หนังสือเรียนพุทธศาสนาอย่างปัญญาชนเล่ม4พุทธศาสนาฝ่ายมหายาน

เรยี นพทุ ธศาสนาอยา่ งบญญาชน เ ล ่ม ส ิ พทุ ธศาสนาผายมหายาน

มหายาน ขนานนาม ตามซอพุทธ เรยี กว่าบาปบริสุทธิ คงจะได้ ไม่มเี คา เกา่ เหลอื สินเยอใย พราหมณ์แต่งเตมิ ตามใจ ใชอ้ ตตา ใชว้ ญิ ญาณ เรียนวน คนเกิดตาย ผิดความหมาย ตรํสร์ ู้ ดูไร้คา่ ไมเ่ ขาใจ อรยิ สจํ อนํตตา ถอนอุปาทาน บนธห์ า ไมไ่ ด เ้ อย ฯ

คำนำของผูจ้ ดพมิ พ์ หคงั สือเร็ยนพุทธศาสนาอยา่ งบญญาชนชดุ น ไต้จัดพิมพเ์ บนึ่ เลม่ เล็ก ๆ & เล่ม เพอให้สะดวกแกผ่ ู้อ่านทสนใจในเรองพุทธศาสนา ทตองการความรูค้ วามททใจ เล่ม a - แสดงหคัา ๘ ประการในการศกึ ษาพุทธศาสนาใหส้ งแก่น แห้ เลม พ-วเิ คราะหหคกั ปร'ชญๅและคัทธติ ่างๆ ในสมยพทุ ธกาลท สำคัญ เล่ม ๓ - พุทธประว'ตฉคับมงโกล เลม่ ๔- พทุ ธศาสนาผายมหายาน เลม่ ๕ - สทิ ธิศาสนาสคยั หสริ พุทธกาล หคงั สอชดน ไตค้ ัดพิมพข์ นตามดำคบั เทอนำทางให บญญาชนผูม้ ความคิดอยา่ งอิสระ ไตใ้ ชส้ ตบิ ญญาชองแตล่ ะบุคคล ใครค่ รวญ และตรวจสอบหคกั ฐาน จนรูไตเ้ อง เห็นไตเ้ อ-:วา่ พุทธศาสนาทถูกตองคนั เบนแกน่ แห้ ตรงตามพุทธมติดงเตมิ นน คอื อะไร มืจดมงุ่ หมายอย่างไร และมสี ง1ใดแทรก1ซมแปลกปลอม เคาั มา หคังสอฺ เลม่ ® จะนำทางใหบ้ ญญาชน มความเข*าใจพทุ ธ- ศาสนาทถกู ตองไตโ้ ดยรวดเร็ว โดยไมค่ ัองเชอผู้หนงผูใด นอก จากเชอควั ทา่ นเอง หนงสอเล่ม k จะนำทางให้ทราบถงคัทธิอน ๆ ทงผาย สคบั สนุนและผ่ายคดั แย,'งคบั พทุ ธศาสนา ทำให้เห็นความเด่นคดั ของบญญาตคัสรู้ หนงสอื เลม่ ๓ จะนำทางใหเ้ คัาสงชวี ะประวตทแห้จธิง ของพระพทุ ธเจา และควั คอั สำคัญคนั เบนใจความของบญญาตคัสรู้ ประกอบดวยฺ คอั พิสูจนท์ างภูมิศาสตร์ ประว*ติศาสตร์ และ โบราณคคืทยงไม่เคยมผึ ้ใู ดเฉลย็ วใจอิดคันมาก่อน

หนงั สือเลม่ ๔ จะนำทางใหเ้ ขไถงการส้นแปรของพุทธ- ศาสนา ขจ'ดการววิ าททุม่ เมยี งในเรองสท้ ธนิ กํ ายตา่ งๆลงได้ หนงั สอื เล่ม.ร จะนำทางใหเ้ ขไลงสท้ ธศิ าสนาอนๆ เพอ บญญาชนขาวพทุ ธจะไดอ้ ยูร่ ่วมก\"บ คนพกุ ชาต พกุ ศาสนาไดอยา่ ง ส้นติ ผจู้ 'ดพมิ พ์ มีความภาคทูมใจในการจดพมิ พ์หนังสือชดุ น เพอให้เกดิ ความรอบรแุ้ คบ่ ญญาชนผสู้ นใจจะได้ชว่ ยสน้ ทำนบุ ำรงุ พุทธศาสนาทประกอบดไยบญํ ญาตรไทูอ้ ยา่ งลกุ ตองให้ยงยืนอยู่ใน ประเทศไทย สา้ บญญาชนผใู้ ดไดย้ า่ นหนังสอื นดไอธิตใจทเบน อสระไมม่ อี คตใิ ดแส้ว ย่อมจะมีความเหน็ ตรงสบ้ ผ้จู 'ดพมิ พ์ว่าเบน หนังสอื ทมีทณู คา่ เหนอคำโฆษณาใด ๆ ผทตองการจำนวนมาก อาจส่งซอได้โดยตรงทบธนิ ทั ไทย.ไอ.อ. เลขท ๒๙® ซอย ๒๒ ถนนสขุ มุ วทิ กทม. ๑0®®0 โทร. 01๙®๒ฟ้๒๔ ส่งเงนิ ทางธนาณตํ ิท ป.ณ. นานา หรือตวแลก- เงนิ บรนทั จะจ'ดสง่ ใหโ้ ดยไมค่ ดค่าสง่ ผ้ทู ชอปลก ก็อาจหาซอไดต้ ามรไนขายหนงั สือใหญ่ๆหรือ จะมาซอตรงจากบงินทั ใทย.ไอ.อ. เลขท ๒๙® ซอย ๒๒ ถนน สขมวทิ กไ็ ด้ เลม่ ®ราคา ®๕บาท เล่ม ๒ ราคา ๒0 บาท เล่ม ๓ และ เล่ม ๔ ราคาเลม่ ละ ๒๕ บาท เล่ม ๕ ราคา ร๕ บาท รวมท8งชดุ ๕ เลม่ «00 บาท เหมาะสำหร*บหองสมดุ และบญญาชนทตองการ ความรอบรูเรองล\",ทธิศาสนาตา่ ง ๆ ในโลกน บรษิ ํทไทย. ไอ. อ.ี ผ'ู้ จดํ ,พิมพ์ (สงวนลิขสทธ้ี คามพรZราชบัญถู/'ค)

เรยนพุทธศาสนาอย่างบญญาชนเล่ม ๔ พุทธศาสนาผายมหายาน สารบาญ หนไ - ซาวพทุ ธส่วนใหญข่ องโลก เบึนมหายาน....................... ๑ - ยุคท a ยคุ หนยานแปลงรป แยกเบึนนกิ ายเลรวาท ............. ๑ 0 (ดงเดิม) กบมหาสงิ, ฆกะ (แปลงรปู ) แล้วแยกเบน นกิ ายย่อยรวมสิบนกิ ายใหญเ่ บ็น่ •๘ นิกาย - ยุคท ๒ ยคุ มหายานตอนตน (ระยะพกต่ว)............................. ๒® อศวโฆษ (นกิ ายสรวาสตวาทน) นาคารชุน (นิกาย ศูนยวาท หรอมธยะมก) อสิ,งคะ (นิกายโยคาจาร หรือ วญิ ญาณวาท) - ยุคท ๓ ยุคมหายานตอนกลาง (ระยะรงุ่ เรือง)..................... ๓๒ มหาวิทยาล้ย ๔ แห่ง พุทธเกษตร ๔ แดน อาทพทุ ธะบนสวรรค์ ๕ พระองค์ โพธสิ ติ, ว์ ๔ พระองค์ ............. ๔๖ มานษุ พุทธะ ๔ พระองค์ ลอว่าพระโพธสิ 'ตว์สำค*,ญกวา่ มานุษพทุ ธะลอคมภืรร์ นุ่ ใหม่สำคิญกวา่ บญญาตรส้’ รู้ จิบ ต\",วทกฃ์ในอรยสจิ ผดจงไมเ่ ขาใจปฝ็จจสมปบาทของพระททธเจา สารวจตมวเ่รเาวฝาเบั ่นมหาย\" ากนน. ก.ายพ เหน *

หนา อาทพุทธะ, พระโพธสิ 'ตว์, มีเนยประจำตำแหนง ตริกาย คออะไร ณัาษณะประจำต,ว ของอาทพิ ุทธะ ๕ พระองค์ ทศภูม 80 ของพระโพธสิ ํตว่1 อารยะเทพ, อมเรนทร์, ภาวะวเิ วก, จนทรกรต,ํ ศานตํเทพ, ธรรมปาละ, วสพุ ่นธ์. อภธรรม มใชพ่ ทุ ธพจน์ พงอำนาจตน พงอำนาจผู้อน , rอสiางงสวอ่านพธรระรสมม,ขณอะงโพครดะมสมดณิบะขโคนํ ดธมป์.1รเิทป±พิ นาน๓อยาคุย' ๘ค๕วามแแ1ตบก่งกค'าา,รง ระหว่าง ๓ นกายสำดิญ ยาน ๓ ชทิด ทพิ พานตามความหมายของมหายาน อธบิ ายปฎจจสมปุ บาทวา่ คอื ศนุ ยตา ยคุ ทิ ๔ ยคุ มหายานตอนปลาย (ระยะเหลวแหลก) ............. do มหาจตรุ ประฌิธาน ขบวนการศากตะ (ทกทณิ ะวารนิ , วามาจาริน) ล'ทธพิ ุทธดนิ ตระ หริอ ทกิ ายว'ชรยาน สรุปหลํกการทแตกต่าง ระหว่างหนยาน, มหายาน ............. drf จาก ๓ ท'ศนะ เหตุ & ประการ ททำให้พระส*ท, ธรรมทแทจ้ รงิ อน.... .......... ©0๓ ตรธาน

หน้า ขอเสนอแนะ แก่บญญาชน (บญหานอ้ ยคำ หนยาน.............. ๑๐๔ มหายาน, อรห*,ตภม,ิ พุทธภูมิ, นพพานหรอื บรมธรรม, การ บองกนั มใิ หเ้ อาล*ทธิศาสนาอนมาเถยงกัน พระบา, พระน้าน และกัดในอดุ มศต, พทุ ธศาสนาผ๊ายมหายานในธเิ บต และในเนปาล..................... ๑ ๑ ส พทุ ธศาสนาผายมหาอานในประเทศจน กบั ล*ทธิเตา๋ ............. ๑๕๓ กทั ธฃิ งจอ พทุ ธศาสนาผายมหายานในญ ธุเ่ น กบั ล*ทธิชนิ โต............. ๑๙๔ บทสรปเรองพทุ ธศาสนาผ๊ายมหายาน ...................................... 1 ร ป 0ิ ฝ ความคดํ คำนงของผเู้ ขยน ....................................................... 1ร)1®)๕ บจฉมลิชติ ................................................................................ 1รฮ๓๕

เรยนพทุ ธศาสนาอยางบญญาชนเลม่ ๔ พทุ ธศาสนาผายมหายาน ธาร'พุทธส่วน,ใหญบ่ อง'โลก เบนมหายาน นกศกึ ษาพทุ ธศาสนา มคี วามจำฒนฅองศกึ ษาพทุ ธศาสนา ผา่ ยมหายานใหเ้ ฃไใจเพราะประชากรสว่ นใหญข่ องโลก ทีอ่ ำง'วา่ เบนชาวพทุ ธนน คอื พทุ ธผายมหายาน เกคิ ขน'จากความแคกแยก ระหวา่ งพทุ ธสาวก จคุ เรมี ฅน เรมี จากเรอ่ื งวนิ ยั กอ่ น เพราะสงฆ์ ทม่ี หี วคดิ กไวหนไหรอื ชอบความเปลย่ี นแปลงใหฑ้ นสนยั ทนโลก เหน็ ควรยกเลกิ วนิ ยํ ทเ่ี บนพทุ ธบญญฅํ บางขอ เมอ่ื มกี ารปรบปรงุ เปลย่ี นแปลงไคเ้ สยี คร1งหนง่ึ แลว กย็ า่ มใจคดิ ปรบปรงุ เปลย่ี น- แปลงตอ่ ไป ซง่ึ ตอ่ มากร็ บเอาความคดิ ทางปรชญาฅลอดจนพธิ ี การตา่ ง ๆ ของลทธอิ น่ื ทม่ี อี ทิ ธพิ ลในทองถน็ เชน่ ลทธไิ ชนะ และ คำสอนของพราหมณป์ นเปลงไป เพอิ มงุ่ หนงั จะใหถ้ กู ใจมหาชน จะไคห้ าพวกไคม้ าก ๆ พวกหวสนยั ใหมอ่ ยา่ งน่ึ เรยี กพวกฅนวา่ อาจารยิ วาท สว่ นพวกหวเกา่ ทไ่ี มย่ อมเปลย่ี นแปลงใด ๆ คงยดึ มน ในพทุ ธมตดิ งเดมิ ทง่ี พระธรรมและวนิ ยั นนเรยี กวา่ พวก เถรวาท (สนสกฤฅเรยี ก สถวรี ะ)

leg ตอ่ มาภายหล*ง ความแคกแยกปรากฏชค่ แจไขน และ พวก อาจารยิ วาท หาพวกไค้มากฃน้ํ จงึ ฅง้ํ ชอ่ื พวกฅนวา่ เบน โพธสิ ตั ว์ยาน และในทส่ี คุ เรยี กวา่ มหายาน แลวเรยี กพวกหวเกา่ ว่า สาวกยาน หรอื หนี ยาน ซง่ึ คหู มนี พวกนอยวา่ เบนยาน คา, ยานอนคบแคบ มงุ่ หนไี ปนพิ พานคนเดยี ว สว่ นมหายาน นนเบนยานอนใหญ่ เจรญิ มาก กำวหนำมาก สามารถขนสฅวไ์ ป นพิ พานไคจ้ ำนวนมาก แตถ่ งึ กระนนผทู้ เ่ี บน พระโพธสิ ตั ว์ (หมายถงึ ผทู้ ่ีจะเบนพทุ ธะในอนาคค) นน กจ็ ะยงิ ไมไ่ ปนพิ พาน จนกวา่ จะชว่ ยเหลอื เพอ่ื นมนษุ ยค์ นอน่ื ๆ ในโลกใหไ้ ปนพิ พานไค้ หมคแลว ฅนเองจงึ จะไปนพิ พาน พดุ ยกเอาความดคี วยโวหาร อยา่ งนี ถกู ใจมหาชนคนคอยบญญาทงหลายจงึ หาพวกไคม้ าก ชอ่ กิคสำหร่บเรื่องการปรบํ ปรงุ เปลยี นแปลงให้กไวหนำ ทส่ี มไ!ใหมช่ อบใชค้ ำวา่ การพฌนา (Development) นน ในแงค่ คิ ทางโลกยอ่ มเบนของดี เพราะเบนการพฌนาแกไ้ ขปรบปรงุ ของ เกา่ ทย่็ งิ บกพรอ่ งไมด่ นี นใหด้ ฃี น โคยอาสยั ประสบการณแ์ ละวชิ า ความรทู้ ก่ี ำวหนำขนในทางโลกมาปรบปรงุ แตส่ ำหรบขอคคิ ในทางธรรม โคยเฉพาะอยา่ งยงี สง็ ทเ่ี บน บญญาตรสํ รู้ ของพระพทุ ธเจไนน ฅองถอื เบนกรณยี พ์ เิ ศษ

๓ เพราะเบนสงื ทพ่ี ระผมู้ พื ระภาคเจไฅรสไว้ บรสิ ทุ ธบิ รบิ รู ณค์ แี ลว (คดทอนไมไ่ ค,้ เพมี เตมิ ไมไ่ ค)้ เพราะบญญาฅรสรนู้ นถอื วา่ เบน ปรมฅถสจจะ (ultimate Truth) คอื ทส่ี ดุ ของทส่ี กุ ฉนนคนรนุ่ หลไ]ทไ่ี ม'มบี ญญาฅรสรอู้ ยา่ งพระพทุ ธเจไ มาแกไ้ ขปรบปรงุ อยา่ ง ทเ่ี รยี กวา่ พฒํ นา ควยความคงใจจะใหค้ นี น ยอ่ มสบู้ ญญาฅรสรู้ ของพระพทุ ธเจไไมไ่ ค้ ยงิ ปรบปรงุ มากเขไนานเขา้ กย็ เิ งเลอะเทอะ หนกั เขา้ หา่ งไกลจากพทุ ธมทดิ ง้ํ เดมิ ออกไปทกุ ที เปรยี บเหมอื น ไมก้ ลองทผ่ี ุ นายชา่ งกห๊ าไมใ้ หมม่ าอคุ ซอ่ ม ครนชำรคุ มากเขา้ ซอ่ มกนมากเขา้ ในทส่ี คุ ไมก้ ลองใบนนกห็ าเนอเกา่ แทบไมพ่ บ พทุ ธมตเิ ตมิ แท้ ทท่ี รงครสรู้ เปรยี บเหมอื นปยุ หมิ ะท่ี ขาวสะอาคบรสิ ทุ ธอิ ยบู่ นยอดภเู ขาหมิ าฒั เมอ่ื ถกู ความรอน ก็ กลายเบนนาบรสิ ทุ ธใิ สสะอาคปราศจากสแี ละกลน็ มรี สอนจดื สนทิ ไหลรนิ ลงสพู่ นตนิ เบองลา่ ง เกคิ เบนลำธารนอยใหญ่ เปรยี บไคค้ งํ สงํ ฆมณฑลทแ่ี ฅกแยกเบนนกิ ายสาขาคา่ ง ๆ นาใน ลำธารเหลา่ นนเมอ่ื ผา่ นบาคงขนุ เขาทม่ี แี รธ่ าตชุ นดิ ใด กพ็ *ค,พา สงิ คา่ ง ๆ ผสมกบนาในลำธารใหแ้ ปรเปลย่ี นกวามบรสี ทุ ธไิ ปทาม สภาพ ยงี ไหลผา่ นยา่ นชมุ นมุ ชน กย็ ,ิ งเพม็ กวามสกปรกยงี ขน เมอ่ื กลายเบนแมน่ าใหญผ่ า่ น!ทน้ เมอื ง อนเบนแหลง่ สาระพค

๔ ปฏ๊กูล นาในแมน่ าเหลา่ นน ยอ่ มขนุ่ ขน มกี ลนี มสี ี มรี สอนไม่ นา่ กนิ ไมน่ า่ ใช้ ฉนิ ใด พทุ ธศาสนาผายมหายานนกิ ายฅา่ ง ๆ ท่ี หา่ งไกลพทุ ธมตกิ ม็ อี าการฉนิ นน ในทส่ี คุ แมน่ าใหญท่ ง่ี ปวงยอ่ ม ไหลลงสมู่ หาสมทุ ร สนสดุ ชอ่ื เสยี งของแมน่ าฑงปวง เมอ่ื พทุ ธศาสนาเสอ่ื มสญู ไปจากประเทศอนิ เดยี แลว พทุ ธ- ศาสนาผายมหายานไคไ้ ปเจรญิ เตบิ โดอยใู่ นประเทศ ธเิ บด จนี เกาหลี มองโกเลยี ญบ่ี นุ ดลอดจนชวาและสมุ าดราและลนี แหลมทองภาคใดใ้ นชอ่ื อาณาจกรศรวี ชิ ยํ พทุ ธศาสนาผายสาวกยาน (หนี ยาน) ไปเจรญิ เตบิ โดใน เกาะลงํ กาและแพรข่ ยายไปในประเทศพมา่ ไทย เขมร ลาว แด่ กถ็ กู แทรกซมึ ปนเปกบพทุ ธศาสนาผายมหายานอยทู่ วํ ไปโดย เฉพาะอยา่ งย็งคอื นกิ ายสรวาสตวิ าทนิ (พวกดด่ แปลงเล็กนอย) บญญาชนพงึ ดระหนก่ วา่ ไมว่ า่ ลทธศิ าสนาใด ๆ ในโลก ยอ่ มมงุ่ สอนใหม้ นษุ ยป์ ระพฤตดิ ี แดล่ ะลทํ ธนิ กิ ายยอ่ ม มศี วามดี อย’ู่ไมม่ ากกน็ *!]ย มฉิ นนกจ็ ะดงเบนลทธอิ ยไู่ มไ่ ค้ ในจำนวน ศวามดที น่ี อยนดิ นน ถไใครทำไคจ้ รงิ กย็ อ่ มเบนผลดแี กฅ่ นและ ชมุ ชนไคม้ ากเสยี !เงกวา่ คนทน่ี บถอื ลทธนิ กิ ายทม่ี คี วามดมี าก แด่ สาวกไมส่ นใจประพฤตปิ ฏบิ ด ฉะนนบญญาชนชาวพทุ ธทแ่ี ทจ้ รงิ

๕ ฅองมพี รหมวหิ ารธรรม เหน็ 'ใจผทู้ '่ีนบถือล,ทธอิ น่ื ๆ นกิ ายอน่ื ๆ ไมค่ วรรงั เกยี จเคยี คฉนฑ์ เพราะเขาเลอื กทเ่ี กดิ ไมไ่ ด้ เกดิ มาพบ ลฑธศิ าสนาใดนกิ ายใคกร็ บนบถอื ไปดามบรรพบรุ ษุ หรอื เบนไป ดามทฐิ คิ วามเหน็ และสดบิ ญญาของเขา ยงเบนชาวพทุ ธควยก0น แลว ไมว่ า่ จะเบนนกิ ายอะไร เชน่ หนิ ยาน มหายาน วชระยาน ซง่ึ มรี ากฐานมาจากพทุ ธบดิ รองคเดยี วกนแลว ควรถอื เบนื พน่ี อง กนท8งหมด สว่ นใครจะมพี ทุ ธมฅดิ ง้ํ เดมิ เหลอื อยเู่ พยี ง ๕% หรอื ๑0% กแ็ สว่ แิ ค,่วาสนาบารมขี องเขา เมอ่ื เราศกึ ษาประวฅศาสฅร์ และโบราณคดที เ่ี กย่ี วชอ่ งกบพทุ ธศาสนาแลวเรากเ็ ชา่ ใจและเหน็ ใจในเหตกุ ารณท์ พ่ี ทุ ธศาสนาขา่ ค,องปฏริ ปู 'ไปเพอ่ี ความดำรงอยู่ บญญาชนควรใชบ้ ญญาความฉลาด เลอื กเพนี เอาแฅส่ งี ทด่ี มี ปี ระ- โยชน์ ไมค่ วรฅงเ๋ํ บนชอ่ รงํ เกยี จวา่ เพราะเขาไมเ่ หมอื นเราจะฅอง เบนเลวเบนิ ผดิ เสมอไป เราควรเคารพสทิ ธมิ นษุ ยชนวา่ พกุ คน ยอ่ มมสี ทิ ธเิ สรภี าพในการนบถอื ศาสนาใด ๆ ไดฅ้ ามความพอใจ จงไมค่ วรขม่ กนในเรอ่ื งอยา่ งน์ เบนแต่เราควรศกึ ษาทำความ เชา่ ใจใหร้ จู้ กลฑธนิ กิ ายฑงปวง อยา่ ใหใ้ ครมาหลอกลวงหรอื มาฅู่ เอาสง็ ทแ่ี ปลกปลอมเชา่ มาปนกบพทุ ธมฅดิ ง้ํ เดมิ แลวอไงวา่ เบน

๖ พทุ ธศาสนาทแ่ี ท้ เรากจ็ ะสามารถรกษาพทุ ธมฅดิ งเคมิ อ’ไแบน แกน่ แทข้ องพทุ ธศาสนาไวใ้ หบ้ รสิ ทุ ธฅ้ิ อ่ ไปไค้ ลนิ ยกู่ ง่ ไคก้ ลา่ วไว้ในหน’งสอื The Wisdom of India วา่ “พุทธศาสนาผายมหายานเกิดขน เมอลทธพิ ราหมณ์ได้ ความยงใหญค่ นมา และพุทธศาสนาผายหินยานอบแสงลง,, ฉะน8นฃไพเจำจงึ ขอสรปุ ว่า พุทธศาสนามหายานน้นํ แมจ้ ะอยู่ใน ซอพุทธศาสนากต็ าม ทแทแ้ ก้วเบนลทธิพราหมณ์ทีก่ ้าวหนา้ ที่ สดุ น/่ พเอง ฉะนนในการศกึ ษาพทุ ธศาสนาผายมหายานนน้ จึง เวนเสยี มไิ คท้ จ่ี ำฅองศกึ ษากฑ่ ธแิ ละปรชญาฃองพราหมณค์ วย เชน่ ล’ทธพิ ระเวทและอปุ นษิ 'ท, ลทธนิ ยายะและไวเศษกิ , ลทธเิ วทาน- ฅะและมมี างสะ เบนคน หน'งสอื ทค่ี วรอา่ น คอื ปรชญามหายาน และประวค­ ทาสฅรพ์ ทุ ธศาสนา ของนายเสถยี ร โพธนิ นทะ ผบู้ รรยายวชิ า ความรเู้ รอ่ื งศาสนาในสภาการศกึ ษามหามงกฎุ ราชวทิ ยาล*ย ท่าน พนู้ ไคร้ บสมญาวา่ เบน เมธตี วนออก หรอื พระไตรบฎณคลอนท เบนนกศกึ ษากนควไในพระไฅรบฏี กภาษาบาลี และภาษาจนี ไค้ กวา่ งขวางลมุ่ ลกึ ท5งมคี วามจำคเี บนเลศิ สามารถบรรยายปาก เปลา่ ในเรอ่ื งพทุ ธศาสนาไคท้ กุ ชนคิ ไม'่วา่ พระสฅู ร พระอภธิ รรม

๗ และพระวนิ ไ] ใครถามอะไร มปี ฏภาณวอ่ งไวโฅฅ้ อบไดค้ ลอ่ ง แคลว่ แทน่ า่ เสยี คายทม่ี อี ายลุ นเสยี เหลอื เกนิ มฉิ ะนนคงมผี ลงาน ปรากฏมากกวา่ น เรอ่ื งราวของพทุ ธศาสนามหายานของนายเสถยี ร โพธนิ นทะเรยี บเรยี งไวล้ ะเอยี คดที ส่ี ดุ กวา่ ของใคร ๆ ขำพเจำ พยายามซอหาเรอ่ื งพทุ ธศาสนามหายานจากภาษาตา่ งประเทศมา อา่ นคแู ลว สขู้ องนายเสถยี ร โพธนิ นทะไมไ่ ด้ และสำหรบบญญ'ไ- ชนผมู้ เี วลานอยจะไดร้ เู้ รอ่ื งพอสงิ เขป ขำพเจำจงึ ไดย้ อ่ เรอ่ื งมาเลา่ ไวพ้ อเบนแนวทางใหศ้ กึ ษาตอ่ ไป และขอบชู าคณุ ของนายเสถยี ร โพธนิ นทะ ผใู้ หว้ ทิ ยาทานแกพ่ วกเราไว้ ณ ทน่ี ควยความเคารพ พระไฅรบฏกภาษาจนี นบวา่ กวา่ งขวางมากกวา่ ฉบบภาษา ใด ๆ เพราะไมว่ า่ พระสฅู รใด ท1งผายหนี ยาน มหายาน และ อืน่ ๆ นน มนี กปราชญท์ ไ่ี ปจากอนิ เดยี และคนจนี เอง ได้ ชว่ ยกนแปลเบนภาษาจนี รวบรวมไว้ ในพระไฅรบฎกภาษาจนี แทบทไหมค ถา็ ผใู้ ดศกึ ษาพทุ ธศาสนาจากพระไดรบฎกภาษาจนี ไคแ้ ลว แทบจะเหมอื นใดไ้ ปศกึ ษาในมหาวทิ ยาลไ]นาลนทาใน สมไ]โบราณ เพราะนกปราชญฑ์ งผายจนี และอนิ เดยี ไดไ้ ปมาหาสู่ กนอยฅู่ ลอดเวลา พระสฅู รในพระไดรบฎกภาษาจนี บางพระสฅู ร ทว่ี า่ ยาวนนยาวมากจรงิ ๆ เชน่ มหาปรชญาปารมดิ าสฅู รวา่ มถี งี

๖00 ผูก พมิ พอ์ อกเบนเลม่ ไคถ้ งึ ๑๒0 เลม่ สมดุ (นายเสถยี ร ๆ เลา่ ใหพ้ งิ อยา่ งน) พระสฅู รดา่ ง ๆ ในพทุ ธศาสนามหายานนนท่ี วา่ มมี ากมายถเี พราะเบนเรอ่ื งวทิ ยานพิ นธข์ องน‘กปราชญด์ า่ ง ๆ ท่ี แดง่ ฃน้ํ ไวโ้ ดยดา่ งองิ พทุ ธวจนะ ทำนองเบนเรอ่ื งเกลด็ พงศาวดาร จงึ มเี รอ่ื งสนกุ สนานโลดโผนดา่ ง ๆ ทำใหม้ หาชนนยิ มชมชอบ ๓ เกดิ โฅว้ าทกี นกบลทธอิ น่ื ๆ แลว่ พทุ ธศาสนามหายาน’ไดช้ ไเ- ชนะทกุ ที มเี รอ่ื งความสำคญเกง่ กาจของพระถไชำจงึ ซง่ึ ไปเรยี น พทุ ธศาสนามหายานอยใู่ นอนิ เดยี ถงึ ๑๗ บี มคี วามรคู้ วามสามารถ จนทา่ นอธกิ ารบดแี หง่ มหาวทิ ยาลย่ นาลน่ ทา ซง่ึ ชราภาพมากแคว นนฃอรองใหพ้ ระถไชำจงึ เบนี อธกิ ารบดกี นใหม่ แทนดวทา่ นสบื ไป แดพ่ ระถงั ชำจงึ ปฏเิ สธเพราะประสงคจ์ ะกลบไปพนิ ฟพู ทุ ธ- ศาสนาในประเทศจนี อนเบีนปานเกิดเมอื งนอนของท่าน ความฉลาดหลกแหลมของพระถงั ชำจงึ ปรากฏแกค่ นทวไป เมอ่ื นกบวชในลทธโิ ลกายฅะ (วฅถนุ ยิ ม) ด1งบญี หา ๒๔ ขอดาม ลทธคิ วาม เชอ่ื ของเขานำมาบคี ประกาศทา่ ทาย ทม่ี หาวทิ ยาถยั นา- คนทา และโออ้ วค่ ,วา่ ถาผใู้ คสามารถพสิ จู นห์ กํ ลา่ งไคแ้ มแ้ ดข่ อใด ชอํ หนง่ึ เขายอมใหฅ้ คศรี ษะ นกปราชญท์ วไปดา่ งไมม่ ใี ครโฅฅ้ อบ บญี หานนไค้ มแี ดพ่ ระถงั ชำจงึ (เหยนฉา่ ง) ผเู้ ดยี วทฅ่ี อบบญี หา

ส ไคห้ มดจคทง่ี ๒๔ ขอ เมอ่ื ชนะแลวกไ็ มเ่ อาโทษ แมจ้ ะยอมฅว เบนศษิ ย์ พระถไ)'ชำ'จงก็รบ'ไว้ระยะหนง่ึ แล,ว้กป็ ลอ่ ยคว'ไป ในสมไ)ทพ่ี ระถไชำจง้ อยใู่ นอนิ เดยี ประมาณ พ.ศ. ©๒00 นน พทุ ธศาสนาสาวกยาน (หนี ยาน)* เสอ่ื มโทรมถงึ ทส่ี ดุ เพราะละทง่ี หลกอนคคา และบญญาฅรสรเู้ รอ่ื งอรยิ สจ่ (ปฏจิ จ­ ลมปบาท) อนเบนี พทุ ธมฅดิ งี เดมิ เสยี หมด แมจ้ ะรวบรวมคมภรี ์ ไวน้ ำไปถวายพระเจา้ ศลิ าทฅี ยแ์ หง่ แควนมคธ ขอรองใหพ้ ระองค์ อปุ ถมภน์ กิ ายหนิ ยาน พระเจา้ ศลิ าทฅิ ยก์ ไ็ มส่ นบสนนุ ครน่ พระสงฆน์ กิ ายหนี ยานขอท*าโฅว้ าทกี บผายมหายาน กแ็ พผ้ าย มหายาน เพราะผายมหายานสง่ พระถไ)ชำจไทบนื หวหนำคณะมา โฅว้ าทดี วยความฉลาดหลกแหลมชนะไปอยา่ งขาวสะอาด พทุ ธ- ศาสนามหายานกเ็ รว่ื อ่ งฟสดุ ขดี สว่ นพทุ ธศาสนาหนิ ยานกเ็ สอ่ื ม สลายหายสญู ไปจากอนิ เดยี เพราะเมอ่ื ไมย่ ดึ ถอื อนฅฅาก็ ไมใ่ ช่ หนี ยานอกี ตอ่ ไป การศกึ ษาพทุ ธศาสนามหายานนน จงึ ตอ่ งศกึ ษาประวฅ- ศาสฅร์ เพราะกาลเวลาอนยาวนานมเี หตกุ ารณต์ า่ ง ๆ เบนสว่ น * ในระยะน8นนกิ ายสรวาสตวาทน (พวกด่ดแปลงจากพทุ ธมดิเดิมเลก็ นอย) เรยี กพวกตํวเองวา่ สาวกยานน8น ความจรีงเบน๋็ มหายานนิกายหนง

๑0 ผลกดนใหพ้ ทุ ธศาสนาผนแปรไป ควยการคอ่ ยเบนคอ่ ยไป โดย บคุ คลฑฅ่็ ไฅนเบนศาสดาเจไสทิ ธิ (เดยี รถยี )์ นำเอาธรรมะอน บรสิ ทธฃ้ี องพระบรมศาสดา มาฅคี วามอธบิ ายขยายความไปดาม ทษิ ฐขิ องฅน ๆ เกดิ เบนนกิ ายยอ่ ย ๆ มากหลาย เพอ่ื ความเขาใจ งา่ ยไมส่ บสน ขไพเจไขอแบง่ ระยะเวลาแหง่ เหฅกุ ารณข์ องพทุ ธ- ศาสนาในประเทศอนิ เดยี นบแดว่ นดบฃนธป์ รนิ พิ พานของพระ- พทุ ธองค์ โดยแบง่ ออกเบน ๔ ยคุ ค็อ ยคุ ท ๑ ยคุ หนี ยานแปลงรปู (ระยะหนี ยานแดกแยก) หสงิ พ.ศ. ๑oo - พ.ศ. ๔00 ยคุ ท น ยคุ มหายานตอนต9น (ระยะพก่ื ดว่ เบนมหายาน) หลง พ.ศ. ๔00 —พ-ศ. ๙00 ยุดท ๓ ยคุ มหายานตอนกลาง (ระยะรุ่งเรืองของมหายาน) หลง พ.ศ. ๙00 —พ.ศ. ๑๒00 ยคุ ท ๔ ยคุ มหายานตอนปลาย (ระยะเหลวแหลกของ มหายาน) หลไ) พ.ศ. ๑๒00 - พ.ศ. ๑๙00 ยุคท๋ี ๏ ยคุ หนี ยานแปลงรูป ('พ.?!. ๑๐๐-พ.?!. ๔๐๐) ปรมฅถธรรม (ultim ate Truth) ทส่ี มเดจ็ พระสมมา สไงพทุ ธเจไดรสํ รู้ และสงิ สอนแกม่ หาชนนน ภกิ ษสุ งฆส์ าวกไค้

๑๑ ประพฤฅปิ ฏบิ ฅสบื ฅอ่ มาควยความบรสิ ทุ ธบิ รบิ รณหลงํ ชาุ กทำสงํ ­ กายนาครง้ํ ท่็ ๑ ได้ เพยี ง ®oo บเี ศษ กเ็ รมิ พนี เพอี น ควยการ ประพฤฅปิ ฏบิ ฅยอ่ หยอ่ นของสงฆว์ ชชบี ฅุ ร ๑0 ประการ* สงฆ์ ชนผู้ ใหญจ่ งึ รว่ มใจกนทำสงํ คายนาครงทส่ี องทเ่ี มอื งไพศาลี เพอ่ื สะสางพระธรรมพระวนิ ยํ ไวใ้ หบ้ รสิ ทุ ธบ้ื รบิ รู ณ์ โดยพระยสเถระ** เบนี ประธาน กลมุ่ ภกิ ษทุ ไ่ี มไ่ ดม้ ารว่ มทำส,งคายนาควิ ยคา่ งกแ็ ฅก แยกออกไปคามฑษิ ฐขิ องคณาจารยิ เ์ จำสำนกของคน ประจวบกบ เหตกุ ารณข์ องปา้ นเมอื งในระยะคอ่ มานน้ํ ไมป่ กฅิ เพราะมกี องทพํ * ภกิ ษุชาววชซี มคี วามเหน็ แตกต่างกนในเรอื งวนิ ยบิญญ่ 'ต ๑0 ประการ พวกทุ อยากจะใหแ็ ก้ไขนํน้ ตไ)งการใหผ้ อ่ นบนิ จากเดมิ ทหา้ มไว้ ถือว่า อาบิต ถือ ๑. ให้ภกิ ษุสะสมเกถือเอาไปใส่เวลาบนิ อาหารได้ เดิมห้ามไว้ ๒. ให้บนิ เพสเวลาบ่าย ๒ องคถไื ด้ เดิมห้ามวา่ ทำไม'ได้ ภิกษบุ ินไนบา่ นอมแหว้ เขา่ ไปในหา้ นเขาถวายอกใหบ้ นิ ได้ เดมิ ห้ามไว้ ๓. ๔. อาวาสใหญ่ทกำหนดเสมาห้นเดยี วกน จะทำอุโบสถแยกกนใหท้ ำได้ เดิม ห้ามไว้ ๔. เมอี ทำอุโบสถจะทำไปก่อนภิกษุทควรนำหน้ ทะมาใหท้ ำได้ เดมิ หา้ มว่าไม่ได้ ๖. ใหป้ ฎิบติ ตามอุบชฌายะเรอื ยไปไมว่ ่าผิดหรือถูก เดิมว่าไม่ใหต้ ามไนสงผดิ ฬ. บินนมสดไดภ้ ายหลไบินจไห่น เดิมหามไว้ ๘. ภกิ ษดุ มเหห้าดบิ ทยไไม่เบนนาํ้ เมาได้ เดิมหา้ มไว้ 6. ภกิ ษใุ ชส้ ินล'ดไม,มชี ายได้ เดมิ ห้ามไมใ่ ห้ใช้ ๑0. ภิกษรุ บหรือยนิ ดใี นเงนิ ทองได้ เดิมหา้ มไว้ ** ช้อไปซ้ําสิบยสะกุลบตร แต่เบ่น็ คนละคน

กรกี โดยการนำของอาเลกชานเดอรมี หาราช เขามารกุ รานอนิ เดยี ลทธศิ าสนาดา่ ง ๆ กห็ ยดุ ชงกํ ไปชวขณะ เมอ่ื อาเลกชานเคอร-ี มหาราชทวิ งคฅลง แมท่ พคนสำคญทยี ดึ ครองอนิ เดยี ภาคเหนอื ไคพ้ ต้ ว่ เบนกษฅรยิ ว์ งศน์ นํ ทะ กรองแควนม'จฉะ (มกสยะ) เมอื งหลวงชอ่ื วริ าฎ (บจจบุ นํ เรยี กไบราต) แมท่ *พอีกกนหนึง่ คง ราชวงศค์ ปุ ตะ ครองแกวนคนธาระ (คนธารราษฎร)์ เมอื งหลวง ชอ่ื ด่กกสลิ า บจจบุ นเรยี ก'วา่ แควนกษมรื ะ (Kashmir) แทนท่็ พทุ ธศาสนาจะอบเฉากลบรงุ่ เรอื งขน เมอ่ื พระเจ8าเมนนเคอรชี าติ กรกี ซง่ึ เบนตนวงศน์ นทะ เลอ่ื มใสในพระพทุ ธศาสนา หลไจาก ทโี ฅว้ าทกี บพระนาคเสน ซง่ึ ในบาลเี รยี กพระเจไเมนนเดอรวี า่ พญามลิ นิ ฑ์ ตอ่ มาเมอ่ื พระเจ8าจนํ ทรคี ปุ ฅม์ หาราช ข*บใสพ่ วกกรกี ออกจากประเทศอนิ เดยี ไดแ้ ลว แทนทจี ะสง่ เสรมิ พทุ ธศาสนา กลบไปสง่ เสรมิ ศาสนาพราหมณเ์ พอ่ื หวง่ ผลในการปกครองเพราะ ชนสว่ นใหญน่ บถอื ศาสนาพราหมณแ์ ตะไดช้ ว่ ยกนิ ขบไลก่ รกี ออก ไปควยกน จงึ ตองเอาใจกนไวต้ อ่ ไป พทุ ธศาสนากอ็ บเฉาลง ครง้ํ ล๋ํ ว่ งมาถงึ รชส่ มย่ อ'โศกมหาราช แหง่ ราชวงศโ์ มรยิ ะ (นกยงู ) ผเู้ บนื หลานของพระเจ8าจนทรคปุ ตม์ หาราช เดมิ ทนี บ

ถอื ศาสนาไชนะ ครนปราบคาภเิ ษกเบนิ กษฅรยิ แ์ ลวไดก้ รฑี า ทพไปปราบพวกทมฬิ ในแควนกลงิ กราษฎร์ ทางภาค1ใตข้ อง อนิ เดยี ฆา่ คนเบนแสนและจบเชลยมาเบนทาษอกี เบนแสน เลยเกคิ สลดสไ)เวช'ใจหนเปา้ ศกึ ษา1ทางลทํ ธศิ าสนาคา่ ง ๆ เกดิ เลอ่ื ม ใสพทุ ธศาสนา เนอ่ื งจากเชไวนหนง่ึ ทรงทอดพระเนตรเหน็ สามเณรนโิ ครธกำสงํ บณิ ฑบาตรด,วยกริ ยิ าอาการสำรวมแตม่ สี งา่ ผวิ พรรณผอ่ งใสแสดงความสขุ ในจฅิ ใจเฅม็ เ,บยิ มเพราะสามเณร- นโิ ครธเบนพระอรหนฅ์ อโศกมหาราชจงึ ใหม้ หาดเลก็ นมิ นต์ สามเณรมาพบเพอ่ื สอบถามวา่ เบนใครมาจากไหน พอทราบวา่ สามเณรนโิ ครธนค่ึ อื บตุ รของสมุ น ราชโอรสของพนิ ทสุ ารองค์ หนง่ึ ซง่ึ เบนิ ลกู ผพ้ ฃี องอโศกมหาราช ซง่ึ ถกู อโศกสงฆา่ เสยี แลว ชายาของสมุ นหนรี อดไปไดท้ ง้ํ มคี รรภแ์ ก่ ไปคลอดบตุ รในหมู่ ปน้ ฃองคนจไนฑาลแปว้ ใหช้ อ่ื บตุ รวา่ นโิ ครธ เมอ่ื อายเุ พยี ง ๗ ขวบ ไดพ้ งี ธรรมเทศนาของเถระมหาวรณุ จงึ ขอบวชและบรรลุ เบนิ พระอรหนตในเวลาไมน่ าน ไดร้ บสมญาจากกนจ,ณฑาลวา่ เบนิ บจิ เจกพทุ ธจไนฑาล อโศกมหาราชสลดใจในการกระทำของ ตนแตห่ นหลงฆา่ พน่ื องแยง่ ชงิ ราชสมบฅ แตห่ ลานมไิ ดโ้ กรธเคอื ง อะไรกลบแสดงธรรมเทศนาอ!!ปมาทวรรค เตอื นสตอิ โศกให้

๑๔ แสวงหาทางกศุ ลควยความไมป่ ระมาท อโศกมหาราชซาบชงใน ธรรมเทศนาประกาศตวั เบนพทุ ธะมามกะรบไฅรสรณาคมณ์ ครน วนรงุ่ ฃน้ํ สามเณรนโิ ครธสง่ พระเถระผทู้ รงคณุ วฒุ มิ าพบกนอโศก จำนวน ๓๒ รปู คามคำขอ และอโศกกเ็ รมี ศกึ ษาพทุ ธศาสนานบ แค่วาระน1น คอ่ มาไคพ้ ระอปุ อคุ เถระผเู้ บนพระอรหนคเ์ บนผู้ แนะนำใหก้ ำปรกึ ษาในการเผยแพรพ่ ทุ ธศาสนา และสอบสวน ไ ! Jสถานทส่ี ำคญทเ่ี กย่ี วของกบพทุ ธประวฅ และทำหลกฐานไวใ้ ห้ ปรากฏมาจนถงปจจบุ นน อโศกมหาราชเมอ่ื มศี ร'ทธํ าแรงกล,าในพทุ ธศาสนาแลเ่ วไ้ ค้ สง่ เสรมิ ทนบุ ำรงุ ถงึ ฃนาค มกี ารสรา่ งวดและยกยอ่ งพระสงฆใ์ น พทุ ธศาสนา และเผยแพรพ่ ระธรรมกำสอนฑงในประเทศอนิ เดยี และนอกประเทศทรงปกกรองแผน่ คนิ คำยอำนาจของธรรมะซิกจูง ใหร้ าษฎรปฏมิ ต่ ฅนอยา่ งมศี ลิ ธรรมและเมฅฅากรณุ าคอ่ กนํ มกี าร คง่ โรงพยาบาลรกษาสฅวท์ เ่ี จบ็ บวย สรา่ งทพ่ี กคนเดนิ ทางฃคุ บอ่ นาและปลกู คนไมใ้ บคกเชน่ คนไทรไวใ้ หค้ นเดนิ ทางไคพ้ กรอน เบนคน เมอ่ื เสดจ็ ไปนมส่ การสำเวชนยี สถานสต่ี ำบลแลวกใ็ ห้ บรู ณะและบก่ เสาหนิ ทำเครอ่ื งหมายไว้ สงี ทก่ี ระเทอื นใจอโศก มหาราชกค็ อื คนโพธฅิ รสรทู้ ถ่ี กู โคน่ ทง่ี ไปสมยํ ทพ่ี ระองคย์ งํ ไมน่ บ

ถอื พทุ ธศาสนาจะเบนโดยคำสง่ ข้ องพระองคห์ รอื บรพิ ารกด็ ามที พระองคร์ สู้ กึ วา่ เบนฅราบาปประทบใจอยู่ จงึ ไคบ้ ำรงุ รกษาหนอ่ - โพธท้ื แ่ี ดกหนอ่ ขนมาใหมอ่ ยา่ งแขง็ แรง ยงํ มซี ากรวหนิ ของอโศก อยรู่ อบฅนโพธฅิ รสรใู้ หเ้ หน็ ไคท้ กุ วนน การทนบุ ำรงุ พทุ ธศาสนา อยา่ งใหญห่ ลวงทำใหล้ ทธศิ าสนาอน่ื ๆ ซบเซา และทำใหม้ คี น มาบวชในพทุ ธศาสนามากมายเพอ่ื หวง่ ลาภสการ คนทม่ี าบวช เพอ่ื หวงประโยชนอ์ ยา่ งนย้ํ ,อมประพฤฅฅิ นยอ่ หยอ่ นวนิ ไ] ไมศ่ กึ ษา และ',ปฏบิ ดธรรมเพอ่ื หว'ง,นพิ พาน และยงํ เอาความเชอ่ื อยา่ งเกา่ ของฅนเขามาปนเปกบคำสอนของพระพทุ ธเจไทำให้ เลอะเลอื น ในทส่ี ดุ พระเถระผใู้ หญท่ ท่ี รงคณุ วฒุ ไิ มอ่ าจกระทำสง่ ฆกรรมกบ ภกิ ษอุ ลชชเี หลานนไคพ้ ากนหนเี ขำบา่ รอนถงึ พระเฑอ้ โศกดอง ด1งกรรมการสอบความรภู้ กิ ษขุ น พบวา่ ใครไมม่ คี วามรกู้ จ็ บสกึ เสยี มากมายและเชญิ พระเถระผใู้ หญม่ ารว่ มกน่ ทำสง่ คายนาครง้ํ ท่ี ๓ ทว่ี คํ คกุ คฎุ ารามในนครปาฎลบี ดุ ร ราชธานี ในความคปุ ถมท ของอโศกมหาราช ตอ่ มาวคนจี งึ ไคน้ ามวา่ วคอโศการาม การทำสง่ คายนานน เมอ่ื มผี ลดที ช่ี ำระพระธรรมวนิ ย่ ให้ บรสิ ทุ ธแ้ื ลว ผลเสยี กม็ ี คอื พวกทไ่ี มไ่ คร้ ว่ มทำสง่ คายนากแ็ ยก ควั ไปด1งนกิ าย'ใหมอ่ ยา่ งเบ1ิ ดเผย

©๖ ตอ่ มาในระหวา่ งพวกทร่ี ว่ มทำส,งคายนามาดวยกน กเ็ กคิ แดกแยกความคดิ เหนึ ไปดามทฐิ ขิ องเจำสำนกั หรอื อาจารยต์ า่ ง ๆ อกี ดามกเิ ลสของฅน พวก เถรวาทิน (เถรวาท หรอื สถวรี ะ) ทว่ี า่ ยดึ มนใน ของเดมิ นเอง เกดิ แดกแยกเบนนกิ ายยอ่ ย ๑® นกิ าย แตจ่ ะไม่ นำชอ่ื มากลา่ วในทน่ี ิ เพราะในกาลตอ่ มานกิ ายปลกี ยอ่ ยทง่ี หลาย ก็สญู สลายไปหมด นกั ศกึ ษาอยากรรู้ ายละเอยี ดอาจหาอา่ นไดจ้ าก หนงั สอื ประวดพทุ ธศาสนาของนายเสถยี รโพธนิ นั ทะ พวก มหาสงฆกิ ะ (อาจ'ารยิ 'วาท) ทเ่ี บนพวกหวกาวหนำ กแ็ ดกแยกออกเบนนกิ ายยอ่ ย ๕ นิกาย ทใ่ี นหนงั สอื ทวไปกลา่ ววา่ หลงจากทำลง่ คายนาครงื ท่ี ๓ แลว่ ไมน่ านสงฆเ์ กดิ แดกแยกเบน ๑๘ นกิ ายนน หมายถงึ นกิ าย ใหญ่ เถรวาทนิ กบมหาลง่ ฆกิ ะ ๒ นกิ าย บวกกบ่ นกิ ายยอ่ ย คอื ๒+๑๑+๕ จงึ เบน ๑๘ แตต่ อ่ มานกิ ายตา่ ง ๆ กป็ รบปรงุ เปลย่ี นแปลงไปคลาย พรรคการเมอื งของทางโลกคอื ผายขวา ผายกลาง และผายซา็ ย ผายขวาไดแ้ กน่ กิ ายคงเดมิ ยดึ มนของเกา่ ผายกลาง คอื เบนผาย

ทค่ี คแปลงเลก็ นอย ผายซำยไคแ้ กน่ กายหวใหมก่ ำวหนำ ซง่ึ มี รายละเอยี ดโดยยอ่ ทแ่ี ฅกตา่ งกนทเ่ี หน็ ไคช้ ดเจนด*งนื ๏. นกิ ายดงิ เดมิ (เถรวาทนิ หรอื เถรวาท) แพรห่ ลาย อยฅู่ อนภาคใคข้ องอนิ เดยี และทางทศิ เหนอื ของเทอื กเขาวนิ ธไ) อนมนี ครอชุ เชนื แหง่ แควนอชุ เชนเื บนศนู ยก์ ลาง ซง่ึ สมใ)ท่ี อโศกยงิ เบนพระยพุ ราชไคม้ าปกครองแควนนื และไคน้ างงาม แหง่ เวทสิ าเบน1ชายาองคแ์ รก มบี ฅุ รชายชอ่ื มหนิ ทร มบี ฅุ รสาว ชอ่ื นางลงั ฆมคิ า ซึง่ ตอ่ มาท8งสองไคอ้ ปุ สมบทในพทุ ธศาสนาแลว นำพระไฅรบฎกแลทง่ี โพธฅิ ร’สร่ ไู้ ปประดษิ ฐานในลงั กา นกิ าย เถร'วาทนิ น'ิใชภ้ าษาบาณบี นหลกั ตอ่ มาไคแ้ พรข่ ยายไปพมา่ , ไทย, ลาว, เขมร (ถน็ สวุ รรณภมู )ิ ๒. นกิ ายทีด่ ดํ ิแปลงเลก์ นํฮย (สรวาสฅวิ าทนิ ) โคย ใชพ้ ระวินไ), พระสฅร ของเถรวาทนิ เบนื แตค่ ดแปลงเลก็ นอย สว่ นอภธิ รรมนน แตง่ ขน'ใหมท่ ง่ี หมค พทุ ธประวตํ กิ แ๊ ตง่ ขนใหม่ ใหโ้ ลคโผน เรยี กวา่ ลลติ วสิ ดาร อนเบนคนกำเนคิ ใหเ้ อคิ นกิ าย มหายานในอนาคฅ โคยเรมื ฅนพทุ ธประวฅฅ8งแตอ่ ยไู่ นคสุ ฅิ เทว- โลกไคร้ บอญเชญิ จากเทวคาใหม้ าเบนมนษุ ย์ และเทย่ี วของกบ เทวคาคลอดพระชนมช์ พี ยกใหพ้ ระพทุ ธเจาเบนชเู ปอรแมนมี

อทิ ธฤิ ทธ้ิ เชน่ ระลกชาตไิ ค้ แสดงปาฏหิ ารยิ ไ์ คฅ้ า่ ง ๆ แกย่ งํ ไ์ ม่ ฒนื มหายานเตม็ รปู นกิ ายนรงุ่ เรอื งอยนู่ านในแควน มถรุ า, กนิ ธาระ, กหมรี ะ ใชภ้ าษาปรากฤตเบนหลก ฅอ่ มาววิ ณนาการ เบนภาษา สนสกฤต ๓. นิกายทด*ณเปลงเปา้ หาล*ทธษิ ราหมณ์เต์มรูป คอื มหายานแท้ เนรมฅี รใหพ้ ระพทุ ธองคพ์ นสภาพมนษุ ย์ กลาย เบนพระเปา้ มเี ทวดาในรปู แบบใหมเ่ ชน่ ใหม้ พี ระพทุ ธเจาิ หลาย พระองค์ เบนพระพทุ ธเจไภาคสวรรค์ ภาคมนษุ ย์ แถมย*งมี ผชู้ ว่ ยหรอื ผทู้ จ่ี ะเบนพทุ ธะในอนาคตแบง่ ภาระเรยี กวา่ พระโพธ-ิ สตั ว์ ตามยคุ ตา่ ง ๆ สำหรบิ ขนมหาชนไปสวรรคแ์ ละนพิ พาน เรยี กชอ่ื นกิ ายวา่ นกิ ายมหาส*งฆกิ ะ ใชภ้ าษาปรากฤต ซง่ึ กลาย เบนื ภาษา สนสกฤต ในกาลตอ่ มา พระไตรบฎกของมหายาน เตม็ รปู มเี พยี ง พระสตู ร กบพระอภธิ รรม ไมม่ พี ระวนิ ยั แต่ กลบไปมี วนิ ยั ของพระโพธสิ ตั ว์ ๏๐ ขอ และ มหาจตรุ ปณธิ าน ๔ ขอ สาเหตแุ ห่งความเสอื มสูญนองนิกายดํ้งเดมิ (เถรวาทนิ , เถรวาท) ไปจากอนิ เดยี ในระยะหลงตอนทำยรชกาลของอโศกมหาราชนน ทรง ลมุ่ หลงการทำบญุ จนเกนิ พอดี เชน่ มกี ารสราิ งสถปู ใหมม่ ากมาย

เพอ่ึ บรรจพุ ระบรมธาตุ และอรหนคธ์ าตทุ ใ่ี หข้ ดุ จากสถปู เกา่ มา ทไเยงมกี ารแหพ่ ระธาตเุ หลา่ นน และมงี านฉลองกนแรมเคอื นแรม บี การทำทานอยา่ งใมอ่ นอยา่ งนใน1ทส่ี คุ เงนิ ทองกห็ มดทองพระ ทลงิ ทำใหเ้ กดิ รฐประหาร โดยสมปฑิ รชชทายาท คอื หลาน ของพระองคเ์ องเบนี หวหนไยคึ อำนาจการปกครองลง่ หา่ มอโศก ไมใ่ หม้ อี ำนาจสไรจา่ ยเงนิ ในพระคลง่ อกี ตอ่ ไป การทล่ี มุ่ หลงบำรงุ คนโพธฅิ รสรู้ โดยเสคจื มานมลการคราวละนานวน ทำใหช้ ายา คนใหมท่ ช่ี อ่ื วา่ นางฅษิ ยะรกษฅิ เทวี เกดิ หงึ หวงเคยี ดแคนวา่ พระ สวามรี กคนโพธม้ึ ากกวา่ นาง จงึ จา่ งคนมาลอบโคน่ คนโพธฅ้ื รสรู้ ทอ่ี โศกหวงแหนลงเสยี ราบ อโศกรขู้ า่ วถงึ กบลมสลบลง แลว่ คี ง ลฅ่ ยว์ า่ หากบำรงุ คนโพธฅรสั รใู้ หแ้ คกหนอ่ ใหมไ่ มไ่ ดก้ จ็ ะขอคาย อยทู่ บ่ี รเิ วณนน ในไมช่ าคนโพธครสํ รกู้ แ็ ดกหนอ่ ขนมาใหม่ แต่ อโศกมหาราชซง่ึ ทรดุ โทรมทง่ี กายและใจ กส็ น้ํ พระชนมห์ ลง่ จาก นนไมน่ านบานเมอื งกเ็ กดิ การจลาจลฃน้ํ ทางภาคเหนอื ภาคใฅก้ ็ แขง็ เมอื งคง้ํ อาณาจกรใหมข่ น้ํ เรยี กแควนอนธาระ กษฅรยิ ท์ ส่ี บื ตอ่ จากอโศกไมม่ บี ญี ญาปราบปรามลงไคเ้ พราะเงนิ ทองหมดทอง พระคลง่ ในราว พ.ศ. ๓๕0 ราชวงศโ์ มรยิ ะ ก็สีนสดุ ลง โดย ปษุ ยมฅิ ร ผบู้ ญชาการทหารยดึ อำนาจฅงฅวเบนี กษฅํ รยิ ป์ กครอง

แวน่ แควนเทา่ ทย่ี งํ เหลอื อยู่ เรยี กวา่ ราชวงศศ๋็ ุงคะ และเพอ่ื ประสานสามไๆคมี หาชนจงึ สง่ เสรมิ ศาสนาพราหมณท์ ม่ี หาชนสว่ น ใหญน่ บั ถอื ทำการยายพี ทุ ธศาสนาควยประการคา่ ง ๆ ทำใหส้ งฆ์ ชนผใู้ หญท่ ถ่ี อื พทุ ธมฅคิ ง้ เคมิ ไมย่ อมเปลย่ี นแปลงของเกา่ คอง หลบหนรี าชภยิ ออกไปจากอนิ เดยี โดยสว่ นใหญไ่ ปอยใู่ นลงกา ซง่ึ เบนพวกเถรวาทนิ ควยกนเพราะบฅุ รของอโศกมหาราชนำลทธิ นกิ ายนมาเผยแพรไ่ วก้ อ่ นหนา้ นนแลว พวก,ทย่ี งํ คงอย1ู่ในประเทศ อนิ เดยี ก็ คองค ลอยคามอำนาจของนา้ นเมอื ง ยอมรบกฅนิ ยิ มคำ สอนของพราหมณเ์ ชา่ มาปนเปกบพทุ ธศาสนา เพอ่ื ความอยรู่ อค คม้ ภรี ค์ า่ ง ๆ ของพทุ ธศาสนาในยคุ นี จงึ เบนี เรอ่ื งทย่ี กยอ่ ง พราหมณ์ และเคม็ ไปควยอภนิ หิ าร สง็ ศกคส้ื ทิ ธ้ี มนี รกสวรรค์ และการเวยี น,วา่ ยฅายเกคิ คามล”ทธ'ิ พระเวทและอปุ นินท้ อนเบน คฅนิ ยิ มของพราหมณเ์ คม็ รปู มกี ารแคง่ คงพระพทุ ธเจานา้ พระองค์ อยบู่ นสวรรค์ และอยบู่ นพน่ื คนิ อกี นพ้ ระองคพ์ รอมควยพระ- โพธสิ ควเ์ บนผชู้ ว่ ย ทำนองเคยี วกบทพ่ี ราหมณม์ เี ฑวคาคา่ ง ๆ มากมาย และทส่ี ำนญ้ กอื ถอื เอาวญิ ญาณเบน Soul คืออคํ คาเทย่ี ง แท้ สลดหลกอนฅั คาของพระพทุ ธองคอ์ อกไป จนกลมกลนื กบ พราหมณท์ ย่ี คึ อฅฅาเทย่ี งแทเ้ บนนริ นคร จงึ กลา่ วไคว้ า่ ประมาณ

พ.ศ. ๓๕0 พทุ ธศาสนานกิ ายเถรวาท (เถรวาทนิ หรอื หนี ยาน) นนกส็ าปสญู ไปจากอนิ เดยี ยคุ ที ๒ ยุคมหายานตอนตํน (รายะ'พกตำ) หลํง พ.fl. ๔๐๐ —๗00 พทุ ธศาสนาผายคลอยฅามโลก (โลโกฅรวาทนิ ) หรอื ท่ี เรยี กฅวเอง'วา่ นกิ ายมหาสงํ ฆกิ ะ คอ่ ย ๆ พกฅวํ เองจากความเชอ่ื ถอื ของคนทองถนื โดยเอาใจมหาชนใหเ้ ลอ่ื มใสควยวธิ คี สอิ ยคาม เชน่ พราหมณม์ อี ะไร ทางนกิ ายมหาสงํ ฆกิ ะกแ๊ ฅง่ คมํ ภรี ห์ รอื นทิ านใหเ้ ชา่ เรอ่ื งกนไคโ้ กย ใชช้ อ่ื ,อยา่ ง ใหมใ่ ห้ เทย่ี วของกบพฑุ ธ- มคดิ 8งเดมิ ไว!้ ภง้ พอเบนเชอ่ื สาย นกปราชญส์ ำคญ ๒ คน ทก่ี อ่ รปู พทุ ธศาสนาผายมหายานในลกษณะคงํ กลา่ วน8น คือ อศวโฆษ กบ นาคารชนุ แคแ่ มว้ า่ จะฅจี ากพทุ ธมคดิ 8งเดมิ ไปแลว แคใ่ นยคุ นิ ยงไมม่ กี ารเหยยี บยา่ ซาเคมิ ผายค8งเดมิ อยา่ งไร ยงิ ไมม่ คี ำวา่ หนี ยาน-มหายาน ตตํ วํ โ่ ฆษ เบนกวเี อก เกดิ เมอ่ื ประมาณ พ.ศ. ๕๐๐ เศษ ในสกลุ พราหมณแ์ คล่ ะฑงสกลุ มาบวชเบนสงฆใ์ นพทุ ธศาสนานกิ าย สรวาสตวิ าทนิ (นกิ ายทีค่ คแปลงเลก็ นอย) ความเบนนกประพนธ์ เอกมคี ารมคมคาย จงี ไคเ้ อาเรอ่ื งพทธประวฅมาแตง่ ใหเ้ บนนทิ าน

ทส่ี นุกฅน๋ึ เฅนเรำใจ บทกวที ไ่ี พเราะหเ์ รอ่ื งแรกใหช้ อ่ื วา่ ‘ พุทธ- จรติ ” เบนภาษาสนิ สกฤฅ เรอ่ื งทส่ี องแตง่ เบนทำนองนยิ ายรก แชกฅฅิธรรม ชอ่ื วา่ “เสานทรานนท์กาพย์” เบนเรอ่ื งระหวา่ ง หนมุ่ รปู หลอ่ ชอ่ื นนทะพทุ ธอนชุ า กบสาวงามสนุ ทรคี หู่ ม1นทตี อ่ ง เลกิ รำงกน'ทง่ี รกํ เพราะพระพทุ ธองคน์ ำเอานนทะไปบวชเสยี ในวนทจ่ี ะแตง่ งานนนเอง ตา่ งผายตา่ งกเ็ ศรำโศกครำครวญจน กนิ ไมไ่ คน้ อนไมห่ ลบ พระพทุ ธองคจ์ งึ พานนทะไปชมนางพา บนสวรรคท์ ส่ี วยงามกวา่ นางสนุ ทรคี หู่ มน ทำใหน้ นฑะคลาย ความคคิ ถงึ คหู่ มนลง จงึ มงุ่ หนาบำเพญ็ เพยี รศลี , สมาธ,ิ บญญา หวไทา่ เมอ่ื คายแลวเกดิ ใหมจ่ ะไคข้ นสวรรคไ์ คพ้ บกบนางพาี ใน ทส่ี ดุ พระอานนทม์ าเดอื นสฅวิ า่ การขนสวรรคน์ นยไ]ไมใ่ ชค่ วามสขุ ทแ่ี ทจ้ รงิ เทา่ พระนพิ พาน พระนนทะไดส้ ฅจิ งึ ไปทำความเพยี ร ในบาจนไคบ้ รรลเุ บนพระอรหนฅ์ เฅรยี มการจะคบฃนํ ฃเ์ ขำสู่ ปรนิ พิ พาน (หมายถงึ นพิ พานฅาย) แตพ่ ระพทุ ธองคม์ าขอรอง ไว้อยา่ เพงี นพิ พาน (ฅาย) ขอใหช้ ว่ ยบำเพญ็ ศลิ ฃองพระโพธสิ ํตว์ เทศนาสงิ สอนมหาชนจนกวา่ จะเบนสฃุ ทวํ โลก พระนนทะพทุ ธ- อนชากร็ บคำควยความเคม้ ใจ นบวา่ เบนฅนเคาของนกิ ายมหายาน

ทถ่ี อื เอาพระโพธสิ ดวเ์ บนบคุ คลสำคญฃองลทธจิ งึ เรยี กกนวา่ “โพธิสํตวย์ าน” บทประพนธเ์ รอ่ื งท่ี ๓ ชอ่ื สูตราลงการ ชกชวนหญงิ ใหไ้ ปนพิ พาน ยกพระนางโคดมพี ทุ ธมาดจุ ฉา เบนฅวํ อยา่ ง อไง เอาคมภรี ม์ หาภารดะและรามายณะของพราหมณเ์ ขไมาประกอบ ฑงวจิ ารณค์ มภรข์ องศาสนาไชนะ ศาสนาพราหมณไ์ วใ้ นเรอ่ื งน เปรยี บเทยี บเบนทำนองชกชวนใหผ้ นู้ บถอื ศาสนาไชนะและ พราหมณเ์ ฃไมานบถอื พทุ ธศาสนา ซง่ึ กไ็ คผ้ ลคมี มี หาชนนยิ ม สนบสนุน ทำใหพ้ ทุ ธศาสนาแบบใหมห่ รอื แบบปฏริ ปู เบนมหา- ยานอยา่ งนอิ ยใู่ นอนิ เดยี ไคอ้ ยา่ งปลอดภใ) และเมอ่ื ผหู้ ญงิ เลอ่ื มใส ศรทธากส็ ควกเรอ่ื งอาหารบณิ ฑบาฅร์ นอกจากบทประพนธอ์ นเลอ่ื งลอื ทงี ๓ เรอ่ื งนนแลว อศวโฆษยงํ แฅง่ พระสฅู รและคมภรี อ์ นเบนฅนเคำของพทุ ธศาสนา มหายาน นำไปขยายกงี กไนสาขาในอนาคฅไคม้ ากมาย แดถ่ งึ จะเอาใจพราหมณเ์ พยี งใด กผ็ มั กี ารโจมดกี ารแบง่ ชนวรรณะ ของพราหมณอ์ ยดู่ วย ในยคุ คศํ วโฆษนิ ทำใหเ้ กดิ ยคุ เรอ่ื งจรงิ องิ นยิ ายทเ่ี ทย่ี ว กบพทุ ธศาสนาขนฅามมามากมาย ซง่ึ มผี แู้ ปลเบนภาษาดา่ ง ๆ

เชน่ ในภาษาเยอรมน ไคท้ ราบจากเฟอ้ นเลา่ วา่ มมี ากเชน่ เรอ่ื ง กามนดิ กบั วาสฏิ ฐี ทเ่ี ราเคยอา่ นจากภาษาไทยเบนี ดนิ อา่ นสนกุ จนบางคนเชอ่ื วา่ เรอ่ื งจรงิ นาคารชนุ เกดิ ขนภายหกงั อศวโฆษ ราว ๑00 บเี ศษ เบนพราหมณโ์ ดยกำเนดิ ทาั นเกดิ อยใ่ นอนิ เดยี ภากใฅ้ ศกึ ษา แดกฉานไดรเภทแลว ทเ่ี ชา่ มาบวชในพทุ ธศาสนากโ๊ ดยความจำใจ เพราะความเบนี Play boy นไ)วา่ มวี ทิ ยากลหรอื อบุ ายเลห่ ก์ ลท่ี อา่ งวา่ หายฅวไค้ แอบเชา่ ไปในซาเรมื แลวพลาดทา่ ถกู จบไค้ พระราชาจะลงทณั ฑส์ ถานหนก นาคารชนุ ขอรองใหล้ งทณั ฑ์ สถานเบา คอื ทำทณั ฑบ์ นไวว้ า่ จะไมป่ ระพฤดเิ ชน่ นนอกี และยอม สละเพศวรรณะพราหมณก์ นั สงู ขอไปบวชเบนภกิ ษใุ นพทุ ธศาสนา โกนทวั โลน่ หม่ ผาิ เหลอื งเบนี การไถโ่ ทษ พระราชาเบนี ผใ้ จบญุ เหน็ แกพ่ ทุ ธศาสนาจงึ ยอมดามคำขอ นาคารชนุ จงึ บวชเบนี ภกิ ษุ สงฆใ์ นพทุ ธศาสนา โคยลกษณะการแปลกประหลาดอยา่ งนิ ทง่ี ท๋ํ ไ่ี มเ่ คยเลอ่ึ มใสมากอ่ น แดค่ รนบวชแลวไคศ้ กึ ษาเลา่ เรยี น อากยั ทเ่ี บนี คนฉลาดหลกแหลม จงึ จบจดุ เดน่ จดุ แปลกของ พทุ ธศาสนาไคว้ า่ คอื หลก อนตั ตา แดแ่ กกงหาคนอธบิ ายใหเ้ ชา่ ใจในพทุ ธมดดิ งิ เดมิ ไมไ่ ค้ วา่ อนดั ดานน หมายถงึ วา่ อดดานนิ

มอี ยฅู่ ามธรรมดาธรรมชาฅิ แดใ่ หม้ องควยบญญาวา่ มนไมเ่ ทย่ี ง แท้ไม่ใช่ฅวเรา ไมใ่ ชข่ องเราคอื ถ้าไปยดึ มนถอื มนว่าเบนอัตตา เทยงแท้ จะทำใหเ้ กดิ ความทกุ ขใ์ จ สว่ นความเชา่ ใจของนาคารชนุ น8น ถอื 'วา่ อนฅดา ก็คือ การไม่มีอํตตา แกจงึ แปลงชอ่ื เสยี ใหม่ เรยี กวา่ ศูนยตา ดง นกิ ายพทุ ธศาสนามหายานขนใหมว่ า่ นกิ าย ศูนยวาท (shunya- vada) สอนประชาชนวา่ สรรพสงี ท1งหลายในโลกยอ่ มเบนื ของ ศนู ย์ ปฏเิ ษธภาวะความมี ความเบน ของมนโดยเดด็ ขาด ถาแยก ออกแลวไมม่ ดี วดนจรงิ ๆ แดท่ เ่ี หน็ รา่ เบนดวดน เบนนน เบนน่ี เพราะการปรงุ แดง่ ควยเหดคุ วยบจจใ] เมอ่ื หยดุ ปรงุ แดง่ สนเหดุ สน้ํ บจจย ทกุ สงี กศ็ นู ยห์ มด หลกการของนกิ ายศนู ยวาทน่ี ใชไ้ ค้ ทกุ ระคบไมว่ า่ โลกยี ธรรม หรอื โลกฅุ ฅรธรรม เมอ่ื เรมี ประกาศหลกั การใหมอ่ ยา่ งน่ี มหาชนแดกดน่ื กน มาก เพราะคานกบหลกั ลดั ดาเทย่ี งแท้ เวยี นวา่ ยดายเกดิ ของ พราหมณอ์ ยา่ งดรงกนชา่ ม เพราะเกดิ ทำใหค้ นเชอ่ื ใหมว่ า่ ดายแลว ศนู ย์ แดส่ ำหรบั เราชาวพทุ ธทเ่ี ชา่ ใจหลกั อนฅดา อาจหยบิ ฉวย เอาหลกกิ ารของนาคารชนุ มาประยกุ ตเ์ ชา่ กบของเราได้ กำหากวา่ ศนุ ยดานน่ี หมายถงึ การสญู สนไปแหง่ อลงั การ-มลงั การ

(ดวก-ู ของก)ู ซง่ึ ทำใหอ้ ปุ าทานขนธ์ (ดวทกุ ขร์ วบยอด) นน คบไป กำวา่ คนู ยฅาวหิ ารในบาลนี นหมายความวา่ อยา่ งน่ึ แดใ่ นสมยนาคารชนุ นน ในอนิ เดยี กงหาพระเถระผาย พทุ ธศาสนาทเ่ี ขำใจหลกอนดฅาไมไ่ ด้ ถงึ แมว้ า่ ในชนดนิ มหาชน ดน่ื เดนิ ในนกิ ายคนู ยวาท แดเ่ มอ่ื ถกู พราหมณด์ อ่ ดไิ นหนกเขา นาคารชนุ จงึ เปลย่ี นชอ่ึ นกิ ายเสยี ใหมว่ า่ นกิ ายมธยะมกิ ะ เลย่ี งไป วา่ เบนสายกลาง โดยองิ กำวา่ ทางสายกลางของมรรคมอี งค์ ๘แลว อธบิ ายเลยี ใหมว่ า่ คนทด่ี ายแลววญิ ญาณหรอื อดดา ยอ่ มไปรวม อยกู่ บ บรมศนู ยตา ของโลกทำนองเดยี วกบลฑํ ธไิ ชนะทส่ี อนวา่ คนดายแลววญิ ญาณหรอื อดดาจะไปรวมอยกู่ บบรมอ0ตตาของโลก แด'่ทด่ี งิ บรมศนู ยตา ขน์ มาใหม่ กเ็ พอ่ื ผอ่ นคลายมฅเิ ดมิ ทว่ี า่ ดาย แลวสญู สํ้น เบนว่าดายแล*วยํงไมส่ ูญสน ยงํ จะดอิ งไปรวมกํบ บรมคนู ยดาของโลกอกี ทหี นง่ึ จะไดอ้ ธบิ ายเรอ่ื งกรรมดี กรรมชว ได้ ไมข่ าคสญเสยี ทเี ดยี วแดแ่ ลวกศ็ นยใ์ นทส่ี คฺ โๆนชยนู่:,,แรกเมอฅงนกิ ายคนู ยวาทฃ!เนนเรนุ เม?อถกู พราหมณ* ดอ่ ดาิ นเขำแกกห็ าทางดอ่ สู้ โดยแดง่ เบนนทิ านขน้ํ วา่ ปรชญา- ศนู ยวาทน่ึ พระพทุ ธองคท์ รงแสดงแกพ่ ญานาคแลว พญานาค ซง่ึ มอี ายยุ นื มากเกบ็ รกษาพทุ ธวจนะไว้ (คงทอ่ งจำไว)้ รอเวลา

จนเมอ นาคารชนุ อบุ ฅขนคามพทุ ธทา่ นาย หลงพทุ ธกาลราว ๕00 บ เพอ่ื ใหน้ าคารชนุ ซง่ึ เบนเทพเฑอ้ วฅารลงมาเบนื มนษุ ย์ เพอ่ื สอนชาวโลก (เลยี นแบบคำสอนของพราหมณ์ ทำใหพ้ ราหมณ์ ไมก่ ลไคไน) จงึ ทำใหพ้ วกพราหมณเ์ องกห็ ลงเชอ่ื นทิ านของ นาคารชนุ กนไปพกั ใหญ่ แคส่ ำหรบบญี ญาชนอยา่ งพวกเรา เมอ่ื เราพจิ ารณาชอ่ื ชองนาคารชนุ จะเหน็ วา่ เบนคำสนธพิ นั ระหวา่ ง นาค - อาคาร - อรชนุ ซง่ึ อรชนุ เบนชอ่ื ฅนไมช้ นคิ หนง่ึ ในอนิ เดยี พอ่ ของ นาคารชนุ คง่ ชอ่ื ลกู ชายใหช้ อ่ื วา่ เจไนาค ทเ่ี กดิ ในบไนใฅฅ้ นไม้ อรชนุ นนเอง นาคารชนุ เบนคนฉลาดหลกแหลม จงึ ผกู นทิ านให้ เกย่ี วของพญานาคทม่ี ฤี ทธ คนจะไคเ้ กรงกพวั และเหน็ วา่ แก เบนคนสำพญั ครนมคี นหวหมอไปซกถามวา่ ทำไมพญานาคจงึ ไมส่ อนประชาชนเสยี เอง เฉยอยไู่ คค้ ง ๕00 บี แกกแ็ กว้ า่ พญานาคมฤี ทธม้ึ ากคนกลว และสอนไมเ่ กง่ อธบิ ายไมเ่ บนี ไคแ้ ค่ จำไวเ้ บนี นกแก’วนกชนุ ทองเทา่ นน จงึ คอ่ งิ รอพวั แกซง่ึ เบนเทวดา มาเกดิ คามคำพญั ชาของเทพเจไสงู สดุ บนสวรรค์ พราหมณก์ ค็ อง จำนนไมก่ ลไซกคอ่ ไปวา่ แลวทำไมเทพเจไบนสวรรคจ์ งึ สงํ ใ้ หแ้ ก มาเกดิ เพราะเทพเจไมฤี ทธอ้ื ำนาจหาประมาณมไิ ด้ จะทำอะไร กไ็ คท้ งนน

ถงึ แมว้ า่ จะเปลย่ี นเบน นกิ ายมธ่ ยะมก แลว คำสอนของ นาการชนุ ก็ฅง๋ํอยใู่ นอนิ เดยี ไคไ้ มน่ าน เพราะสอู้ ทิ ธพิ ลพราหมณ์ ไมไ่ ด้ นกิ ายศนู ยวาท หรอื มธยะมกิ กค็ อ่ ย ๆ เสอ่ื มสญู ไปจาก อนิ เดยี กลบไปเจรญิ งอกงามในจนี , ญบี นุ , เกาหลี ในชอ่ื อน่ื ๆ การทน่ี าการชนุ ตงช๋ํ อ่ื นกิ ายของคนวา่ มธยะมกิ นน มี ความหมายทด่ี อี กี อยา่ งหนง่ึ กไ็ ดว้ า่ เบนนกิ ายทเ่ี ชอ่ื มฅอ่ ระหวา่ ง พทุ ธมฅคิ งเดมี (เถรวาทนิ ) กบนิกายกาวหนำ (มหาสงํ ฆกิ ะ) แค่ สว่ นดขี องนาคารชนุ นนกม็ อี ยู่ เพราะเมอ่ื แกบวชเบนภกิ ษสุ งฆ์ ในพทุ ธศาสนาแลวกม็ คี วามประพฤตเิ รยี บรอย อยใู่ นพระวนิ ยั เบนผสู้ งบรำงบ ไมข่ ม่ ฃลู่ ทธอิ น่ื เบนแคค่ ดิ โฆษณาเรอ่ื งพทุ ธ- ศาสนาคามแนวความคดิ ของคว่ ิ เพอ่ื ใหป้ ระชาชนสนใจเลอ่ื มใส ถงึ จะผิดแผกแหวกแนวไป กย็ ํงคที ่ยี ํงไม่มีคำแบง่ แยกเรยี กวา่ หนี ยาน กบ มหายาน ในยคุ น่ึ แคค่ รนในยคุ หลงํ รนุ่ ศษิ ยข์ องนาการชนุ จงึ มกี ารโฆษณา ทบถมยกคนขม่ ทา่ นนนั บา่ งคามกเิ ลสของคน ศษิ ยเ์ อกของนาคาร- ชนุ ชอ่ื เทวะ เบนนกั โตว้ าฑที ม่ี ชี อ่ื เสยี งสามารถเอาชนะพวก พราหมณไ์ คท้ วไป ทำใหม้ หาชนหนมาเลอ่ื มใสในนกิ าย นธั ยะมิก เบน'จำนวนมาก ในสดถกพราหมณท์ ร่ี ษิ ยาฆา่ เสยี คาย อมคะ

นพิ นธข์ องเทวะชอ่ื วา่ “ศตศาสตร”์ หลไจากนนศษิ ยร์ นุ่ หลง่ ๆ ของนาคารชนุ ทส่ี บื ฅอ่ และมชี อ่ื เสยี งทส่ี มควรกลา่ วนามกค็ อื อารยะเทพ และ อมเรนทร์ ซง่ึ จะกลา่ วรายละเอยี ?าเมอ่ื ถงึ ยคุ มหายานรงุ่ เรอื ง เพราะ ๒ คนนแิ ตง่ คมภรี ใ์ หมเ่ พมิ เตมิ จาก ปรชญาฃองนาคารชนุ คนนกิ ายอกี มากหลาย สรปุ เรอ่ื งยคุ มหายานคอนคน (ระยะพกควิ น)ิ เบนเพราะ มนี กปราชญ์ ๒ ทา่ นมาปลกุ ระคม คงเคาโครงขน โดย อศํ วโฆษ เบนนกกวนี พิ นธ์ กบ นาคารชนุ นกปรชญา ฮศ้ วโฆษ นนใชว้ าทะศลิ บในเชงิ ประพนธ์ ผกู เรอ่ื งจรงิ องิ นยิ าย มบ่ี ทรกบทโศก แลวแทรกคตธิ รรมลงไปเพอ่ื จงู ใจให้ คนหนมานบถอื พทุ ธศาสนา ไดผ้ ลดเี พราะเบนเรอ่ื งสนกุ สนาน บนเฑงิ จำงา่ ยคนชอบ จงึ เกดิ แนวคดิ ใหม้ ผี แู้ ตง่ พทุ ธประวค อยา่ งสนกุ โลดโผนขน ทช่ี อ่ื วา่ ลลติ วสิ ดาร มเี รอ่ื งเกย่ี วของกบ เทพเจไของพวกพราหมณ์ มอี ทิ ธฤิ ทธอ์ ภนิ หิ ารคา่ ง ๆ จงึ เบน1ท่ี ชอบใจของมหาชน ทง่ี พราหมณก์ ไ็ มค่ ดคไนเนอ่ื งจากเอาเรอ่ื ง นรกสวรรคเ์ ทวดาของพราหมณม์ าใชฑ้ งคนุ้ รวมท1งเรอ่ื งเวยี นวา่ ย คายเกดิ แตก่ ารทห่ี วไจะชกจงู ใหพ้ ราหมณม์ านบถอื พทุ ธศาสนา ควยการรบคำสอนของพราหมณเ์ ขไมาปนกบพทธมตคิ งเดมิ เชน่

๓0 น แมจ้ ะมผี ลดกี เ็ พยี งระยะสน แฅใ่ นระยะยาวนนเนอ่ื งจาก พราหมณม์ ปี รมิ าณมากกวา่ ในทส่ี คุ พทุ ธศาสนากพ็ า่ ยแพถ้ กู พราหมณค์ รอบคลมุ เอาไปและกลายเบนศาสนาฮนิ ดู ทำใหพ้ ทุ ธ- ศาสนาหายสญู ไปจากอนิ เดยี ในยคุ ของอศวโฆษนนเบนยคุ เพอ่ื ง ฟทู างอกษรศาศฅรแ์ ละวรรณคดี เบนฅนวา่ ชาคกฅา่ ง ๆ ท็ม่ ี เรอ่ื งการกลบชาตมิ าเกดิ ของพระพทุ ธเจาิ หลายรอยชาติ นทิ าน เหลา่ นเ่ื ขำมาแทรกซมึ อยใู่ นคมภรี พ์ ทุ ธศาสานา ผายเถรวาท (หนี ยาน) อยทู่ ว๋ั ไปจงึ กลา่ วไดว้ า่ พทุ ธศาสนาในเมอื งไทย, ลาว, เขมร, พมา่ , ล่งกา ทเ่ื ราเรยี กฅวํ เองวา่ เบนนกิ ายเถรวาท หรอื หนี ยานนน ทแ่ี ทไ้ ดก้ ลายเบนหนี ยานแปลงรูปมานานนก หนาแลว จงึ กลา่ วไดว้ า่ นกิ ายเถรวาทหรอื หนี ยานแท้ ๆ นน มอี ยู่ ไดเ้ พียง ๑๐๐ บ1ี เศษหล่งการคํบขํนธ์ปรินิพพานของพระพทธองค์ เทานน นาคารชุน อาสไ]ความฉลาดในเชงิ ปรชญา หยบิ ยก หลกอนฅดา และปฏจิ จสมปุ บาท อนเบนจดุ เดน่ ของพทุ ธศาสนา มาอธบิ ายเสยี ใหม่ ดามความคดิ เหนี ของตน เพอ่ื จงู ใจใหค้ น หนจากพราหมณม์ านบถอื พทุ ธ กไ็ ดผ้ ลดใี นระยะหนง่ึ แมจ้ ะ อบเฉาไปบ,างในระยะตอ่ มา แตก่ เ็ บนการแผวถางทางไวใ้ หน้ ก-

ป'ราชญร์ นุ่ หลงั คคิ คนเอาของดใี นพทุ ธศาสนามาคลกุ เคล1ั กบ ความเชอ่ื ของมหาชนในยคุ นน้ เพอ่ื หาพวกใหม้ ากขนลวั ยวธิ ี คลอยฅามโลก ยอมลควนิ ยั ตา่ ง ๆ ลงและมกี ารปภนิ ฅ่ ฅามแนว ทางอยIางf เลก ๆ มากขN น คล1,อยฅามคo า้ สอนของพราหมณ<มากข%น ในทล่ี ดุ กลายเบนมหายานเดมี รปู ในยคุ ตอ่ ไป แคท่ ,นา่ ประหลาดทล่ี คุ กค็ อื ทงอศวโฆษ กบ นาคารชุน ตา่ งกเ็ บนพราหมณม์ ากอ่ น แตเ่ มอ่ื บวชในพทุ ธศาสนาแลวกค็ ง้ หนำเผยแพรโ่ ฆษณาพทุ ธศาสนาอยา่ งเดมี ทค่ี ามวธิ กี ารของฅน ๆ อศวโฆษนนเรยี กวา่ ใชไ้ มน้ วมเขไคลกุ คลกี บพราหมณ์ สว่ น นาการชนุ นนใชไ้ มแ้ ขง็ ประกาศปรชญาหกลไงพราหมณไ์ มม่ นี รก ไมม่ สี วรรคเ์ อาแตห่ ลกั ปรชญาลวน ๆ จนบางเรอ่ื งพราหมณค์ อง คลอยคาม เชน่ มเี รอ่ื งเลา่ วา่ ผคู้ นคคิ ศาสนาอนิ คชู อ่ื วา่ สงํ กราจารย์ ไคพ้ ฒนาคำสอนของพราหมณใ์ หค้ รอบคลมุ เอาลทั ธศิ าสนาตา่ งๆ ในอนิ เดยี เฃไไวค้ วยลนั เคยสอนคามปรชญาของนาการชนุ วา่ โลกนเํ บนเพยี งมายาไมเ่ ทย่ี งแท้ วนหนง่ึ ลงั กราจารยถ์ กู ลกุ ศษิ ย์ ชนดี ซง่ึ เบนพระราชาลองดเี อาอาจารยิ เ์ ขไ ดอี ปลอ่ ยชไงฅกมน ใหไ้ ลล่ กั ราจารยท์ ำใหแ้ กฅกใจเคม็ ท่ี วงี หนขี นคน’ไมก้ ล,วฅ้ วสน พระราชาจงึ ถามวา่ กไ็ หนวา่ ทกุ อยา่ งเบนเพยี งมายาแลวั ทำไม

อาจารยิ ว์ งี หนชี ไงฃน้ํ ดน่ ไม้ สไกราจารยแ์ กบญญาไว แกไ้ ปวา่ อไยทว่ี งี ฃนดน่ ไมน้ ไนบนเพยี งมายาหาใชฅ่ วตนของอาจารยิ ไ์ ม่ จงึ รอดตวไป แดห่ ลไจากนนไมก่ ลไสอนใครอกี ดอ่ ไป ยุคที่ ๓ ยุคมหายานรงุ่ เรอื ง1ในอนิ เดียและนอกอนิ เดีย (ห .fl. ๗๐๐—©๒๐๐) เบนผลมาจาก อศวโฆษ กบ นาคารชนุ ไคเ้ รมี ปทู าง การโฆษณาไวก้ อ่ น ครไฌาถงึ ระยะทศ่ี ษิ ยข์ องทา่ นทง่ สองขยาย ผลการโฆษณา ประกอบกบทางผาี ยบไนเมอื งสนบั สนนุ พทุ ธ ศาสนาผายมหายานจงึ รงุ่ เรอื งเดน่ คไยไกบพลแุ ฅกในทองพาี ทำ ใหม้ หาชนจำนวนมากหนจากพราหมณเ์ ขไมานบถอื พทุ ธศาสนา พระราชาหลายแวน่ แคว1นไดส้ นบั สนนุ พทุ ธศาสนามหา- ยานในยกุ น เชน่ พระเจไหรรษะวรรธนะ พระเจไสมฑุ คปุ ด่ พระเจไวกิ รมาฑฅิ ยเ์ บนฅน ยคุ นมหาชนมคี วามเลอ่ื มใสอยา่ งมาก มาย และมศี รทธากลไแขง็ สรไงศลิ ปกรรมชนเยย่ี มของโลกขน คอื ถาอชนฅา (Ajanta) ซง่ึ มถี าของพทุ ธ, พราหมณ,์ ไชนะ แด่ ของพทุ ธมมี ากทล่ี ดุ และสวยงามมาก ถาเหลา่ นเจาะเขไไปในหนิ ควยผมี อื มนษุ ย์ ภายในเบนหองแบบทองพระโรง หรอื โบสถ์ วหิ าร มพี ระพทุ ธรปู หรอื เทวรปู ทส่ี ลกจากหนิ ทงแทง่ จากหนิ

coco ในถานนเอง โคยมไิ คไ้ ปยกมาจากทอ่ี น่ื เลย จงึ เบนสงี มหศจรรย์ ของโลก และนา่ ชมผมี อื ของชา่ งสมไ]โบราณทส่ี ก*คหนิ ควยเครอ่ื ง มอื สมไ]นนไคอ้ ยา่ งนา่ พศิ วง ซง่ึ คงใชเ้ วลานานนบหลายสบิ บจี งึ จะทำไคข้ นาคนน นอกจากนนกย็ งํ มถื าแบบนอ่ กี แคเ่ ลก็ กวา่ และ สวยงามสอู้ ชนฅาไมไ่ ดเ้ พราะมภี าพเขยี นสสี คใสอยจู่ นถงึ บ*คน์ ในคานการศกึ ษาพทุ ธศาสนา ในยคุ นม่ มี หาวทยาลไ]ของ พทุ ธศาสนามหายานในประเทศอนิ เคยี ถงึ ๔ แหง่ คือ ๑. นาลนทาอยใู่ กลก้ รงุ ราชคฤห์ ระยะหา่ งจากเมอื งเพยี ง ๑ โยชน์ (๑๒ กม.) ๒. ต*'กกสลิ า อยใู่ นแควนคนธาระ (บจี จบุ นอยใู่ นประเทศ ปากสี ถาน) ๓. มอรุ า อยทู่ างทศิ ตะวน?ากของสารนาถ กรงุ พาราณสี ๕. อชุ เ'ชนี เมอื งหลวงของแควนอวนตี ใน ๔ แหง่ น์ มหาวทิ ยาลไ]นาลนทาใหญโ่ ตและรา่ื รวย มากกวา่ ทกุ แหง่ บจจบุ นยง่ มซี ากมหาวทิ ยาลไ]นาล*นทาอนกวำง- ใหญไ่ พศาลทท่ี างการฃคุ กนไวใ้ หค้ ู และมพื พิ ธิ ภณ้ •ทอยผู่ งี ถนน ตรงก*นชา่ ม๓บโบราณ'ว’ฅถทุ ย่ี *งเหลอื จากการถกู กองทพิ มา่ มสุ ลมิ ทำลายและจคุ ไฟเผา ทำใหเ้ หน็ ภาพความเบนอยใู่ นสมไ]นน้ ซาก

end อาการทเ่ี หน็ นนฌนซากหอ้ สมคุ ซง่ึ เตมิ เบนตกึ สงู ๙ ชน มหี อ พกนกั ศกึ ษาและอาจารยท์ จ่ี ะอยไู่ ณบ้ นจำนวนหมน่ื อาจารยค์ น หนง่ึ ลอนลกู ศษิ ยเ์ พยี ง ๔ คนเทา่ น1น และวชิ าทส่ี อนมที ง่ ทางโลก ทางธรรม เรอ่ื งลทธศิ าสนาปรชิ ญาคา่ ง ๆ กส็ อนกนทกุ อยา่ งทกุ ชนคิ บรรคาทม่ี อี ยใู่ นประเทศอนิ เดยี สนยั นน การปกครองนกั - ศกึ ษาใชน้ กั ศกึ ษาปกครองกนเอง สว่ นทางคา่ นธรุ การและการ เงนิ การพสี คิ เุ สบยี งอาหาร มเี จไหนไทป่ี ระจำคา่ งหาก มนี ัวหนไ บรหิ ารทำนองอธกิ ารบดสี นยั ใหม่ มหาวทิ ยานยั นาลนทาไดร้ บ เงนิ อคุ หนนุ จากทางการโดยเกบ็ ภาษจี าก ๒00 นวั เมอื ง ทง่ นงั ไดร้ บการบำรงุ จากชาวบานทม่ี ศี รทธาอก มกี ารทำการเกษตร กสกิ รรมและอตุ สาหกรรม เชน่ เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใช้ โคยนกั - ศกึ ษาทำกนเอง มหาวทิ ยานยั นาลนทานร่ึ บคนเขไเรยี นยากทส่ี คุ ตองเกง่ จรงิ ๆ จงึ จะไดเ้ ขา มฉิ นนกค็ อ่ งรอสอบเขไอยนู่ านๆจน แก่ ผทู้ เ่ี รยี นจบไดถ้ อื วา่ เบนนกปราชญม์ ชี อ่ื เสยี ง ทำใหช้ าวคา่ ง- ประเทศสง่ คนมาพยายามสอบเขไเรยี นกนมาก สำหรบผายจนี นน พระนงั ซำจงํ (หลวงจนี เหย้ นฉา่ ง) มาเรยี นอยู่ «๕ บ ทำชอ่ื เสยี ง โคง่ คง่ มาก ทเ่ี ฅว้ าทชี นะพทุ ธศาสนานกิ ายหนี ยาน (อยใู่ นอนิ เดยี ๏๙ บ1ี เพราะอยทู่ ต่ี กกสลิ าเสยี ๒ บ) .

กวามรา่ื รวยมหาศาลของมหาวทิ ยาฒนั าล'นทา นำไปลู่ จคุ จบในอนาคค เมอ่ื กองทพิ มสุ ลมิ บกุ รกุ เขามาในอนิ เดยี กค็ รง รม่ื าปลนสดมภม์ หาวทิ ยาล'ยนาลนทารบิ ทรพั ยส์ นิ อนมากมายไป หมดแลว่ จดุ 'ไฟเผาเสยี เขาเกบ็ ซากสงี ของทถ่ี กู เผาไฟ เชน่ ขำ'ว สกุ ทอ่ี ยใู่ นหมอถกู เผาจนคำเอามาใสค่ ฅ้ ไm สคงไวใ้ นพพิ ธภ”ณฑ์ ควย ปรชํ ญา โยคาจาร หรอื วิญญาณวาท (Vijnavada) เมอ่ื นาคารชนุ กอ่ ฅงปรชั ญา ศนู ยวาท ขนแสว่ ค้ อ่ มา1ใน ยคุ หลไ)ศษิ ยท์ ม่ี ชี อ่ื เสยี งทำให้ ปรชั ญาศนู ยฅา เดน่ ดไ)ขนในราว พ.ศ. ๙00 เศษกเ็ กดิ มนี กั ปราชญข์ องพทุ ธศาสนานกิ าย สรวาสค-ิ วาทนิ (นกิ ายทค่ี คํ แปลงจากหนี ยานเลก็ นอย) ชอ่ื วา่ อสงิ คะ เบน กนในแควน้ คนธาระ ภาคเหนอื ของอนิ เดยี ไคป้ ระกาศปรชิ ญ่ า ใหม่ ชอ่ื ปรชั ญา โยคาจารหรอื เรยี กวา่ วญิ ญาณวาท (vijnava­ da) เบนคแู่ ขง่ ขนํ อยา่ งสำค'ญกบปรชั ญา ศนยวาท ของนาคาร- ชนุ ปร'ชญาโยคาจาร หรอื วญิ ญาณวาท หาพวกไคม้ าก โคยเฉพาะพวกพราหมณ์ และมหาชนทน่ี ยิ มเรอ่ื งคายแลวกลบ ชาฅมิ าเกกิ ไคอ้ กี ถอื วา่ วญิ ญาณคอื Soul หมายถงื อฅํ ฅาเทย่ี งแท้

เพราะหสก่ การของปรชั ญาวญิ ญาณวาท กค็ อื เอาแนวของลทธิ พระเวทและอปุ นสิ ไ]นนเองมาอธบิ าย ขยายความใหล้ ะเอยี ด พสิ ดารขน เมอ่ื มหาชนสว่ นใหญใ่ นอนิ เดยี เคยยดึ มนในอดดา เทย่ี งแทม้ านมนานนบพนบี แมพ้ ทุ ธศาสนาทเ่ี บนี มฅคิ ง้ํ เดมิ จะ ประกาศหลกอนติ ตา ทวนกระแสความเชอ่ื ของมหาชน กม็ คี วาม สำเรจ็ เฉพาะในหมบ่ ญี ญาชน และเผยแพรค่ ำสอนไดเ้ พยี ง ๗ แควนใหญใ่ นจำนวน ๑๖ มหาชนบทเทา่ นน พราหมณย์ งิ คงมี อทิ ธพิ ลอยถู่ งึ ๙ มหาชนบท ครนพทุ ธศาสนาคงเดมิ เสอ่ื มลง พราหมณก์ ช็ ว่ งชงิ มหาชนมาเบนพวกไดอ้ กี จำนวนมาก เมอ่ื นาคารชนุ ประกาศปรชั ญา ศนู ยวาท ขนนน เบนี ปรชิ ญาทค่ี ำน คำสอนของพราหมณ์ แมจ้ ะสฟ่ื องฟอู ยไู่ ดก้ เ็ พยี งในระยะดนิ เพราะหาพวกได้ยาก พอเกดิ ปรชิ ญา โยคาจาร หรอื วญิ ญาณ- วาท ของ อสงั คะ ขนมาทำใหม้ หาชนนิยม ดบรศิ มปี รชั ญา ศนยวาท ของ นาดารชนุ ลงหมดสน่ื เราจงึ กลา่ วไดว้ า่ ปรชั ญา 1 7 ' ไ ไ ; ไ T \" Z 7ศูนยว้ าท ของนาคารชนุ หรอพทุ ธศาสาทผายมหายานแบบ ไมม่ นี รกไม่มีสวรรค์ และถือว่าไม่มีอ,ตตาเทยี งแท้ ตายแลว, อตํ ตา (วญิ ญาณ) ไปรว่ มกบบรมศูนยตาของโลก นนิไดห้ าย สญู ไปจากอนิ เดยี เมอ่ื เกดิ ปรชั ญาโยคาจาร หรอื วญิ ญาณวาท

ของอสงคะ ขนมาคบ-ร'ศมี เมอ่ื ประมาณ พ.ศ. ๑000 เศษ และ ปรชิ ญาศนู ยวาทนไิ คไ้ ปเจรญิ อยใู่ นจนี , เกาหล,ี ญบ่ี เุ่ น1ใน'ชอ่ื เซน็ (ธยาน, ฌาน) สว่ นปริญญาโยคาจาร หรือ วญิ ญาณวาท นน ยดึ เอา วญิ ญาณเบน Soul มอี ดดาเทย่ี งแท้ เวยี นวา่ ยดายเกดิ อยา่ งลทธิ พระเวทและอุปนษิ ท จงี เบนการถอยหลงเฃา่ กลอง หนเขา่ หา พราหมณเ์ คม็ รปู มนี รกมสี วรรค์ การหลดุ พนของปริชญานเพอ มิให้ตองกสบํ ชาตมิ าเกิดอีก แดก่ ารทก่ี ำหนดความหมายของนพิ พาน เบนบไนเมือง บนสวรรค์ทไ้ กลแสนไกล ทำใหม้ องไมเ่ หน็ ทางทจ่ี ะไปถงึ นพิ พานกนไดอ้ ยา่ งไร ทง่ี ยงํ เขา่ ใจวา่ จะไปถงึ ไคด้ อ่ เมอ่ื ดายแลว อยา่ งนิ ทำใหก้ นกลวการไปนพิ พาน ฉะนนพทุ ธศาสนามหายาน ทม่ี หี ลกปรชญาอยา่ ง วญิ ญาณวาท นจิ งี ดองคดิ ฅง้ํ ๋ํ พุทธเกษตร ขนเตยี นแบบสวรรคข์ องพราหมณ์ ศลำยเบนแคนทพ่ี กํ กลางทาง สำหรบคนทเ่ี ดนิ ทางไปพระนพิ พานอนไกลแสนไกล เกาโกรงนพิ พาน และพทุ ธเกษฅร ทเ่ี ลยี นแบบพราหมณ์ ทเ่ี ราอาจเปรยี บเทยี บไคค้ อื พราหมณน์ นมคี วามมงุ่ หมายสงู สดุ เมอ่ื ดายแล,วใิ หไ้ คถ้ งึ พรหม แดล่ ำยง่ ไปไมถ่ งึ พรหม กม็ สี วรรค์

หลายชนทจ่ี ะไปถงึ เมอ่ื ฅายแล,ว ฉะน1นเทยี บไค้ว่า พรหม ก๊ เทา่ กบั นพิ พาน และ สวรรค์ ของพราหมณ์ กเทยี บกับ พุทธ- เกษตร ของปรชญามหายานโยคาจาร (วญิ ญาณวาท) นน่ั เอง พทุ ธเกษตร ๔ แดน เลยนแบบสวรรค์ของพราหมณ์ ในจำนวนพทุ ธเกษฅร ๔ แคนนน่ั ทโ่ี คง่ คงั มชี อ่ื เสยี งมี คนนยิ มมาก และมนี กิ ายนง่ั อยใู่ นเมอื งไทยเราบจจบุ นนิ ไคแ้ ก่ แดนสุขาวดี สว่ นอกี ๓ พทุ ธเกษฅรนน่ั มหาชนไมน่ ยิ ม สม,ย บจจบุ นนเิ ราจงึ ไมไ่ ดย้ นิ ชอ่ื ๏. พทุ ธเกษตรผายทศิ ตะกนั ตก เรยี กวา่ แคนสขุ าวดี เบนื แคนทป่ี ระกบั ของพระพทุ ธเฑอ้ งคห์ นง่ึ ชอ่ื วา่ พระอมติ าภะ (หรอื อมิตาย)ุ ซง่ึ ทา่ นใจดมี มี หากรณุ าตอ่ สรรพสควห์ าประมาณ มไิ ดเ้ พราะทา่ นบำเพญ็ บารมี (รวยบญุ ) จงึ แบง่ สว่ นบญุ บารมนี น่ั มาชว่ ยมหาชนไดท้ วไป ไมจ่ ำกคคนดคี นเลว ชว่ ยไมเ่ ลอื กหนา่ั ใครเอย่ ชอ่ื พระองคค์ วยความเคารพบอ่ ย ๆ กข็ นสวรรคช์ นนิ คือ ไปอยพู่ ทุ ธเกษฅรผายทศิ คะกนั ฅก - แคนสขุ าวดนี ไิ คเ้ มอ่ื คายแลว พทุ ธเกษฅรสขุ าวดนี ิ มแี ฅส่ งี รน่ื เรงิ บนเทงี ใจ ใครนกึ อะไรก็ สำเรจ็ กงั ปรารถนา มนี างพา็ ๕0๐ เบนบรวิ าร (เบนสวรรคข์ อง พวกผชู้ ายเทา่ นนหรอื ) และเมอ่ื ใครไคเ้ ชา่ มาอยใู่ นแคนสขุ าวดี

นิแสว่ ม่ หื 'วงบรรลถุ งึ พทุ ธภมู ิ หรอื นพิ พานอนใั กลแสนไกลนนไค้ ไมว่ า่ ใครทง้ํ นน แมแ้ ฅข่ นาคเทวทคอนธพาลหมายเลข ร) ของ ชาวพทุ ธกบ็ รรลถุ งึ พทุ ธภมู ไิ คใ้ นอนาคฅ ฉะนนแคนสขุ าวคนี จิ งึ คสา่ ยเบน้ โรงเรยี นกวควชิ าสอบ เชาม หาวทิ ยา ลโํ ยทไคผ้ ล ๑00% การสอนอยา่ งนจิ งึ หาพวกไคม้ าก เพราะไมค่ 2องทำอะไรจะขฉอ คอแหลอยา่ งไร ๓ กลา่ วนามอมคิ าภะไวเ้ รอ่ื ยคายแลวเบนไคไ้ ป เกคิ ในแคนสขุ าวดที 1งหมค จงึ เรยี กชอ่ื เสยี ใหมเ่ บนพทุ ธศาสนา ผายมหายาน หมายถงึ ยานขนาคจมโบบ้ รรทกุ ขนสง่ สรรพสคว์ ไปสวรรคไ์ ปนพิ พานไคไ้ มจ่ ำก'ํคจำนวน ผทู้ เ่ี คยภทู /ี ว.ี เรอ่ื งนกั บวชจนี ทพ่ี อพบใครกท็ กควยคำวา่ อมติ าพุทธ นนละเบน้ พวก นกิ าย สขุ าวดี นกิ ายนิแพร่หลายไปในนาๆ ประเทศ แม้ใน เมอื งไทยบจ้ จบุ นนกิ ม็ สื าขาใหญโ่ คหลายแหง่ พระอวโลติเกศวรโพธิสตว์ ในแดนสขุ าวดี เพอ่ื ไมใ่ หพ้ ระพทุ ธเจาองคท์ ช่ี อ่ื วา่ อมติ าภะ (อมคิ าย)ุ เจ2าฃองพทุ ธเกษฅรแคนสขุ าวดเี หนด็ เหนอ่ื ย จงึ ยกใหท้ า่ นอยู่ เหนอื การเมอื ง ใหอ้ ยเู่ ฉย ๆ สำหรบใหค้ นกราบไหวแ้ ละออก พระนามเพอ่ื ขอแบง่ บญุ เทา่ นน ปรชญาโยคาจาร (วญิ ญาณวาท) นิ จงึ ฅง้ํ พระอวโลตเิ กศวรโพธิสํตว็๋ฃนทำนองเบน้ นายกรฐมนตรี

— JT ' __ ๔๐ หวหนาผายบรหิ าร มหี นำทส่ี งสอนมหาชน และชว่ ยสงเคราะห์ มหาชนโดยตงปณธิ านอนเดด็ เคย่ี ววา่ จะชว่ ยคนท1งโลกใหเ้ ชา่ นพิ พานเสยี กอ่ นแลวฅนจงึ จะเชา่ นพิ พานเบนคนสดุ ท1าย เรยี กวา่ เสยี สละเพอ่ื กนอน่ื ซง่ึ การพดู โดยโวหารอยา่ งนพิ ง่ื ดเู ผนิ ๆ รสู้ กึ วา่ ชา่ งดเี หลอื หลาย ถาวา่ นพิ พานนนนา่ สนกุ สนาน แดเ่ มอ่ื ดี ความหมายของนพิ พานวา่ คอื การฅายสญู ไมก่ ลบชาฅมิ าเกดิ อกี คนพอ่ื ยากเกดิ อกี จงึ กลวนพิ พาน ฉนนการทพ่ี ระอวโลฅเิ กศวร โพธสิ ฅวก์ ลา่ ววา่ องิ ไมอ่ ยากไปนพิ พานกอ่ นใคร ๆ ทง่ี ท'่ีจะ’ไปเมอ่ื ไรดไ็ คน้ น บญญาชนอยา่ งเราดพ็ อพง่ื ออกวา่ ทแ่ี ทจ้ รงิ นน พระ- อวโลฅเิ กศวรโพธสิ ฅวก์ กลวการไปนพิ พาน แดเ่ สแสรงพดู เอาดี โดยโวหารทว่ี า่ ใหค้ นอน่ื ไปกอ่ นใหห้ มดโลกเสยี กอ่ นอยา่ งน เบน อนิ ไม่ดองไปนพิ พานกน่ ละ เพราะเมือ่ ไรคนจะหมดโลก ควย มนเกดิ ใหมม่ าเรอ่ื ย ๆ โวหารอยา่ งนทิ ำนองทเ่ี ราพดู กนเลน่ ๆ วา่ ขอกเ้ งนิ เพอ่ื นแลวจะใชเ้ มอ่ื นามหาสมทุ รแหง คอื หมายความวา่ ไมใ่ ชห้ นนิ นเอง เรอ่ื งของพระอวโลฅเิ กศวรโพธส๊ ฅว์ ม,ีพระสฅู รสำคญั สทํ ธรรมปณุ ฑรกิ แปลเบนภาษาจนี ในราว พ.ศ. ๙๐๐ เศษ ประเทศญบ่ี นุ รบชว่ งเอาไปใชเ้ บนคมภรี ห์ ลกของพทุ ธศาสนา

นกิ ายนชิ เิ รน และแทง่ 'นทิ านเพมี เฅมิ ในพระสตู ร'วา่ มพี ทุ ธทำ นายวา่ หลงํ จากวนคบขนธป์ รนิ พิ พา'y,ของพระสมณโคคมแลว ราว ©๒00 บี จะมพี ทุ ธะ บ*งเกดิ ขนอกี องคห์ นง่ึ ในประเทศเลก๊ ๆ ทศิ ฅวนออกเฉยี งเหนอื ของประเทศอนิ เดยี (พดู ฅรง ๆ กค็ อื ประเทศญบ่ี นุ นนเอง) หลกสำค*ญใหพ้ กุ กนถอื วา่ มสี ทิ ธเิ ทา่ เทยี ม กนทจะบรรลพุ ทุ ธภมู ไิ ดพ้ กุ คนในอนาคด ไมว่ า่ คนดี คนรท เพราะกลา่ วโดยปรมฅถแลว กวามดี ควานชว คอื สงี เดยี วกนเบนี แดม่ นษุ ยเ์ รยี กบญิ ญฅขน (เกอื บจะเขา่ หลกอนดิ ดา แดย่ งเพยน ไปเบนี ไมม่ อี ดดา) นกิ ายนชิ เิ รน ของญบ่ื น่ นิ น เขาคดแปลงทำผา,ไวแ้ ทน พระพทุ ธรปู ใหม้ เี ครอ่ื งหมายสวรรค-์ นรก อยใู่ นวงกลม ลกั ษณะ เหมอื นฅวลกู นา ๒ ดวกลบหวกน 1 หมายถงึ พา-ดนิ 'ซง่ึ เบน อำนาจสงู สดุ ในโลกหรอื ธรรมดาธรรมชาดนิ นเอง อนง่ึ ผฑู้ ่็ นบถอื พทุ ธศาสนานกิ ายนชิ เิ รน ซง่ึ ไดร้ บอทิ ธพิ ลจาก ปรชญา โยคาจาร (วญิ ญาณวาท) ไปแลวนนไคน้ ำไปลดั แปลงใหก้ ลม กลนื กบลทั ธคิ วามเชอ่ื เดมิ ในทองถนึ คอื สอนกนวา่ ลาั ดายแลวจะ เกดิ ไดใ้ หมภ่ ายใน ๔0 ลนั จงึ นยิ มการฆา่ ดวดายถอื วา่ เบนี ทาง พนทกุ ขเ์ ชน่ เดยี วกบศาสนาไชนะ หลงั วา่ เมอ่ื เกดิ ใหมจ่ ะดกี วา่

เกา่ การสอนอยา่ งนที ำใหท้ หารรบพงุ่ ไมก่ ลวคาย เหมาะกบลทธิ บชู โิ คของญบ่ี นุ ถาเราไปเทย่ี วญบ่ี นุ และไปนมสการพระพทุ ธรปู ในญบ่็ 1ู่ น นน ควรระวงํ ฅง้ํ เบนซอิ สงํ เกฅวา่ อาจจะไมใ่ ชพ่ ทุ ธรปู ของพระ- สมณะโกคม แตเ่ บนพระพทุ ธรปู ของพทุ ธะชาวญบ่ี นู่ คามทเ่ี ขา อำงวา่ มพี ทุ ธทำนายนนเอง ฉะนนเราควรสอบถามกอ่ นวา่ เบน ศากยะมนุ ี แลวจงึ คอ่ ยกราบไหว้ ปรชญาโยคาจาร (วญิ ญาณวาท) สอนใหบ้ คุ คลทำความ ภกคตี อ่ พระสมมาสมพทุ ธเจาใหก้ ราบไหวบ้ ชู าพระบรมธาตุ และ พทุ ธปฏมิ ากรอยา่ งเบนสงี คก่ คสิ ทิ ธ ทำความนยิ มใหม้ กี ารสรำง พระสถปู วหิ าร และพระพทุ ธรปู ปางตา่ งๆ ขนเบนวฅคเุ คารพ โคยา(ไว’ไป เบนการนำเอาหลกการของเทวะวทิ ยามาใช้ ทำให้ พระพทุ ธเจาิ ทผ่ี ายหนี ยานหรอื พทุ ธมตคิ งเคมิ ทว่ี า่ เบนมนษุ ยน์ น กลายเบนเทพเจาไป มอี ทิ ธฤิ ทธิ และมชี วี ฅิ อยนู่ ริ นคร ทำนอง เคยี วกบเทพเชา่ ของพราหมณ์ การมพี ระโพธสิ ฅวเ์ ปรยี บไคค้ งํ เทวคาตา่ ง ๆ ของพราหมณแ์ ตเ่ ลย่ี งไปวา่ เบนเทวคาทอ่ี วการมา เบนมนษยเ์ พอ่ื ชว่ ยเหลอื และสงส้ อนมหาชน