาวงิ เกอร์ มที ผ่ี งศพทา่ นชอง กาบา เบนทร่ี วมความเการพบชู าของมหาชนชาวธเิ บฅ ในระยะ รงุ่ เรอื งกลา่ ววาิ มพี ระถงึ ๓000 รูป ๒. วดิ เซลาลงิ - อยหู่ า่ งจากนครลาสา ไปทางเหนอื ราว ๒ ไมล์ จพุ ระไคร้ าว ๕000 รปู ๓. วดใดปุง - อยหู่ า่ งจากเมอื งลาทไปทางทศิ ค'วนฅก ๕ ไมล์ เบ1็ นวดใหญท่ ส่ี ดุ ในโลก จพุ ระไคถ้ งึ ©0,000 รปู มก เรยี กวา่ วค มงโกล เพราะชาวมงโกลนยิ มมาเรยี นพทุ ธศาสนา ทีวดนมาก (คำเรยี กชาฅิมงโกล อีกคำหน่ึงคอื คาค) เจไอาวาสทง่ี ๓ วดิ สำคญของนกิ ายหมวกเหลอื งนื เบน คณะทปี รกึ ษาของดาไลลามะ โดยตำแหนง่ หรอื เรยี กวา่ เบน ประธานของรฐสภา หรอื ประธานองคม์ นฅรกี ไ็ ค้ ซง่ึ เจไอาวาส ๓ วคิ นแ่ึ หละ คอื ผปู้ กครองประเทศธเิ บฅฅวจรงิ (คณาธปิ ไตย) วิดสำคํญบองนกิ ายหมวกแดง (นกิ ายศากคะ หรอื เรยี ก นกิ ายกรคยปุ ะ) มเี มยี ไคน้ น, มวี คสำคญเพยี งวดิ เดยี ว ชอ่ื วดิ

<S)Gt.& วา่ ศากยตะลิง อยเู่ หนอื ภเู ขาเอเวอรเรสฅร์ าว ๕0 ไมล์ ทว่ี คนิ มหี อสมดุ ใหญโ่ ดมาก มคี มภรี พ์ ทุ ธศาสนาภาษาสนสกฤฅและ ภาษาธเิ บฅจำนวนมาก สว่ นวดทท่ี า่ น บทมสมภพ มาสรไงขน้ํ ฌนวดแรกเมอ่ื ประมาณ พ.ศ. ©๒00 เศษนน เบนวดเลก็ ๆ ชอ่ื 'วคสามายะนน ไดก้ ลายเบนวคฃองนกิ ายหมวกแดงไปควย วดํ สำค้ญฃองนิกายหมวกดำ นนไมม่ ี (นกิ ายบอนโป) มแี ค'่วคเลก็ ๆ ไมม่ ชี อ่ื เสยี ง แสดงวา่ คนธฌิ ฅยคุ ใหมไ่ มเ่ ชอ่ื เรอ่ื ง ภฅู ผบี ศี าจคงํ เชน่ สมยโบราณ ความเกยี วฃไ)งกํบ,พระสมณะโคดมหุทธเจำฃฮงคนธเิ บต บปจี บุ นํ เมอ่ื ทางการขององํ กฤษทเ่ี ขไครอบกรองประเทศอนิ เดยี ไดข้ ดุ คนสถานทส่ี ำคญอ่ นํ ,๓ยวกบํ พทุ ธประวฅํ ฃองพระสมํ มาสม- พทุ ธเจไขนใหป้ รากฏแกโ่ ลก และชาวพมา่ 5 ลงํ กาไดเ้ ขไชว่ ย เหลอื ในการกอ่ สรไงคา่ ง ๆ นน ชาวธเิ บฅกฅ็ น่ื ฅวํ ในเรอ่ื งนแิ ละ เหน็ ความสำคญํ ข่ องพระสมณะโคดมพทุ ธเจไ จงึ แตง่ นทิ านเรอ่ื ง พทุ ธประวฅฃองเจไชายสทิ ธฅํ ถะขน ใหโ้ ลดโผนฅามความชอบใจ และถอื เอาวา่ เบน มานษุ พทุ ธะชาวมงโกล เผา่ พนธุ เดยี วกบกน

©๔๖ ธเิ บคจงึ มาสคาั งคคั ธเิ บคฃน้ํ ทพ่ี ทุ ธคะยา (สถานฑครสร)ู้ ซง่ึ มี วคพมา่ วคไทยอยคู่ วยในบจจบุ นน กบมคี คั ธเิ บคอยทู่ ค่ี ำบล ลมุ พนิ ี (สถาน1ทป่ี ระสฅู )ิ ควั ยวคํ หนง่ึ ชาวพทุ ธธเิ บคนยิ มเคนิ ทางมานมสํ การสง้ เวชนยี สถานของพระสมณะโคคมพระพทุ ธเจำ เหมอื นอยา่ งชาวพทุ ธชาศอิ น่ื ๆ แคค่ วามมงุ่ หมายของเขาเพอ่ื ให้ ๓คความครทธา และเพอ่ื หว'งขน้็ สวรรคเ์ บน'ใหญ่ เพราะเขา ไมศ่ กึ ษาอรยิ สจและปฏจิ จสมปุ บาทคามบญญาครสรอู้ ยา่ งพวกเรา และสำหรบสถานทค่ี บั ขนธป์ รนิ พิ พานนน พทุ ธบรษิ ทํ ผายธเิ บค ภฐาน ลาคกั เขาเชอ่ื คามนทิ านของเขาวา่ พระสมณะโคคม มา'แษพทุ ธะ มาคบั ขนธป์ รนิ พิ พานทเ่ี มอื งหนงในแควนคสั คมั - บจจบุ นมคี คั ชอ่ื วา่ ฮาโซ เบนคำบลทห่ี มาย ใครจะคคั คาน อยา่ งไรพวกนไ่ึ มพ่ ง่ื ไมย่ อมเชอ่ื คามหคกั ฐานทางโบราณกควี า่ ทรงคบฃนธป์ รนิ พิ พานทก่ี สุ นิ ารา ทเ่ี ราเชอ่ื แนก่ นทวไปเพราะ ทางการไดข้ คุ กนสถปู อนเบนทห่ี มายคำบลทค่ี บฃนํ ธป์ รนิ พิ พาน คอื ไคฃ้ คุ พบแผน่ ทองแคงทก่ี นสถปู จารกึ ไวว้ า่ นเ่ึ บนแผน่ - ทองแคงทบ่ี รรจไุ วใ้ นปรนิ พิ พานเจดยี ์ ทำนองแผน่ ศลิ าฤกษ์ สำหรบสงี กอ่ สรไงสำคญั ฑวไป ซง่ึ รบกนคฆั ห่ คกั ฐาน1ทางประ'วค ศาสครแ์ ละวรรณคดี

©๔๗ หุทธศาสนาผายมหายานใน เนปาล ประเทศเนปาล เบนประเทศเลก็ อยู่ในเทอื กเขาหมิ าลไเ อยรู่ ะหวา่ งกลางประเทศธเิ บฅกบํ อนิ เดยี , จนี จีงไมม่ ีฃอสงสยํ อยา่ งใควา่ จะไมไ่ คร้ บอทิ ธพิ ลในดานลทธศิ าสนาจากธเิ บตและอนิ ­ เดยี และจนี เพราะฉะนนพทุ ธศาสนาผายมหายานในประเทศเน- ปาลจงี ไคร้ บการถา่ ยทอดมาจากอนิ เดยี และธเิ บฅ จนี อยา่ งเตม็ ท ในหนงํ สอื นำเทย่ี วของทางการเนปาลนนกลา่ ววา่ พทุ ธศาสนาไค้ เชา่ มาในเนปาลโดยมโี บราณวฅถู เชน่ สถปู และเจดยี ์ พระพทุ ธ- รปู ทถ่ี อ่ สรำงฃน้ํ ไวม้ านานรว่ ม ๒000 บนี น เบนี การกลา่ วอำงท่ี เกนิ ความจรงิ ในประวฅศาสฅรี พระพทุ ธศาสนาผ1่ ายมหายานทย่ี งํ มรี อ่ งรอยใหเ้ หน็ ไคใ้ นบฺ ีจจุบนนนี น้ เบนี นกิ ายวญิ ญาณวาท ท่ี นบถอื วา่ พระอวโลตเิ กศวร เบนี หล'กสิ ำค*ญใน'ความเชอ่ื ของเขา ชง่ี มอี าทพิ ทุ ธะอยบู่ นสวรรค์ ๕ พระองค์ และมานษุ พทุ ธะอยใู่ น โลกมนษุ ย์ ๕ พระองค์ ประจำ ๕ ยคุ ของโลก และในยคุ ท่ี ๔ คอื ยคุ บจี จบุ นมีพระสมณะโคดม (ศากยะมนุ )ี เบนี มานุษพทุ ธะ อยใู่ นกวามควบกมุ ของพระอวโลฅเิ กศวรโพธสิ ฅว และพระอมิ­ ดาภะ (อาทพิ ทุ ธะ) ยคุ ๕ ในอนากฅคอื พระศรีอารยิ ะเมฅไฅร

๑๔๘ นกิ ายวญิ ญาณวาท (โยคาจาร) นเิ ราศกึ ษาจากประวฅ- ศาสตรว์ ่าก่อฅํ้งขนโคย อสิงคะ เม่อื ประมาณ พ.ศ. ๙00 เศษ •และเรายงิ ทราบต่อไปว่าพทุ ธศาสนามหายานเร็ม แพรเ่ ขำ'ไป'ใน ธเิ บตเม่ือประมาณ พ.ศ. ๑®00 เศษ อนเบนรชสมไ!ของพระเจา สรองตะสนคมโป ฉนนพทุ ธศาสนามหายานทเี่ นปาลรบถ่ายทอค ตอ่ จากธเิ บต จงึ ไมก่ ่อน พ.ศ. ๑๑00 ไปไค้ โบราณวตถุทาง ศาสนาในเนปาลจงึ มอี ายอุ ย่างเกา่ ท่สี คุ เพยี ง ๑000 บเี ศษ เท่านน ส่วนสงึ ทส่ี ร1างขนใหม่ในระยะหล*ง ๆ ก็ย่งมื่อายไุ ม่กื่รอยบี เราจะเหน็ ไค้ขัคถึงการผสมผสานระหว่างความเชอื่ ในทอง ถีนกบลทธิศาสนาต่าง ๆ ไคข้ ัคเจนในเนปาลและลทธติ ่าง ๆ ท่ี แพร'่ จากภายนอกเขาั ไปต1งมน่ อยู1่ในเนปาลนินิย่อมแสว่ แ่ ตค่ วาม นิยมสนบสนุ'นของพระราชา ในเนปาลจึงมีการนบิ ถืองใู หญ่ (พญานาค) อนเบีนความเชื่อค,ง๋เํ คมิ ผสมกบศาสนาพราหมณแ์ ละ พทุ ธศาสนาผายมหายาน และตอ่ มาก็ร*m อาล*ทธพิ ทุ ธตนตระใน ธิเบฅเขเั มาอกี ครนศาสนาฮินคเู กิคขนก็รบเขำมามีการสร,างเท- วาล,ยฌนรูปเขาไกรลาสตามแบบอินคู ครนเมือ่ ทางการอ“งกฤษ ขุคคนพบศิลาจารึกของอโศกมหาราช แสคงถึงตำบลทีป่ ระสูติ ของพระสมณะโคคมพทุ ธเขาั ขนมาเม่อื ไมก่ รี่ อยบีมานิ ทางเนปาล

กฅ็ ่ึนฅไรบความสำคไP องคา่ บลสุมพินที ม่ี าอยู่ในเนปาล พระ ราชาเนปาลจงี สไใหส้ รไงพระพุทธรปู ปางสมาธฅิ ามแบบพมา่ หรอื สง่ กาขนบไง ฉนนผู้ที่ ไปประเทศเนปาลจะเหน็ โบราณวฅถคุ า่ ง ๆ แสคงความเช่ือ เช่นมีสถปู แบบพุทธศาสนามหายาน มีเจคยี ์แบบ เนปาล (คลไยของจีน ญมี่ น่ ทมี่ ีหส่งคาชอนๆ กน) และเทวรปู ค่าง ๆ โคยมคี า่ นานเกา่ แกเ่ ล่าวา่ เดิมหุบเขากไามไนซุนเ่ึ บนทะเล สาปกวไงใหญ่ มีนาคอยู่อาศยจำนวนมาก พญานาคราชผมู้ ีฤทธ้ี เบนหวํ หนไนาคท8งหลายช่อื ว่า Karkotak อยู่มา'วนหนง่ึ พระ- อวโลฅเิ กศวรโพธสิ ฅวเ์ หาะมาจากประเทศจนี จะไปเผาพระสวยม- ภวู นาถ (เทพเจไสงู สคุ ) บนสวรรค์ผา่ นมาทางน จึงแผลงฤทธ้ื กไวขาเหยียบภเู ขา Pulchoki Hill อีกชาหนึง่ เหยยี บยอคเขา Champadevi แลวชกดาบวิเศษพนลงกลายเบืนรอ่ งนาขนาคใหญ่ ระบายนาในทะเลสาปลงสู่ฑค่็ า่ กลายเบนแมน่ า Bangmati ฝูงนาค กก็ ระจคกระจายไปทวพภิ พ ฅวพญานาคราชนนพระอวโลฅเิ กศวร โพธสิ ฅวส์ ไให้คงอยู่เพอ่ื พิทกษ์รกษาความสุขสมบูรณ์ของพืชผล (นาคใหน้ า) จึงมีวิหารศกค้ีสทิ ธ้อึ ยูท่ ี่คา่ บล Taudah ส่วนเกาะ กลางทะเลสาปเมอ่ื นาลดลงแลวก็ฒืนเขาย่อม ๆ สงราว ๘0 เมฅร มสี ถปู โบราณเรียกช่ือว่า Swayambhunath-Stupa เพื่อให้ระลึก

๑๕๐ ถึง พระมญชศุ รีโพธสิ *ฅว์ (นาการชุน) ผฅู้ ้งนกิ ายมธยมกิ (ศนู ย- าาท) และอาทพิ ทุ ธะผู้เบนสวย*มภู ผมู้ อี ำนาจกรอบกลมุ โลกและ สวรรคช์ นพา เขาอธิบายว่า รปู โอกวา่ ท่เี บนดว่ สถปู หมายถึงพา ครอบโลก เรยี กวา่ แหลง่ กำเนิดของสง็ ทง้ ปวง (womb, garbh) ซ่งึ นกโบราณคดีเรียกว่าครรภห์ รอื อ’ณฑะ เหนอื ฅ*วสถูปมกี อก ฝเี หล่ยี ม มีลูกดาเขยี น’ไว้ล่คี าน หมายถึงเทวดากอยดแู ลโลกเขา เรียกกอกล่ีเหล่ยี มนวื า่ toran แด่นกั โบราณคดีเรยี กว่า หมบยะ หมายถงึ สวรรค์ชนด่า คอื ดาวดงี สเ์ ทวโลก เหนอื คอกล่เี หล่ยี ม ขนไปเบนฉฅรชอน ๆ กนสงู ขนไป หมายถงึ สวรรค์ชนดา่ ง ๆ สูงสุดยอดคอื ชนพรหม ยอดสถูปที่เบนฉฅรชน ๆ นื ประดบควย ทอง เพ็ช'รพลอย ของประคบมีค่าดา่ ง ๆ เจดยี ท์ ีอ่ ยู่หลไ)สถปู เบนท่รี ะลกึ ถึงเทพธิดาชือ่ Sitala Ajima (small Pox Goddess) วหิ ารท่อี ยทู่ างทิศเหนอื ของสถปู เบนทป่ี ระดิษฐานพระพุทธรปู และเทวรปู ดา่ ง ๆ ทางเชิงเขาดา่ น หล*งสถูปใหญม่ วี หิ ารประดษิ ฐานเทวรปู ของ Sarawati-Manjusha านิยว่าเบนเทพเจวบิ นคาลความร้ความฉลาด ในวหิ ารนมื รี อยพระ- บาทของมญชศุ รโี พธิส*ฅว์ มีพุทธรปู , เทวรูปดา่ ง ๆ และรปู พระ- คเณศ อกี ควย แสดงวา่ ความเช่อื ของชาวเนปาลปะปนเอาล*ทธิ

นิกายคา่ ง ๆ เข่ามาไวค้ วยกนหลายอย่าง สว่ นพทุ ธรูปใหญ่ท่สี ราง ใหม่นนเอาไว้ข่างลา่ งรมิ ทางทีจ่ ะฃน้ํ เขาไปยงิ ลานศถปู เขาบอกว่า มีบนไค ๓๖อ ขน ประคบควยเทวรปู คามรายทาง ทกุ วนขน ๑๕ คา จะมีพธิ ีบชู าท่ีสถูปใหญน่ ิ และมพี ิเศษ ในวนมาฆะบชู า แคเ่ นปาลเขาเรียกวา่ Magah- Sankranti ถือ เบนวนฃํ้นบีใหม่ของธิเบค (New Moon Falgoon-Tibetian) สวนว่นว่ สิ าขะเขาเรยก Baisakhi (Fullmoon-Buddha-Jayanti) และในระหว่างเคือน ๘-๙ ของเรา เขาเรียกเดอื น Gunla มีงาน ฉลอง พระโพธสิ ควใ์ นยคุ ทห่ี นง่ึ ทเ่ี ราเรยี กวา่ สมนฅภทร ซง่ึ มี วรรณะสขี าว ในเนปาลเรยี กวา่ Seto-Macchendranath ประ- คษิ ฐานในวหิ ารนอกบรเิ วณคลาคเกา่ ในครอกระหวา่ ง Indra— chowk กบ Asan-Tole เลา่ กนวา่ อโศกมหาราชมาสร*างไวเ้ มอ่ื เสคจ๊ มาทน่ี ใ่ึ นยคุ โบราณ (๒000 บเี ศษมาแลว) มคี นมาสวคมนฅ์ บชู าเวลาเยน็ มกี ารฉลองบลี ะ ๑ ส!เคาห์ มกี ารสรงนา และคบ แคง่ รปู บนคว้ ยเครอ่ื งประคบ่ และทาสใี หมท่ กุ บี เมอ่ื ไดพ้ งิ เรอ่ื งนิ เราจงึ นกึ ออกวา่ ฅรงกบ่ พธิ กี ารของศาสนาไชนะ ฉนนเทวรปู ท่ี เขาอำงวา่ เบนี โพธสิ ควย์ กทห่ี นง่ึ นิ นา่ จะฌนไชนะรป ทพ่ี ระราชา

ร)๕!© ยคุ โบราณที่นิยมศาสนาไชนะสรา่ งขน กรนนานไปกเ็ ลยเลือนไม่ รู้ว่าเทวรูปอะไร แค่การสวดมนฅบ์ ชู าฅอนเยน็ และการฉลอง บละครงอยา่ งน นา่ จะเบนื ศาสนาไชนะ ที่ทำดาม ๆ กนมาจนไมร่ ู้ วา่ อะไรแน่ ส่วนลทธพิ ทุ ธดนดระนนก็มีหลํกฐาน คอื รูปวชระหล่อ ควยทองเหลอื งแท่งใหญ่ ดงอยู่บนลานสถปู วชระ คอื อาวุธ วิเศษทจี่ ะทำลายโลกไค้ แค่ความจริงกค็ ือศิวะลืงค์นนเองท่ีพฒนา ใหน้ า่ คขู น วหิ ารของอมุ าเทวี เมียพระศิวะในเนปาลมอี ยู่ที่ริมแมน่ า Bangmati ทางดะวนออกเฉียงเหนอื ของกฅมณํ ฑุ มงี านฉลองใน วนแรม ๑o คืา เดือน Kartik (พฤศจิก'ไ-ธไแ'วา) แค่กม็ ีพุทธรูป หินขนาดใหญ่ สรา่ งไวร้ ิมผงดะวน่ ่ดกชองแมน่ า Bangmati นคื ว็ ย วิหารเทพีแห่งการครองชีพ (Living goddess) เรียกวิหาร Chabahill (Deopatan) วา่ ธดิ าอโศกมหาราชชื่อ Charumati ท่ีมา แค่งงานกบเจาชายเนปาลสรา่ งไว้ใหเ้ บนสำนกนางชี วหิ ารนือยู่ ในเฃฅราชฐาน สถปู ใหญ่ อย่ทู างทํศฅะวนออกของวหิ าร Chabahill เรยี ก วา่ Boudhanath-Stupa วา่ สรา่ งขนเพือ่ ระลืกถึงการดรสรฃู้ อง

©๕๓ พระพทุ ธเจา่ วา่ สรา่ งไวเ้ กา่ กวา่ ๑000 บแี ลว มตี า่ นานวา่ พระ- ราชาสมโ]นนสรไงสระนาขนาคใหญข่ นแลว้ แตไ่ มม่ นี า เพราะ พญานาคไมย่ อมพน่ นามาใหจ้ นกวา่ จะมกี ารบชู ายญควยชวี ฅิ พระ- ราชา'จงึ ฆา่ ลกู บชู ายญ นากไ็ หลมาเคม็ สระ แตเ่ กคิ เสยี ใจกลวบาป จงึ หนไี ปชอ่ นลวั ฑ่็ Bajra Jogini Temple เทพธคิ าไคป้ รากฏลวั บอกพระราชาใหส้ รไงสถปู อทุ ศิ แกพ่ ระพทุ ธเจไลไงบาป เรยี กชอ่ื สถปู นวี า่ Boudhanath Stupa แตร่ ะหวา่ งกอ่ สรา่ งนาไมพ่ อกอ่ อฐิ ฅองรอกลางคนื ใชน้ ากไงจงึ ทำไคส้ ำเรจ็ จงึ เรยี กอกี ชอ่ื หนง่ึ วา่ The Temple of Dewdrops พทุ ธศาสนามหายานในเนปาล กม็ ี แตน่ ทิ าน ลงั กลา่ วแลว ในบจี จบุ นนคนสว่ นใหญเ่ บนซนิ คู พทุ ธ?หสนามหายานในประเท?!จนี กํบลทั ธิเต๋า, ลทํ ธบิ งจีฮ มหาชนสว่ นใหญใ่ นประเทศจนี คลอคจนคนจนี ทอ่็ พยพ ไปอยยู่ งิ สว่ นตา่ ง ๆ ของโลก นยิ มนบถอื ลทธเิ ตา่ (Taoism, Tou’izm) และลทั ธฃิ งจอึ (Confuscious) ผสมปนเปไปกบํ พทุ ธ ศาสนามหายานรวม ๓ ลทั ธคิ ลกุ เคลไกนั จนแยกกนไมอ่ อกชน สว่ นนอยเทา่ น*นทน่ี บั ถอื ลทั ธศิ าสนาอน่ื เชน่ อสิ ลาม, ครสิ ลงั ๆลๆ ท*งนเ่ึ พราะลทั ธเิ ตา่ เบนี ลทั ธเิ กา่ แกผ่ งใจมหาชนมานาน มากกวา่ ๒000 บอี นเบนี หลกั ปรชญาประจำชาคิ สว่ นลทธขิ งจอ

นนกเ็ บนคำสอนเกย่ี วลบั ศลี ธรรมจรรยาและจารดี ประเพณที ด่ี งี าม ฅามความนยิ มของคนจนี แมค้ อมมนู สิ ฅจ์ ะพยายามขคุ รากถอน โกน และทำลายเอกสารคำสอนสมไ]โบราณลงเกอื บหมค แค่ ลทธคิ ง่ กลา่ วผงใจกนมานานนกั หนา มกี ารอบรมสงํ ส้ อนสบื ทอด กนฅลอดมา คอมมนู สิ ฅจ์ งี ไมอ่ าจลบลา่ งจากจฅิ ใจคนจนี ไปเสยี ไคท้ ง้ํ ห๋ํ มด คงมแี คเ่ ดก็ รนุ่ ใหมท่ ถ่็ กลา่ งสมองดามแนวคำสอนใหม่ เทา่ นนทไ่ี มเ่ หน็ ความสำคญของลทั ธเิ ฅา๋ และลฑธขิ งจอี ฉนนใน การเลา่ เรอ่ื งพทุ ธศาสนามหายานในประเทศจนี จำเบนดองเลา่ ถงึ ลทั ธเิ คา่ กบลทั ธฃิ งจอี ซง่ึ ลมั พนธก์ นแนบแนน่ อยา่ งแยกไม่ ออก ในสมไ]โบราณ ในยกุ ทอ่็ นิ เดยี พเ่ื องฟเู รอ่ื งลทธนิ กิ ายของ ศาสนาคา่ ง ๆ น1นประเทศจนี กเ็ จรญิ ขนไลเ่ รย่ี ลนั มนี กั ปราชญเ์ ดนิ ทางไปมาดดิ คอ่ กนอยเู่ สมอ พทุ ธศาสนาผายมหายาน เมอ่ื แพร่ หลายเขำมาในประเทศจนี แลวไคค้ ลกุ เคลา่ ลบั ความเชอ่ื ถอื ดงี เดมิ ของชนชาวจนี ทองถนี เกดิ แยกเบน ®o นกิ าย คอื นกิ ายฅรศี าสดร์ ร> . ๒. นกิ ายธรรมลกั ษณะ ๓ . นกิ ายสทธรรมปณุ ฑ'รกิ

©<£๕ ๔. นกิ ายอวตง่ สก ๕. นกิ ายอภธิ รรมโกศ ๖. นกิ ายสํฅยส์ ทิ ธี้ ๗. นิกายวิน,ย (ลกุ จง) ๘. นกิ ายเซน็ (ธย์ าน) หรอื เซย็ งจง ยงํ มอี ยใู่ นบจจบุ น ๙. นกิ ายลขุ าวคี ยงํ มอี ยใู่ นบจจบุ น ๑อ. นกิ ายมนฅรยาน ยงํ มอี ยใู่ นบจจบุ นิ แตอ่ ยใู่ นชนกลมุ่ นอยเพราะมาจากพระลามะธเิ บฅ ทว่ี า่ แยกเบน ๑อ นกิ ายนเพราะตง่ ชอ่ื ไปฅามพระสฅู รบาิ ง ฅงไปฅามแนวหลก้ ปรชํ ญาบาิ ง ซง่ึ แพรห่ ลายจากอนิ เดยี เข2ามา หลายยคุ หลายสมยํ มรี ายละเอยี ดอยใู่ นหนงิ สอื ปรชญามหายาน ของนายเสถยี ร โพธนิ นทะ แตใ่ นบจจบุ นนิ เหลืออยเู่ พียง ๓ นกิ าย โดยเฉพาะนกิ ายลขุ าวดนี นมใื หเ้ หน็ ไดใ้ นประเทศไทยและ ฅามแหล่งชาวจนี โพนทะเล สมควรเลา่ เรอ่ื ง นกิ ายวนิ ยํ (ลกุ จง) ใหบ้ ญญาชนทราบ โดยยอ่ เพอ่ื ใหท้ ราบวา่ พทุ ธศาสนาผายมหายานถมี สี งี ทด่ี เี หมอื นกนํ ทง่ี เขาไมม่ อื ภธิ รรม คอื มเื พยี ง ๒ บฎี ก * โปรดอ่านหน*งส์ อ “ ประทปแหง่ เซน็ ” แปณเฉะเรยื บเรืยงโดข ทวว่ฒน์ ปุณฑรกววฒน์ จะทราบรายละเอ่ยด

©<Sb เรอ่ื งพทุ ธศาสนาผายมหายานนกิ ายวนิ ยั (ลกุ จง) ใน ประเทศจนี นน เขาถอื คตจิ ากพทุ ธภาษฅิ ฑว่็ า่ “ธรรมและวนิ ยั จไไเบนศาสดาของท่านทะงหลายในกาลทลิ ว่ งไปแลวแหง่ เรา” เบน มลู ฐาน เขากลา่ วไวใ้ นฅนเรอ่ื งของนกิ ายนวํ า่ หนงั จากพระพทุ ธ องคค์ บฃนธปิ รนิ พิ พานแลว่ ไิ มน่ าน นงั ฆมณฑลไดแ้ ดกแยกออก เบน ๖ นกิ ายทส่็ ำคญ (ตำราอน่ื วา่ แยกเบนื ๑๘ นกิ าย) ฑง้ํ น เพราะไมล่ งรอยกนในเรอ่ื งวนิ ยั คอื แดกแยกไปเบน ๑. นกิ าย- ธรรมคปุ ดะ ๒. นกิ ายสรวาสตวิ าทนิ ๓. นกิ ายมหศิ าสกะ ๔. นกิ ายกาศบยะ ๕. นกิ ายมหาสง่ ฆกะ ๖. นกิ ายเถรวาท (คงเดมิ ) เมอ่ื พทุ ธศาสนาเรมี แพรเ่ ขาสปู่ ระเทศจนี ครง่ื แรก พระ- ธรรมกาละจากอนิ เดยี ไปบวชใหค้ ลุ บดุ รในประเทศจนี ไดน้ ำเอา หนกั วนิ ยั อยา่ งยอ่ ของนกิ ายมหานงั ฆกิ ะไปเผยแพร่ ฅอ่ มานท-ิ ปราชญช์ าวจนี ไคแ้ ปลวนิ ไเบฎี กของนกิ ายตา่ ง ๆ เบนภาษาจนี ทำ ใหม้ ผี นู้ ยิ มวนิ ยั ของนกิ ายธรรมคปุ ดะมากขน จนกอ่ ฅง้ํ เบนสำนกั ใหญ่ แลวฅง้ํ ชอ่ื วา่ นกิ ายลกุ จง (ยคึ วนิ ยั เบนหนกั ) หรอื เรยี ก ดามชอ่ื สำนกวา่ “นำชวจง” มวี นิ ยั มากมายกง ๒๕๐ สกิ ขาบท (ของเถรวาทมี ๒๒๗ สกิ ขาบท) ประกอบควย ปาราชกิ ๔ นงั ฆาทิเสส ๑๓ ปาจฅิ ฅยี ์ ©๒0 อนยิ ฅ ๒ ปาฏเิ ทสนยี ะ ๔ สกิ ขา-

๑๕๗ กรณยี ะ «00 อธกิ รณะสมถะ ๗ รวมได้ ๒๕อ ถอื วา่ ๓ ศลี ไม่ บรลิ ทุ ธแิ ลวสมาธ,ิ บญญา๓คไดย้ าก สว่ นภกิ ษณุ วี นิ ยั ไนนกิ าย ลกุ จง มมี ากขนไปอกี ถงึ ๓๔๘ สิกขาบท ประกอบควย ปาราชกิ ๘, นังฆาทเิ สส ๑๙, ปาจฅิ ฅยี ์ ๒0๘, ปฏเิ ทสนยี ะ ๘, สกิ ขากรณยี ์ ๑00, อธกิ รณสมถะ ๗ รวม ๓๔๘ การมวี นิ ยั บไบญฅมากมายคงํ นิ ทำใหผ้ ายหนี ยานเงยี บเสยี งไปเลย รายละเอยี คเรอ่ื งวนิ ยั อยา่ งพสิ ดารนิ พวกเราไมจ่ ำเบน ดองรเู้ พราะเสยี เวลาเปลา่ ควยวา่ นกิ ายลกุ จงในบจจบุ นนเิ สอ่ื มสญู ไปหมดแลว 'คงเบนเพราะยากในการปฏบิ ฅเกนิ ไป อนง่ึ เรอ่ื งภกิ ษณุ วี งศน์ นนายเสถยี ร โพธนิ นั ทะกลา่ ววา่ ในจนี , ญืบ่ 'ุ่น, ธเิ บด, ญวนยงํ มภี กิ ษณุ วี งศอ์ ยู่ หาไดข้ าดสญู อยา่ งผายเถรวาทไม่ จะจรงิ เทจ็ อยา่ งไรไมท่ ราบ นกิ ายเซน็ (ธย๋็ าน) หรอื นกิ ายเซยงจง ทว่ี า่ ยงํ มอี ยใู่ นจนี และญบ่ี นุ แมใ้ นบจจบุ นนนิ น เมอ่ื พจิ ารณาถงึ การปฏบิ ฅเิ ขาิ ฌานสมาบฅํ ชนสงู แลวคนหาจติ หน่งึ หรอื จติ เดมิ แท้ คอื หมาย ถงึ จฅิ ทไ่ี มย่ ดึ มนถอื มนในอปุ าทาน อยา่ งนิ กด็ รงกบพทุ ธมฅคิ ง้ํ เดมิ ในการสอนใหค้ บทกุ ข์ (ถอนอปุ าทานขนธ)์ ในกายยาววา หนาคบื ถงึ จะเรยี กชอ่ื ดา่ งกน แดจ่ ดมงุ่ หมายปลายทางเหมอื น

๑<£๘ กน ใหจ้ ติ วิมุตหิ ลุดพนไมถ่ อื มนดวยอปุ าทาน ฉนนนกิ ายเซน็ (ธย๎ าน) จงึ ไมค่ วรถกู เรยี กวา่ เบนมหายาน เพราะทถ่ี กู ฅรงกบ พทุ ธมตอิ ยา่ งนก่ึ ฅ็ องเรยี กเถรวาท (หนี ยาน) ซง่ี ทา่ นพทุ ธ1ทาส- ภกิ ขทุ า่ นกว็ นิ จิ ฉยํ ไวอ้ ยา่ งน่ึ และลำพจิ ารณาคามหล,กฐาน'โน พระสฅู ร คอนทพ่ี ระพทุ ธองคค์ อบบญหาแก่ โปสาละ หนง่ึ ใน จำนวนมานพ ๑๖ คน ทม่ี าถามบญหาวา่ “เมอ่ื บคุ คลใดบรรลุ ฌานที ๙ คอื อากญิ จญญายตนะฌาน ยดึ เอาความวา่ งเบน อารมณ์ ยอ่ มพจิ ารณาเหน็ สหชาตธิ รรมในอากญิ จญํ ญายฅนะ คอื ธรรมทเ่ี กดิ พรอมกบฌานวา่ สรรพสงื ทง่ ปวงไมเ่ ทย่ี ง-เบน ทกุ ขไ์ รค้ วฅน (คอื เหน็ แจงํ ในไฅรสกษณ)์ ย่อมเบนผมู้ ่ืพรหม­ จรรยอ์ นประพฤติจบแล้ว” เมอ่ื นกบวชนกิ ายเซน็ (ธยาน) ผกื ฌานสมาบฅชนสงู ถงึ ฌาน ๗ ไค้ กย็ อ่ มรแู้ จงหลกอนฅฅาไค้ เมอ่ื รวู้ ธิ ถี อนอปุ า- ทานฃนํ ธไ์ คก้ ถ็ อื วา่ มพี รหมจรรยอ์ นประพฤตจิ บแลว หมดกเิ ลส สนทุกข์ เบนพระอรหนฅห์ รอื พระอรยิ บคุ คลชนสงู ไค้ คามแบบ เจโตวมิ ตุ ิ นนเอง การทน่ี ำเอาเรอ่ื งนกิ ายวนิ ยํ กบนกิ ายเซน็ (ธยาน) มา เลา่ ไวใ้ นทน่ี ่ึ เพอ่ื เดอื นใจพทุ ธบรษิ ทวา่ อยา่ ไปยดึ คามทเ่ี ขา

เคยแบง่ แยกวา่ มหายานและหนี ยาน อนเบนรปู แบบภายนอก อยา่ งพวกยดี อฅฅาเขายดึ มนถอื มน บญี ญาชนทเ่ี ขไใจหลกอนคํ ฅา ของพระพทุ ธเจไยอ่ มไมต่ ดิ สมมตคิ ไกลา่ ว ลทอเตา (Taoism, Tou izm) เบนลทธเิ กา่ แกข่ องคนชาฅจิ นี ผใู้ หก้ ำเนคิ ชอ่ื วา่ เล่าจอ (Lao-tse) แปลวา่ ฅาแก่ เพราะมนี ทิ านเลา่ วา่ อยใู่ นครรภม์ ารดา นานมาก พอคลอดออกมาหนไคาเนอิ ตวเหย่ี วยน่ ผมกข็ าวอยา่ ง คนแก่ ซง่ึ คงเปรยี บวา่ เบนคนฉลาดมากมาดง้ํ แฅเ่ คก็ นนเอง ครน เตบิ โคขนเขไรบราชการเบนี บรรณารกษห์ อสมดุ เมอื งโฮนาน ซง่ึ เบนเมอื งหลวงของแควนทเ่ี ลา่ จอ้ํ มภี มู ลิ ำเนาอยู่ ไดร้ บฉายาจาก ชาวเมอื งวา่ เลา่ จนุ (แปลวา่ อำมาฅยแ์ ก)่ แคช่ อ่ื จรงิ ของทา่ น ชอ่ื วา่ หลเ่ อนิ เกดิ ในรชสมย่ ราชวงศจ์ วิ (เกดิ กอ่ นฃงจอ ๕๓ บี แคเ่ กดิ ภายหลงํ เจไชายสทิ ธฅํ ถะ ๓0 บ)ี แสดงวา่ เลา่ จอคงจะได้ รบอทิ ธพิ ลจากปรชญาในการคบทกุ ข์ (ถอนความยคี มนถอื มน) และหลกปรชญาของลทธอิ น่ื ๆ ในอนิ เดยี ยกุ นนเบนี แนวความ คดิ ในเรอ่ื งเทวะนยิ ม เรอ่ื งสวรรค,์ นรก และการแยกจฅิ ออก จากกายเพอ่ื ใหพ้ นทกขค์ ามแบบลทธโิ ยคะไวค้ วย แค'เลา่ จอได้

๑๖๐ ดคแปลงใหเ้ หมาะสมกบความเชอ่ื คง้ํ เดมิ ของทองถนื ทน่ี บถอื เทพยคาพาคนิ ลทธเิ ฅา๋ กลา่ วไดว้ า่ ฌน่็ ลทธเิ ทวะนยิ มครงตว เพราะ สอนใหบ้ ชู าบรรพบรุ ษุ ดไหนง่ึ เทวะผสมกบบชู าเทพยคาประจำพา และทิน อธบิ ายวา่ เบองแรกแหงนหนาขนไปมพี า หมายถงึ ของสงู คอื สวรรค์ เบนื ถงึ สงิ สถฅิ ของพระผเู้ บนเจา่ สงู สคุ มอี ำนาจ ยงิ ใหญป่ ระมาณมไิ ด้ ครอบคลมุ เฑวคาและมนษุ ยใ์ นโลก คลอค จนสรรพสงี ทง่ี ปวง เรยี กวา่ “เซยงเต”้ ซง่ึ ไทยเราแผลงเรยี ก เบนเงก๊ เซย่ึ งฮอ่ งเฅ้ มเี ทวะบญชาใหเ้ ทวดาคามฤดกู าล คลอคจน พระอาทฅิ ย,์ พระจนทร,ี และเทวดานอยใหญป่ ระจำผนื แผน่ ดนิ ขนุ เขา แมน่ า บานเรอื น ใหก้ ระทำกจิ การไปคามหน2าท่ี สรปุ รวมวา่ ภไ]ธรรมชาตคิ า่ ง ๆ เชน่ นาทว่ ม ฝนแล1ง พายใุ หญ่ พารอง ฝนฅก พาผา่ แผน่ ดนิ ไหว ไฟบา ปา้ นเมอื งมลี ขุ หรอื มที กุ ข์ ฯลฯ ลวนแลวแคข่ นอยใู่ นอำนาจของเทวดาเหลา่ น่ึ จงึ รวมกลา่ วสรปุ วา่ สงท8งปวงยอ่ มแลวแตเ่ ทพยดา-พา-ดนิ อน เบนความเชอ่ื ถอื รากฐานของปรากฏการณใ์ นโลก นเึ่ บ็่นหลกํ การ ท่ี ๑

การบชู าบรรพบรุ ษุ คงั เทวคา เบนหลกการท 1» โดย สอนวา่ มนษุ ยม์ วี ญิ ญาณ ๒ อยา่ ง (อฅฅา ๒ ประเภท) คอื ลม หายใจ (ปราณ) กบรปู กาย เมอ่ื คนฅายลง กท็ ง้ํ รปู กายไวใ้ นโลก สว่ นลมหายใจ (ปราณ) จะสอ่ งลอยไปสปู่ รโลก (คลาย Soul ของ สท่ ธอิ ปุ ,นษิ ท แตไ่ มเ่ หมอื นทเี ดยี ว ฅรงทไี มส่ อนวา่ เวยี นวา่ ยฅาย เกดิ เบนแตส่ อนวา่ วญิ ญาณของคนฅายจะลอ่ งลอยไปสสู่ วรรค์ เบนเทพยคา) การสอนใหบ้ ชู าบรรพบรุ ษุ อยา่ งน ทำใหเ้ กดิ ประเพณที ำ ชว่ ง1ซยุ * ผงศพอยา่ งงดงาม ลกู หลานฅองเชน่ ไหวท้ ผี งศพของ บรรพบรุ ษุ ในวนฃนบใหม่ ทชี าวบำนเรยี กกนวา่ ไหวเ้ จไ เพราะถอื วา่ วญิ ญาณของบรรพบรุ ษุ จะคอยสอดสอ่ งดแู ลความประพฤฅขิ อง ลกู หลานฅลอดเวลา ๓ ละเลยการเชน่ ไหวอ้ าจเกดิ บกุ ฃเ์ กดิ โทษ เชน่ มภี ยพบิ ฅ ถงึ แมว้ ญิ ญาณบรรพบรุ ษุ ทลี อ่ งลอยไปอยสู่ วรรค์ แลว แต๓่ ลกู หลานทำชวไมเ่ ชน่ ไหว้ กอ็ าจหมดบญุ วาสนา ลด ฐานะลงมาเบนผเี ทยี วหลอกหลอนรองขอสว่ นบญุ ได้ ฉะนนญาฅิ ของผฅู้ ายจงึ นยิ มการทำบญุ อทุ ศิ ใหค้ นฅาย ควยวธิ เี อาอาหารมา เซน่ วญิ ญาณมใิ หอ้ ดอยาก มกี ารเผาวฅถเครอ่ื งใช้ ของใช้ ส่งให้ * ฮว่ งซุ้ย หมายลงตนแทะนํา้

©๖๒ วญิ ญาณนำไปใชใ้ นปรโลก ภายหล‘งเหน็ วา่ เบนการสนเปลอื งมาก จงึ ทำกระดาษเบนรปตา่ ง ๆ เผาสง่ ไปให้ กลายเบนพธิ ี กงเตก๊ ทกุ วนน สว่ นอาหารทใ่็ ชเ้ ชน่ สงเวยใหว้ ญิ ญาณมากนิ นน กไ็ ม่ เสยี หายอะไร เพราะนำไปแจกจา่ ยเลยื งคกู นในหมญู่ าตมิ ฅิ ร เบน การเชอ่ื มไมฅรกี นไคค้ วย นบวา่ เบนประเพณที ค่ี อี นหนง่ึ ของจนี เบนอบุ ายสอนคนใหท้ ำดเี พอ่ื เอาใจบรรพบรุ ษุ และเชคิ ชวู งศส์ กลุ คำวา่ ฮวงซยุ้ นนผรู้ ทู้ ำนบอกวา่ เคมิ เรยี ก ธวง กบจยุ้ หมายถงึ ตนิ กบ,นา มฅี ำราเลอื กชยั ภมู ทิ ำทผ่ี งศพบรรพบรุ ษุ ในพๆ่ื เบนมงคลและรม่ รน่ื เพอ่ื ใหว้ ญิ ญาณบรรพชนพกผอ่ นสงบสบาย ถอื ณทั า่ ผใู้ ดทำทผ่ี ง่ ศพบรรพบรุ ษุ ไคด้ เี บนึ มงคลสง่ ผลใหล้ กู - หลานไคค้ มี สี ขุ มบี ญุ วาสนา บนดาคนทม่ี อี ำนาจหรอื คนรา่ํ รวย จงึ ศรางทผี่ ง่ ศพบรรพบุรษุ กํนอยา่ งงดงามใหญโ่ ฅ ในเมืองมนิลา ประเทศพล่ื ปิ บนี ส์ ฮวงซยุ้ ของเศรษฐมี กี ารตดิ เครอ่ื งปรบอากาศ ใหซ้ ากศพเยน็ สบาย และสรา่ งเหมอื นปา้ นคนเบนคกึ เลก็ ๆ นา่ คู หล0กการท ๓ สอนใหเ้ ชอ่ื วา่ กษฅรยิ เ์ บนโอรสแหง่ สวรรค์ โดยแตง่ นทิ านวา่ เมอ่ื เงก็ เซยี นฮอ่ งเตบ้ นสวรรค์ ส่งให้ เทวดาชอ่ื บนเกา1จ่ี (พนโกส)ี ลงมาสรำงพา่ื และแผน่ 1ดนิ มอื ชาย* * กงเต๊ก หมายถงึ กศุ ล

©๖๓ ถอื พลวมอื ขวาถอื ขวานใหญ่ แกะเจาะพาสลณสลาแผน่ ดนิ สำเรจ็ ควยอานภุ าพแลวจงี ไปเชญิ พระอาทคิ ย์ พระจนทร็ และเทวะผู้ รกิ ษาฤคกู าลมาบรหิ ารโลกใหห้ มนุ เวยี นไปคามจกํ ราศรี จำเนยี ร กาลนานมา ๓ดเบนศลิ ากลมกอนใหญ่ คล1ายฟองไข่ แฅกออก ปรากฏเบนปฐมมนษุ ยช์ ดุ แรก ๏๓ คน โคเบนพใหญไคเบน ฮอ่ งเตค้ รองราชสมบฅในประเทศจนี และฮอ่ งเตผ้ เู้ บนโอรสแหง่ สวรรคน์ นจะฅองเบนธรุ ะทำหนาทบ่ี วงสรวงเชยี งเฅ้ ซง่ึ เบน บรรพบรุ ษุ ค2นคระกลู ผเู้ บนเทวะสงู สคุ ในสวรรค์ พรอมทง่ี เซน่ - ไหวว้ ญิ ญาณบดิ ามารคาผมู้ คี ณุ ทV lวงในพสั น้ํ บเกา่ ขนบใี หม่ ตอ่ มาราษฎรกน็ ำไปทำคามอยา่ งจนเกดิ เบนิ จารคี ประเพณี ใคร ไคไ้ ปเทย่ี วเมอื งจนี ยอ่ มจะไคช้ มหอสำหรบกษฅรยิ ใ์ ชท้ ำพธิ บี ชู า เซน่ ไหวเ้ ทพยคา-พาิ -ดนิ ในกรงุ บกกง็ ทย่ี งํ เหลอื อยใู่ หเ้ หน็ ไค้ การสงํ สอนคงํ นพี วกกษฅํ รยิ ช์ อบใจเพราะทำใหป้ ระชาชนเคารพ เกรงกลวํ ในพระราชอำนาจของโอรสแหง่ สวรรคท์ ำใหส้ ะดวกใม การปกครอง (คงไคแ้ นวคดิ มาจากสมมตุ เิ ทวราชคามทพ่ี ราหมณี สอนมากอ่ นนนเอง) หลกการทิ ๔ คอื เคา๋ เบนี ชอ่ื ลทธิ ทห่ี มายถงึ ธรรมคา ธรรมชาติ เลา่ จอ้ํ อธบิ ายวา่ “เตา่ เบนรปู สเ่็ หลย่ี มแค'่ไมม่ มี มุ ฉาก

๑๖๔ เบนโถอยา่ งใหญแ่ คบ่ นไมส่ ำเรจี เบนเสยี งคไ)แคไ่ มม่ ตี า๋ พดู เบน ลง่ ฃารใหญท่ ไ่ี มป่ รากฏรปู เตา๋ คอื ควงมณขี องสาธชุ น” หรอื จะ กลา่ วจากความหมายของคำ “ชว-เจา๊ ” วา่ ทางปฏบิ คอนชอบ เบนไปคามธรรมคาธรรมชาคกิ ไค้ “เตา๋ เบนนามธรรมไมม่ ฅี ว คน แคล่ ะเอยี ดลกึ ชง กวา่ งขวางยง็ นก มมี าแลวแคเ่ รมี สรางโลก และจะมอี ยเู่ รอ่ื ยไปไมม่ ที ส่ี น้ํ สดุ ครอบคลมุ ในทท่ี กุ สงี ทกุ แหง่ หน เพราะอำนาจของเตา๋ นบวา่ เตา๋ ควรเบนสง็ ทบ่ี คุ คลจะพงึ คนควา่ หาเหทผุ ลเอาเอง” เมอ่ื พจิ ารณาจากคำอธบิ ายของเลา่ จอ กลา่ ย ๆ กบํ 'วา่ เตา๋ เบนจกรวาลทค่ี รอบคลมุ โลกธาททุ งปวง การสอนใหบ้ ชู าหา เหตุผลในเตา๋ ก็คอื การทำคนใหถ้ กู ฅองสอดกลองกบํ วถิ ีทางแหง่ ธรรมคาธรรมชาตนิ นเอง สำหรบิ บญญาชนชาวพทุ ธ ยอ่ มมองออกวา่ คำอธบิ ายของ เลา่ จอเรอ่ื งเตา๋ อยา่ งนกค็ อื กวามหมายของกฎแหง่ สามญ่ ลกษณะ (Law of Nature) ของพระพทุ ธเจไ คอื อนจิ จง-ทกุ ขไ)-อนฅคา นนเอง ซง่ึ เบนสจจธรรม แสดงถงึ สงี ทง่ี ปวงยอ่ มเกดิ ขน-คะงอยู่ -แลวแปรปรวนคบสลายไป คามธรรมคาธรรมชาติ

คำวา่ เตาหยนิ เบนคำกลาง เรยี กผนู้ บถอื ลทธเิ คำ ฑง้ํ คฤหสณเ์ ละนกั บวช เฉพาะนกั บวชเรยี กวา่ “แทร้ อ” เบนผผู้ ก จฅิ ใหส้ งบรกธรรมคาธรรมชาติ โคยมก'ไปทำฌานสมาบคอยคู่ าม บา่ คามเขาอนเบนทส่ี งบสงค ทำนองเกยี วกไ-เพวกฤาบ-ี โยคใี น อนิ เคยี ฉะนนจงึ สนนษิ ฐานวา่ เลา่ จอกงไคร้ บอทิ ธพิ ลจากลทธิ คา่ ง ๆ ในอนิ เกยี ทม่ี มี ากอ่ นพทุ ธกาล รวมทง้ํ ลทธโิ ยคะในเรอ่ื ง การทำฌานสมาบคมาควยอยา่ งแน'่นอน คอ่ มาเมธ่ื กษฅรยิ ผ์ อู้ ปุ ถมภเ์ ลา่ จอ คอื ราชวงศจ์ วิ ถกู ศครู ลมลา่ ง ทำใหเ้ ลา่ จอึ ฅองหนภี ยํ จากประเทศจนี เฃาิ สปู่ ระเทศ อนิ เกยี แลวหายสาบสญู ไป เหลอื แคค่ มํ ภรี ์ “เต า๋ -เฅ -ล งิ ” ไว้ ใหม้ หาชนไคศ้ กึ ษากนคอ่ มาหรอี เรยี กกนวา่ “เตา๋ -เฅก๊ -เกง็ ” ก็ไค้ ประมาณ พ.ศ. ๗00 เศษ สานศุ ษิ ยช์ อ่ื ชงล ไคร้ วบ รวมคณะเตา๋ ลอื ฅง้ํ ฃนเบนี สำนกํ ห่ ลกแหลง่ ครนชงํ ลคู บขนํ ธ์ แลว สาวกชนหลง่ ปฏบิ ฅยอ่ หยอ่ นนำเอาลทธเิ วทมนศไ์ สยศาสตร์ ของพราหมณเ์ ขไมาปะปน ทำใหม้ หาชนเขไใจผดิ ในลทธเิ ตา๋ คง่ เตมิ ทน่ี ยิ มความสงบคามธรรมคาธรรมชาติ กลายเบนมอี ทิ ธฤิ ทธ้ื พนเพอี นเลอะเทอะไปในทางอกศุ ลคา่ ง ๆ แคถ่ งึ อยา่ งนน คำลง่

©๖๖ สอนอนเบนื หลกปรชั ญาของเลา่ รอในสง็ ฑค่ื มี ปี ระโยชน์ กยงผง ใจชนชาวจนี อยอู่ ยา่ งแนน่ แพน และยดึ เบนจารฅี ประเพณปี ระจำ ชาฅิ คำสไรสอนของเตา๋ ขอหนง่ึ ทเ่ี บนหฟา้ สำนญั คอื ไมน่ ยิ ม ความเปลย่ี นแปลงใด ๆ ทผ่ี าผนื ธรรมคาธรรมชาฅิ ทำใหช้ นชาว จนี มคี ฅใิ นการรกั ษาของเกา่ และวฒนธรรมประเพณเี ดมิ ไวอ้ ยา่ ง เหนยิ วแนน่ ฅวอยา่ งคำสอนของเลา่ จอ๊ั ใหร้ ฆู้ าั ประโยชนข์ องความ วา่ งของจติ เชน่ สอนวา่ “ขวดโหลใบหนง่ึ นน มใิ ชแ่ กวทป่ี ระกอบ เบนคว่ โ'หลท,่ีใหป้ ระโยชน์ แคค่ วามวา่ งเปลา่ ภายในของขวดโหล คา่ งหากทเ่ี บนประโยชน*์ * นบั วา่ เบนปรชั ญาลกึ ซง้ํ ทม่ี ผี ลในทาง ปฏบิ ํฅเพอจฅ๊ ใจทส่ี งบ มจี ิฅใจทวี ่างจากความยดึ มนถือมน อน, เบนแนวทางเคยี วกบพทุ ธศาสนาทแ่ี ท้ ควอยา่ งกำสอนอน่ื ทส่ี อน ใหช้ นะใจคนเองกม็ ี เชน่ “ผใู้ ดรจู้ กผอู้ น่ื ผนู้ น่ึ เบนบณฑคิ แคผ่ ู้ ใดร'ู้จกคนเอง ผูใ้ นแบนคน?ไนแลว ผใู้ คชนะคนอน่ื เบนคนแขง็ แรง ผใู้ คชนะใจคนเองเบนคนมเี ดช” คำสอนในเรอ่ื งสนโคษก๊ มเี ชน่ “ผใ้ ครจ้ กพอ เบนคนมงํ ม้ ี ผใ้ คเมอ่ื คายแส'่วยงั มกี นระลกึ ถ* งผ«-นู่ •«}นชอวIา่ ข กงอย1คู S-ำพ»tา»» ฆ

ร)๖ ๗ ในเรอ่ึ งก'ารละกเิ ลสนน สอนว่า “สภาพเดมิ ของมนษุ ย์ นน สบื มาจากธรรมชาฅโิ คยฅรง พนั นจะดพ่ รั *กษาสภาพนไว้ ใหบ้ รสิ ทุ ธหิ มดจค ธรรมชาตยิ อ่ มทำหนไทอ่ี ยา่ งยตุ ธิ รรมไมเ่ อน เอยี งเขไกบผายใด ฅงฅวเบนกลาง........ ธรรมชาตไิ มม่ คี วาม พยายามและไมก่ ระฅนื รอื รน บ*ณฑฅิ ควรปลอ่ ยใหเ้ หตกุ ารณเ์ บน ไปเองฅามวถิ ขี องธรรมชาตแิ ละมสี นโดษในเหตกุ ารณ์ ความ ทะเยอะทะยานคดิ หาอบุ าย ความกำหนดั ยนิ ดี ความคน้ํ รนเสนห่ า หรอื มงุ่ ลงี ใด ๆ ซง่ึ เบนของภายนอก สวนเบนเหตมุ วหมองแหง่ ธรรมชาตขิ องมนษุ ยฑ์ ง้ํ น๋ํ น้ ,, กำสอนอยา่ งนเข1ทแนวกบคำสอน ของพระพทุ ธเจาไดอ้ ยา่ งเหมาะสม คอื สอนใหท้ ำจฅิ วา่ งจากกเิ ลส -ปลอ่ ยวาง-เพราะจดเดมิ แทด้ ามธรรมชาตยิ อ่ มเบนื ประภ*สสร ไมม่ กี เิ ลส แดก่ เิ ลสนนเบนลงี ทจ่ี รเขไมาภายหนงั เพราะดณหา ความทะยานอยากความคนรนอนั ผิดธรรมชาตขิ องจฅิ เตมิ แท้ ล*ทธอิ นั เกยวก0บกวามตายน,น เลา่ จอ๊ั สอนไวว้ า่ “ความ ดายนm บนลงี ทห่ี ลกี เลย่ี งไมไ่ ค้ แดก่ คิ วรยนิ ดรี บ เพราะความ ดายเทา่ กบความหมนุ เวยี นแหง่ จกราศรขี องโลก อนั เบนของ สาม*ญธรรมดา เหมอื นฤดกู าลทห่ี มนุ เวยี นเปลย่ี นไป ความดาย คอื การหยุดพ*ก เบนความสงบอารมณข์ องสาชชุ น และเบนท่ี

© ๖๘ ชอ่ นเรน่ ของพาลชน ผคู้ ายไปแลวดอื ผกู้ ลบมา่ น สว่ นเราทา่ น ทย่ี งิ 'ไมฅ่ าย กเ็ ทา่ กบฅองเรร่ อ่ นอย”ู่ คำสอนอยา่ งน เขาแนว อนจิ จไ-ทกุ ขงิ -อนฅฅา ของ พระพทุ ธเจไ เวนแคย่ ไไมฅ่ รงแนวหลกอนฅฅา เพราะลทธขิ อง เลา่ จอ๊็ ยงํ มอี ฅฅาอยู่ ทว่ี า่ ฅายแลวไปอยบู่ นสวรรคก์ บเทพยคา หรอื ไปเบนเทพยคาเสยี เอง จงึ กลา่ ววา่ คายแลวกอื กลบมา่ นควย ถอื วา่ เทพยดามาเกดิ คามบญชาเงก๊ เชยี งฮอ่ งเตค้ รบกำหนดเวลา แลวกก็ ลบไปเสวยสขุ ในสวรรค์ สว่ นพวกทอ่ี ยใู่ นโลกกฅ็ องทน- ทกุ ขไ์ ปกอ่ น นบวา่ เบนคำสอนทค่ี กี วา่ ลทธเิ ทวะนยิ มอน่ื ๆ ในดานศลี ธรรมจรรยานน สอนใหร้ จู้ ก มสี นโดษ มี เมฅฅากรณุ า และทำความดฅี อ่ กนไมเ่ บยี ดเบยี นกน เชน่ สอน วา่ “ไมม่ บี าปอะไรหนก เทา่ กบยน่ื มง่ เหยี นใหแ้ กค่ วามดน้ํ รน ไมม่ ที กุ ขอ์ ะไรใหญก่ วา่ ความไม'มสี นโคษ ไมม่ ภี ไ)พมิ ค่ ใดรา่ ยแรง ยงี กวา่ ความโลภ เพราะฉะนนความฒนผรู้ จู้ กสนโดษเพยี งพอจงึ เบนี ความพอทย่ี งิ ย้ นี อยคู่ ลอคอวสาน” “เมอ่ื มกี ฎขอหำมมากฃน้ํ ประชาชนกย็ งี ยาก'จนลง เมอ่ื ประชาชนสงํ สมทรพยไ์ วม้ าก ความประพฤฅกิ ท็ รามลง เมอ่ื

มนษุ ยส์ ามารถในวชิ าการเกนิ ไป กมิ สี งี อคุ รแิ ปลก ๆ เกคิ ชน เมอ่ื มกี ารลงโทษหนกั เกนิ ไป โจรผรู้ ไยกมิ มี ากขน” “พงึ ทำคี คอบแกผ่ ทู้ ,่ีทำดี พงึ ทำคฅี อบแกผ่ 'ู้ท,่ีทำชวิ คไนท่ึ กุ ๆ คนกจิ ะทำคฅี อ่ กน พงึ 1ชอ่ื ฅอบแกผ่ 'ู้ท1่ีชอ่ื และชอ่ื คอบแกผ่ 'ู้ทก่ี ด โคอนยั นท่ึ กุ คนกจิ ะกลายเบนคนชอ่ื ไมศ่ คิ ทจ่ี ะ ปอกลอกซง่ึ กนและกน” ขอจอ๊ั ซง่ึ เบนศษิ ยข์ องเลา่ จอ๊็ คคคานคำสอนของอาจารย์ ในฃอทส่ี อนใหท้ ำดคี อบคนชว่ั วา่ ไมถ่ กู คองคามทางโลก เพราะ ทำใหค้ นชว่ั คนพาลไคใ้ จกำเรบิ ขอจอ๊ั คำหนวิ า่ คำสอนของ อาจารยอ์ ยา่ งนนดสี ำหรบนกบวชนกพรคทฒ่ี คู่ ามบาคามเขา เอา มาใชก้ บคนทวไปทย่ี ไคองทำมาหากนิ อยนู่ น้ํ ไมเ่ หมาะสม ฃอจอ๊ั จงึ แยกควํ ออกไปสอนระคบศลี ธรรมการปฏบิ ฅฅนอยา่ งโลก ๆ แก่ มหาชน กไิ คร้ บความนยิ มอยา่ งกวำงขวาง จนกลา่ วไคว้ า่ เบน ลทธศิ าสนาอนหนง่ึ ของชนชาฅจิ นี อนทจ่ี รงิ คำสอนของเลา่ จอ๊็ นน่ึ ออกจะเบนสจํ จธรรมท่ี ลกึ ชง โคยใหร้ นู้ กั หาความสงบทางจฅิ ใจคามธรรมคาธรรมชาติ เฃไเรอ่ื งกนไดก้ บการทำจฅิ ใหบ้ รสิ ฑธของพทุ ธศาสนาทเ่ี กคิ กอ่ น แสคงวา่ [ลา่ จอ๊ั ไคร้ บอทิ ธพิ ลรากพทธศาสนาไปมากทเี คยี ว เมอ่ื

©๗๐ พทุ ธศาสนาแพรเ่ ชา่ มาในประเทศจนี จงึ เขไแนวกบบญญาชน ชนสงู ไคง้ า่ ย เกคิ เบนนกิ ายเซน็ (ธยาน) ขนในกาลตอ่ มา (หรอื ทเ่ี รยี กวา่ นกิ ายเชยงจง) ในคมภรี ฃ์ องลทธเิ ตา่ ทเ่ี รยี กวา่ เต า่ -เฅ -ถงิ หรอื เตา่ -เฅก็ -เกง็ นนปรากฏวา่ มสี ภุ าษฅิ ของ เลา่ จอ๊ั ทน่ี บวา่ คมี ปี ระโยชน์ อาจนำมาใชไ้ ค้ แมใ้ นบจจบุ นนึ ควอยา่ งเชน่ พงึ ชนะคนหยงี ควยสภุ าพ พงึ ชนะคนหยาบ ควยความคี พงึ ชนะคนคระหน์ ควยการให้ พงึ ชนะคนปคไมน่ า่ เชอ๋ึ ควย ความจรงิ ,, “ศพทฅ์ วเคยี ว แปลไคน้ บรอย (แลวแตเ่ ราจะแปลใน ทางคี หรอื ทางร,าย) คนรนู้ อย มกคคิ ผดิ คนสน้ํ คคิ มํกสอค แนม คนลนแคม มกํ ฉนุ เฉยี ว,, (คนโงจ่ งึ มกโกรธ เพราะสน้ํ แคมคคิ ไมอ่ อก) “ ผ ู้ทพ่ี คู มริ ,ู้ ผทู้ ร่ี ู้ มพิ คุ ,, ทำนองของไทยเรา “หมาเหา่ IพไมกคM}> “อยคู่ นเคยี ว จงนกึ ถงึ ความผคิ ของคน อยหู่ ลายคนอยา่ กลา่ วโทษคเิ ฅยี นผอู้ น่ื ,,

คำคมคายเหลา่ น ฃงจอ๊ั กน็ ำเอาไปใชส้ อนมหาชน และ เพมี เตมิ ฃอดคิ เหน็ ในเร๚่ื งความประพฤตคิ นใหค้ มี ศี ลี ธรรมลงไป ควย นบั วาชนชาตจิ นี มบี ญุ มาก ทไ่ี คม้ นี กปราชญส์ องทา่ นนมา เกคิ และสงสอนปรชั ญาแหง่ ชวี ฅิ ใหเ้ บนแนวทาง ถงึ แมจ้ ะยงิ เบนเทวะนยิ มและยไยคึ อคคาอยกู่ จ็ รงิ แคก่ ไ็ มท่ ำใหค้ นหลบหู หลบคาเชอ่ื และกลวเกรงเทพยคาพาคนิ จนขาดการใชบ้ ญญา ทง่ี น เพราะการเชอ่ื เทพยดาพาดนิ ภฅู ผี เบนลกษณะนสิ สยํ คง้ํ เดมิ ของ ทอ่ งถนึ ยากทจ่ี ะขรคั ออกไปไค้ ทง่ เลา่ จอ๊ั และขงจอ๊ั ไมส่ นบสนนุ ความเชอ่ื เรอ่ื งภฅู ผบี คา'จ แคเ่ มอ่ื ไมอ่ าจหกลไงไค้ กส็ อนใหใ้ ช้ เหตผุ ล ใชบ้ ญญา นบั วา่ เบนคำสอนทค่ี มี าก เราจะลง่ เกฅจากกน จนี ชนสงู ชนผดู้ มี บี ญญา ทเ่ี ขไใจคำสอนของเลา่ จอ๊ั , ขงจอ๊ั จะ เบนคนสภุ าพ สงบเสงย่ี ม มคี วามสนโคษถอ่ มคน รกั ธรรคาธรรม ชาตอิ นเบนฌาั ษณะนลิ ย่ คงเดมิ จากอทิ ธพิ ลคำสอนของลทธิ เฅา๋ ปรากฏอยู่ ไฅรรฅั นํ ของลทธเิ คา่ ทเ่ี รยี กวา่ “ซมั เซง,, แปลวา่ พระ ผบู้ รสิ ทุ ธ้ื ๓ ไดแ้ ก่ ร). เลา่ จอ๊ั ๒. พนโกษี ผส้ ราิ งโลก ๓ . เงก๊ เชยี งซอ่ งเฅ้

©๗๒ ไฅรรดั น์ อกี แบบหนง่ึ เรยี กวา่ “ซมหงวน,, คอื ๑. พา ๒. ดิน ๓. มนษุ ย์ สำหรบคฅฑิ ว่็ า่ มนษุ ยท์ ท่็ ำคจี ะกลายเบนเทวดา ๓ค'จาก ลทํ ธเิ ดา่ เชน่ ยกวรี บรุ ษุ ทส่ี น้ํ ชวี ฅิ แลวฃน้ํ บชู า โดยทำศาลเจา ขนแลวเชญิ วญิ ญาณมาสงิ สถฅิ ดงิ เชน่ ศาลเจำอวนอ เทพเจา่ เ'เหง่ ความสฅํ ยซ์ อ่ื เบนดนิ เบนึ การสง่ เสรมิ คณุ งามความดผี งใจ มหาชนใหน้ ยิ มยกยอ่ งคนดี ทำ'ใหเ้ กดิ ศาณ'จำ,พอ่ เจา่ แมข่ ,นฑกุ หน ทกุ แหง่ ในชมุ นมุ ชนชาวจนี แฅฅ่ อ่ มากลายเบนสถาน1ทีส่ ำหรบ บนบานขอโชคขอลาภ ขอ'ใหค้ มุ้ ครองภ'ยพบิ ฅอยา่ งนกเลยเลอะ นอกแนวคำสอนของเลา่ จอ๊ั -ฃงจอ แสดงวา่ คำสอนของพราหมณ์ หรอื ศาสนาฮนิ ดเู ชา่ แซกซม็ อยฑู่ วไป ลทธเิ ฅา๋ เบนี สงิ ทล่ี กึ ชงสำหรบบญี ญาชน มหาชนทวไป ทด่ี องทำมาหากนิ ไมร่ เู้ รอ่ื ง แมแ้ ดจ่ ทรพรรดวิ ู่ ซง่ึ ในชนแรก ดอนรบพระโพธธิ รรม ภกิ ษชุ าวอนิ เดยี ฑน่็ ำนกิ ายศนู ยวาทของ นาคารชนุ เชา่ ไปเผยแพรใ่ นเมอื งจนี เมอ่ื ประมาณบี พ.ศ. ๑0๖๓ นน แดเ่ มอ่ื ไมส่ ามารถเชา่ ใจความลกึ ชงของปรชั ญานนไคด้ อ่ มา กเ็ ลยหมดความสนใจไมส่ นบั สนนุ พระโพธธิ รรม ๆ จงึ อยอู่ ยา่ ง สงบนยั 'วา่ นงั สมาธหิ นหนำเชา่ ฝาอยู่ ๙ บี ดอ่ มาถงึ ชนสานศุ ษิ ยจ์ งึ

©๗๓ รคั คงนกิ ายเซย่ึ งจง ซง่ึ คอื เซน่ึ (ธยาน) ในเวลาตอ่ มานกิ าย เซน็ (ธย๎ าน) กบลทธเิ ตา่ เขรํ เั นวกนไดเ้ พราะมงุ่ ไปสคู่ วามวา่ ง ของจฅควยกนโคยผกื ทำฌานสมาบฅชนสงู แตน่ กิ ายเซน็ (ธยาน) นมิ แี นวสอนวา่ ทกุ สง็ ในโลกเบนของสญู วา่ งเปลา่ เทา่ ทเ่็ หน็ ทร่ี ไู้ ด้ ควยสมผสตา่ งๆ นนยอ่ มเบนมายาทง้ํ สน สอนอยา่ งนพวกทย่ี ด็ อฅฅาเทย่ี งแทย้ อ่ มมองไมเ่ หน็ จไๅรพรรควิ ทู ำบญุ กอ็ ยากไดบ้ ญุ ทำคกี อ็ ยากไดค้ ี ครนทา่ นโพธธิ รรมบอกวา่ ไมไ่ ดอ้ ะไรเลยคาม ความหมายของสจํ จธรรมอยา่ งนกิ เ็ ลยไมร่ เู้ รอ่ื งกน พวกเตา่ พวก เซน็ เลยฅองอยแู่ ตบ่ นเขา ลทธฃงจอ (confuscious) หลกการสำคญของลทธฃิ งจอ๊็ มงุ่ ในทางปฏบิ ฅของบคุ คล ในชวี ฅิ ประ จำวนใหม้ ศี ลี ธรรมไมเ่ บยี คเบยี นกนเบนหลกใหญ่ ไมก่ ลา่ วถงึ สจจธรรมขนสงู หรอื โลกคุ ฅรธรรมอยา่ งลทธเิ ตา่ ลทธิ ฃงจอ๊ั มหี ลก่ การงา่ ย ๆ วา่ “จงเอาใจเขามาใสใ่ จเรา อยา่ กระทำ สง์ ทเํ ราไมป่ รารถนาใหค้ นอนื กระทำตอ่ เรา ตองรกิ คนอนเทา่ กบํ รกิ ตว่ เราเอง,, ซง่ึ คำสอนอยา่ งนมิ อี ยใู่ นคำสอนของครสิ ฅศ์ าสนา เชน่ “จงรกเพอ่ื นบไนเทา่ กบรกั ควทา่ นเอง จงทำส็งสาระพ1ด แกเ่ ขาอยา่ งทท่ี า่ นปรารถนาใหเ้ ขาทำแกท่ า่ น จงรักศครขู องทา่ น

๑๗๔ จงอวยพรแกผ่ ทู้ แ่ี ชง่ คา่ ทา่ น จงทำคณุ ความดแี กผ่ ทู้ เกลยี ดศงั ทา่ น และจงขอพรใหแ้ กผ่ ปู้ ระทษุ ฐรายเคย่ี วเขญ็ ทา่ น....... ฯลฯ” เวน แคค่ ำสอนของขงจอ๊ั ศคั ชอ่ ความเรอ่ื งใหท้ ำดดี อบกนชวออกเสยี วา่ ไมเ่ หมาะแกส่ อนคนทวไป ถไนบั ศกั ราชกนแลวลทธฃิ งจอ๊ั กเ็ กคิ กอ่ นครสิ ฅศาสนา ฉนนฃงจอ๊ั จงึ ไมไ่ คร้ บอทิ ธพิ ลจากกรสิ ด- ศาสนา นอกจากไคร้ บอทิ ธพิ ลจากคำสอนของเลา่ จอ๊ั นำมาศดั แปลง ใหเ้ หมาะสมเทา่ นน ฃงจึอ หรอื ฃงจู๊ หรอื ฃงฟจอ๊ั นฝรงํ เ้ รยี กเพยนเบน Confuscious วางหนกั ปฏบิ ด ๕ ประการ ซง่ึ กลายเบนหลกศลี - ธรรมประจำใจของประชาชนชาวจนี ทกุ ชนวรรณะ คือ ๑. ฅองเบนคนบรสิ ทุ ธ้ิ ๒. ดองเบนคนมเี มฅฅากรณุ า ศอั งเบนคนซอ่ึ นฅั ยไ์ มล่ ำเอยี ง ๓. ๔. ฅองเบนคนกคญ่ ฌคู อ่ ผมู้ คี ณุ (หนไั กศญั ณนู ยามาก ฑสคุ ) ๕. ดองเคารพในจารดี ประเพณโี บราณ ชวี ะประวตของขงจอ ขงจอ๊ั เกดิ ในสมใเราชวงศจี วิ เสอ่ื ม อำนาจ (เกดิ หล,งเั ลา่ จอ๊ั ๕๓ บกี อ่ นพระบรมศาสดาคบขนธ์

©๗๕ ปรนิ พิ พาน ๘ บ)ี เกคิ ท,่ีหมู่ไรา้ นเลก็ ๆ ทางทศิ กะวนกกของ มณฑล ซวั ตง่ (หรอื เรยี กวา่ ชานกงุ ) แควนลู้ ซง่ึ เบนี แกวน เลก็ แกวนหนง่ึ ในจำนวนนบรอยในประเทศจนี สมยั นน การปก­ ครองประเทศจนี ยคุ นนแตล่ ะแกวนเบนี อสิ สระกอ่ กน ขนกรง ตอ่ ซอ่ งเฅใ้ นเมอื งหลวงสว่ นรวมของประเทศอยา่ งหลวม ๆ เพยี ง แตส่ ง่ บรรณาการ แควนลทู้ ข่ี งจอี เกคิ นใ่ึ นพงศาวดารจนี เรยี กวา่ เมอื งลอ่ บคิ าของฃงจอ๊ั เบนี นายทหารทส่ื บื กระกลขนุ นางมาหลาย ชวคน มารคากฌี นื บฅุ รขี นุ นางผใู้ หญท่ ม่ี กี ารศกึ ษาดแี ละมรี ปู รา่ ง สวยงาม มนี ทิ านทแ่ี ตง่ ขนภายหลไนชคิ ชเู กยี รกปิ ระวฅฃงจอี วา่ กอ่ นทข่ี งจอี มาเกคิ นน มารดาผนเหน็ สฅวป์ ระหลาดมเี กลด็ คงํ มงั กรคาบควงมณมี าหมอบกรงหนำ ควงมณนี นสกุ ใส มหี นงํ สอื ลขิ กิ ไว'้วา่ อก, สก, ซวี , ชวน ซง่ึ ฮกหมายถงึ วาสนาและความ มงํ ค้ งํ ลก หมายถงึ อสิ สรยิ ยศ ซว่ึ หมายถงึ อายยุ นื ชวน หมายถงึ ความเกดิ ขนบรบิ รู ณแ์ หง่ อก, ลก, ซวี พวกชนชาวจนี เชอ่ื วา่ นทิ านเรอ่ื งนฒ่ึ นเรอ่ื งจรงิ และนำเอาคำ อก, ลก, ซวี มาใชเ้ บนี คำอวยพรในงานมงคลกนสบื มา บคุ ลกิ ลกษณะของฃงจอี เบนคนม'ีวาสนาและมบี ญี ญามาก ปากกวา่ ง คางและคอใหญ่ คว้ํ คก ทห่ี นำผากมรี อยเบนี อกษร

F©๗๖ จนี อา่ นไคว้ า่ ‘ อวน, แปลวา่ ทำปา้ นเมอื งใหเ้ บน่ สขุ เบนคน ฉลาดวา่ นอนสอนงา่ ยมาแตเ่ กก๊ แตถ่ าเหน็ วา่ ฅนไมผ่ คิ กไ็ มย่ อม ลคละใหแ้ กผ่ ใู้ ค พอขงจอ๊ั เกคิ มา แกวนตู้ (เมอื งลอ่ ) จะฅองลง่ บรรณาการ คามระยะเวลาใหแ้ กซ่ อ่ งเฅท้ เ่็ มอื งโฮนานเมอื งหลวงสว่ นกลางของ ราชวงศจ์ วิ ระยะนนกษครยิ ท์ ป่็ กครองแควนตอู้ อ่ นแออำนาจ การปกครองบา่ นเมอื งฅกอยใู่ นกำมอื อำมาฅยผ์ ใู้ หญ่ ๓ นายทค่ี อย ชกใยอยเู่ บองหล'ง ซง่ึ ห'วเมอื งตา่ ง ๆ กม็ ณ่ บน่ ทำนองเคยี วกน กษครยิ ท์ ค่ี รองเมอื งเลกเมอื งนอยเหลา่ นมกี ารสบื สนฅควิ งศ์ ทำ นองเคยี วกบซอ่ งเฅใ้ นเมอื งหลวงสว่ นกลาง ผทู้ ก่ี ลาหาญมผี มี อื ใน การรบพงุ่ ทส่ี ามารถบอ่ งกนปา้ นเมอื งคน หรอื รบชนะเมอื งอน่ื ไค้ กม็ *กคงค*วเ่ บน่ กษ*ฅรยิ ส์ บื 'วงศก์ นตอ่ มา กษฅํ รยิ ร์ นุ่ หลงํ ๆ ท่ี สขุ สบายจงี มกออ่ นแอ ท1งไมร่ อบรใู้ นการปกครองจงึ มก่ จะปลอ่ ย ใหอ้ ำมาฅยผ์ ใู้ หญท่ ำการกคฃข่ี ม่ เหงประชาชน ทำใหป้ ระชาชน เคอื ครอน จงี เบน่ เหค1ุให'้วงศก์ ษฅรยิ ย์ อ่ ย ๆ คามแกวนตา่ ง ๆ คองลมไป โคยเหตภุ ายในทร่ี าษฎรกคิ กบฎฃน้ํ บา่ ง หรอื โดยเหตุ ภายนอกจากทถ่ี กู แควนอน่ื มารกุ รานบา่ ง ทำใหม้ กี ารรบพงุ่ แยง่ ชงิ ความเบนใหญก่ นอยเู่ สมอ บรรคาหวเมอื งเหลา่ นแบง่ กนเบน

๑๗๗ กก๊ เบนเหลา่ ในทส่ี คุ รวมดวกนไคเ้ บนี กก๊ ใหญ่ ๆ ๗ กก๊ ทน่ี บวา่ มกี ำลง่ กลา่ แขง็ ใน ๗ กก๊ นคา่ งกแ็ ยง่ ความเบนี ใหญก่ นอยเู่ รอ่ื ย ทำใหป้ ระเทศจนี ยคุ นนไรค้ วามสงบ เพราะออ่ งเฅใ้ นนครหลวง สว่ นกลางกอ็ อ่ นแอ ราชวงศจ์ งึ อยใู่ นยคุ เสอ่ื ม เมอ่ื ฃงจอเบนี เคก้ ไคเ้ รยี นหนงํ สอื และวชิ าการคา่ ง ๆ จากอาจารย์ เปงฃยุ เมอื งโจก๊ ยุ้ จงึ มคี วามรกู้ วา่ งขวาง ครน้ แคง่ งานแลวมบี ดุ ร ๒ คน จงึ ไคเ้ ขไรบราชการฒนพนกงานกำกบ ยงุ้ ฉางเมอื งตู้ แลว่ ไคเ้ ลอ่ื นขนเบนผดู้ แู ลรกษานาหลวง ประมาณ พ.ศ. ๑๖ มารดาของฃงจอ๊ั ถงี แกก่ รรม ฃงจอ๊ั 'จงึ 'ขอลาออก'จาก ราชการมาไวท้ กุ ขแ์ ละเผาฮวงซยุ้ มารดา ๑ บ1ี ครน้ ครบกำหนด ลาแลวไมก่ ลบ่ เขไรบราชการอกี กงฅง้ํ โรงเรยี นขนสอนคนอนาถา จนมชี อ่ื เสยี งวา่ เบนครทู ส่ี ามารถมคี วามรกู้ วา่ งขวาง ฃงจอ๊ั เบนครู อยจู่ นอายไุ ค้ ๕0 บี ทางการบไนเมอื งจงึ เสนอกวามดแี กก่ ษตํ รยิ ์ แควนตใู้ หท้ รงทราบ จงึ แคง่ ดงใหฃ้ งจอ๊ั ไปเบนี เจไเมอื ง ชงิ ตู ขนดรงคอ่ เมอื งตู้ คอ่ มาเกคิ ความกบขนเกรงภไ)จากแกวน,ใกล้ เอยี งจะรกุ ราน กษฅรยิ แ์ ควนตจู้ งี แคง่ ด1งใหข้ งจอ๊ั เบนี อกรมหา เสนาบดชี ว่ ยจดการบไนเมอื ง

๑๗๘ ฃงจอ๊ั มสี ตบิ ญญาสามารถ พกั ารบไนเมอื งใหส้ งบ ราบคาบ ประชาชนอยคู่ มี สื ขุ บไนเมอื งรม่ เยน็ เพราะมกี าร ปราบปรามอำมาฅยท์ รยศทเ่ี บนเสยนหนามแผน่ คนิ ทำใหก้ าร กคฃข่ี ม่ เหงประชาชนหมดสนไป ประชาชนทำมาหากนิ สดวก รา่ รวยขน บไนเมอื งกเ็ กบ็ ภาษอี ากรไดม้ ากฃน้ํ การเศรฐกจิ การ ทหารกเ็ ฃมแขง็ ขนทำใหศ้ ฅรภู ายนอกไมส่ ามารถรกุ รานได้ ความ สามารถของฃงจอ๊ั เบนทป่ี ระจกษแ์ กก่ ษฅรยิ ์ และประชาราษฎร ทวไป ชอ่ื เสยี งเกยี รตคิ ณุ ของชงจอึ กไ็ ดร้ บคำกลา่ วฃวญสรรเสรญิ ในทท่ี 1งปวง ความดขี องขงจอ๊ั กลบเบนผลรไยแกฅ่ ว เพราะแควนอน่ื ทเ่ี คยมงุ่ หวง่ จะรกุ รานแควนสอู้ ยดู่ ลอดมานน่ เหน็ วา่ ถไกำจดขงจอ๊ั ลงเสยี ได้ แกวนลกู้ จ็ ะออ่ นแอ จงึ กคิ กลอบุ ายใหอ้ ำมาตยก์ งฉนิ และนางสนมเอกรว่ มมอื กนยยุ งกษฅ่ รยิ แ์ กวนลวู้ า่ ขงจอ้ํ จะตดิ กบฏ กษฅรยิ แ์ ควนลหู้ เู บาหลงกลผา่ ยศฅรู จงึ ขบไลฃ่ งจอ๊ั ออก จากราชสำนก ขงจอ๊ั มไื หวพรบิ ดกี ช็ งิ ลาออกจากตำแหนง่ เสยี กอ่ น โดยมทิ นใหถ้ กู จบหรอื ถกู ใสร่ า่ ยบายสไี ด้ แลวหลบไปอยอู่ ยา่ ง สงบเงยี บทเ่ี มอื งไหว ดงหนไศกึ ษาประวด่ ศาสตรข์ องประเทศจนี เพอ่ื ใหร้ เู้ หตแุ หง่ ความเจรญิ และความเสอ่ื ม และเลอื กเพน่ื ถอ้ ยคำ

ของนกั ปราชญท์ งปวง รวบรวมเอาส,ิ งทด่ี ี ๆ มาสอนประชาชน ฅามหวเมอื งตา่ ง ๆ สม’ยนนประเทศจนี อยใู่ นสภาพกลยี คุ พวกขนุ ศกึ รบพงุ่ ชงิ อำนาจกนอยทู่ วไป มกี ารฆา่ พนทำลายลำงกน ศลี ธรรมศกฅา บานเมอื งระสา่ํ ระสาย ขงจอ๊ั ไคจ้ ารกิ ไปในทต่ี า่ ง ๆ พยายามสอน ใหป้ ระชาชนยดึ มนในศลี ธรรมอยา่ งไมล่ คละ ฅงแตอ่ ายุ ๖0 บี จนถงึ อายุ ๙๓ บี กส็ นชพี ลงทเ่ี มอื งลอู้ นเบนี บไนเกดิ รวมใช้ เวลาจารกิ สอนประชาชนอยู่ ๑๓ บี คำสอนของฃงจอ๊ั ไคร้ บความ นยิ มจากมหาชนอยา่ งกวไงขวาง มหาชนจงี สรไงอนสุ าวรยี ไ์ วเ้ พอ่ื ระลกึ ถงึ คณุ งามความดี วอลแคร นกั ปราชญช์ าวยโุ รป กลา่ วยกยอ่ งฃงจอ๊ั ไวว้ า่ “ ศามทม่ี หาชนมคี วามรสู้ กึ ตอ่ ทา่ นฃงจอ๊ั ในทางเบนี ผปู้ ระกาศ ศาสนาหรอื ดำราอยา่ งโบราณนนไมถ่ กู ตอ่ งเลย เพราะทา่ นฃงจอ๊ั เบนี คนสนยั ใหมท่ ส่ี ดุ ในสนยั ของทา่ น ทา่ นไมเ่ คยแสดงวา่ เบนี ผู้ ทราบสง็ สกึ ลบหรอื เบนี ผฅู้ งกฎใด ๆ ไมเ่ คยกลา่ ววา่ ไดอ้ ำนาจมา จากพระเจไ หรอื อไงฅนวา่ เบนี ผร้ เู้ หคกุ ารณต์ า่ ง ๆ คงผพู้ ยากรณ์ อืน ๆ ความจรงิ นน้ํ ทา่ นเบนี ผรู้ วบรวมและเรยี บเรยี งกฎธรรม- จรยิ าเกา่ ทส่ี ด ใหเ้ บน,ใหมท่ ส่ี คเทา่ นน”

๑๘๐ “หลกการ.ปฏบิ ฅอยา่ งงา่ ย ๆ และเบองฅนนน้ํ ทา่ นแนะ นำใหบ้ คุ คลลมื สงี ทเ่ี บนอนฅรายแกจ่ ฅิ ใจ และไมจ่ คจำอะไรไว้ ในใจ นอกจากการกระทำทด่ี ๆี ใหฅ้ รวจฅราฅนเองโดยมหิ ยคุ หยอ่ น และแกไ้ ขวนนสำหรบความผดิ พลาดเมอ่ื วาน บงคบความ อยากความคนรนมใิ หแ้ สดงออก และปลกู ผงิ มฅิ รภาพ ซง่ึ เบน การแนะนำบคุ คลใหร้ จู้ กเอาใจเขามาใสใ่ จเรานนเอง” ค*มภรี ์ ๒ ค*มภรี ์ทเ่ี รยี กว่า วกู งิ นน แบง่ แบน ๕ ภาค คมภรี ท์ เ่ี รยี กวา่ เซงจวิ นนแบง่ เบน ๔ ภาค มหี ตกคำสอนการ ปฏบิ ฅระหวา่ งบคุ คลฅอ่ ผทู้ ๓่ี ยวของ คล,ายกบคหิ ปิ ฏบิ ฅในพทุ ธ- ศาสนา แสดงหนา้ ทร่ี ะหวา่ งบฅุ รกบมารคาบดิ า ระหวา่ งพลเมอื ง กบผคู้ รองแผน่ ดนิ ระหวา่ งสามกี บภรยิ า ระหวา่ งผใู้ หญก่ บผนู้ อ้ ย ระหวา่ งมิฅรฅ่อมิฅร ระหว่างผ้ทู ่ีมีชวี ฅิ อยู่กบบรรพบรุ ษุ ผลู้ ่วงล*บ ฅวอยา่ งคำสอน เรองบตุ ร ควรปฏบิ ต่ ตอ่ มารดาบดิ าดว้ ย สถาน ๕. คอื ๑. ใหแ้ สดงความเคารพนบนอบฅอ่ ทา่ น ๒. ใหห้ าอาหารมาเลยื งคจู นุ เจอื ทา่ น ใหแ้ สดงความหว่ งใยในคราวทา่ นเจบ็ บวย ๓. ๔. ใหแ้ สดงกวามโทมนส เศรำโศก เมอ่ื ทา่ นลว่ งลบ

๕. ใหท้ ำพธิ เี อกิ เกรกิ เวลาเซน่ ไหวท้ า่ น ฃอทน่ี กศกึ ษาชนบญญาชนพงิ คระหนกั กค๊ อื แนวสอน ศลี ธรรมของฃงจอ๊ั นน สอนแต่ประโยชน็ใ๋ นบจจบุ 0น ทรํ ไู้ ด้เห็น ได้ ไมก่ ล่าวถงึ เรอื งชาตหิ น้าชาตลิ ่อน หรอื เรอื งทห่ี ล0งจากการ ตายแลว เมอ่ื มคี นถามถงึ คฅทิ ว่ี า่ ฅายแลว้ จะเบนอยา่ งไร ขงจอ๊ั จะฅอบวา่ เมอ่ื เรายงํ ไมร่ แู้ จม่ แจไเในเรอ่ื งตา่ ง ๆ ทกี นเราตอ่ ง เผชญิ อยใู่ นขณะทม่ี ชี วี ฅิ แลวเราจะรเู้ รอ่ื งปรโลกไดอ้ ยา่ งไร สำหรบในเรอ่ื งความเชอ่ื ถอื บชู าวญิ ญาณบรรพบรุ ษุ นน ขงจอ๊็ กไ็ มค่ คลา้ น ลเ้ ทำไปลว้ ยความกลญ้ ณรู คู้ ณุ ไมใ่ ชเ่ พราะ นบั ถอื ภฅู ผี หรอื กลวผ เรอ่ื งนรก-สวรรค์ ฃงจอ๊ั ใหค้ ก,ิวา่ “ แมแ้ ตเ่ หคกุ ารณใ์ น โลกนกี ร๊ ไู้ ด้ยากอยู่แลวิ ไฉนจะอาจไปลว่ งรู้ เหคกุ ารณใ์ นนรก -ในสวรรค์ ลน้ เบนสงิ ทเ่ี กดิ ขนตอ่ เมอ่ื ฅายแลว สวรรคก์ อยใู่ น อกนรกกอ๊ ยใู่ นใจ พงิ สำเหนยี กไดค้ วยคนเอง” “จงเคารพผี แตอ่ ยใู่ หห้ า่ งไว”้ ขงจอ๊ั ยอมรบวา่ คนเบน คนธรรมคาไมม่ คี วามรเ้ รอ่ื งผี

๑๘๒ เมอ่ื JJผถู้ ามถงึ ความตาย ฃงจอ๊ั กต๊ อบวา่ “๓ เราไมร่ จู้ ก ความเบนอยใู่ นระหวา่ งทม่ี ชี วี ติ แนวั เราจะทราบถงึ ความคบชวี ติ ไคอ้ ยา่ งไร” หลไฟรชญาของฃงจอ้็ มเี หตผุ ล เบนกำสอนแกบ้ ญหา เฉพาะหนาในชวี ติ บจจบุ น เชน่ เคยี วกบพทุ ธศาสนาทแ่ี ท้ ทง่ี น สนนษิ ฐานวา่ กงไคร้ บั คตอิ ยา่ งนไปจากพทุ ธศาสนา เพราะ1ฃงจอ๊ั เกคิ ขนในระหวา่ งพทุ ธกาล เมอ่ื บญิ ญาชนไคศ้ กึ ษากำสอนของฃงจอ๊ั แล,วจิ ะเหน็ วา่ เบนกำสอนทท่ี นสมไ]และใชไ้ ค้ แมใ้ นบจจบุ นไมข่ คกบหลก วทิ ยาศาสตรเ์ ลย นบั วา่ ขอจอ๊ั เบนกนฉลาคมากจรงิ ๆ แมจ้ ะเกคิ มาในถนึ ประเทศทค่ี นเชอ่ื ลอื เรอ่ื งวญิ ญาณลอ่ งลอย เชอ่ื เรอ่ื ง ภ ตู ผกี นอยทู่ วไปในยกุ นน ความคี ๔ ประการ หรอื 'พนธะ ๔ ประการ ภาษาจนี เรยี กวา่ “โหงวลงุ้ ” ๑. ระหวา่ งพระเจนเผน่ คนี กบประชาชน พงึ มีการ ปฏบิ ตตามหนาั ท่ี ๒. ระหวา่ งบคิ ากบบตุ ร พงึ มคี วามรก ๓. ระหวา่ งมติ รกบมติ ร พงึ มคี วามชอ่ื สฅย์

๑๘๓ ๔. ระหวา่ งสามคี บั ภรยิ า พงึ มคี วามคา่ สงู ๕. ระหวา่ งผใู้ หญก่ บผเู้ ยาว์ พงึ มคี วามเชอ่ื พงึ คฅพิ จน์ ทค่็ มคายในคมั ภรี ์ ชนุ ซิว มคี ำสอนเรอ่ื งความ ประพฤตดิ คี า่ ง ๆ เชน่ “บคุ คล อาจขยายหลกคา่ ง ๆ ได้ แคห่ ลกวชิ าไมส่ ามารถ บนคาลสามไนชนใหเ้ บนมหาบรุ ษุ ได”้ “ ผใู้ หญป่ ระสงคส์ งี ซง่ึ อยใู่ นควั ของเขาเอง แคเ่ ดก็ ๆ ค,องการของ ๆ ผอู้ น่ื การศกึ ษาถไมไิ ดค้ บแคง่ โดยความคดิ กเ็ บนี งานทไ่ื มย่ งํ ย้ นื แคค่ วามคดิ ทไ่็ มม่ กี ารศกึ ษานนอนคราย” “ความกฅไนพนู น หาไดห้ มายเฉพาะการปฏบิ ฅ่ หนา์ ท่็ คนั บฅุ รคอ่ งมคี อ่ บดิ ามารดาเทา่ นน แคย่ งหมายถงึ ความชอ่ื บฅั ย์ ค่อการบังคับบไนชา ของประเทศชาฅอิ กี ควย” “ลกู ผชู้ ายทข่ี าดกวามกบาั หาญในการศกึ สงครามไมช่ อ่ื วา่ เบนคนมกี คญ่ พ่ คู อ่ บดิ ามารคา” คำสอนของขงจอ้็ นบวา่ เบนคลิ ปคาสฅร์ ทง้ํ ในกไนการ เมอื งการทหารการเศรษฐกจิ และบงั คมจคิ วทิ ยา มผี 'ู้รวบรวมไว้ คมภรี เ์ กา่ เรยี ก “โงวเกง็ ” คมั ภรี ใ์ หมเ่ รยี ก “ชชี ”ู ๙ เลม่ ซง่ึ ชนชาวจนี ยดึ ถอื เบนแนวปฏปิ คประจำชาตใิ นสบยั โบราณ

๑๘๔ ตอ่ มาทางราชการสมใ)นนไคก้ ำหนดสอบคดเลอื กนก' ปราชญผ์ เู้ ลา่ เรยี นปรชญาฃองเลา่ จอ๊ั และฃงจอ๊ั เขามารบราชการ เบนธรรมเนยี มปฏบิ ฅสบื ตอ่ กนมาชา้ นาน หลใ ๘ ประการ ในคำลอนบองบงจอ ๑. หลใในการปกครองปา้ นเมอื ง ๒. หลกในการศกึ ษา หลกเศรษฐกจิ ๓. ๔. หลกความบรสิ ทุ ธิ ๕. หลใเมฅฅากรณุ า ๖. หลใความชอ่ื สฅย์ ๙. หลกํ กวามกฅํฌฌู ๘. หลกความเคารพในจารคี ประเพณี ตวํ อย่างคำลอนบองฃงจพ อ ในหลใ) ๘ ประการ โคยคด มาแตห่ ลใละเลก็ นอย เชน่ หล่กในการปกครองบานเมือง “ธรรมดาผปู้ กครองปา้ นเมอื ง ถไบำเพญ๊ ฅนมสี มมาคารวะและ ขม่ ฅนเองไคแ้ ลว เบนผสู้ จุ รฅิ เทย่ี งธรรม ประชาชนยอ่ มให้ ความเคารพนบถอื ไมก่ ลา่ ละเมดิ ขอกำหนดกฎหมาย ลา่ ผปู้ กครอง

<5)g I & มคี วามเมฅฅากรณุ า รกประชาชนควยความเหน็ อกเหน็ ใจแรวั ประชาชนในปกครองยอ่ มรกั ใครเ่ ชอ่ื พง” “การเบนm แผน่ ดนิ ทค่ื นี นยาก แมก้ ารเบนเสนาบคที ค่ี ี กไ็ มใ่ ชง่ า่ ย ถาประเทศมผี ปู้ กครองทค่ี ี ๆ แลว ความอาชญาก็ จะสญู สน้ํ ไป และเลกิ การลงโทษประหารชวี ฅิ เสยี ไค”้ “ ผ มู้ อี ำนาจ แมแ้ คจ่ ะเอาไมท้ องหลางมาทำรว้ํ คนอน่ื กจ็ ะเกรงกลวิ ไมก่ ลาิ ลว่ งสา รเั ใชค้ นอยใู่ นอำนาจดองทำขงึ ขงิ อยา่ ทำเหลาะแหละ บไรบั การใหถ้ กู ดองคนจงึ จะเกรง กลวิ ” หรักใ,นการสืกษา “การลงิ สอนรงั มอี ยฅู่ ราบใด คารมแฅกคา่ ง กนแหง่ ชนเชงิ กไ็ มม่ อี ยฅู่ ราบนน เมอ่ื หมดวธิ รี กู้ ำรงั คารมของ มนษุ ย์ กจ็ ะไมร่ จู้ กรวั มนษุ ยไ์ ดเ้ ลย” “เมอ่ื รกเรยี นรใู้ นหน)ั สอื ฃนบธรรมเนยี มท1งปวง พงี อดุ สาหะอยเู่ สมอ ลาิ ขรนั หม น อยแู่ รวั ไฉนจะไมร่ ู้ การเพยี รเลา่ เรยี นมาแคถ่ นี ฐานปา้ นไกลไฉนจะไมส่ นกุ หนงั สอื พเี ลา่ เรยี นไว้ แลว ควรหมน่ ดรวจคใู หช้ ำนชิ ำนาญ จะไคเ้ หน็ อธบิ ายกวาง ขวางออกไปทกุ ครง” “ เรยี นหนงั สอื ถา'ไมห่ มน่ ฅรกี ดรอง เรยี นไปแดป่ าก เหมอื นหนง่ึ มไิ คเ้ รยี น แมร้ าั เบนแคค่ ดิ โดยมไิ คเ้ รยี น กม็ แี ด่

พะวงสงฒั อดลา่ หเ์ ลา่ เรยี นไปเถดิ สดบิ ญญาจะเกดิ เพราะการเลา่ เรยี น อาจคดิ การงานท5งปวงใหส้ ำเรจ็ ไค้ ผทู้ เ่ี รยี นรไู้ คจ้ รงิ แลว ทจ่ี ะคดิ ทำความชวนนมนื อย เพราะไมเ่ รยี นรจู้ งึ ทำความชวมาก” “คนเราแรกเกดิ มานนยงหยาบกอ่ น ตอ่ เมอ่ื ไคเ้ รยี นรคู้ ู กำสไสอนแลวจงึ คอ่ ยดฃี น้ํ โดยลำดบ เปรยี บเหมอื นไมก้ ระคาน แรกเลอ่ื ยใหม่ และศลิ าแรกตอ่ ยออกมายงํ ไมไ่ คข้ ดใหเ้ กลย่ื งเกลา การศกึ ษานนเหมอื นกบการไสกบ และขดสใี หเ้ กลย่ื งเกลา” “คนมกี ำล่งแตข่ าดบญญา แมจ้ ะขนสกู้ บใคร ๆ กเ็ หมอื น กบเอามอื เปลา่ ไปดเี สอื หรอื เปรยี บเหมอื นคนไมม่ เี รอื สำหรบั ใช้ ขไมแมน่ า” “คนมคี วามรมู้ กื ริ ยิ าวาจาสมกบผรู้ ยู้ อ่ มดงู าม เปรยี บ เหมอื นเขยี นรปู ภาพแตม่ ควยลายทอง แตถ่ ไไมท่ ำใหส้ มกบ่ ผรู้ ู้ กเ็ หมอื นกบํ รปภาพไมม่ เี ครอ่ื งแตม่ ” หลํกเฟ้รษฐกจิ “ ม คี วามเดมี โปย่ มอยไู่ คโ้ ดยไมร่ วไหล จะเบน ทางสงวนเศรษฐภใ)ไคจ้ รงิ ๆ การสะสมเกบ็ ออมทรพั ย์ เบนทาง แหง่ ความมง่ คงํ คนใจคบแคบดระหนไ่็ มเ่ ผอ่ื แผแ่ กญ่ าดมิ ดิ ร ถงึ คราวอบํ จนจะหาใครเบนทพ่ี ง่ึ มไิ ค้ คนใจสรุ ยุ่ สรุ า่ ยใชจ้ า่ ยฟมู เฟอื ย แมจ้ ะเผอ่ื แผแ่ ตก่ ม็ ผี ลไคน้ อย ยอ่ มเสยี หายมากกวา่ ”

๑๘๗ “เมอ่ื ยากจน จงรจู้ กประมาณฅว ไมเ่ ทย่ี วประจบประแจง อุดสา่ หพ์ ากเพยี รหากนิ ไปดามกำลงํ เมอ่ื มง่ ม้ จี งเอน็ คแู กก่ นท1ง ปวง จงนง้ จฅิ คคิ อนเุ คราะหค์ นทกุ ถวนหนา้ ” “เมอ่ื ยากจน จงทำใจใหแ้ ชม่ ชน่ื ไมห่ ดหทู่ อแท้ หาได้ นอ้ ยกก็ นิ แคน่ อย หาไดม้ ากกนิ ไดม้ าก เมอ่ื มง่ ม้ แี ลว เรง่ เรยี น รคู้ จู ารฅี ประเพณ”ี หลกํ ความบรสิ ทธ้ี “ จะร'ู้จกคน,วา่ คหี รอี ๆทได้ พงึ ดทู ค่ี 'วามประ­ พฤติ และคนดดี องทำการทง่ี ปวงดใี หด้ ลอดดนดลอดปลาย” “ คำสอนของนกปราชญ์ แมจ้ ะเบนชอ่ ความเลก็ นอยกอ็ ยา่ ประมาท ควรทำดามทกุ ๆ คำ เพราะยงี ทำดาม กย็ ง็ ดขี นดาม ลำคบ” “จะพดู อะไรใหค้ ดิ กอ่ น อยา่ พดู ดามอำเภอใจ เมอ่ื พดู ดี ยอ่ มมคี นนบ้ ถอื เมอ่ื พดู ผดิ เขายอ่ มดถู กู และพดู ออกไปแล,ว อยา่ พคู ทง่ี ด1องพดู เอากลบคนื มาใหไ้ ด”้ “อยา่ เหน็ แกค่ วามงดงามทางรา่ งกายนก งามทเ่ี บนประ- โยชนก์ ็ควรทำ แคง่ ามทไ่ี รป้ ระโยชนอ์ ยา่ ทำ จงแคง่ แคใ่ จไวใ้ ห้ งดงาม เบ1็ นประมาณ จะทำการสงี ใคดองรจู้ กํ รบผดิ ชอบ ๓ เหน็ วา่ ผดิ แลว จงเรง่ แกไ้ ขเสยี ”

๑๘๘ “เบนนกปราชญ์ จะกนิ จงอยา่ เหน็ แกอ่ มี จะอยู่ จงอยา่ เหน็ แกส่ นกุ สนาน จะทำการสง็ ใค ฅองวอ่ งไวแตอ่ ยา่ ใหเ้ สยี หาย จะพคู อยา่ ใหม้ ากนก คำนใกลก้ บคำพระ ประเสรฐิ นกจำไวเ้ ถคิ ” “การประกอบอาชพี ทส่ี จุ รฅิ ยอ่ มทำใหม้ ง่ มยี ดื ยาว แต่ การประกอบอาชพี ทไ่ี มช่ อบธรรมนน ถงึ มง่ ม้ ี กไ็ มย่ ดื ยาว” หลํกเมตตากรุณา “จะทำการสงี ใด จงฅง้ํ เมดดากรณุ า ไวเ้ บนประธาน จงเอานาใจผอู้ น่ื มาใสใ่ จของเรา และจงเอา นาใจเราไปใสใ่ จผอู้ น่ื ” “ถกกนโงฅเคยี นอยา่ โกรธ เพราะเขาไมร่ วู้ า่ คนคเี บน อยา่ งไร ถงึ เขาจะคเี คยี นเรา เขาจะวา่ เราอยา่ งใด กไ็ มท่ ำใหเ้ รา เบนคนชวํ คนเลวคามท่เี ขาวา่ จงเมฅฅาตอ่ คนฑงปวง อยา่ เกยี ค- นคนชงิ ชงํ เขา ถาจะสง่ สอนเขากฅ็ องดกู อ่ น เหน็ พอจะสอนได้ จงึ คอ่ ยสอน” “คนไมม่ ไี มฅรจี ฅิ แมจ้ ะรฃู้ นบธรรมเนยี มมาก เทวดา แลมนษุ ยก์ ไ็ มส่ รรเสรญิ เพราะใจไมด่ ี แม'้จะแกล*งเบนดกี ไ็ ม่ ฅลอค ทำใหป้ ากกบใจไม!่ ารงกน เหมอื นมโหรขี ลยุ่ ชอทง่ี ปวง ไมร่ จู้ กํ คี สชี อ ก'็ไมเ่ ขา้ กนเบนทำนอง พงไมไ่ พเราะ”

หลกํ ความชือสํตย์ “จะทำการงานทง่ี ปวง จงมนคงและ ยงํ ย้ นื เยย่ี งคาวจรเข้ ใครชวควรขม่ ขว่ี า่ กลา่ วสงํ ส้ อน ค1องอยา่ เหน็ แกล่ าภ กลบเอาคนดเี บนชว คนชวกลบเบนดี ทำไคอ้ ยา่ งน ปวงชนยอ่ มนบถอื ,’ “นกั ปราชญน์ น ปากพดู ออกไปอยา่ งไร กท็ ำเหมอื น ปากพดู ทกุ อยา่ ง และมใี จละเอยี ดรอบคอบไมล่ ำเอยี ง” “จะพดู ถงื สงี ใค จงพดู ควยความชอ่ื สฅยใ์ หค้ นทง่ี ปวง เชอ่ื ถอื ได้ ลำไคร้ บธรุ ะของเขาแลว ดองทำใหส้ ำเรจ็ คงวาจา ทำกริ ยิ าใหช้ อ่ื ฅรง จงึ จะเบนทเ่ี ชอ่ื ถอื ของเขา ลำคบกนเบนเพอ่ื น แลว กจ็ งอยา่ ลวงกน จงึ จะมนคงและยดื ยาว” “คนพดู จาฅลกคนอง หนไั ชอ่ื 1ใจคด ชอบลอเลยี นผใู้ หญ่ ปากหวาน อยา่ คบ เพราะจะเกดิ ความพนิ าศ แมฅ้ วเขาเองกจ็ ะ อาภพํ หาวาสนามไิ ด”้ “ลำอาสาเจไชวี ดิ จงอยา่ คดิ ถงื ชวี ฅิ ฅน พงิ ทง่ี ใจอาสา เอาชวี ฅิ เบนแคน คบเพอ่ื นอยา่ พดู เบนคำสอง ลำทำไคด้ 'งน แมม้ ไิ คเ้ รยี นรู้ นกั ปราชญก์ ส็ รรเสรญิ วา่ รอบร”ู้ “เบนคนแลวไมม่ คี วามชอ่ื สฅย์ เหมอื นเกวยี นไมม่ แี อก ทำสงิ ไรหาสำเรจ็ ไม”่

หล*กความกตญํ ณู “ถามคี วามกตญ่ ณ่ รู คู้ ณุ ผใู้ หญใ่ น ตระกลู สงํ ส้ อนญาตใิ หม้ คี วามสามคคี รกใครก่ น และมคี วาม เคารพตอ่ ผใู้ หญแ่ ลว กเ็ หมอื นปราบเมอื งใหญไ่ ค้ จะมคื วามสขุ เทา่ กบไคเ้ บนขนุ นาง” “๓ เบนไพรพ่ าฃาิ แผน่ คน้ จงสวามิภํกดต่อเจำ แมจ้ ะ พดู กใ็ หเ้ จณชอ่ึ ถอื ไวว้ างใจไค”้ “เบนคนควรรรู้ กเจยี มตว่ ถงื คราวพอ่ แมแ่ กอ่ ยา่ ฑง้ํ ไป ไกล ทำไคด้ งํ นี ปวงชนกน็ ยิ มนบั ถอื ” “เบนมนษุ ยเ์ กดิ มาอยใู่ ตพ้ า เมอ่ื ทา่ ใหเ้ ทวาพโิ รธ จะเอา อะไรเบนฑพ่ื ง่ึ เกดิ มาในเมอื งของทา่ น ไมค่ ำนบั เจำเมอื งจะเอา อะไรเบน,ทพ่ี ง่ึ แมท้ า่ นดายแล1วก่ ค็ วรคำนบั ควยความกตญํ พ่ ”ู “ไมข่ ดบดิ ามารดา เมอ่ื ทา่ นมชี วี ติ อยพู่ งิ เลยงดตู าม ธรรมเนยี ม เมอ่ื ทา่ นตายจดการศพตามประเพณี เชน่ วกบชู า ทกุ เมอ่ื ไป จงึ เรยี กวา่ มคี วามกตญํ ฌ่ ”ู “บตุ รผทู้ เ่ี ดอื ดรอน เมอ่ื บดิ ามารคาเจบ็ บวย เหมอื นกบ บดิ ามารดานงั วลเมอ่ื บตุ รเจบ็ ไข้ ปรารถนาจะใหบ้ ตุ รหายบวย ฉนนบตุ รพงิ กตญํ ณ่ ตู อ่ บดิ ามารคา”

“บคุ รผปู้ รนนบิ ฅบดิ ามารคา รบภาระของทา่ นทกุ อยา่ ง แตะเลยงญาฅทิ งปวงใหเ้ บนื สขุ เรยี กวา่ มคี วามกคญญ”ู “การเลยงบคิ ามารคา เพยี งใหส้ 'ิงของเทา่ นนยงํ ไมช่ อ่ื วา่ มกี ฅญํ ฌู ฅอ่ เมอ่ื มใี จรกและค1งใจปรนนปิ ฅโคยเคารพ จงึ เรยี กวา่ มกี ฅญํ ณ”ู “ปรนนบิ ตพอ่ แมค่ วยนาพกนาแรงคนเอง โดยไมใ่ ชค้ น อน่ื เมอ่ื ทา่ นมชี วี ฅิ อยจู่ ะทำการสงี ไรปรกึ ษาทา่ นกอ่ น เมอ่ื ทา่ น คายแลวระลกึ ถงึ คำทท่ี า่ นสอนจงึ ชอ่ื วา่ มกี ฅญํ ผ”ู หล\"กการเคารท,ในจารตี ประเนณี “ ผ ทู้ ร่ี จู้ กวา่ จารคี ประเพณเี บนทค่ี วรเคารพนบํ ถอื แมเ้ พยี งรเู้ ทา่ น กจ็ ะมคี วามสขุ มาก” “จะพดู สงี ใค คองระวง่ ฅวํ ใหจ้ งหนก อยา่ ใหเ้ สยี ฃนบ ธรรมเนยี มอนดงี าม” “เมอ่ื จะอคุ สาหะ จงพยายามใหถ้ กธรรมเนยี ม ลา่ ผดิ ธรรมเนยี มจะลำบากเปลา่ ” “เมอ่ื จะกลา่ หาญ จงใหถ้ กู ธรรมเนยี ม ลา่ ไมถ่ กู จะเบน อนคราย เมอ่ื ซอ่ื ฅรงกใ็ หถ้ กธรรมเนยี ม ลา่ ไมถ่ กจะเบนิ คนโง”่

บญญาชน พงึ สงิ เกฅวา่ กำสอนของฃงจอนนเบนวชิ าการ แขนงอา่ ง ๆ ประกอบไปควยการปฏบิ ตกอื ธรรมในชวี ติ ประจำวน ทำใหเ้ กคิ ขนบธรรมเนยี มอนคงี าม และความประพฤฅทิ ค่ี อี า่ ง ๆ ทงมกี ารสอนใหร้ จู้ กใชส้ ฅบิ ญญา จงึ นบั วา่ เบนกำสอนฑค่็ มี เี หตผุ ล ทไไมแ่ นะนำสง่ เสรมิ ใหเ้ ชอ่ื ถอื เรอ่ื งภตู ผบี ศี าจนละเทวคา นรก- สวรรค์ นา่ ชมเซ■ ยขงจอี ทม่ี คี วามรกู้ 'วา่ ง1ขวางทนํ สมไ) ทงนคี วย การศกึ ษาจากประวตศาสตร์ ควยจนี เบนประเทศใหญท่ มคี วาม เจรญิ มานานหลายพนบ จงึ มอี ว่ อยา่ งสารนคั ทจ่ี ะพงึ หามาศกึ ษาได้ ประกอบกบการทข่ี งจอไดเ้ คยรไมร่ าชการในตำแหนง่ อคํ รมหา- เสนาบดี จงึ มปี ระสบการณอ์ า่ ง ๆ มาก ชนชาวจนี ยคึ มนในฃนบธรรมเนยี มคงเดมิ อยา่ งแนน่ แพน ทำนองเดยี วกบชนชาวอนิ เดยี ซง่ึ มคี มํ ภรี ภ์ ควไาคตี า เบนหลก กำสอน ฉนนกำสอนของฃงจอึ จงึ เบนหลกกำสอนประจำชนชาว- จนี ในทำนองเคยี วกนกบกมภรี ภ์ ควทคฅี าของชาวอนิ เดยี สว่ นพทุ ธศาสนาผายมหายานในประเทศจนี นน เบนเพยี ง สว่ นประกอบในชวี ติ ของชนชาวจนี ผทู้ ยํ คึ มน่ ในสทิ ธเิ ตำของเลา่ จอึ กบสทิ ธขิ งจอี เบนทนุ เดมิ อยกู่ อ่ นแลวเทา่ นน นายเสถยี ร