ວິຊາບັນຊີຕົ້ນທຶນ 2

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 291 *ค่าใชจ้ า่ ยการผลติ จดั สรร = จานวนชวั่ โมงมาตรฐาน x อตั ราคา่ ใชจ้ า่ ยการผลติ จดั สรร = 330 x 20 = 6,600 บาท จากการวเิ คราะหผ์ ลต่างเก่ยี วกบั ค่าใชจ้ า่ ยการผลติ พบว่า กจิ การมผี ลต่างทไ่ี ม่น่า พอใจจานวน 418 บาท แสดงใหเ้ หน็ ว่า มกี ารใชค้ ่าใชจ้ า่ ยมากกว่าทก่ี าหนดไว้ โดยส่วนใหญ่จะ เป็นค่าใชจ้ า่ ยประเภทผนั แปร เช่น ค่าน้า คา่ ไฟฟ้า ซง่ึ อาจไมม่ กี ารควบคมุ การใชท้ ด่ี พี อ ส่วนการเปรยี บเทยี บระหว่างต้นทุนตามงบประมาณกบั ต้นทุนทเ่ี กดิ ขน้ึ จรงิ ดงั แสดง ในตวั อยา่ งท่ี 10-2 ดงั น้ี ตวั อย่างท่ี 10-2 ต่อไปน้ีเป็นขอ้ มูลงบประมาณในแผนกผลิตเคร่อื งทาน้าอุ่น ของบรษิ ัท องุ่นไออุ่น จากดั ไดว้ างแผนการผลติ สาหรบั เดอื นมกราคม 25x2 ไวจ้ านวน 500 หน่วย โดยมงี บประมาณ ตน้ ทุนการผลติ ดงั ต่อไปน้ี บริษทั องุ่นไออ่นุ จากดั หน่วย : บาท งบประมาณต้นทนุ การผลิต 12,000 สาหรบั เดือน สิ้นสดุ วนั ที่ 31 มกราคม 25x2 10,000 วตั ถุดบิ ทางตรง 8,000 ค่าแรงงานทางตรง 5,000 ค่าใชจ้ ่ายการผลติ ผนั แปร: 4,000 9,000 วตั ถุดบิ ทางออ้ ม 48,000 คา่ สาธารณูปโภคโรงงาน ค่าซ่อมบารงุ เครอ่ื งจกั ร ค่าใชจ้ า่ ยการผลติ คงท่ี รวม บทท่ี 10

292 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน สมมติ ถา้ ในเดอื นมกราคม 25x2 บรษิ ทั ทาการผลติ จรงิ ไดเ้ พยี ง 400 หน่วย ดงั นนั้ สามารถแสดงการเปรยี บเทยี บระหว่างตน้ ทนุ ตามงบประมาณกบั ตน้ ทุนทเ่ี กดิ ขน้ึ จรงิ ไดด้ งั น้ี บริษทั องุ่นไออ่นุ จากดั การวิเคราะหเ์ ปรยี บเทียบตามงบประมาณ สาหรบั เดือน สิ้นสดุ วนั ท่ี 31 มกราคม 25x2 หน่วย : บาท งบประมาณ เกิดขึน้ จริง ผลต่าง ปรมิ าณการผลติ (หน่วย) 500 400 100 (U) วตั ถุดบิ ทางตรง @ 24 12,000 11,800 200 (F) ค่าแรงงานทางตรง @ 20 10,000 9,600 400 (F) ค่าใชจ้ ่ายการผลติ ผนั แปร วตั ถุดบิ ทางออ้ ม @ 16 8,000 7,400 600 (F) คา่ สาธารณูปโภคโรงงาน @ 10 5,000 4,500 500 (F) คา่ ซ่อมบารงุ เครอ่ื งจกั ร @ 8 4,000 3,800 200 (F) ค่าใชจ้ า่ ยการผลติ คงท่ี 9,000 9,000 0 รวม 48,000 46,100 1,900 (F) หมายเหตุ : F (Favorable) = ผลต่างทน่ี ่าพอใจ U (Unfavorable) = ผลต่างทไ่ี มน่ ่าพอใจ จากการวเิ คราะหผ์ ลต่างขา้ งต้น พบว่า กจิ การมผี ลต่างทน่ี ่าพอใจจานวน 1,900 บาท แสดงว่าการทางานของแผนกผลติ มปี ระสทิ ธภิ าพ แต่นนั่ เป็นการจดั ทารายงานเปรยี บเทยี บ ณ ระดบั การผลติ ปกติ 500 หน่วย แต่ความเป็นจรงิ ณ ระดบั การผลติ จรงิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ คอื 400 หน่วย ดงั นนั้ กจิ การจงึ จาเป็นต้องทางบประมาณยดื หยุน่ เพ่อื การรายงานผลการดาเนินงานเพ่อื นามา วเิ คราะหเ์ ปรยี บเทยี บใหมด่ งั แสดงไดด้ งั น้ี บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 293 บริษทั องุ่นไออ่นุ จากดั งบประมาณยืดหย่นุ สาหรบั เดือน สิ้นสดุ วนั ท่ี 31 มกราคม 25x2 หน่วย : บาท งบประมาณ เกิดขึ้นจริง ผลต่าง ปรมิ าณการผลติ (หน่วย) 400 400 วตั ถุดบิ ทางตรง @ 24 9,600 11,800 2,200 (U) คา่ แรงงานทางตรง @ 20 8,000 9,600 1,600 (U) คา่ ใชจ้ ่ายการผลติ ผนั แปร วตั ถุดบิ ทางออ้ ม @ 16 6,400 7,400 1,000 (U) ค่าสาธารณูปโภคโรงงาน @ 10 4,000 4,500 500 (U) คา่ ซอ่ มบารงุ เครอ่ื งจกั ร @ 8 3,200 3,800 600 (U) ค่าใชจ้ า่ ยการผลติ คงท่ี 9,000 9,000 0 รวม 40,200 46,100 5,900 (U) หมายเหตุ : F (Favorable) = ผลต่างทน่ี ่าพอใจ U (Unfavorable) = ผลต่างทไ่ี มน่ ่าพอใจ จากการทางบประมารยดื หยุ่นเพ่อื รายงานผลการดาเนินงานขา้ งต้น พบว่า กจิ การมี ผลต่างทไ่ี ม่น่าพอใจจานวน 5,900 บาท ซง่ึ เปลย่ี นไปจากการรายงานครงั้ แรก แสดงใหเ้ หน็ ว่า ความเป็นจรงิ แลว้ แผนกผลติ ยงั ขาดประสทิ ธภิ าพในการทางานอยพู่ อสมควร 2. ศนู ยร์ ายได้ การประเมินผลการปฏิบัติงานของศูนย์ความรับผิดชอบน้ี เป็นการวัดผลการ ปฏบิ ตั งิ านทแ่ี ผนกขายซ่งึ ทาได้โดยการนารายไดท้ ่เี กดิ ข้นึ จรงิ มาเปรยี บเทยี บกบั รายได้ตาม งบประมาณหรอื เป้าหมายของรายได้ ซง่ึ เป็นการวเิ คราะห์หาผลต่างและสาเหตุท่ีทาใหเ้ กดิ ผล ต่างเพ่อื นาไปวางแผนและควบคมุ การปฏบิ ตั งิ านต่อไป 3. ศนู ยก์ าไร การประเมินผลการปฏิบัติงานของศูนย์ความรับผิดชอบน้ี เป็นการวัดผลการ ปฏบิ ตั งิ านจากกาไรสูงสุด โดยสามารถดูจากการรายงานตามส่วนงานย่อยท่อี าจอย่ใู นรปู ของ แผนก เขตขาย สาขา หรอื สายผลติ ภณั ฑก์ ไ็ ด้ ซง่ึ ก่อนการรายงานจะตอ้ งจดั ประเภทของตน้ ทุน บทท่ี 10

294 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน คงท่วี ่าส่วนใดเป็นต้นทุนคงทโ่ี ดยตรง และส่วนใดเป็นต้นทุนคงทร่ี ่วมตามทไ่ี ดก้ ล่าวมาแลว้ ใน บทท่ี 3 เพ่อื เป็นการทบทวนและให้เกิดความเขา้ มากยง่ิ ขน้ึ จะขอยกตวั อย่างเก่ยี วกบั การ รายงานตามส่วนงานย่อยเพ่อื ใชป้ ระเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านของศูนยก์ าไร ดงั แสดงในตวั อย่างท่ี 10-3 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 10-3 ต่อไปน้เี ป็นขอ้ มลู เกย่ี วกบั การลงทุน และงบกาไรขาดทุนทร่ี ายงานตามส่วนงานยอ่ ยท่ี จาแนกตามแผนก และจาแนกตามชนิดของผลติ ภณั ฑ์ ของบรษิ ทั น่านฟ้าการผลติ จากดั บริษทั น่านฟ้ าการผลิต จากดั งบกาไรขาดทุน (จาแนกตามแผนก) สาหรบั ปี สิ้นสดุ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x5 ขาย แผนกเสื้อผา้ แผนกรองเท้า หน่วย : บาท หกั ตน้ ทุนผนั แปร 1,800,000 1,200,000 รวม กาไรส่วนเกนิ 800,000 600,000 หกั ตน้ ทุนคงทโ่ี ดยตรง 3,000,000 1,000,000 600,000 คา่ โฆษณา 1,400,000 ค่าเส่อื มราคา 1,600,000 ค่าใชจ้ า่ ยบรหิ ารทวั่ ไป กาไรแต่ละแผนก 360,000 240,000 600,000 หกั ตน้ ทนุ คงทร่ี ว่ ม 184,000 96,000 250,00 กาไรสทุ ธิ 236,000 204,000 440,000 220,000 60,000 280,000 200,000 80,000 บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 295 บริษทั น่านฟ้ าการผลิต จากดั งบกาไรขาดทุน (จาแนกตามชนิดของผลิตภณั ฑแ์ ผนกเสื้อผา้ ) สาหรบั ปี สิ้นสดุ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x5 หน่วย : บาท สภุ าพบรุ ษุ สภุ าพสตรี รวม ขาย 800,000 1,000,000 1,800,000 หกั ตน้ ทนุ ผนั แปร 300,000 500,000 800,000 กาไรสว่ นเกนิ 500,000 500,000 1,000,000 หกั ตน้ ทุนคงทโ่ี ดยตรง คา่ โฆษณา 200,000 100,000 300,000 คา่ เสอ่ื มราคา 100,000 84,000 184,000 คา่ ใชจ้ า่ ยบรหิ ารทวั่ ไป 136,000 100,000 236,000 กาไรของสนิ คา้ แต่ละชนดิ 64,000 216,000 280,000 หกั ตน้ ทนุ คงทร่ี ว่ ม 60,000 กาไรของแผนกเสอ้ื ผา้ 220,000 จากการรายงานตามส่วนงานย่อยขา้ งต้น แสดงใหเ้ หน็ ว่า การปฏบิ ตั งิ านของแผนก เส้อื ผ้ามปี ระสทิ ธภิ าพมากกว่าแผนกรองเท้า และเม่อื พจิ ารณาถงึ ส่วนงานย่อยตามชนิดของ ผลติ ภณั ฑใ์ นแผนกเส้อื ผ้าเพม่ิ เติม ทาให้ทราบว่าเส้อื ผ้าสุภาพสตรี มกี ารปฏบิ ตั งิ านท่ดี กี ว่า เส้อื ผ้าสุภาพบุรุษ สาหรบั แผนกหรอื ส่วนงานใดท่มี กี ารปฏบิ ตั งิ านไม่ดกี ็จะได้นามาพจิ ารณา ประกอบเพอ่ื การควบคุมต่อไป 4. ศนู ยล์ งทุน ศนู ยค์ วามรบั ผดิ ชอบน้ีมลี กั ษณะอสิ ระและมอี านาจในการควบคุมและตดั สนิ ใจรวมทงั้ แก้ปญั หาในขอบเขตความรบั ผดิ ชอบตามระบบการบรหิ ารงานแบบกระจายอานาจมากกว่า ศูนยอ์ ่นื ๆ กล่าวคอื ผจู้ ดั การศูนยก์ ารลงทุนจงึ มหี น้าทร่ี บั ผดิ ชอบในเรอ่ื งของตน้ ทุนและรายได้ รวมถงึ การลงทุนในสนิ ทรพั ย์ ซง่ึ เป็นส่วนสาคญั ทจ่ี ะนามาใชใ้ นการรายงานศูนยก์ ารลงทุน ซ่งึ การประเมนิ ผลการปฏิบตั ิงานของศูนย์ลงทุน จงึ ประเมนิ โดยใช้เคร่อื งมอื ในการวดั ผลการ ปฏบิ ตั งิ าน 2 วธิ ี คอื วธิ อี ตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน (Rate of Return on Investment : ROI) และวธิ กี าไรส่วนทเ่ี หลอื (Residual Income : RI) บทท่ี 10

296 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 4.1 วิธีอตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน (Rate of Return on Investment : ROI) ผจู้ ดั การทม่ี อี านาจและหน้าทค่ี วามรบั ผดิ ชอบในศูนยล์ งทุนจะตอ้ งพจิ ารณาจาก 2 ปจั จัย คือ สินทรัพย์ท่ีนามาลงทุนกับกาไรจากการดาเนินงาน ทัง้ น้ีก็เพ่ือเป็นการวัด ความสามารถในการสร้างกาไรซ่งึ เกิดจากจานวนของสนิ ทรพั ย์ท่ใี ช้ในการลงทุน สามารถ คานวณไดจ้ ากสตู รดงั น้ี อตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน (ROI) = กำไรจำกกำรดำเนนิ งำน สนิ ทรพั ยท์ น่ี ำมำลงทนุ หรอื จากสตู ร = อตั รากาไร x อตั ราการหมนุ เวยี นของสนิ ทรพั ย์ = กาไรจากการดาเนนิ งาน x ขำย ขาย สนิ ทรพั ยท์ ีน่ ำมำลงทนุ = % x เท่า เกณฑก์ ารพิจารณา : อตั ราผลตอบแทนจากการลงทนุ ยงิ่ สงู แสดงใหเ้ หน็ วา่ แผนก หรอื ส่วนงานนนั้ มกี ารใชส้ นิ ทรพั ยท์ ก่ี ่อใหเ้ กดิ รายไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพมากขน้ึ เท่านนั้ ตวั อย่างที่ 10-1 ต่อไปน้ีเป็นขอ้ มลู เกย่ี วกบั การลงทุน และงบกาไรขาดทุนทร่ี ายงานตามส่วนงานย่อย ของผลติ ภณั ฑแ์ ต่ละชนดิ ของบรษิ ทั ลปิ ดา จากดั บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 297 บริษทั ลิปดา จากดั งบกาไรขาดทุน สาหรบั ปี สิ้นสดุ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 หน่วย : บาท กระเป๋ า รองเท้า เขม็ ขดั ขาย 100,000 90,000 60,000 หกั ตน้ ทนุ ผนั แปร 60,000 54,000 36,000 กาไรส่วนเกนิ 40,000 36,000 24,000 หกั ตน้ ทนุ คงทโ่ี ดยตรง 20,000 12,000 8,000 กาไรจากการดาเนินงานของสนิ คา้ แต่ละชนิด 20,000 24,000 16,000 ขอ้ มลู การลงทุน และอตั ราผลตอบแทนขนั้ ต่าทต่ี อ้ งการ: สนิ ทรพั ยท์ น่ี ามาลงทุน 80,000 120,000 60,000 15% 15% อตั ราผลตอบแทนขนั้ ต่า 15% จากขอ้ มลู ขา้ งตน้ สามารถแสดงการคานวณหาอตั ราผลตอบแทนจากการลงทนุ (ROI) ของผลติ ภณั ฑแ์ ต่ละชนิดไดจ้ ากสตู รดงั น้ี อตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน (ROI) = กำไรจำกกำรดำเนินงำน สนิ ทรพั ยท์ ่นี ำมำลงทนุ กาไรจากการดาเนินงาน (1) กระเป๋ า รองเท้า เขม็ ขดั สนิ ทรพั ยท์ น่ี ามาลงทุน (2) 20,000 24,000 16,000 อตั ราผลตอบแทนจากการลงทนุ (1) / (2) 80,000 120,000 60,000 25% 20% 26.67% หรอื คานวณหาอตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน (ROI) ไดจ้ ากอกี วธิ หี น่งึ จากสตู รดงั น้ี ROI = อตั รากาไร x อตั ราการหมนุ เวยี นของสนิ ทรพั ย์ = กาไรจากการดาเนนิ งาน x ขำย ขาย สนิ ทรพั ยท์ ีน่ ำมำลงทนุ บทท่ี 10

298 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน กระเป๋ า = 200,000 x 100,000 100,000 80,000 = 20% x 1.25 เท่า = 25% รองเท้า = 24,000 x 90,000 90,000 120,000 = 26.67% x 0.75 เท่า = 20% เขม็ ขดั = 20,000 x 60,000 100,000 60,000 = 26.67% x 1 เทา่ = 26.67% จากการคานวณขา้ งตน้ พบว่า อตั ราผลตอบแทนจากการลงทุนทค่ี านวณไดจ้ าก 2 วธิ ี ค่าท่คี านวณได้จะเท่ากนั ซ่งึ อัตราผลตอบแทนจากการลงทุนของกระเป๋ ามคี ่าเท่ากับ 25% รองเท้ามคี ่าเท่ากบั 20% และเขม็ ขดั มคี ่าเท่ากบั 26.67% ซง่ึ ผลติ ภณั ฑเ์ ขม็ ขดั มคี ่า ROI สูง ทส่ี ุด จงึ ทาให้รวู้ ่าผลติ ภณั ฑเ์ ขม็ ขดั มกี ารใชส้ นิ ทรพั ยล์ งทุนน้อยทส่ี ุดเม่อื นาไปเทยี บกบั กาไร จากการดาเนินงานแสดงถงึ การดาเนินงานทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพมากทส่ี ุดเมอ่ื เทยี บกบั ผลติ ภณั ฑ์แต่ ละชนดิ 4.2 วิธีกาไรส่วนท่ีเหลือ (Residual Income : RI) กาไรส่วนทเ่ี หลอื เป็นส่วนทไ่ี ดจ้ ากการวเิ คราะหใ์ นส่วนทเ่ี ป็นกาไรคงเหลอื จากการ เปรยี บเทียบกาไรจากการดาเนินงานกับอัตราผลตอบแทนขนั้ ต่าท่ีต้องการจากการลงทุน สามารถคานวณไดจ้ ากสตู ร ดงั น้ี ก. คานวณกาไรส่วนทเ่ี หลอื กาไรส่วนทเ่ี หลอื (RI) = กาไรจากการดาเนินงาน – ผลตอบแทนขนั้ ต่า* ข. คานวณผลตอบแทนขนั้ ต่า ผลตอบแทนขนั้ ต่า* = (อตั ราผลตอบแทนขนั้ ต่าทต่ี อ้ งการ x สนิ ทรพั ยท์ น่ี ามาลงทุน) บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 299 เกณฑก์ ารพิจารณา : หากกาไรส่วนทเ่ี หลอื มจี านวนสูงสุด แสดงว่าโครงการ แผนก หรอื กจิ การนัน้ น่าลงทุน ซง่ึ มเี หมาะสมกบั ศูนยล์ งทุนขนาดใหญ่ และมกี ารใช้จานวนเงนิ ลงทุน จานวนมาก ตวั อย่างที่ 10-2 จากขอ้ มลู ตวั อยา่ งท่ี 10-1 ของบรษิ ทั ลปิ ดา จากดั สามารถแสดงการคานวณหา กาไรส่วนทเ่ี หลอื ของผลติ ภณั ฑแ์ ต่ละชนิดได้จากสตู รดงั น้ี กาไรสว่ นทเ่ี หลอื (RI) = กาไรจากการดาเนินงาน – ผลตอบแทนขนั้ ต่า กระเป๋ า = 20,000 – (15% x 80,000) = 12,000 บาท รองเท้า = 24,000 – (15% x 120,000) = 6,000 บาท เขม็ ขดั = 16,000 – (15% x 60,000) = 7,000 บาท จากการคานวณขา้ งต้น พบว่า กาไรส่วนท่เี หลอื ของผลติ ภณั ฑก์ ระเป๋ ามคี ่าเท่ากบั 12,000 บาท รองเทา้ มคี ่าเท่ากบั 6,000 บาท และเขม็ ขดั มคี ่าเท่ากบั 7,000 บาท ซง่ึ ผลติ ภณั ฑ์ กระเป๋ ามกี าไรส่วนทเ่ี หลอื สงู สุดทงั้ ทก่ี าไรมนี ้อยกว่าผลติ ภณั ฑร์ องเทา้ เป็นเพราะว่าผลติ ภณั ฑ์ กระเป๋ ามกี ารใชส้ นิ ทรพั ยท์ น่ี ามาลงทนุ น้อยกว่าผลติ ภณั ฑร์ องเทา้ จากการประเมนิ ผลการปฏบิ ตั ิงานของศูนย์ความรบั ผิดชอบ ทาให้ทราบถึงการใช้ เคร่อื งมอื หรือวิธีในการประเมนิ ผลท่ีแตกต่างกันทงั้ น้ีข้นึ อยู่กับศูนย์ความรบั ผิดชอบนัน้ ๆ สามารถนามาสรปุ ดงั แสดงในภาพท่ี 10-2 ดงั น้ี บทท่ี 10

300 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน ศนู ยค์ วาม ศนู ยต์ น้ ทุน 1. วเิ คราะห์ผลต่างระหว่างต้นทุนจรงิ กบั ต้นทุน รบั ผดิ ชอบ ศนู ยร์ ายได้ มาตรฐาน ศนู ยร์ ายได้ 2. วเิ คราะหผ์ ลต่างระหว่างต้นทุนจรงิ กบั ต้นทุน ศนู ยร์ ายได้ ตามงบประมาณ วเิ คราะห์ผลต่างระหว่างรายได้ท่เี กดิ ขน้ึ จรงิ กบั รายไดต้ ามงบประมาณ การรายงานตามสว่ นย่อย 1. วธิ อี ตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน 2. วธิ กี าไรสว่ นทเ่ี หลอื ภาพที่ 10-2 การประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านของศนู ยค์ วามรบั ผดิ ชอบ การประเมินผลการปฏิบตั ิงานท่ีไม่เป็ นตวั เงิน การประเมนิ ผลการปฏิบตั ิงานท่ไี ม่เป็นตัวเงนิ เป็นแนวทางหน่ึงท่นี ามาใช้ในการ ประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ าน แต่กถ็ อื ว่าเป็นสง่ิ ทค่ี ่อนขา้ งทาไดย้ าก ซง่ึ อาจขน้ึ อย่กู บั ผบู้ รหิ ารว่าจะ ใชอ้ ะไรเป็นตวั วดั เชน่ ความพงึ พอใจของลูกคา้ คุณภาพและการรบั ประกนั ของสนิ คา้ การเขา้ ทางานทต่ี รงเวลาของพนักงาน การมสี ่วนแบ่งตลาด ของเสยี ทเ่ี กดิ จากกระบวนการผลติ เป็น ตน้ ปจั จบุ นั การประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านทไ่ี มเ่ ป็นตวั เงนิ อาจใชม้ าตรวดั สมดลุ (Balance Scorecard) โดยไพบูลย์ ผจงวงศ์ (2554 : 144) ได้ให้ความหมายไว้ว่า มาตรวดั สมดุล หมายถงึ ระบบการบรหิ ารเชงิ กลยทุ ธท์ ก่ี าหนดระบบบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบเช่อื มโยงกบั กลยุทธ์ท่เี ปล่ยี นพนั ธะกจิ (Mission) และกลยุทธ์ (Strategy) ขององค์กรไปส่กู ารปฏบิ ตั กิ าร และการวดั ผลการปฏบิ ตั งิ านทเ่ี ป็นตวั เงนิ และไมเ่ ป็นตวั เงนิ บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 301 การกาหนดราคาโอน ราคาโอน (Transfer Price) หมายถึง มูลค่าของสินค้าหรอื บรกิ ารท่ศี ูนย์ความ รบั ผดิ ชอบหน่งึ คดิ เอากบั ศูนยค์ วามรบั ผดิ ชอบหน่งึ (สมนกึ เออ้ื จริ ะพงษ์พนั ธ์, 2552 : 293) อนั เน่ืองมาจากการโอนสนิ คา้ หรอื บรกิ ารท่หี น่วยงานหน่ึงโอนให้อกี หน่วยงานหน่ึงภายในกจิ การ เดยี วกนั ซง่ึ ต้องกาหนดให้เหมาะสมเพ่อื ประโยชน์แก่บรษิ ทั โดยส่วนรวม ถอื ว่าราคาโอนเป็น ตน้ ทนุ ของแผนกรบั โอน ไดแ้ ก่ แผนกซอ้ื สนิ คา้ หรอื บรกิ าร และเป็นรายไดข้ องแผนกโอน ไดแ้ ก่ แผนกขายสนิ คา้ หรอื บรกิ าร ปญั หาสาคัญท่ีมกั พบอยู่ประจาสาหรบั การกาหนดราคาโอนคือ ความต้องการท่ี ตรงกนั ขา้ มระหว่างศูนยค์ วามรบั ผดิ ชอบของผโู้ อนกบั ผรู้ บั โอน กล่าวคอื ขณะทผ่ี โู้ อนหรอื ผขู้ าย มคี วามต้องการโอนในราคาท่เี ท่ากบั ราคาตลาดหรอื สูงกว่า แต่ผู้รบั โอนหรอื ผู้ซ้อื สนิ ค้ากลบั ตอ้ งการรบั โอนในราคาทต่ี ่ากวา่ ราคาตลาด ดว้ ยเหตุผลดงั กล่าวจงึ ทาใหบ้ ่อยครงั้ ทผ่ี บู้ รหิ ารตอ้ ง มาเป็นส่วนกลางในการเจรจาเพอ่ื ใหไ้ ดร้ าคาโอนทเ่ี ป็นประโยชน์โดยส่วนรวมแก่บรษิ ทั มากทส่ี ดุ 1. นโยบายในการกาหนดราคาโอน โดยปกตกิ ารกาหนดราคาโอนจะถูกตดั สนิ จากผบู้ รหิ ารระดบั สงู ซง่ึ มหี ลกั เกณฑ์ การพจิ ารณา ต่อไปน้ี 1.1 การกาหนดเป้ าหมายร่วมกนั (Goal Congruence) เม่อื มเี ป้าหมายร่วมกนั ทงั้ องคก์ ร การกาหนดราคาโอนไมว่ า่ จะเป็นลกั ษณะใดกต็ ามจะทาใหผ้ จู้ ดั การหรอื หวั หน้าฝา่ ยมี แรงกระตุ้นเพ่อื สร้างผลกาไรจากการดาเนินงานให้แก่กจิ การร่วมกนั ซ่งึ จะทาให้เกดิ การ ประสานและสอดคลอ้ งกนั ระหวา่ งเป้าหมายของหน่วยงานและเป้าหมายของกจิ การ 1.2 การประเมินผลการปฏิบตั ิงาน (Performance Evaluation) การกาหนด ราคาโอนจะต้องมคี วามเป็นธรรมต่อการประเมนิ ผลการปฏบิ ตั ิงานในหน่วยงานหรอื ส่วนงาน ยอ่ ยของกจิ การอยา่ งเท่าเทยี มกนั 1.3 ความมีอิสระเก่ียวกบั อานาจในการสงั่ การ (Autonomy) กล่าวคอื การ กาหนดราคาโอนจะต้องอย่ภู ายใต้อานาจการตดั สนิ ใจทม่ี ลี กั ษณะการบรหิ ารงานแบบกระจาย อานาจเพ่อื ความเป็นอสิ ระเกย่ี วกบั อานาจในการสงั่ การ บทท่ี 10

302 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 1.4 ปัจจยั อ่ืนๆ (Other Factors) เป็นหลกั เกณฑท์ น่ี อกเหนือจากขอ้ 1.1 – ขอ้ 1.3 เช่น ขอ้ กาหนดหรอื ระเบยี บวธิ ปี ฏบิ ตั ขิ องสงั คม กฎหมายต่างๆ ทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง และผลกระทบ ทางภาษี เป็นตน้ 2. วิธีการกาหนดราคาโอน สาหรบั ธรุ กจิ ทม่ี กี ารดาเนินงานแบบกระจายอานาจทก่ี าหนดความรบั ผดิ ชอบตามส่วน งาน ซง่ึ ทาใหม้ กี ารโอนสนิ คา้ หรอื บรกิ ารระหว่างหน่วยงานขน้ึ ราคาโอนทก่ี าหนดจงึ ตอ้ งมคี วาม เหมาะสมกบั ศูนยค์ วามรบั ผดิ ชอบแต่ละศูนย์ ทงั้ น้เี พ่อื ประโยชน์โดยส่วนรวมแก่กจิ กาโดยทวั่ ไป จะใชห้ ลกั เกณฑใ์ นการกาหนดราคา 3 วธิ ี ไดแ้ ก่ ราคาตลาด ราคาต้นทนุ และราคาเจรจา ต่อรอง 2.1 ราคาตลาด (Market Price) การกาหนดราคาโอนโดยใชร้ าคาตลาดเป็น เกณฑ์ ถอื ว่าเป็นวธิ ที น่ี าไปใชแ้ ละไดร้ บั การยอมรบั กนั อยา่ งแพรห่ ลายมากทส่ี ดุ เพราะเป็นราคา ทผ่ี ูโ้ อนหรอื ผู้ขายสามารถตดั สนิ ใจขายไดใ้ นราคาเท่ากบั ทข่ี ายใหบ้ ุคคลภายนอก ซง่ึ จะทาให้ กจิ การมกี าไรสูงสุด อย่างไรกต็ าม ราคาตลาดทน่ี ามาใชก้ าหนดเป็นเกณฑใ์ นการกาหนดราคา โอนกค็ วรตอ้ งเป็นราคาทเ่ี กดิ จากตลาดทม่ี กี ารแขง่ ขนั กนั อยา่ งสมบูรณ์จงึ จะทาใหไ้ ดร้ าคาตลาด ทแ่ี ทจ้ รงิ รวมถงึ หน่วยงานต่างๆ กค็ วรมอี สิ ระจากกนั โดยเฉพาะผซู้ อ้ื และผขู้ าย 2.2 ราคาต้นทุน (Cost-Based Price) การใช้ราคาต้นทุนเพ่อื กาหนดราคาโอน เป็นวธิ ที ส่ี ะดวกและง่ายต่อการทาความเขา้ ใจ ซ่งึ สามารถนามากาหนดเป็นราคาโอนไดจ้ าก ต้นทุนหลายรูปแบบขน้ึ อยู่กบั ความต้องการ เช่น ต้นทุนเต็ม ต้นทุนผนั แปร ต้นทุนจรงิ หรอื ตน้ ทนุ มาตรฐาน เป็นตน้ รวมทงั้ อาจนาเอาราคาต้นทุนมาบวกส่วนเพมิ่ (Mark up) หรอื เรยี กว่า กาไรสว่ นเพมิ่ โดยกาหนดเป็นอตั รารอ้ ยละของตน้ ทุนแต่ละรปู แบบทแ่ี ตกต่างกนั 2.2.1 การกาหนดราคาโอนโดยใชต้ ้นทุนเตม็ กบั ตน้ ทุนผนั แปร หากใชต้ ้นทุน เต็มมากาหนดราคาโอนจะเป็นการรวมทงั้ ต้นทุนคงท่แี ละต้นทุนผนั แปร ซ่งึ อาจนาไปสู่การ ตดั สนิ ใจทผ่ี ดิ พลาดและไม่สามารถบรรลุวตั ถุประสงคโ์ ดยรวมของกิจการได้ ส่วนการกาหนด ราคาโอนโดยใชต้ น้ ทุนผนั แปรจะเป็นการพจิ ารณาเฉพาะต้นทุนผนั แปรเท่านนั้ ซง่ึ ต้นทุนคงทจ่ี ะ ไม่รวมอย่ใู นราคาโอน จงึ ทาให้การประเมนิ ผลงานอย่ใู นระดบั ท่เี หมาะสม กล่าวคอื กาไรรวม ของกจิ การทไ่ี ดไ้ มส่ งู หรอื ต่าเกนิ ไป บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 303 2.2.2 ต้นทุนจรงิ กับต้นทุนมาตรฐาน การกาหนดราคาโอนโดยใช้ต้นทุนท่ี เกดิ ขน้ึ จรงิ ทงั้ หมดอาจดไู มย่ ตุ ธิ รรมต่อแผนกทร่ี บั โอน เพราะตน้ ทนุ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในหน่วยงานของ ผโู้ อนจะถูกโอนไปแผนกทร่ี บั โอนทงั้ หมด จงึ ทาให้ผู้โอนไม่สนใจหรอื มคี วามกระตอื รอื รน้ ทจ่ี ะ ควบคุมต้นทุนในแผนกให้ต่าลงแต่อย่างใด ดงั นัน้ เพ่อื ให้เหมาะสมกบั การกาหนดราคาโอน ส่วนใหญ่จงึ ใชต้ ้นทุนมาตรฐาน เพราะตน้ ทุนมาตรฐานเป็นต้นทุนทไ่ี ดม้ กี ารกาหนดไวล้ ่วงหน้า อยา่ งมหี ลกั เกณฑ์ ถงึ แมจ้ ะมคี วามสนใจในการควบคุมตน้ ทุนหรอื ไม่กต็ าม ต้นทุนมาตรฐานก็ ยงั คงมจี านวนเท่าเดมิ ไมเ่ ปลย่ี นแปลง 2.3 ราคาเจราต่อรอง (Negotiated Price) การใชก้ ารเจรจาต่อรองกนั เพ่อื ให้ ไดม้ าซง่ึ ราคาโอน โดยต้องเป็นทย่ี อมรับกนั ทงั้ ผูโ้ อนหรอื ผู้ขายและผู้รบั โอนหรอื ผูซ้ ้อื ถอื เป็น วธิ กี ารขจดั ปญั หาขอ้ ขดั แยง้ ของทงั้ 2 ฝ่าย จากการกาหนดโดยใชร้ าคาตลาด และราคาต้นทุน ตามท่กี ล่าวมา ส่วนใหญ่ราคาจากการเจรจาต่อรองจะมชี ่วงระหว่างราคาตลาดกบั ราคาต้นทุน ผนั แปรของผขู้ าย ซง่ึ ผซู้ อ้ื กเ็ ตม็ ใจและยนิ ดที จ่ี ะซอ้ื เพราะไดใ้ นราคาทต่ี ่ากวา่ ราคาตลาด อย่างไรก็ตาม การเจรจาต่อรองเพ่ือกาหนดราคาโอนน้ีอาจใช้ค่าใช้จ่ายสูง และ เสยี เวลามากในการเจรจาต่อรอง โดยเฉพาะหากฝา่ ยใดมที กั ษะและประสบการณ์มากกว่ากย็ ่อม ไดเ้ ปรยี บในการต่อรอง ภายใต้เง่อื นไขในการต่อรองท่วี ่าผู้โอนหรอื ผู้ขายกต็ ้องการกาไรส่วน เพมิ่ จากการโอน ส่วนผรู้ บั โอนหรอื ซอ้ื กต็ อ้ งการซ้อื ในราคาทต่ี ่าเพ่อื ลดตน้ ทุน จนบางครงั้ อาจ ตอ้ งใหผ้ บู้ รหิ ารระดบั สงู เขา้ มาชว่ ยเป็นผูช้ ข้ี าดเพ่อื ใหก้ ารเจรจาต่อรองสน้ิ สุดลงและไดร้ าคาโอน ทเ่ี หมาะสม ดงั นัน้ ในส่วนของผู้โอนหรอื ผู้ขาย ราคาโอนจะต้องครอบคลุมต้นทุนผนั แปรและ ตน้ ทุนเสยี โอกาสทจ่ี ะขายใหแ้ ก่บคุ คลภายนอก ดงั น้ี ราคาโอน ≥ ตน้ ทนุ ผนั แปร + ตน้ ทนุ เสยี โอกาส* กำไรสว่ นเกนีิ  จำนวนทเ่ เสยโอกำส ตน้ ทุนเสยี โอกาส* = จำนวนทโ่ อน และในส่วนของผูร้ บั โอนหรอื ผูซ้ ้อื ราคาโอนจะต้องต่ากว่าราคาตลาดหรอื อย่างน้อย ตอ้ งเทา่ กบั ราคาตลาดดงั น้ี ราคาโอน ≤ ราคาตลาด บทท่ี 10

304 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน เพ่ือให้เข้าใจและสามารถกาหนดราคาโอนได้อย่างเหมาะสม จงึ ขอยกตัวอย่าง เกย่ี วกบั การกาหนดราคาโอน ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 10-3 ดงั น้ี ตวั อย่างท่ี 10-3 บรษิ ทั น้องเหนอื เมฆ จากดั มแี ผนกผลติ 2 แผนก คอื แผนก A กบั แผนก B โดยแผนก A ผลติ วตั ถุดบิ ทข่ี ายในทอ้ งตลาด และขณะเดยี วกนั กเ็ ป็นวตั ถุดบิ ของแผนก B ดว้ ยเชน่ กนั ต่อไปน้เี ป็นขอ้ มลู บางสว่ นของแผนก A กาลงั การผลติ สงู สุดต่อเดอื น 12,000 หน่วย ตน้ ทนุ ผนั แปรต่อหน่วย 80 บาท ราคาตลาดทข่ี ายใหก้ บั บุคคลภายนอก 200 บาท จากขอ้ มูลข้างต้น การกาหนดราคาโอนสามารถคานวณได้โดยแยกตามกรณีต่างๆ ดงั น้ี 1. กรณีแผนกขายมีกาลงั การผลิตเต็มที่ ในกรณีแผนก A ขายวตั ถุดบิ ให้ บุคคลภายนอกได้ทงั้ หมด และไม่มกี าลงั การผลติ เหลอื อย่เู ลย ขณะท่แี ผนก B ต้องการซ้อื วตั ถุดบิ 2,000 หน่วย สามารถคานวณราคาโอนไดด้ งั น้ี แผนก A : (ผโู้ อนหรอื ผขู้ าย) ราคาโอน ≥ ตน้ ทุนผนั แปร + ตน้ ทุนเสยี โอกาส 80 + 200 80 x 2,000 ≥ 2,000 ≥ 80 + 120 ≥ 200 บาท แผนก B : (ผรู้ บั โอนหรอื ผซู้ อ้ื ) ราคาโอน ≤ ราคาตลาด ≤ 200 จากการคานวณขา้ งตน้ จะเหน็ ว่า แผนก A กาหนดราคาโอนเท่ากบั 200 บาท ซง่ึ เทา่ กบั ราคาตลาดตามทก่ี าหนดขายวตั ถุดบิ ใหบ้ ุคคลภายนอกพอดี ส่วนแผนก B จะซอ้ื จาก แผนก A หรอื บคุ คลภายนอกจะไดใ้ นราคาเทา่ กนั บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 305 2. กรณีแผนกขายมีกาลงั การผลิตเหลือ สมมตวิ ่า แผนก A สามารถขายวตั ถุดบิ ใหแ้ ก่ผซู้ อ้ื ภายนอกเพยี ง 10,000 หน่วยต่อเดอื น กจิ การกจ็ ะมกี าลงั การผลติ เหลอื 2,000 หน่วย และเม่อื แผนก B ต้องการซอ้ื จากแผนก A จานวน 2,000 หน่วย สามารถคานวณราคาโอนได้ ดงั น้ี แผนก A : (ผโู้ อนหรอื ผขู้ าย) ราคาโอน ≥ ตน้ ทนุ ผนั แปร + ตน้ ทุนเสยี โอกาส 80 + 200 80 x 0 ≥ 2,000 ≥ 80 + 0 ≥ 80 บาท แผนก B : (ผรู้ บั โอนหรอื ผซู้ อ้ื ) ราคาโอน ≤ ราคาตลาด ≤ 200 จากการคานวณขา้ งตน้ ราคาโอนจะมคี ่าอยรู่ ะหว่าง 80 กบั 200 บาท ซง่ึ ผจู้ ดั การทงั้ สองแผนกจะตอ้ งเจรจาต่อรองกนั ในชว่ งราคา ดงั น้ี 80 ≤ ราคาโอน ≤ 200 3. กรณีแผนกขายมกี าลงั การผลิตเหลือบางส่วน สมมตวิ ่า แผนก A สามารถขาย วตั ถุดบิ ใหแ้ ก่ผซู้ อ้ื ภายนอกได้ 11,000 หน่วยต่อเดอื น กจิ การกจ็ ะมกี าลงั การผลติ เหลอื 1,000 หน่วย และเมอ่ื แผนก B ต้องการซอ้ื จากแผนก A จานวน 2,000 หน่วย สามารถคานวณราคา โอน ไดด้ งั น้ี แผนก A : (ผโู้ อนหรอื ผขู้ าย) ราคาโอน ≥ ตน้ ทนุ ผนั แปร + ตน้ ทุนเสยี โอกาส 20080 x1,000 ≥ 80 + 2,000 ≥ 80 + 30 ≥ 110 บาท บทท่ี 10

306 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน แผนก B : (ผรู้ บั โอนหรอื ผซู้ อ้ื ) ราคาโอน ≤ ราคาตลาด ≤ 200 จากการคานวณขา้ งตน้ ราคาโอนจะมคี ่าอยรู่ ะหวา่ ง 110 กบั 200 บาท ซง่ึ ผจู้ ดั การ ทงั้ สองแผนกจะตอ้ งเจรจาต่อรองกนั ในชว่ งราคา ดงั น้ี 110 ≤ ราคาโอน ≤ 200 สรปุ การบรหิ ารงานแบบกระจายอานาจ เป็นลกั ษณะการบรหิ ารทม่ี กี ารแบง่ หน้าทค่ี วาม รบั ผดิ ชอบของแต่ละฝ่าย โดยกาหนดให้ผจู้ ดั การแต่ละส่วนงานมอี านาจหน้าท่ใี นการตดั สนิ ใจ อย่างเตม็ ท่ภี ายในส่วนงานของตนภายใต้แนวคดิ ของการบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ ซ่งึ แบ่ง ออกเป็น 4 ศนู ย์ คอื ศูนยต์ น้ ทุน ศนู ยร์ ายได้ ศนู ยก์ าไร และศูนยล์ งทุน นอกจากน้ียงั ไดก้ าหนด แ นว ท าง ก า รปร ะเ มินผ ล ก ารป ฏิบัติง า นใ น แ ต่ ล ะ ส่ ว น ง าน โ ด ย ก า ร จา แ น ก ต า มศู นย์ค ว า ม รบั ผดิ ชอบเช่นกนั ทงั้ น้ีเพ่อื ประสทิ ธภิ าพการทางานโดยรวมของกจิ การทส่ี ูงขน้ึ การกาหนด ราคาโอนท่มี บี ุคคลเก่ยี วข้องกนั 2 ฝ่าย ได้แก่ ผู้โอนหรอื ผู้ขายกบั ผูร้ บั โอนหรอื ผู้ซอ้ื ก็ต้อง กาหนดให้เหมาะสมเพ่อื ประโยชน์แก่บรษิ ทั โดยส่วนรวม ซง่ึ มกั มหี ลกั เกณฑก์ ารพิจารณาเพ่อื กาหนดราคาโอนจากตน้ ทุน 3 วธิ ี คอื ราคาตลาด ราคาตน้ ทุน และราคาเจรจาต่อรอง บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 307 แบบฝึ กหดั ท้ายบท 1. บรษิ ทั แอบรกั ออนไลน์ จากดั มขี อ้ มลู การรายงานผลการดาเนินงานของสาขาโนนสะอาด ดงั น้ี หน่วย : บาท ขาย 1,200,000 หกั ตน้ ทนุ ผนั แปร 480,000 กาไรสว่ นเกนิ 720,000 หกั ตน้ ทุนคงท่ี 600,000 กาไรสทุ ธิ 120,000 บรษิ ทั นาสนิ ทรพั ยม์ าลงทุนท่สี าขาโนนสะอาดจานวน 1,500,000 บาท และกาหนด อตั ราผลตอบแทนขนั้ ต่าเทา่ กบั 10% ให้ทา 1. คานวณหาอตั รากาไร อตั ราหมนุ เวยี นของสนิ ทรพั ย์ 2. คานวณหาอตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน (ROI) 3. คานวณหากาไรสว่ นทเ่ี หลอื จากการลงทนุ (RI) 4. ประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านของสาขาวา่ มคี วามเหมาะสมหรอื ไม เพราะเหตุใด 2. ต่อไปน้เี ป็นงบกาไรขาดทุนบางสว่ นสาหรบั โครงการหน่งึ ของบรษิ ทั แกว้ ตาดวงใจ จากดั ขาย หน่วย : บาท หกั ตน้ ทนุ ขาย 480,000 กาไรขนั้ ตน้ 200,000 หกั คา่ ใชจ้ า่ ยในการขายและบรหิ าร 280,000 กาไรจากการดาเนนิ งาน 100,000 180,000 จากข้อมูลข้างต้น ผู้บรหิ ารกาลงั ประเมนิ ผลการดาเนินงาน รวมถงึ การวเิ คราะห์เพ่อื การลงทนุ บทท่ี 10

308 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน ให้ทา 1. คานวณหาอตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน (ROI) โดยใชส้ ตู รอตั รากาไร และ อตั ราการหมนุ เวยี นของสนิ ทรพั ย์ หากสนิ ทรพั ยท์ น่ี ามาลงทนุ ในโครงการเท่ากบั 900,000 บาท 2. ถา้ บรษิ ทั ลดคา่ ใชจ้ า่ ยในการขายและบรหิ ารลงเป็น 60,000 บาท ขณะทข่ี อ้ มลู ยอดขาย และตน้ ทนุ ขายไมเ่ ปลย่ี นแปลง จะมผี ลกระทบต่ออตั ราผลตอบแทนจากการ ลงทุน (ROI) อยา่ งไร โดยใชส้ ตู รอตั รากาไร และอตั ราการหมนุ เวยี นของสนิ ทรพั ย์ เช่นเดมิ 3. บรษิ ทั ไทยแสนดี จากดั กาลงั พจิ ารณาการปฏบิ ตั งิ านของศูนยล์ งทุนแผนกประกอบกบั แผนกตกแต่ง โดยมขี อ้ มลู ดงั น้ี ขาย แผนกประกอบ แผนกตกแต่ง กาไรสุทธิ 800,000 900,000 สนิ ทรพั ยท์ น่ี ามาลงทุน 500,000 400,000 อตั ราผลตอบแทนขนั้ ต่าทต่ี อ้ งการ 1,000,000 1,200,000 10% 12% ให้ทา 1. คานวณหาอตั ราผลตอบแทนจากการลงทนุ (ROI) ของทงั้ สองแผนก 2. จงวเิ คราะหผ์ ลการปฏบิ ตั งิ านของแต่ละแผนกวา่ แผนกใดมกี ารดาเนินงานดกี วา่ กนั เพราะเหตุใด 4. จงพจิ ารณาและตอบคาถามจากขอ้ มลู ต่อไปน้ี กาไรจากการดาเนินงาน แผนกออกแบบ แผนกทาสี 100,000 50,000 สนิ ทรพั ยด์ าเนนิ งาน อตั ราผลตอบแทนจากการลงทนุ 800,000 500,000 12.50% 10% บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 309 ให้ทา 1. จงวเิ คราะหห์ ว่าแผนกใดทไ่ี ดร้ บั ความสาเรจ็ มากกวา่ กนั จากการพจิ ารณาดว้ ย อตั ราผลตอบแทนจากการลงทนุ 2. ถา้ กาหนดใหอ้ ตั ราผลตอบแทนขนั้ ต่าท่ี 8% กาไรสว่ นทเ่ี หลอื (RI) ของแต่ละแผนก จะมคี า่ เท่าใด และแผนกใดมคี วามสาเรจ็ มากกว่ากนั ถา้ พจิ ารณาจากกาไรสว่ นเหลอื 5. ต่อไปน้เี ป็นขอ้ มลู ของบรษิ ทั น้าหนาว จากดั ซง่ึ ทาการผลติ และขายสนิ คา้ อยู่ 2 ชนิด ไดแ้ ก่ หมอน และผา้ ห่ม หมอน ผา้ ห่ม ขาย 325,000 562,000 ตน้ ทุนและค่าใชจ้ ่ายผนั แปร 195,000 365,300 ตน้ ทุนและคา่ ใชจ้ ่ายคงทโ่ี ดยตรง 50,000 85,500 ตน้ ทนุ และค่าใชจ้ ่ายคงทร่ี ว่ ม 47,000 25,000 เงนิ ลงทนุ 650,000 820,000 ให้ทา 1. จดั ทางบกาไรขาดทุน แสดงผลการดาเนนิ งานของสนิ คา้ แต่ละชนิด 2. คานวณหาอตั รากาไร อตั ราหมนุ เวยี นของสนิ ทรพั ย์ และอตั ราผลตอบแทนจากการ ลงทนุ (ROI) 3. คานวณหากาไรสว่ นทเ่ี หลอื จากการลงทนุ (RI) หากบรษิ ทั ตอ้ งการอตั รา ผลตอบแทนขนั้ ต่า 10% 4. จงวเิ คราะหผ์ ลการปฏบิ ตั งิ านของสนิ คา้ แต่ละชนดิ เพราะเหตุใด 6. บรษิ ทั แกว้ เสรมิ ไทย จากดั ตอ้ งการประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านของแผนกต่างๆ โดยเฉพาะ ศนู ยล์ งทนุ โดยรวบรวมขอ้ มลู ของแต่ละแผนกไดด้ งั น้ี แผนก แผนก แผนก เครอ่ื งครวั เคร่อื งตกแต่ง เครอ่ื งประดบั ขาย 240,000 524,000 382,000 กาไรจากการดาเนินงาน 48,000 85,000 50,000 สนิ ทรพั ยท์ น่ี ามาลงทุน 480,000 425,000 312,500 อตั ราผลตอบแทนขนั้ ต่า 8% 12% 10% บทท่ี 10

310 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน ให้ทา 1. คานวณหาอตั ราผลตอบแทนจากการลงทนุ (ROI) ของทงั้ 3 แผนก 2. คานวณกาไรสว่ นทเ่ี หลอื (RI) ของทงั้ 3 แผนก 3. สมมตทิ งั้ 3 แผนกมโี อกาสทจ่ี ะลงทุนในโครงการหน่งึ ซง่ึ ใหผ้ ลตอบแทน 15% ทา่ นคดิ วา่ แผนกใดบา้ งควรจะยอมรบั หรอื ปฏเิ สธการลงทนุ หากใช้ ROI เป็นเกณฑ์ 7. ต่อไปน้เี ป็นขอ้ งมลู งบการเงนิ ของบรษิ ทั ภญิ ญาพชั ร์ จากดั สาหรบั ปี 25x2 และปี 25x1 บริษทั ภิญญาพชั ร์ จากดั หน่วย : บาท งบแสดงฐานะการเงิน ปี 25x1 ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 และ 25x1 12,000 สนิ ทรพั ย์ ปี 25x2 25,000 สนิ ทรพั ยห์ มุนเวยี น: 10,000 52,000 47,000 เงนิ สดและรายการเทยี บเท่าเงนิ สด 32,000 ลกู หน้กี ารคา้ (สุทธ)ิ 18,000 120,000 สนิ คา้ คงเหลอื 102,000 100,000 220,000 รวมสนิ ทรพั ยห์ มนุ เวยี น 180,000 267,000 สนิ ทรพั ยไ์ มห่ มนุ เวยี น: 90,000 270,000 10,000 ทด่ี นิ อาคารและอุปกรณ์สุทธิ 372,000 10,000 เงนิ ลงทุนระยะยาว 14,000 65,000 รวมสนิ ทรพั ยไ์ มห่ มุนเวยี น 14,000 65,000 รวมสนิ ทรพั ย์ 75,000 70,000 หน้สี นิ และส่วนของผถู้ อื หุน้ 70,000 หน้สี นิ หมนุ เวยี น: 84,000 เจา้ หน้กี ารคา้ รวมหน้สี นิ หมนุ เวยี น หน้สี นิ ไม่หมนุ เวยี น: เงนิ กรู้ ะยะยาว รวมหน้สี นิ ไมห่ มุนเวยี น รวมหน้สี นิ บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 311 บริษทั ภิญญาพชั ร์ จากดั งบแสดงฐานะการเงิน (ต่อ) ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x2 และ 25x1 ส่วนของผถู้ อื หุน้ : ปี 25x2 หน่วย : บาท ทนุ เรอื นหุน้ ปี 25x1 กาไรสะสม 150,000 รวมส่วนของผถู้ อื หนุ้ 138,000 150,000 288,000 42,000 รวมหน้สี นิ และสว่ นของผถู้ อื หนุ้ 372,000 192,000 267,000 บริษทั ภิญญาพชั ร์ จากดั หน่วย : บาท งบกาไรขาดทุน 450,000 270,000 สาหรบั ปี สิ้นสดุ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x2 180,000 60,000 ขาย 120,000 หกั ตน้ ทนุ ขาย 24,000 กาไรขนั้ ตน้ 96,000 หกั คา่ ใชจ้ า่ ยในการขายและบรหิ าร กาไร (ขาดทุน) ก่อนภาษเี งนิ ได้ หกั ภาษเี งนิ ได้ 20% กาไร (ขาดทนุ ) สทุ ธิ ให้ทา 1. คานวณอตั ราผลตอบแทนจากการลงทนุ (ROI) ของปี 25x2 จากการหา อตั รากาไร อตั ราหมนุ เวยี นของสนิ ทรพั ย์ 2. ถา้ ผบู้ รหิ ารตอ้ งการอตั ราผลตอบแทนขนั้ ต่า 18% ใหห้ ารายไดส้ ว่ นทเ่ี หลอื บทท่ี 10

312 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 8. ต่อไปน้เี ป็นขอ้ มลู ของบรษิ ทั นกั รบ จากดั ทท่ี าการผลติ ชน้ิ สว่ นคอมพวิ เตอรเ์ พ่อื จาหน่าย ใหบ้ คุ คลภายนอกในราคา 50 บาทต่อหน่วย ขณะชน้ิ ส่วนชนดิ เดยี วกนั สามารถขายใหก้ บั บรษิ ทั นักสู้ จากดั ทเ่ี ป็นบรษิ ทั ในเครอื เดยี วกนั ไดอ้ กี ด้วย สาหรบั ขอ้ มูลท่เี ก่ยี วกบั ต้นทุนและ กาลงั การผลติ ของบรษิ ทั นกั รบ จากดั มดี งั น้ี กาลงั การผลติ สงู สดุ 100,000 หน่วย ตน้ ทนุ การผลติ ผนั แปร 1,200,000 บาท ตน้ ทนุ การผลติ คงท่ี 900,000 บาท ค่าใชจ้ า่ ยในการขายและบรหิ ารผนั แปร 500,000 บาท คา่ ใชจ้ า่ ยในการขายและบรหิ ารคงท่ี 400,000 บาท ให้ทา คานวณราคาโอน ถา้ บรษิ ทั ใชเ้ กณฑ์ ดงั น้ี 1. ราคาตลาด 2. ตน้ ทนุ ผนั แปร 3. ราคาเจรจาต่อรอง (กาหนดใหบ้ วกเพมิ่ 20% จากตน้ ทนุ เตม็ ) 9. บรษิ ทั รุ่งฟ้า จากดั เป็นบรษิ ทั หน่ึงท่อี ยู่ในเครอื บรษิ ทั ไทยอรุณ จากดั ซ่งึ ทาการผลติ ชน้ิ ส่วนอะไหล่ของสนิ ค้าชนิดหน่ึง ต่อไปน้ีเป็นขอ้ มลู ราคาขายและตน้ ทุนทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั บรษิ ทั รงุ่ ฟ้า จากดั ราคาขายต่อหน่วย (บุคคลภายนอก) 100 บาท ตน้ ทนุ ผนั แปรต่อหน่วย 40 บาท ตน้ ทุนคงทต่ี ่อหน่วย ณ กาลงั การผลติ ปกติ 20 บาท กาลงั การผลติ ปกติ 20,000 หน่วย บรษิ ัท แสงรุ่ง จากัด เป็นอีกส่วนงานในเครือของบรษิ ัท ไทยอรุณ จากัด โดย ตอ้ งการซอ้ื ชน้ิ ส่วนอะไหล่จากบรษิ ทั รุ่งฟ้า จากดั เพ่อื นามาผลติ สนิ คา้ ในบรษิ ทั ฯ ของตน ซง่ึ มี ความตอ้ งการ 4,000 ชน้ิ บทท่ี 10

การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 313 ให้ทา 1. สมมติ บรษิ ทั รงุ่ ฟ้า จากดั มจี านวนหน่วยผลติ 20,000 หน่วย แต่ขายใหภ้ ายนอก เท่ากบั 16,000 หน่วย ราคาโอนควรมคี ่าเทา่ ไร 2. สมมติ บรษิ ทั รงุ่ ฟ้า จากดั มจี านวนหน่วยผลติ และขายอยเู่ ท่ากบั 20,000 หน่วย ราคาโอนควรมคี า่ เทา่ ไร 3. สมมติ บรษิ ทั รงุ่ ฟ้า จากดั มจี านวนหน่วยผลติ 20,000 หน่วย และขายให้ ภายนอกเท่ากบั 18,000 หน่วย ราคาโอนควรมคี ่าเท่าไร 10. บรษิ ทั สงั ขส์ นิ ไชย จากดั มแี ผนกผลติ 2 แผนก คอื แผนก ก. กบั แผนก ข. โดยแผนก ก. ผลติ วตั ถุดบิ ท่ขี ายในท้องตลาด และขณะเดยี วกนั ก็เป็นวตั ถุดบิ ของแผนก ข. ด้วยเช่นกนั ต่อไปน้เี ป็นขอ้ มลู บางสว่ นของแผนก ก. ตน้ ทนุ ผนั แปรต่อหน่วย 260 บาท ราคาตลาดทข่ี ายใหบ้ ุคคลภายนอก 400 บาท กาลงั การผลติ สงู สดุ ต่อเดอื น 10,000 หน่วย ให้ทา คานวณราคาโอน โดยแยกตามกรณตี ่างๆ ดงั ต่อไปน้ี 1. กรณแี ผนกขายมกี าลงั การผลติ เตม็ ท่ี สมมตวิ า่ แผนก ก. สามารถขายวตั ถุดบิ ใหแ้ ก่ผซู้ อ้ื ภายนอก 10,000 หน่วยต่อเดอื นขณะทแ่ี ผนก ข. ตอ้ งการซอ้ื วตั ถุดบิ 1,000 หน่วย 2. กรณแี ผนกขายมกี าลงั การผลติ เหลอื สมมตวิ า่ แผนก ก. สามารถขายวตั ถุดบิ ใหแ้ ก่ผซู้ อ้ื ภายนอกเพยี ง 9,000 หน่วยต่อเดอื น ขณะทแ่ี ผนก ข. ยงั มคี วาม ตอ้ งการซอ้ื จากแผนก ก. จานวน 1,000 หน่วยเท่าเดมิ 3. กรณแี ผนกขายมกี าลงั การผลติ เหลอื บางส่วน สมมตวิ ่า แผนก ก. สามารถขาย วตั ถุดบิ ใหแ้ ก่ผซู้ อ้ื ภายนอกได้ 9,500 หน่วยต่อเดอื น เมอ่ื แผนก ข. ตอ้ งการซอ้ื จากแผนก ก. จานวน 1,000 หน่วย บทท่ี 10

314 การบญั ชตี ามความรบั ผดิ ชอบ และการกาหนดราคาโอน 11. ต่อไปน้ีเป็นขอ้ งมูลงบการเงนิ (บางส่วน) ของบรษิ ทั อุดรนนั ทนา จากดั สาหรบั ปี 25x5 และปี 25x4 บริษทั อดุ รนันทนา จากดั งบแสดงฐานะการเงิน (บางส่วน) ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x5 และ 25x4 สนิ ทรพั ยห์ มนุ เวยี น: ปี 25x5 หน่วย : บาท เงนิ สดและรายการเทยี บเท่าเงนิ สด ปี 25x4 ลกู หน้กี ารคา้ (สุทธ)ิ 172,000 รวมสนิ ทรพั ยห์ มนุ เวยี น 90,000 180,000 262,000 100,000 สนิ ทรพั ยไ์ มห่ มนุ เวยี น: 180,000 เงนิ ลงทนุ ระยะยาว 250,000 รวมสนิ ทรพั ยไ์ มห่ มนุ เวยี น 250,000 200,000 512,000 200,000 รวมสนิ ทรพั ย์ 480,000 บริษทั อดุ รนันทนา จากดั หน่วย : บาท งบกาไรขาดทุน (บางส่วน) 250,000 สาหรบั ปี สิ้นสดุ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x5 90,000 160,000 กาไรขนั้ ตน้ 32,000 หกั ค่าใชจ้ า่ ยในการขายและบรหิ าร 128,000 กาไรก่อนภาษเี งนิ ได้ หกั ภาษเี งนิ ได้ 20% กาไรสุทธิ ให้ทา 1. คานวณอตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน (ROI) ของปี 25x5 2. ประเมนิ ผลการปฏบิ ตั วิ ่ากจิ การมกี ารดาเนนิ งานทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพหรอื ไม่ เพราะ เหตุใด (อตั ราผลตอบแทนขนั้ ต่าทต่ี อ้ งการเท่ากบั 20% บทท่ี 10

บรรณานุกรม 315 บรรณานุกรม กชกร เฉลมิ กาญจนา. (2557). การบญั ชีบริหาร (การบญั ชีต้นทุน 2). (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 5). กรงุ เทพฯ : จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั . การจดั การสนิ ทรพั ยธ์ ุรกจิ , (2554). ตารางปัจจยั ดอกเบีย้ มลู ค่าปัจจบุ นั . ออนไลน์ . https://nachailit.files.wordpress.com/2011/11/17-appendix.pdf 1 กนั ยายน 2557. ดวงมณี โกมารทตั . (2548). การบญั ชีต้นทุน. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 13). กรงุ เทพฯ : จุฬาลงกรณ์ มหาวทิ ยาลยั . เบญจมาศ อภสิ ทิ ธภิ ์ ญิ โญ, และคณะ. (2550). การบญั ชีเพื่อการจดั การ. กรงุ เทพฯ : ไอเดยี ซอฟทแ์ วรเ์ ทคโนโลย.ี เบญจมาศ อภสิ ทิ ธภิ ์ ญิ โญ. (2553). ต้นทุน 2. กรงุ เทพฯ : ส.เอเซยี เพรส (1898). . (2555). การบญั ชีต้นทุน 2. นครราชสมี า : มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั นครราชสมี า. . (2556). การบญั ชีต้นทุน 2. กรงุ เทพฯ : ซเี อด็ ยเู คชนั่ . พรรณนิภา รอดวรรณะ. (2556). การบญั ชีต้นทนุ หลกั และกระบวนการ. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 1). กรงุ เทพฯ : จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั . ไพฑรู ย์ อนิ ต๊ะขนั . (2554). การบญั ชีเพื่อการจดั การ. ลาปาง : มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ลาปาง. ไพบลู ย์ ผจงวงศ.์ (2554). การบญั ชีเพื่อการจดั การ. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 2). กรงุ เทพฯ : แสงดาว. . (2549). การบญั ชีเพื่อการจดั การ. กรงุ เทพฯ : แสงดาว. วนั วสิ า เน่อื งสมศร.ี (2557, กรกฎาคม - ธนั วาคม). ความตอ้ งการใชข้ อ้ มลู ทางดา้ นบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจดา้ นกจิ กรรมการตลาดของอุตสาหกรรมไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกสแ์ ห่ง ประเทศไทย. วารสารการจดั การและการพฒั นามหาวิทยาลยั ราชภฏั อบุ ลราชธานี. ปีท่ี 1 (ฉบบั ท่ี 2) : 49-50. ศรสี ุดา อาชวานันทกุล. (2557). การบญั ชีบริหาร. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 1). กรงุ เทพฯ : ทพี เี อน็ เพรส. ศศวิ มิ ล มอี าพล. (2550). การบญั ชีเพ่ือการจดั การ. กรงุ เทพฯ : อนิ โฟโมน่งิ . สภาวชิ าชพี บญั ชี ในพระบรมราชปู ถมั ภ.์ (2557). มาตรฐานการบญั ชีฉบบั ท่ี 7 (ปรบั ปรงุ 2557) เรอ่ื ง งบกระแสเงินสด. กรงุ เทพฯ. สมนึก เออ้ื จริ ะพงษ์พนั ธ.์ (2547). การบญั ชีต้นทุน 2. กรงุ เทพฯ : แมคกรอ-ฮลิ . บรรณานุกรม

316 บรรณานุกรม . (2551). การบญั ชีบริหาร. กรงุ เทพฯ : แมคกรอ-ฮลิ . . (2552). การบญั ชีบริหาร. กรงุ เทพฯ : แมคกรอ-ฮลิ . สพุ าดา สริ กิ ุตตา. (2548). การบญั ชีเพ่ือการจดั การ. กรงุ เทพฯ : ธรรมสาร. เสนาะ ตเิ ยาว์ และกง่ิ กนก พทิ ยานุคุณ. (2547). การบญั ชีบริหาร. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 15). กรงุ เทพฯ : มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร.์ อุษณยี ์ เสง็ พานิช. (2553). การบญั ชีเพ่ือการจดั การองคก์ รท้องถ่ิน. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 1). กรงุ เทพฯ : เอก็ ซเปอรเ์ น็ท. Blocher, J.,and others. (2013). Cost Management. 7th ed. New York : McGraw-Hill. Grrison, H.,and others. (2012). Managerial Accounting. New York : McGraw-Hill. Horngren, T., Datar, M., and Rajan, V. (2015). Cost Accounting. 15th ed. New York : Pearson. บรรณานุกรม